KANSER NEDİR?

Prof. Dr Sevil (Çağıran) KILÇIKSIZ

Giresun Üniversitesi - Giresun ve Kanser Sempozyumu 2018

KANSER NEDİR?

Hippocrates (MÖ 460-370), Vücut yüzeyinde büyüyen ve

genellikle ülsere olan, kırmızı, sıcak, ağrılı, diğerlerinden

farklı karakterde olup daha yavaş büyüyen şişliklere

“karkinos” ya da “karkinoma”, Galen (M.S. 2. yüzyıl) ise

yengece benzettiği görünümü nedeniyle “kanser” adını verdi.

Kanser ağrısının, yengeç ısırması ile oluşan, ağrıya benzerlik

göstermesi nedeniyle de adlandırılmış olabilir.

Türk tıp tarihinde Tarsuslu Osman Hayri Efendi'nin

“Kenzüsıhhatül Ebdaniye” (1298) adlı eserinde ise kansere

“seretan” adı verilmektedir.

Doğum MÖ 460

Yunanistan / İstanköy

Ölüm MÖ 370

Yunanistan / Larissa

1970 : Sağlık Bakanlığı Kanser Savaş Müdürlüğü kuruluş ve 1-7

Nisan Kanser Haftası olarak kabul edildi

1982: kanser ihbarı zorunlu hastalıklar arasında yer aldı

1983: Sağlık Bakanlığı Kanserle Savaş Daire Başkanlığı kuruldu

KANSER İNSALARDA

ÇOĞUNLUKLA ÖLÜMÜ

ÇAĞRIŞTIRIYOR

Sağlık Bakanlığı Kanserle Savaş Dairesi

Başkanlığı 26 ayrı ilde 3,096 farklı

bireye anket uygulatarak bir araştırma

yaptırmıştır.

Kanser nasıl bir hastalıktır?

Ölümcül bir hastalıktır 2883 (%93,1)

Bulaşıcı bir hastalıktır 110 (3,6)

Tedavisi mümkün olan bir hastalıktır 37 (%1,2)

Erken teşhisle tedavisi mümkün olan

bir hastalıktır 16 (%0,5)

Kanserle ilgili bilgilerinizi nereden

edindiniz? TV 2131 (%68,8)

Komşu-Akraba 1241 (%40,1)

Gazete-Dergi 948 (%30,6)

Doktor 639 (%20,6)

Sağlık çalışanlarından kanser konusunda bilgi aldınız mı?

Evet 528 (%17,1)

Hayır 2568 (%82,9)

Sizce kanserin nedeni nedir?

Sigara 2601 (%84,0)

Alkol 1613 (%52,1)

Beslenme

BİLGİNİN KAYNAĞI… Komşu-Akraba (%40,1)

Kanserle ilgili bilgilerinizi nereden

edindiniz?

Doktor (%20,6)

Sağlık çalışanlarından kanser konusunda bilgi aldınız mı? Hayır (%82,9)

KANSERLE İLGİLİ KELİMELER

Sizce kemoterapi nedir?

Bilmiyorum 783 (25,3)

Sizce radyoterapi nedir?

Bilmiyorum 1550 (50,1)

Sizce mamografi nedir?

Bilmiyorum 1382 (44,6)

Sizce mamografiyi kimler çektirmeli?

Kadınlar 1218 (39,3)

>35 yaş kadınlar 466 (15,1)

Herkes 350 (11,3)

>50 yaş üzeri kadınlar 57 (1,8)

Bilmiyorum 1005 (32,5)

KANSER;

ne kadar yaygın bir hastalık?

neden bizi bu kadar ilgilendiriyor?

Kanser yaygın bir hastalık:

Her 2 erkekten 1’i

Her 3 kadından 1’ inde

yaşamlarının bir döneminde

bir kanser türü gelişecek.

Kanser yaygın bir hastalık:

En sık görüldüğü yerler:

akciğer, meme, prostat ve kolon.

Yaklaşık 8 kadından 1’inde yaşamlarının bir döneminde meme kanseri gelişecek.

Ortalama tanıda yaş 62 (2/3’ü 55 yaş üstü).

ÖNCE KORU!...

KANSERDE KORUNMA

Tüm kanserlerin yaklaşık üçte ikisi

potansiyel olarak

önlenebilir niteliktedir

Geç tanıda şifa/kür imkansız sayılabilir…

ERKEN TANI KOY!

HAYAT KURTAR!

Örnek: Erken tanınmış meme

kanserinde başarılan 4 lokal kontrol

1 ölümü engeller!

ERKEN TANI

Erken tanı ile tedavi başarısı artmaktadır.

Erken tanı halinde yapılan tedavi daha etkindir.

18

STANDART

KANSER TARAMALARINI YAPTIRIN!....

meme,

kolon,

serviks,

risk gruplarında prostat ve akciğer kanserleri

KANSER NEDİR?

Bütün kanser tipleri vücudun temel

yaşam ünitesi olan hücrelerimizden

gelişirler.

Normal hücreler nasıl kansere dönüşür?

Mutasyon

Mutasyon ya da değişinim, DNA ya da RNA

diziliminde meydana gelen kalıcı değişmelerdir.

Kromozomların içinde, DNA bölümleri birlikte

“okunarak” genleri (kodları) oluşturur:

Mutasyon ve kombinasyonların genlerde

oluştuğu kabul edilir.

Mutasyona sahip bir organizma ise mutant

olarak adlandırılır.

Mutasyonlar; yararlı, etkisiz ya da zararlı

olabilir.

.

KANSER NEDİR?

Kanser, vücudumuzun kontrolü dısına çıkan ve hızla

çoğalma gosteren hucrelerin olusturdugu ilerleyici bir

hastalık grubudur.

İnsan vucudunda bulunan milyonlarca hucrenin her

birinin cekirdeginde bulunan DNA ve RNA nın kimyasal

yapısının veya kodlamasının degismesi baska bir

deyis le mutasyona ugraması kanser nedenidir.

Normalde vücut DNA hasarını tamir ederken,

kanser hücrelerindeki hasarı onaramamaktadır.

50 yaş sonrası neden kanser taraması daha sık?

Örnek: Yaşlanma

Kanser görülme sıklığının yaşla

artıyor olması, organizmanın

yaşlanmasına eşlik eden bir

dejenerasyon sürecinin olduğunu

göstermektedir.

Ortalama yaşam süresinin uzaması, yaşam

koşullarının düzelmesi kanserin ileri yaşlarda

görülme sıklığının artmasını açıklamaktadır.

Örnek: Prostat ve bazı lenf kanser tipleri

Mutasyon

Bir dış etkinin mutasyona yol açabilmesi (mutajen

olması) için hücre içine girip, etkinliğini

gösterebilmesi gerekir.

*Örneğin:

-Güneşin morötesi ışınları, girginliği zayıf olduğu için

yalnızca deri hücrelerinde somatik mutasyona yol

açabilirken,

-Girginliği yüksek olan X ışınları ya da atom bombası

ışımaları, kalıtsal mutasyona (nesilden nesile

aktarılabilen) yol açabilen çok güçlü etkenlerdir.

ÇERNOBİL !

Tümör baskılayıcı proteinlerin DNA ya bağlanması

Kanserojenlerin DNA’ ya

bağlanması

Bir DNA dizisine bağlanan benzopirene ait

bir model.

Benzopirenler mutajeniktir ve çok

kanserojentir - yani mutasyonlar ve

kansere neden olurlar.

Bunlar, organik maddenin yanmasından

(fosil yakıtları yakmak veya sigara içmek)

kaynaklanan- ortak kanserojen yollardır.

Bir mutajen olarak, DNA'ya bağlanır ve

DNA'nın kimyasal yapısını değiştirir

Akciğer kanseri

Sınırsız çoğalma

Toksik ve proteolitik enzim salgılama

(Dokulardaki saglıklı hu creleri, bu enzimlerle

eriterek fagosite ederler, doku içine sızar:

(İnvazyon)

Kohezyon (tutunma) azlıgı: hücre kopabilir

(kana lenf akımına katılır)

Motilite (hareket)

İmplantasyon (ekilme) ve koloni, metastaz

(uzakta yeni tümör odağı) yapma

Dünyada en çok rastlanan ve

en fazla ölüme yol açan

kanser, akciğer kanseridir

Akciğer kanserlerinin % 95’i

sigaraya bağlıdır

SİGARA BAĞIMLILIĞINA KARŞI

SAVAŞ HER SAĞLIKÇININ

DOĞAL GÖREVİDİR!....

Genetik olarak istikrarsız kanser hücreleri, sağlıklı hücrelere göre

iki kat daha fazla kromozoma sahip olabilirler ve diğer

anormallikler (solda ve dairede) olabilirler.

Artmış büyüme reseptörleri

ve diğer farklılıklar

Vücudun askerleri: Bağışıklık Sistemimiz:

Vücudumuzda (DNA'da)

bir günde yaklaşık

10.000 mutasyon

olmasına rağmen immün

sistemimiz devamlı

vücudumuzu tarar ve

normalde kanserli

hücreleri yok eder.

Bağışıklık sisteminden kaçabilme

KANSER HÜCRESİ-

Denetimsiz Çoğalma

Normal hücreler tamir edilemeyecek

şekilde hasarlandığında programlanmış

ölüm (apoptozis)(A) yoluyla imha edilirler.

Kanserli hücreler kendisini imhadan

(apopitozis) kaçınırlar ve gelişigüzel

çoğalmaya (B) devam ederler.

Durdurulamayan kanser hücreleri,

kontrolsüz bölünmeye başlar ve çoğalırlar.

Fazla hücrelerin kütleleri tümör kitlesini

oluştururlar.

Kanser hücresi / Normal hücre

Sağlıklı hücreler sınırlı bölünebilme

yeteneğine sahiptirler. Her hücrenin

hayatı boyunca belli bir bölünebilme

sayısı vardır. Sağlıklı bir hücre ne zaman

ve nerede bölünebileceğini bilme

yeteneğine sahiptir.

Buna karşın kanser hücreleri, bu bilinci

kaybeder, kontrolsüz bölünmeye başlar

ve çoğalırlar.

Akciğer kanser hücresi, denetimsiz

bölünme

Kanser Hücresinin Biyolojik Özellikleri

Meme kanser hücrelerinin üç boyutta hareketleri

gerçek zamanlı olarak gözlendi :

Araştırma ekibi kanserli hücrelerin aktif biçimde

komşularını sürekli içeri alacak bir kablo ağı

geliştirerek sağlıklı hücreleri ve yine kanserli

olanları tümörlere dahil ettiğini tespit etti.

Dahası kanserli hücrelerin yüzde beşinin tümör

oluşturmak için yeterli olduğunu keşfeden

araştırmacılar bu keşiflerini tüm detayları ile

American Journal of Cancer Research’de

yayımlandı.

kaynak: 2015,https://bilimfili.com/kanserli-hucreler-nasil-tumor-

olusturur/

Durdurulamayan kanser hücreleri, kontrolsüz bölünmeye başlar ve

çoğalırlar. Fazla hücrelerin kütleleri bir büyüklük veya tümör

oluştururlar.

ÖZET:KANSER NEDİR?

Kanser, hücrelerde sonuçta

DNA'nın hasarı ile hücrelerin

kontrolsüz veya anormal

bir şekilde büyümesi ve

çoğalmasıdır.

Tüm kanserler genetiktir.

Ama hepsi kalıtsal değildir.

SIKLIK- İSTATİSTİK

Kanser, gelismis ulkelerdeki istatistiklere gore o lu m

nedenleri arasında kalp-damar hastalıklarından sonra ikinci

sırada

Tu m du nyadaki olu mlerin

%12,5’inden sorumlu (2005).

Amerikan Kanser Derneği [ACS], 2017

verileri 2017'de ABD'de tanısı konan yaklaşık 1.688.780 yeni kanser vakası

ve 600.920 kanser ölümü olacak.

Bununla birlikte, tüm kanserler için beş yıllık sağ kalma oranının,

1975 ile 1977 yılları arasında teşhis edilen kanserlerde % 50'den,

1996 ile 2004 yılları arasında tespit edilen kanserler için % 66'ya

yükseldiğini belirtmek önemlidir.

Hayatta kalma oranındaki bu gelişme, bazı aşamalarda

kanserlerin erken teşhisinde kaydedilen ilerlemeyi ve

tedavideki gelişmeleri yansıtır.

TURKİYE KANSER İSTATİSTİĞİ

Geçmişte kayıt tutulmaması yuzunden “olum nedenleri”

analizleri ulkemizde ancak ozel calıs malar yapılması

durumunda yapılabilmistir.

Bu nedenlerle, 01.01.2013 tarihi itibariyle tum Turkiye’de

olum nedenlerinin elektronik olarak girilecegi, kis iye dair

bilgilerin kimlik paylas ım sistemi uzerinden TC Kimlik

Numarası ile alındıgı bir sistemle toplanmaya baslanmıstır.

TURKİYE KANSER İSTATİSTİĞİ

‘’….Bu nedenlerle, 01.01.2013 tarihi itibariyle tum Turkiye’de olum nedenlerinin elektronik

olarak girileceg i, kis iye dair bilgilerin kimlik paylas ım sistemi uzerinden TC Kimlik Numarası

ile alındıg ı bir sistemle toplanmaya bas lanmıs tır.’’

Bazı Hastane kayıtları:

Cilt kanseri: Cilt bilinmeyen lezyonu

……kanseri: ………bilinmeyen lezyon

Akciğer kanseri : Küçük hücreli? KH Dışı? Sağ alt veya üst lob?

NEDEN?:

Yoğunluk?

Sekreterlerin tanı atması?

Öneminin yeterince farkında olunmaması?

Orneklemdeki nu fus Toplam nüfus Toplam nu fus ic indeki %

2009 9

2010

9

2011 9

2012

13

2013

13

YIL Orneklemdeki nu fus

Toplam nüfus Toplam nu fus ic indeki

%

2009 16.929.784

72.561.312 23,3

9

2010

17.244.896 73.722.988 23,4

9

2011 17.522.225 74.724.269 23,4

9

2012

35.828.494 75.627.384 47,4

13

2013

36.463.691 76.667.864 47,5

13

Türkiye Kanser İstatistiği

ERKEKLERDE

en sık

Akciğer/bronş

Prostat

Kolorektal

Mesane

Mide

Böbrek

KADINLARDA en

sık:

Meme

Tiroid

Kolorektal

Akciğer/Bronş

Uterus gövde

Mide

TÜRKİYE

Erkeklerde

Kadınlarda Yaklaşık 140 bin kanser vakası

Ömür boyu ilgili

kanserin gelişme riski

(kaç erkekte bir

görülecek?)

Ömür boyu ilgili kanserin

gelişme riski (kaç kadının

birinde görülecek?)

5 yılda sağ

kalanların oranı

5 yılda sağ

kalabilenlerin

oranı)

Hangi kanser daha çok sayıda

insanın ölümüne neden?

ÖZET: Dünyada kanserden ölümlerde ilk beş..

1. Akciğer

2. Mide

3. Karaciğer

4. Kolon

5. Meme

1. Meme 2. Akciğer 3. Mide 4. Kolon-rektum 5. Serviks

1. Akciğer 2. Mide 3. Karaciğer 4. Kolon-rektum 5. Ösafagus

(Prostat)

57

TÜMÖR ÇEŞİTLERİ

>100

Kanser Tu rleri :

İlk yerleşime göre sınıflama

100’den fazla kanser türü mevcut

Örn:

akciger kanseri,

meme kanseri, mide kanseri,

mesane kanseri,

deri kanseri,

kolorektal (kolon ve rektum) kanserler,

Ve diğerleri…..

ÖZETLE

KANSERİN YOL

HİKAYESİ

KANSER HÜCRESİNİN TUTUNMA VE ÇOĞALMASI:

Geç kalmanın hikayesi…

Normal hücre Mutasyon ile

anormal hücre

çoğalması

Tümörün kan

dolaşım

sisteminden

beslenmesi

Tümörün kan

dolaşım

sistemi veya

lenfatik ile

diğer

organlara

hücum etmesi

KANSERİN SEYRİ-KLİNİK

çoğalarak tümörleri (kitle),

doku içine sızabilir (invazyon)

yada fonksiyon bozukluğu ,

kan ya da lenf dolaşımı aracılığı

ile vücudun diğer bölgelerine

gidip,tutunup, büyümeye devam

ederler (metastaz) yapabilir.

Organ yetmezliği yada fonksiyon

bozukluğu ile ölüme yol açabilir.

Lokal kitle etkisi

Nasıl yayılır?

Hareket (Mobilite) yetenekleri

(Ek Bilgi) Ancak hayatta kalmak,

büyümek, çoğalmak

yeterli değildir. Kanser

hücreleri, vücudun diğer

bölgelerine hareket

etmelerini uyaran

maddeleri üretebilirler

ve metastaz yapabilirler.

Metastaz: Beyin

Metastaz: kemiğe (humerus)

Kanser Hücresinin Biyolojik Özellikleri

Kanser hucreleri farklı hızlarda buyu r:

Örn. ayda ya da saatte bir yeni kanser hucresi oluşabilir.

Örn. Prostat ve lenfoma yada küçük hücreli akciğer

kanseri farkı.

Erken teshis edilirse genellikle cerrahi

islemle cıkarılıp alınabilir veya kanser

ilacları/radyasyon…vd yöntemler ile

yayılmadan tedavi edilebilir. Şifa /kür elde

edilebilir.

KLİNİK SINIFLAMA (TNM)-vücuttaki yayılım/ yerleşimine

göre

ERKEN DÖNEMDE TEŞHİS EDİLEN MEME

KANSERİ VAKALARINDA

100 HASTADAN SADECE 4 TANESİNDE ÖLÜM

GÖZLENMİŞTİR

Erken Tanının önemi….

Meme,rektum prostat

Meme ca.

T1 (Örn >1cm ve N0M0):

Genellikle Mastektomi: takip; MKC: sadece RT (GS %95)

T4N0:

neoadjuvant KT/Cerrahi /RT/KT/HT vd (GS %60 /5yılda civarı)

Colo-Rektum

T1-2: Gen. Cerrahi ve takip

Rektum T4: İnoperabl? Neoadjuvant KT/ RT belki cerrahi.

Çıkarılamazsa tümör şifası mümkün değil henüz!

TARAMA, KORUMA VE ERKEN TANININ ÖNEMİ

TANI-EVRELEME:

Hastanın hikayesi, muayenesi,

Laboratuvar : kan, sıvı incelemeleri, tümör markırları

Radyolojik inceleme: ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, röntgen

incelemeleri, magnetik rezonans görüntüleme (özellikli MR lar dahil: Örn

prostat ca), İnvaziv girişimsel radyolojik incelemeler

Nükleer Tıp: radyoizotop taramalar (PET-CT, Sintigrafi, Sentinel lenf nodu

araştırması vd)

Patoloji: Biyopsi incelemesi; sitoloji, histopatolojik tanı, immun vd

boyama, genetik profil vb kapsamlı tümör özellikleri

Cerrahi birimler: endoskopi, laparoskobi, biyopsi vb yöntemlerin çoğu

birlikte kullanılmaktadır.

BIYOPSI ; kesin tanı

• Biyopsi: Dokudan parca alınarak

incelenmesi yontemidir. I c organlardan

biyopsi alınması endoskopik yontemlerle

gercekles tirilir.

– Alınan parca hemen dondurularak

inceleme s eklinde ise frozen kesit, parafin

icinde 24 saat bekletildikten sonra

incelenmesine parafil kesit denir.

RADYOLOJİK TANI

AMA :

GEREKSİZ RADYOLOJİK İNCELEME İLE GEREKSİZ

RADYASYON ZARARI VERME!....

= KANSER RİSKİNİ ARTTIRMA!…

PET/CT

* Tu morlu hu crelerin

belirlenmesinde

kullanılmaktadır.

* PET CT teknolojisinde

goru ntuleme damara verilen

FDG(Florodeoksiglikoz) adı

verilen radyoaktif ozellikli bir

s eker sayesinde yapılır.

KANSERDE TEDAVİ : EKİP İŞİDİR…

Cerrahi

Radyoterapi

Kemoterapi

İmmunoterapi

Hormonoterapi

Palyatif destek

Psikiyatri

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon

Deneysel tıp

YİNE VARSA YOKSA KOMŞU YARDIMI…

Sağlık çalışanlarından kanser konusunda bilgi aldınız mı?: Hayır (%82,9)

İLGİNİZE TEŞEKKÜRLER……..