Kakayahang Lingguwistiko o Gramatikal

KAKAYAHANG KOMUNIKATIBO

-Sa pagtuturo at pagkatuto ng wika hindi sapat na alam ang tuntuning pang-gramatika.

-Ang pangunahing layunin sa pagtuturo ng wika ay magamit ito ng wasto sa mga angkop

na sitwasyon, maipahatid ang tamang mensahe at magkaunawaan ng lubos ang

dalawang taong nag-uusap.

Kakayahang Komunikatibo o Communicative

Competence

Ano ba ang kakayahang

pangkomunikatibo?

Kakayahang Pangkomunikatibo

Nagmula ito sa isang linguist, sociolinguist,

anthropologist, at folklorist mula sa

Portland Oregon na si Dell Hymes (1966)


Nilinang nila ni John J. Gumperz ang

konseptong ito bilang tugon sa kakayahang

lingguwistika.


Bilang reaksyon sa kakayahang

lingguwistika (lingguistic competence) ni Noam Chomsky noong 1965.


Ayon kay Hymes sa nagsasalita ay hindi sapat

ang magkaroon ng kakayahang lingguwistika

upang epektibong makipagtalastasan gamit ang

wika.


Nararapat din niyang malaman ang paraan ng paggamit nito

Ano ang kakayahang gramatikal?

Kakayahang Gramatikal

Ayon kina Canale at Swain, ito ay ang pag-unawa at

paggamit sa kasanayan sa ponolohiya, morpolohiya,

sintaks, semantika, gayundin ang mga tuntuning pang-

ortograpiya.

Kakayahang Gramatikal

Ang komponent na ito ay magbibigay kakayahan sa taong nagsasalita upang magamit ang kaalamn at

kasanayan sa pag-unawa at pagpapahayag sa literal na kahulugan ng mga salita.

Mungkahing Komponent ng Kakayahang Lingguwistiko o Kakayahang Gramatikal (Celce-Murcia, Dornyei, at

Thurell – 1995)

Sintaks

Sintaks-pagsasama ng mga salita upang makabuo ng pangungusap na may kahulugan.

Estraktura ng pangungusapTamang pagkakasunod-sunod ng mga salitaUri ng pangungusap ayon sa gamit

(pasalaysay, patanong, pautos, etc.)Uri ng pangungusap ayon sa kayarian (payak,

tambalan, hugnayan, langkapan)Pagpapalawak ng pangungusap

- Simuno o Paksa (Subject sa wikang Ingles) ang bahaging pinag-uusapan o pinagtutuunan ng pansin sa loob ng pangungusap. Ang paksa o simuno ay maaaring gumaganap ng kilos o pinagtutuunan ng diwang isinasaad sa pandiwa at ganapan ng kilos ng pandiwa.

- Panaguri (Predicate sa wikang Ingles) ang bahagi ng pangungusap na nagbibigay ng kaalaman o impormasyon tungkol sa paksa. Ito ay naglalahad ng mga bagay hinggil sa simuno.

Estruktura ng pangungusap

Pangunahing Uri ng Pangungusap

Karaniwan- Maganda si Khristiane.

- Pumunta si Thom sa palengke.- Gustong maglaro ng basketball ni Nico.

Di Karaniwan- Si Allen ay nakatulog sa classroom.- Tayo ay nalulungkot sa pagkawala ni Carlo james.- Sina Nieva at Christine ay sumayaw sa kanto.

1. Pasalaysay o PaturolIto ay nagsasalaysay ng katotohanan o pangyayari. Lagi tiong nagtatapos sa tuldok.

Mga Halimbawa- Si Norberto ay isang matagumpay na arkitekto.- Ang mundo ay umiikot sa sarili nitong axis.- Ang daigdig ay ang tanging planetang may buhay.

Uri ng Pangungusap Ayon sa Gamit

2. PatanongIto ay nag-uusisa tungkol sa isang katotohanan o pangyayari. Tandang pananong(?) ang bantas sa hulihan nito.

Mga Halimbawa- Saan-saan matatagpuan ang magagandang tanawin ng Pilipinas?- Kailan ang huling pagsusulit para sa kasalukuyang semester?- Kanino makukuha ang mga klas kards?


3. PadamdamIto ay nagsasabi ng matinding damdamin gaya ng tuwa, lungkot, pagkagulat, paghanga, panghihinayang at iba pa. Karaniwang nagtatapos ito sa tandang panamdam. Maaari ring gamitin ang tandang pananong.

Mga Halimbawa- Ay! Tama pala ang sagot ko.- Ano? Hindi mo pa natatapos ang proyekto natin?- Yehey! Wala na namang pasok.


4. Pautos o PakiusapAng pautos ay nagpapahayag ng obligasyong dapat tuparin, samantalang ang pakiusap ay nagpapahayag ng pag-utos sa magalang na pamamaraan. Nagtatapos ito sa tuldok.


Mga HalimbawaPautos- Mag-aral kang mabuti.- Nararapat lamang matutong sumunod ang mga mag-aaral ng seminary sa patakaran ng Bible School.

Pakiusap- Pakibigay mo naman ito sa iyong guro.- Maari bang iabot mo ang aklat na iyan?


1. Payak – isang diwa lang ang tinatalakay.

– maaaring may payak na simuno at panaguri.

Hal. Maraming biyayang bigay ang Panginoon sa mga tao.

Uri ng pangungusap ayon sa pagkabuo o kayarian.

Payak ang pangungusap kapag nagpapahayag ng isang diwa, maaaring tambalan ang simuno at panaguri na pinag-uugnay ng at.

• Mega star si Sharon.• International star si Lea.• Mang-aawit si Sharon at si Lea.• Artista ang mang-aawit na si Lea.• Artista at mang-aawit sina Lea at Sharon.

Payak na Pangungusap

2. Tambalan – may higit sa dalawang kaisipan.– binubuo ng dalawa o higit pang diwa /sugnay

na nakapag-iisa.– ginagamitan ng pangatnig na magkatimbangHal. Ang biyaya ay kusang-loob na ibinibigay at

ito ay kaloob na walang bayad.Ang mga pangatnig na magkatimbang ay at,

pati, saka, o, ni , maging, ngunit.

Mega star si Sharon at international star si Lea.

Naghihimala ang Birhen sa Agoo at naghihimala rin ang Birhen sa Lipa.

May kapansanan siya subalit napaglabanan niyang lama ang pagsubok sa buhay.

Matanda na siya datapwat malakas pa ang tuhod niya.

Payak na Pangungusap

Ang Sugnay ay bahagi ng mga salita pangungusap na buo ang diwa. Maroong itong

dalawang uri, ang sugnay na makapag-iisa at sugnay na di

mag-iisa.

SUGNAY

Sugnay na makapag-iisa - ito ay maaaring tumayo bilang

payak na pangungusap.

- Ang ating mga tahanan ay linisan.- Nagluluto ako na ako ng ulam.- Ang aking takdang araling ay tapos na.- Si itay ay nagpunta sa doktor.- Ako ay kakain ng gulay.

Sugnay na di makapag-iisa - mayroon itong paksa at panaguri

ngunit hindi buo ang diwa ng ipinahahayag. Kailangan nito ng sugnay na makapag-iisa upang

mabuo ang diwa.

- upang di pamugaran ng lamok.- nang sila ay dumating.-kaya pwede na akong maglaro sa labas.- upang magpagamot.- para maging malusog ang aking

katawan.

HALIMBAWA

(naka-highlight sa pula = makapag-iisa pag berde = di makapag-iisa)1. Ang ating mga tahanan ay linisan upang di pamugaran ng lamok.2. Nagluluto na ako ng ulam nang dumating sila.3. Ang aking takdang araling ay tapos na, kaya pwede na akong maglaro sa labas.4. Si itay ay nagpunta sa doktor upang magpagamot.5. Ako ay kakain ng gulay upang maging malusog ang aking katawan.

- pangungusap na binubuo ng isang sugnay na makapag-iisa at sugnay na di makapag-iisa.

– ginagamitan ng pangatnig na di-magkatimbang ( kung, nang, bago, upang, kapag, dahil sa, sapagkat)

Hal. Mabuti ang mag-asawa sapagkat tumutulong sa mga kapitbahay na nangangailangan.

( ang may salungguhit ay sugnay na makapag-iisa; walang salungguhit ay sugnay na di makapag-iisa)

Hugnayan

4. Langkapan – pangungusap na binubuo ng tambalan at hugnayang pangungusap ( binubuo ng dalawang sugnay na nakapag-iisa at sugnay na di nakapag-iisa)

Hal. Mabuti ang mag-asawa at sila ay may busilak na puso dahil sinusunod nila ang utos ng Panginoon.

(walang salungguhit ay sugnay na makapag-iisa; may salungguhit sugnay na di- makapag-iisa)

Hugnayan ang pangungusap na binubuo ng malaya at di malayang sugnay na pinangungunahan ng kung, kapag,

samantala, habang, sapagkat, upang, nang, pagkat,dahil sa. May simuno at panaguri ang sugnay tulad ng pangungusap ngunit

bahagilamang ito ng pangungusap.

Kung may pananalig ka sa sarili, magtatagumpay ka.

Habang nasa kabundukan pa ang Bundok Pinatubo ang lahar malaking panganib angdarating.

Nararapat puntahana ang mga makasaysayang pook upang maisadiwa ang mganagawang kabayanihan ng ating kalahi.

Kilalanin natin ang katangian ng ating bansa nang maipagmalaki natin ito.

Samantalang nasa isip mo iyon walang mangyayari sa buhay mo.

- ang pag-aaral ng mga morpema ng isang wika at nagpagsasama-sama ng mga ito upang makabuo ng salita.

- Ang morpema ay maaaring isang salitang-ugat o isang panlapi.

- Ang salitang makahoy, halimbawa ay may dalawang morpema: (1) ang unlaping {ma-} at ang salitang-ugat na {kahoy}.

MORPOLOHIYA

- Sa halimbawang salitang makahoy, maaaring masabing ang ibig sabihin nito’y “maraming

kahoy”. Ang salitang ugat na kahoy ay nagtataglay rin ng sariling kahulugan. Ito ay

hindi na mahahati pa sa lalong maliliit na yunit namay kahulugan. Ang ka at hoy, ay mga pantig lamang na walang kahulugan. May

pantig na panghalip na ka sa Filipino, gayundin naman ng pantawag na hoy, ngunit

malayo na ang kahulugan ng mga ito sa salitang kahoy.

MORPOLOHIYA

- Samantala, pansinin ang salitang babae, ito ay binubuo lamang ng iisang morpema.

Hindi na ito mahahati pa sa maliit na yunit o bahagi nang hindi masisira ang kahulugan.

Hindi morpema ang mga sumusunod na maaaring makuha sa babae: be, e, baba,

bae, bab, aba, abab, at ab. Maaaring maibigay tayong kahulugan sa baba at aba ngunit gaya ng naipaliwanag na, malayo na

ang kahulugan ng mga ito sa babae.

MORPOLOHIYA

Pangngalan - (noun) - mga pangalan ng tao, hayop, pook, bagay,

pangyayari. Ginamit ito sa pagtawag sa pangalan ng mga hayop, tao, atbp.

Halimbawa: Corazon Aquino, bata, babae

Bahagi ng Pananalita

Panghalip - (pronoun) - paghalili sa pangngalan.

Halimbawa: ako, ikaw, siya, atin, amin, kanya.


Pandiwa - (verb) - bahagi ng pananalita na nagsasaad

ng kilos.Halimbawa: sayaw, tuwa, talon.


Pangatnig - (conjunction) - ginagamit para ipakita ang relasyon ng mga salita sa pangungusap.

Halimbawa: dahil, maging, man, gawa ng, upang, nang, para, samantala atbp


Pang-ukol - (preposition)

- ginagamit kung para kanino o para saan ang kilos.

Halimbawa: para, ukol, ayon


sa/sa mgang/ng mgani/ninakay/kinasa/kaylabag sa nang maytungkol sa/kay

Mga uri o mga karaniwang pang-ukol

alinsunod sa/kayhinggil sa/kaynang walapara sa/kaylaban sa/kayayon sa/kaytungo samula sa

Pang-angkop - (ligature) - bahagi ng pananalita na

ginagamit para maging maganda pakinggan ang pagkakasabi ng

pangungusap.Halimbawa: na, ng, g. magandang

bata.


1. Pang-angkop na na - Ito ay nag-uugnay ng dalawang salita na kung

saan ang naunang salita ay nagtatapos sa mga katinig maliban sa titik n.

Isinusulat ito nang kahiwalay sa mga salitang pinag-uugnay.

Halimbawa:Ang malinis na hangin ay ating

kailangan.

May tatlong pang-angkop ang ginagamit sa pag-uugnay ng mga

salita

2. Pang-angkop ng ng - Ito ay isinusulat karugtong ng mga salitang nagtatapos sa mga

patinig (a, e, i, o u).Halimbawa:

Pinipigil ng malalaking ugat ng mga puno ang baha.


salita

3) Pang-angkop na g - ginagamit kung ang salitang

durogtungan ay nagtatapos sa titik na n.

Halimbawa: Isang masunuring bata si Nonoy.


salita

Pang-uri (adjective) -naglalarawan ng katangian ng pangngalan o panghalip.Halimbawa: matangkad, mabango,

mababawMagandang bata.


Pang-abay - (adverb) - naglalarawan sa pang-uri, pandiwa

at kapwa nito pang-abay .Halimbawa: taimtim, agad, tila,

higit, kaysa


Nang, sa, noon, kung, kapag, tuwing, buhat, mula, umpisa, hanggang

Kahapon, kangina, ngayon, mamaya, bukas, sandali,atb.

Araw-araw, tuwing umaga,taun-taon atb.Sa, kay, kinamarahil, siguro, tila, baka, wari, atb.

Pantukoy - (article o determiner )- tinutukoy ang relasyon ng paksa at panag-uri sa pangungusap.

Halimbawa: si, ang, ang mga, mga


Pantukoy na Pambalana - tumutukoy sa mga

pangngalang pambalanaHalimbawa: ang, ang

mga, mga


Pantukoy na Pantangi - tumutukoy sa pangngalang

pantangi (tiyak na tao)Halimbawa: si, sina, ni,

nina, kay, kina


Pangawing - (linker) - nagpapakilala ng ayos ng mga bahagi ng pangungusap.- AY ito ang pang-dugtong sa mga pangungusap na di-karaniwang ayos


Mga morpemang may kahulugang leksikal (content

words)- ang morpema ay nakakatayo ng

mag-isa sapagkat may angkin siyang kahulugan na hindi na nangangailangan ng iba pang

salita.

Dalawang uri ng morpema ayon sa kahulugan.

Pangngalan: Rik, dance, olympic, aso, tao, lapis

Panghalip: siya, kayo, tayo, sila, ako, ikaw, atin,

Pandiwa: sumayaw, nanalo, mag-aral, kumakanta

Pang-uri: banal, maligaya, palaaway, makinis Pang-abay: magaling, kahapon, kanina, doon

Content Words

Mga Morpemang may kahulugang pangkayarian (function words)

-mga salitang nangangailangan ng iba pang mga salita upang mabuo

ang kanilang gamit sa pangungusap.

- ang mga ito ay nagpapalinaw sa kahulugan ng pangungusap

Dalawang uri ng morpema ayon sa kahulugan.

Pang-angkop: na, -ng Pangatnig: kaya, at, o saka, pati Pang-ukol: sa, tungkol sa/kay, ayon

sa/kay Pananda: ay, si, ang, ng, sina, ni/nina,

kay/kina

Function Words

Morpolohiya

Prosesong derivational - kain+an = kainan - asawa + hin = asawahin - iyak +in = iyakinProsesong inflectional - sayaw + um = sumayaw- nag+laba = naglaba- ka+kanta+hin = kakantahin

Leksikon

Ponolohiya-- ang tawag sa maagham na pag-aaral ng tunog.-- pinag-aaralan ang wastong bigkas ng mga tunog na tinatawag na ponema.

Ponema – ang tawag sa mga yunit ng tunog ng isang wika

( Phoneme) phone -- tunog eme -- makabuluhan

Ponema – tumutukoy ito sa makabuluhang tunog – ang bawat ponema ay maaaring makapagbago ng kahulugan ng isang salita.

Hal. Nasa- pasa

-- Maari ring di makapagpabago – Malayang nagpapalitan

Hal. Babae-babai; lalake-lalaki

2 uri ng ponema ponemang katinig – binubuo ng 16 na

ponema– 16 / b/, /p/, /k /, /g/, /d/, /t/, /h/, /s/, /l/, /r/,

/m/, /n/, /ng/, /w/,/y/ ponemang patinig - ayon sa mga

linggwista at ilang mananaliksik, tatatlo lamang ang patinig ng Filipino; /a/, /i/, at /u/. Ayon kay Cubar (1994) ang fonemang /e/ at /o/ ay hiram na salita sa Kastila at English.

Allophone- ang tunog na /e/ at /i/ o /o/ at /u/ ay malayang nagkakapalitan na hindi nagbabago ang kahulugan ng mga salita

HALIMBAWA:babai -- babae bukol - bokollalaki --- lalake tono --- tuno

ali --- ale

Diptonggo/ Malapatinig – tumutukoy ito sa pinagsamang tunog ng isang patinig /a,e,i,o,u / at tunog ng isang malapatinig /w, y/ sa iisang pantig. (aw, iw, ow,ay ey,oy,uy)

Hal. araw, ayaw, baboy, aliw, sisiw, kahoy, tuloy, sawsaw, kasuy, wow, bahay, kalay, gulay

Klaster o Kambal Katinig– ito ay magkasamang tunog ng dalawang ponemang katinig sa iisang pantig; matatagpuan ito sa– inisyal, sentral, pinal

Hal. Blusa, kwento, hwag, traysikeltransportasyon,

Pares Minimal – magkatugmang salita na hindi magkaugnay na kahulugan subalit tugmang-tugma sa bigkas maliban sa isang ponema.

Hal. Pala-bala ; hari- pari; tali-bali

Ortograpiya

Mga graferma (pasulat na simbolo sa praktikal na ortograpiya ng wikang pambansa ay binubuo ng letra at di letra)

-titik at di titikPatinig at palatiniganTuntunin sa pagbaybayTuldikMga bantas

Kakayahang Lingguwistiko o Gramatikal

Education

Transcript of Kakayahang Lingguwistiko o Gramatikal