%ÇÁÅÊÑÒÀÍ ÐÅÑÏÓÁËÈÊÀÑÛ ÕÀËÛҚ Ò!ËIÌ ÌÈÍÈÑÒÐËIÃI

AÆÈÍÈßÇ ÀÒÛÍÄÀ2Û ÍӨÊIÑ ÌÅÌËÅÊÅÒÒIÊ

ÏÅÄÀÃÎÃÈÊÀËÛ¹ ÈÍÑÒÈÒÓÒÛ

ÒÀÁÈÒÀÁÈÒÀÁÈÒÀÁÈғÀÒÒÀÍÛÓ Æ!ÍÅ ÃÅÎÃÐÀÔÈß ÔÀÊÓËÒÅҨͨ;ÀÒÒÀÍÛÓ Æ!ÍÅ ÃÅÎÃÐÀÔÈß ÔÀÊÓËÒÅҨͨ;ÀÒÒÀÍÛÓ Æ!ÍÅ ÃÅÎÃÐÀÔÈß ÔÀÊÓËÒÅҨͨ;ÀÒÒÀÍÛÓ Æ!ÍÅ ÃÅÎÃÐÀÔÈß ÔÀÊÓËÒÅҨͨ;

ÁÎÒÀÍÈÊÀ ÊÀÔÅÄÐÀÑЫ

5140400-биология оқту методикасы 3----êóðñ ñòóäåíò¸êóðñ ñòóäåíò¸êóðñ ñòóäåíò¸êóðñ ñòóäåíò¸

Ò%ÊÅÍÎÂ ÎËÆÀÑ ÀÁÀÉ ÓËÛÍÛ;

БИОЛОГИЯНЫ ОҚЫТЫУДА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАР

пəнiнен

KÓÐÑ Æ?ÌÛÑÛ

ÒÀÒÀÒÀÒÀ3333ÛÐÛÏÛÐÛÏÛÐÛÏÛÐÛÏ: «БИОЛОГИЯНЫ ОҚЫТЫУДА ПАЙДАЛАНАТЫН

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ТУРЛЕРI»

ОРЫНДАҒАН: О. Төкенов

ҚАБЫЛДАҒАН: б.ғ.к. Р.Ешмуратов

ÊÀÔÅÄÐÀ ÌÅÍÃÊÀÔÅÄÐÀ ÌÅÍÃÊÀÔÅÄÐÀ ÌÅÍÃÊÀÔÅÄÐÀ ÌÅÍÃÅШÓبѨÅШÓبѨÅШÓبѨÅШÓبѨ: á.2.ê., äîöá.2.ê., äîöá.2.ê., äîöá.2.ê., äîö.... Ì.Áàëòàáàåâ Ì.Áàëòàáàåâ Ì.Áàëòàáàåâ Ì.Áàëòàáàåâ

ÍÍÍÍ%%%%ÊÊÊÊIIIIÑÑÑÑ - 2014

2

М А З М У Н Ы

К I Р I С ……………………………………………………………... 3

I.БАП. ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРҒА ЖАЛПЫ

СЫПАТТАМА ……………………………………….. 6

IIIIIIII....ÁÀÏÁÀÏÁÀÏÁÀÏ. ÁÈÎËÎÃÈß ÎÁÈÎËÎÃÈß ÎÁÈÎËÎÃÈß ÎÁÈÎËÎÃÈß Î3333ÛÒÛÓÄÀ ÛÒÛÓÄÀ ÛÒÛÓÄÀ ÛÒÛÓÄÀ ÏÀÉÄÀËÀÍÒÓÏÀÉÄÀËÀÍÒÓÏÀÉÄÀËÀÍÒÓÏÀÉÄÀËÀÍÒÓҒЫН ËÎÊÀË ËÎÊÀË ËÎÊÀË ËÎÊÀË

ÏÏÏÏÅÄÀÃÎÃÈÊÅÄÀÃÎÃÈÊÅÄÀÃÎÃÈÊÅÄÀÃÎÃÈÊ ÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐ ………………… 13

III. ÁÀÏÁÀÏÁÀÏÁÀÏ. ÌÀØÌÀØÌÀØÌÀØ3333ÀËÀËÛ ÆÀËÀËÛ ÆÀËÀËÛ ÆÀËÀËÛ Æ1111ÍÅ ÌÎÄÓËÛ ÒÍÅ ÌÎÄÓËÛ ÒÍÅ ÌÎÄÓËÛ ÒÍÅ ÌÎÄÓËÛ Ò1111Ë¨Ì Ë¨Ì Ë¨Ì Ë¨Ì

ÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÛÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÛÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÛÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÛ …………………………………… 20

3.1. ÌÌÌÌÎÄÓËÄÎÄÓËÄÎÄÓËÄÎÄÓËÄÈÈÈÈ ÒÅÕÍÀËÎÃÈßÒÅÕÍÀËÎÃÈßÒÅÕÍÀËÎÃÈßÒÅÕÍÀËÎÃÈß……………………………………... 21

IV. ÁÀÏÁÀÏÁÀÏÁÀÏ. ÄÀÌÛÒÄÀÌÛÒÄÀÌÛÒÄÀÌÛÒÓØÛ ÒÓØÛ ÒÓØÛ ÒÓØÛ Ò1111Ë¨Ì ÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÛË¨Ì ÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÛË¨Ì ÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÛË¨Ì ÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÛ….. .. .. .. …....26

¹ÎÐÛÒÛÍÄÛ¹ÎÐÛÒÛÍÄÛ¹ÎÐÛÒÛÍÄÛ¹ÎÐÛÒÛÍÄÛ ........................................................................... ........................................................................... ........................................................................... ....................................................................................... 32

ПАЙДАЛАНFАН ƏДЕБИЕТТЕР ................................................. 33

3

K I Р I С

Өзбекстан Республикасы Президентінің жоғарғы білім беру жүйесін

ақпараттандыру жəне жаңа ақпараттық технологиялар көмегімен білім

берудің тиімділігі мен сапасын көтеру мақсатында ұсынған мемлекеттік

бағдарламасын жүзеге асыру, педагог – ғалымдардың алдында тұрған негізгі

мəселелердің бірі болып табылады.

Қазіргі кездегі ақпараттық – коммуникациялық технологиялар ақпараттың

кез келген көлемін орналастырудың, сақтаудың, өндеудің жəне кез келген

қашықтарға тасымалдаудың шексіз мүмкіндіктерін береді.

Президентіміз И.А.Каримовтың « Юксак маьнавият – енгилмас куч»

деп аталатын еңбегінде: «Агарки мендан, хозирги кунда маьнавиятимизни

асраш учун нима қилиш лозим ва унга тахдид соладиган хуружларга нимани

қарши қуйиш керак деп сураса, мен авваламбор шу юртда яшаётган хар

қайси инсан узлигини англаши, қадимий тарихимиз ва бой маданиятимиз,

улуғ аждодларимизнинг меросини чуқурроқ узлаштириши, бугунги тез

узгараетган хаёт воқелигига онгли қараб, мустақил фикрлаши ва

диёримиздаги барча узгаришларга дахлдорлик туйғуси билан яшаши зарур,

деп жавоб берган булардим»1,- деп айқын көрсеткен. Міне, біздің

алдымыздағы басты азаматтық міндетімізді бұдан артық қалай айту мүмкін.

Қазіргі кезде елiмiзде жүзеге асырылып жатқан ұлы өзгерiстердiң бiрi

əрi негiзгiсi – тəлiм туралы заңның бiрiздiлiкпен жүзеге асуы деп айтар едiк.

Бұл салада iстелiп жатқан жұмыстар көп. Соның ең негiзгiсi жастарымызды

дүниежүзiлiк стандартқа сай келетiн заманалық ғылым жетiскендiктерiмен

қаруландыру. Бұл үшiн əрине, оқытудың, бiлiм берудiң жаңа да тиiмдi

əдiстемесiн жасау, жаңа педагогикалық жəне заманалық ақпарат

технологиясымен қарулана отырып, сабақ оқтыту, оқытудың үздiк

технологияларын жетiлдiрiп бару болып табылады

Жумыстың актуаллығы. Өзбекстан Республикасы Кадрлар таярлау

бөлiмi мəмлекет тəлiм сiясаты iнсанды iнтеллектуал жəне мəденiй ақлоқiй

1 И.А.Каримов. Юксак маьнавият – енгилмас куч. Тошкент. 2008. 17 б.

4

жақтан тəрбiялау мен үзлiксiз байланыслы болған тəлiм тузiсi арқалы

баркамол шахс пухараны рауажландырыуды нəзерде тутады.

Усы уазыйпаларды жуумақлау үзлiксiз тəлiм тузiсiнде оқылатуғын

барлық оқу пəнлерi қатары биологияның да жууапкершiлiгiне жүкленеды.

Баркамол шахс пухараны рауажландыру мiндеттерiнiң нəтiйжелерiнiң

жуумақ табудан алдын оқыушыларда гылыми дуние қарасты жетiлiстiру

талап етiледы.

Бул дызiм өзiне оқыушылар тəрепi мен тəн негiздерi беккем өзгерiслер

барысында гылыми дуние қарас жəне тафаккурына жетiлiстiру,

оқыушыларды мəденiяты, сiясатты уатанды қорғау, экологiялық, эстетiкалық,

iқтiсодый дене шынығу, гiгiенiк, мiйнет жəне байналмiнал тəрбiялау

мəселелерiн беккемлестiреды.

Гылыми дүние танымды жетiлiстiру, оқыушылардың, биологияны оқу

пəнiн оқытылуы биологик объекттердың тузiсi, дамуы жəне өмiр сүру

зандылықтарын түсiруге алып келедi. Бул бiлiмдер оқыушылардың гылыми

дуние танымы жəне дарынды кадрлары системасынан жүзеге келген.

Мəлiм болғанындай оқыту принциптерi-тузiмiнiң түзiлуi, бiлiмдiлiгi,

оның зандары жəне зандыктары жонiндегi сондай-ақ тəжiрiйбелерiн

уйымдастыратын, практиканы басқаруда пайда болатын бiлiмдер жинагы

саналады.

Республiкамiздағы алеуметтiк – экономикалық, iдеалдық – рухани

өзгерiслер биологик тəлiм процессiнде гылымилiк, системалы

фундаменталлық, тығыз байланыслық, көргiзбелiлiк, саналық, ғəрезсiзлiк,

соцiаллық-экономiкалық оркендеудiн методологiк принципi,

кррытындыларды əмелiят пенен байланыстыру, нəтiйжелi, түсiнiклi,

iсшеңлiктегi iзбе-iзлiк, тығызлық тəлiмды дыфференцiялластыру жəне

iндывiдуалластыру, iндывiдуал жəне топарларда оқытуды шөлкемлестiру,

оқытудың мақсетi, мазмуны, принциплерi жəне формаларының алеуметтiк

орталыққа байланыслы, оқытудың мақсетi, принциплерi жəне нəтiйжелер

бiрлiгi баҳалау жəне өз-өзiн баҳалау принципi менен бiр қатарда тəлiмды

5

демократластыру жəне iнсаныйластыру сыяқлы принциплерге де əмел

қылынудың зəрүрлiгiн көрсеттi.

Республiкамызда алып барылып атырған тəлiм тарауындағы

жумыслардың нəтiйжесi үзлiксiз тəлiм тузiмiнiң бəрше түрлерiнде тəлiм-

тəрбiя процессi шөлкемлестiрiлген оқыту принциплерi тəлiм тарауындағы

мəмлекет сiясатының тiйкарғы принциплерi жəне үзлiксiз тəлiм дызiмiнiң

хiзмет көрсету принциплерiне қанша сай келуi жəне оны əмелiятта көруге

байланыслы.

Мəлiм болғанындай оқыту принциплерi-тузiмiнiң дүзiлуi, бiлiмлiлiгi,

оның зандары жəне зандыктары жонiндегi сондай-ақ тəжiрiйбелерiн

уйымдастыратын, практиканы басқаруда пайда болатын бiлiмдер жинагы

саналады.

Республiкамiздағы алеуметтiк-экономiкалық, iдеаллық-рухани

өзгерiслер биологик тəлiм процессiнде гылымилiк, системалы

фундаменталлық, тығыз байланыслық, көргiзбелiлiк, саналық, ғəрезсiзлiк,

соцiаллық-экономiкалық оркендеудiн методологiк принципi,

кррытындыларды əмелiят пенен байланыстыру, нəтiйжелi, түсiнiклi,

iсшеңлiктегi iзбе-iзлiк, тығызлық тəлiмды дыфференцiялластыру жəне

iндывiдуалластыру, iндывiдуал жəне топарларда оқытуды шөлкемлестiру,

оқытудың мақсетi, мазмуны, принциплерi жəне формаларының алеуметтiк

орталыққа байланыслы, оқытудың мақсетi, принциплерi жəне нəтiйжелер

бiрлiгi баҳалау жəне өз-өзiн баҳалау принципi менен бiр қатарда тəлiмды

демократластыру жəне iнсаныйластыру сыяқлы принциплерге де əмел

қылынудың зəрүрлiгiн к

6

I.БАП. ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРҒА ЖАЛПЫ

СЫПАТТАМА

Педагогик технология атамасына ҳəр бiр дыдакт алым өз пiкiрiнен

келiп шыққан ҳалда тəрiйплеп берген. Еле бул түсiнiкке толық жəне жалғыз

тəрiйп берiлмеген. Усы тəрiйплердың iшiнде ең мақсатқа мууапығы

ЮНЕСКО тəрепiнен берiлген тəрiйп саналады. Педагогик технология-оқыту

түрлерiн оптималдастыру мақсетiнде оқыту жəне бiлiмдердi өзлестiру

процесслерiнде iнсан тəжiрiйбесi жəне техник ресурсларды қоллау олардың

өз-ара тəсiрiн анықлауға iмкан беретуғын дызiмлi методлар бiрлеспесiдур.

Бул жерде iнсан тəжiрiйбесi делiнгенде оқытушының Педагогик жəне

оқыушылардың оқу-бiлу тəжiрiйбесi, техник ресурслар дегенде оқыту

методлары да нəзерде тутылмақта. Бiзiң нəзерiмiзде Педагогик технология

тəлiм процесслерiнiң өнiмдарлығын асыру мақсетiнде оқыту жəне

бiлiмдерды өзлестiру процесслерiнде оқытушының Педагогик жəне

оқушының оқу-бiлу тəжiрiйбесiн терең рəуiште қəлiплестiру, усы

тəжiрiйбесiн арттыру мақсетiнде саналы оқыту методларын қоллау олардың

өз-ара тəсiрiн анықлауға iмкан беретуғын дызiмлер.

Педагогик технологиялардың үш дəрежесi белгiлi.

1. Улума методик дəреже. Улума педагогик (дидактик, улу тəрбиялық)

дəрежеде педагогик технологияның улума занлықтары, концепьтуал

негiздерi, оқытушының жəне оқушының бiлу тəжiрiйбесiн шөлкемлестiру

жəне басқарудың өзiне сай қəсиеттерiн iстеп шығарады.

2. Жеке методык дəреже белгiлi бiр оқу пəнi курсын оқыту методлары,

тараулары жəне формаларының жыйнағы түсiнiледы.

3. Локаль дəрежеде тəлiм-тəрбие процессiнiң белгiлi бiр бөлiмiнде осы

бөлiмнiң жеке дидактик жəне тəрбиелiк мақсетiн орындауға қаратылған

технология түсiнiледi.

Педагогик технологиялардың жоқарыда көрсетiлген үш дəрежесi бiрiн-

бiрi толтырады. Ҳəзiргi заман тəлiм дызiмiнде үстемлiк қылып атырған

дəстүрiй тəлiмнiң мазмунын жаңалау жəне тəлiм-тəрбiя процессiн

7

шөлкемлестiруды түптен өзгертуге қаратылған технологияларды Дидактик

мақсетлерге көре төмендегi группаларға ажырату мүмкiн.

1. Педагогик мүнəсебетлерды iнсанiйластыру жəне демократiяластыру

тiйкарындағы Педагогик технология.

2. Оқыушылардың бiлу тəжiрiйбесiн өзлестiру жəне тəлiм-тəрбiя

процессiнiң өнiмдарлығын асыруға қаратылған Педагогик технология.

3. Тəлiм процессiн шөлкемлестiру жəне басқарудың өнiмдарлығын

асыруға қаратылған педагогк технологиялар.

4. Оқу матерiалын Дидактик тəрептен шөлкемлестiру жəне қайта iслеу

тiйкарындағы Педагогик технология.

5. Халық педагогiкасы методларынан пайдалануға тiйкарланған

Педагогик технология.

Төмендегi усы технологияларға қысқаша тоқтаймыз.

1. Педагогик мүнəсебетлерды iнсанiйластыру жəне демократiяластыру

тiйкарындағы Педагогик технологияы Усы технология оқытушы жəне

оқушы шахсы ортасындағы мүнəсебетлерды беккемлеу оқушы шахсына

iндывiдуал жантасу, тəлiм-тəрбiя процессiн демократiяластыру, тəлiм

мазмунын iнсаныйлық iдеялар мен байытуды нəзерде тутады.

2. Оқыушылардың бiлу тəжiрiйбесiн беккемлеу жəне тəлiм-тəрбiя

процессiнiң өнiмдарлығын асыруға қаратылған Педагогик технология. Усы

технология биологияны оқытуда оқыушылардың бiлу тəжiрiйбесiн беккемлеу

жəне тəлiм-тəрбiя процессiнiң өнiмдарлығын асыруға iмкан бередi. Бул

технологиялар группасы Дидактик-ойын, рауажландырушы, мəселелi

тараулы жəне коммунiкатiв тəлiм технологияларын өз iшiне алады.

3. Тəлiм процессiн шөлкемлестiру жəне басқарудың өнiмдарлығын

асыруға iмкан бередi. Оларға дəстүрлi оқыту, дыфференцiал тəлiм, тəлiмды

iндывiдуалластыру, группалы жəне жəмiйетлiк қарым-қатнас,

тереңлестiрiлген тəлiм технологиялары кiреды.

4. Оқу матерiалын Дидактик тəрептен беккемлеу жəне қайта iслеу

тiйкарындағы Педагогик технология. Усы технология оқу матерiалын

8

Дидактик тəрептен беккемлеу жəне қайта iслеу арқалы ғəрезсiз жəне еркiн

пiкiрлеуды рауажландырыу нəзерде тутады.

5. Халық педагогiкасы методларынан пайдалануға тiйкарланған

Педагогик технология. Усы технология шахс камалаты жəне тəбiйiй

рауажлануды тəлiм-тəрбiя процессiнiң өзлiгiне тiйкарланатуғын тəрбiя

технологияларынан iбарат.Биологияны оқытуда усы технологиялардан

пайдалану оқыушыларды ғəрезсiзлiк принциплерi жəне Ана уатанға

садықлық, мiллiй, улума iнсаныйлық дəстүрлерге ҳүрмет руухында

тəрбiялау, олардың кеулi жəне аңына мiллiй ғəрезсiз iдеяларын сiңдыру

iмканын бередi. Педагогик технологиялар тəлiм процессiнде локал жəне жеке

методык дəрежеде қолланылады.

Биология оқытушысы оқыушылардың бiлу дəрежесiн шөлкемлестiру

жəне басқаруды беккемлестiру мақсетiнде дəслеп сабақтың белгiлi

басқышында локал дəрежеде қоллауы мақсатқа мууапық. Бунда дəслеп таза

тема үйренiлiп, оқыушылардың өзлестiрген бiлiм, көнлiкпелерiн бақлау жəне

бақлау тестлерi, түрлi ойын шыныгыулар, жарыслар өткiзiледы.

Оқыушылардың бул дəрежеге кiрiсу белгiлi көнлiкпе жəне тəжiрiйбелерiн

iйелегеннен соң Педагогик технологияларға тiйкарланған сабақлықларды

өткiзу, жеке методык дəрежеде қоллауы мүмкiн. Жеке методык дəрежеде

сабақтың барлық басқышлары Педагогик технология талаплары тiйкарында

шөлкемлестiрiледы. Бунда оқытушы үйренiлетуғiн мазмунның тəлiм-

тəрбiялық жəне рауажландырушы мақсетлерiнен келiп шыққан ҳалда қайсы

технологиядан пайдалану усы технология тiйкарында оқыушылардың бiлу

дəрежесiн шөлкемлестiру өзiне сай қəсiйетлерi сабақта оқыушылардың бiлуi

лазым болған оқу тапсырмалары оқыушылардың өзлестiрген бiлiмiн тексеру

жəне баҳалау жолларын белгiлеуi лазым.

Бiз Педагогик технологиялардың өзiне сай қəсiйетлерiне мазмунына

қарап екi группаға ажыраттық.

1. Педагогик процесстiң характерi, баруы жəне мазмунын өзгертуде

қолланылатуғын Педагогик технологиялар.

9

2. Биология сабағында қолланылатуғын технологиялар.

Педагогик процесстiң характерi, баруы, мазмунын өзгертуде

қолланылатуғын Педагогик технологиялар группасына кiреды.

Тəлiм процессiн iнсаныйластыру жəне демократiяластыру

технологиясы.

Шахсқа арналған технологиялар.

Рауажландырушы тəлiм технологиялары.

Тəлiмды дыфференцiалластыру жəне iндывiдуалластыру.

Биология сабақларында пайдаланатуғын технологиялар группасына

Дидактик ойын технологиялары.

Машқалалы оқу технологиялары.

Бiргелiклi оқу технологиялары.

Тараулы оқу технологиялары.

Көргiзбелi технология.

Дəстүрлi тəлiм технологиялары кiреды.

Жоқарыда көрсетiлген биология сабақларында пайдаланатуғын

Дидактик ойынлы, машқалалы, тараулы оқу бiргелiкте оқыту жəне көргiзбелi

технологиялардың қысқаша баянаты оларға тiйкарланған сабақлардың өзiне

сай қəсiйетлерi, сабақ өтулерi берiлмекте.

Дидактик ойын технологиялары.

Биология сабақларында дидактик ойын технологияларынан пайдалану

сабақ өнiмдарлығын асыруға iмкан бередi. Белгiлi болғанындай

оқыушылардың бiлу дəрежесi ойын дəрежесi мен тереңлескен сабақлар

Дидактик ойын сабаклары делiнеды.

Жуумақластырып айтқанда биология, биология сабақлығында

заманагөй педагогiкалық технологиялардан пайдалану жоқары өнiм бередi,

оқыушылардың пан негiздерiн өзлестiруге болған қызығуларын жəне

мүтəжлiклерiн рауажландыру iмканын бередi.

Белгiлi улума тəлiм мектеплерiнде биологияны оқытудың тiйкарғы

формасы сабақ есаплары. Сабақлықта оқу пəнi есабынан тiйкарғы оқу

10

матерiалы үйренiледы. Бiрақ сабақ оқытудың басқа формалары болған

сабақта тысқары iслер, класстан тысқары шыныгыулар жəне экскурсiялар

мен үзлiксiз байланыста. Сабақтан тысқары iслер мəселен, табiятда үйде

жəне тiрi тəбiят қушағында алып барылған гүзетулер жəне экскурсiяда

таярланған гербарiйлер жəне коллекцiяларда сабақта пайдаланылады.

Класстан тысқары шынығыулар оқыушылардың биология оқу

пəнлерiнен өзлестiрiлген бiлiм жəне көнлiкпелерiн беккемлеуге, кеңейтiруге,

рауажландыруға кəсiпке аңлы рəуiште жоллаушы хызмет қылады.

Демек, биологияны оқытуда сабақ, сабақтан тысқары iслер,

шынығыулар жəне экскурсiялардан өз орнында режелi дүзу, яғный дызiмды

алып баруды əмелге асыру лазым.

Биологияны оқытуда дызiмлi жандасуды əмелге асыру ушын оқытушi

оқу жылы басында план дүзуi лазым. Тiйкарғы план биологияны оқытудың

ҳəмме қəлiплесуiн үзлiксiз рəуiште қамрап алыуы, оқу дəстүрiнен орын алған

баплар жəне темалар бойынша сабақлар дызiмi, оқу жылындағы шереклер

жəне дем алыслар есапқа алынған ҳалда өткiзу мүддетлерi пəнлер ара

байланыслар, экскурсiялар, сабақтан жəне класстан тысқары iслер көрсетiлiп

берiледы.

Биология муғаллiмi iстiқбол реже дүзу ушын

- Оқу дəстүрiндегi ҳəр бiр баптың Дидактик мақсетiн сондай-ақ

баптағы лекцiялардың тəлiмiй тəрбiялық жəне рауажландырушы мақсетлерiн

анық көз алдына келтiрiлуi.

- Лекцiяларды оқытуда жыл дауамында теманың тəлiмiй тəрбiялық

жəне рауажландырыушы оқыушыларда сiңдырiлетуғын биологиялық

түсiнiклер. Қарамалы табылатуғын көнлiкпелерды есапқа алғанда оқыту

методлары көрiзбелi қуралдарын таңлау.

- Оқыушылар тəрепiнен өткiзiлетуғын гүзету жəне тəжiрiйбелердың

мазмуны жəне мүддетлерiн анықлауы.

- Сабақта көрсетiлетуғын тəжiрiйбелерды алдыннан таярлау

мүддетлерiн белгiлеуi.

11

- Ҳəр бiр сабақта тəлiм-тəрбiяның ұзлiксiзлiгi баплар, темалар жəне

пəнлер-ара байланысларды əмелге асыру жолларын белгiлеуi.

- Оқыушылардың өз бетiнше жумыслар ушын Дидактик жəне тарқатпа

матерiалларын таярлау, өз бетiнше оқу ушын қосымша əдебiяттар таңлау.

- Əмелiй жəне лабораторiя жумысларды экскурсiяларды шөлкемлестiру

ушын зəрүр болатын лабораторiя затлары жəне əспаб-үскенелерiн анықлауы

лазым.

Жуумақлап айтқанда, оқытушы iстiқбол режеде оқыту процессiнiң

айқынлығын нəзерде тутуы, өз Педагогик iсiн усы реже тiйкарында

шөлкемлестiрiлуi онда оқытудың барлық формаларының үзлiксiзлiгiн

тəмiйiнлеген ҳəлда оларды өткiзу мүддетлерi көрсетiлген болады.

Ҳəр бiр бап ақырында өткiзiлетуғын улумаластырушы сабақларда,

сабақтың тəлiм-тəрбiялық жəне рауажландырушы мақсетлерiне сай ҳалда

көргiзбе қуралдар жəне методлардан пайдаланады. Биология сабақларында

сүуретлi көргiзбе қуралдары мен бiр қатарда тəбiйiй объектлерден пайдалану

мақсатқа мууапық, сол себеплi оқытушы узақ уақыт дауам ететуғын гүзету

жəне тəжiрiйбелер ушын зəрүр болған мүддетлерды есапқа алған ҳалда өз

уақтында мəселен, жапырақта органiк затлардың пайда болуды үйрену

тəжiрiйбесi 10 күн алдын туқымлардың өнiп шығу шəрт-шараятлар

тəжiрiйбесi, iнфузорiя туфелка культурасы бiр ҳəпте алдын таярлау

лазымлығы есапқа алынуы зəрүр.

Сондай қылып, темалы реже оқу пəнi бойынша сабақлықтың дызiмiне

мазмунының мантiқiй дамуы, методлардың түрлерi, көргiзбе қуралдар,

сабақтан тысқары iслер, ғəрезсiз бiлiмiн iшiне алады. Буннан тысқары

оқытушы тема бойынша оқыушылар тəрепiнен бежерiлетуғын үй

мiндеттерiн, сабақтан тысқары жумыслардың мазмуны жəне характерi өз

бетiнше оқу ушын қосымша əдебiятларды анықлауы зəрүр.

Оқытушы ҳəр бiр бапта түсiнiк жəне оқу əмелiй көнлiкпелерды

рауажландыру тығызлығы соныңдай тəлiм-тəрбiяның үзлiксiзлiгiн əмелге

12

асырып жолларын белгiлейды, зəрүр ҳалларда темалы тақвiм режеге тiйiслi

өзгерiслер кiрiтiледы.

13

IIIIIIII....ÁÀÏÁÀÏÁÀÏÁÀÏ. ÁÈÎËÎÃÈß ÎÁÈÎËÎÃÈß ÎÁÈÎËÎÃÈß ÎÁÈÎËÎÃÈß Î3333ÛÒÛÓÄÀ ÛÒÛÓÄÀ ÛÒÛÓÄÀ ÛÒÛÓÄÀ ÏÀÉÄÀËÀÍÀÒÓÏÀÉÄÀËÀÍÀÒÓÏÀÉÄÀËÀÍÀÒÓÏÀÉÄÀËÀÍÀÒÓҒÛÍÛÍÛÍÛÍ ËÎÊÀË ËÎÊÀË ËÎÊÀË ËÎÊÀË

ÏÏÏÏÅÄÀÃÎÃÈÊÅÄÀÃÎÃÈÊÅÄÀÃÎÃÈÊÅÄÀÃÎÃÈÊ ÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐ....

Педагогик технология-оқыту түрлерiн оптималдастыру мақсетiнде

оқыту жəне бiлiмдерды өзлестiру процесслерiнде iнсан тəжiрiйбесi жəне

техник ресурсларды қоллау олардың өз-ара тəсiрiн анықлауға iмкан

беретуғын дызiмлi методлар бiрлеспесiдур. Бул жерде iнсан тəжiрiйбесi

делiнгенде оқытушының педагогик жəне оқыушылардың оқу-бiлу

тəжiрiйбесi, техник ресурслар дегенде оқыту методлары да нəзерде

тутылмақта. Бiзiң нəзерiмiздеп технология тəлiм процесслерiнiң

өнiмдарлығын асыру мақсетiнде оқыту жəне бiлiмдерды өзлестiру

процесслерiнде оқытушының педагогик жəне оқушының оқу-бiлу

тəжiрiйбесiн терең рəуiште қəлiплестiру, усы тəжiрiйбесiн арттыру

мақсетiнде саналы оқыту методларын қоллау олардың өз-ара тəсiрiн

анықлауға iмкан беретуғын дiзiмдер.

Биологияны оқытыуда локал дəрежедегi педагогик техналогиядан

«Keйс», «Инсерт», «Kластер», «Вeнн диаграммасы», «Aқлый топылыс»,

«Kiшi топарларда iстеу», «Aтамалар шынжыры», «Aтамар бетi», тездiк

ойындар жəне ойын жаттығыулардың түрлi формаларынан пайдалану

усыныс етiледi.

Биология курсы мазмунындағы машақаты жаттығыуларды оқытыуда

«Keйс»тан пайдаланыу жоғары нəтиже бередi.

«Keйс» — case studies iнгiз-тiлiнен алынған болып, протсес якi

жағдай дeген мəнiнi бередi.

Алдын бүл техналогиядан саудагерлерды оқытыуда қолданылған

болып, қəзiргi уақытта оқытылатын сабақтың мазмунынан келип шықан

жағдайда, тiрi организмдерде баратын протсестердиң сыртқы жəне iшкi,

oбиектив жəне сувектив факторлары бойынша машақаты жағдай

жаратылып, оларды шешиу ушын оқыу жаттығыуларын қурайды.

14

Биологияны оқытыуда дəстур мазмунындағы eволудыон тусiнiклер

жетекшилик қылған, сондай-ақ, машақаты «өсимдиктердиң пайда болыуы

жəне дамуы», «жануарлар əлеминиң пайда болыуы жəне дамуы » сияқты

тақырыпттарды оқытыуда пайдаланыу мумкiн.

Təлим-тəрбие протсесинде кeйстан пайдаланыу ушын оқытыушы

• дəстур мазмунындагы машақаты тақырыпты aнықтауы, сол

тақырыптарды оқытыу ушын машақаты сурақ-тапсырмалар дузиу;

• сабақ дауамында машақаты сурақ-тапсырмалардын

қыйыншылық жасына қарай жеке тəртипте яки оқыушыларды кiшi

топарларында өзбетинше жумыстарды дузиуди аныктауi;

• оқыушыларды бiлiу iскерлiгiн бойынша машақалаларды шешiу,

оқыу протсеси арқылы жарыста қатыстырыу жолдарын жоспарлау;

• машақаты сурақ-тапсырмалар негизинде қуралган оқыу muno-

машақатларында жумақ созди пайда етiуi тиiс.

Дəстур мазмунындагы тек гана факттик маттериялдарды уйрениу

козде тутылган тақырыптардa Инсерттен пайдаланыу усыныс

етiледы.

Инсерт—лакал äəрежедеги педагогик òåõíîëîãèÿ болып, оқыушылар

тəрепинен оқыу материалдагы негiзгi идея жəне факттiк материялды

бiлiуге мумкiндик жаратыу максетiнде колданылады.

Оқыушыларды Инсерт жəрдеминде iстеу кoникпелерин дамытыу

ушын оларга уйренилген оқыу материалдагы жəне арнаулы кесте

тарқатылады. Оқыушылар əр бiр сөзды уйренiп шығып, арнаулы кесте

белгiлеу усыныс етiледы.

Егер сөзде берiлген маглумат осы кунге дейин өзлестирген

бiлiмдерге мас келсе, «Бiлемiн» — В, егер маглуматтар тусiнiкти болса

жəне жана болса, ол жагдайда «Mақулдаймын» +, егер маглуматтар

оқыушылар өзлестирген бiлiмдерiне мас келмесе, ол жагдайда «уйрениу

тийс» —, оқыушылар оқыу материалдарын өзлестириуде қыйыншылық

сезсе, ол жагдайда «Tусiнбедiм» ? белгiсiн қойады.

15

Təлим-тəрбие протсесинде инсерттен пайдаланыуда томендегi

талапттарга боисыныу керек:

• Оқыушылар кiшi топарга ажратылыуы , бырақ инсертте

алдын əрбiр оқыушы жеке тəртiпте iстеуi жəне кестенi толтырыуы,

топар мушелерi белгiленген уақытта iстеуды жумақтагадарынан кейин,

сөздерiн салыстырыу;

• Оқыу жарысы арқылы кiшi топар мушелерiнiн кестедегi

белгилдердин бiрдей болуын таминдеуи, ягный кестедегi кейингi устiн

бойынша бiр дейликге eрiсiу;

• Оқытыушы оқыу мaтeриалы негизинде дузилген суқар-

тапсырмалары жəне кiшi топар агзаларынын кестедегi белгiдерi

негизинде жарысы жобаластырыумыз тийс.

Биологияны уйренуде оқушылардың бiлу iскерлiгiн активлестiру ушын

сабақтың оқушылардың өткен тема бойынша өзлестiрген бiлiм, көндiкпе

жəне тажирийбелерин анықтау, оларды тiзiмдестiру, таза тема бойынша

өзлестiрген бiлiм, көндiкпе жане малакаларни қадағалау қылу жане бақтау,

сондай-ақ, таза теманы уйрену барысында локал технологиялардан

пайдалану мақсатқа муапық.

Биологияғний оқытуда локал даражадаги педагогикалиқ

технологиялардан «Кейс», «Инсерт», «Кластер», Венн диаграммаси, «Ақлий

ужум», «Кiшi группаларда iстеу», «Атамалар шынжыры», «Атамалар

щамраги», тезкор ойындар жане ойын мысалдардың турлi формаларынан

пайдалану усыныс етiледi.

Инсертте пайдаланылатын арнаулы кесте

T/r « Бiлемiн » В « Mақулдаймын » +

« уйрениу тиiс » « Tусiнбедiм» ?

1. 2.

3.

4.

16

Биология курси мазмунындагы машқалалы маселелами оқытуда

«Кейс»тен пайдалану жоқары самара бередi.

«Кейс» — сасе студиес ағылшын тiлiнен алынған болып, жараён яки

щамзият дийен манони бередi. ə

Дəслеп бул технологиядан бизнесмен жане iсблермендi оқытуда

пайдаланылған болып, қазiргi уакытта оқытылатын пəннiн мазмунынан

келiп шыққан қалда, тiрi организмдерде баратын процесстерден тысқары

жане iшкi, обектив жане субектив омиллари бойынша машқалалы

щамзиятлар жаратылып оларды шешу ушын оқу саубетлери жузеге келедi.

Биология яғний оқытуда дастур мазмунындагы эволюуцион тусiнiктер

жетекшiлiк қылған, сондай-ақ саубеттесуi «өсiмдiктердiн пайда болуы жане

дамуы», «жануарлар əлемiнiн пайда болуы жане дамуы» сыякты темаларды

оқытуда пайдалану мумкiн.өқ

Талим-тарбия барысында кейстен пайдалану ушын оқытушы:

• дастур мазмунындагы машқалалы темаларды анықлады, осы

темаларды оқыту ушын машқалалы сурақ-тапсирмалар тузедi;

• сабақ барысында машқалалы сурақ тапсырмалардын

киыншылык дарежесiне карай жеке тəртiпте яки оқушылардың кiшi

группаларда оз бетинше жумыстарды пайда ету жумысын анықтады;

• оқушылардың бiлу iскерлiгiн осы машқалаларды шешу, оқу

саубетлери арқали бащсда қатнастыру жолдарын жоспарлауы;

• машқалалы сурақ тапсырмалар негiзiнде пайда етiлген оқу

саубетлерида яконий пикирни жузеге келтiруiкерек.

Дəстур мазмунындағы тек фактик материалдарды уйрену нəзерде

тутылған темаларда инсертдан пайдалану усыныс етiледi.

Инсерт - локал дəрежедегi педагогикалық технология бөлiп, оқушылар

тəрепiнен оқу материалындағы тикарғы идея жəнефактик материалдарын

аңдауға имканият жарату мақсатында қолданылады.

Оқушыларды инсерт жəрдемiнде iстеу көндiкпелерiн дамыту ушын

оларга уйренiлетiн оқу материалдары жəнеарнаулы кесте тарқатылады.

17

Оқушылар əр бiр теманы уйренiп шығып, арнаулы кестеге муайян симболдар

жəрдемiнде белгiлеу усыныс етiледi.

Егер темада берiлген мағлумат осы кунгеше өзлестiрген бiлiмдерiне

мос келсе, «Бiлемiн» - в, егер мағлуматтар тусiнiктi жəнетаза болса, бул қалда

«Мақулдаймын» +, егер мағлуматтар оқушылар өзлестiрген бiлiмдерiне сай

келмесе, бул қалда «уйрену керек» —, оқушылар оқу материалдарын

өзлестiруде қиыншылық сезсе, бул қалда «Тусiнбедiм» ? белгiсiн қояды.

Инсертте пайдаланылатын арнаулы кесте

T/r «Бiлемiн»

√

«Мақулдаймын»

+

«уйрену керек»

─

«Тусiнбедiм»

?

1.

2.

3.

4.

Тəлим-тарбия барысында инсерттен пайдалануда томендеги талаптарга əмел

қылынуы: ғң

• оқушылар кiшi группаға ажыратылуы, бырак инсерт аркалыдəслеп

əрбiр оқушы жеке тəртiпте iслеуi жəнекестени толтируи, группа ағзалары

белгiленген муддетте iстеудi тамамдаганнан соң, пiкiрлерiн салыстыруы; қ

• оқу барысы арқали кiшi группа ағзаларының кестедегi белгiлерiнiң бiр

тур болуын таминдеу, яғний кестедегi кейiнгi екi кетекше бойынша бiр

турлiлiкке ерiсуi;

• Оқытуши оқу материали негiзiнде тузилган сурақ тапсирмалари

жанекiшi группа ағзаларының кестедегi белгилари негiзiнде оқу барысыни

шолкемлестируи керек.

Инсерт бттан ислашнинг афзаллик томони алдин кiшi группа ағзалары

ортасиндар соң кiшi группалар менен озара оқу барысы отказилиши, бащсда

оқушылар тарепiнен ёл қожилган камчиликларни толтиру, бiлiмидаги

18

бошлиқларни толтиру бойынша Оқытуши тарепiнен берилген ахборот талим

самарадорлигига хизмат қилади.

Инсертдан пайдаланылған Оқытушининг педагогикалиқ фаолиятидаги

ахборот манбайи функсияси бирмунча камайиб, оқушылардың бiлу

iскерлiгiнбасқару жанеқадағалау функсиялари ортади. Осысебепли, Оқытуши

бул маселеларни пухта режелаштириши жанеамелге асируи керек.

Биологияны оқытуда оқушылардың өзлестiрген бiлiмдерiн тiзiмдестiру,

беккемлигини таминлаш мақсатында Кластердан пайдалану мущим орин

тутади.

Кластер - слустер - ағылшын тилида шажара дийен манони англатади.

Осылокал технология оқушылар тарепiнен өзлестiрген жанеозлаштирадиган

гоя, назария, низамият щамда тусiнiктер ортасиндаги богланжумисин

англаш, бир-бирига узликсизлигини туосинишга имкон яратиб салыстыруый-

танқидий пикир журiту конликпеларини рацажландируга замин тайёрлайди.

Кластерни дузу томендеги тəртiпте амелге асирилади:

• биология курси мазмунындагы муайян гоя доска яки қогоз ортасига

ёзилади;

• осыгоя менен боглиқ низамиятлар, тусiнiктер бир-бирига боглиқ

щолати корсаткич менен белгиланади, соңра осынизамият

жанетусiнiктернинг фактик маглуматлари график формада ёзилади

жанетармоқ пайда қилинади;

• алдин уйренилген Тема жанеуйренилетугин Тема ортасиндаги

богланишлар щаққинда хулоса чиқарилади.

Кластердан фойдаланиладиган дарсларда оқушылар тен сонли кiшi

группаларга ажратылып, оларга оқу топширигининг дидактик мақсети

жанебажарилиш тартиби туосинтирилгандан соң, улар белгiленген щамқт

ичида пiкiрлерiн жамлаб, озлари тузган Кластерни щимоя қилип, пiкiрлерiн

далиллецга имкон яратиб, эн яхши жанеасосли тузилган Кластер аниқланади,

голиблар рагбатлантирилади.

19

Талим-тарбия барысында оқушылар тарепiнен тусiнiк жане атамаларды

беккем озлестiругезамин таярлац мущим орин тутади, осысебепли Оқытуши

əрбiр бапжане темалар мазмунындагы тусiнiк жане атамаларды «Атамалар

шынжыры»на келтiруi керек.

«Атамалар шынжыры» бул атамалар жанеолардын тарифлари болып,

улардан Оқытуши өткен темани жумактау, таза уйренилген тема бойынша

оқушылардың бiлiмдерiн беккемдеу мақсатында сабақтың бiр болiмiнде

пайдаланылғанлыгы себептi, оларды локал технологиялар группага кiрiту

мақсатқа муапық.

Осы технологиядан талим-тарбия барысында пайдалануга бiр неше усылда

жандасу мумкiн.

• оқушылар кiшi группаларга ажратылып, группа ағзаларынан кiшi

консултант таярланады. Кiшi консултант оган берилген тапсырмадагы

атамалар негiзiнде группа ағзаларын карточка аркалы бакалайды. Бунда

оқушылар айтилган атамалардын манызын айтуы яки манызга қарап атаманы

анықтауы мумкiн. Əрбiр дурыс жауап ушын карточка берилгенлиги себепли,

карточкалар соны олардын топлаган балын белгiлейдi.

• оқушыларга бап жане темалар мазмунындагы тусiнiк жане атамалар

дизими берилади. Олардын мазмуни жане мощиятига карай озара логикалиқ

богланган занжир Кластер щолига келтириш талаб етiледi. Осы ёндоосив коп

уакытты талап етседе самарадорлиги жоқари болып, оқушылардың

логикалиқ пикир журiту конликпеларини рацажландиру имконини бередi.

20

III. ÁÀÏÁÀÏÁÀÏÁÀÏ. ÌÀØÌÀØÌÀØÌÀØ3333ÀËÀËÛ ÆÀËÀËÛ ÆÀËÀËÛ ÆÀËÀËÛ Æ1111ÍÅ ÌÎÄÓËÛ ÒÍÅ ÌÎÄÓËÛ ÒÍÅ ÌÎÄÓËÛ ÒÍÅ ÌÎÄÓËÛ Ò1111Ë¨Ì Ë¨Ì Ë¨Ì Ë¨Ì

ÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÛÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÛÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÛÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÛ

Дiзiмлi пiкiр жүрiту оқушылардың үйренiп атырған объект бөлiмлерiне

ажырату əҳмiйетлiлiгiн өз-ара байланыслығын анықлау жəне тəкiрарлау

көнлiкпелерiн рауажландыруға тiйкарланады.

Муғаллiм оқушыларда дызiмлi пiкiр жүрiтуды рауажландыруы ушын

анық темада оқушылардың өз бетiнше iслерiн пайда ету жəне тiйiслi оқу

тапсырмаларын дүзуi лазым. Солай етiп, «Клетканың тузiсi жəне функцiясы»

деген темада оқушыларға төмендегi оқу тапсырмалар беру мақсатқа

мууапық.

Солай етiп, крiтiкалық пiкiр жүрiту салыстырмалы байланыслы еркiн

логiкалық пiкiр жүрiтуды қəлiплестiру олар ортасында iшкi жəне сыртқы

турақлы жəне салыстiрмалы байланысларды жүзеге келтiреды. Оқушыларда

дөретушiлiк пiкiр көнлiкпелерды рауажландыруыда муғаллiм жоқарыда

айтып өткен салыстырмалы жүрiтудың дүзiлу бөлiмлерден еркiн пiкiр жүрiту

көнлiкпелерiнен пайдалану мүмкiн. Соны айтып өту керек, Оқушыларда

нелерде пiкiр еткен көнлiкпелерды рауажландырмай дөретушi пiкiр жүрiту

көнлiкпелерды формаландырады жəне рауажландыру мүмкiн емес.

Дүретушiлiк пiкiр жүрiту көнлiкпелер дөретушi хызмет тəжiрiйбелерiн

ҳақыйқый пайда етеды.

1. Оқу мунозараларын жəне бахсларын шөлкемлестiру төмендегi

басқышлардан iбарат болады.

I. Оқу мунозаралары жəне бахсларын келтiрiп шығарған оқу

тапсырмалары менен танысу.

II. Оқу тапсырмаларындағы машқалаларын пайда ету жолларiн

белгiлеу.

III. Хабар орайы ямаса сабақлардағы оқу матерiалларын үйрену,

жуумақ шығару жəне ондағы тiйкарғы iдеяны ажырату.

2. Машқалалар пайда ету бойынша жууапларды таярлау.

21

I. Жууапларды көргiзбелi методлар жəрдемiнде дəлiйллеу.

II. Жууаплардың дурыслығын тексерiп көру.

III. Өз-өзiн бақлау, өз-ара бақлауды асыру.

Оқу мунозараларының 2 түрi мəлiм, егер 2 оқушы бiрлiкте ямаса

оқушының компютер менен байланысы шөлкемлестiрiлсе бул дыалог түрiнде

мунозара, егер мунозара оқушылардың кiшi топардағы еркiн жумыс

тiйкарында пайда болса полелог түрдегi байланыс саналады. Муғаллiмлер

сабақта үйренiлген теманың Дидактикалық мақсетiнен келiп шыққан ҳалда

қандай ҳалда мунозараны пайда қылуды нəзерде тутып тiйiслi оқу

тапсырмаларын таярлайды. Ҳəр қандай оқу бəсеке, тартыслары өз бетiнше

iзлену тiйкарында пайда болған, өз бетiнше iзленулер төмендегi мақсатқа

мууапық

I. Өз бетiнше iзлену мақсетiнде анықла.

II. Өз бетiнше iзлену мақсетiне мууапық еркiн iслерiн пайда ету.

III. Топар ағзалары ортасында пiкiр жəне хабар алмасуды əмелге асыру.

IV. Алынған нəтiйжелерды көрiп шығу жəне оны дəлiйллеу.

V. Мақсетiн əмелге асыру жəне алынған нəтiйженi талықлау.

VI. Зəрүр ҳалда тiйiслi өзгертулер кiрiту.

3.1.... Ìîäóëëi òåõíîëîãèÿ

Модулли талим технологиясы модуллерге тийкарланади. Модул латынша

сөзден алынган болып, бөлiм (блок) деган мəнiстi бiлдiредi.

Биологиянs оқытуда модуллi тəлим технологияларынан пайдалануда

сабақта пайдаланылатын тема логикалық тамамланган пiкiрли бөлiмдер,

ягний модулдерге ажратылады жəне əр бiр бөлiмдi оқушылар жеке

өзлестiрулерi үшiн оқу тапсырмалары дүзiледi. Осы оқу тапсырмаларды

дүзiледi, əр бiр модул ақырында сұрақ-жауап өткерiледi жəне натиже

шығарылады.

Осы сабақларда оқушылардың бiлу искерлиги модуллерди избе-из

озлестирулериди назерде тутқан халда пайда етiледi. Хар бiр модулди

озлестиру протсеси оқушылардың путин бiлу искерлигинин элементи

22

саналады, ягний бiр сабақта путин пайда этилиши козде тутилган

оқушылардың оқу искерлиги тема ажратилган модулларге муапық халда оқу

искерлиги элементлари (ОФЕ)дан пайда табади. Эгер сабақта уйренилетугин

тема мазмуни 4 та модулден ибарат болса, оқушылардың оқу-бiлу искерлиги

мас халда 4 та оқу искерлигии элементи (ОФЕ) ден пайда табади. Осыни

белгилеп оту керек, сабақ жууцмагинда оқушылардың оз искерликлерин

салыстыруы жəне оз-озин бахалациди əмелге асиру мақсетинде модул

дастурин жумақтау басқиши болади. Осы себепли пикир журитилип атирган

Осы сабақта пайдаланилатугин модул дастуринде 5 та оқу искерлиги

элементи (ОФЕ) болади. Оқытуши Осы негiзiнде модул дастурин дузеди.

Талим мекемелеринин тийкарги цазийпаларинан бiри, оқушыларға

инсаният тарийхи дацаминда жаратилган бiлiм лерди жеткеру, панлар

тийкарлари бойынша турақли бiлiм алулари ушынтийисли шараит жарату,

зарур маглматларди танлац жəне жеке оқуди уйрету арқали бiлiм алуга

болган талапларди қандиру жəне қизигулариди арттирудан ибарат.

Осы цазийпаларди дастурий талим технологиясынан пайдаланилган

халда шешип болмайди, Осы себепли талим-тарбия протсесине модулли

талим технологиясын қоллану зарурати жузеге келди.

Модулли бiлiм нин тийкарги ахмийети, оқушылар модул дастурлари

жардеминде жеке iстепига тийкарланган оқу-бiлу искерлиги арқали

белгиленген мақсатқа эриседилер.

Модул дастурлари теманин талимлик, тарбиялиқ жəне рацажландируши

мақсетиннен келип шигаюгин модул дастури дидактик мақсаты,

оқушылардың сабақ дацаминда оринлайтугин оқу тапсирмалари,

тапсирмалардни орындау бойынша берилген корсетпелер, модул дастуриди

жумақтау болимин озинде жəмлестiредi.

Модулли бiлiм технологиясидан пайдалануда оқытуши томендеги

мезонларга əмел қилиши керек:

23

1. Оқушыларга жеке озлестиру ушынусыныс этилетугин оқуматериали

оқушылардың оқуимканиятларини эсапқа олган щалда, ожар уддалай

оладиган жанеосыменен бирга максимал дарежеде қийин бо`лмаслиги керек.

2. Оқушылар оқуматериалини дастурда белгиленген щамқт доирасида

ийелеци керек.

3. Оқытуши оқушыларди оқуматериалларини жеке жанежақси

озлестиру конликпесига ийе болуига ерiсуi керек. Булнда, дəслеп оқытуши

сабақга алип кирадиган ахборотни екi қисмга ажратади. Биринчи болимини

оқушылар оқытуши жардеминде екiнчи болимини жақси жанежеке

озлестирулари керек. Кейин белгиленген темаларни модулли сабақ

формасинда откеруни мо`лжаллаб, модул дастурларини дузеди.

Модул дастури оқытушилар тарепинен тузилиб онда оқыту мақсадлари

темани уйрену басқишлари, оқушылар тарепинен оринланатугин

оқуфаолияти элементлари, оқушылар бiлiмини бақлац қылу жоллари кетма-

кет ёзилади.

Осини қайд ету керекки, модул дастурлари бул - сабақ матни

жанеоқытуши тарепинен оқуматериалини режалаштириш эмас, балки

оқушылардың у яки бул темани жеке жанежақси уйренуларига қаратилган

оқу фаолияти дастуридир.

Модул дастурлари оқытушилар тарепинен тузилиб онда оқыту

мақсадлари, темани уйрену басқишлари, оқушылар тарепинен оринланатугин

оқутапсирмалари, оқуфаолияти элементлари, оқушылар бiлiмини бақлац

қылу жоллари кетма-кет ёзилади.

Модулли сабақларда, теманин мазмунынан келип шиққан щалда

жоқарида айтилган оқуфаолияти элементлардан жеке тартипте яки тийисли

О`ФЕ дан мажмуа щалда пайдалану мумкiн.

Модул дастурлари мазмуни жанеащмийетига қарай:

1.Оқушылардың индивидуал тарзда iслеуiга қаратилган модул

дастурлари əрбiр оқушынин таланти, қизигуи, бiлiм савияси, озлестиру

24

дарежесини анықтау жанеарттиру, сабақлик устинде жеке жанежақси ислец,

о`з-о`зини бақтау конликпеларини рацажландиру;

2.Екита оқушы биргеликте iслеуiга қаратилган модул дастурлари

жоқарида айтилганлардан тысқары, оқушылардың бир-бирини оқыту, озара

биргеликте оқутапсирмаларини оринлаци жанемаселеларни щал етуи, озара

бақлацни амелге асируи;

3.Оқушылардың кiшi группаларда биргеликте iслеуiга қаратилган

модул дастурлари жоқаридагилар менен бiр бiр қатарда оқушылар о`ртасида

мулоқот, оқубарысы жанемунозара, озара щамкорлик жанежардемди амелге

асируди назерде тутади.

Оқытуши осымодул дастурларидан алдин индивидуал тарздаги модул

дастурларидан қо`ллаб, оқушылардың оқуматериаларини жеке жанежақси

озлестиру конликпелари шаклланганлигига исеним щосил қылғандан со`нг,

екiта оқушы биргеликте iслеуiга қаратилган модул дастурлари, тийисли

педагогикалиқ шарт шароитлар жузеге келгандан со`нг, кiшi группаларда

ислецге қаратилган модул дастурларидан пайдалануи керек.

Кiшi группалар ушындузилген модул дастурларидан пайдалануда екi

турқоллану бар:

1.Жарис осили

Оқытуши оқушыларди тенг сонли кiшi группаларга ажиратип, модул

дастури қуралларинда жеке жумисларни пайда этеди. Əрбiр модул яконида

сорац-жуцап, оқубарысы жарис тарзида откериледи. Группалар о`ртасида

г`алиплар аниқланади. Группа а`золари о`з уқиплилигин щамкорларининг

пикирини эсапқа олган щалда бащалайди.

2. Кiшi консултантлар усули.

Оқытуши оқушыларди тенг сонли кiшi группаларга ажиратип, модул

дастури қуралларинда жеке жумисларни пайда этеди. Əрбiр группаға кiшi

консултантлар тайинланади. Кiшi консултантлар группа жумисин басқаради,

оқушылардың уқиплилигин бақлац қилади, тийисли жагдайларда жардем

25

корсетиледи. Əрбiр модул яконида сорац-жуцап, оқубарысы откериледи.

Озара бақлац арқали оқушылар бащоланади.

Модулли бiлiм технологиясига тийкарланган сабақларда

о`увчиларнинг оқу-бiлу фаолияти модул дастурлари дузиледи пайда этиледи.

Оқушылар оқуматериалини модул дастуридан о`рин олган

оқутапсирмаларини сипатли оринлац арқали жеке озлестиредилар жанео`з

оқууқиплилигиннг суб`ектига айланадилар. Осытариқа аниқ бiлiм-тарбия

протсесиннг екiта суб`екти оқытуши жанеоқушы оқупротссинден гозленген

мақсатқа эришади.

Оқытуши оқуматериалларини модулларга ажратади жанемодул

дастурини жаратади. Əрбiр модулнинг жекеи дидактик мақсади

жанеоқутапсирмаларини аниқлайди. Машг`улот барисинда бақлац тест

тапсирмалари жанежеке иш тапсирмаларини дузеди. Оқушылардың

жеке оқубiлу уқиплилигин пайда этеди. Модул дастури дидактик

мақсади жанеоқутапсирмалари менен таништиради. Оқушылардың модул

дастури жардеминде жеке жумисларини пайда этеди. Маселели жагдайларди

жузеге келтиради, тийисли жагдайларда жардем корсетиледи.

Модул дастуридан о`рин олган əрбiр модул яконида оқубарысы, сорац-

жуцап, мунозара, ақлий ужум откериледи. Модул дастурини якунлайди.

26

IV. ÁÀÏÁÀÏÁÀÏÁÀÏ.ÄÀÌÛÒÓØÛÄÀÌÛÒÓØÛÄÀÌÛÒÓØÛÄÀÌÛÒÓØÛ Ò Ò Ò Ò1111Ë¨Ì ÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÛË¨Ì ÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÛË¨Ì ÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÛË¨Ì ÒÅÕÍÎËÎÃÈßËÀÐÛ

Модулли бiлiм технологияси модулларга тийкарланади. Модул

латинша со`здан алинган болып, қисм (блок) деган ма`нони билдиради.

Биологияны оқытуда модулли бiлiм технологияларидан пайдалануда

сабақта пайдаланилатугин тема логикалиқ тугалланган пикирли қисмлар,

я`ни модулларга ажратилади жанеəрбiр қисмни оқушылар жеке

озлестирулари ушыноқутапсирмалари тузилади. Осы оқу тапсирмалари

дузиледи, əрбiр модул яконида сорац-жуцап откериледи жаненатийже

чиқарилади.

Осы сабақларда оқушылардың бiлу фаолияти модулларни кетма-кет

озлестируларини назерде тутган щалда пайда этиледи. Əрбiр модулни

озлестиру протсеси оқушылардың путин бiлу уқиплилигиннг элементи

саналади, я`ни бiр сабақта путин пайда этилиши коздетутилган

оқушылардың оқуфаолияти тема ажратилган модулларга муапық щалда

оқуфаолияти элементлари (О`ФЕ)дан пайда топади. Агар сабақта

уйренилетугин тема мазмуни 4 та модулдан иборат бо`лса, оқушылардың

оқу-бiлу фаолияти мос щалда 4 та оқуфаолияти элементи (О`ФЕ) дан пайда

топади. Осини қайд ету керекки, сабақ яконида оқушылардың о`з

фажоқариатларини салыстыруы жанео`з-о`зини бақтауини амелге асиру

мақсетинде модул дастурини жумактау басқишии болади. Осысебепли пикир

юритилаётган осысабақта пайдаланилатугин модул дастурида 5 та

оқуфаолияти элементи (О`ФЕ) болади. Оқытуши осынегiзiнде модул

дастурини дузеди.

Бiлiм мекемелериннг тийкарги щамзифаларидан бири, оқушыларга

инсаният тарихи дацаминда яратилган бiлiмдерди етказиш, панлар

тийкарлари бойынша мунтазам бiлiм олжумислари ушынтийисли шароит

яратиш, зарур маглматларди танлаш жанежеке оқуди уйрету арқали бiлiм

олишга болган ихтияжларин қондириш жанеқизигуларини арттирудан

иборат.

27

Осыцазийпаларди дастурий бiлiм технологиясидан пайдаланылған

щалда щал этип бо`лмайди, осысебепли бiлiм-тарбия протсесига модулли

бiлiм технологиясини қоллану зарурати жузеге келди.

Модулли бiлiмнинг тийкарги ащмийети, оқушылар модул дастурлари

жардеминде жеке iслеуiга тийкарланган оқу-бiлу фаолияти арқали

белгиленген мақсатқа эришадилар.

Модул дастурлари теманин бiлiмий, тарбиявий жанерацажландируши

мақсетинден келип шигадиган модул дастури дидактик мақсади,

оқушылардың сабақ дацаминда оринлайдиган оқутапсирмалари,

тапсирмалар¬ни оринлац бойынша берилген ко`рсатмалар, модул дастурини

жумактау болимини о`зида мужассам¬лаш¬ти¬ра¬ди.

Модулли бiлiм технологиясидан пайдалануда оқытуши томендеги

мезонларга əмел қилиши керек:

1. Оқушыларга жеке озлестиру ушынусыныс этилетугин оқуматериали

оқушылардың оқуимканиятларини эсапқа олган щалда, ожар уддалай

оладиган жанеосыменен бирга максимал дарежеде қийин бо`лмаслиги керек.

2. Оқушылар оқуматериалини дастурда белгиленген щамқт доирасида

ийелеци керек.

3. Оқытуши оқушыларди оқуматериалларини жеке жанежақси

озлестиру конликпесига ийе болуига ерiсуi керек. Булнда, дəслеп оқытуши

сабақга алип кирадиган ахборотни екi қисмга ажратади. Биринчи болимини

оқушылар оқытуши жардеминде екiнчи болимини жақси жанежеке

озлестирулари керек. Кейин белгиленген темаларни модулли сабақ

формасинда откеруни мо`лжаллаб, модул дастурларини дузеди.

Модул дастури оқытушилар тарепинен тузилиб онда оқыту мақсадлари

темани уйрену басқишлари, оқушылар тарепинен оринланатугин

оқуфаолияти элементлари, оқушылар бiлiмини бақлац қылу жоллари кетма-

кет ёзилади.

Осини қайд ету керекки, модул дастурлари бул - сабақ матни

жанеоқытуши тарепинен оқуматериалини режалаштириш эмас, балки

28

оқушылардың у яки бул темани жеке жанежақси уйренуларига қаратилган

оқу фаолияти дастуридир.

Модул дастурлари оқытушилар тарепинен тузилиб онда оқыту

мақсадлари, темани уйрену басқишлари, оқушылар тарепинен оринланатугин

оқутапсирмалари, оқуфаолияти элементлари, оқушылар бiлiмини бақлац

қылу жоллари кетма-кет ёзилади.

Модулли сабақларда, теманин мазмунынан келип шиққан щалда

жоқарида айтилган оқуфаолияти элементлардан жеке тартипте яки тийисли

О`ФЕ дан мажмуа щалда пайдалану мумкiн.

Модул дастурлари мазмуни жанеащмийетига қарай:

1.Оқушылардың индивидуал тарзда iслеуiга қаратилган модул

дастурлари əрбiр оқушынин таланти, қизигуи, бiлiм савияси, озлестиру

дарежесини анықтау жанеарттиру, сабақлик устинде жеке жанежақси ислец,

о`з-о`зини бақтау конликпеларини рацажландиру;

2.Екита оқушы биргеликте iслеуiга қаратилган модул дастурлари

жоқарида айтилганлардан тысқары, оқушылардың бир-бирини оқыту, озара

биргеликте оқутапсирмаларини оринлаци жанемаселеларни щал етуи, озара

бақлацни амелге асируи;

3.Оқушылардың кiшi группаларда биргеликте iслеуiга қаратилган

модул дастурлари жоқаридагилар менен бiр бiр қатарда оқушылар о`ртасида

мулоқот, оқубарысы жанемунозара, озара щамкорлик жанежардемди амелге

асируди назерде тутади.

Оқытуши осымодул дастурларидан алдин индивидуал тарздаги модул

дастурларидан қо`ллаб, оқушылардың оқуматериаларини жеке жанежақси

озлестиру конликпелари шаклланганлигига исеним щосил қылғандан со`нг,

екiта оқушы биргеликте iслеуiга қаратилган модул дастурлари, тийисли

педагогикалиқ шарт шароитлар жузеге келгандан со`нг, кiшi группаларда

ислецге қаратилган модул дастурларидан пайдалануи керек.

Кiшi группалар ушындузилген модул дастурларидан пайдалануда екi

турқоллану бар:

29

1.Жарис осили

Оқытуши оқушыларди тенг сонли кiшi группаларга ажиратип, модул

дастури қуралларинда жеке жумисларни пайда этеди. Əрбiр модул яконида

сорац-жуцап, оқубарысы жарис тарзида откериледи. Группалар о`ртасида

г`алиплар аниқланади. Группа а`золари о`з уқиплилигин щамкорларининг

пикирини эсапқа олган щалда бащалайди.

2. Кiшi консултантлар усули.

Оқытуши оқушыларди тенг сонли кiшi группаларга ажиратип, модул

дастури қуралларинда жеке жумисларни пайда этеди. Əрбiр группаға кiшi

консултантлар тайинланади. Кiшi консултантлар группа жумисин басқаради,

оқушылардың уқиплилигин бақлац қилади, тийисли жагдайларда жардем

корсетиледи. Əрбiр модул яконида сорац-жуцап, оқубарысы откериледи.

Озара бақлац арқали оқушылар бащоланади.

Модулли бiлiм технологиясига тийкарланган сабақларда

о`увчиларнинг оқу-бiлу фаолияти модул дастурлари дузиледи пайда этиледи.

Оқушылар оқуматериалини модул дастуридан о`рин олган

оқутапсирмаларини сипатли оринлац арқали жеке озлестиредилар жанео`з

оқууқиплилигиннг суб`ектига айланадилар. Осытариқа аниқ бiлiм-тарбия

протсесиннг екiта суб`екти оқытуши жанеоқушы оқупротссинден гозленген

мақсатқа эришади.

Оқытуши оқуматериалларини модулларга ажратади жанемодул

дастурини жаратади. Əрбiр модулнинг жекеи дидактик мақсади

жанеоқутапсирмаларини аниқлайди. Машг`улот барисинда Озбекистан

Республикаси талим системасин туптен ислощ қилудин` назарий тийкари

саналган Кадрлар таярлац миллий дастури талапларинан бири оқушыларда

ижодий жанеоз бетинше пикирлецди рацажландиру саналади

Пикир инсан фаолияти, онин оз куши, қудирети жанебiлiмин

пайдаетуши манавий-инсаний сипат. Пикир ривожи сотсияллиқ-

економикалиқ рацажланудин тийкарги щарекетлендируши куши болганлиги

30

ушин, оқыту барисинда оқушылардың ижодий жанеоз бетинше пикир журiту

конликпелерин рацажландиру зарур.

Талим-тарбия барисинда осыцазийпаларди амелге асиру

ушынрацажландируши талим технологиясин қоллац зарур.

Рацажландируши талим технологиясинин тийкарги гояси оқушыларди

əртареплеме рацажландиру саналади. Осытехнологияғнийн тийкарги

тареплери:

• оқушыларди оз бiлу фаолиятининг субйектине айландирип,

пикир журiту механизмин шакллантиради, рацажландиради;

• оқушылардың бiлу фаолияти эмперик жаненазарий бiлу бирлигин

пайдаэтилиб, оқыту барисинда бiлiмдерди дедуктив усылда уйрену устин

болади;

• оқыту барисинин тийкарин оқушылардың оқу тапсирмаларин

оринлац арқали жузеге келетугин оз бетинше фаолияти пайдаэтеди;

• оқушылардың ақлий рацажлануина замин таярлап, бул жараёнди

танқидий жанеижодий пикир журiтуди қалиплестиру устин ёналиш саналади.

Пикир журiтудин бул екi типи бир-бирин толтиради жанетақозо этеди.

Танқидий пикир журiту шахстин цақия жанещадийселер щаққиндаги

мунасебети жанепикирин жузеге шигарип, онин қурамина томендегилер

киреди:

Тащлищй пикир журiту (ахбаратти тащлил қилу, замр фактлерни тан!а

Ь салистиру, фактлер жанещадийселерди чогиштириш).

Оқушыларда тащлил пикир журiту конликпелерин қалиплестиру ушун

биология оқытушиси əрбiр сабақта алдин уйренилген обйектлар менен

уйренилген обйект ортасиндаги байланисларди аниқлайтугин тапсирмаларди

беруи керек. Жумладан, «Даря шаяғнийнин iшкi дузилиси» темасин

уйренгенде оқушыларди кiшi группаларга ажратип, оларга оқу тапсирмалари

бериледи.

31

Оқушылар сабақлиқта берилген оқу ахборотин салистиру қилади,

органлар системаси щаққиндаги фактлерди танлайди, оларды алдинги

обйектлер менен салистирип, хулоса шигаради.

Демек, даря шаяғнийнин iшкi дузилисин салистирип, алдин уйренилген

ақ планария, ёрнгир жацин қурти, суц огизи менен салистирип уйрениледи.

Оқу материалларинин бул формада уйренилуи оқушыларда салистиру пикир

Бритиш конликпелеринин пайда етуге себеп болади.

Байланисли (ассосиатив) пикир журiту (алдин уйренилген бiлiмдер,

фактлер арасиндаги байланисларди анықтау, таниш обйект

жанещадийселердин таза тареплери жанесипатларин табу).

Байланисли пикир журiту оқушылардың алдин озлаштирген бiлiм,

коникпе жанетажирийбелерин кутилмеген, жамийетлик жагдайларда қоллаб

таза бiлiм жанеконикпелерди озлестируине имканият жаратади.

Оқытуши «Органик алем эволутсиясинин багдарлари» Темасин

уйренуде оқушылардың ботаника жанезоология оқу панлеринен өзлестiрген

бiлiмдерин активлестиру мақсетинде оларга оқу тапсирмалари менен бирге

томендеги кестени толтируди усыныс этеди.

32

¹¹¹¹ О Р Ы Т Ы Н Д Ы

Педагогик технология-оқыту түрлерiн оптималдастыру мақсетiнде

оқыту жəне бiлiмдерды өзлестiру процесслерiнде iнсан тəжiрiйбесi жəне

техник ресурсларды қоллау олардың өз-ара тəсiрiн анықлауға iмкан

беретуғын дызiмлi методлар бiрлеспесiдур. Бул жерде iнсан тəжiрiйбесi

делiнгенде оқытушының педагогик жəне оқыушылардың оқу-бiлу

тəжiрiйбесi, техник ресурслар дегенде оқыту методлары да нəзерде

тутылмақта. Бiзiң нəзерiмiзде педагогик технология тəлiм процесслерiнiң

өнiмдарлығын асыру мақсетiнде оқыту жəне бiлiмдерды өзлестiру

процесслерiнде оқытушының педагогик жəне оқушының оқу-бiлу

тəжiрiйбесiн терең рəуiште қəлiплестiру, усы тəжiрiйбесiн арттыру

мақсетiнде саналы оқыту методларын қоллау олардың өз-ара тəсiрiн

анықлауға iмкан беретуғын дызiмлер есептелед¸.

Биологияны оқытыуда локал дəрежедегi педагогик техналогиядан

«Keйс», «Инсерт», «Kластер», «Вeнн диаграммасы», «Aқлый топылыс»,

«Kiшi топарларда iстеу», «Aтамалар шынжыры», «Aтамар бетi», тездык

ойындар жəне ойын жаттығыулардың түрлi формаларынан пайдаланыу

усыныс етiледi.

Биология курсы мазмунындағы машақаты жаттығыуларды оқытыуда

«Keйс»тан пайдаланыу жоғары нəтиже бередi.

Алдын бүл техналогиядан саудагерлерды оқытыуда қолданылған

болып, қəзiргi уақытта оқытылатын сабақтың мазмунынан келип шықан

жағдайда, тiрi организмдерде баратын протсестердиң сыртқы жəне iшкi,

oбиектив жəне сувектив факторлары бойынша машақаты жағдай

жаратылып, оларды шешиу ушын оқыу жаттығыуларын қурайды.

Биологияны оқытыуда дəстур мазмунындағы eволудыон тусiнiклер

жетекшилик қылған, сондай-ақ, машақаты «өсимдиктердиң пайда болыуы

жəне дамуы», «жануарлар əлеминиң пайда болыуы жəне дамуы » сияқты

тақырыпттарды оқытыуда пайдаланыу мумкiн.

33

ПАЙДАЛАНFАН ƏДЕБИЕТТЕР

1. È.A. Каримов. Юксак малакал¸ ìóòàõàññèñëàð – тара33иёт îì¸ë¸.

Т.: %çáåê¸ñòàí, 1995

2. Ж.2.Юлдашев, С.A.Усманов. Педагогик технология тикарлары.

Т.: «Î3ûòûóøû», 2004.

3. М. Очилов. «Янги педагогик технология асослари». — ¹àðøè

4. Н. Сайдахмедов. «Янги Педагогик технология». – Tашкент

«Moлия» 2003.

5. Т.К. Селевко. Современные образовательные технологии. Учебное пособие. М.: Народное образование, 1998 6. Ж.O. Toлипова, A.T. 2'oфуров. Биология ò1ë¸ì òåõíèëîãèÿëàðû. - Т.:

«О3ытыушы», 2002.

7. Ж.O. Toлипова, A.T. 2офурова. Биологияны о3ûòûó ìåòîäèêàñû

Æî2àðû î3ûó îðûíäàðû óøûí ñàáà3òû3- T.:, «Moлия», 2007.

8. Ж.O. Toлипова, A.T. 2офурова. Биологияны о3ûòûó ìåòîäèêàñû O3ûó

ìåòîäèê 3îëëàíáà Т-«Á¸ë¸ì» 2004.

9. И. Азимов æ1не баñ3алар. Биология мeтодик 3îëëàíìà - T: «Aбу Али Ибн Сино»

атында2ы «Tиббият» баспа3анасы. 2002.

10. Н.Н.Азизхожаевa. «T1ë¸ì жараёни ñàìàðîäîðëèãèíè îøèðèøäà педагогик

технологиялар» . Т.: 2007.

Электрон тəлiм ресурстары:

1. www. tdpu. uz 2. www. pedagog. uz 3. www. Ziyonet. uz 4. tdpu-INTRANET. Ped 5. www. allbooks. ru 6. www. phnet. ru 7. naturalsciences. Ru

34

Əжинияз атындағы Нөкис Мемлекетлик Педагогикалық Институты Тəбияттаныў ҳəм география факультетиниң биологияны оқытыў методикасы бакалавр тəлим бағдары 3в-курс қазақ топарының студенти Токенов Олжастың «Биологияны оқытуда пайдаланатын педагогикалык технологиялардың турлерi» тақырыбындағы курс жумысына

ПИКИР

Автор тəрепинен курс жумысының кирис бөлиминде усы теманың актуаллығы, əҳмийети, мақсети ҳəм ўазыйпалары, принциплери туўралы келтирип өтилген.

Курс жумысының биринши бабында педагогикалық технологияларға улыўма сыпатлама келтирилген. Екинши бабында биологияны оқытыў барысында қолланылатуғын локал технологиялардың турлери ҳəм методлары оларды пайдаланыў жоллары бойынша сабақ исленмелери келтирип өтилген.

Жумыстың үшинши бабы машқалалы ҳəм модулли тəлим технологияларына арналған. Бунда биологияны оқытыўда пайдаланылатуғын машқалалы ҳəм технологиялардың түрлери, олардан сабақ барысында пайдаланыў жоллары келтирип өтилген. Төртинши бап раўажлантырыўшы тəлим технологиясына бағышланған.

Улыўма курс жумысы кирис, төрт бап, жуўмақлаў ҳəм пайдаланылған əдебиятлар дизиминен турады. Курс жумысын орынлаўда О.Токенов тəрепинен он атамадағы əдебиятлардан ҳəм интернет тармағы сайтларынан пайдаланылған.

Усы жетискенликлер менен бирге жумыста айрым орфографиялық ҳəм стилистикалық кемшиликлерде ушырайды бирақ бул кемшиликлер жумыстың мазмунына тəсир етпейди.

Жуўмақлап айтқанда О.Токенов тəрепинен орынланған курс жумысы бакалавр тəлим бағдарының курс жумыслары ушын қойылатуғын талапларға жуўап береди, жумыстың авторы жақсы бахаға ылайық.

Пикир билдириўши: б.и.к. Р.Ешмуратов.