VUK ve TTK AISINDAN KAR DAITIMI ve

VERGLENDRLMES

HAZIRLAYANMusa KOCAMAN

Vergi Denetmen Yrd.

Nisan 2008SAKARYA

1

NDEKLER

BRNC BLM .................................................................................................................... 4 KRIN TANIMI VE TESPT YNTEMLER .................................................................... 4 I- KRIN TANIMI VE SAPTANMASI ................................................................................. 4

A- KRIN TANIMI .......................................................................................................................................... 4 1-Hesap Dnemi Sonucu Ynnden Krn Tanm ......................................................................................... 4 2- Datm Ynnden Krn Tanm ................................................................................................................ 4 3- Vergi Hukuku Ynnden Krn Tanm ...................................................................................................... 5

II- KRIN TESPT EKLLER ............................................................................................ 5 A- ZSERMAYE KIYASLAMASI YOLUYLA KRIN TESPT ................................................................. 5

1- Ticari Bilano(Kr)- Mali Bilano (Kr) Ayrm ..................................................................................... 5 2- Ticari Bilano (Kr ) le Mali Bilano (Kr) Arasndaki Farklar ........................................................... 6

B- HASILAT VE GDERLERN KIYASLANMASI YOLUYLA KRIN TESPT ....................................... 6

KNC BLM ....................................................................................................................... 7 1-AD ORTAKLIKLAR VE AHIS RKETLERNDE KR/ZARAR DAITIMI ..... 7

1.1.AD ORTAKLIKLAR: ............................................................................................................................................. 7 1.2.AHIS RKETLER (KOLLEKTF VE KOMANDT RKETLER): ...................................................................................... 7 2- SERMAYE RKETLERNDE KRIN TESPT VE DAITIMI .............................................................. 8

2.1. SERMAYE RKETLERNDE KR DAITIMI ...................................................................................... 8 A- SERMAYES PAYLARA BLNM KOMANDT RKETLERDE KR DAITIMI ....................... 9

1.1.Tanm ve Hukuksal Yaps ........................................................................................................................ 9 1.2. Sermayesi Paylara Blnm Komandit irketlerde Vergilendirmeye likin zel Durum .................... 9 1.3. Komanditer Ortan Kr Paynn Hesaplanmas .................................................................................. 10 1.4.Sermayesi Paylara Blnm Komandit irketlerde Kr Datm ........................................................ 10

B-LMTED RKETLERDE KR DAITIM KARARI ALMANIN HUKUK PROSEDR .............. 10 C-ANONM RKETLERDE KR DAITIM KARARI ALMANIN HUKUK PROSEDR ................. 10 D-ANONM RKETLER LE LMTED RKETLERDE KR DAITIMINA LKN ORTAK KONULAR ......................................................................................................................................................... 11 3- TRK TCARET KANUNUNDAK KR DAITIM LKELER ............................................................ 11 4- HALKA AIK OLMAYAN ANONM RKETLERDE (DOLAYISIYLA LMTED RKETLERDE) TTK HKMLER UYARINCA KR DAITIMININ AAMALARI ........................................................ 12

NC BLM ................................................................................................................. 13 A- TRK TCARET KANUNU, SERMAYE PYASASI KANUNU VE TEK DZEN

HESAP PLANI EREVESNDE KR DAITIM TABLOSU VERLER ................. 13 1. DNEM KRININ DAITIMI: ................................................................................................................................. 13

1.1. Dnem Kr: ........................................................................................................................................... 13 1.2. denecek Vergi ve Yasal Ykmllkler: .............................................................................................. 13 1.3. Gemi Yllar Zararlar: ....................................................................................................................... 14 1.4. Yedek Ake: ........................................................................................................................................... 14 1.4.1. Yedek Ake Trleri: ............................................................................................................................ 14 1.4.1.1. Stat Yedekleri( htiyari Yedek Ake): ............................................................................................ 14 1.4.1.2. Olaanst Yedekler (Datlmam Krlar): ................................................................................ 15 1.4.1.3.Kanuni yedek akeler: ...................................................................................................................... 15 1.4.1.4 Kanuni Yedek Akenin zm ve Kullanlmas: ............................................................................. 15 1.4.1.5 Kanuni Yedek Akelerin Kullanldklar Yerler: ............................................................................... 16 1.4.2. kinci Tertip Yedek Ake (Ek Yedek Ake): ........................................................................................ 17

1.5. PERSONELE TEMETT: ...................................................................................................................................... 18 1.6. YNETM KURULUNA TEMETT: ....................................................................................................................... 19

2.PAY SAHPLERNE DAITILACAK KR PAYI: ...................................................... 19

2

2.1. KR PAYI (TEMETT): ................................................................................................................................... 19 2.2. ORTAKLARA BRNC TEMETT: ........................................................................................................................ 20 2.3. ORTAKLARA KNC TEMETT: ........................................................................................................................... 21

2. KR DAITIM TARH: ................................................................................................ 22 2.1. TRK TCARET KANUNU HKMLERNE GRE: .................................................................................................. 22 2.2.SERMAYE PYASASI KANUNU HKMLERNE GRE: ............................................................................................. 22

DRDNC BLM ........................................................................................................... 23 VERGLENDRME ............................................................................................................... 23 GELR VERGS TEVKFATI (GVK MD.94/6) ................................................................ 23

I- TAM MKELLEF KURUMLARDA GELR VERGS TEVKFATI UYGULAMASI .................................................................... 23 2- TAM MKELLEF KURUMLARCA YAPILACAK KR PAYI KESNTS: ............................................................................ 24 3- DAR MKELLEF KURUMLARCA YAPILACAK KR PAYI KESNTS: ............................................................................ 25 4- G.V.K.NIN 75/4 MADDESNDE TANIMLANAN MENKUL SERMAYE ZERNDEN GELR VERGS TEVKFATI .................... 25 5- VERGDEN MUAF KURUMLARA DAITILAN KR PAYLARINDA VERG KESNTS ......................................................... 26 6-G.V.K.NIN 94/6-B MADDES UYARINCA YAPILAN TEVKFATIN BEYANI VE DENMES ............................................... 26

BENC BLM .................................................................................................................. 27 1-KR DAITIMI LE LGL DKKAT EDLMES GEREKEN HUSUSLAR ........................................... 27 2-KR DAITIMINA LKN RNEKLER ................................................................................................. 28

SONU: .................................................................................................................................. 32 KAYNAKA ........................................................................................................................... 33

3

BRNC BLM

KRIN TANIMI VE TESPT YNTEMLER

I- KRIN TANIMI VE SAPTANMASI

A- KRIN TANIMI

Bir dnem iinde yaplan ilemler, dier olaylar ve koullardan iletme sahipleri ile ilgili olmayan kaynaklardan dolay iletmenin zsermayesinde (net aktif deerindeki) meydana gelen artlar kr olarak tanmlanmaktadr.1

Genel kabul grm muhasebe ilkeleri uyarnca bir hesap dneminin krn (net satlar+dier gelirler)-(satlarn maliyeti+faaliyet giderleri+dier giderler)=KR eklinde ifade etmek mmkndr.

Kr ayr ynden tanmlamak mmkndr.Bunlar;1- Hesap dnemi sonucu ynnden,2- Datm ynnden,3- Vergi hukuku ynnden.

1-Hesap Dnemi Sonucu Ynnden Krn Tanm

Kr, en genel anlamyla herhangi bir dnem iinde fiilen satlan mal ve hizmetlerin sat tutarlar ile bu mallarn maliyet bedeli arasndaki farktr.

Muhasebe ve bilano teknii erevesinde hesap dnemi sonucunun belirlenmesi dier bir ifade ile zvarlklarda meydana gelen artlarn tespitinde, hesap dnemi ba zvarlk tutar ile hesap dnemi sonu zvarlk tutar kyaslanr.Bu surette krn tespitinde dnem ba ve dnem sonu zvarlklar arasndaki farka, datlan krlar veya iletmeden ekilen kymetlerin eklenmesi ve iletme sermayesine eklenen kymetlerin dlmesi gerekmektedir.

2- Datm Ynnden Krn Tanm

Datm ynnden kr, iletmenin potansiyeline dokunmadan bir baka ifadeyle, iletmenin gelimesini salayacak fonlar sakl tutmak koulu ile, pay sahiplerine datlabilecek aktif art eklinde tanmlamak mmkndr.

1Nalan Akdoan-Hamdi Aydn, Muhasebe Teorileri, Gazi niversitesi Yayn, 1988,s.415

4

3- Vergi Hukuku Ynnden Krn Tanm

Krn vergi hukuku ynnden tanm, sermaye kazanlarnn vergisel ynden tespitine ilikin teorilere gre yaplmaktadr. Bu teorilerden biri kaynak teorisi dieri ise net art teorisidir.

Kaynak teorisine gre gelir; kiilerin sahip olduklar retim faktrlerini (emek, sermaye v.b.) retim srecine sokmalar karlnda elde ettikleri deerler akm olarak tanmlanmaktadr.

Net art teorisine gre gelir ise, bir kiinin geliri belirli bir dnemde yapt tketim ile ayn dnemde net varlnda gerekleen deiimin (art) toplamndan ibarettir.

II- KRIN TESPT EKLLER

letmelerde krn tespiti iki yntemle yaplmaktadr. Birincisi bilano yntemi diye de adlandrlan zsermaye kyaslamas yoluyla yaplacak kr tespiti, ikinci yntem ise gelir ve giderin eletirilmesiyle yaplan ve rapor tipi gelir tablosuyla ilerlik kazanan eletirme yaklamdr.

A- ZSERMAYE KIYASLAMASI YOLUYLA KRIN TESPT

213 sayl Vergi Usul Kanununun 192nci maddesine gre zsermaye, bilanonun aktif toplam ile borlar arasndaki fark olup, bu fark mteebbisin iletmeye koymu olduu varl ifade etmektedir.

zsermaye kyaslamas yoluyla kazan tespiti srasnda ncelikle dnem ba ve dnem sonu zsermayelerinin tespit edilmesi gerekmektedir.Daha sonra dnem sonu zsermaye tutar ile dnem ba zsermaye tutar birbiriyle karlatrlarak bulunan farka iletmeden ekilen deerler ilave edilecek, iletmeye ilave edilen deerler ise bu farktan tenzil edilecektir.

1- Ticari Bilano(Kr)- Mali Bilano (Kr) Ayrm

Ticari kr, genel kabul grm muhasebe ilkeleri ve tek dzen hesap plan uygulamalar ile sermaye piyasas mevzuatna gre tutulan muhasebe kaytlarndan tespit edilen krdr.

Mali kr ise, zerinden gelir veya kurumlar vergisi hesaplanacak olan ticari bilano kr, VUKun deerleme hkmleri, kanunen indirimi kabul edilen ve/veya edilmeyen giderlerin, indirim ve istisnalarn dikkate alnmas suretiyle hesaplanan krdr.

Ticari krdan mali kra ulaabilmek iin:

1- Ticari krn ait olduu dnemde irket varlklar, VUK da belirlenen deerleme llerinden farkl llere gre deerlenmise (TTK veya SPK ya gre), deerlemeden

5

dolay saptanacak farkn dnem krna yanstlmas gerekir. Bu fark duruma gre ilave ya da indirim eklinde olabilecektir.

2- Dnem krndan indirilmi olmakla birlikte vergi yasalarnn indirimine izin vermedii giderler varsa, bu giderler saptanarak dnem krna ilave edilecektir.(KKEG)

3- Vergi yasalarnca vergiden bak tutulan unsurlar varsa (istisna ve indirimler), bunlarda dnem krndan indirilecektir.2

2- Ticari Bilano (Kr ) le Mali Bilano (Kr) Arasndaki Farklar

Ticari kr ile mali kr arasndaki farklar u ekilde zetlemek mmkndr:

1-Ticari bilanoda iktisadi kymetler, TTK da dzenlenen deerleme llerine gre (ya da irketin trne gre SPK da dzenlenen deerleme llerine gre), mali bilanoda ise iktisadi kymetler VUK da yer alan deerleme llerine gre deerlenir.

2-letmeden ekilen kymetler ticari bilanoda dikkate alnmazken mali bilanoda bunlar ayrca dikkate alnr.

3-Faaliyet giderleri kavram ticari kr tespiti esnasnda olduka geni kapsaml olarak dikkate alnrken (rnein ahsi vergi ve cezalar, yaplan yasad harcamalar, v.b. giderler) mali krn tespiti srasnda kanunen kabul edilen ve edilmeyen giderler olarak snrlandrlmlardr.Dolaysyla kanunen kabul edilmeyen gider niteliini haiz harcamalar mali krn tespitinde iletmeden ekilen deer olarak dikkate alnrlar.

4-Son olarak yedek akeler, ticari bilano kr asndan kazanc azaltan bir unsur olarak dikkate alnrken mali kr asndan bu mmkn deildir.

B- HASILAT VE GDERLERN KIYASLANMASI YOLUYLA KRIN TESPT

Haslat, hesap dnemi iinde iletmenin ana faaliyetleri veya yan faaliyetleri sonucunda yapt tahsilat ile lehine doan alacaklar toplamdr.

Gider ise, hesap dnemi iinde yaplan ve karlnda herhangi bir aktif kymet elde edilmeyen harcamalar ile borlanmalardr.

Bu ynteme gre hesap dnemi iinde elde edilen haslat ile yaplan giderler arasndaki fark dnem krn veya zararn verecektir.

2 slam ANKAYA, Dnem Krnn Vergilendirilmesi,Datm-Muhasebesi, Aralk 1995,s.145

6

KNC BLM

1-AD ORTAKLIKLAR VE AHIS RKETLERNDE KR/ZARAR DAITIMI

1.1.Adi Ortaklklar:

Adi ortaklklarda kr, btn ortaklar arasnda eit olarak datlr. Bu kazancn bir veya birka ortak arasnda paylalaca, dier bir ifadeyle, ortaklardan birinin veya birkann kra itirak etmeyecei kararlatrlamaz. Fakat ortaklarn kra hangi oranda itirak edecekleri ana szlemede belirlenebilir.

Dier yandan ortaklardan birinin veya birkann zarara katlmayacaklar da kararlatrlamaz. Bu hkmn istisnas ahsi emein sermaye olarak getirildii durumdur.irkete sermaye olarak ahsi emeini koymu olan ortan zarara ortak olmayaca kararlatrlabilir.

1.2.ahs irketleri (Kollektif ve Komandit irketler):

Kiisel ticaret ortaklklarnda elde edilen krlarla meydana gelen zararlarn ortaklar arasnda ne suretle bllecei genel olarak, irket esas mukavelesi ile tespit edilir. Esas mukavelede hkm bulunmamas durumunda datm, TTK hkmlerine gre yaplr.

Kr datm konusunda yerlemi bulunan teaml, krn ortaklarn irkete koyduklar sermaye orannda datlmasdr.Buna ramen esas mukaveleye, krn baka esaslara gre datlaca ynnde hkmlerin konulmas da mmkndr. Ancak ortaklardan bir ksmnn yalnz kr pay alaca veya zarara katlmayaca ynnde hkmlerin konulmas mmkn deildir.Bununla birlikte irkete sermayesi ile deil de emei ile ortak olan ortaklarn zarara katlmayaca, esas mukavelede ngrlebilir.

Ana szlemelerde kr ve zararn datm biimi kesin olarak belli edilebilecei gibi, krn ortaklarca alnacak kararlara gre datlaca ya da ortaklardan birinin veya nc bir ahsn kararna gre datm yaplaca ynnde hkmler de konabilir. Bu takdirde irket kr ortaklarn ya da ana szlemede belli edilen ortak veya nc ahsn verecei karara gre datlr.

Kr datm hakknda karar verme yetkisinin ortaklardan birine ya da nc bir ahsa braklmas halinde, bunlarn kararnn hakkaniyet kaidelerine uygun bulunmas arttr. Aksi halde karar iptal edilir ve kr, Borlar Kanununun adi irketlerde kr datm hakkndaki hkmne gre datlr. Bu takdirde kr, sermayeye baklmakszn, ortaklar arasnda eit olarak datlr.

Kollektif ve komandit ortaklklarda, yukardaki esaslara gre ortaklara datlan krlar, her ortaa nakden denebilecei gibi, ortaklk defterinde alm bulunan ortaklar cari hesabna alacak yazlmak suretiyle kayden denmesi mmkndr.

7

Komandit irketlerin komanditer ortaklar ise her yl, irket ana szlemesine gre, kendilerine den kr paylarn nakden alrlar.

Meydana gelen zararlarn datm sz konusu olmamakla beraber zararlar da esas mukavele hkmleri gereince ortaklar arasnda bllebilir. Ancak ortaklar oy birliiyle karar vermemilerse hibir ortak, zarar payn demeye zorlanamaz. Bu takdirde zarar tutar gelecek yllarda doacak krlarla kapatlmak zere irket defterinde zel hesaplara kaydedilir.

Komandit irketlerin komanditer ortaklarnn payna den zararlar, gelecek dnemlerin kr ile kapatlr ve zararlar kapanncaya kadar kendilerine kr pay denemez.

2- SERMAYE RKETLERNDE KRIN TESPT VE DAITIMI

2.1. SERMAYE RKETLERNDE KR DAITIMI

Genel bir ifadeyle sermaye irketlerinin pay sahiplerine datacaklar kr, ticaret hukuku ilkelerine gre tespit edilen krdr. Kr datm kararnn verilebilmesinin ilk koulu, genel kabul grm muhasebe ilkeleri dorultusunda dzenlenmi bir bilanoya gre kr elde edilmi olmas ya da nceki yllar krndan bu ama iin kullanlabilecek yedek akelerin bulunmasdr.(TTK Md.-469/2-470). Eer bir hesap dneminde zarar meydana gelmise, bu zarar kapatlmad srece kr datmna karar verilemez.

Kr datm kararnn uygulanabilmesi iin Trk Ticaret Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu, Sermaye Piyasas Kanunu (Sermaye Piyasas mevzuatna tabi irketlerde) ve ana szlemenin amir hkmlerinin yerine getirilmesi gereklidir.

Kr datm yaplabilmesi iin mutlaka ilgili dnemde kazan elde edilmi olmas gerekmez. Zira kr datm ilgili dnem kazancndan yaplabilecei gibi;

- nceki dnemlerde elde edilmi krlarn datlmayan ksmlarndan,- Kr datmna istikrar kazandrmak amacyla ayrlan yedek akelerden,- Belli bir amaca tahsis edilmemi olaanst yedek akelerden,- htiyari yedek akelerin datlmas mmkn olan ksmlarndan,

da yaplabilir.3

Ana szlemede aksine hkm olmad srece, kural olarak datlacak kr, ortaklarn sermaye taahhtlerine karlk yapm olduklar demelerle baldr. Bu durum TTK nn 455inci maddesinde Her pay sahibi, kanun ve esas mukavele hkmlerine gre pay sahiplerine datlmaya tahsis olunan safi kazanca, pay nispetinde itirak hakkna sahiptir eklinde ifade edilmekle beraber ayn yasann 456nc maddesinde Esas mukavelede aksine bir hkm yoksa kazan ve tasfiye paylar esas sermayeye mahsuben, ortan irkete yapt demelerle mtenasiben hesap ve tespit olunur diye hkmedilmitir.

Ayn husus TTK nn 533nc maddesinde limited irketlerde kra itirak bahsinde irket mukavelenamesinde aksine hkm bulunmadka ortaklar, sermaye koyma borlarn yerine getirdikleri nispette yllk bilanoya gre, elde edilmi olan krdan pay alrlar eklinde ifade olunmutur.3Rt ERMEZ, Vergi Hukuku ve zel Hukuk Asndan irketlerde Kr Datm ve Yedek Akeler, 2. Bask, stanbul 1976, s.134

8

Ksaca belirtmek gerekirse sermaye irketlerinde kr datm, TTK da yer alan yasal hkmlerin yan sra esas szleme hkmleri ile ortaklar genel kurulu veya genel kurul karar ile gereklemektedir.

A- SERMAYES PAYLARA BLNM KOMANDT RKETLERDE KR DAITIMI

1.1.Tanm ve Hukuksal Yaps

Trk Ticaret Kanununun 475inci maddesinde Sermayesi paylara blnm komandit irket; sermayesi paylara blnen ve ortaklarndan bir veya bir ka irket alacakllarna kar bir kollektif irket, dierleri bir anonim irket orta gibi mesul olan irkettir eklinde tanmlanmtr.

irket alacakllarna kar bir ksm ortaklarn sorumluluu mteselsil ve snrsz, bir ksm ortaklarn sorumluluu ise snrldr. Snrsz sorumlu ortaklara Komandite,snrl sorumlu ortaklara Komanditer denilir. Komanditerlerin sorumluluu taahht ettikleri sermaye paylaryla snrldr.

1.2. Sermayesi Paylara Blnm Komandit irketlerde Vergilendirmeye likin zel Durum

Dier sermaye irketleri gibi sermayesi paylara blnm komandit irketler de kurumlar vergisi mkellefidirler. Ancak kurumlar vergisi, kurum kazancndan komandite ortan kr pay dldkten sonra kalan safi kr zerinden hesaplanr. GVK nun 37. maddesinin 3. fkras hkm uyarnca sermayesi paylara blnm komandit irkette komandite ortaklarn ortaklk krndan aldklar krlar ahsi ticari kazan hkmndedir. Bu nedenle de komandite ortan payna isabet eden ksm komandite ortak nezdinde ticari kazan olarak gelir vergisine tabi olacaktr.

Dier taraftan eshaml komandit irketin tam mkellef bir kurumdan kr pay elde etmesi durumunda, irketin ald kr payndan komandite ortan payna den ksmn 1/5inin vergi alaca olarak gelir vergisi matrahna dahil edilip ayn tutarn hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilmesi gerekir.(GVK Mk.Md.75/3)

Komandite ortaa ait kr paynn, ticari kazan olduu kesin bir ekilde saptanm olmasna karlk, GVK nun mkerrer 75. maddesinde vergi alaca kapsamnda belirtilip menkul sermaye irad eklinde mtalaa edilmesi, ilk bakta, bu konuda bir elikinin var olduu kansn uyandrmakta ve uygulama bakmndan da tereddtlere yol amaktadr. Ancak hemen belirtmek gerekir ki komanditenin orta bulunduu adi komandit irketten elde ettii kr pay Gelir Vergisi Kanununun 37. maddesi gereince ticari kazantr; 75. maddenin 13. bendindeki yollama gerei mkerrer 75. maddenin 3. bendindeki kr pay ise, itirak kazancndan elde edildiinden menkul sermaye iraddr. Bu durumda, bir eliki mevcut olmayp; aradaki fark, ortan elde ettii gelirlerden birini dorudan doruya hissedar olduu

9

ortaklktan, dierinin ise, bu ortakln itiraki olan bir sermaye irketinden elde edilmi olmasndan ileri gelmektedir.4

1.3. Komanditer Ortan Kr Paynn Hesaplanmas

Komanditer ortan kurumdan elde ettii kr pay, Gelir Vergisi Kanununun menkul sermaye iratlarn dzenleyen 75. maddesinin 2. bendinde menkul sermaye iratlar arasnda saylmtr. Ancak, bu iradn komanditer ortak bakmndan beyan, krn datlp datlmayaca, irket genel kurulunca ertesi yl karara balandndan ve dolaysyla elde etme daima ertesi ylda olutuundan, bir sonraki yl yaplabilmektedir.5

1.4.Sermayesi Paylara Blnm Komandit irketlerde Kr Datm

Sermayesi paylara blnm komandit irkette kr datmnda ncelikle szlemede belirlenmi olan hkmler dikkate alnr.

Yasal olarak sermayesi paylara blnm komandit irketler yedek ake ayrmak zorunda deildir. Bu konuda szlemede bir hkm varsa ya da genel kurul tarafndan dnem krndan ayrlacana ilikin bir karar alnmsa yedek ake ayrlabilir.

B-LMTED RKETLERDE KR DAITIM KARARI ALMANIN HUKUK PROSEDR

irket mdr veya mdrleri tarafndan hesap dnemi sonundan itibaren 3 ay iinde, bir nceki yla ait bilano ve gelir tablosu dzenlenir. Ayrca irketin ticari, mali, ekonomik durumunu ve yaplm ilerin zetini ve ileriye ynelik temennilerini ieren bir rapor dzenlenir. irket mdr veya mdrleri Ortaklar Genel Kurulunu hesap ylnn bitiminden itibaren 3 ay iinde toplantya arr. Bu toplantya ilikin olarak toplant gndemi hazrlanr.

Ayrca bilano, yllk rapor ve kr datmna ilikin teklifler ile yedek akeyi oluturacak tutarn tayinine dair teklif varakas hazrlanr. Daha sonra ortaklar genel kurulu bilanoyu ve gelir tablosunu onaylayarak krn datlmasna karar verir. Bylece kr datlmaya hazr hale gelmi olur.

Ortaklar genel kurulu krn datlmasna karar vermedii mddete kr datm yaplamaz.

C-ANONM RKETLERDE KR DAITIM KARARI ALMANIN HUKUK PROSEDR

Ynetim Kurulu tarafndan hesap dnemi sonundan itibaren 3 ay iinde, bir nceki yla ait bilano ve gelir tablosu dzenlenir. Ayrca irketin ticari, mali, ekonomik durumunu ve yaplm ilerin zetini ve ileriye ynelik temennileri ieren bir rapor dzenlenir. Ynetim Kurulu hesap dneminin kapanmasndan itibaren 3 ay iinde genel kurulu, ilan ve toplant

4 Faruk BLGNOLU, Eshaml Komandit irketlerde kurum kazancnn, komandite ve komanditer ortaklarn kr paylarnn saptanmas ve yedek ake ayrlp ayrlmayaca, Vergi Dnyas,Mays 1982,Say:95 BLGNOLU,a.g.m

10

gnnden en az iki hafta nce ana szlemede belirtilen ekilde ve Ticaret Sicil Gazetesine ilan vermek suretiyle toplantya arr. Genel Kurul, irketin bilanosunu, gelir tablosunu ve krn datlmasna ilikin teklifi aynen ya da deitirerek onaylayacaktr. Bylece kr datlmaya hazr hale gelmi olacaktr.

D-ANONM RKETLER LE LMTED RKETLERDE KR DAITIMINA LKN ORTAK KONULAR

Kr paynn tespit edilmesinde, anonim irketlere ilikin ilkeler limited irketlerde de aynen uygulanr. Bu durum TTK nn 534. maddesinde yer alan, anonim irketin bilano ile yedek ake hakkndaki hkmlerinin limited irket hakknda da uygulanacana ilikin gndermeden kaynaklanmaktadr.

Esasen TTK nn 534. maddesinde yaplan gnderme, sadece bilano ve yedek akelere ilikin hkmlerin deil TTK nn 457-473. maddeleri arasnda dzenlenen hkmlerin bir btn olarak uygulamas sonucunu dourmaktadr. nk, sistem iinden sadece birka hkm koparp almaya imkn yoktur.

Anonim irketler ve limited irketlerde dnem krnn drt ayr koldan paylatrlmas sz konusudur. Bunlar:

1- Devlete vergi olarak,2- irket bnyesinde yedek ake olarak,3- Pay sahiplerine datlacak kr pay olarak,4-Pay sahipleri dndakilere datlacak kr pay (ynetim kuruluna, alanlara v.b.)

olarak.

3- TRK TCARET KANUNUNDAK KR DAITIM LKELER

Trk Ticaret Kanununda yer alan kr datm ilkelerini u ekilde sralamak mmkndr:

1-Yasal ve ihtiyari yedek akelerle Trk Ticaret Kanunu ve ana szleme gereince ayrlmas gereken dier paralar ayrlmadka kr pay datlamaz.(TTK Md-469). Trk Ticaret Kanunu ve ana szleme gereince ayrlmas gereken paralar unlardr:

- I. Tertip yasal yedek ake (TTK Md. 466/1)- Ana szleme gereince ayrlan ihtiyari yedek akeler (TTK Md. 467)- Ana szleme gereince ayrlan ihtiyari yedek ake niteliindeki fonlar

(TTK Md. 467)- Esas szleme gereince alanlarn (memurlara, mstahdemlere v.b) ayrlan

yardm sandklarna ayrlan yedek akeler (TTK Md. 468). 2- irketin devaml surette geliimi, mali bnyesinin korunmas ve glendirilmesi,

istikrarl kr datm yaplabilmesi amacyla, TTK ve ana szlemede yer alanlarn dnda da genel kurul tarafndan yedek ake ayrlmasna karar verilebilir. Dolaysyla kanunda ya da ana szleme dnda yedek ake ayrlmasna karar verilebilecei gibi yasal ve ana szlemeye dayanan yedek akelerin oranlarnn arttrlmas da mmkndr.

3-TTK nn 466. maddesinin 1.fkras uyarnca limited irketlerin ve anonim irketlerin her yl sfi krn yirmide birine tekabl edecek ekilde denmi sermayenin bete birini buluncaya kadar ayrlacak l I. tertip yasal yedek akenin yansra;

11

-Hisse senetlerinin karlmasnda, karma masraflar indirildikten sonra, itibari kymetten fazla olarak elde edilen haslatn (AGO) itfalara veya yardm ve hayr ilerine sarfedilmeyen ksm (TTK Md. 466/2-1),

-ptal edilen hisse senetlerinin bedellerine mahsuben yaplan demelerin, bunlarn yerine karlan senetlerden elde edilen haslat noksan kapatldktan sonra, artan ksm (TTK Md. 466/2-2),

-Sfi krdan I. tertip yasal yedek akeden baka pay sahipleri iin %5 orannda kr pay ayrldktan sonra, pay sahipleri ve kra itirak eden dier kimselere datlmas kararlatrlan ksmn; onda biri tutarnda, denmi sermayenin bete biri tutaryla snrl olmakszn ilave yedek ake ayrmalar mmkndr.

4-Ortaklara krdan ayrlan ilk pay olan I. temett (kr pay) z itibariyle sermayeye verilen pay (faiz) olarak nitelendirildiinden ortaklarn demi olduklar sermaye zerinden I. temett ayrlmas zorunludur. (TTK Md. 466/2)

5-Kurucu ortaklara kurulu dnemindeki almalarna ilikin olmak zere krdan belli bir oranda pay verilmesi ana szlemede kararlatrlabilir. (TTK Md. 298,402)

6-Ynetim kurulu yelerine, yasal yedek ake ayrldktan ve pay sahiplerine %4 orannda (ana szlemeye bu oran daha yksek bir oranda belirlenebilir) temett verildikten sonra kr pay ayrlabilir.

7-mtiyazl paylara, genel kr datm sralamas iinde birinci temettden sonra datlacak krdan pay ayrmak mmkndr.

4- HALKA AIK OLMAYAN ANONM RKETLERDE (DOLAYISIYLA LMTED RKETLERDE) TTK HKMLER UYARINCA KR DAITIMININ AAMALARI

- BRNC AAMADA:

* TTK nn 466/1 ve 469/1 maddeleri uyarnca safi kr zerinden yasal yedek ake ayrlr.

*TTK nn 467 ve 469/1 maddeleri uyarnca safi ticari kr zerinden ihtiyari yedek ake ayrlr.

* TTK nn 469uncu maddesi uyarnca safi ticari kr zerinden fon ayrlr.* TTK nn 468 ve 469/1 maddeleri uyarnca ana szleme gereince safi ticari kr

zerinden ii ve memurlara yardm akesi ayrlr.* TTK nn 469/1 maddesi uyarnca ana szleme gereince safi ticari kr zerinden

ii ve memurlara kdem tazminat ve ihbar tazminat ayrlr.* TTK nn 466/3 maddesi ana szleme hkmleri uyarnca safi ticari kr zerinden

denmi sermayenin belirli bir oran kadar birinci temett (kr pay), ayrlr.

- KNC AAMADA:

* TTK nn 279/5 ve 298inci maddeleri ile ana szleme hkmleri uyarnca kurucu intifa senetlerine %10dan fazla olmamak zere kr pay ayrlr.

* TTK nn 472nci maddesi ile ana szleme hkmleri uyarnca, ynetim kurulu yelerine ayrlan kr pay ayrlr.

12

* TTK nn 402nci maddesi uyarnca, kurucular dnda kalan intifa senetlerine ayrlan kr pay ayrlr.

* TTK nn 401inci maddesi ile ana szleme hkmleri uyarnca, imtiyazl pay sahiplerine ayrlan kr pay ayrlr.

* Ana szleme hkmleri uyarnca, ii, memur, ve mstahdemlere ikramiye, prim, ek cret vb. nitelik tayan kr paylar ayrlr.

* Ana szleme hkmleri uyarnca ikinci temett ayrlr.

-NC AAMADA:

* TTK nn 469. maddesinin 2 ve 3 no.lu fkralar uyarnca genel kurul kararyla yasal ve ihtiyari yedek ake dndaki yedek akeler ayrlr.

* Genel kurul kararlar uyarnca, ii, memur ve mstahdemlere ayrlan ikramiye, prim v.b.ler ayrlr.

* nc temett ayrlr.

NC BLM

A- TRK TCARET KANUNU, SERMAYE PYASASI KANUNU VE TEK DZEN HESAP PLANI EREVESNDE KR DAITIM TABLOSU VERLER

1. Dnem Krnn Datm:

1.1. Dnem Kr:

Gelir tablosunda vergi ve yasal ykmllklerden nceki, 690- Dnem Kr veya Zarar hesabnn alacak bakiyesidir. 590-Dnem Net Kr ile 370- Dnem Kr vergi ve dier yasal ykmllk karlklar hesabnn toplam dnem kr ile ayn anlam ve tutardadr.

1.2. denecek Vergi ve Yasal Ykmllkler:

Dnem kr zerinden hesaplanan vergi ve dier yasal ykmllkleri kapsar. Bunlar Kurumlar Vergisi Kanununa gre hesaplanan Kurumlar Vergisi ve Gelir Vergisi Kanununun 94/6 maddesi uyarnca hesaplanan gelir vergisi tevkifatdr. Burada yer alan vergi ve dier yasal ykmllkler ticari kr zerinden deil, vergi kanunlar uyarnca tespit olunan mali kr zerinden hesaplanmaktadr.

Kurum kazancna %20 orannda Kurumlar Vergisi uygulanmaktadr.(2006 takvim ylndan bu yana)

Gelir Vergisi Kanununun 4842 sayl kanunla deiik 94/6-b maddesine gre;- Tam mkellef kurumlar tarafndan; tam mkellef gerek kiilere, gelir ve kurumlar

vergisi mkellefi olmayanlara ve bu vergilerden muaf olanlara datlan, 75inci maddenin ikinci fkrasnn 1, 2 ve 3 numaral bentlerinde yazl kr paylarndan(krn sermayeye eklenmesi kr datm saylmaz).

13

- Tam mkellef kurumlar tarafndan; dar mkellef gerek kiilere, dar mkellef kurumlara ( Trkiyede bir iyeri veya daimi temsilci araclyla kr pay elde edenler hari) ve gelir ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mkelleflere datlan, 75inci maddenin ikinci fkrasnn 1,2 ve 3 numaral bentlerinde yazl kr paylarndan (krn sermayeye eklenmesi kr pay saylmaz)

- 75inci maddenin ikinci fkrasnn 4 numaral bendinde yazl menkul sermaye iradnn ana merkeze aktarlan tutar zerinden,

%15 orannda gelir vergisi tevkifat yaplacaktr.

Tam mkellef kurumlarda kr datlmad, dar mkellef kurumlarda ise kr ana merkeze aktarlmad srece gelir vergisi stopaj uygulamas yaplmayacaktr. Bylece kr datlmad srece ortaklara intikal etmi saylmayacandan vergileme de sz konusu olmayacaktr. Ayrca krn sermayeye ilave edilmesi halinde de vergileme (stopaj) yaplmayacaktr.

1.3. Gemi Yllar Zararlar:Zararla kapanm gemi dnem faaliyetlerinden gelen ve 580- Gemi Yllar

Zararlar hesabnda yer alan zararlar ifade eder.

1.4. Yedek Ake:

Dnem kr, ya deiik ama ve adlarla iletme iinde tutularak z kaynak arttrlr ya da ilgililer arasnda paylatrlr. Genel olarak dnem krnn iletme iinde tutulan ksm yedek ake adn alr.6Yedek akeler eitli amalarla irketin safi krndan ayrlm, ortaklara datlmam krlardr. Dier bir deyile yedek ake, iletmede otofinansman yoluyla temin edilmi olan ve nc kiilerin, zerinde herhangi bir hak iddia edemeyecekleri z kaynak unsurudur.

1.4.1. Yedek Ake Trleri:

Yedek akeleri ayrlmalarn ngren kaynaklar asndan l bir tasnife tabi tutmak mmkndr.Bunlar;

Yasa hkmleri nedeniyle ayrlan yedek akeler YASAL YEDEK AKEAna szlemeye dayanlarak ayrlan yedek akeler HTYAR YEDEK AKEGenel Kurul kararyla ayrlan yedek akeler OLAANST YEDEK AKE

1.4.1.1. Stat Yedekleri( htiyari Yedek Ake):Ana szlemeye hkm koymak suretiyle otofinansman salamak zere ayrlan yedek

akelerdir. Genel amalarla ihtiyari yedek ake ayrlabilecei gibi ana szlemede zel bir kullanm alan belirtilmesi de mmkndr. Uygulamada ihtiyari yedek ake kavramnn yerine stat yedekleri kavram da kullanlmaktadr.

TTK nn 467. maddesinde, yedek akeye safi krn yirmide birinden fazla bir meblan ayrlaca ve yedek akenin sermayenin bete birini aabilecei ynnde esas mukaveleye hkm konulabilir. Esas mukavele ile bakaca yedek ake ayrlmas derpi ve bunlarn sarf suretleri tespit olunabilir. demek suretiyle ihtiyari yedek akelerin esas

6 Prof. Dr. Yaar KARAYALIN, Muhasebe ilkeleri, Kavramlar-lkeler-Balca Sorunlar-Yeni gelimeler, Banka ve Ticaret Hukuku Aratrma Enstits, Yayn No:216,Ankara 1988,s.112

14

szleme hkmlerine gre ayrlacan ifade etmitir. Ancak yasann bu hkmne ramen teoride, ihtiyari yedek ake deyimi mecburi yedek ake dnda genel kurul karar ile ayrlan genel ve zel yedek akeleri kapsayacak ekilde kullanlmaktadr.

Ana szleme gerei ayrlan ihtiyari yedek akeler de tpk birinci tertip yedek ake gibi safi krdan ayrlrlar. Yani gerek yasal birinci tertip akenin gerekse ana szleme gerei ayrlan ihtiyari yedek akenin kayna ayn tutardr.

Ana szlemede yedek akeler iin konulan hkmlerin farkl anlamlara meydan vermeyecek derecede ak olmasnda yarar vardr. Aksi takdirde yedek akelerin ayrlacaklar matrahn tespitinde yasal, ihtiyari ve olaanst yedek akelerin ayrmnda bir takm yanllarn yaplmas kanlmaz olacaktr.

Ana szlemede ihtiyari yedek ake iin zel bir kullanm yeri belirlenmemise, bu yedek akeler sermayeye ilave edilmek ya da pay sahiplerine datlmak eklinde kullanlabilir.

1.4.1.2. Olaanst Yedekler (Datlmam Krlar):

TTK nn469. maddesinin 2. fkras uyarnca irketin devaml inkiaf veya mmkn mertebe istikrarl kr paylarnn datlmasn temin bakmndan mnasip ve faydal bulduu takdirde umumi heyet kr paynn tespiti srasndan kanun ve esas mukavelede zikredilenlerden baka yedek ake ayrlmasna ve yedek akelerin kanun ve esas mukavele ile muayyen haddinin arttrlmasna karar verilebilir.

1.4.1.3.Kanuni yedek akeler:

TTK nn 466nc maddesinde dzenlenmitir. Kanuni yedek akeler her yl safi krdan birinci ve ikinci tertip olarak ayrlr. Kanuni yedek akelerin olaan kayna safi kr iken olaanst kayna ise emisyon primlerinden doan kazan (AGO) ve iptal edilen pay senetlerinden elde edilen (skat kazanc) kazanlardr.

1.4.1.4 Kanuni Yedek Akenin zm ve Kullanlmas:

T.T.K nn 446. maddesinin 3. fkrasnda yasal yedek akelerin ne ekilde kullanlaca bir hkme balanmtr. Bu hkme gre genel yedek ake, sermayenin yarsn gemedike, sadece zararlarn kapatlmasnda yahut ilerin iyi gitmedii zamanlarda iletmeyi idameye, isizliin nne gemeye veya sonularn hafifletmeye elverili tedbirler alnmas iin kullanlabilir.

Sermaye irketleri, yasa hkmlerine gre ayrm olduklar umumi yedek akeleri esas sermayenin %50sini buluncaya kadar TTK nngsterdii yerlere sarf edilebilir. Umumi yedek akelerin esas sermayenin %50sini amas durumunda aan ksm irket yetkili organlarnca (anonim irketlerde genel kurul, limited irketlerde ortaklar genel kurulu) istenilen alan ve konularda sarf edilmesi mmkndr. Bu da umumi yedek akelerin ayrlmasnda denmi sermayenin esas alnmasna ramen, sz konusu yedek akelerin kullanlmasnda esas sermayenin yani nominal sermayenin esas alnmasdr.

15

1.4.1.5 Kanuni Yedek Akelerin Kullanldklar Yerler:

TTK nn 466. maddesinin 3. fkras uyarnca kanuni yedek akelerin esas sermayenin %50sine kadar olan ksm iki ama iin kullanlabilir.

1- Zararn kapatlmas,2- lerin iyi gitmedii zamanlarda iletmeyi idame etmek, isizliin nne gemeye

veya sonularn hafifletmeye ynelik tedbirler alnmas iin.

Umumi yedek akelerin kullanm alanlarna bakldnda bunlarn ekonomik ve sosyal alanlara sarfedilmesinin ngrld tespit edilmektedir. Yasa yapcnn, yedek akelerin kullanm alanlarn belirlemekteki amacnn, bunun pay sahiplerine datlmasn nlemek olduu kansndayz. Esasen kanuni yedek ake ayrlmasn ngren hkmn konulmasndaki ama pay sahipleri lehine bir durum yapmak deil, nc ahslarn (irket personelinin, irket alacakllarnn) haklarn gvence altna almaktr.

Yedek ake ayrmann amac,

- letmenin devamll ve gelimesini salamak,- Borlarn zamannda denmesini salayarak, alacakllarn haklarn korumak,- Dnem krnn belirlenmesindeki subjektiflii ortadan kaldrmak veya azaltmak,- Kredi szlemelerinden doan ykmllkleri yerine getirmek,- hayatndaki belirsizliklerden doan riski azaltmak, gelecekteki olas zararlar

karlamak,- Varlklarda olas deer dlerini karlamak,- Kr datmnda istikrar salamak,- hacminin gelimesi nedeniyle artacak iletme sermayesi gereksinimini

karlamaktr.7

Kanuni yedek akeler, TTK nn 466nc maddesinde dzenlenmitir. Kanuni yedek akeler her yl safi krdan birinci ve ikinci tertip olarak ayrlr. Kanuni yedek akelerin olaan kayna safi kr iken olaanst kayna ise emisyon primlerinden doan kazan (AGO) ve iptal edilen pay senetlerinden elde edilen (skat kazanc) kazanlardr.

Hem limited irketler hem de anonim irketler TTK nn466 maddesinin birinci bendi uyarnca, her yl safi krn yirmide birini (%5) yedek ake olarak ayrmak zorundadrlar. Bu zorunluluk, denmi sermayenin bete birine (%20) ulancaya kadar devam eder.

TTKda yedek akenin safi krdan ayrlaca hkmolunmu ancak aka safi krn ne olduu tanmlanmamtr. Bir gre gre 690 Dnem Net Krndan vergi ve dier yasal ykmllkler indirildikten sonra varsa gemi yllar zararlar da indirilerek dnem safi kr bulunur.8Yedek akeler ise bu tutar zerinden ayrlr.

Bir baka gre gre birinci tertip yedek akenin ayrlaca safi kr, bilano krndan varsa gemi yl zarar dldkten sonra kalan ksmdr.9

7 ztin AKG, ztin AKG, Mali Tablolar Analizi, Geniletilmi 9. bask, Muhasebe Enstits yay. No:64,stanbul 1995,s.1838 KARAYALIN, a.g.e,s.1179 nal TEKNALP, (Raha POROY, Ersin AMOLU) Ortaklklar ve Kooperatif Hukuku, stanbul 1995, s.706

16

Uygulamada rastlanlan bir dier gr ise safi krn bilanodaki dnem kr olduu eklindedir. Dolaysyla bu gre gre birinci tertip yedek akenin ayrlmasnda bilanodaki dnem krnn esas alnmas gerekmektedir.

Son yllarda safi krn mali ykmllkler dldkten sonra elde edilecei gr yaygnlk kazanmtr. Buna gre kanuni yedek akenin zerinden ayrlaca safi kr, vergiler karldktan sonra kalan net krdr. Zira, bu kr ticari bilanoya gre net safi bilano krn ifade etmektedir. irket asndan gider niteliinde bulunan vergiler dlmeden, brt (gayrisafi) ticari kr zerinden ayrlan kanuni yedek ake, TTK nn safi krn blnmesine ait tanzim ekline ve muhasebe tekniine uygun dmemektedir.10

Konuyla ilgili olarak Hazine ve D Ticaret Mstearl, Banka ve Kambiyo Genel Mdrlnn 04.09.1991 tarihli 622 sayl tamimi de bu durumda vergi sonras krn esas alnaca ynndedir.

Eer datlabilecek kr yoksa birinci tertip kanuni yedek ake ayrlmaz. Eer cari dnemde gemi yl krlarnn tamam veya bir ksm ile gemi yllarda ayrlan yedek akeler pay sahiplerine temett olarak datlmaya karar verilmise bu tutarlar dnem safi kr kavramnn dnda kalrlar. nk bu tutarlar daha nce yedek ake ayrmnda gz nne alnmlardr.

Safi krn tespitinde bir dier sorun da gemi yl zararlar ile ilgilidir. Yedek akelerin yasal kullanm alanlarndan birisi zararlarn kapatlmasdr. Firmalar gemi yl zararlarn nceki yllarda ayrlm yedek akelerden karlayabilecekleri gibi cari yln krndan da karlayarak kapatabilirler. Eer nceki yllarda ayrlan yedek akelerden kullanm yaplacaksa hangi tr yedek akelerden bu ilem yaplacaktr. Bu ve buna benzer konularla ilgili olarak TTK da herhangi bir dzenleme yer almamaktadr. O halde bu durum ancak irket esas szlemesine hkm konularak zmlenebilecektir.

TTK nn temel ilkelerinden biri irket mali bnyesini glendirmek ve irketin geleceini muhtemel rizikolara kar mmkn olduu kadar teminat altnda tutmaktr. Bu durum ise gizli veya ak ihtiyatlar eklinde bir ksm varlklarn datlmayarak irket bnyesinde braklmasn ifade etmektedir.

Birinci tertip yedek ake, denmi sermayenin bete birini buluncaya kadar ayrlmak zorundadr. Kanun, nominal sermayenin deil denmi sermayenin hesaplamalarda esas alnmas hkmn getirmitir. Esas sermayenin bete biri ald takdirde aan yedek akeler ihtiyari yedek ake olarak adlandrlrlar. Eer yasal snr aan tutarda yedek ake ayrlmas esas szlemede dzenlenmise ve genel kurul kararna dayanyorsa bu ksm olaanst yedek ake niteliindedir.

1.4.2. kinci Tertip Yedek Ake (Ek Yedek Ake):TTK nn 466. maddesinin 2. fkrasnn 3. bendi uyarnca, ortaklara %5 orannda

birinci temett ayrldktan sonra kalan krn pay sahipleri ile kra itirak eden dier kimselere datlmas kararlatrlmsa, datlmas kararlatrlan ksmn onda biri orannda ikinci tertip yedek ake ayrlmas gereklidir. Buna gre, %5 orannda birinci temett, ikinci tertip yedek akenin matrahna girmemektedir.

10 Ylmaz ULUSOY, Mukayeseli irketler, Ankara 1974,s.562

17

kinci tertip yedek ake, sadece dnemin datlacak krn deil geen yllardan aktarlan ve serbest yedek akelerden alnarak datlacak birikmi krlar da kapsar.

466. maddenin 4. fkras uyarnca, yasa koyucu baka irketlere itirak amacyla kurulan holding irketlerin ikinci tertip yedek ake ayrmalarna lzum grmemi ve holding irketleri bu uygulamann dnda brakmtr.

Esas szlemede birinci temett oran %5 oranndan fazla olsa dahi (rnein bir halka ak anonim ortaklkta) pay sahiplerine bu yksek tutar dense de ikinci tertip yedek akenin hesabnda, birinci temett %5 olarak dikkate alnmak zorundadr.

Kanunda bahsedilen datlmas kararlatrlan kr kavram ile ilgili olarak iki farkl gr vardr. Birinci gre gre, yasal yedek ake ile %5 oranndaki birinci temett dnda kalan ve pay sahipleri ile kra itirak eden dier kiilere datlmas kararlatrlan ksm eklinde yorumlayan gr uyarnca ikinci tertip yedek akenin ayrlabilmesi iin pay sahipleri ile kra itirak eden dier kiilere kr datmna karar verilmi olmas temel koul olarak kabul edilmektedir.Ancak kr datlmad veya datlmasna karar verilen kr pay oran %5i amad srece, ikinci tertip yedek akenin ayrlmas sz konusu deildir.11Bu gre gre ikinci tertip yedek ake ve %5lik birinci temettnn dnda pay sahiplerine ve kra itirak eden kiilere datlmas kararlatrlan krn onda biri orannda ikinci tertip yedek ake ayrlmas gerekmektedir.

kinci gr sahiplerine gre ikinci tertip yedek akenin hesabnda %5lik kr paynn datlmasna karar verilen krdan indirileceine ve bu orann mutlak bir oran olmas ve esas bir mukavele ile deitirilmesinin mmkn olmamasndan tr ikinci tertip yedek akenin yasal yedek ake ile %5lik birinci temett hari datlmas kararlatrlan kr zerinden hesaplanmas gerekmektedir.12

Uygulayclarn yukarda yer alan ikinci gre gre hareket etmelerinin kanunun ruhuna uygun zm yolu olduunu belirterek ikinci tertip yedek akenin safi krdan birinci tertip yedek ake ve %5lik birinci temett ayrldktan sonra datlmasna karar verilen kr zerinden ayrlmas gerekmektedir.

TTK nn 466. maddesi uyarnca ikinci tertip yedek ake, safi kr zerinden %5 oranndaki birinci temettden daha fazla bir tutarda kr pay datlmasna karar verilmesi durumunda ayrlr.

Yasada ikinci tertip yedek akenin herhangi bir tutarla snrl olduuna ilikin herhangi bir hkm yoktur. Dolaysyla irketlerin snrsz tutarda yasal koullarda ikinci tertip yedek ake ayrma olanaklar vardr.

1.5. Personele Temett:

TTK nn 468. maddesi hkm uyarnca esas szlemede mstahdem ve iiler lehine yardm yedek akesi ngrlebilir. Esasen bir ihtiyari yedek ake olarak TTK da

11 ztin AKG, Mali Tablolar Analizi, Geniletilmi 9. bask, Muhasebe Enstits yay. No:64,stanbul 1995,s.24112 Rt ERMEZ, Vergi Hukuku ve zel Hukuk Asndan irketlerde Kr Datm ve Yedek Akeler, 2. Bask, stanbul 1976,s.292

18

dzenlenmi olan bu hkm gereince esas szlemeye iilere yardm sand kurulmas amacyla krdan belli bir oranda bir yedek ake ayrlabilmesi olana tannmtr.

1 nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliinde bu blme ilikin bir aklama yaplrken, genel kurul kararyla personele datlacak temettdr, eklinde bir aklama yaplmtr.

1.6. Ynetim Kuruluna Temett:

TTK nn 472. maddesi uyarnca safi krdan kanuni ake ve pay sahiplerine %5 orannda veya esas mukavele ile daha yksek bir oranda kr pay datldktan sonra ynetim kurulu yelerine kr pay verilebilir.

Ynetim kurulu yelerine krdan pay datlabilmesi iin esas szlemede ak bir hkm bulunmas, ynetim kurulu ynetmeliinde ak hkm veya genel kurul karar gibi bir hukuksal nedenin bulunmas gereklidir.

Ynetim kurulu bakan ve yelerine verilen bu kr paylar GVK nn 75/3 maddesi uyarnca menkul sermaye irad olarak saylmtr.

2.Pay Sahiplerine Datlacak Kr Pay:

2.1. Kr Pay (Temett):

Kr pay terimi, pay sahipleri ile kra katlan dier kimselere datlmasna karar verilen krdan, bunlarn her birine den pay ifade eden bir terimdir. Bu bakmdan, pay sahibinin gerek veya tzel kii olmasnn bir nemi yoktur.13

TTK nn 456. maddesi hkm uyarnca, ana szlemede aksine bir hkm olmad srece kr paylar, esas sermayeye mahsuben ortan irkete yapt demelerle orantl olarak hesaplanr ve tespit olunur.

Kanunda, pay sahiplerine verilecek kr paynn saptanmasnda, itibari sermaye yerine denmi sermayenin esas alnmasnn nedeni, baz irketlerde birden fazla tertip hisse senedi bulunmas ve bu irketlerde bir ksm hisse senetlerinin bedeli tamamen denmi olduu halde, dier bir ksmnn henz denmemi oluudur. Bu suratle, hakl olarak, sermaye taahhdnden bir ksm denmemi hisse senetleri ile, bedelinin tamam denmi hisse senetlerinin sahipleri arasnda, fiilen denen sermaye lehine bir durum yaplm olacaktr.14Nitekim genel kurul kararlarnda her bir tertip hisse senedine % ka orannda kr pay datlaca da ayr ayr belirlenmektedir.

Yrrlkteki mevzuata gre ticaret ortaklklar ve bu arada anonim ortaklklar ancak hesap dnemi sonunda dzenlenen bilanoya gre ve her halkarda genel kurulun bilano, kr ve zarar hesabnn kabulne ve krn datmna ilikin kararna istinaden kr databilirler. Bunun dnda ortaklara yaplan her deme safi krdan kaynaklansa bile, emredici hkmlerle men edilmi bulunan sermayenin ortaklara iadesi anlamn tar. 13 Rt ERMEZ, Vergi Hukuku ve zel Hukuk Asndan irketlerde Kr Datm ve Yedek Akeler, 2. Bask, stanbul 1976,s.173

14 ERMEZ, a.g.e, s.173

19

Pay sahiplerine ayrlacak kr paylarn birinci ve ikinci temett olarak ikiye ayrmak mmkndr.

Bu aklamalar erevesinde pay sahiplerine denmesi gereken kr paylarn u ekilde formullendirmek mmkndr.

KR PAYI= 1. Temett + 2. Temett denmi Sermaye Paylar says

2.2. Ortaklara Birinci Temett:

Genel olarak, anonim irkete konulan sermaye pay iin dnem sonunda datlabilir safi dnem krndan veya serbest yedek akelerden ayrlan ve her ortaa nakden denecek paraya kr pay denilir.15

TTK nn 466. maddesinin ikinci fkrasnn 3. bendi uyarnca safi krdan, birinci tertip yedek akenin ayrlmasndan baka, pay sahipleri iin %5 orannda kr pay ayrlmas gerekmektedir. Temel kr pay niteliinde olan bu oran mutlak nitelikte olup, esas mukavele ile deitirilmesi mmkn deildir.

Hisse senetleri borsada ilem gren anonim irketlerde, ortaklklarn esas szlemelerinde birinci temett orannn gsterilmesi zorunludur. Birinci temett tutar, hesap dnemi krndan kanunlara gre ayrlmas gereken yedek akeler ile vergi ve mali demeler ile varsa gemi yl zararlar dldkten sonra kalan datlabilir krn %20sinden az olamaz.

Hisse senetleri borsada ilem gren anonim ortaklklar, genel kurullarnn alaca karara bal olarak temetty;

a- Tamamen nakden datma,b- Tamamen hisse senedi olarak datma,c- Belli oranda nakit, belli oranda hisse senedi olarak datarak kalann ortaklk

bnyesinde brakma,d- Nakit ya da hisse senedi olarak datmadan ortaklk bnyesinde brakma,

konusunda serbesttir.Birinci temettnn hesabnda dnem safi krnn m yoksa denmi sermayenin mi

esas alnaca hususuna gelince, bu hususa ilikin olarak TTK nn 455. maddesinde Her pay sahibi kanun ve esas mukavele hkmlerine gre pay sahiplerine datlmaya tahsis olunan safi kazanca pay nispetinde itirak hakkna haizdir. hkm ile TTK nn 456. maddesinde Esas mukavelede aksine bir hkm yoksa kazan ve tasfiye paylar esas sermayeye mahsuben ortan irkete yapt demelerle mtenasiben hesap ve tespit olunur. hkmlerine gre kr pay datmnda esas olan ortan irketteki paydr. Ancak bu kr paynn hesaplanmasnda ortan irkete demi olduu sermaye oran kadarlk tutar datma konu edilebilmelidir.

15 KARAYALIN a.g.e.s.127

20

Bir gre gre birinci temett, pay sahibinin irkete koymu olduu sermaye iin garanti edilmi bir unsur olduuna gre birinci temettnn denmi sermaye zerinden hesaplanmas gerekir.16

Sermaye Piyasas Kanununa tabi yani halka ak irketlerde birinci temett orannn esas szlemede gsterilmesi zorunludur. Bu oran kurul tarafndan tespit olunacak miktardan az olamaz.(S.P.K.madde 15)

Halka ak anonim irketlerde birinci temett, hesap dnemi net krndan vergi ve benzeri ykmllkler dldkten sonra bulunan datlabilir krn yarsndan az olamaz. Ancak hisse senetleri borsada ilem gren irketler birinci temetty nakden veya hisse senedi olarak datmak veya datmamak konusunda serbesttirler. Sermaye Piyasas Kurulu bu ortaklardan gerekli grdklerine birinci temettnn nakden datlmas konusunda zorunluluk getirebilir.

Seri IV, 15 nolu SPK tebliine gre halka ak anonim irketler temett datmn hesap dnemini izleyen 5. ayn sonuna kadar tamamlanmak zorundadr.

Dier taraftan hisse senetleri borsada ilem grmeyen halka ak anonim irketler birinci temetty nakden datmak zorundadrlar. Ancak bu ortaklklardan 27.12.1994 tarihli ve 22154 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Seri:IV, No:9 sayl ihraclarn Muafiyet artlarna ve Kurul Kaydndan karlmalarna likin Esaslar Tebliinin 3. maddesinin (a) bendinde yer alan bamsz denetim muafiyeti kapsamna girmeyenler, birinci temetty nakden veya hisse senedi biiminde databilirler.

Birinci temetty ksmen veya tamamen hisse senedi biiminde datmak isteyen ortaklklarn, yllk olaan genel kurul toplants iin TTK nn 368. maddesinde ngrlen toplantya davete ilikin srenin balang tarihinden en az bir ay nce, biri Trkiye apnda yayn yapan iki gnlk gazetede yaplacak bir ilanla ortaklarndan talep toplamak zorunludur. Talep toplama sresi en az 15 gn olmaldr. Talepte bulunmayan veya bulunamayan ortaklarn iradeleri temettnn nakden denmesi eklinde deerlendirilir.

irkete birinci temett tutar yasa ve teblide ngrlen tutarn altnda hesaplanp datlmsa, bu konuda verilen genel kurul karar geersiz saylr. Ortaklklarn birinci temett tutarn belirlenen orana gre eksik olarak datmalar durumunda, Sermaye Piyasas Kurulu bu ortaklklara eksik datlan temett tutarn hesap dnemini izleyen 5. ay sonu esas alnarak Merkez Bankasnn ksa vadeli avanslar iin uygulad faiz oran zerinden hesaplanacak faiz tutar ile birlikte nakden veya olaanst yedek akelerin sermayeye ilave edilmesi suretiyle hisse senedi eklinde datlmas zorunluluunu getirebilir.

irket tarafndan birinci temett tutar yasa ve teblide ngrlen tutarn zerinde hesaplanp datlmsa, yasada ngrlen miktar aan ksm ikinci temett olarak kabul edilir.

te yandan ayrlmas konusunda yasal zorunluluk bulunan birinci temettnn ayrlmamasnn ve datlmamasnn Trk Ticaret Kanununda herhangi bir yaptrm bulunmamaktadr. Ancak pay sahiplerinin yarg yoluna bavurmalar mmkndr.

2.3. Ortaklara kinci Temett:

16 KARAYALIN a.g.e.s.128

21

kinci temett genel kurul ya da ortaklar kurulu kararyla datlmas ngrlen kr paydr. Birinci temett datlmas zorunlu temel kr payn gstermekte iken ikinci temettnn datlmas, kanun ve esas szleme hkmlerine ve zellikle genel kurul kararna baldr.

kinci temetty kstlayan faktrler unlardr:A- Ana szlemede aka belirtilmesi gerekli olanlar:- Ynetim Kurulu yelerinin kazan paylar (TTK md. 472)- Kra itirak hakk veren tahvil sahiplerine denecek kr dilimi,- ntifa senedi sahiplerine denecek kr dilimi (TTK md.472,473)- Kurucu senet sahiplerine denecek kr dilimi (TTK md.298-402),-irkette alan iilerin kra itirak ettirilmeleri,B- kinci temetty kstlayan Genel Kurul kararlar:- irkette alan iiler yararna yardm akeleri ayrlmas(TTK md. 469/III)- htiyari yedek ake tahsisi (TTK md.469/III)

2. Kr Datm Tarihi:

2.1. Trk Ticaret Kanunu Hkmlerine Gre:

TTK hkmlerine gre irket yetkili ynetim organlarnca (eshaml komandit irkette komandite ortaklar, limited irkette irket mdr ya da mdrleri, anonim irkette ynetim kurulu) hazrlanan bilano, kr zarar hesab ve krn ne ekilde datlacana ilikin teklif, hesap dneminin kapanmasndan itibaren ay iinde genel kurulun (ortaklar genel kurulu) bilgisine sunulur. Bu sre sonunda krn ne ekilde deerlendirilecei genel kurulda karara balanr.

Genel Kurul, kr datmna karar vermi ve bir tarih belirlemise kr bu tarihte datlr. Byle bir sre belirlenmemise hemen pay sahiplerine deme yaplmas gerekir. Ancak genel kurulun bu yetkiyi ynetim organna brakmas durumunda datmna karar verilen kr paylarnn yl sonuna kadar datlmas gerekir.

2.2.Sermaye Piyasas Kanunu Hkmlerine Gre:

Sermaye Piyasas Kanununa tabi irketlerde temett datm, ortaklklarca hesap dnemini izleyen 5inci ayn sonuna kadar tamamlanmak zorundadr.

Temett demesinin tamamlanmas iin;

a) Temettnn tamam nakden datlacaksa, temetty tahsil etmek iin ilgili kuponlaryla temett datm adreslerine bavuran ortaklara nakden veya hesaben demenin yaplmas,

b) Hisse senedi olarak datlacaksa, temettnn sermayeye ilavesi nedeniyle ihra edilecek hisse senetlerinin kurulca kayda alnmas ve kayt sonras ilemlerin tamamlanarak temett karl datlacak hisse senetlerinin;

1) Kaytl sermaye sistemindeki ortaklklarda hesap dnemini izleyen 5inci ayn sonuna kadar, hisse senedi datmnn yapld adreslere bavuran ortaklara teslime hazr hale getirilmesi,

22

2) Esas sermaye sistemindeki ortaklklarda ise sermaye artrmnn tescilinin hesap dnemini izleyen 5inci ayn sonuna kadar tamamlanarak teslime hazr hale getirilmesi,

c) (a) ve (b) bentlerindeki seeneklerin birlikte kullanlmas durumunda ise, anlan bentlerde belirtilen ilemlerin ayr ayr ancak hesap dnemini izleyen 5inci ayn sonuna kadar yerine getirilmesi, arttr.

Hisse senetleri borsada ilem gren ortaklklarn kurula, temettnn sermayeye ilave edilmesi nedeni ile ihra edilecek hisse senetlerinin kayda alnmas talebiyle yapacaklar bavurularn, hesap dnemini izleyen 4nc ayn sonuna kadar yaplmas zorunludur.

DRDNC BLM

VERGLENDRME

GELR VERGS TEVKFATI (GVK Md.94/6)

I- Tam mkellef Kurumlarda Gelir Vergisi Tevkifat Uygulamas

Tam mkellef kurumlar tarafndan sadece tam mkellef gerek kiilere datlacak kr paylarndan tevkifat yaplacaktr. Tam mkellef kurumlardan tam mkellef kurumlara datlacak kr paylar itirak kazanc niteliinde olmalarndan dolay tevkifata konu edilmeyecektir.

4842 sayl kanunla 24.04.2003 tarihinde Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesinin birinci fkrasnn 6 numaral bendinin (b) alt bendinde yaplan deiiklikle, kurum kazanlar zerinden yaplacak tevkifatla ilgili olarak; kurumlarn istisna kazanlar ile normal kazanlar ayrmna son verilip, istisna olsun olmasn tevkifat, krn datlmas aamasna braklmt. Ayrca halka ak irket ile halka ak olmayan irketten elde edilen kr pay ayrm da kaldrlmak suretiyle, her iki tr irket tarafndan datlan kr paylarnn ayn oranda vergilendirilmesi ngrlmt. Tevkifat oranlar ise %10 olarak belirlenmiti.

23.07.2006 tarih ve 2006/10731 sayl Bakanlar Kurulu Karar17 ile KVK nn 15inci ve 30uncu maddeleri ile GVK nn 94nc maddesi uyarnca kr datmnda ngrlen tevkifat oranlarnda deiiklik yaplm; buna gre kr datmnda daha nce %10 olan tevkifat oran %15e karlmtr.

Gelir Vergisi Kanununun 94/6-b maddesinin (i) ve (ii) alt bentleri uyarnca, tam mkellef kurumlar tarafndan;

- Tam mkellef gerek kiilere,- Gelir ve kurumlar vergisi mkellefi olmayanlara,- Gelir ve kurumlar vergisinden muaf olanlara,- Dar mkellef gerek kiilere,- Gelir vergisinden muaf olan dar mkelleflere,

17 23.07.2006 tarih ve 26237 sayl Resmi Gazetede yaymlanmtr.

23

datlan ve GVK 75inci maddesinin ikinci fkrasnn (1),(2) ve (3) numaral bentlerinde yazl kr paylar zerinden %15 orannda gelir vergisi tevkifat yaplmas ngrlmtr.

zerinden tevkifat yaplacak kr paylar, GVK nn 75. maddesinin ilk bendinde saylmtr. Buna gre zerinde tevkifat yaplacak kr paylar aadaki gibidir:

- Her trl hisse senetlerinin kr paylar, kurucu hisse senetlerine ve dier hisse sentlerine verilen kr paylar ve pay sahiplerine hazrlk dnemi iin faiz olarak veya baka adlarla yaplan her trl demeler,

- tirak hisselerinden doan kazanlar, (Limited irket ortaklarnn, i ortaklklar ortaklarnn ve komanditerlerin kr paylar ile kooperatiflerin dattklar kazanlar)(Ancak kooperatiflerin ortaklar ile yaptklar ilemlerden doan krlarn ortaklara, kooperatifle yaptklar ilemler orannda datm kr datm saylmaz.)

- Kurumlarn ynetim kurulu bakan ve yelerine verilen kr paylar.

Kurumlardan, yine kurumlara yaplacak kr pay kesintisine ilikin dzenlemeler, 5520 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 30 ve 15. maddelerinde yer almaktadr. Tam mkellef kurumlarca yaplacak kesinti ile dar mkellef kurumlarca yaplacak sz konusu kesinti, ayr hkmlerle dzenlenmitir. KVK uyarnca kr pay kesintisi, aada iki balk altnda aklanmtr.

2- Tam Mkellef Kurumlarca Yaplacak Kr Pay Kesintisi:

Tam mkellef kurumlarda kr datmna bal gelir vergisi tevkifatna ilikin dzenleme GVK nn 94/6-b-i maddesinde yaplmtr.

Gelir Vergisi Kanununun 4842 sayl kanunla deiik 94/6-b maddesine gre;- Tam mkellef kurumlar tarafndan; tam mkellef gerek kiilere, gelir ve kurumlar

vergisi mkellefi olmayanlara ve bu vergilerden muaf olanlara datlan, 75inci maddenin ikinci fkrasnn 1,2 ve 3 numaral bentlerinde yazl kr paylarndan(krn sermayeye eklenmesi kr datm saylmaz).

- Tam mkellef kurumlar tarafndan; dar mkellef gerek kiilere, dar mkellef kurumlara ( Trkiyede bir iyeri veya daimi temsilci araclyla kr pay elde edenler hari) ve gelir ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mkelleflere datlan, 75inci maddenin ikinci fkrasnn 1,2 ve 3 numaral bentlerinde yazl kr paylarndan (krn sermayeye eklenmesi kr pay saylmaz)

- 75inci maddenin ikinci fkrasnn 4 numaral bendinde yazl menkul sermaye iradnn ana merkeze aktarlan tutar zerinden,

%15 orannda (23.07.2006 tarih ve 2006/10731 sayl BKK) gelir vergisi tevkifat yaplacaktr.

Gelir Vergisi Kanununun 75. maddesinin ikinci fkrasnn 1, 2 ve 3 numaral bentlerinde yazl kr paylarndan kurumlar vergisinden mstesna kazanlara isabet eden ksm dldkten sonra kalan tutarlar gelir vergisi tevkifatna tabi tutulmaktadr.

Ad geen dzenlemeye gre krn sermayeye ilave edilmesi kr datm hkmnde olmadndan gelir vergisi tevkifat da yaplmayacaktr.

24

te yandan kr datmnn gelir ve kurumlar vergisi mkellefi olmayanlar ile bu vergilerden muaf olanlara yaplmas halinde de ad geen madde uyarnca gelir vergisi tevkifat yaplmas zorunludur.

Daha nce GVK nn 94. maddesinde dzenlenen ve tam mkellef kurumlar tarafndan;

- Dar mkellef kurumlara,

- Kurumlar Vergisinden muaf olan dar mkelleflere,

datlan kr paylarnn vergilendirilmesiyle ilgili dzenleme, 5520 sayl Kanun sistematii iinde bundan byle Kurumlar Vergisi Kanununda yer almaktadr. KVK nn 30. maddesinin nc fkras uyarnca tam mkellef kurumlar tarafndan, Trkiyede bir iyeri veya daimi temsilci araclyla kr pay elde edenler hari olmak zere dar mkellef kurumlara veya kurumlar vergisinden muaf olan dar mkelleflere datlan (Krn sermayeye eklenmesi kr pay saylmaz) ve Gelir Vergisi Kanununun 75inci maddesinin ikinci fkrasnn (1), (2) ve (3) numaral bentlerinde saylan kr paylar zerinden stopaj oran %15tir.

Yine KVK nn 15. maddesinin ikinci fkrasna gre; vergiden muaf olan kurumlara datlan Gelir Vergisi Kanununun 75. maddesinin ikinci fkrasnn (1), (2) ve (3) numaral bentlerindeki kr paylar zerinden, %15 orannda vergi kesintisi yaplacaktr.

3- Dar Mkellef Kurumlarca Yaplacak Kr Pay Kesintisi:

5520 sayl KVK ncesinde GVK nn 94/6-b-iii maddesinde dzenlenen tevkifat hkm, yeni KVK nn 30. maddesinin 6. fkrasnda dzenlenmi ve kesinti oran %15 olarak belirlenmitir. Buna gre, Kurumlar Vergisi Kanunu uyarnca yllk veya zel beyanname veren dar mkellef kurumlarn, indirim ve istisnalar dlmeden nceki kurum kazancndan, hesaplanan kurumlar vergisi dldkten sonra kalan ksmdan ana merkeze aktarlan tutar zerinden %15 orannda kurumlar vergisi kesintisi yapmalar gerekmektedir.

te yandan, dar mkellef kurumlarn Trkiyede elde edilen kr ana merkezlerine aktarmamalar halinde ise anlan hkm gereince kesinti yaplaca tabidir.

4- G.V.K.nn 75/4 Maddesinde Tanmlanan Menkul Sermaye zerinden Gelir Vergisi Tevkifat

GVK nn 75/4 maddesi hkmne gre; Kurumlar Vergisi Kanunu uyarnca yllk veya zel beyanname veren dar mkellef kurumlarn, indirim ve istisnalar dlmeden nceki kurum kazancndan, hesaplanan kurumlar vergisi dldkten sonra kalan ksm menkul sermaye irad saylmtr.Ayn kanunun 94/6-b-iii maddesinde ise menkul sermaye iradnn ana merkeze aktarlan tutar zerinden gelir vergisi tevkifatna tabi tutulaca hkmolunmutur.

Dier taraftan GVK nn 94/6-b-ii maddesinde tam mkellef-dar mkellef ayrm yaplmakszn kurumlar vergisinden mstesna kazan ve iratlardan vergi tevkifat yaplaca hkm yer almaktadr. Bu maddenin dar mkellef asndan uygulanp uygulanmayaca bir takm tereddtlere yol amaktadr. Geri dzenlemeden dar mkellef kurumlar iin sadece

25

(iii) alt bendinin uygulanaca sonucunu karmak mmkn gzkse de 94/6/b-ii maddesinde tam mkellef kurumlarda datlsn ya da datlmasn eklinde bir ibare olmad srece dar mkellef kurumlar hem GVK nn 75/4 uyarnca hesaplanan ve menkul sermaye irad saylan tutar zerinden GVK`nn 94/6-b-iii uyarnca hem de indirim ve istisnalar zerinden GVK nn 94/6-b-ii uyarnca gelir vergisi tevkifat yapacaklardr.

Dar mkellef kurumlar, kr datm yapmayp Trkiyede elde ettikleri krlar merkezlerinin bulunduu lkelere transfer ederler. Yaplan son deiiklikler neticesinde dar mkellef kurumlar, elde ettikleri kr ne zaman transfer ederlerse etsinler hem yararlandklar indirim ve istisnalar zerinden 94/6-b-ii maddesi uyarnca, hem de indirim ve istisnalar dlmeden nceki kurum kazancndan hesaplanan kurumlar vergisi dldkten sonra kalan ksm zerinden 94/6-b-iii maddesi uyarnca gelir vergisi tevkifat yapacaklardr.

Dolaysyla da gelir vergisi tevkifatnn datmla herhangi bir ilgisi bulunmamaktadr.

5- Vergiden Muaf Kurumlara Datlan Kr Paylarnda Vergi Kesintisi

Kurumlar Vergisi Kanununun 15. maddesinin ikinci fkrasnda, vergiden muaf olan kurumlara datlan Gelir Vergisi Kanununun 75. maddesinin ikinci fkrasnn 1, 2 ve 3 numaral bentlerindeki kr paylar zerinden, vergi kesintisi yaplaca hkme balanmtr. Sz konusu fkra uyarnca yaplacak vergi kesintisi oran 22.07.2006 tarih ve 2006/10731 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile 23.07.2006 tarihinden itibaren yrrle girmek zere %15 olarak belirlenmitir.

Ayrca kurumlarca krn sermayeye eklenmesi kr datm saylmayacandan ayrca vergi kesintisi yaplmayacaktr.18

6-G.V.K.nn 94/6-b Maddesi Uyarnca Yaplan Tevkifatn Beyan ve denmesi

GVK nn 98inci maddesine gre, 94nc madde uyarnca vergi tevkifat yapmak zorunda olanlar, bir ay iinde yaptklar demeler veya tahakkuk ettirdikleri krlar ve iratlar ile bunlardan tevkif ettikleri vergileri ertesi ayn 20nci gn akamna kadar, deme veya tahakkukun yapld yerin bal olduu vergi dairesine bildirmekle ykmldrler.

Beyan edilen bu tevkifat beyannamenin verildii ayn 26nc gn akamna kadar bal bulunduklar vergi dairesine yatrlr.

Kr datmayan kurumlarn tevkifat yapmalar sz konusu olmadndan beyan ve deme diye bir durum sz konusu deildir. stisna kazanlarn datlmas konu edinmeleri halinde verilecek beyanname ile birlikte tevkifatn denmesi gerekecektir. Bu durumda beyannameler indirim ve istisnalardan yararlanlan dnemi takip eden ayn 20sine kadar bal bulunulan vergi dairesine verilip bir defada denecektir.

18 Beyanname Dzenleme Klavuzu, Maliye Hesap Uzmanlar Dernei Yayn, stanbul 2007,s.557

26

BENC BLM

1-KR DAITIMI LE LGL DKKAT EDLMES GEREKEN HUSUSLAR

1-30.11.2000 tarihinden itibaren geerli olmak zere istisna uygulamasnn zarar dourmas halinde bu zarara isabet eden tevkifat, istisnadan kaynaklanan zararn indirildii dnemde yaplr. Ayn ekilde tevkifat uygulamasnda mahsup edilen zarar tutarnn ncelikle istisna uygulamasndan kaynakland kabul edilir.

Dolaysyla mahsup ncelii bulunan, yeterli kurum kazanc bile olmasa uygulamas gereken istisnalar uygulandnda, zarar ortaya kmas durumunda, bu zarara isabet eden tevkifat istisnadan kaynaklanan zararn indirildii dnemde yaplacaktr. Ayn zamanda istisnalarn uygulanmas esnasnda zarar kmas durumunda ncelikle tevkifata tabi olmayan, akabinde dk oranda tevkifata tabi istisnalarn cari ylda uyguland, geri kalan ksmnn ise zarar olarak devredildiinin kabul gerekir.

Takip eden yllarda tevkifat uygulamasnda mahsup edilen zarar tutarnn ncelikle istisna uygulamasndan kaynakland kabul edilecektir. Ancak yine ayn ekilde, zarar mahsubunda da ncelikle tevkifata tabi olmayan, akabinde dk oranda tevkifata tabi istisnalardan kaynaklanan zararlarn mahsup edildii kabul edilmelidir.

2-Tam mkellef kurumlar, kurumlar vergisinden mstesna kazanlara isabet eden ksm dldkten sonra, dattklar kr payndan datm srasnda gelir vergisi tevkifat yapacaklardr.

Kurumlar yllar itibariyle kazan datmaya karar verebilecek olup, datlmasna karar verilen yl kazancnn; istisnaya tabi tutulmu kurum kazancnn yan sra istisnaya tabi olmayan kurum kazancn da iermesi durumunda, datlan kazancn; ncelikle istisnaya tabi datlabilir kazantan, bu kazancn datmnn tamamlanmasndan sonra istisna edilmemi kazantan gerekletirildii kabul edilecektir.

Btn istisna kazanlarn datlmas mmkn deildir. Ayn zamanda istisna kazanlar zerinden yaplm olan tevkifat datlamaz.Datlamayacak istisna kazanlar;

- Emisyon Primi ( TTK md. 466)- Gayrimenkul ve itirak hissesi sat ile retim tesislerinin ayni sermaye olarak konulmasndan doan kazanlara ilikin istisna,- ngrlen yatrm indirimidir.

3-Krn sermayeye ilavesi kr datm saylmaz.(GVK 94/6-b-i) Krn sermayeye ilavesi durumunda tevkifat domaz.Ancak krn sadece bir ksmnn sermayeye ilave edilmesi durumunda ilave edilen krn kayna nem arz eder.Krn sermayeye ilave edilen ksmnn istisna olmayan kaynakl kazantan yapldnn kabul edilmesi geri kalan kazancn datlmas durumunda tevkifat matrahn azaltacaktr.Gerek 67 numaral KVK GT nin mant gerek GVKnn 94/6 maddesinde yaplan dzenlemeler nda sermayeye ilave olunacak krn ncelikle istisna kaynakl olmayan ksmndan karlanmas kabul edilebilir niteliktedir.

27

4-Kurumlarn kr datmnda hesaplayacaklar tevkifat dzenleyen GVK nn 94/6. maddesi 01.01.1999 tarihinde yrrle girmitir. Dolaysyla 1999 ncesindeki yllara ait krlarn datlmas halinde kr datmna bal olarak tevkifat yaplmayacaktr.

5- Krn bir ksmnn sermayeye ilave edilmesi durumunda sz konusu krn ncelikle istisna olmayan kazanca ait olduu kabul edilir. Sz konusu bu yaklam birinci tertip yedek ake iin de geerlidir. Dolaysyla krn bir ksmnn istisna kazanlardan olumas durumunda birinci tertip yedek akenin istisna olmayan kazanlardan ayrldnn kabul gerekir.

Gelir vergisi stopaj sadece karn datmna balanmtr. Yaplan stopaj zerinden ayrca fon pay hesaplanmayacaktr. Fon pay 4842 Sayl Kanunun 37/3.maddesiyle 01.01.2004 tarihinden itibaren yrrlkten kaldrlmtr. * Halka ak irketler ile halka ak olmayan irketler arasndaki stopaj oran farkll kaldrlmtr. (Yeni KVK.Md.15/2- 2006/10731 Sayl BKK ile 23.07.2006 tarihinden itibaren %15) * GVK nn 75.Maddesinin ikinci fkrasnn 1, 2 ve 3 numaral bentlerinde yazl kar paylarnn (limited irketlerden elde edilen itirak kazanlar da kar paydr GVK.Md.22/2, 75/2) YARISI GELR VERGSNDEN STSNADIR. Beyanname verme snrnn (GVK.Md.86/1-c 2007 yl iin 19.000,00 YTL dir) hesabnda istisna olan tutar dikkate alnmayacak ve hi bir ekilde beyan edilmeyecektir (yani, kar paynn yars 100 trilyon lira da olsa beyan ddr). Elde edilen kar paylarnn yarsnn 2007 yl iin 19.000,00 YTL lk beyan snrn amas durumunda, sadece kar paynn yars beyan edilecektir. Ancak; bu istisnann kurum bnyesinde karn datm aamasnda yaplacak olan stopaja etkisi olmayacaktr. Yani, stopaj datlan kar paynn tamam zerinden yaplacaktr. * Datlan kar paylar zerinden kurum bnyesinde yaplan stopajn tamam, kar payn elde edenler tarafndan beyan edilmesi durumunda, beyanname zerinden hesaplanan vergiye mahsup edilecektir. * Kurumlar vergisinden istisna kazanlara uygulanan stopaj, ancak istisna kazancn datlmas durumunda yaplacaktr. Yani kar datlsn datlmasn yaplan stopaj uygulamas kaldrlmtr. * Datlan karn tamam zerinden stopaj yaplacaktr. Karn istisna kaynakl olup olmamasnn bir nemi yoktur. Yani, kurumlarn istisna kazanlar ile normal kazanlar ayrmna son verilmitir. * Tam mkellef kurumlara datlan kar paylar (itirak kazanlar) zerinden stopaj yaplmayacaktr. Ancak, Trkiyede ticari kazan elde edenler hari, dar mkellef kurumlara datlan kar paylar zerinden stopaj yaplmasna devam edilecektir. (GVK Md.94/6-b-ii) (5520 Sayl KVK Md.30/3).

* Karn sermayeye eklenmesi kar datm saylmayacaktr (5520 Sayl KVK.Md.15/2),(GVK Md.94/6-b-i). Ayrca gerek kii ortaklar tarafndan karn sermayeye ilavesi suretiyle elde edilen kar paylar menkul sermaye irad olarak kabul edilmez (243 Seri Nolu GVGT-5). Bedelsiz datlan hisse senetleri zerinden stopaj yaplmayacaktr.

2-KR DAITIMINA LKN RNEKLER

1- 2006 yl ticari kar 60.000,00YTL olan bir limited irketin, denmi sermayesi 100.000,00 YTL dir. irketin 2006 yl kazancna hesaplanan kurumlar vergisi 10.000,00TLdr.irketin yetkili organ yasal ykmllklerden sonra kalan karn tamamn datma karar almtr.Buna gre yaplacak hesaplama yle olacaktr;

28

Ticari kar 60.000,00-Kurumlar vergisi 10.000,00-Vergi sonras kar 50.000,00-I.Tertip yedek ake 2.500,00 -(50.000,00x% 5)Datlabilir kar 47.500,00-I.Tertip kar pay 5.000,00-(100.000,00x% 5)II.Tertip yedek ake 4.250,00- {(47.500,00-5.000,00)x%10 }II.Tertip kar pay 38.250,00-(47.500,00-5.000,00-4.250,00)

2-denmi Sermayesi 50.000,00 YTL olan 2 ortakl bir limited irketin ortaklar kurulu krn tamamn datma karar almtr. Bu husustaki bilgiler ve hesaplar aadadr.

1-) KURUMLAR VERGSNN HESAPLANMASI 1- Kurumun 2006 Yl Bilano Kr (690 Hes.) = 120.000,00 2- K.K.Edilmeyen Giderler = (+) 1.000,00 3- Gemi Yl Mali Zarar (2005) = (-) 11.000,00 - Ticari Zarar (-) 15.000,00 - K.K.E.G. (+) 4.000,00 - 2005 Yl Mali Zarar (-) 11.000,00 4- Mali Kar = 110.000,00 5- Kurumlar Vergisi Matrah = 110.000,00 6- Hes.Kurumlar Vergisi ( 5x0.20) = 22.000,00 2-) 2006 YILINDA YAPILACAK KAYITLAR 01-_____________________________ 31.12.2006 ___________________________ 691- DN.KARI VERG VE D.Y.Y.KAR (-) 22.000,00 691 01- Kurumlar Vergisi 22.000,00 370- DN.KARI VERG VE D.Y.Y.KAR 22.000,00 370 01- Kurumlar Vergisi 22.000,00 Dnem kr Kurumlar Vergisi Karl 02-_____________________________ 31.12.2006 ___________________________ 690- DN.KARI VEYA ZARARI 120.000,00 691- DN.KARI VERG VE D.Y.Y.KAR (-) 22.000,00 691 01- Kurumlar Vergisi 22.000,00 692- DN.NET KARI VEYA ZARARI 98.000,00 Dnem net krnn belirlenmesi 03-_____________________________ 31.12.2006 ___________________________ 692- DN.NET KARI VEYA ZARARI 98.000,00 590- DNEM NET KARI 98.000,00 Dnem net krnn Bilanodaki asli hesabna devri 04-_____________________________ 31.12.2006 ___________________________ 371- DN.KAR.PE.D.VER.VE D.YK (-) 22.000,00 371 01- 2006 Geici Vergi 22.000,00 193- PE.D.VERG VE FON 22.000,00 193 01- 2006 Geici Vergi 22.000,00

29

NOT: 1- 2006 ylna ait olup denen geici vergilerin aktarm. 2- 193den 371e cari yl mali krndan hesaplanan kurumlar vergisi kadar aktarma yaplr. 3- 2006 yl iin denen geici vergi 22.000,00 YTL dir. Bunun 7.000,00 YTL si 2006/4. dneme ait olup 17.02.2007 tarihinde denmitir. Bu durumda 7.000,00 YTL lik ksmn 17.02.2007 tarihinde 371 Hesaba Bor, 193 Hesaba Alacak kaydedilmesi gerekir. Yaplan hesap ve kaytlarn anlalr olmas bakmndan rnekte bu durum ihmal edilmitir. _____________________________________________________________________ 2006 YILI KAYITLARI BTER. 3-) 2007 YILINDA YAPILACAK KAYITLAR 01-_____________________________ 10.01.2007 ___________________________ 590- DNEM NET KARI 98.000,00 570- GEM YIL.KARLARI 98.000,00 2006 YILI Bilanosunda grlen 590 Hesap 570e devreder 02-_____________________________ 25.04.2007 ___________________________ 370- DN.KARI VERG VE D.Y.Y.KAR 22.000,00 370 01- Kurumlar Vergisi 22.000,00 371- DN.KAR.PE.D.VER.VE D.YK (-) 22.000,00 371 01- 2006 Geici Vergi 22.000,00 2006 yl yllk beyan neticesi kurumlar vergisi tahakkuk fii ile yaplacak kayt. ____________________________________________________________________ 4- I. TERTP YASAL YEDEK AKENN HESAPLANMASI - Kurumun 2006 Yl Bilano Kr (690 Hes) = 120.000,00 - Gemi Yl Ticari Zarar (2005) = (-) 15.000,00 - Kalan = 105.000,00 - I.Tertip Yas.Yedek Ake = 5.250,00* 105.000,00 x % 5 (nispeti) - *denmi Sermayenin 1/5ini aamaz ____________________________________________________________________ 5- I. TERTP TEMETTNN HESAPLANMASI - denmi Sermaye = 50.000,00 - Nispeti = % 5 - I. Tertip Temett = 2.500 50.000,00 x % 5

6- II. TERTP YASAL YEDEK AKENN HESAPLANMASI - Kurumun 2006 Yl Bilano Kr (690 Hes) = 120.000,00 - Kurumlar Vergisi = (-) 22.000,00 - Net Dnem Kr = 98.000,00 - Gemi Yl Ticari Zarar (2005) = (-) 15.000,00 - I.Tertip Yas.Yed.Ake = (-) 5.250,00 - Datlabilir Net Dnem Kr = 77.750,00 - I.Tertip Temett = (-) 2.500,00 - Kalan = 75.250,00 - II. Tertip Yas.Yed.Ake = 7.525,00 75.250 x % 10 ____________________________________________________________________

30

7- II. TERTP TEMETTNN HESAPLANMASI - II.Ter.Yas.Yed.Ake Hes.Kalan St.Rakam = 75.250,00 - II.Tertip Yas.Yed.Ake = (-)7.525,00 - II.Tertip Temett = 67.725,00 ____________________________________________________________________ 8- ORTAKLAR KURULU KARARINA GRE YAPILACAK KAYITLAR

01-_________________________ 2007 ORT.K.K. ________________________ 570- GEM YIL.KARLARI 98.000,00 331- ORTAKLARA BORLAR 70.225,00 - I.T.Temett 2.500,00 - II.T.Temett 67.725,00 70.225,00 331 01- Ortak (A)/2 = 35.112.50 331 02- Ortak (B)/2 = 35.112.50 70.225,00 540- YASAL YEDEKLER 12.775,00 540 01- I.T.Yasal Yedek. 5.250,00 540 02- II.T.Yasal Yedek 7.525,00 580- GEM YIL ZARAR (-) 15.000,00 Kurumlar vergisinin hesaplanmas ile ilgili blmde belirtildii gibi gemi yl ticari zarar 15.000,00 YTLdr. Ancak bu zararn 4.000,00 YTLs K.K.E.G.lerin dlmesinden kaynaklanmtr. (-) 15.000,00 YTL ye (+) 4.000,00 YTL ilave edildiinde mali zarar (-) 11.000,00 YTL olmaktadr. Mali zarar kurumlar vergisi matrahnn tespitinde nem arz eder. Zira kurumlar vergisi matrahnn tespitinde ancak mali krdan mali zarar der.580 Hesapta yer alan 15.000,00 YTLlk ticari zararn Bilano krna mahsubu iletme asndan bu zararn bir ksmnn K.K.E.Gden olumas nem arz etmemektedir. Ancak; zarar artran K.K.E.G.ler iletmeyi temsil ve ilzam eden yneticilerin, mdrlerin veya personelin ihmalinden kaynaklanm ise mali idare tarafndan kabul edilmeyen bu giderler datlabilir kr azalttndan ve dier ortaklarn aleyhine olduundan ihmali veya suu sabit olanlarn gerekirse dava yolu ile bizzat kendilerinden karlanmas gerekmektedir. Sermaye irketlerinde gemi yl zararlar Yedek Akelerden de karlanabilir. Ancak zararn takip eden yl veya yllarda kr varsa, zarar bu krdan karlanmaldr. Yedek akeler zorunlu olmadka kullanlmayp fevkalade durumlar iin bekletilmelidir. 02-_________________________ 2007 ORT.K.K. ________________________

331- ORTAKLARA BORLAR 70.225,00331 01- Ortak (A)/2 = 35.112.50 331 02- Ortak (B)/2 = 35.112.50

70.225,00360- D.VERG VE FONLAR 10.533,74360 01 Temett Stopajlar360 01 01 Ortak (A) 35.112,50 x 0.15 = 5.266,87360 01 02 Ortak (B) 35.112,50 x 0.15 = 5.266,87

10.533,74

31

102- BANKALAR 59.691,26Yeni KVKnun 15/2.Maddesi ve 2006/10731 Sayl BKK ile 23.07.2006 tarihinden itibaren stopaj oran % 15dir. Bu stopajn Ayr Bir Muhtasar Beyanname le Beyan Edilmesi Yasa Gereidir. (Yeni KVK.Md.15/5). (GVK.Md.98-99). Muhtasar Beyannamenin 061 Tr Koduna Yazlr. __________________________________________________________________

KAR PAYLARININ MENKUL SERMAYE RADI OLARAK BEYANI

Ortak (A) nn hissesine den brt kr pay 35.112,50 YTL.dr. 35.112,50 YTL nin yars 17.556,25 YTL olup, bu tutar GVK nn 86/1-c Maddesine gre 2007 yl iin geerli olan 19.000,00 YTL beyan snrn amadndan 2008 yl Mart aynda MS olarak beyan edilmeyecektir. Ortak (B)nin durumu da ayn ekildedir.

Ortaklardan birinin hissesine den brt kar pay 40.000,00 YTL olsayd, yars 20.000,00 YTL yaptndan ve 19.000,00 YTL beyan snrn atndan 2008 Mart aynn 15ine kadar MS olarak beyan gerekecekt