sfptftice DEO.SPEC.IV.EN ACADEMiCUM

De

AI^Dir^ITI HPITO am m-sHSL m m 1 I li §8 m _§4_. a-m9» sH era _5a Sm ___. fH I £___. h__l fln fiH \__k /___

m.3- / I_J H _ g %J h. «_. i. ___TAVASTiiiNSIUM,

QvodSnffragAftte Atnpl. faeuhate Pbifofophiea in Rtgi/t

Academi* Aboenfi,PR.ai.._DE

tirt Maximf Ret>ertndo atqve Cekbtrrima

" iiw. I\JO/\L^ i> Hi; I \\J W _n_Xy_L lv/ *S. Theol. Doft. __ Scient. Macur. Prof. Reg & Ocdin.Publico bonorum exAmini modefte /übwittit.

HENR.ICUS E. CARLINOlavaflenfts ,

V. D. Cotnmiw/ter in Calvofac

Bie XXtll. Junii Anui MDCCXLIV.Loco horisqve confvetis.

ABO&i Jucud. johoKisiupe,R» Acad.Typogaj

Sta. R:_e MrtisMAG-,_ FIDEI VIRO,

Reverendi/fimo Patri ae Domino ,J>"■ n. j\/ 1N /H. i/_n _L.£ il l v/S. S. 1 heol, Do_.ori Coi.furnmat:flimo, D^cecefeosAboeaiis EPISCOPO & Regise ibidem AcademiarPROCANCELLARIO Eminentiflimo, Ven. Con-(i.totu EceteffafHci PR/KSIDI & Schol. per tocam

dioece-in EPHORO GraviiTimo, s—\MffCENATI MAX.MO. fe£s)

C*Llmmo Tuo, REVERENDISSIME EPISCO*jj & PROCANCELLARIE, Favore erga(iterarum cultores nixm, prajcns hoc inconditummcultumque Spectmen Acadtmicum EminentisfimoTUO NOMINI eon/ecrare audeo, doeumentumfubmijjx, qua TE M.ECENATEM MAXIMUMeoio^ venerationi-s exkibiturm. Ut autem pteta*tem hanc meam benignisfima excipias fronte, meqveinpofierum Gracia atqve Favore Tuo digneris , hu*miUime obfecro gffimul ex intimis cordn adytis vo*

veo, ut Jummm Aioderator rerum tongam TIBI,M/ECENAS MAXIME, facilem & jucundamfenetiutem largiatur, £ff venerabiles eanos Tuos o*

mnigtnafalute ae proffftritdte coronet.

REVER.E \DISSIMI NOMINISTUI.Cliexs aevoitjfimtu

HENRICUS CARLING.

S._e R:__ M.ttsMagna. Fidei Viro

Summe Reverendo ttqve Antptijimo

Dn. ANDRE___BERGIO.

S. S.Theol. Dosl. Celeberrimo, Eccle.. S.ti Nicol. Anti-ftni fkPaftori inter Holmienfes primario longe dignifi.-mo, Coniiftoruqve ibidemurbici ?-.__}-_->_ graviu.mo,

M_ecenafi Opfimo.Firo Gineroftffimo ,

Dn. jacobo an-f"\_D 17 /17 d\ _0 14.7 17 f /S f"\9r_ n /_H (HiNr l 1 1 1 1Jfl\ -L/i ______ v/ vJ 1" _____

.___" \_/ l_/ $Legionis Eqveftris Majori maxime ftrenuo , Fauto-ri ac Promotori pio animi aftec-u jugiter honorando.

Viro MAxime Rceerendo atqve Ceieberrimo

DnJOHANNIwallemo.

S. S. Theol. Do&. & Prof. Reg. & Ordin, paflori Ec-clel. Fen. Aboenfis maximeincly.o,

M_tcenati Propenfiffimo.

JiUdacim qvidem fa&um 'videri posfit, qvodJl exiles ac tenues hajee pagelUs JMagnit f4jhri* y

AU*

JM£9e*tdtes, Nominibm exornan in animum imduxerifn-, vervm, cum maximam Hfiram be-nignitatcm £ff fingularem iflum favorcm, cfvo mtclitntem XJfftrum humiUimmn nullo non tempopore amplecH haud dedignau eilk, in memoriamrevocaverim, ingratitudinis eenfuram me incmre*re vidi, nifi documentum atqve fymboiumaiiqvodextaret gr*tisfimi ato^ devotisfimi animi. BenignoigtUtr, M&ccnates £<jf Promotores nWLagni, hocmnuuicuium adjfieUe vuitu. ac rni forlunasqve mt-m femper Vobis habetc corpmendatisftmas. Ego dumhas vitales haufero auras pro f^efiro f^jirorumqvepsrenni Hore at profferitate vota fundere caiidis-Jima non dffimn.Sumtnc Rever, GenerofiiT. atqve Amplifljmorum

NOMINUM VESTRORUM,

Cutt&r HtimiUimsttHENK. CAILLING.

Cnlt-r Ohjenmtijjimta

fire Aimohm Rcberendo Alq^s tf.ulmjfimDn. NICOLAO MALM,

Pa_rori in Achas vigiiantiffimo, nec non adjacentisdiftr._.us Pr__pofito adcuratiffimo, Fautori & Ever*

get_e a._a.em devenerando*

Viro Pforimam Reverendo atqve Clari(/fmoDn. SIGFRIDO IMMENIO,

Paftori Calvolagnfium longe raeritiffimo, Patrisloco Cariffimi qvovis filialis ob.eqvii cultu- amore

_. honore ad cineres usqve proleqvendo.

T^Enms bafee pagcllds, in tcfieram pi& mentkob benignitatcm atqve favorem Jibi exhibh

tptm 7 dicatm vult ,Tamoruoi Fautorutn

$. L

1%/1 Ulios t|vidcni novimus effe _t.o_-os.y__-

IW H (-*um & 3_t.i_.um, cjv_eqve prxterca adJL T JL commodctr3nf.gci.dam vit.m pcrtinenr,<qv?_ r ...ndi j Eminet tamen inter ecs-ien. finc clu-bio ___... Ruftica, eujus primariam partem conftttuit*/sgmulturd) .(..) qv.€ cft naturadsfimus omnium,imo Juftisfimm modm dcqvirendi viVmm ex ter-ra £?f frugibm inde pafcmtibtu* (bj Qyis e-tsim ncfcit agricukionem in vita hac human_i__»tantx cfle utilitaus __ neceu.tatis, ut «a inter»miila vei modo qvo decet non _n_erci_a, omni.fo.us as finguiis inedia fuftincnda vei faltem Lap>ponum in morera vivcndum cflet. Fitam e*

nim mm fine pdnnis , fm veftibm £ff a*liis fiymlibm tranfigere poffemm^ ftm frußibm a*

grorumqve emofumento neqvaqvdm toierare pofim.mw» [c) PonaaiOs negligi prorfus _fgriculcuram

A in

*_n iSlis terrisj u'>i v?I p.nitu. non proveniuni.ponte frages, vtl lik:m tanta copia non oro*veniunt, ut lis vi_.itare poffint ii.coi-e, qvidaliud fcqvcretur, qvam ut fame delerer.tur,Inf.gnem Agncultur,- in (ocictate civili cum u*tihtatem tum neccffitatem elcganrer defcribitVitruvius , hunc in modum loqvcns: rOdutinatm infans ftne nutrici-s latle non poteft ait,neqve ad vita. crefcentU gradm perduci: 6tc civi*tas £ff refhublica qv<edam fine agris £ff eorumfrußibm in mceniU affluentibm non poteft crefce*rtf necfine abundantta cibi freqventiam habertJ?populumqve fine copta tueri, (d) Meritiffimo ugitur jure eanJem laudat Cicero; fcjTdfo* qvi-dem , inqviens , fententia haud fcio , an uflou^»vita beatior ffie posfitX neque jolttm offfcio y quodwniverfo hominum generi ctdturd agrorum tfl iatiutarU^ Sed £jf deleßatione^f) faturitafe, topiaqveomnium verwii^ qu& ad vttlum hominum ad cuttium etiam deorum pertimnt, (e) Qvare agricu!»turam ceterorum vit_e fuftinendx modorum ma-trem & nutriccm , i.no otiinu noftr_e tempa-sraiis .el.citans fundamentum, bafin & fulcrum»ca itt_a.e_.k_* ih.uimus, fine gvo refpublica __

to-

focieras homihum communis non diu incolumisccnfift.re poflet __ integra. Urgcn.e cnim i "

pfa humana conditione __ facra confcmiemfc-jScrjptura , naturac nercflitate perinde ac ipliuscreatoris inftituto nobis injun&a eft agncukio.(.4) Vocem agricultura? a co.endss agris di&am, in

fitnlu f-.fi--_.iori ac primar.io heic acceptan. volu-nvus, qvatenus agricukionem frugum cauffa fu*fcep.aiT- denotatr, noftram non facientes iatioremejus f.gniftcationera. qva totan. fere rufticam Ohconomiam ambitu fuo compleftitur; ita pyaetfi*«■imus qvoqve Horticulturan., Iscet qvaedam _*_)s>■Inde in Tavaftia occurrant vjridaria

{b) Burgerfd idea cecon. £ff Pol, DcBt t. VllL v.(c) Rdnb. Libr. II fd) De Architeß. Ltb 11,(e) Lat. cap. Xyi,

y, 11.

OStcnfa fic kviter agriculti.rx utilitate __ ne«ccflitate, ere cil. duxenm paucis ejusdcm

attingcre honeftatem. Et qvidem, ii homini,qvatcnus homo cft, honeftujn eft qvo.dvis vit..gcnus __ qvacvis vi&u.m comparandi ratio, qvxmodo non contraria eft lcgi naturae & rtvcla-to DEI ?«bo, honcftifTima procul dubio ericS-gncukura, Rufticorum qvidcm & hon.inu.T__.

A 2 tan-

I

tantum spr.?Tt':'jm hoc eomrrunke? judimerefle offtcium, ut agros cobnr-*. re vero adcu-ratiusperpcnta patebi- optimos 8c honore dignis-ftmos eos civcs cffe, qvi agricukuram qvain_#inaxtmC promovcnt, oc nemihem omnino nn-xx otilitahi Opus dedecere , fed omnibus in qvo-cunqve ftatu & vita* grncrs conftituti fuerint,integruin , decorum 6c iivitum eile agricukio.nem cxercere, kn qvantum id ipfum permife»rim* demandati tmmeris negotia. Apud prx.fhmtffmias proinde qvasqve gentes raaximo in,bonore habiram fuifle aguculruram tfcpi h.ndt-mus. Qmrimm rerum , diek Eioqvemi*** pa«»

s Cicero, ex qmbu* aliqttid acqmriinr, m~bil efi agricttltttra metitti) nihii uhenm nihtl di*t*siu-i, homine nihii hkro dtgmm (/) Omnis x-vi hiftoria reftis cft, fummos 8c maxime confpt-

oos viros hunc non dedignacos ruiffe laborcrn.Qyiritibus ita Gato; Adajores nojlri virum

banttffl cttm iandabant, ita Idudabant^ bonum^»Mgrkvdam bomtmqut cohnum: ampiisfime laudaritxffHmabatttr, qui ita Itwdabaiur. (g) Muki Ro«mx coniules, mutti Didtatcrcs ab _,rat»o acccr»firi funr, «snde Oviaiu4\ /fura dabat ppuiis po*

fita tnotto sonftrt aratro ih)& alibii Et

4

flit caperet fafcts a tmvo conful ttratro, Net eri*men dwM effet habere manm (ij Froinde cte_jprifcis liiis temponbus PliniusJ Ipjormn ime nta*nibu4 tmperatorum iolebantur agri, ttt fas efi cre-ekre, gaudtnie terra vomere iaureato ffifif irium>phali aratore. ( k] Qv^lis fujt Gktwditu Qmcinnatm , qvj Fioro tefte (/) 2 it&ore in ipfo*aran<__ opere deprchenlus, di&ator ab aracro,domuit & VoHcos, 8c d?inde ad boveireditt tttumphalrt agricola» Ue Soipioncm Afri<canum , Cunum D.ntatum, Attilium Seranumaliosqve tacearnus. Sacr_e autem pandeclae do~ccnc ex primo natis hominibu* aiterum pafto-rem, akerum agrjcolam fasfie* Patriarcha* cte-inde agricukioni operam dedcrunr, qvoruin__.Noachus agricuhura. deditui dicirur. (m) EtIfaacus u* ichafTimus in Gcrar agricola dcfbttur. (n) Scd mifla agricuki_r_e Lude, nunc u«propius ad mftiru.um accedamus, jubetiita brevicss.(/) Ojpc. Lib, 1, i. 4.1. (g) Marc, Cato. <k rt mfi.

in Prtf.(h) Ovtd. Fafl, Lib, L v. 207. (i) ibid Libf

111, v. 7sz.(kl

(0 Hifl. Nat. Lib. XWIL e $ (/) Flor, Lib.I, s, u, (m) Gen. f. 20.

(n) Qen. 16. 12.& 111.

PRimo oTinium qvslitatem agrorum Tavaftcti-iium, quorum cukurae rationem ieviffi-

mo penicillo deisneare conftttuimus, indicare o-porceretj yerum cum ea jbi varietas terrs 00currat, ut feeuradum fpeciem omnium agri par-tiuoi vix defcribi qvcat , ncqve nobis facultaffuerit glebas patnas nte eitplorandi, verbotaatum Sc in generc innuimus jn Tavaftia, ut inakis Fialandtae provinciis, varii gencris dan agrosargillofos nimirum, arenofos, udos, lapidolos,pulvcrulentos, mixtos Scc*v §■ IV-

QVicunqve nomen induftrii tueri voluerk a*gricolae, neceffaria Sc agro qucm cuku-

rus eft, convenientia fibi parare debet inftru-menta agraria; qvorum potiora funti?o jumenta?cqvi vel tauri. Pars Tavaftix ortum fpeclans utplurimum eqvis utkur? cum taurorum tarditatemnon patiatur incolarum genius, qtod fecus fitapud occidcntilcs Tavaftas 3 qui operibus agrc-

fti*

€

ftibu9 tauros eqvis msgis sptos iudicant. Hcicvcro loci notari mcrctur Ta-vaftas pcrmde acccteros Fennones in eo facile errare, qvod adftri-dto cocmbus caurorum fugo utantiur, cum aptiuslatiusqve eilec alligarc j rgum humeris taurorummore in Svecia recepto*-. qvis eiitm non yidettaurum pius pofle bumeris qvam comibCf-?qvod etiam ipfa confirmac expericnti_-$ neqveenim gcavionbus fufficiunt labonbus, fed & irufacilionbus cirius laifsfcunr, nec dommo tamndiu utilcs func boves cornibus qvi rrahunt,qvod ipfum minus tamen fenriunc Tavaihr,cum mkromcmis arandi levioribus uranrur, deqvibus mox, 2Jo Inftrumenrortim mcehanicorum,qvx Tavaftenfes ad agricultionem adhibcnr,norabiliora funcj primo aratrum Tavaft. &<s*Xdt qvo terram moiiunrur, vcrtunt 8c fubigunt.Confiat hoc ex ftiva fcu aratri raanica [^olOg*ffctngcn.) ex unico conk£ia ligno , qvod par-_e antenori & tenuiore jugo jungkur, parce vc-ro pofteriori bidiyifum iignis ducbus diffenditur,quibus jungkur buris; 8c ultimo bina habetmanubria. Akera ararri pars ei. buris S pesligieus (-PlPgfOl^n) cujus pars iniima bifurcata

cft

7

efl, feti duos ramos ferratoa hafcet terram fube*untcs, qvi ipfi rami dencalis vomerisqve viccmgerunt. Hos fupra pedi adiigat*- (unc duar z\x|lg_*.e_e (_3ft_lt(W. U:&ii)j rotus vero pes_igneQi■f i__*_ra aJas adftrido iliv-C jungitur, qvo, pvolubicUi vcl eicvacur vel dcprim.rurj huic vcro_um mediuj alligatus eft bgo vel _u__is ■cfvidarnttgne-ys, qvem rticil nommant, cuju. pa-rs m.e-rior tota icrrata __, ita fahrcfa£ta dt, ut ierra-mentis dental:um spte rdpondeat, qvorum vi-deiiceraken pro renaca irnpcnkur inter arandum,ad avertcndas e fuico ceipk.s tertramffvei Übivero difftcilius fcinditur 8c aratur folum, m no#yalibus 8c agris requictis, adh.bent infupervomerem cukriformem, qvem t.li tuJU^fa velft>ilirai.f(. appellanr. Svec, tylOfrXiftj qvo ra*tfcccs herbarum convolutac fcinduntur, d_ apc-rkur foium, ut aratrum deinde faciliusadmktar.Rcliqva inftrumenta fum. Peckn^ dmtaie vclqy.Susdam occa (M(xT)atf) Tavaft4 4fo, qv_cyd fcrrcis :vcl Irgneis fryiis confixa hatetur,pnoris generis in folo argiliofo, poilenoris in a*renofo 8c puiverulento adhibetur. Adhuc eft.cyhadrus 1, volgiolus, Fen 3pft*s vei tftfyW® /

Sc

f

_5_ cratis iltud genus, qvod patrto fe'rmot_e latddi kur, qvae gns cpofjicndi.s ihferviurit ac giebls cefpicibusqye disrumpei-dis. Gctera ur utt<cus & raflrum, TavaiT. a\i>?,Q tninoris fun. «o-,:' ' nti«

J. V.(I|~7*X certis ccnftat rctaribuc qvarundsro etftc';

ILi v,i'ur;i r^.gionum agro-s nuiio opus haberefimq & ftercoratione , cum ruitura ta_kta gau-dcant fcecundidate Sc robore rru__ilrfO, ut m*hdo fecius überrirnas feratit fiwes.. Sferarn a*lia prcrfus cft ratio agrorum noftrortrm ', qvinon bette opimati fegerem fcrre rtcnism Sc _e«

re nufiius funt trugi, qvo vero fxpius atqv-eprudentius, & qvo majote diligefida ftcrcoran-rur, eo überiores prbterum kge.tcs. Prtiuen»tibus igkur rn Tavaftia agrlcoik curas cordiqvecft res pecuaria Sc proinde etiam ptatotun__|cukura, qvs5 vt adjumenta prcfpcrs* $i i hciagricukurx neceflaria conliderant, Nec cdra^n

dimccri audemus, negligehtias a plurimis h.*cjpfa tra_bri, qvam rei iptius pokcret necclfktasj qvod neqve rorte aiiter fiet, qvamdiu abceconomis publicis major habita fucrit ratio do-

B muutn

t*

muum esrru_tarum, qvam agri pratiqve culturar,qvi frcqvens in Fcnnia mos cft. Multum pro-defle agris judicatur, ut in mandras feu recc-ptacula pccudum abiegni rami convehantur, i-biqvc diff.centur arqve eqvis bohusqve fubfter-njnturj idem qvoqve tamqvam fimi comparan-di f. augendi ratio a qvibusdam induftriis Tava»fiis obfervaturj ab ahis tamen temere ncgbgkur,qvos frpe paupcrcas Sc mopia rei fnustntana.premit. Sunt etiam qvi ccfpkes ex udis locishumumqve paluftrem atram effodiunt, eandem-qvc in cumulos congerunt, dum putrefiac, Scdeinde in arvum fcrri curant loco fimi; qvo.opera. feciffc pretiujm obfervavi. Prxcer hxceo pafto fibi profpiciunt nonnulli agricukoresnoftti, ut in fundis fuis inqviranc, übi mukumterrae fic di_lx cibanris (gtlflfiOft) atiis virginea.(Sll_iDoniBlcru) reperire poffint, qv__ m yallibu»& tocis infr_ cotlcs filveftres firis ex arborumfoliis, ramis, corticibus, ftrobihs, graminibusipfisqve lignis, omnibus mundi temponbus, iilic*puir.f__tis coilccla invcniri fokt. Haec enim iraagros iilata infignis eft utili.tatis eosqve optimetcecundat. Terra demum, qvae antiqvis fubjae.

cuit

70 '

cuit domibus, agros tanqvam pingvifTimo f-mofpargunr, qva cum paris utilitatis cenfetur ter-ra , qvaj fub fepibus antiqvis invenitur.

§. VI.

SEd cum fruftra ftercoretur optimc atqve (_"

bigatur agcr, nifi funul ab aqva ftagnan-te noxia liberetur, elicibus, cclliqviis fcufulcis aqvariis fodiendis haud perfunctoriam di-ligentiores Sc prudenriores agncci-t noftri dancoperaro. Hunc enim iaborem ad promovendamagri feccilitacem praefertim in agris argillofis &udis maximi efie momenti, dudum eo_dem do?cuit mukiplex experientia, & damnum infigne,qvod negleclis hujusmodi elicibus perpefTi funt,Bene igitur jacobus Sercnius in agricola angii-co: £>m afren icf. c)<Sflco WC ccf) frij fr'snfdncfen od) roafiufta,nt>/ fa dr fafdnat alt fjivaugonom ptf&ftci* mct> arbcte/ <_saVccf) ajo>l/tt) roatnet e$ fi)ran utcragcr cftcr $anDcn altfjroao fdlffqt/ fint ocf) mpflia,t dr i jorceti cd)Idmnar tntct annat aroar dn (ma ffcen rct) feg*{era/ fom dr alcclce? oflFicfclia, tit aftv.i. (.) '

Inftrumcntis vero utuntur eum m fincm_confe&is tigonibm puta ferreis Sc ligneis. Sunc

B z t&t

I_

ramen non pauct Tava^cn^es qvi vel negli^n.ter utilsfTnuo hu.c labon .incumbunt, v-J ope»1.3.1." fua.i. aliis mercede locant, idgvc propriiagri rr.3„imO'cutn detri.mento. (o) 531f). |jj (^tlg.afmtt, p. i.

f. VII.

AGros _ nacura lacubus, fl_vns vef montt-bus pr-erupte altis non cine.as fepimentis

lif^t.cis crrcurndmr, ahiegnis I. rinaceis longuriis,jurup r_-:i.s vero, u^i fr.rs potcft, paks cor.fi.t__-riuus* Copia qvidem pinorut» antiqvarum __pingjuium vencorurn vi ; qva: f.rat_e f-tcent, in fif-vis (fttrn fagOr), muftis opporrunitare.n pra.*bet ex iisder.. _ifi.s fepes condendi , qvod peni-tus intermitc.cur; cuni tamcn 6_ filvis i.oc pt-__o muttiim parccretur, qvod contra ftr, /übifingulis e g. pa.is fingula. arbores juniorcs css-dut-turj Sc qvam foqvor ..pimenci rztio mul-to diutius concra injurias aeris perdurar+ Ag-geres , maeerias _eu fepta ex Jspidibus ftruc__jvel e.ram virgultea bac in regione nufpiam con*foicies. Nor.rtul.is m locis imprimis Issius in-l.abttatis circu;..feptione agrorum non eft opus;naiii antiqvifTimis yam tcmporibus ea fundos fu«©$ coaftiwc_- induftria.. uc ioiam i-ttcrfepimcn-

tunj

1%

tum, .I.is tcdf)ait(l L fijdffaffA diclum, fegeti-bus corum cufto_hendis iuniciar j qv*e fep.endirario fjc.iis pft _*-_ minimi iaboris. Arbores im-prtmis abicfes juxta fcpcs crcfccnres ncn C-cdunt-..iunt enim iulcra earundcm finiu.fi-__a.

$. Vl.I.T^Ovales feu agros reqvietos filigme vel tri*lf\ tko femmandos vere ftatim femente -ver-n-h pera_h, (i argit.ofi vef graminofi fuerinf?pnus exarant, qvartt vel nimium exarefcanc,vel gramine fupennducli ditHcilius arenrur. Qvo*rum vcro molliores func agri, paulo fecius eosaratro vertuntj nam madidi Sc mature everfiobherbcfcunt, In aratione probe cavent, «___»■

qvid terr_e inunlis aratro efto-.iatu.rj tum etjamne inter futcos vel m.mma tcrra. gieba rnane*at inta_t3, qvam Tavafta. pat.gf/ h. e. lupusfnarinus, nominanc, __ maxime noxiam femen--ti judicant. Circiter dies Sci Jacobi __ Olaiarvum, interim ftercoratum atqve cr'3t<__-p-_tinc Sc volgiolo mollitum 3 ittrum aranc,Sunt Sc nonnulli. qvi duriores fuos agroster ante femcntem ferro follicitant, idqve__*non absqve re ? eo cnim ipfo ager magis moi-iefcit, _, ad fruges krendas aptior cvadit.

M

AGer jam bis vci t€r .u'fcai_-us bcncqve cul-tus femzne eft fpargendus. In genere cu-

rant, ut mregrum "& opcimx not*e frumenrum,fi modo haben porucrit, ad .em.ntern eligatur,qvo entm tnelius & incegrius fueric fcmcn, eoüberiorcm 8c l_etiorctn expe&ant meflem, & ob-fer </atum qvoqve e& eos qui cmnium prudentis-{imi hoc in pa&o fucnnc, ceteris partbus o-ninium ctiam ..eiicifiimum .rumentorurn proven-tum accepiile. Fucre qvoqvc qui aqua nitra-ta icmina pr*cpararc cona.i funr, vcrum maxi-{«o cum dernmenco; qcod fme dubio malc-_>atqve imperite inftituto negocio cribuendura efr.Cum vero filigo frumentorum apud Tavaftcn-fcs primaria fit ac uficaciffima , de ea primo©mniutn paucis agemus. Tempus fationis vari*ac tum variante tempeftate , tum eondkionc__»ipfius agrij qui fl argillofus fucrit temporc___iJLaurencu feritur modo non obftitcrit | piuvia 8ctempcftas**. fed fi mollis Sc pulvcrulcntus, tem-pore ut plurimum Bartholomxi con.erkur. A-griculturx periti cxiftimant agrum tum ad ic-snen tecipi.ndum maturum 8c optime clTe ac«

com*

(Jommodgtum, cum fila ira dicla meteoricafuper illum fe; extendere obfervmturs multaqvearane_e in agros fe contulerintj aut fepes ruti-lent"a'c niteanc. His enim obferyatis tcrra nonamplius acida.& humida cffe cenf-tur. ( p )a--!ji guftando terram explorare folent tempus fe-licifTimum femcncem faciendi, Modum femi*nandi qvod attinet, probe obfervat fator, ut.rque dcufe femina fpargat, habita tamen ra«tione.pingvedinis aut maciei agri ferendi. E-tenim ager fercilts ac bene fterco.racus non tan-tum exigit feminis, quantum fteri.is atqye ef»fbetus, iue enim plus fucei nutrit.ii habet, majo-rcsque proinde vires fruc.ifcras, qvae femen grctnio terrx mandatum melius pullulare faciunt,acqve adeo multiplicant, ut ex unico fem.nisgrano plurimi numero culmi progermincnt. Cu>rat porrp ut fatum bene terra. obruatur, ne__>

vel yolucres^grani auf.rant, vel terra deficiatfemini radices afhiro , aut fuccus nutricius,par-tc iertx fupcrficiaria, njmio calorc Sc _eftufolis arcf-^ta fcgeti dcfit. Ex ju_.a quidem ter*t_c, profunditate,. qua gtana obruuncur, cauffammuitipiicationis fj;umentj poitftimum derivac Cel.

: """ " l "' * Woiffi.

**

Woiffius, ciljus h_ee funt verba.j §Xss&t ttlc.ff_.« fiuru miTu ffuße bdra f_a, _.t/ atfuhna fpdit-ta m ($ xit fr,i_>rt»' ft. far? tt.au ftima ffoar/ ifcc_ foh. jagora <__:..ocne" tinDfrbaraf^nJfrlfe^rdf-sa orjafO;p. 11. i _.i, f)ar uordfr/ndaiM.aen/omftt forn ftal bara nl-fn^i ar? Ca maffe n.t*'gra (e£er af firaet f?_. t soroftt/ oci) a.ff.. ma°*f.,e crdscn foittttia tiupt . \ott>m suit> 'ta% eitfi.it.tnr: _? oa b-if_#a tiva Ittitx ajf *y_.f-v_.o l)al*nmt ncmi jcncen, _o<# p&utflM aren mfytfaftoa runt at ufbreoa fia/ f.irar et| ttfla briffp3 n-irina,-» faft; fa mafte fornen forama lai.afifran ijttwannan. (#7 Huicv-.ro, cufus ulti-nio ievker loco tnentionem fccit inter grana di«ftanti-e plurimum tnbuendum eiTe experienti_t__»docuirj etjamfi enim dcfuerk laudaca profundi-tas, mulriplicatio culmerum cx una radicc ni.htlominus procedit, modo dcbira adluerit diftan-ti3; qvod vel folo exempio fiiiginis aurumnalisuna tum hordco verc in agrum fparfo, (££of-fsg) qu*e akero autumno Isrtiftimam .aepe rncs«_en. reddit, demonftrari potcir. Tncicum ,quod vocant aurumnale, ejusdem fere cum fi-ligine indohx cjuoad fationem effe dicitur, pr*.

tct

i6

terqvam, qvocl paulo ferius fcrarur, Salanderponit tempus triticum ferendi in.er diem S. Cru-cis Sc Apoftoli Matthxi (r) ? fcd exper.cntianoftra't.s docuic, ftatim peracla femcnte filiginea, op-pc-nunifTjmum cfle tcmpus femina cmiei ccr»*.mandandi. Eadem qvoqve experienria depre-henfum eft, triticum m agro bene fubac.o, cwfternis munito Sc bene ftcrcorato, eoqvc argillofopocius qvam arenofo opcime crcfccre. Ultcriusin*cumbic agricolae , fi rat/o agri faci ica exegetit,glebas cefpicesqve curare uc uncis Sc rutns dis-fecentur, ne fegecum pulluhnnum cxorcum v.n-pediant. Ulcimo etiam fulci vei elices transver-fum Sc eirca agrum aracro fukantur, ut aqvapluvia fupcrflua ac uligo per eosdcm m .ofWftu majores eliccs Sc Iscunas derivetur*(p) Vid, Smnii 3M&aug- tii &n%* sfcrttt p-g. n.(q) ©rttnoc.. nmcx&mi om xatta otfatm til

€_saoettS un,rrb. ftfrofc.fe. c. $. §. n.(r) @4rfs*so&t inftruß. pag. gc.

§. X.

HOrdeo, qvod qvoad copiam fecundumj.inter frumenta Tavaftcnfium obtinct io-

cum, alii minorcm agri fui partcm> qvidamC vc«

*7

vero terriam fcre confcrunr. Tempu? fationWeerto determinari neqvir, fiqvidem lllud va*riat fccundum cujusqve veris tempcftacem_j,Proinde agriculcor potius ad auram ac tempe-ftatcm aliaqvc jufti cempons ferendi crireria at-tendat, qvam pnefcriptis cercis Sc determina-tis diebus adhaereat. Qijdam Tavaftenfium agriea traduntur efle indole, uc hordeo, ftatim fi*qvef_u.ta nive, conferi qveanc, profundiore cer*ra adhue gelu conftriv_.a, neqve lccus laccam_»reddant mefletfi. Plurimorum vero alia eft na«>tura , qvi nifi a giacie Sc uligine fuerint im«munes, dum feruntur, nihil nifi tribula ferunt__ plantas inutiles fponre crefcentes, fegete pe«nicus fuftocata. NecefTum igitur eft, ut qvisqvcagri, qvem culturus eft, indolem Sc naturamprobe tibit habeat perfpedam, ur ad eam qveat feaccommodare. Bonam feges h_cc, probe fter*coratam, eamqve mollem amat terram. Avenaverp in eo tantum ratione fationis ab hordeodiftert, qvod ill_>m paulo maturius feminare__#lolcant, cum aiioqvi ad maturitatem non per-veniat. Hordeum avenac commixtum fercre ple-yiqvc.or.enf. <_vod ipfis f.fuli (Svet. t,fotts.4&*)

_U_»

18

dickur. Trkici vern3li., qvo T_rv_m_e parumucuncur, cadrm qyx hordet ratio eft. Agroshordeo, avcna 8c mtico facos ftipuiis vel fimoftemunc, qvod ipfum fegeti mukura prodcfTeputatur , conf-.rv_m_fo cam ab «ftu fous , nc-»ficcitatc pereat. F-gopyrum pauci cantum fc-runt, idqvc in effoctis 8c arenoks locis, arc-_.._ta pnus terra-j hoc enim frumentum admo<*dutn . ra.adido abhorrcc agro, qvamobrem inedtrionbus agri part.bus auc etiam in arenohsfiivcftnbus picr_.mqve ferirur. Conqveruacurag:coi« fagopyrum frigoris adraodum impaticnse_le, iJeoqve tn Tav;.fria r.oftra frigida raroad maturuarem perrcmre. IM.cotian.e quoqvcplantationem nonnulli inftituerunt 8c qvidcrn___jmprimis tn parcecia S-exmxki haud in.elici cumfucceflu; f. modo a frigore aurumnala itamu*nes con.ervau pofTenc nlant<e.

§XI.

CUm adfuerit mc__.s falce minore mcfloriaumatura. metuncur fegetes, meflac in mani-

pulos eolligancur 8c in mergires majores vel minorcs difponuntur; qvx dein iti horrea foco in_iiu___a ieniim convecl.r fumo 8c caiore exficcan-

C l tuc

IQ

tur<_te pofleatrirur_mtf_rrJ renci!._bro _rutt.enn.fn exp_rkti dOJta.ur; h,_e m paleanum, iilud in gr.:.na-rium infcrtur. Ex f_mc*mibus vero filveftribtis& tnviis locis in terta adufta ( @tt>.t>if4ano )inftituris, colte_fka meiiis ._epe zam prudcnter macervos compingitur ( & conteg..tur, ut pcr plurcs anncs illaefura confcrvaripo.i-t irumencutn.

§■ X(I.

Plfis qvccjjve Tayaltcnfcs delec. mtur , qvi-bus parcem qvandam agn reqvieti s autu-

moo proximc prxcedcnti exaratam ac vere .e--pim*nt_s cin<s_am, conferunt, menfe aprih veltnajo, fcrius auc citius prout ratio vens __ te.u-pcftatis iecum tutcrit. Circa horum fation■:«___»

_eqve conditio agri Sc modus eft obfcrvandu?,Agns imprimis pifis albi* facis ramos arborumfuperinftcrnere nonnulli folent. Qucm tamqvamKtibftimum morcm Sercmm commendac. 1 c.p. 22. at mntia, icfe aSena,. til ftyfcgc (_orr ©ommar/ utm o$ fdttoMa fr. atunfcerfivuia tiftatna/ od> i ftoftnatttx at ftiy.la f<k frpfning: H# bO"r man rifa dj fisr*tM/ it) l>craf blir tvdittm flirig pa Sa.mm,

Cum

20

Cum ma_t.rae_.mt pifa vel radieitus evcliurf-i;. ,vel, ut ahis phcct, faice metuncur & v.~< ; .__>

longunis uno fuper aiium dHp-fms ('f.{.-;':-. _:)iufpendisncurj wbi exficcaca in horreum .c^v^-huncur ac de___u_n trirurancur. Eadem ratioeft fabarura, qvas pauci noftracium iemmantin agellis eis deftinatis pago vicinis ___ domibusconterminis, q^os ipfi motflof vel fO-lfFmainsjminanr.

$. XIII.

FArno.a Sc ceiebris praeccrea eft Tavaftenfi.»um hni culcuraj cuji". f«_meatem" non fo-

}um in filvis, ex. ifis & exufhs arboribus, inP.icu-unr? verum ctiam in agris, qvt eidem, hnoicilicet. funt apti, utpote arenofi, pulvtruientiSc oioile*: nam Imum terram reqririt bonam,ftercoracam, eamqve bene f)_tba_tam, a cefpiobus graminibusqve optime r.purgaram, uc ficinftar horti auc vindarii. Mtnfe Majo, flor_«_t_Pado, aura fercna Sc piacida, femina lini tfrrfcmandari volunt. Cum plantx ncvellae ;->d uigi-ti iongitudinem excrcverint, a grr.-rir.sbus ScVfgccabilibws qvibusiibet fpontc etaatis, (Ogftff ffne lisdem fuffocentur^ rite funr re|ft_rg_tir-_fa. ;

übi

41

übi vcro maturum eva.en. hnum, cvel.ttur at-qve in manipulos coliigatum macerandum aqvis*tmmergiturj übi per unam, duas vei tres dcn*tinctur feptimanas, pro calore vidcficet ipiius aflvar, longiori aut brcviori temporis fpstio, unde extraclum in prata vci campos diftcrnitur 8cibidem ficcacum in fafciculos coliigatur, tandem.qve calore ukeritts exficcatum frangibulis ligneiscontunditur. Ncc populares mei cantubin nc-gbgunt, kd eam pferumqve ferunt in agcllispagis adjaccntibus (moiflOf), eoderoqve ferc.»modo qvo linum tpa<__ant.

$. XIV-

RApas vulgus Tavafknfium inter alia alimen-ti genera in dcliciis fraber, pauca ergo de

earundcm c.ikura heic addere lubet. Raparumfernina qvamvis plerumqve in filvis ex-ifis 8c ex-uftis campis ferant: Sunt tamen non pauci, qvirapts agrorum particalam confcrunr. In nova*

ii nimirum .ugerum qvoddam fepiuat, cui be-txc cuko, &vei adinve&o firao, vcl rccepraculopecudum sftivo kpibusfubindetranslocandis con.ftanti (fdfollan) ftercorato, tcmpore Efchilii fe-snina raparum arcn_e coi_.i__i.__a coma_ktun_.

U

**

In folo argillofo <& aqvofo non bene crefcuncrap-e* in pulverukmo vero & arido op.i-r.e_j**'fe habenr. Tempore Michaelis eveliuntur, 8cfolus ab.ciffis, quibus exficcatis loco brafficse u*

tuntur, in foveis fubterraneis conduntur. Braf-fica, tam qu*e foliis quam qua* radicibus eminer8Tavaflis familiaris eft. Hujus femina primu.n__.tempore vcrnali in fcminariis urcndo pneparatisdifleminants phmtulas aqua irrigant & Ci opusfueric, a gelu 8c tempeftate ftragulis ftramento-fis confcrvanr. /Eftatc deinde plerumqve pridie fe-fti S:t Johannis noveiias plantas in agclfos ei u-fui deftinatos 8c probe pararos transfcrunr, 8cne ficcitate pereant, squis humeclanr. Auru-mno capira feufolia convoluta brafficat abfcin-dunt, medullara fcparant , reliqva folia co&ain acervum inter afTerculos convafanc, quiipfis _J3anlHo dtcitur. Radiccs eod.m quo w

pas modo colligunt & coniervant.Tantum.S, D. G.

*3