Juridische aspecten van samenwerking tussen

organisaties

@AstridCoates

EMK vormingsaanbod

18 november 2013

Samenwerkingsverbanden?

Functionele samenwerkingsverbanden

Structurele samenwerkingsverbanden

Fusie tussen vzw’s

Samenwerkingsverbanden

Samenwerking zoeken met anderen om tegemoet te komen aan een behoefte

1. Bestaande werkvorm

2. Nieuwe structuren

Welke soort verbanden?

1. Functionele samenwerkingsverbanden

Logistieke oplossingen uitwerken – taken vergemakkelijken

samenaankoop

samen huren

gemeenschappelijke investering

gemeenschappelijk secretariaat

…

Zonder aparte juridische structuur

de betrokken vzw’s blijven bestaan

Overeenkomst: voorwaarden samenwerking

Welke soort verbanden?

2. Structurele samenwerkingsverbanden

Bepaalde taken overnemen of belangen behartigen

Een aparte rechtspersoon wordt opgericht

Vzw of vennootschap (met sociaal oogmerk)?

Iedereen participeert

RP kan zelfstandig naar buiten treden, goederen verkrijgen, personeel in dienst nemen,…

Feitelijke vereniging

Kan geen contracten sluiten

Men sluit contract met alle leden

Volmachtenregeling uitwerken

Leden vertegenwoordigen

Risico’s voor leden!

<-> Niet voor projecten van lange duur

Personeel aanwerven

Leningen

Samenwerkingsovereenkomst

Hoe zal de vereniging functioneren?

Inhoud statuten

Organisatie Feitelijke vereniging

Wie neemt deel?

Leden = ondertekenaars OEK

Mogelijkheid om groep uit te breiden?

Omschrijven wie in aanmerking komt

Welke meerderheid aanvaarding?

Vetorecht?

Aandacht ledenstructuur

Expertise

Bepaalde

materiële

handelingen

stellen ihkv

werking

Geen specifieke

publicatieregels

Wie kan optreden

als

vertegenwoordige

r?

Samenwerking

met

vennootschap

heeft niet

automatisch tot

gevolg dat een

vzw handelaar

wordt

- Geen

activiteiten

ontplooien in

strijd met de

statutaire

doelomschrijv.

- Niet tot gevolg

hebben dat aan

de leden

(on)rechtstreek

s een bepaald

voordeel

toekomt

NP Feitelijke vereniging Vennootschap Vzw

Feitelijke vereniging

Voorwaarden/formaliteiten uittreding? Aansprakelijkheid lid?

Zijn er nog voldoende schaalvoordelen?

Feitelijke vereniging

Organisatie Feitelijke vereniging

Eigendom?

Feitelijk samenwerkingsverband: geen eigenaar

Geen afzonderlijk persoon die zelf drager is van rechten en plichten

Deelnemende leden = mede-eigenaar

Verschil met vzw!

Verschil

Pure feitelijke vereniging

De onverdeeldheid

Pure feitelijke vereniging

Noch feitelijke vereniging, noch leden eigenaar van de kas

Doelvermogen

Vermogen louter bestemd voor realisatie doel van de vereniging

Leden kunnen er geen aanspraak op maken

Onverdeeldheid

Meerdere personen eigenaar van een vermogen

Leden kunnen elk aanspraak maken op een deel van het vermogen

Hebben elk een deel van dat vermogen verworven

Werking Feitelijke vereniging

Besluitvorming

Veel vrijheid

AV en RvB

Courante overeenkomsten: informele werkwijze

Werking evalueren/bijsturen: formele werkwijze

Duidelijk communicatieplan

Goede volmachtenregeling

Werking Feitelijke vereniging

Volmachtenregeling

Wat?

Recht om in naam en voor rekening van de OG bepaalde rechtshandelingen te stellen

Deelnemende verenigingen onmiddellijk verbonden

Algemeen of specifiek

Meestal voor specifieke rechtshandelingen

Grenzen omschrijven bij totstandkoming verband

Werking Feitelijke vereniging

Volmachtenregeling

Wie?

A. Eén of meerdere betrokken vzw’s of andere RP

B. Eén of meerdere NP

Elk van de vzw’s moet zich akkoord verklaren

Wie is bevoegd?

Derde als volmachtdrager?

Bij sluiting OEK = Zich ondubbelzinnig identificeren als volmachtdrager

<-> persoonlijk gebonden voor de nakoming engagementen in OEK

Verschillende contracten ontstaan (indien in naam van verschillende vzw’s)

Werking Feitelijke vereniging Volmachtdrager

Moet zorgvuldig handelen= Risico op aansprakelijkheid…

Technieken voor meer ademruimte?

OEK onder opschortende voorwaarde

Bekomen van akkoord alle leden

Een geldige OEK komt tot stand

Uitvoering wordt opgeschort

Optiecontract

Optienemer bekomt gedurende bepaalde periode het recht om contract te sluiten met tegenpartij

Met uitsluiting van iedere derde

Tegen vooraf bedongen voorwaarden

Optiegever verbindt zich om gedurende die periode met niemand anders te contracteren

Er komt nog geen OEK tot stand

Werking Feitelijke vereniging Contracteren met meerdere personen?

Meerdere partijen leveren een gelijk deel van de prestatie

Tenzij andere regeling bedongen

Blijft één van de partijen in gebreke?

SE kan zich enkel richten tot de vereniging die in gebreke blijft

Technieken om SE te beschermen?

Ondeelbaarheid

Alle debiteuren kunnen voor het geheel worden aangesproken

Hoofdelijkheid

SE kan bedingen dat iedere debiteur “hoofdelijk en ondeelbaar” gehouden zijn tot betaling van de schuld

Vereniging kan dan andere verenigingen aanspreken

In verhouding tot ieders deel in het geheel

Andere verwante vormen van samenwerking

Personele Unie

Juridische structuren worden behouden

Verschillende subsidieregelingen, contractuele engagementen, eigenheid toch behouden,…

Leden AV en RVB worden uitgewisseld: samenstelling is identiek

Dubbele besluitvorming wel nog nodig

Elke vzw moet de wettelijke formaliteiten blijven vervullen (omslachtig?)

Tussenstap voor fusie?

Andere verwante vormen van samenwerking

Aanneming

Taken onderling verdelen

Knelpunten

Activiteiten niet in strijd met statutair doel vereniging

Bijkomende activiteit mag niet hoofdzaak worden

Verrekening geleverde prestaties: btw?

Andere verwante vormen van samenwerking

Kostendelende vereniging

Bepaalde activiteiten onderbrengen in externe entiteit

Met of zonder rechtspersoonlijkheid

Elk van de vzw’s betaalt een vergoeding aan de entiteit

Btw?

BTW

Voorbeeld

Vzw A volgt voor vzw B de boekhouding op tegen betaling van een daarvoor afgesproken vergoeding

BTW is hierop verschuldigd

Het voeren van een boekhouding voor derden moet wel vallen binnen het statutair doel

Oplossing?

vb. Kostendelende vereniging: art. 44 §2, 1°bis WBTW

…

BTW

Ook nog Vrijstelling: Art. 44 §2, 2° WBTW

Diensten en leveringen van goederen die nauw

samenhangen met maatschappelijk werk, met de

SZ en met de bescherming van kinderen en

jongeren en die worden verricht door

publiekrechtelijke lichamen of door andere orgs die

door de overheid als instellingen van sociale aard

worden erkend

BTW

Vrijstelling: Art. 44 §2, 2° WBTW

Voorwaarden:

De handeling wordt verricht door een in artikel 44 §2, 2°

WBTW beoogde zorginstelling

De handeling moet rechtstreeks betrekking hebben op een

prestatie die tot doel heeft het stellen van een diagnose,

behandeling, genezing, opvang, begeleiding, verzorging

van een zorgbehoevende persoon (noodzakelijk)

Het vrijstellen van de prestatie mag niet leiden tot

concurrentieverstoring tov een niet-vrijgestelde

belastingplichtige

BTW

Vrijstelling Artikel 44 §2, 2° WBTW

Diensten van verzorging

Persoon X van instelling B wordt begeleid door instelling A

Kosten die instelling A aan B doorrekent ivm begeleiding = vrijgesteld

TBS van goederen of infrastructuur

Paarden worden tbs ihkv hippotherapie door instelling A aan instelling B

Wanneer beide instellingen deze paarden kunnen gebruiken ihkv therapie

Kosten die instelling A aan B doorrekent = vrijgesteld

TBS van zorgpersoneel

Instelling A verricht vervoer instelling B met een bus

Gespecialiseerd begeleidingspersoneel wordt ingezet

Kosten dienst van opvang en begeleiding = vrijgesteld

Samenaankoop materiaal, papier, computers, stoelen, tafels, verzorgend materiaal,…

Betere voorwaarden bedingen

Bestelbon -> welke vzw’s = koper?

10 kopers? Allemaal op formulier staan

Niet doorverkopen

Levering

Op exploitatiezetel van de betrokken vzw’s

In verhouding tot de bestelling

Ieder een afzonderlijke factuur (hoofdelijkheid en ondeelbaarheid?)

Elk moet instaan voor de betaling vd factuur

Grote groep: Administratie van de operatie?

RvB geeft akkoord over werkwijze

Delegatie van een deel van de bevoegdheden (statuten?)

Samen een bus, gebouw,… aankopen

Onverdeeldheid

Wettelijke principes

Partijen kunnen deels van afwijken in OEK

Vb. Onroerend goed

Keuze voor stelsel van de appartementseigendom

Privatieve en gemeenschappelijke delen (schuldeisers?)

Notaris: basisakte + reglement van mede-eigendom

Rechten partijen

Nadelen?

Schuldeisers kunnen beslag nemen

Samen een gebouw huren (1)

Samen een huur OEK sluiten

Meerdere huurders <-> één verhuurder

In contract vaak hoofdelijk en ondeelbaar gehouden tot betaling van de huurprijs

Vertegenwoordigers ondertekenen OEK

Vzw’s kunnen één of twee vertegenwoordigers aanduiden

Sluiten OEK en regeling andere aspecten

Duidelijke afspraken maken

Welke kosten voor vzw en welke gemeenschappelijk, verdeelsleutel gemeenschappelijke kosten, regeling indien vzw uitstapt, …

Samen een gebouw huren (2)

Eén vzw als hoofdhuurder

Bepaalde delen van gebouw onderverhuren

OEK sluiten met de vzw’s

Meestal akkoord nodig van verhuurder

Zware verantwoordelijkheid

Aanspreekpunt

Betalen huur, huurwaarborg, schade, onderhoud,…

Initiatieven van ruimere omvang

Juridische zelfstandigheid behouden

=> Nieuwe juridische entiteit oprichten

Bepaalde taken op zich nemen

Ten dienste staan van de betrokken vzw’s

Zwaardere engagementen aangaan

Personeel aanwerven

…

-> In de vorm van een vzw

-> In de vorm van een vennootschap

Vzw of vennootschap? Gemeenschappelijk doel nastreven

Rechtsvorm kiezen

<-> feitelijke vereniging: samenwerking bestaat niet in rechte, geen rechtssubject die rechten kan verwerven en verplichtingen opnemen => de leden zullen handelen

Welke rechtsvorm is het meest aangepast aan de specifieke noden van de samenwerking?

Fiscaal regime?

Zijn de wettelijke/statutaire vereisten verenigbaar met de rechtsvorm?

Samenwerken in de vorm van een vzw Bepaalde activiteiten in onderbrengen

Voordeel bekomen via kostenbesparingen, kortingen bij gebruik diensten vzw,…

Voorbeelden

Structuur voor een kostendelende vereniging

Patrimonium – vzw die onroerende goed beschikbaar stelt aan een aantal exploitatie – vzw’s

Belangenorganisatie die advies verstrekt aan de leden en contacten onderhoudt met de overheid

Eigenaar van een roerend patrimonium (bv een bus), die ten dienste staat van meerdere vzw’s

Samenwerken in de vorm van een vzw

Statuten

Wie wordt lid?

Vzw-oprichters

Voorwaarden om achteraf aangenomen te worden om samen te werken

Vzw’s zelf lid?

NP is lid?

Samenwerken in de vorm van een vzw

Doel

Precies omschrijven (<-> nietigheid)

Bepaalde schaalvoordelen bieden aan de leden

…

Diensten? Omschrijven!

Ideële doel niet uit het oog verliezen

Geen te sterke gelijkenissen met die van handelsvennootschap

Samenwerken in de vorm van een vzw

Inbreng

Omvang?

Brengt ieder evenveel in?

Afhankelijk van grootte?

Criteria ?

aantal personeelsleden, omzet, balanstotaal, subsidie,…

Wijze waarop kapitaal of bepaalde goederen ingebracht worden?

Beperkingen inbouwen vertrekkende vzw

Vzw bepaalde termijn geven om som terug te betalen

Samenwerken in de vorm van een vzw

Stemrecht

Grote vs kleine vzw’s

Meer inbrengen= meer inspraak?

Afwijken van 1 lid, 1 stem?

Samenstelling RvB

Vzw’s zelf bestuurder?

Kandidaten voordragen die vertegenwoordigen?

Aantal mandaten RvB

Grootte vzw?

Samenwerken in de vorm van een vennootschap Bepaalde commerciële activiteiten ontplooien die aansluiten bij de

activiteiten

Aandeelhouder in een vennootschap

Met beperkte aansprakelijkheid

Nv, bvba, cvba, …

Onbeperkt? Vzw = handelaar!

Indien niet in strijd met een bepaling in de statuten

Geen meerderheidsparticipatie of controleparticipatie

Participatie moet in het verlengde liggen van het maatsch. doel

Participatie mag niet verboden zijn door subsid. overheid

Dividenden moeten aangewend worden voor de realisatie van het maatsch. doel

Samenwerken in de vorm van een vennootschap

Vennootschap met sociaal oogmerk = label

Nauwkeurige

omschrijving SO

Wijze

winstbesteding

Beperking

stemrecht AV (10%,

of 5%)

Modaliteiten

verwerving

aandelen WN

(vennoot)

Bijzonder

jaarverslag

toezicht SO

Geen/beperkt

vermogensvoordee

l voor de vennoten

Modaliteiten exit

WN

Plafond

winstuitkering (6%)

Bestemming activa

bij vereffening

Samenwerken in de vorm van een vennootschap

Coöperatieve vennootschap

minimum 3 vennoten

variabel kapitaal

soepele toe en uittreding vennoten

vennoten brengen K in en maken gebruik van de coöperatie

mogelijkheid loskoppeling kapitaalsinbreng zeggenschap

mogelijkheid creatie verschillende soorten aandelen

enorme flexibiliteit in regelgeving = statutaire vrijheid

Structurele samenwerkingsverbanden

E.M.M.A cvba-so (2008)

Eva vzw, MMN, Aksent vzw

Kochten gebouw -> renovatie

=> Maison Biloba huis vzw

15 woongelegenheden voor senioren, alleenstaanden of koppels

een solidaire leefruimte voor de bewoners

een onthaalruimte voor de buurt

Inclusie-Invest cvba-so (2011)

Nood aan aangepaste gebouwen voor mensen met een handicap

Aandeel: 2000 euro -> Belegging in vastgoed, verhuring aan een haalbare prijs

Rendement op investering door dividenduitkering (1,5 %)

Beveiligingsmechanismen:

4 cat. aandeelhouders

A: RP gehandicaptenzorg (3-6 bestuurders + voorzitter)

B: Andere RP en openbare instellingen (1- 2 bestuurders)

C: NP (1-2 bestuurders)

D: PMV re Vinci NV (1 bestuurder)

bestuurders worden niet vergoed

Structurele samenwerkingsverbanden

Disha groep cvba-so (2012)

DVC Sint-Jozef

Rotonde vzw

Spectrum vzw

De Ploeg vzw

Huize Walden vzw

Gedifferentieerde, vraaggestuurde zorg bieden

Gezamenlijke organisatie van diverse diensten (ICT, vervoer, administratie, comité voor preventie, aankoopbeleid, financiële, fiscale en juridische structuren, onderzoek en ontwikkeling, een kenniscentrum)

Actieve, gemeenschappelijke bijdrage leveren aan de regionale zorgafstemming

Structurele samenwerkingsverbanden

Geen vzw?

Activiteiten & diensten die aan de leden aangeboden zullen worden: commerciële activiteiten

Gezamenlijk realiseren van ondersteunende diensten sluit niet aan bij maatschappelijk doel van de vereniging

Financiële inbreng wordt niet vergoed

Wel cvba-so?

Makkelijk in- en uittreden van vennoten

Gelijkheid tussen de partners garanderen

Mogelijkheid om de verschillende financiële inbreng door de leden te valoriseren

Mogelijk regime van de RP belasting (indien geen dividend-uitkering!)

Fusie tussen vzw’s

Eén of meer verenigingen gaan op in een groter geheel

Besparingen realiseren

Kosten

Algemene wettelijke verplichtingen

Subsidiërende overheid

Wettelijk verplicht?

Voldoen aan de opgelegde voorwaarden voor erkenning en/of subsidiëring

Bepaalde omvang hebben?

Fusie tussen vzw’s

Voorbereidende fase

Keuze

Welke vzw blijft over, welke verdwijnt/verdwijnen?

Alles ontbinden -> A&P naar nieuwe vzw?

Wie heeft belangrijkste onroerende patrimonium?

Raad van bestuur: fusieovereenkomst

Nieuwe structuur uittekenen

Algemene Vergadering: stemrecht?

Garanties stem behouden in AV fusie-vzw

RvB, DB, directie?

Fusie tussen vzw’s

Voorbereidende fase

Statuten: nieuwe statuten of statutenwijziging fusiedragende vzw

Inventaris maken van het vermogen

Banken consulteren

Akkoord ter goedkeuring voorleggen aan AV

Ontbinding en vereffening vzw

Wijziging statuten

Fusie tussen vzw’s

Ontbinding en vereffening

Buitengewone AV

Ontbinding vermeld op de agenda (bijlage bij de oproeping)

Ontwerp OEK (bijlage bij de oproeping)

Minstens 2/3 van de leden aanwezig of vertegenwoordigd

Niet? Tweede AV

15 dagen na de eerste AV ten vroegste

Geldig beraadslagen ongeacht het aantal aanwezige of vertegenwoordigde leden

Minstens 4/5de van de aanwezige of vertegenwoordigde leden moet zich akkoord verklaren

Fusie tussen vzw’s

Ontbinding en vereffening

Verschillende AV’s moeten akkoord gaan

Ontbinding en vereffening onder opschortende voorwaarde

Alle betrokken vzw’s de fusieovereenkomst hebben goedgekeurd

Klok kan immers niet teruggedraaid worden!

Volledige A en P inbrengen in de fusie-vzw

Fusie tussen vzw’s

Uitwerken van de nieuwe structuur

Oprichting nieuwe vzw

Inbreng actief en passief

Als vzw rechtspersoonlijkheid heeft

Bij neerlegging statuten griffie Rb Koophandel

Aanpassing statuten bestaande vzw

Structuur AV en RVB aanpassen

Fusie tussen vzw’s

Publicatie documenten

Via dossier griffie Rb Koophandel

Ontbinding en vereffening

Beslissing tot ontbinding

Aanstelling vereffenaar en einde mandaat

Bestemming vermogen

Notariële akte (bij inbreng van een algemeenheid of van een bedrijfstak)

Oprichting van de nieuwe vzw/aanpassing statuten

Benoemingen bestuurders fusie-vzw/

Aanstelling nieuwe bestuurders en ontslag aantal bestuurders

Fusie tussen vzw’s en andere rechtspersonen?

RP zonder winstoogmerk?

Stichting, internationale vzw, beroepsvereniging

Aard en statutair doel is belangrijk

Gelijkaardig doel en zonder winstoogmerk?

Fusie toelaatbaar

Fusie tussen vzw’s en andere rechtspersonen?

Met handelsvennootschappen?

Gewone handelsvennootschap: neen

Vzw zou vermogen aanwending geven die in strijd is met haar wettelijke specialiteit

Participatie in handelsvennootschap kan wel

Met vennootschap met sociaal oogmerk?

Tot gevolg dat vzw vermogen inbrengt in een vso?

Procedure omzetting van de vzw in een vso (unanimiteit leden)

Ontbinding vso?

Inbreng vermogen in een vzw mogelijk