Kapitulli 2Klasifikimi dhe sjellja e kostos

2.1 KLASIFIKIMI I KOSTOVE

Objektivat

Kur ju te keni mbaruar kete seksion duhet te jeni ne gjendje te:

cfare kuptohet me klasifikimin e kostove

pershkruani tipet e klasifikimit te perdorura dhe elementet e kostos

pershkruani objektivat e ndryshem te kostos per te cilat zakonisht nevoitet klasifikimi ikostove

2.1.1 PERCAKTIMI I KLASIFIKIMIT TE KOSTOVE

Klasifikimi i kostove mund te percaktohet si:

Vendosja e termav te kostove ne grupe logjike qe kane lidhje me natyren e tyre ose qellimin qeduhet te arrihet

Te kene lidhje me natyren e tyre njihet si klasifikim subjektiv psh pagat, lenda e pare, energjia. Tekene lidhje me qellimin njihet si klasifikim objektiv psh nje departament i caktuar ose zone.

Eshte e rendesishme identifikimi dhe klasifikimi i kujdesshem i kostove si baza te cdo analize temetejshme. Kjo do te thote qe ato duhet te vendosen nen tituj te pershtatshem, te cilet duhet tezgjidhen ne perputhhje me permasat, natyren dhe kerkesat e organizates. Ne te tera, pervecorganizatave te vogla, ky sistem klasifikimi do te aplikohet ne praktike duke identifikuar kostot nebaze te nje sistemi kodimi numerik apo alfa-numerik per regjistrimin ne llogari te kompjuterizuara.

Ne menyre tipike,sistemet e kodimit lejojne identifikimin e kostove sipas nje kombinimi te titujveobjektive dhe subjektive:

Per shembull ne mund te kuptojme analizat objektive dhe subjektive te kodit linear H93-458-9862 simeposhte:

Kjo lloj ndarje eshte e rendesishme per kontabilitetin e drejtimit , i cili zakonisht kerkon nje analizeme te detajuar te kostove, ne menyre te vecante lidhur me klasifikimin objektiv, pastaj nevoitet perkontabilitetin financiar.

2.1.2 OBJEKTIVAT E KOSTOS

Kosto eshte percaktuar nga G.J Staubus ne librin e tij Kosto e Aktivitetit dhe Kontabiliteti iHyrjeve/Daljeve (Irwin 1971) si me poshte:

Gjateprocesit te percaktimit te kostos per te bere dicka, si psh, kosto per te prodhuar nje artikull,ofruar nje sherbim apo kryer nje funksion. Artikulli i prodhuar, sherbimi i ofruar, ose funksioni ikryer njihet si objekti i kostos. Objektet e kostove jane gjithnje aktivitete.

Nje objekt kostoje eshte cdo aktivitet per te cilin kerkohet nje percaktim i vecante i kostos. Ajo eshtekosto e nje objekti qe i nevoitet perdoruesit te informacionit. Shembuj te objektivit te kostos do teperfshinin:

- Koston e nje produkti te vecante- Koston e nje sherbimi si psh nje dhome hoteli- Koston per operimn e nje pacienti- Kosto per mbledhjen rifuxho te batheve

Kostot mund te analizohen ne shume menyra te ndryshme ne perputhje me qellimin e analizes.Zakonisht identifikohen tre kategori te objektivit te kostos te cilat zakonisht identifikohen si:

a) kosto me qellim vleresimin e stokut dhe matjen e fitimit

b) Kosto per qellime kontrolli

c) Kosto per qellime vendim – marje

Ne tabelen me poshte tregohen klasifikime te mundshme te kostos per secilen nga kategorite eobjektivit te kostos te percaktuar me siper.

Objektivi i Kostos Klasifikim i mundshem i kostove.

Vleresimi i stokut dhe matja e fitimit Kosto produktit/Kosto periudhes

Kosto Direkte/Indirekte

Metoda kostimit psh puna, procesi, kosto e kontates

Kontrolli I kontrollueshem/I pa kontrollueshem

Ky kod perdoret perte treguar se kostotlidhen me departam.e ndertimit

Ky kod eshte objektivi Ianalizes. Ai perdoret per tegjetur shpenzimet perpagat e kujdestareve.

Ky kod perdoret per tegjetur kostot qe lidhenme zonen Highwood

Buxheti/Aktual/Standart

Sjellja e kostos

Vendim-Marja Sjellja e kosots

Kostot anesore

2.1.3 PERSHKRIMI I KLASIFIKIMEVE KRYESORE TE KOSTOS

Klasifikimet e referuara ne tabelen e mesiperme mund te pershkruhen shkurtimisht si meposhte:

a) Kosto per Vleresimin e Stokut dhe Matjen e Fitimit

Kostot e Produktit dhe Periudhes – per te percaktuar se cilat kosto duhet te trajtohen sipjese te kostos per te krijuar produkte gjate nje periudhe kontabiliteti , keshtuqe ato mund teregjistrohen si pjese e kostos se shitjeve ne llogarite e humbjes dhe fitimit ose si pune neprogres ose stok ne bilanc (Kostot e Produktit), dhe te cilat duhet te trajtohen si kosto qeduhet ti ngarkohen periudhes se kohes ne te cilen ato u kryen?? (Kostot e Periudhes). Nevojaper te bere kete dallim nenvizon metodat qe do te diskutohen ne sesionet e mevoneshme.

Kostot Direkte dhe Indirekte – Nje dalli fondamental ndermjet ketyre kostove direkte tecilat mund te identifikohen lehtesisht me berjen e nje produkti individual (shpesh referohet sinjesi kostoje) dhe kosto indirekte ose overhead?? Kostot e te cilave mund ti dedikohenprodukteve gjate procecit te shperndarjes dhe absorbimit te overhedit. Seksioni tjeter meretme kete fushe.

Metodat e Kostos – Mund te adoptohen nje numur metodash per kostimin e produkteve nevaresi nga tipi i produktit te perfshire.. Konsideroni psh ndryshimin midis llogaritjes se kostosper ndertimin e nje anije te madhe, nje kontrate ku kostot e tere materiaeve te perdorura mundte regjistrohen te ndara – dhe llogaritja e kostos per prodhimin e nje litri nafte, qe prodhohetsi pjese e nje procesi te vazhdueshem dhe kompleks. Moduli 4 i kesaj pakete (Metodat eKostos) meret me disa nga metodat e disponueshme.

b) Kostot per Kontrollin

Kostot e Kontrollueshme dhe te Pakontrollueshme – Per ti bere drejtuesit individualepergjegjes per pjesen e tyre te kostos se nje organizate, ne duhet te bejme dallimin midiskostove te cilat ata kane pushtet ti kontrollojne, dhe kostove te cilat ata nuk mund tikontrollojne.Te njejtat kosto mund te jene te kontrollueshme ne nje nivel te organizates por mund te jenete pakontrollueshme ne nje nivel tjeter. Per shembull menaxheri i nje keshilli te kopeshteveditore per femije nuk ka te njgjare te jete ne gjendje te vendose se cfare premisash??teperdore. Kostot e akomodomit per kete njesi jane te pa kontrollueshme per kete menaxher.Megjithate, cfare prone perdoret dhe bazat per ti ngarkuar koston nje kopeshti individual ka tengjare te jete e kontrollueshme ne nje nivel me te larte brenda organizates, ndoshta nga njedrejtor i sherbimeve te pronave.

Kostot e Buxhetuara/Standarte/Aktuale – Monitorimi dhe kontrolli i kostove zakonishtushtrohet nepermjet krahasimit te rezultateve aktuale me sasite e buxhetuara ose te

planifikuara. Kjo diskutohet ne modulin 6 ne Pergatitjen e Buxhetit dhe Kontrollindhe nemodulin 7 ne Kostot Standarte.

Sjellja e Kostos – Vendosja e planeve dhe e buxheteve zakonisht mbeshtetet ne njohurite secfare kostosh dhe te ardhurash mund te priten nese organizata planifkon te prodhoje dheshese nje numur te caktuar produktesh gjate nje periudhe kohe. Kjo perfshin te kuptuarit se sicdo tip kosto mund te sillet. Kostot mund te klasifikohen normalisht si fikse, variable, osegjysem variable. Kjo eshte diskutuar ne seksionin 2.3 ne Sjelljen e Kostos. Nje diskutim me idetajuar eshte perfshire eshte perfshire ne modulin 8 ne Vleresimin e Kostos, i cili perfshindisa nga teknikat e mundeshme per te parashikuar se si do te sillet Kosto.

c) Kostot per Vendim – Marjen

Sjellja e Kostos – njohurite mbi sjelljen e kostos jane gjithashtu esenciale per te parashikuarse kush do te jene efektet e nje vendimi te caktuar qe nje organizate po konsideron te marre,psh nese duhet te rrise prodhimin e nje produkti te caktuar.

Kostot Margjinale- Per qellime vendim – marje nje organizate shpesh i nevoitet te dije kushdo te jene kostot shtese per te bere nje njesi shtese te produktit, ose i ritjes se cmimit te tij.Kostot margjinale fokusohen ne identifikimin e kostove dhe te ardhurave qe do te ndryshoninsi rezultat i nje vendimi te vecante. Teknikat e Kostove Margjinale mbulohen ne modulin 5.

2.2 ELEMENTET E KOSTOVE TE PRODHIMIT : KOSTOT DIREKTE DHEINDIREKTE

Objektivat

Ne fund te ketij seksioni ju duhet te jeni ne gjendje te:

Beni dallimin midis kostove direkte dhe indirekte Listoni dhe pershkruani komponentet e kostos totale

2.2.1 KOSTOT DIREKTE DHE INDIREKTE

Kosto per berjen e nje produkti ose ofrimin e nje sherbimi do te perbehet zakonisht nga nje numurelementesh te ndryshem. Keto grupohen ne dy kategori kryesore: kosto direkte dhe indirekte.

Kostot Direkte jane ato te cilat mund te lidhen direkt me nje njesi individuale te kostos se njesise teprodhimit, psh kosto e drurit dhe e metalit qe aktualisht perdoren per te bere nje komplet raftesh.

Kosto Indirekte ( qe gjithashtu referohet si overhead) jane ato te cilat nuk mund te lidhen direkt menje njesi kostoje individuale, psh pagat qe ju paguhen supervizoreve te cilet mbikqyrin prodhimin poraktualisht nuk punojne per ndonje produkt individual. Keto jane pjese te kostos se pergjitheshme teprodhimit, dhe keshtuqe duhet te gjendet nje menyre per ti allokuar keto kosto ne njesite e kostove.Kjo behet nepermjet procesit te shperndarjes dhe absorbimit te overhead-it te diskutuar ne sek. 3.3.

2.2.2 ELEMENTET E KOSTOS SE PRODHIMIT

Te dy kostot direkte dhe indirekte mund te ndahen ne tre kategori kryesore: materiale, pune dheshpenzime

Kosto direkte e nje produkti perfshin:

Materialet Direkte: ato te cilat mund te identifikohen fizikisht me nje njesi kostoje, psh metali dhedruri per te bere nje komplet raftesh.

Puna Direkte: kosto e stafit qe punon direkt per nje produkt, psh rrogat e paguara stafit teprodhimit dhe montimit.

Shpenzime Direkte: shpenzime te cilat mund te lidhen direkt me nje prodhim, psh qeraja per njemakine e cila u perdor vetem per te bere raftet.

Totali i gjithe kostove direkte te identifikuara per berjen e nje produkti nganjehere njhet si kostoprimare e tij.

Kosto indirekte e nje produkti perbehet nga:

Materialet Indirekte: zakonisht artikuj te vegjel si psh leckat, pjeset e vaisjes te perdorura perriparimet e makinave te perdorura gjate prodhimit.

Puna Indirekte: kosto e stafit te perfshire ne prodhim por qe aktualisht nuk punon neprodhime individuale, psh supervizoret dhe menaxheret e fabrikes, stafi imences.

Shpenzimet indirekte: psh qerate dhe pagesat e fabrikes, amortizimi per cdo makineri.

Totali i kostos primare plus pjesen e kostove indirekte te prodhimit per aresye te njesise se kostosindividuale eshte kosto totale e prodhimit, nganjehere gjithashtu referohet si “kosto e punes”

2.2.5 KOSTOT JO-PRODHUESE

Per me tej, nje organizate ka kosto qe nuk lidhen fare me prodhimin. Disa nga elementet kryesore teperfshire jane:

Kosto e administrates qendrore (psh qeraja dhe pagesat per ndertesat e administates qendrore,posten etj)

Shpenzimet e marketingut, shitjes dhe shperndarjes (psh pagat e shofereve, amortizimi imjeteve, karburanti, vaji dhe riparimet, pagat e shitesave, reklama);

Kostot per kerkime dhe zhvillim; Funksionimi i finances (psh pagat e kontabilisteve, kosto e finances qendrore); Funksionimi i personelit

Per qellime te raportimit financiar keto jane treguar si shpenzime ne llogarine e fitimit dhehumbjesper vitin ne te cilin ato ndodhin (keshtuqe ato trajtohen si kosto periudhe). Per qellime cmimi,megjithate, organizata mund te doje te perfshije nje pjese te tyre ne kalkulimin e kostos totale teproduktit keshtuqe cmimi i shitjes mbulon gjithe kostot per mbajtjen e biznesit.Figura 2.1 me poshte permbledh kompozimin e kostos totale ne nje kompani prodhimi.

Kosto te lidhura me funksionimin e prodhimit Kosto telidhura me

funksione tetjera

Materilaet pagat shpenzimet Kerkime dhe

zhvillim

Pagat dhemarketinguKostot direkte te prodhimit Kostot indirekte te prodhimit

Financamaterialet pagat

shpenzimet

materialet pagatshpenzi

met

PersoneliKosto primare Overhead I prodhimit

AdministrimiOverhead Iabsorbuar

Overhead Ipaabsorbuar

Kosto prodhiimt

Kosto totale

Fig 2.1 Kompozimi I Kostos Totale

2.2.6 Shembull i Vleresimit te Kostos dhe Cmimit

Nje shembull i kalkulimit te kostos totale per nje pune prodhuese eshte treguar me poshte. Kjogjithashtu ilustron se si nje marzh per fitim mund ti shtohet kostos totale te produktit me qellim qe tepercaktohet nje cmim shitje

Porosia No. 1489Vkeresimi i Kostos dhe Cmimit

Kostot e prodhimit $

Materiale direkte – 80 kg me $2.50/kg 200Pune direkte - 48 ore me $ 5.25/ore 252Shpenzime direkte - Procesi perf.nga nenkontraktori 45Kosto totale direkte (Kosto e Primit) - 497Kostot indirekte te prodhimit (75% e punes direkte) 189Kosto totale e produktit (kosto e punes) 686

Kostot indirekte (shpp)Shperndarja 69Administrimi 137Marketingu dhe Shitjet 206Kosto Totale 1,098Fitimi te themi 10% e cmimit tw shitjes 110Cmimi i shitjes 1,208

Shenime

1. Kostot indirekte ketu jane kalkuluar si nje perqindje e kostos totale te prodhimit, qe gjithashtunihen si kostot e prodhimit, perqindjet e perdorura ishin:

Shperndarja 10%Administrimi 20%Shitjet dhe Marketingu 30%

Kalkulimi i ketyre perqindjeve behet ne seksionin 3.3

2. Fitimi shpesh kalkulohet si perqindje e Cimit te Fitimit. Kur njihet vetem kosto totale fraksionetjane:Fitimi%

100 – fitimin%Kost totale prej $ 1098 duhet te jete 90% e cmimit te shitjes nese fitimi eshte 10% e cmimit te shitjes.Ne kete menyre kalkulimi do te jete:

Fitimi = 10 x 1098 = $ 12290

Ne mund ta kontrollojme kete lehtesisht sepse $122 jane 10% e $ 1220

Aktiviteti 8Mendoni per dicka qe ju keni blere rishtas, psh nje mobilje, nje makine ose nje bar cokollate. Cfareperbersish te kostos direkte dhe indirekte kane perbere koston totale te produktit?

TESTO VETVETEN

1. Listo 6 perberes te ndryshem te kostos qe ka mundesi te gjenden ne vleresimin e nje procesi punete nje kompanie prodhuese. (2.2.3 dhe .2.24)

2.Kalkulo fitimin ne vleresimet e meposhteme te kostos, duke pranuar nje kosto totale prej $990 dhenje fitim mbi cmimin e shitjes prej

a) 10%

b) 15%

c) 20%

d) 25%

3. Grupo perberesit e meposhtem te kostos per nje kompani prodhimi veshjesh ne klasifikimin eduhur (psh materiale direkte, kerkime dhe zhvillim, shitje etj)

a) Riparime te makinave qepeseb) Paga te punetoreve te makinavec) paga e audititd) reklama ne shtyp

e) Zhvillimi, ne nje laborator special, nje cope te re rezistentef) Paga e sekretarit te kompaniseg) Shpenzime udhetimi per shitesinh) Royalty e pagueshme prej 50s per njesi prodhimii) Pagat e punetoreve ne dhomen e prerjesj) Amortizimi i makinave qepesek) Perqindjet e interesitl) Kosto e dergimit te pakove tek klientetm) Kosto e transportit te lendeve te para te bleran) Qeraja per nje fotokopje zyreo) Lendet e para te blera

4. Kalkuloni cmimnin e shitjes, kur njihet kosto totale dhe fitimi eshte nje perqindje e cmimit teshitjes, ne shembujt e meposhtem:

a) Kosto Totale $630 fitimi 10%b) Kosto Totale $640 fitimi 20%c) Kosto Totale $3,919 fitimi 15%d) Kosto Totale $8,413 fitimi 10,5%e) Kosto Totale $81,984 fitimi 4%

5. Ju duhet te pergatisni nje vleresim pune qe perfshin cmimin final te shitjes, per nje njesi shtypi teautoriteteve lokale e cila ka pergatitur te dhenat e mepshteme, bazuar ne kerkesat e klientit

Sasia e kerkuar 10000

Kosto totale $

Leter 690

Pagat e punetoreve 1,020

Pune speciale ndertimi e bere nga nenkontraktori 390

Kosto indirekte e prodhimit – 80% epagave te punes

Kosto te tjera indirekte – 60% e kostos totale te produktit

Fitimi – 12% e cmmit te shitjes

6. a) Percaktoni overheadsb) Jepni DY shembuj te kostos se overhead per seicilin nga te meposhtemit:

i) Overheadi i prodhimitii) Overheadi i administrimitiii) Overheadi i shitjesiv) Overheadi i shperndarjes

7. Winter Products Limited punon mbi baza sezonale dhe pergatit dhe shet shporta me ushqimeperkrishtlindjet. Shporta kushton $8 dhe perberesit $60 per shporte. Cdo shporte paketohet per 3 ore dhepaketuesit paguhen $4 per ore. Kompania shet 10,000 shporta ne vit dhe kostot e saj fikse jane $160,000 ne vit e njejte me $16 per shporte. Kompania i shet shportat me nje cmim shitje qe perfshinkoston totale plus nje fitim prej 25% te cmimit te shitjes.

Ju duhet te:

a) Kalkuloni cmimin e shitjes per njesib) Kalkuloni fitiimn totalc) Nqs kosto e ingredienteve rritet me 10% dhe gjithe perberesit e tjere qendrojne te pandryshuar,kush do te jete cmimi i ri i shitjes?

PERGJIGJET

1. Referojuni tekstit

2. a) 10 x 990 = 11090

b) 15 x 990 = 17585

c) 20 x 990 = 24880

d) 25 x 990 = 33075

3. a) Overhead i prodhimit

b) Puna direktec) Overhead i administrimitd) Overhead i marketingute) Overhead I R&Df) Overhead per administriming) overhead per shitjeth) Shpenzime direktei) Puna direktej) Overhead I prodhimitk) Overhead i financesl) Overhead i shitjeve

m) Overhead i materialeve direkten) Overhead per administrimino) Materiale direkte

4 a) $700 $630 x 10090

b) $800 $640 x 10080

c) $4,600 $ 3,910 x85

d) $9,400 $8,413 x89.5

e) 85,400 $81,984 x96

5. $

Materiale Direkte -Leter 690Pune Direkte -Paga 1020Shpenzime Direkte - nenkontraktori 390Kosto e Primare 2100Overhead i Prodhimit ($1020 x 80%) 816Prodhimi (Kosto e punes) 2916Overhads te tjera ($2916 x 60%) 1750Kosto e shitjeve 4666Fitimi (shenimi 1) 636Cmimi i shitjes 5302

Shenim 1: Fitimi eshte 12% e cmimit te shitjes dhe keshtuqe kosto e shitjeve eshte 88% e cmimit teshitjes. Ne kete menyre fitimi eshte:

12 x 4666 = $63688

6. a) Kostot indirekte te cilat nuk mund te jene te lidhura direkt me kostot e njesise te prodhuara. Atoperfshijne prodhimin, marketingun, shitjet, administrimin, financen, dhe kategori te tjera te overhead.

b) i) Amortizimi i makinave

Qeraja dhe pagesat e fabrikes

ii) Pagesa e auditit

Pagat e departamentit te kontabilitetit

iii) Pagat e shitesve

shpenzimete makines se shitesve

iv) Pagat e shoferave te kamionave

Amortizimi i makines se shperndarjeve

7. a) $

Shporta 8

Perberesit 60

Puna direkte 3x$4 12

Overheads dikse 1696

Fitimi 25 x $963275

Cmimi i shitjes 128

b) $320,000

c) $

Shporta 8

Perberesit $60 x 110 66100

Puna direkte 12

Overheadi fiks 16102

Fitimi 25 x $102 3475

Cmimi i shitjes $136

2.3 SJELLJA E KOSTOS

Objektivat

Kur te keni mbaruar kete seksion ju duhet te jeni ne gjendje te:

Shpjegoni menyrat si mund te sillet kosto ne lidhje me ndryshimet ne nivelet e aktivitetit Shpjegoni rendesine qe kane menyrat e sjelljes ne vendim-marje Percaktoni kostot veriable dhe kostot fikse Shpjegoni rrethanat ne te cilat keto menyar te sjelljes se kostos jane te besueshme

2.3.1 HYRJE

Per procesin e vendim-marjes, zakonisht eshte esenciale te kuptuarit se si te ardhurat dhe kostot do tevariojne ne nivele te ndryshme te aktivitetit. Aktiviteti mund te matet ne prodhim dhe/ose ne shitjedhe mund te jete ne terma valute monetare, njesi, ore, kilometra, kilogram, studente te registruar osemenyra te tjera matje te aktivitetit. Ne modulin 6 ju do te shihni perdorimin e perdorimin e teknikavete kostove margjinale dhe ne modulin 13 ju do te konsideroni teknika te ndryshme, matematikore dhejo-matematikore, per te vleresuar nje menyre te sjelljes se kostos. Ne kete moment ju duhet tekoncentroheni ne definicionin baze dhe te perpiqeni te kuptoni nje menyre te mundeshme te sjelljes sekostos ne organizata te ndryshme.

Ne cdo organizate kosto mund te pershkruhet si variable ose fikse (nje klasifikim i metejshem i kostosgjysem-variable pershkruhet ne modulin 13 te kesaj pakete studimi). Ato mund te percaktohen si meposhte :

Kosto variable : Nje kosto e cila ndryshon me nivelin e aktivitetit

Kosto fikse: Nje kosto e cila brenda kufive te percaktuar, nuk ndryshon me nivelin e aktivitetit.

Kosto variable, ne nje ambient prodhues do te perfshije kostot, materialet, punen dhe shpenzimet medirekte. Disa overheads mund te jene gjithashtu variabel sipas aktivitetit, per shembull materialetkostot e dorezimit dhe komisionet e shitesve (por jo pagat). Jini koshiente se disa kosto direkte janekonstante ne sjelljen e tyre, per shembull puna direkte nese pagat jane ne nivel fiks.

AKTIVITETI 9

Nje kompani ka nje fuqi punetore per shitje me nje fature mujore pagash prej $80,000 plus 5%komisionmbi shitjet ne nje vlere prej $500,000 ne muaj.

Kalkuloni kostot, ne rastet e $100,000 shitje, dhe nivelet e shitjes midis $400,000 dhe $800,000 nemuaj. Krahasoni punet tuaja me ato te treguara ne faqen tjeter.

Niveli i shitjeve Kostot Fikse Kost Variable Totali

$ $ $ $

400,000 80,000 Nil 80,000

500,000 80,000 Nil 80,000

600,000 80,000 5,000 85,000

700,000 80,000 10,000 90,000

800,000 80,000 15,000 95,000

AKTIVITETI 10

Konsideroni perberesit e meposhtem te kostos te perfshira ne nje supermarket ushqimor. Cilet nga atojane variable dhe cilet jane fikse?

a) Mallrat e belera per rishitjeb) Qerate dhe pagesat e supermarketitc) Paga e menaxherit te supermarketitd) Komisioni shitjevee) Kostot per trainimin e stafit

Vetem a) dhe d) jane veriable perderisa ato ndryshojne me nivelin e aktivitetit, qe ne kete rast do tejete shitje $. Perberesit e tjere do te jene fikse brenda niveleve te dhena te aktivitetitminimum/maksimum.

2.3.2 KUFIZIMET NE SJELLJEN E KOSTOS

Kur flasim ne pergjithesi kosto qendron variable cfaredolloj niveli aktiviteti te jete arritur. Kostotfikse shpesh do te qendrojne fikse vetem ndermjet niveleve te percaktuara te aktivitetit. Kur nivelimaksimal i aktivitetit per nje kosto fikse te caktuar eshte arritur, kosto fikse mundte rritet. Ne kete rastarrihet nje nivel i ri i kostos fikse i pershtatshem per nivelin e ri te aktivitetit. Shembuj te thjeshte tekostove te tilla fikse qe kercejne jepen me poshte:

a) Nje depo shperndarje ka kosto fikse prej 90 000$ per mbulimin e aktiviteteve nga 1 deri ne 40000 njesi nenje periudhe te caktuar. Nese numuri i njesive kalon 40 000 atehere mund te nevoitenmakineri ose personel shtese dhe kosto e re fikse mund te kerceje ne $ 110 000 ne te gjitha nivelet eaktivitetit ndermjet 40 000 dhe dhe 70 000 njesi.

b) Nje organizate trainuese i limiton te gijtha klasat nga nje minimum prej 6 personash deri nenje maksimum prej 30 studentesh. Kostot fikse per nje klase te vecante mund te jete $800 dhe kjo dote mbetet fikse per nivelet e aktivitetit midis 6 dhe 30 studente. Nese rregjistrohen mbi 30 studenteatehere dote jete e nevojshme te krijohet nje klase e dyte, si rjedhim kosto fikse rezultante do te ishte$ 1,500 ne te gjitha nivelet ndermjet 31 dhe 60 studentesh.

Ne esence, ne menyre qe te palnifikohet me efektivitet dhe te meren vendime te aresyeshme , eshte enevojshme te qe drejtimi te njohe mire menyren e sjelljes se kostos per biznesin e tyre te vecante dheka njohuri te sakta te mbi efektin ne te ardhurat dhe koston te cdo veprimi te ndermare ne nje momentte caktuar. Kalkulimet e detajuara qe rrjedhin nga sjellja e kostos shqyrtohen ne seksionet eardheshme.

TEST PERSONAL

1. a) Sugjeroni kater njesi qe mundte perdoren per te matur aktivitetin. (2.3.1)

b) Percaktoni kostot variable (2.3.1)

c) Percaktoni kostot fikse

d) Jepni tre shembuj secila per:

i) nje kosto prodhii variable

ii) nje kosto prodhimi jo-variableiii)nje kosto fikse ne nje organizate te sherbimit publik (2.3.1)

e) Sugjeroni cfare kuptoni ju me kosto fikse qe kercen (2.3.2)

f) Jepni dy shembuj te kostove fikse qe kercejne (2.3.2)

2. Nje kompani pagon nje shites $800/muaj plus 8% komision mbi te gjitha shitjet mujore per njeshume prej $10,000 /muaj (cod muaj konsiderohet i izoluar). Per nje periudhe 6 mujore shitjet jane sime poshte:2003 $

Prill 11,400Maj 16,000Qershor 12,700Korrik 9,700Gusht 10,000Shtator 13,000

Kalkuloni pagen mujore dhe komisionin per cdo muaj per periudhen 6-mujore.

3. Nje dyqan kepucesh shet 25 000 pale kepuce ne vit dhe ka strukturen e meposhteme teshitje/kostove:

Cmimi shitjes per pale $40Cmimi blerjes per pale $25Pagat vjetore $100,000Reklama $ 40,000Kosto te tjera fikse $ 90,000Komision mbi shitjet: 2 1 % mbi shitjet ne kufi prej $480,000

2Ju duhet te kalkoni:

a) Kostot totale, te ndara ne fikse dhe variable,nese jane shitur 25,000 pale.

b) Parashikoni fitimin ne a)

c) Efektin ne fitim nese nese shitjet do te ishin (i) 10% me teper dhe (ii) 10% me pak se 25,000 pale.d) Kompani a po konsideron te eliminoje pagat dhe bazen e perqindjeve aktuale dhe ti paguaje te terestafin mbi bazen e nje shkalle progresive si me poshte:

Vlera e shitjeve ($) Perqindja mbi gjithe shitjet

700,000 – 900,000 10%

900,001 – 1,000,000 11,5%

1,000,000 + 12,5%

Kalkulloni ndryshimin ne fitim si rezultat i ndryshimit te sistemit te pagave, duke pranuar se shitjetjane :

i) 22,000 paleii) 25,000 paleiii) 28,000 pale

PERGJIGJET

1. Shih pergjigjet ne tekst

2. 2003 Shitjet Pagat dhe komisioni$ $

Prill 11,400 912Maj 16,000 1,280Qershor 12,700 1,016Korrik 9,700 800Gusht 10,000 800Shtator 13,100 1,048

3 25,000 pale te shituraFiks Variabel Total

$ $ $

(a) per punime 230,000638,000868,000

b) Shitjet $40 x25,000 1,000.000

Kosto Totale (868,000)

Fitimi 132,000

(c) (i) 10% rritje te shitjeve

Perfshi te ardhuren nga shitjet ($40 x 2,500) 100,000Perfshi koston e shitjeve ($25 x 2500) (62,500)Perfshi komisionin ($100,000 x 2,5%) (2,500)Perfshi fitimin neto 35,000

(ii)

10% reduktim ne shitjee ardhur nga shitjet e reduktuar 100,000kosto e shitjeve e reduktuar (62,500)komision i reuktuar (2,500)Fitim neto i reduktuar 35,000

(d) Volumi i shitjeve 22,000 25,000 28,000$ $ $

vlera e shitjeve 880,000 1,000.000 1,120,000Pagat aktuale 100,000 100,000 100,000

Komision prej 2,5% ne

$400,000 10,000

$520,000 13,000$640,000 16,000

kosto aktuale e punonjesve 110,000 113,000 116,000

bazat e reja 88,000 115,000 140,000

kursimet/(kosto e ritur) 22,000 (2000) (24,000)

duke punuar me (a)

Kosto fikse $

Reklama 40,000Paga 100,000Te tjera 90,000

230,000

Variable

$25 x 25,000 625,000Komision 2,5% x 520,000(1,000,000 – 480,000) 13,000

638,000

2.4 KONTABILITETI I PERGJEGJESISE

Objektivat

Pasi te keni perfunduar kete sesion ju duhet te jeni ne gjendje te:

Percaktoni kontabilitetin e pergjegjesise; Beni dallimin midis kostove te kontrollueshme dhe te pakontrollueshme Listoni tre qendra me te cilat lidhet kontabiliteti i pergjegjesise Pershkruani situaten e kontrollit ne te cilen operon kontabiliteti i pergjegjesise

2.4.1 PERCAKTIMI I KONTABILITETIT TE PERGJEGJESISE

Kontabiliteti i pergjegjesise eshte percaktuar ne menyra te ndryshme duke perfshire dhe temeposhtmet:

nje sistem kontabiliteti qe ndan te ardhurat dhe kostot ne zona te pergjegjesise personale nemenyre qe te vleresoje performancen e arritur nga persona te cleve ju eshte deleguar autoriteti;

ose

allokimi i kostove dhe te ardhurave individeve te cilet jane pergjejges per arritjen e ketyrekostove dhe te ardhurave.

Pavaresisht se cilin definicion ju preferoni, ju mund te konstatoni se ai eshte nje sistem i cililidhet me kostot dhe te ardhurat, dhe qe njeh zona te caktuara autoriteti. Keto jane zakonisht tenjejtat zona sic jane detajuar ne skemen organizative te organizates se biznesit ose te sherbimitpublik. Ne kete menyre cdo menaxher departamenti eshte pergjegjes per performancen edepartamentit i cili ndodhet nen kontrollin e tij.

Kontabiliteti i pergjegjesise bazohet ne principin se eshte e zgjidhja e duhur te besh nje menaxherpergjegjes per ato kosto te cilat perfshihen ne departamentin e tij. Megjithate nje problem ngrihetkur niveli i kostos mund te jete totalisht ose pjeserisht jashte kontrollit te menaxherit. Kostotpastaj mund te ndahen ne oksto te kontrollueshme dhe ne kosto te pakontrollueshme. Teorikishtte gjitha kostot ne nje organizate jane te kontrollueshme nga vete organizata, por ne praktike atommund te mos jene te kontrollueshme nga nje menaxher i vecante.

Per te krijuar nje pamje te shkalles se kostove te kontrollueshme dhe te pakontrollueshmemendoni per nje departament finance, kostot e tij dhe shkallen ne te cien ato jane tekontrollueshme ose jo nga menaxheret e departamentit.

Kostot mundesisht te kontrollueshme

Kostot e printimit dhe stacionare - perdorimi mund te kontrollohet

Pagesa per mbikohe - niveli i mbipunes se kryer mundte kontrollohet

Kurset e trainimit - numuri dhe kosto e seicilit kurs mund te kontrollohet

Pgat dhe pagesat - niveli i pagave/pagesave rritet dhe pagesat fillestare mund tekontrollohen

Telefoni - perdorimi dhe koha mund te kontrollohen

Disa nga keto mund te jene nen kontrollin e menaxherit te departamentit te finances deri ne nje shkalle tecaktuar keshtu qe edhe menaxhere te tjere mund te jene te perfshire ne kontrollin e tyre. Kjo njihet sipergjegjesi e dyfishte. Nje shembull eshte kosto e pagave dhe pagesave ku departamenti i personelitmund te imponoje nje shkalle pagesash per menaxheret e departamenteve, duke limituar shkallen ekontrollueshmerise nga menaxheri drejtues i departamentit. Kjo gjithashtu vihet re ne procesin e blerjeskur menaxheri prodhues eshte pergjegjes per sasine e materialeve te para qe do te blihen por zyrtari eblerjeve eshte pergjegjes per cmimin me te cilin do te blihen lendet e para.

Kosto qe mund te jene te pakontrollueshme

Qeraja dhe pagesat – te regjistruara si pjese e kostos totale te pranuar nga nje menaxher tjeter.Sigurimi i makinerive – zakonisht e autorizuar nga nje zyrtar specialist per sigurimetPerdorimi i departamentit te kompjuterave – zakonisht nje pagese e perbashket ne nje shkalle te caktuardhe qe eshte jashte kontrollit te drejtuesve individuale te departamenteve.Pra kontabiliteti i pergjegjesise eshte nje teknike e perdorshme per te lidhur autoritetin me pergjegjesinepor qe mund te shkaktoje probleme.

AKTIIVTETI 11

a) Mendoni per kostot qe keni perfshire ne emer te organizates suaj kete jave. Sa nga ato ishin tekontrollueshme nga ju dhe sa ishin te pakontrollueshme?

b) Mendoni per kostot qe ju keni perfshire ne jeten tuaj personale kete jave. Sa nga ato ishin tekontrollueshmenag ju dhe sa ishin te pakontrollueshme?

Duke supozuar qe ju punoni ne departamentin e kontabilitetit te nje organizate te sherbimit publik,pergjigja per jesen e pare te aktivitetit do te perfshinte:

Kostot e perfshira

a) Pagat e stafitb) Amortizimi i makinave te zyravec) Qeraja dhe pagesat per zyrend) Telefonie) Trainimi dhe zhvillimi

E kontrollueshme ose jo nga drejtuesi i departamentit

a) Normalisht jashte kontrollit te drejtuesit te departamentitb) perseri normalisht e pakontrollueshme nga drejtuesi i departamentitc) perseri jashte kontrollit te drejtuesit te de[artamentit-zakonisht si pjese e kostos totaled) e kontrollueshme persa i perket perdorimit dhe kohese) pjeserisht e kontrollueshme nga drejtuesi i departamentit

Shembuj te kostove te kontrollueshme ne jeten tuaj personale mund te jene te hash jashte, zbavitja,blerjet e here pas hereshme te veshjeve etj.

AKTIVITETI 12

Tani mendoni per disa kosto te perfshira ne departamentin e organizates ne te cien ju punoni. Afunksionon ne departament/organizate nje sistem i kontabilitetit te pergjegjesise ? A ndihmon ai nedrejtimin dhe kontrollin e kostove te organizates?

2.4.2 LLOJET E QENDRES SE PERGJEGJESIVE

Zonat e pergjegjesise sic percaktohet ne kontabilitetin e pergjegjesise njihen si qendra tepergjegjesise. Ato jane nje segment i organizates per te cilat drejtuesi i segmentit njihet si pergjegjesper performancen.

Ka tre tipe kryesore te qendrave te pergjegjesise:

1. Qendra kostoje

2. Qendra fitimi

3. Qendra investimi

Qendra e kostos eshte nje segment ku drejtuesit njihen si pergjegjes per shpenzimet e perfshira nekete segment, dhe te cilat jane nen kontrollin e tyre.

Qendra e fitimit eshte nje segment ku drejtuesit njihen si pergjegjes si per fitimin dhe pershpenzimet nen kontrollin e tyre.

Qendra e investimit eshte ajo ku drejtuuesit jane pergjegjes per te ardhurat dhe kostot nen kontrolline tyre por jane gjithashtu te perfshire ne vendim-marrjen per investimet kapitale dhe jane ne ketemenyre te afte te vendosin, deri ne nje mase, per nivelin e ketij investimi kapital.

Per nga natyra e tyre shume organizata te sherbimit publik ka te ngjare te kene nje peshe me te madhete qendrave te kostos te krahasuara me koncernet e biznesit , por nje gje e tille nuk aplikohetdomosdoshmerisht per ato te perfshira ne aktivitetet e tregetise. Shembuj te cdo lloji te qendrave tepergjegjesive per nje organizate biznesi dhe nje organizate te sherbimit publik jane dhene me poshte.

Kompanite e shitjes me pakice:

Qendra e kostos- Departamenti i personelit

Qendra e fitimit - Dyqani individual

Qendra e fitimit - Drejtori i divizioni, pergjegjes per nje grup dyqanesh dhe me autoritet,brenda kufijve te pergjithshem, te propozoje projekte per investimet kapitale.

Organizata te sherbimit publik (autoritetet lokale)

Qendra e kostos - Departamenti i edukimit

Qendra e fitimit - Qendra e kalimit te kohes se lire

Qendra e investimit - Drejtori i aktiviteteve, per shembull nje njesi profesionale brenda njeautoriteti lokal e krijuar per te menaxhuar mledhjen e mbeturinave.

Vini re qe nje departament i caktuar mund te jete nje qender kostoje ose nje qender fitimi, dhe kjovaret nese eshte politike qe departamentet e tjere te paguajne sherbimet e kryera nga ky departament..Nje departament printimi mund te jete nje qender kostoje nese te tera kostot e saj kontrollohen dhepaguhen dhe i ngarkohen departamentit , por ajo do te jete nje qender fitimi nese ajo lejohet tengarkoje departamentet e tjere, ne nivel komercial ose nivel te pranuar reciprokisht, per sherbimet qeju kryen.

Duke pasur parasysh se te mesipermet jane divizionet e zakonshme te kontabilitetit te pergjegjesise,divizione te tjere zakonisht shfaqen duke perfshire:Qendra e Biznesit – ku drejtuesi eshte pergjegjes per rezultatet e nje segmenti te caktuar biznesi.Qendra e divizionit – ku drejtuesi (menaxheri) eshte pergjegjes per rezultatet e nje divizioni ( nerastin kur eshte ne funksionim nje strukture organizative e ndare ne divizione)

Qendra e biznesit mund te jete nje vend i caktuar kur veprimet kryhen ne nje numur vendndodhjesh.Nje shmbull mund te jete nje kompani transporti kombetare me nje numur magazinash, te organizuarambi baza gjeografike, kur cdo drejtues magazine e konsideron magazinen e tij si nje qender biznesi.

Nje qender divizioni shfaqet kur, per shembull, nje drejtues divizioni eshte pergjegjes per rezulatetete divizionit te tij i cili mbulon te gjitha veprimet e lidhura me nje produkt te caktuar . Kjo qender

divizionale eshte e ngjashme me nje qender investimi, por zakonisht vendosin nje theks me te madhne decentralizimin e procesit te vendim-marjes.Perdorimi i nje strukture divizionale (te ndare) eshte jashte qellimit te ketij teksti por shembulli ikontabilitetit te botuar te cdo kompanie te kuotuar zakonisht do te tregoje nje ndarje ne zonat kryesorete buxhetit (nje forme e ndarjes). Ju gjithashtu do te jeni koshiente, nga studimet tuaja te kontabilitetitfinanciar, per nevojen per te arritur standartet nderkombetare te kontabilitetit per te raportuarperformancen e nje segmenti. Nje segment mund te lidhet me nje klase te dalluar te nje biznesi (pershembull nje sherbim specifik i ofruar ose te mira te prodhuara) ose nje vendndodhje gjeografike. Njesegment sinjifikant normalisht percaktohet si ai qe zakonisht gjeneron me shume se 10% te xhiros osezoteron me teper se 10% te aseteve neto.

AKTIVITETI 13Konsideroni departamentin ne te cilin punoni, dhe /ose departamente te tjere ne te cilet keni punuarme perpara. A eshte departamenti nje qender kostoje, nje qender fitimi apo nje qender investimi? Nqsdepartamenti eshte nje qender kostoje mendoni per nje departament tjeter ne organizate qe mund teklasifikohet si nje qender fitimi ose nje qender investimi. Qendrat e investimit shfaqen me rrallekeshtuqe mos u shqetesoni nese nuk mund te kujtoheni per nje te tille.

2.4.3 SITUATA E KONTROLLIT NE TE CILEN OPERON KONTABILITETI IPERGJEGJESISE

Kontabiliteti i pergjegjesise eshte nje veprim i kontrollit te drejtimit me te cilin drejtuesit e lartemundohen te kontrollojne performancen e organizates duke vleresuar performancen e drejtuesve tevecante. Veprime rivendosese ndermeren per te korrigjuar cdo devijim nga niveli i kerkuar iperformances.Kontabiliteti i pergjegjesise zakonisht arrihet nepermjet klasifikimit te kostove, proporcionalizimit tetyre neper qendrat e kostove dhe absorbimit te tyre hap pas hapi (te vazhdueshem). Kontabiliteti ipergjegjsise lidhet ne kete menyre me nje sistem kontrolli buxhetor, ne te cilin buxhetet vendosen mbibaza departamentesh dhe mbi bazen e tere organizates; egziston nje krahasueshmeri (zakonishtmujore) e rezultateve aktuale me buxhetin per te siguruar qe objektivi i politikes eshte aritur ose per tesiguruar bazen per nje revizionim te politikes dhe/ose korigjimin e veprimit menaxherial. Kontrollibuxhetor pershkruhet me hollesi ne modulet 10 dhe 11. Kur ju filloni te te studioni buxhetet, rishikonikete seksion ne kontabilitetin e pergjegjesise.

2.4.4 KONSEKUENCAT E KONTABILITETIT TE PERGJEGJESISE

Eshte pothuajse paevitueshme, ne nje sistem te konatbilitetit te pergjegjesise, qe do te kete nje numuri madh te kodeve lineare qe nevoiten per te regjistruar detaje objektive dhe subjektive. Zakonisht nepergjithesi verehet se kerkesat e raportimit do te levizin relativisht poshte neper nivelet e organiaztes.Per te perballuar nevojen per te prodhuar nje numur te madh raportesh per shume qendra te voglapergjegjesie , disa organizata grupojne nje numur qendrash te vogla pergjegjesie ne nje qender me temadhe pergjegjesie. Per shembull , ne nje njesi prodhuese, shefi i njesise mund te jete pergjegjes perkostoto e cdo makine te vecante , por nje numur qendrash te tilla pergjegjesie mund te kombinohenper te krijuarnje departament qe te kete nje qender pergjegjesie, ose nje qender pergjegjesie temakinave, pergjegjes per te cilen eshte drejtuesi i departamentit. Departamenti kontrollohet ngaprocedura te raportimit formal dhe drejtuesi i departamentit kontrollon aktivitetin e seicilit prejshefave, zakonisht mbi bazen e observimit fizik.

Nje problem me kontabilitetin e pergjegjesise eshte se drejtues individuale mund te perpiqen tuakalojne kostot e pafavorshme drejtuesve te tjere. Kritike argumentojne se sistemi promovon dheinkurajon konflikte miids departamenteve. Kjo eshte vecanerisht e vertete kur shfaqen pergjegjesi tedyfishta. Kemi pergjegjesi te dyfishte kur pergjegjesia per nje shpenzim te vecante ndahet midis dy(ose me shume) drejtuesve. Nje shembull te kesaj situate kemi ne rastin e blerjeve dhe perdorimit tematerialeve te para. Menaxheri i blerjeve eshte pergjegjes per cmimin e paguar dhe menaxheri iprodhimit eshte pergjegjes per perdorimin. Megjithate, blerja e materialeve me kosto me te ulet mundte coje ne nje ndryshim te favorshem te cmimit por kjo mund te kundershtohet nga nje ndryshim neperdorshmeri. (psh per shkak se materiali i ri i perdorur eshte i nje cilesie me te dobet, kerkohet njesasi me e madhe).

Zgjidhja per konfliktin e mesiperm eshte se gjithe ndryshimet midis buxhetit/vleresimit dhe teardhurave dhe kostove aktuale raportohen dhe analizohen per te kuptuar pse kane ndodhur ndryshimetkeshtuqe menaxheret pergjegjes mundte identifikohen dhe te ndermeren veprime korrigjuese.

Ne nje organizate te sherbimit publik , per te cilen fitimi nuk eshte objektiv, kontrolli eshte shume iveshtire. Organizatat e sherbimit publik kane pasur zakonisht nje proporcion me te madh tepergjegjesive te dyfishta (ose te shumefishta) dhe/ose zbehje te pergjegjesive. Psh ne Britanine eMadhe shume organizata te sherbimit publik kane adoptuar tipe te ndryshme te ndarjeve tekontraktoreve te klienteve, pjeserisht si nje pergjigje ndaj presionit kompetitiv te imponuar ngalegjislacioni dhe pjeserisht nga besimi ne idene se eficenca operative do te permiresohet si rezultat ikesaj. Ne qeverine lokale Britanike, per shembull, shume njesi biznesi krijohen si ndermarjeprofesionale te vecanta dhe jane ne pritje te shpenzimeve qe ju ngarkohen atyre nga sherbimetndihmese si sherbimet ligjore, sherbimet financiare dhe personeli. Ne kete rast do te kete presion ngandermarjet profesionale si perdorues qe te jene ne kontroll te plote te kostos qe ato duhet teperballojne si rezultat i konsumit te sherbimeve te siguruara nga nga sherbimi ndihmes per to.Megjithate, sherbimi ndihmes eshte ndoshta, ne fakt, me i afte te kontrolloje disa nga keto kosto seceshte perdoruesi per aresye te natyres se perbere te disa prej ketyre kostove, psh politikat e personelit,krijimi i buxhetit te perbere (kompleks)

Nje konsekuence tjeter e kontabilitetit te pergjegjesise eshte se vendimet duhen te merren sipaskerkesave te raportimit, duke perfshire ceshtje te tilla si :

(a) Sasia a te dhenave te kontabilitetit, sstatistikore dhe informacionit tjeter te kerkuar nga drejtuesit.Sistemet informative te menaxhimit te kompjuterizuara mund te gjenerojne nje volum praktikisht tepakufizuar informacioni por kjo mund te coje ne lindjen e problemit te mbingopjes meinformacion.Vendimi fondamental ne kete rast eshte rreth menaxhereve te informacionit te cilet duhetvazhdojne veprimet e tyre. Menaxheri duhet te vendosi sasine dhe formatin e informacionit tekerkuar.

(b) Frekuenca e raporteve te tilla. Serish kjo do te varet nga nevojat e menaxherit. Disa raporte mundte nevoiten nje here ne muaj, por disa te tjere mund te nevoiten mbi baza ditore ose javore.

(c) Disakordanca kohore midis kohes ur ndodh nje ngjarje dhe kohes ne te cilen raportohet ajo.Perseri kjo do te varet ne mase te madhe ne natyren e organizates dhe te ngjarjes.

Shume organizata kane zhvilluar sisteme raportimi te pershtatshme per veprimtarine e tyre te cilatkenaqin kerkesat e drejtuesve pa interferuar ne menyre te papershtateshme me punen e perditeshme tedepartamentit te kontabilitetit te drejtimit. Nje problem tjeter per konceptin e Kontabilitetit tePergjegjesise eshte impakti i teknologjise se re, ne menyre te vecante kur kemi te bejme me nje linjeprodhimi. Teknologjia e prodhimit modern perfshin investime te medha ne makineri, reduktim te

numurit te punonjesve ne pune direkte por nje rritje te nivelit profesional te ketyre punonjesve. Kjone menyre te paevitueshme rezulton ne nje shkalle te larte ne ate qe kostot e prodhimit jane tefiksuara ne natyre (psh ato nuk variojne me nivelin e aktivitetit), si rjedhim shpesh jane kosto tepakontrollueshme nga menaxheri i prodhimit. Ne nje ambient te tille te ri prodhimi, sistemitradicional i raportimit te analizave te ndryshimit mund te rezultoje pak i perdorshem. Rezultati do tevaret ne nje mase te madhe ne nivelin e aktivitetit dhe jo ne performancen e drejtuesi, dhe keto niveleaktiviteti shpesh mund te kontrollohen vetem ne nivelin me te larte te menaxhimit. Vleresimi iperformances ne kete rast ne nje mase te madhe eshte jo-financiar megjithese masat financiare akomado te jene relevante.

TEST VETIAK

1. Kontrollo nese e ke kuptuar kete mesim duke bere keto pyetje test dhe duke krahasuar pergjigjettuaja me tekstin.

a) Perkufizoni kontabilitetin e pergjegjesise (2.4.1)

b) Jepni tre shembuj nga, eksperienca juaj, per

i) kostot e kontrollueshme

ii) kostot e pakontrollueshme (2.4.1)

c) Listo tre tipet e qendrave te pergjegjesise (2.4.2)d) Shpjegoni shkurtimisht situaten e kontrollit te menaxhimit ne te cilen operon kontabiliteti ipergjegjesise. (2.4.3.)e) Sugjeroni tre konsekuenca te mundeshme te instalimit te nje qendre te kontabilitetit tepergjegjesise. (2.4.4)

2. Tregoni se kush nga kostot e meposhteme jane te kontrollueshme dhe kush jane tepakontrollueshme ne nje organizate biznesi, per departamentin te cilit i adresohen.

a) Koha e perdorimit te kompjuterit qe i ngarkohet departamentit te personelit sipas nje shkalle tecaktuar te vendosur nga drejtoretb) Kosto e nje kursi jo-rezidencial tre ditor per rinovimin e njohurive per nje punonjes teDepartamentit te Finances.c) Qeraja dhe pagesat qe i ngarkohet Departamentit te Prodhimit mbi bazen e nje metri katror.d) Taksa e rruges dhe sigurimi per automjetet e nje departamenti.e) Karburanti/vaji per automjetet e nje departamenti.

3. Nje kompani prodhuese e ndan aktivitetin e saj ne departamente te ndryshme sic percaktohet meposhte. Percaktoni llojin e mundeshem te qendrave te pergjegjesise qe do te perfaqesoje secilidepartament .

Deepartamenti i prodhimit Departamenti i shitjeve Departamenti i marketingut

Departamenti i personelit Departamenti i finances Departamenti i printimit (i cili do te ngarkoje departamentet e tjere per sherbimet qe ju ofron) Departamenti e sekretarise se kompanise Departamenti i drejtimit te larte.