KAMIENICY POŁOŻONEJ W WARSZAWIE NA ULICY ......2018/01/08 · Studium historyczno-konserwatorskie...

Studium historyczno-konserwatorskie

Warszawa, Targowa 14

1

STUDIUM HISTORYCZNO-KONSERWATORSKIE

DO PROJEKTU REMONTU

KAMIENICY POŁOŻONEJ W WARSZAWIE

NA ULICY TARGOWEJ 14

ZAMAWIAJĄCY:

Towarzystwo Budownictwa Społecznego Warszawa Południe Sp. z o.o.

ul. Mińska 52/54, Warszawa

AUTOR OPRACOWANIA

dr Anna Gola

ul. Porzeczkowa 17/1, Kobyłka

mgr Zuzanna Buzow-Strześniewska

WARSZAWA, STYCZEŃ 2016 r.



2

ZAWARTOŚĆ:

I. Przedmiot i cel opracowania s. 3

II. Podstawa merytoryczna s. 3

III. Rys historyczny

III.1. Rys historyczny ulicy Targowej w Warszawie s. 4

III. 2. Historia zabudowy przy Targowej 14 s. 5

IV. Ikonografia historyczna

IV.1. Kartografia i zdjęcia lotnicze s. 76

IV.2. Zdjęcia archiwalne s. 11

V. Opisy

V. 1 Opis stanu pierwotnego s. 16

V. 2 Opis stanu istniejącego s. 25

VI. Waloryzacja wartości zabytkowych – wstępne wnioski konserwatorskie s. 34

VII. Spis bibliografii i dokumentacji archiwalnej

VII.1. Bibliografia s. 37

VII.2. Wykaz archiwów s. 37

VII.3 Zestawienie archiwaliów w układzie chronologicznym s. 38



3

I. PRZEDMIOT I CEL OPRACOWANIA

Przedmiotem opracowania jest budynek zabytkowy: kamienica położona w Warszawie, w

dzielnicy Praga Południe, na ulicy Targowej 14 oznaczona w ewidencji gruntów jako dz. ew. nr 2/9 o

powierzchni 4357 m2 z obrębu 3-02-01 nr pod numerem KW Nr WA6M/00472734/2.. Obiekt został

wpisany do rejestru zabytków nieruchomych decyzją z dnia, 20.07.2010 r. pod numerem A-970 jako

zespół budowlany (kamienica frontowa wraz z oficynami i stajnią zamykającą ostatnie podwórze).

Nieruchomość włączona została także do Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta Stołecznego

Warszawy pod numerem 6304.

Celem opracowania jest przedstawienie rysu historycznego: przybliżonej daty powstania

kamienicy, jej przekształceń, przebudów i remontów. Opracowanie zawiera również waloryzację

wartości zabytkowej stanu istniejącego budynku oraz wstępne wytyczne projektowe, w zakresie

ochrony konserwatorskiej nieruchomości.

II. PODSTAWA MERYTORYCZNA

Podstawą merytoryczną opracowania są badania archiwalne dostępnej dokumentacji

budowlanej, projektowej, ikonograficznej i fotograficznej przeprowadzone w archiwach Miasta

Stołecznego Warszawy oraz oględziny obiektu in situ. W oparciu o analizę tych materiałów stworzono

możliwie pełne opracowanie.



4

III. RYS HISTORYCZNY

III. 1. Rys historyczny ulicy Targowej w Warszawie.

Ulica Targowa jest ulicą położoną na Pradze, która biegnie od alei Zielenieckiej do ul.

Ratuszowej. Jej nazwa nawiązuje do historycznej osady Targowe Wielkie, która znajdowała się w

okolicy.

Historia ulicy sięga przełomu XII i XIII wieku, kiedy trakt ten stanowił jedną z głównych osi

wsi Targowe Wielkie. W XVII wieku istniała jako droga łącząca Pragę ze Skaryszewem. Pierwotnie

podzielona była na trzy części o oddzielnych nazwach: Rynkowa (na obecnym odcinku Ratuszowa al.

Solidarności), Zarwańska (na obecnym odcinku al. Solidarności – Ząbkowska) oraz Wołowa (na

obecnym odcinku Ząbkowska – Zamoyskiego)1.

W 1791 roku ulice Rynkowa i Zarwańska zostały połączone w jedną, której nadano nazwę

Targowa2. W tym czasie istniało przy niej 71 drewnianych domostw oraz jeden dom murowany.

Wówczas mieszkało tutaj przeszło tysiąc osób.

Sama ulica wraz z dzielnicą Pragą została włączona w granice Warszawy na mocy ustawy

Prawo o miastach, w czasie insurekcji kościuszkowskiej.

Zabudowę ulicy zniszczyli Rosjanie i kolejno w 1808 roku w wyniku budowy napoleońskich

fortyfikacji nad Wisłą zakazano budowy nowych domów, a wiele rozebrano, w tym ratusze: Pragi i

Skaryszewa3.

W II połowie XIX wieku rozpoczęła się wzmożona zabudowa ówczesnej ul. Targowej. Ulica

została wytyczona jako szeroka arteria, która stała się wkrótce centrum Pragi, a do jej rozwoju

przyczyniła się budowa Dworca Petersburskiego (dziś Wileńskiego) w 1863 roku oraz Dworca

Terespolskiego (dziś Wschodniego) w 1866 roku. Ponadto rozwojowi sprzyjało oddanie w1864 roku

Mostu Kierbedzia oraz otwarcie w 1866 linii tramwaju konnego, który połączył wszystkie istniejące

wówczas w Warszawie dworce kolejowe.

Jeszcze w 1880 roku przy ulicy znajdowało się targowisko, którego kontynuacją stał się

założony w 1901 roku Bazar Różyckiego. W tym czasie, na początku XX wieku ulica Targowa zaczęła

zapełniać się nowymi, kilkupiętrowymi kamienicami4.

1 Encyklopedia Warszawy, Warszawa 1994, s. 864

2 Handke K., Słownik nazewnictwa Warszawy, Warszawa 1998 r., s.205




5

W okresie międzywojennym w rejonie ul. Kijowskiej, tuż obok omawianej kamienicy powstał

wiadukt kolei średnicowej.

Zabudowa ul. Targowej nie została znacznie zniszczona podczas II Wojny Światowej. Zaraz

po wojnie ul. Targowa, jako stosunkowo mało zniszczona, stała się główną siedzibą władz miasta,

przeprowadzono przez nią również pierwszą powojenną linię tramwajową5.

W 2009 roku do rejestru zabytków wpisano pod nr A-538/09 układ urbanistyczny ulicy na odcinku pl.

Wileński–wiadukt linii średnicowej.

III. 2. Historia zabudowy przy ulicy Targowej 14

Działka Targowej 14 wg Planu Lindleya z roku 1897 była niezabudowana. Na działce

znajdowały się niewielkie drewniane budynki i sad. Posesja należała do Jana i Aurory Nipanicz6.

Kamienica przy Targowej 14 wraz z oficynami oraz stajnią-wozownią powstała w latach 1899-1902

na terenie, który dwa lata wcześniej zakupił Władysław Karszo-Siedlewski, znany wówczas w mieście

producent wódek. W tym samym roku nieruchomość została wydzielona z posesji, której wygląd

znany jest z pocztówki7 z 1915 roku, przedstawiającej wymarsz wojsk rosyjskich ze stolicy.

W maju 1920 roku kamienica została sprzedana Bankowi Towarzystw Spółdzielczych.

Czynszówkę zamieszkiwali wówczas głównie rzemieślnicy, robotnicy, zubożała inteligencja i kilka

rodzin żydowskich. W tym czasie w parterze kamienicy działał zakład fryzjerski Szymery

Głogowskiej, paszteciarnia „Poniatówka” i zakład blacharski Langera. W latach 1920-1927 z części

kamienicy wydzielono bursę dla gimnazjalistów spoza Warszawy8.

W 1943 roku budynek stał się własnością Spółki Zjednoczonych Browarów Warszawskich

Haberbusch i Schiele S.A., dwa lata później dom przeszedł w ręce barona Stanisława Ruziczka de

Rosenwerth.


5 Karta ewidencji zabytków architektury i budownictwa, wrzesień 2009


7 Pocztówka: wyjście wojsk rosyjskich z Warszawy. Sierpień 1915, zbiory Muzeum

Warszawy, sygn.: 7685.




6

Kamienica nie została znacznie uszkodzona podczas II wojny światowej.

Z dokumentacji Wacława Szymańskiego wynika, że stan budynku na rok 1945 był zadowalający, a

obiekt nadawał się do remontu. Taki też wniosek zawarty jest w dokumentacji.

Po wojnie, w 1950 roku zespół, stał się własnością Skarbu Państwa. Wtedy także zbito całkowicie

detal architektoniczny elewacji frontowej.

Dnia 20 lipca 2010 roku kamienica została wpisana do rejestru zabytków z inicjatywy Zespołu

Opiekunów Dziedzictwa Kulturowego Warszawy „ZOK” pod numerem A-970.

W planach był remont budynku. W międzyczasie, 19 marca 2013 roku, spaliło się poddasze jednej z

tylnych oficyn kamienicy9. Kamienica nie została poważanie uszkodzona w wyniku ostatniego

pożaru. Część lokatorów już wcześniej została wykwaterowana

Obecnie kamienica w całości jest własnością Miasta Stołecznego Warszawy. Mieszkania były

wydzielone na lokale socjalne, ale obecnie nie jest już zamieszkała. Zły stan zachowania oraz zbicie

detalu uniemożliwiają określenie cech stylowych obiektu. Kamienica ta stanowi rzadki w Warszawie

przykład kamienicy czteropodwórzowej.

9 Lech Królikowski, Targowa 14 [w:] Kurier Warszawski, nr 4-5, s. 28-29, 2013.



7

IV. IKONOGRAFIA HISTORYCZNA

IV. 1. Kartografia i zdjęcia lotnicze

1. Obiekt w 2015 roku, historyczna mapa Warszawy




8


4. Obiekt w latach 1990-1994, historyczna mapa Warszawy



9





10


8. Obiekt w 1898-1908 roku, historyczna mapa Warszawy



11

IV. 2 Zdjęcia archiwalne

9. Bildplan Warschau, P 263 Stabsarme LKK Osterproussen Luftwaffe, 24 września 1939, APW

10. Pocztówka: wyjście wojsk rosyjskich z Warszawy, zbiory Muzeum Warszawy, sierpień 1915 r.



12

11. Wyjście wojsk rosyjskich, Tygodnik Ilustrowany, zbiory Muzeum Warszawy, sierpień 1915 r.

12. Święta Wielkanocne, PAP, zbiory Muzeum Warszawy, 1948 r.



13

13. Dokumentacja Biura Odbudowy Stolicy, 1946 r.

14. . Dokumentacja Biura Odbudowy Stolicy, opis 1946 r.



14

15. Drugie podwórko, Bohdan Olechnicki, zbiory archiwum WUOZ Warszawa. 1977 r.

16. Detal, Bohdan Olechnicki, zbiory archiwum WUOZ Warszawa. 1977 r.



15

17. Trzecie podwórko, Bohdan Olechnicki, zbiory archiwum WUOZ Warszawa. 1977 r.

18. Trzecie podwórko, Bohdan Olechnicki, zbiory archiwum WUOZ Warszawa. 1977 r.



16

V. OPISY

V. 1 Opis stanu pierwotnego

Bryła budynku

Na zespól przy Targowej 14 składa się kamienica frontowa oraz ciąg oficyn w układzie

zamkniętych czterech podwórzy – studni. Kamienica i oficyny są murowane z cegły ceramicznej, za

zaprawie wapiennej, podpiwniczone, nakryte dachem dwuspadowym, siodłowym. Bryła kamienicy

wokół pierwszego i drugiego podwórza jest czterokondygnacyjna, dalej obniżona do jednego piętra.

Poczynając od trzeciego podwórza, wysokość oficyn zredukowana do jednego piętra. Ostanie

podwórze zamyka budynek stajni najniższy – parterowy. Trzypiętrowy korpus kamienicy frontowej

usytuowany jest pod kątem względem oficyn i równolegle do ulicy. Oficyny boczne trzeciego i

czwartego podwórka pokryte dachem pulpitowym, więźba stolcowa. Pokrycie dachu to papa na

lepiku, na blasze i deskowaniu ażurowym. Dachy są dwuspadowe i jednospadowe. W zabudowie

budynków występuje dziesięć klatek schodowych, które łączą komunikacyjnie wszystkie

kondygnacje, od podpiwniczeń do poddasza.

Wejścia do klatek schodowych znajdują się w ryzalitach w narożnikach podwórek. Stropy

w konstrukcji drewnianej: belki oparte na ścianach konstrukcyjnych zewnętrznych i wewnętrznych.

W piwnicach, na klatkach schodowych oraz korytarzach stropy odcinkowe z cegły ceramicznej pełnej.

Balkony zbudowane z ułożonych poziomo blach żeliwnych, wspartych na ażurowych, dekorowanych

ornamentalnie wspornikach, (balkony elewacji głównej trzy wsporniki, oficyn dwa) z ażurową

balustradą o dekoracji w dwóch typach. Żeliwne platformy balkonów dekorowane od spodu

kasetonami z rozetami.

Elewacje

Elewacja frontowa jest piętnastoosiowa, czterokondygnacyjna; ma regularny, symetryczny

układ okien. Na ósmej osi przejazd bramny. Trudno określić jej pierwotny wygląd oraz cechy stylowe,

w związku ze skutymi tynkami. Na podstawie zdjęć archiwalnych można wnioskować, ze miała

wystrój w formie parapetów nad i pod okiennych, gzymsów i boniowania w parterze (zachowanego

szczątkowo). Największą wartość wystroju elewacji stanowi drewniany gzyms koronujący wsparty na

kroksztynach z cynkowej blachy. Poniżej profilowany gzyms z kostkowaniem.

Elewacje oficyn w podwórzach o prostej dekoracji: poszczególne kondygnacje oddzielone od

siebie profilowanym gzymsem podokiennym, parter oddzielony gzymsem kordonowym. Elewacje

zwieńczone gzymsem analogicznym do gzymsu koronującego elewacji frontowej. W ryzalitach klatek



17

schodowych na ostatnich kondygnacjach okulusy. Balkony na pierwszym i drugim piętrze w jednej

osi. Poszczególne osie balkonów rozmieszczone nieregularnie. Okna oficyn w profilowanych

opaskach.

Na elewacji głównej i we wszystkich oficynach piętrowych od pierwszego do trzeciego pietra

znajdowały się balkony zbudowane z ułożonych poziomo blach żeliwnych, wspartych na ażurowych,

dekorowanych ornamentalnie wspornikach, (balkony elewacji głównej trzy wsporniki, oficyn dwa) z

ażurową balustradą o dekoracji w dwóch typach. Żeliwne platformy balkonów dekorowane od spodu

kasetonami z rozetami

19. Fragment zdjęcia w Tygodniku Ilustrowanym pokazujący elewację, Wyjście wojsk rosyjskich,

zbiory Muzeum Warszawy, sierpień 1915.



18

Przejazdy bramne

Przejazdy bramne pomiędzy podwórkami o sklepieniach kolebkowych na gurtach, opartych na

wspornikach; środkowy przechodzący w pilaster. W bramach przejazdowych kuliste żeliwne odboje

(brak w ostatniej bramie).

Klatki schodowe

Schody we wszystkich klatkach zachowane: biegi i spoczniki na stropie odcinkowym,

ceramicznym. Schody drewniane dwubiegowe powrotne, ze spocznikami na półpiętrach. Stopnice,

podstopnice i policzki drewniane. Pierwotnie w całym budynku wszystkie balustrady żeliwne z

ażurowych elementów o dekoracji ornamentalnej (palmety i rozety) z drewnianymi i profilowanymi

pochwytami.

22. Korytarze klatek, 2015 r.



19

23. Schody z oryginalną balustradą, 2015 r

Wnętrza

W budynku znajduje się 117 lokali w tym lokale usługowe na parterze kamienicy frontowej.

Układ klatek schodowy w całości zachowany. Mieszkania nie posiadały dekoracji sztukatorskiej.

Standard mieszkań był niski: niewielkich rozmiarów, bez toalet, ogrzewane piecami kaflowymi z

komórkami na węgiel na klatkach.



20

Stolarka okienna i drzwiowa

Stolarka zróżnicowana pod względem konstrukcji i lokalizacji. W zespole występują:

1. okna ościeżnicowe dwudzielne, dwupoziomowe, czteropodziałowe ze szprosami, z prostym

uchylnym nadślemieniem;

2. okna ościeżnicowe dwudzielne, dwupoziomowe, czteropodziałowe ze szprosami, z dwudzielnym

nadślemieniem;



21

3. trójdzielne dwupoziomowe ze szprosami, sześciopodziałowe, nadślemię trójdzielne;

4. trójdzielne, nadślemię uchylne proste, bez podziałów;

Okna balkonowe:

ościeżnicowe dwudzielne, trójpoziomowe z dolnym polem wypełnionym płyciną, nadślemię uchylne,

dwupodziałowe. W oknach oryginalne okucia – zawrotnice. Oryginalne parapety były drewniane..



22

24. Różne typy zachowanej oryginalnej stolarki okiennej i drzwiowej z zawrotnicami



23

Stolarka drzwiowa drewniana w dwóch konstrukcjach,

1. drzwi w konstrukcji ramowo płycinowej, czterokwaterowe w lokalach i wejściowe do lokali



24

2. drzwi w konstrukcji ramowo płycinowej, czterokwaterowe z przeszklonym z nadświetlem



25

V. 2 Opis stanu istniejącego

Bryła

Bryła zespołu pozostała niezmienna od czasu jej wybudowania. Zachował się układ podwórzy

oraz przejazdów bramnych a także kondygnacji budynków i dachów. Podwórza są duże i jasne, co

pozwala na zamieszkanie wszystkich lokali, ze spełnieniem norm.

Elewacje

Elewacja frontowa mocno przekształcona. Pomimo zachowanego układu otworów i osi oraz

dekoracyjnych balkonów, z oryginalnymi balustradami i wspornikami na pierwszym i drugim piętrze

szóstej i dwunastej osi, elewacja straciła swój charakter po skuciu tynków. Cokół parteru oblicowany

został współczesną cegłą klinkierową. Powyżej zachowały się resztki dekoracji reliefowej. Parter

oddzielony profilowanym gzymsem kordonowym. Zarówno na elewacji frontowej jak i elewacjach w

podwórzach zachował się ozdobny gzyms koronujący z drewnianym kostkowaniem. Zachowany

układ i podziały wystroju elewacji oficyn. Zachowane wszystkie balkony z balustradami, płytami i

wspornikami. Stan wyprawy tynkarskiej na elewacjach jest bardzo zły. Widoczne są: liczne

odparzenia, ubytki, zawilgocenie, degradacja biologiczna

25. Elewacja frontowa

.



26

26. Elewacje w pierwszym podwórzu, 2015 r.

.



27

27. Balkon trzeciego podwórza.

28. Zabudowa parterowa trzeciego podwórza.



28

29. Kapliczna na trzecim podwórzu, 2015 r.

30. Czwarte podwórze, 2015 r.



29

31. Gzyms kostkowy

32. Zachowane balkony



30

Przejazdy bramne

Cztery przejazdy bramne zachowane w oryginalnym układzie i wystroju z odbojami oraz kluczami z

maszkaronami nad przejazdami, obok uchwyty na lampę.

33. Przejazdy, odboje, maszkarony, 2015 r.



31

Klatki schodowe

Z wyposażenia w znacznym stopniu zachował się wystrój klatek schodowych (podłogi,

schody, balustrady, korytarze z łukami). Schody oryginalnie zachowane są w całości jedynie w

ostatnich klatkach trzeciego podwórza. W pozostałych klatkach stopnice, podstopnice i spoczniki

nowe, do wysokości pierwszego piętra-pierwsze podwórko, oraz do wysokości parteru w pozostałych

klatkach. Balustrady malowane farbą olejną, w różnych kolorach. Obecnie na czterech klatkach



32

schodowych (środkowe oraz wschodnie klatki oficyn trzeciego podwórza) brakujące żeliwne

balustrady zostały uzupełnione lub wymienione całkowicie drewnianymi tralkowymi, o pochwytach

drewnianych, profilowanych

34. Schody z wtórnymi, drewnianymi balustradami

Wnętrza

Układ pierwotny mieszkań zmieniony został wtórnymi ścianami działowymi. Wnętrza

mieszkań w zdecydowanej większości po remoncie-usunięte kuchnie węglowe, drewniane podłogi,

zachowane kilka pieców kaflowych z wtórnym elektrycznym wkładem grzejnym. Od początku brak

łazienek. Całkowity brak dekoracji sztukatorskiej. Na piętrach zachowane schowki z oryginalnymi

drzwiami jedno i dwu skrzydłowymi, ramowo-płycinowymi. Obecnie na łazienki przystosowano część

schowków.



33

35. Oryginalne piece kaflowe, jedyny zachowany element wystroju wnętrz.

Stolarka

Oryginalna stolarka okienna drewniana zachowana w ok. 50 procentach, Wtórne okna z PCV

o zróżnicowanych, ahistorycznych podziałach. Okna klatek schodowych drewniane, nowe. Częściowo

zachowały się stolarka drzwi wejściowych do mieszkań oraz ich oryginale okucia. Zachowana

oryginalna ślusarka: klamki mosiężne, szyldy zamków z prostą dekoracją), Część otworów okiennych

zamurowana celem zabezpieczenia.

36. Zmiany w stolarce: przemurowania, okna z PCV



34

VI. WALORYZACJA WARTOŚCI ZABYTKOWEJ – WSTĘPNE WNIOSKI

KONSERWATORSKIE

Kamienica przy Targowej 14 jest rzadkim w Warszawie przykładem budynku mieszkalnego o

układzie czteropodwórzowym. Dowodem na jej bezsprzeczną wartość zabytkową zarówno

historyczną jak i artystyczną jest wpis do rejestru zabytków nieruchomych z dnia 20.07.2010 pod

numerem A-970 na wniosek Stowarzyszenia Zespołu Opiekunów Kulturowego Dziedzictwa

Warszawy „ZOK”. Budynek przy ul. Targowej 14 jest chroniony zarówno do rejestru zabytków jako

zespól budowlany oraz zapisami w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego rejonu

Dworca Wschodniego z dnia 21 października 2010 r. Zapisy w MPZP stanowią:

Pkt. 9 Ustala się ochronę zabytkowego budynku - kamienicy przy ul. Targowej 14 (zrealizowanej ok.

1900 r.); dla budynku i terenu określa się następujące ograniczenia w zabudowie i zagospodarowaniu:

1) zakazuje się naruszania właściwych dla pierwowzoru (określonych w uzgodnieniu z właściwym

konserwatorem zabytków) formy elewacji, układu i wystroju klatek schodowych, otworów okiennych,

kształtu stolarki okiennej i jej podziału;

2) ustala się ochronę układu czterech podwórek poprzez zakaz ich zabudowy;

3) zakazuje się nadbudowy i rozbudowy budynków;

4) dopuszcza się prace mające na celu przywrócenie pierwotnego wyglądu budynków, jeżeli nie

można ustalić pierwotnego wyglądu budynków, brak jest dokumentacji określającej zabytkowy

charakter obiektów i nie można jej odtworzyć itp. dopuszcza się przebudowy budynku – z

uwzględnieniem jego zachowanych elementów i charakteru, w uzgodnieniu z właściwym

konserwatorem zabytków.

Zespół przy Targowej posiada zarówno wartość historyczną jak i artystyczną, do elementów

które wyróżniają ten obiekt zaliczyć można:

1. Wartość historyczna: Nieruchomość przy Targowej 14 ma wartość historyczną jako

zachowany zespół budynków z pocz. XX w. pozostające w niezmienionej formie.

2. Bryła. Oryginalna bryła budynków oraz ich relacje przestrzenne są bezsprzeczną wartością

przedmiotowego zespołu. Wartość ta chroniona jest zarówno przez wpis do rejestru zabytków,

włączenie do ewidencji zabytków jak i w Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego

3. Detal architektoniczny elewacji. Elewacje posiadają wartość artystyczną ze względu na

zachowany wystrój architektoniczny. Szczególnie cenny jest oryginalny gzyms koronujący z

drewnianym kostkowaniem.



35

4. Balkony. wszystkich elewacji są zachowane a ich konstrukcja oraz dekoracja stanowi wartość

zabytkową.

5. Wystrój klatki schodowej. Klatki schodowe częściowo są przekształcone (wymienione

spoczniki i balustrady), ale posiadają wartość artystyczną oraz historyczną. Szczególnie cenne są

zachowane oryginalne elementy balustrady, które pozwolą na odtworzenie brakujących fragmentów.

6. Stolarka drzwiowa wewnętrza. Stolarka wewnętrzna, podobnie jak układ lokali oraz ich

oryginale wyposażenie podlegają ochronie w związku z wpisem obiektu do rejestru zabytków. W

budynkach zespołu zachowana jest znaczna ilość stolarki drzwiowej, której oryginalna substancja

stanowi wartość zabytkową.

7. Stolarka okienna. została częściowo wymieniona na okna z PCV. Zachowane okna są

różnego typu i formy, co pozwoli na odtworzenie współczesnych okien w historycznej lokalizacji i

formie.

Stan zachowania zespołu budynków opisany został w Ekspertyzie Technicznej z lutego 2008

wykonanej przez inż. Bud. Mariana Noculę i mgr inż. Arch. Witolda Ballogha na podstawie której

Inspektorat Nadzoru Budowlanego wydal decyzje Nr IVOT/257/2008 z dn. 27.10.2008 nakazującą m.

st. Warszawie, ówczesnemu właścicielowi, usunięcie w ciągu 2 lat stwierdzonych nieprawidłowości

mogących spowodować zagrożenie życia i zdrowia ludzi oraz bezpieczeństwa mienia. Stołeczny

Konserwator w 2013 zlecił wykonanie pełniejszego opracowania to jest Ekspertyzy Technicznej Nr

76/2013 z października 2013 r., autorstwa mgr inż. Henryka Jacka Bachlińskiego Targowej 14

określającej zużycie nieruchomości na 72 %, co oznaczało awaryjny stan techniczny wymagający

kapitalnego remontu. W dokumencie tym stwierdzono „liczne uszkodzenia elementów

konstrukcyjnych mogące mieć wpływ na wzrost stopnia zużycia technicznego w przypadku nie

przeprowadzenia remontu kapitalnego w możliwie najszybszym terminie”. Ławy fundamentowe

określone zostały jako zbyt wąskie i za mało zagłębione w stosunku poziomu posadzki w piwnicach.

Fundamenty opisano jako pozbawione izolacji przeciwwilgociowej, co doprowadziło do zawilgocenia

ścian fundamentowych, a to do degradacji cegieł, skutkującej znacznym obniżeniem wytrzymałości

ścian fundamentowych i murów zewnętrznych w rejonie przyziemia. Zalecono wzmocnienie

fundamentów poprzez: „grouting”, użycie mikropali wciskanych lub za pomocą metody mieszanej,

łączącej obie ww. wymienione. Również ściany konstrukcyjne opisane zostały jako znajdujące się w

złym stanie technicznym i wymagające wzmocnienia. Na ścianach konstrukcyjnych stwierdzono

liczne spękania i rysy (za najgorzej zachowana wskazano ścianę oficyny od strony pierwszego

podwórza i oficyny od strony trzeciego podwórza). Spękania te mające szerokość rys do 1 cm opisane



36

zostały jako zagrażające stabilności konstrukcji. Opisywane są także ubytki cegieł (ich wysuwanie

się), ubytki zaprawy wapiennej oraz liczne odspojenia i ubytki tynków, a co za tym detalu

architektonicznego, w tym gzymsów. Również więźba dachowa jest określana jako w znacznym

stopniu wyeksploatowana technicznie, o czym świadczą ugięcia i poluzowania połączeń elementów.

W związku z zagrażającym stanem zachowania Stołeczny Konserwatorem Zabytków, 5 lutego

2014 r. wydał nakaz przeprowadzenia prac zabezpieczających w terminie do 15 kwietnia 2015 r.

Prace te jednak nie zostały przez Właściciela podjęte. Wciąż konieczne jest przeprowadzenie najpierw

prac zabezpieczających a następnie remontu generalnego całego zespołu.

Kwestią najważniejszą jest wzmocnienie konstrukcyjne budynków. Konieczne jest

wzmocnienie ław fundamentowych pod każdym budynkiem oraz zszycie niestabilnych fragmentów

ścian a także wymiana porażonych elementów więźby dachowej i odeskowania w obrębie pierwszego

i drugiego podwórza. Zawilgocone i zagrzybione mury wymagają wykonania prac osuszających i

odwadniających (zgodnie z Programem Prac Konserwatorskich) oraz uzupełnienia ubytków cegieł

rynien i rur spustowych.

Konieczne jest remont generalny wszystkich elewacji i przejazdów bramnych, z jednoczesnym

ujednoliceniem kolorystyki fasady. Elewacja frontowa wymaga kompleksowego remontu z propozycją

nowego wystrój architektonicznego inspirowanego zdjęciami archiwalnymi. Konieczna jest

konserwacja gzymsu koronującego z drewnianym kostkowaniem zgodnie z Programem Prac

Konserwatorskim. Przywrócenie oryginalnej formy detalu elewacji podwórzy jest możliwe w związku

zachowanymi jej fragmentami pozwalającymi na wykonanie profili gzymsów. W trakcie prac

konieczne jest użycie historycznych materiałów i technik: tynków, wzorników do ciągnięcia gzymsów,

odtworzenia fragmentów gzymsu koronującego, cegieł ceramicznych pełnych o właściwościach

najbardziej zbliżonych do cegieł oryginalnych. Wybór kolorystyki elewacji wymaga przeprowadzenia

badań i uzgodnienia jej z SKZ. Remont elewacji należy wykonać na podstawie programu prac

konserwatorskich.

W związku różnym stopniem zachowania oryginalnej stolarki konieczne będzie, po jej

wcześniejszej inwentaryzacji, ujednolicenie stolarki okiennej poprzez wymienię współczesnych okien

z PCV, zgodnie programem prac konserwatorskich. Konieczne jest też remont balkonów, które należy

poddać konserwacji i uzupełnieniom zgodnie z programem prac konserwatorskich.

W związku z indywidualnym wpisem do rejestru zabytków ochronie podlegają również

wnętrza budynku: układ pomieszczeń i klatek schodowych oraz ich wystrój. Należy przeprowadzić

remont klatek, z odtworzeniem i ujednoliceniem wystroju (balustrad, spoczników), zgodnie z

programem prac konserwatorskich. W związku z zachowaniem wewnętrznej stolarki drzwiowej warto



37

pomyśleć o jej konserwacji lub zabezpieczeniu w porozumieniu z SKZ, zgodnie z programem prac

konserwatorskich stolarki oraz elementów wystroju - piecy)

Przed przystąpieniem do prac projektowych oraz jako załączniki do projektu budowlanego

konieczne jest:

- Przeprowadzenie badań konserwatorskich (rodzaje tynków, warstw malarskich elewacji)

- Stworzenie inwentaryzacji stolarki okiennej i drzwiowych z opisem oryginalnych drzwi

wewnętrznych zarówno do mieszkań jaki i w samych lokalach.

- Przeprowadzeniem badań mykologicznych

- Przeprowadzeniem badań wilgotnościowych

- Do wszystkich prac konserwatorskich wymagane jest zamówienie programów prac

konserwatorskich, stanowiących załączniki do projektu budowlanego.

W związku z zabytkowym charakterem zespołu wszystkie prace, także na etapie badań muszą być

uzgadniana ze Stołecznym Konserwatorem Zabytków.



38

VII. SPIS BIBLIOGRAFII I DOKUMENTACJI ARCHIWALNEJ

VII. 1. Bibliografia

Encyklopedia Warszawy, Warszawa 1994, s. 864

Handke K., Słownik nazewnictwa Warszawy, Warszawa 1998, s.205-206

Królikowski L., Targowa 14 [w:] Kurier Warszawski, 2013, nr 4-5, s.28-19

Gola Anna. Libelt Marcin, Karta ewidencji zabytków architektury i budownictwa, wrzesień 2009

Nocula M., Ballogh Witold, Ekspertyza techniczna konstrukcyjno-budowlana budynku mieszkalnego,

wielorodzinnego, zlokalizowanego w Warszawie przy ul. Targowej 14, Warszawa, luty 2008

Sujecki J., Kamienica z drewnianym gzymsem, Spotkania z zabytkami, nr. 12/2008, ss.23-25.

Zieliński A., Ekspertyza stanu technicznego budynku przy ul. Targowej 14, Warszawa 1998

VII. 2. Wykaz archiwów

Dokumentacja w zasobach Archiwum Miasta Stołecznego Warszawy

Archiwum Wydziału Architektury Urzędu Dzielnicy Praga Północ

Dokumentacja BOS-u w Archiwum Państwowego w Warszawie

Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków

Archiwum Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków

Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa

Muzeum Warszawy odział Muzeum Warszawskiej Pragi

Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa



39

VII.3. Zestawienie archiwaliów w układzie chronologicznym

L.p Data Dokument Źródło

1 08. 1915 Pocztówka: wyjście wojsk rosyjskich z Warszawy, zbiory MHW, sygn.:

7685.

2. 24.09.1939 Bildplan Warschau, P 263 Stabsarme LKK Osterproussen

Luftwaffe, ,

APW

3 17.08.1945 Korespondencja bosu prośba o wydanie decyzji

regulacyjno- urbanistycznej z zamiarem przystąpienia do

remontu budynku z kredytem bgk.

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

4 24.08.1945 Notatka służbowa. Budynek znajduje się na terenach NIE

PRZEZNACZONYCH POD ZABUDOWE.

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

5 27.08.1945 BOS komunikuje, że remont budynku nie może być

zezwolony, ponieważ jest sprzeczny z regulacją BOS i na

planach urbanistycznych przewidzianych pod nie

zabudowę.

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

6 28.10.1947 Prośba o zarządzenie stwierdzającym bezpośrednie

zagrożenie bezpieczeństwa publicznego i podanie

nazwiska właściciela

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

7 29.08.1950 Meldunek porządkowy z kontroli przewodów i urządzeń

kominowych. Kamienica Rozen Stanisław. Budynek

frontowy i oficyna.

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy



40

8 30.04.1951 Zarządzenie wydziału inspekcji budowlanej: w budynku 3

piętrowym, podpiwniczony, murowanym frontowym w

ścianie szczytowej od strony wiaduktu zamurowanie

otworów z przewodów dymowych. Odgruzować i

oczyścić.

Właściciel targowej – Janina Tarka (zam. Berezyńskiej 30

m 7)

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

9 30.07.1951 Sprawozdanie z niewykonania ażurowej konstrukcji

zabezpieczającej witryny.

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

10 22.08.1951 Lokal zajmowany przez sklep włókienniczy Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

11 3.09.1951 Zarząd nieruchomości zawiadamia, że nie posiada

kandydatów na wykonanie robot instalacyjnych.

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

12 12.11.1951 Meldunek porządkowy. Był wykonywany gruntowny

remont wszystkich kominów. Zagruzowanie i dziury z

czasu działań wojennych

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

14 28.06.1952 Wezwanie do wykonania robót kominiarskich Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

15 12.08.1952 Wydział inspekcji budowlanej komunikuje, że remontu

wykonać nie można z powodu braku kredytów. Jest w

planie remontów kapitalnych 1953 i funduszów F.G.M.

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy



41

16 19.09.1954 Wniosek o zatwierdzenie projektu i wydanie pozwolenia

na budowę zawieszenie szyldu typowego, ale rzemiosła.

Zgoda.

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

17 18.10.1954 Pozwolenie na wykonanie urządzeń reklamowych

Emalia zawieszoną w lewym rogu na wys. 2 metrów

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

18 2.03.1956 Wezwanie do stawiennictwa Kolzakowa Jerzego z lokalu

125 w sprawie odbioru pozwolenia na szyldu typowy dla

rzemiosła.

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

19 29.12.1966 Sprawozdanie. Dopływ wody jest otwarty, przegląd

przewodów kominowych.

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

20 31.12.1966 Przesłanie aktów sprawy do załatwienia wg kompetencji

do wydziału architektury, nadzoru budowlanego i geodezji.

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

21 30.05.1966 zarządzenie sprawdzenia prawidłowości przewodów

kuchennych

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

22 27.12.1968 Nakaz udostępnienia lokalu nr 70. Jest to decyzja

ostateczna i nie służy jej odwołanie.

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy



42

23 4.09.1975 Odwołanie. Lok 70.

Wniosek o: uchylenie zaskarżonej decyzji, ponowne

prowadzenie wizji lokalnej celem stwierdzenia

rzeczywistego stanu rzeczy, uznania niecelowości wydania

zarządzenia wykonania robót budowlanych. Pion mógł być

także odgruzowany w lokalu 71 – Kazimierza Szajnera.

Odgruzowanie zniszczy lokal.

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

24 12.09.1975 Sprawozdanie. Do odgruzowania przewodów kominowych

niezbędne jest udostępnienie lokalu.

Wniosek: przesłanie sprawy do urzędu m.st. Warszawy.

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

25 15.09.1975 Przesłanie odwołania ob. Julii Klimek z dnia 5.8.1975 roku

do wydziału architektury gospodarki komunalnej i

mieszkaniowej urzędu dzielnicowego w-wa Pragi

południe.

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

26 1977 Zdjęcia nieruchomości, Bohdan Olechnicki, Archiwum

WUOZ

Warszawa.

27 23.10.1976 Odwołanie ob. Julii Klimek ws. udostępnienia lokalu nr 70

w związku z odgruzowaniem przewodów kominowych w

budynku.

Budynek zarządzany przez ADM nr 6 .

Archiwum

Miasta

Stołecznego

Warszawy

28 2007 ZOK –Targowa 14, Teczka ZOK A-85, Warszawa Archiwum

ZOK

29 02. 2008 Ekspertyza techniczna konstrukcyjno-budowlana budynku

mieszkalnego, wielorodzinnego, zlokalizowanego w

Warszawie, przy ul. Targowej 14, Nocula Marian, Witold

Ballogh,

Dokumentacja

TBS



43

30 2009 Karta zabytków nieruchomych Gola A. Libelt M., 2009 Archiwum

WUOZ

Warszawa

31 2009 Koncepcja przebudowy budynku ul. Targowa 14 w

Warszawie. RAB Z.U., Rzepeccy Andrzej i Bugumiła, 09

2009

Dokumentacja

TBS

32 23.05.2012

Protokół z przeglądu technicznego budynku Dokumentacja

TBS

33 24-28.05.

2012

Protokół 133/TZ/15//2012 sprawdzeń okresowych

instalacji elektrycznych

Dokumentacja

TBS

34 12.10. 2012

Protokół ogólny nr 185/10 z przeglądu technicznego

instalacji gazowej od kurka głównego do instalacji w

lokalach

Dokumentacja

TBS

35 13.04.2013

Protokół kontroli BSKZ przestrzegania i stosowania

przepisów dotyczących ochrony zabytków i opieki nad

zabytkami

Dokumentacja

TBS

36

17.04.2013 Protokół nr 4 z przeglądu technicznego budynku nr 14

przy ul. Targowej

1999 czerwiec – luty 2013

Książka obiektu budowlanego

Dokumentacja

TBS

27.09.2013

Ekspertyza techniczna , Henryk Bachliński. Dokumentacja

TBS

37 05.02.2014 Nakaz zabezpieczenia wydany przez Stołecznego

Konserwatora Zabytków

Dokumentacja

TBS

KAMIENICY POŁOŻONEJ W WARSZAWIE NA ULICY ......2018/01/08 · Studium historyczno-konserwatorskie...

Documents

Transcript of KAMIENICY POŁOŻONEJ W WARSZAWIE NA ULICY ......2018/01/08 · Studium historyczno-konserwatorskie...