JOT TLYJ CDBLTNTKCNDJ PF BCEC {HBCNJC · cgjvtyfnbzn Cvbn `t ghtdtk, ybt gbgyfÇvt c h´wtnt cb,...

928
Rybufnf yf Vjhvjy JOT TLYJ CDBLTNTKCNDJ PF BCEC {HBCNJC

Transcript of JOT TLYJ CDBLTNTKCNDJ PF BCEC {HBCNJC · cgjvtyfnbzn Cvbn `t ghtdtk, ybt gbgyfÇvt c h´wtnt cb,...

  • Rybufnfyf

    VjhvjyJOT

    TLYJ CDBLTNTKCNDJ

    PF

    BCEC {HBCNJC

  • 19932004

    Translation of the Book of MormonBulgarian

    © 2004 yf Intellectual Reserve, Inc.Dcbxrb ghfdf pfgfptyb

    ISBN: 978-1-59297-518-1 Hardcover (34406 112)

    Printed in Germany /20114

  • Rybufnf yf VjhvjyHFPRFP, YFGBCFY JN

    H¨RFNF YF VJHVJY

    D¨H{E GKJXB,

    DPTN JN GKJXBNT YF YTAB

    Gjhflb rjtnj njq t c´rhfotybt yf ktnjgbcf yf yfhjlf yfYtab, c´oj b yf kfvfybnbnt — Yfgbcfy pf kfvfybnbnt, rjb-nj cf jcnfn´r jn ljvf Bphfbktd; c´oj b pf ∞ltby b tpbxybr —Yfgbcfy gj pfgjdtl, f c´oj b xhtp leÇf yf ghjhjxtcndjnj byf jnrhjdtybtnj — Yfgbcfy, pfgtxfnfy b crhbn d Ujcgjlf, pflf yt vjÿt lf `´lt eybojÿty — Pf lf ct gjzdb xhtp lfh`fnfb cbkfnf ~jÿbz, pf lf `´lt bpn´kredfy — Pfgtxfnfy jn h´rf-nf yf Vjhjybq b crhbn d Ujcgjlf, pf lf ct gjzdb d gjlÇjlzojdhtvt, gj yfxbyf yf tpbxybrf — N´kredfybtnj ve xhtp lfh-`fnf ~jÿbz.

    Tlyj c´rhfotybt, dptnj c´oj b jn Rybufnf yf Tnth, rjznjt ktnjgbc yf yfhjlf yf Zhtl, hfpgh´cyfn gj jyjdf dhtvt,rjufnj Ujcgjl j`´hrf tpbrf yf k∞ltnt, rjufnj nt cnhjzÇfrekf, pf lf ljcnbuyfn yt`tcfnf — Rjznj nhz`df lf gjrfÿt yfjcnfn´rf jn ljvf Bphfbktd dtkbrbnt ltkf, rjbnj Ujcgjl tbpd´hibk pf `fobnt bv, pf lf vjufn nt lf hfp`thfn pfdtnbntUjcgjlyb, xt nt yt cf jnÇd´hktyb yfdtrb — Nfrf c´oj b pfe`tÿlfdfytnj yf ∞ltby b tpbxybr, xt Bcec t {hbcnjc, Dtx-ybzn ~ju, Rjqnj ct gjrfpdf yf dcbxrb yfhjlb — B ctuf, frjbvf ytljcnfn´wb, nj nt cf uhtirb yf xjdtwb; tnj pfoj, ytjc´ÿlfqnt ~jÿbbnt ytof, pf lf vjÿtnt lf `´ltnt yfvthtybytjgtnytyb ghtl c´lbqcrbz ghtcnjk yf {hbcnf.

    Jhbubyfkty ghtdjl yf fyukbqcrb jn gkjxbntjn Lÿjpta Cvbn-vkflib

    G´hdjnj fyukbqcrj bplfybt t ge`kbredfyj dGfkvbhf, Y∞ Qjhr, CFO, ghtp 1830 u.

    Ge`kbredfyf jnW´hrdfnf yf Bcec {hbcnjc

    yf cdtnbbnt jn gjcktlybnt lybCjkn Ktqr Cbnb, Õnf, CFO

  • C¨RHFOTYBZ B JPYFXTYBZ D ~TKTÄRBNT GJLKBYBZ B D H¨RJDJLCNDJNJ R¨V GBCFYBZNF

    Cnfh Pfdtn~bn. ~bnbtBpÇjl BpÇjlKtd. KtdbnXbckf XbckfDnjh. DnjhjpfrjybtBcec Y. Bcec YfdbtdC´l. C´lbbHen Hen1 Wfh. 1 Wfhtnt2 Wfh. 2 Wfhtnt3 Wfh. 3 Wfhtnt4 Wfh. 4 Wfhtnt1 Ktn. 1 Ktnjgbcb2 Ktn. 2 KtnjgbcbTplhf TplhfYttv. YttvbzTcn. TcnbhBjd BjdGcfkvb GcfkvbGhbnxb GhbnxbTrk. TrkbcbfcnGtcty Gtcty yf

    gtcybntBcfbz BcfbzThtv. ThtvbzGkfx Gkfx´n yf

    ThtvbzTptr. TptrbbkLfy. LfybbkJcbz JcbzBjbk BjbkFvjc FvjcFdl. FdlbqBjyf BjyfVbÇ. VbÇtqYfev YfevFdfr. FdfrevCja. CjajybzFutq FutqPfÇ. PfÇfhbzVfk. VfkfÇbz

    Yjd PfdtnVfn. VfntzVfhrf VfhrfKerf KerfBjfyf BjfyfLtzybz Ltzybznf yf

    fgjcnjkbntZrjd. Zrjdjdj1 Gtn. 1 Gtnhjdj2 Gtn. 2 Gtnhjdj1 Bjfy. 1 Bjfyjdj2 Bjfy. 2 Bjfyjdj3 Bjfy. 3 BjfyjdjÕl. ÕljdjHbvk. Hbvkzybnt1 Rjh. 1 Rjhbynzybnt2 Rjh. 2 RjhbynzybntUfk. UfkfnzybntTatc. TatczybntAbkbg. AbkbgzybntRjk. Rjkjczybnt1 Cjk. 1 Cjkeywbnt2 Cjk. 2 Cjkeywbnt1 Nbv. 1 Nbvjntz2 Nbv. 2 NbvjntzNbnf NbnfAbkbv. AbkbvjyfTdh. TdhtbntJnrh. Jnrhjdtybtnj

    yf Bjfyf

    Rybufnf yf Vjhvjy1 Yt. 1 Ytab2 Yt. 2 YtabZrjd ZrjdTyjc TyjcZhjv ZhjvJvybq JvybqC. yf V. Ckjdfnf yf

    VjhvjyVjcbz VjcbzFkvf FkvfTkfvfy Tkfvfy3 Yt. 3 Ytab4 Yt. 4 YtabVjhv. VjhvjyTnth TnthVjh. Vjhjybq

    Extybt b pfdtnbE. b P. Extybt b

    pfdtnbJ. B. — 1 Jabwbfkyj

    bpzdktybt— 1

    J. B. — 2 Jabwbfkyjbpzdktybt— 2

    Cr´gjwtyty ~bcthVjbctq VjbctqFdh. FdhffvLÿ. C. — V. Lÿjpta

    Cvbn —Vfntz

    Lÿ. C. — B. LÿjptaCvbn —Bcnjhbz

    C. yf D. Cbvdjk´nyf dzhfnf

    G. Lÿ. C. Ghtdjl´n yf Lÿjpta CvbnH. G. H´rjdjlcndj r´v GbcfybznfTDH fknthyfnbdty ghtdjl jn tdhtqcrb tpbr.N.T. cktldf j`zcytybt yf blbjvb b nhelyb pf hfp`bhfyt ahfpb.BKB jpyfxf, xt cktldf j`zcytybt yf pyfxtybtnj yf fhÇfbxyb bphfpb.

  • v

    D¨DTLTYBT

    Rybufnf yf Vjhvjy t njv cdznj gbcfybt, gjlj`yj yf~b`kbznf. Nz t ktnjgbc pf dpfbvjjnyjitybznf yf ~juf clhtdybnt j`bnfntkb yf Ctdthyf b Õÿyf Fvthbrf b c´l´hÿfg´kyjnfnf yf dtxyjnj Tdfyutkbt.

    Rybufnf t yfgbcfyf jn vyjÿtcndj lhtdyb ghjhjwb, xhtpleÇf yf ghjhjxtcndjnj b jnrhjdtybtnj. NtÇybnt ckjdf, pfgb-cfyb yf pkfnyb gkjxb, cf wbnbhfyb b c´rhfntyb jn ghjhj-rf-bcnjhbr, yfhtxty Vjhvjy. Ktnjgbc´n hfprfpdf pf ldtdtkbrb wbdbkbpfwbb. Tlyfnf jn nzÇ bldf ghtp 600 u. gh. {h. jnThecfkbv b dgjcktlcndbt ct hfpltkz yf ldf yfhjlf, bpdtcnybrfnj ytabnb b kfvfybnb. Lheufnf bldf vyjuj gj-hfyj, rjufnjUjcgjl j`´hrdf tpbwbnt yf k∞ltnt ghb Dfdbkjycrfnf rekf.Nfpb yfhjlyjcnyf uhegf t bpdtcnyf rfnj zhtlbnb. Cktl Çbkzlbujlbyb dcbxrb cf eybojÿtyb, c bprk∞xtybt yf kfvfybnbnt,rjbnj cf ukfdybnt ghfltlb yf fvthbrfycrbnt bylbfywb.

    D´hÇjdyjnj c´`bnbt, jn`tkzpfyj d Rybufnf yf Vjhvjy, tkbxyjnj ckeÿtybt yf Ujcgjl Bcec {hbcnjc chtl ytabnbntyfcrjhj cktl Ytujdjnj d´prhtctybt. Nz bpkfuf extybznf yfTdfyutkbtnj, jxthnfdf gkfyf pf cgfctybt b rfpdf yf Çjhfnfrfrdj nhz`df lf yfghfdzn, pf lf gjcnbuyfn vbh d njpb ÿbdjn bdtxyj cgfctybt d blybz ÿbdjn.

    Cktl rfnj Vjhvjy pfd´hidf cdjbnt gbcfybz, njq ghtlfdfhfprfpf yf cbyf cb Vjhjybq, rjqnj ghb`fdz yzrjkrj ckjdf jnct`t cb b crhbdf gkjxbnt yf Ç´kvf Revjhf. Yf 21 ctgntvdhb1823 u. c´obzn njpb Vjhjybq, ghjckfdty b d´prhtcty, ct zdzdfyf ghjhjrf Lÿjpta Cvbn b uj yfcnfdkzdf jnyjcyj lhtdybzktnjgbc b ytujdjnj ghtljghtltktyj ghtdtÿlfyt yf fyukbq-crb tpbr.

    Gkjxbnt cf ghtljcnfdtyb cdjtdhtvtyyj yf Lÿjpta Cvbn,rjqnj ub ghtdtÿlf xhtp lfh`fnf b cbkfnf ~jÿbz. Ktnjgbc´ndtxt t bplflty yf vyjuj tpbwb rfnj yjdj, ljg´kybntkyj cdb-ltntkcndj, xt Bcec {hbcnjc t Cby yf ÿbdbz ~ju b xt dcbxrb,rjbnj ljqlfn ghb Ytuj b ct gjlxbyzdfn yf pfrjybnt b j`ht-lbnt yf Tdfyutkbtnj Ve, vjufn lf `´lfn cgfctyb.

    Jnyjcyj njpb ktnjgbc ghjhjr´n Lÿjpta Cvbn rfpdf: “RfpfÇyf `hfnznf, xt Rybufnf yf Vjhvjy t yfq-dzhyfnf jn dcbxrbrybub yf ptvznf, xt nz t rk∞xjdbzn rfv´r yf htkbubznf yb bxt xjdtr ct ghb`kbÿfdf gj-`kbpj lj ~juf, cgfpdfqrb ytqybntyfcnfdktybz, jnrjkrjnj xhtp rjznj b lf `bkj lheuf rybuf.”

    Ujcgjl ct gjuhbÿb, jcdty Lÿjpta Cvbn, jot tlbyfltctnv´ÿt lf dblzn pkfnybnt gkjxb b lf cnfyfn jcj`tyb cdbltnt-kb pf bcnbyyjcnnf b `jÿtcndtyjcnnf yf Rybufnf yf Vjhvjy.NtÇybnt gbcvtyb gjrfpfybz cf drk∞xtyb ner rfnj “Cdblt-

  • vi

    ntkcndjnj yf nhbvfnf jxtdblwb” b “Cdbltntkcndjnj yf jctvntjxtdblwb.”

    Ybt ghbrfydfvt Çjhfnf jn dcbxrb cnhfyb lf ghjxtnfn Rybuf-nf yf Vjhvjy, lf j`vbckzn l´k`jrj d c´hwfnf cb gjckfybtnj,rjtnj nz c´l´hÿf, b gjckt lf gjgbnfn ~juf-Dtxybz Jntw, dbvtnj yf {hbcnf, lfkb rybufnf t bcnbyyf. Jytpb, rjbnjgjcktldfn njpb htl b gjgbnfn c dzhf, ot gjkexfn xhtp cbkfnfyf Cdtnbz LeÇ cdbltntkcndj pf ytqyfnf bcnbyyjcn b `jÿtcndt-yjcn. (Dbÿ Vjhjybq 10:3–5.)

    Jytpb, rjbnj ghblj`bzn njdf `jÿtcndtyj cdbltntkcndj jnCdtnbz LeÇ, ot epyfzn xhtp c´ofnf cbkf, xt Bcec {hbcnjc tCgfcbntkzn yf cdtnf, xt Lÿjpta Cvbn t ytujdbzn jnrhjdbntkb ghjhjr d ntpb gjcktlyb lyb b xt W´hrdfnf yf Bcec {hbcnjcyf cdtnbbnt jn gjcktlybnt lyb t jnyjdj ecnfyjdtyjnj yfptvznf wfhcndj Ujcgjlyt, gjlujndzoj dnjhjnj ghbitcndbtyf Vtcbznf.

  • vii

    CDBLTNTKCNDJNJ YF NHBVFNF JXTDBLWBYtrf `´lt bpdtcnyj yf dcbxrb yfhjlb, gktvtyf, tpbwb bk∞lt, lj rjbnj ot ljqlt njpb nhel, xt ybt, xhtp `kfujlfnnfyf ~juf-Jntw b yfibz Ujcgjl Bcec {hbcnjc, cvt dbltkb gkj-xbnt, rjbnj c´l´hÿfn njpb ktnjgbc, rjqnj t ktnjgbc yf yfhj-lf yf Ytab, f c´oj b yf ntÇybnt `hfnz, kfvfybnbnt, f c´oj byf yfhjlf yf Zhtl, rjbnj ljqljÇf jn rekfnf, pf rjznj t ujdj-htyj. B pyftv c´oj, xt nt `zÇf ghtdtltyb xhtp lfh`fnf bcbkfnf ~jÿbz, pfojnj ukfc´n Ve yb uj pfzdb; tnj pfoj, ybtpyftv c´c cbuehyjcn, xt njpb nhel t bcnbyty. B ybt cdbltntk-cndfvt c´oj, xt cvt dbltkb bpl´k`fdfybznf, rjbnj cf d´hÇegkjxbnt, b nt yb `zÇf gjrfpfyb xhtp cbkfnf ~jÿbz, f yt yfxjdtr. B ybt pfzdzdfvt c´c ckjdf nhtpdb, xt tlby ~jÿbq fyutkcktpt jn yt`tcfnf b ljytct, b gjkjÿb ghtl jxbnt yb gkjxbnt,n´q xt ybt vjÿfÇvt lf gjuktlytv b lf ub dblbv, rfrnj bbpl´k`fdfybznf d´hÇe nzÇ. B ybt pyftv, xt t xhtp `kfujlfnnfyf ~juf-Jntw b yf yfibz Ujcgjl Bcec {hbcnjc, xt ybt ubdblzÇvt b cdbltntkcndfvt, xt ntpb ytof cf bcnbyyb. B njdf txelyj d jxbnt yb. Ghb dct njdf, ukfc´n Ujcgjlty yb pfgjdzlflf cdbltntkcndfvt pf njdf b tnj pfoj, pf lf `´ltv gjrjhyb yf~jÿbbnt pfgjdtlb, ybt cdbltntkcndfvt pf ntpb ytof. B pyftv,xt frj cvt dthyb d {hbcnf, ybt ot ghtxbcnbv jltÿlbnt cb jnrh´dnf yf dcbxrb xjdtwb b ot `´ltv yfvthtyb ytjgtnytybghtl c´lbqcrbz ghtcnjk yf {hbcnf, b ot ÿbdttv dtxyj cYtuj d yt`tcfnf. B lf `´lt gjxbn pf Jnwf, b pf Cbyf, b pfCdtnbz LeÇ, Rjbnj cf tlby ~ju. Fvby.

    Jkbd´h Rfel´hbLtqdbl Ebnv´hVfhnby {fhbc

  • viii

    CDBLTNTKCNDJNJ YF JCTVNT JXTDBLWBYtrf `´lt bpdtcnyj yf dcbxrb yfhjlb, gktvtyf, tpbwb b k∞-lt, lj rjbnj ot ljqlt njpb nhel, xt Lÿjpta Cvbn-vkflib,ghtdjlfx´n yf njpb nhel, yb t gjrfpfk gkjxbnt, pf rjbnj `tujdjhtyj, rjbnj bpuktÿlfn rfnj pkfnyb, b rjkrjnj kbcnjdtcgjvtyfnbzn Cvbn `t ghtdtk, ybt gbgyfÇvt c h´wtnt cb, dblzÇ-vt c´oj b bpl´k`fdfybznf d´hÇe nzÇ, dcbxrb yfuktl cnfhbyybb c bprecyf bphf`jnrf. B pf njdf ybt cdbltntkcndfvt c´c ckjdfnhtpdb, xt cgjvtyfnbzn Cvbn yb gjrfpf gkjxbnt, pfojnj ybtub dblzÇvt b gjdlbuyfÇvt, b pyftv c´c cbuehyjcn, xt cgjvtyf-nbzn Cvbn ghbntÿfdf gkjxbnt, pf rjbnj ujdjhbÇvt. B ybt lfdf-vt bvtyfnf cb yf cdtnf, pf lf cdbltntkcndfvt yf cdtnf pf njdf,rjtnj cvt dbltkb. B ybt yt k´ÿtv, ~ju yb t cdbltntk pf njdf.

    Rhbcnbzy Ebnv´h {fqh´v GtqlÿLÿtqr´` Ebnv´h Lÿjpta Cvbn-cnfhibGbn´h Ebnv´h-vkflib {fqh´v CvbnLÿjy Ebnv´h Cfvetk {. Cvbn

  • ix

    CDBLTNTKCNDJNJ YF GHJHJRF LÄJPTA CVBNTnj cj`cndtybnt levb yf ghjhjrf Lÿjpta Cvbn jnyjcyj gjz-dfnf yf Rybufnf yf Vjhvjy:

    “Ghtp yjonf yf 21 ctgntvdhb [1823 u.] . . . fp ct jnlfljÇ yfvjkbndf b cvbhtyj evjkzdfyt yf Dctvju´obz ~ju . . . .

    Ljrfnj `zÇ nfrf d ghjwtc yf ghbpjdfdfyt yf ~juf, fp pf`tkzpfÇtlyf cdtnkbyf lf ct gjzdzdf d cnfznf vb, rjznj ghjl´kÿb lf ctedtkbxfdf, ljrfnj d cnfznf yt cnfyf gj-cdtnkj b jn lty, rjufnjbpdtly´ÿ tlyf kbxyjcn ct gjzdb lj ktukjnj vb, rfnj cnjtit d´dd´pleÇf, nfrf ojnj rhfrfnf ô yt ljrjcdfÇf gjlf.

    Njq `tit j`ktxty d ibhjrf hj`f c bprk∞xbntkyf `tkjnf.Njdf `tit `tkjnf, ghtd´pÇjÿlfof dcbxrj ptvyj, rjtnj yzrjuf`zÇ dbÿlfk, b yt dzhdfv, xt ytoj ptvyj `b vjukj lf `´ltyfghfdtyj lf bpuktÿlf njkrjdf bpd´yhtlyj `zkj b `ktcnzoj.Lkfybnt ve b h´wtnt ve vfkrj yfl rbnrbnt `zÇf jnrhbnb,c´oj b Çjlbkfnf ve, rfrnj b rhfrfnf ve vfkrj yfl uktptybnt.Ukfdfnf b dhfn´n ve c´oj `zÇf jnrhbnb. VjÿfÇ lf pf`tktÿf, xtnjq yzvfit ybrfrdf lheuf lhtÇf, jcdty nfpb hj`f, n´q rfnj nz`tit jndjhtyf b vjÿtÇ lf dbÿlfv d gfpdfnf ve.

    Yt cfvj xt hj`fnf ve `tit bpd´yhtlyj `zkf, yj b wzkfnf vekbxyjcn `t ytjgbcetvj dtkbrjktgyf, f bphfÿtybtnj yf kbwtnjve `tit yfbcnbyf rfnj cdtnrfdbwf. Cnfznf `t bpd´yhtlyj cdtn-kf, yj yt njkrjdf `ktcnzof, rjkrjnj ytgjchtlcndtyj jrjkjcfvbz ytuj. Rjufnj uj gjuktlyfÇ pf g´hdb g´n, ct egkfibÇ, yjvyjuj crjhj cnhfÇ´n vt yfgecyf.

    Njq vt yfhtxt gj bvt b vb rfpf, xt `bk ghfntybr, bpghfnty jn~jÿbtnj ghbc´cndbt ghb vty, b xt bvtnj ve `bkj Vjhjybq, xt~ju bvfk pf vtyt hf`jnf, rjznj nhz`dfkj lf bpg´kyz; b xt bvtnjvb ozkj lf `´lt gjpyfnj bpvtÿle dcbxrb yfwbb, gktvtyf btpbwb pf lj`hj b pf pkj, cbhtx, xt pf ytuj ot ct ujdjhb b lj`hj, bkjij chtl dcbxrb Çjhf.

    Njq rfpf, xt bvfkj tlyf ghtlfltyf yf c´Çhfytybt rybuf,yfgbcfyf d´hÇe pkfnyb gkjxb, rjznj hfprfpdf pf ghtlbiybntj`bnfntkb yf njpb rjynbytyn b g´hdjbpnjxybrf, jnr´ltnj cfghjbpktpkb. Njq c´oj rfpf, xt nz c´l´hÿf g´kyjnfnf yf dtxyj-nj Tdfyutkbt, n´q rfrnj t `bkj ghtlfltyj jn Cgfcbntkz yflhtdybnt j`bnfntkb;

    jcdty njdf, xt nfv bvf ldf rfv´rf d cht`´hyb l´ub b xt ntpbrfv´yb, ghbrhtgtyb r´v tlby yfuh´lybr, c´cnfdkzdfn njdf,rjtnj ct yfhbxf Ehbv b Nevbv, b cf ckjÿtyb c gkjxbnt; b xtghbntÿfdfytnj b egjnht`fnf yf ntpb rfv´yb `bkj njdf, rjtnjghtlcnfdkzdfkb “Uktlfxbnt” d lhtdyb bkb vbyfkb dhtvtyf, b xt~ju ub `bk ghbujndbk c wtk lf ct ghtdtlt rybufnf.”

    * * * * * * *

  • x

    “Njq vb rfpf jot, xt rjufnj gjkexf ntpb gkjxb, pf rjbnj tujdjhbk, gjytÿt dhtvtnj lf `´lfn gjkextyb yt `bkj jot yfcnf-yfkj, fp yt nhz`df lf ub gjrfpdfv yf ybrjuj, ybnj yfuh´lybrf cEhbvf b Nevbvf, f cfvj yf ntpb, yf rjbnj ot vb `´lt pfgjdzlf-yj lf ub gjrfÿf, b frj uj yfghfdz, c´v ozk lf `´lf eybojÿty.Ljrfnj njq hfpujdfhzit c vtyt pf gkjxbnt, d c´pyfybtnj vb cthfprhb dbltybt, n´q xt fp vjÿfÇ lf dblz vzcnjnj, r´ltnj `zÇfgjcnfdtyb gkjxbnt, b nj njkrjdf zcyj b njxyj, xt rjufnj ujgjctnbÇ, vjÿfÇ dtlyfuf lf uj gjpyfz.

    Cktl njdf c´j`otybt dblzÇ, xt cdtnkbyfnf d cnfznf pfgjxyf lfct c´`bhf gk´nyj jrjkj abuehfnf yf njpb, rjqnj vb `tit ujdj-hbk, b njdf ghjl´kÿb ljnjufdf, ljrfnj cnfznf jnyjdj cnfyf n´vyf,c bprk∞xtybt ytgjchtlcndtyj jrjkj ytuj, rjufnj bpdtly´ÿc´uktlfÇ ytoj rfnj ghjÇjl, rjqnj ct jndjhb yfghfdj yfujht dyt`tcfnf b njq ct d´pytct, ljrfnj yt bpxtpyf yfg´kyj, b cnfznfcnfyf jnyjdj n´vyf, rfrnj `tit gj-hfyj, ghtlb lf ct gjzdb nfpbyt`tcyf cdtnkbyf.

    Fp ktÿfÇ b hfpvbikzdfÇ d´hÇe ytj`bxfqyjcnnf yf nfpb ckex-rf, xeltqrb ct vyjuj yf njdf, rjtnj vb `tit rfpfyj jn njpbytj`bryjdty ghfntybr; njufdf gjchtl vjbnt hfpvbiktybz fpdytpfgyj jnrhbÇ, xt cnfznf vb jnyjdj `tit pfgjxyfkf lf ctjcdtnzdf b rfnj xt kb d tlby vbu c´obzn yt`tcty ghfntybr`tit jnyjdj lj ktukjnj vb.

    Njq pfgjxyf jnyjdj lf vb hfprfpdf c´dctv c´obnt ytof, rfrnjghtp dhtvt yf g´hdjnj ve gjctotybt, `tp yb yfq-vfkrf ghjvzyf,cktl rjtnj vt jcdtljvb pf ujktvbnt d´pvtplbz, rjbnj bldfkbyf ptvznf c´c cnhfiyb jgecnjitybz jn ukfl, vtx b vjh, b xtntpb v´xbntkyb d´pvtplbz otkb lf ljqlfn yf ptvznf ghtp njdfgjrjktybt. Cktl rfnj hfprfpf ntpb ytof, njq ct d´pytct jnyjdj,rfrnj `t cnjhbk njdf ghtlb.

    D njpb vjvtyn jngtxfn´r´n d´hÇe c´pyfybtnj vb `tit njkrj-df l´k`jr, xt c´yzn `t bp`zufk jn jxbnt vb b fp ktÿfÇ, ghtbpg´k-yty c elbdktybt jn njdf, rjtnj `zÇ dblzk b xek. Yj rjkrj ujkzvf`t bpytyflfnf vb, rjufnj fp jnyjdj c´uktlfÇ c´obz ghfntybr ljktukjnj cb b uj xeÇ gfr lf hfprfpdf b ghtgjdnfhz jnyjdj c´obntytof, rfrnj ghtlb; b njq lj`fdb tlyj ghtleghtÿltybt r´v vty,rfnj vb rfpf, xt Cfnfyf ozk lf ct jgbnf lf vt bpreib (rfnjcktlcndbt jn rhfqyfnf `tlyjcn yf `fobyjnj vb ctvtqcndj) lfdptvf gkjxbnt c wtk lf pf`jufntz. Njdf njq vb pf`hfyb, rfnjrfpf, xt, gjkexfdfqrb gkjxbnt, fp yt nhz`df lf bvfv ybojlheuj ghtldbl, jcdty lf ghjckfdzv ~juf b lf yt `´lf gjdkbzdfy jnybrfrdf lheuf gjl`elf, jcdty nfpb pf bpuhfÿlfytnj yf Ytujdjnjwfhcndj, d ghjnbdty ckexfq yt `bÇ vju´k lf ub gjkexf.

    Cktl njdf nhtnj gjctotybt, njq jnyjdj ct d´pytct d yt`tcfnf,rfrnj ghtlb b fp `zÇ jnyjdj jcnfdty lf hfpvbikzdfv d´hÇe

  • xi

    cnhfyyjcnnf yf njdf, rjtnj njre-oj `zÇ ghtÿbdzk; b gjxnbdtlyfuf, cktl rfnj yt`tcybzn ghfntybr ct `tit d´pytc´k pf nhtnbg´n, gtntk´n ghjgz b fp pf`tkzpfÇ, xt ltyzn yf`kbÿfdf, nfrf xtyfibnt hfpujdjhb nhz`df lf cf ghjl´kÿbkb wzkfnf nfpb yjo.

    Crjhj cktl njdf fp cnfyfÇ jn ktukjnj cb b rfrnj j`bryjdtyj ctjnlfljÇ yf dctrblytdybz nhel; yj jgbndfqrb ct lf hf`jnz, rfr-nj lheu g´n, fp gjxedcndfÇ cbkbnt cb njkrjdf bpnjotyb, xt yt`zÇ cgjcj`ty yf yboj. ~fof vb, rjqnj hf`jntit pftlyj c vty,dblz, xt ytoj yt t yfhtl c vty, b vb rfpf lf ct ghb`thf e ljvf.Fp nh´uyfÇ c yfvthtybt lf jnblf dr´ob, yj jgbndfqrb ct lfghtcrjxf juhflfnf jrjkj ybdfnf, r´ltnj ct yfvbhfÇvt, cbkbntvb vt yfgecyfÇf c´dctv, fp gflyfÇ `tpgjvjoty yf ptvznf b pfbpdtcnyj dhtvt `zÇ ytcgjcj`ty lf jc´pyfz yboj.

    G´hdjnj ytoj, rjtnj cb cgjvyzv, `t tlby ukfc, rjqnj vbujdjhtit b vt yfhbxfit gj bvt. DlbuyfÇ jxb b dblzÇ c´obzghfntybr lf cnjb yfl ukfdfnf vb, pfj`brjkty jn cdtnkbyf rfrnjgj-hfyj. Njufdf njq jnyjdj vb gjdnjhb dcbxrj, rjtnj vb `titrfpfk ghtlbiyfnf yjo, b vb pfgjdzlf lf jnblf ghb `fof cb blf ve hfprfÿf pf dbltybtnj b pfgjdtlbnt, rjbnj `zÇ gjkexbk.

    Fp ct gjlxbybÇ, d´hyfÇ ct ghb `fof cb yf ybdfnf b ve ghtgjdnj-hbÇ dcbxrj. Njq vb jnujdjhb, xt njdf t `bkj jn ~juf, b vb rfpf lfblf b lf cnjhz rfrnj ghfntybr´n vb `tit pfgjdzlfk. Fp yfgecyfÇybdfnf b jnbljÇ yf vzcnjnj, r´ltnj ghfntybr´n vb `tit rfpfk,xt ct yfvbhfn gkjxbnt, b `kfujlfhtybt yf zcyjnfnf yf dbltybtnj,rjtnj `zÇ bvfk jnyjcyj vzcnjnj, fp uj gjpyfÇ d vbuf, ojv ghb-cnbuyfÇ nfv.

    ~kbpj lj ctkjnj Vfyxtcn´h d jrjkbznf Jynfhbj, ofnf Y∞ Qjhr,ct yfvbhf tlby Ç´kv c´c pyfxbntkyb hfpvthb, yfq-dbcjrbzn jndcbxrb lheub d c´ctlcndj. Yf pfgflyfnf cnhfyf yf njpb Ç´kv,ytlfktxt jn d´hÇf, gjl tlby rfv´r c ljcnf ujkzv hfpvth, ctyfvbhfÇf gkjxbnt, gjcnfdtyb d tlyf rfvtyyf renbz. Njpb rfv´r`tit lt`tk b pfrh´ukty d chtlfnf yf ujhyfnf cnhfyf b gj-n´y´rr´v rhfbofnf, nfrf xt chtlfnf ve ct gjrfpdfit yfl ptvznf,j`fxt rhfbofnf yfjrjkj `zÇf gjrhbnb c gh´cn.

    Cktl rfnj vfÇyfÇ gh´cnnf, fp yfvthbÇ tlby gh´n, rjqnj g´Ç-yfÇ gjl h´`f yf rfv´rf b c vfkrj ecbkbt uj gjdlbuyfÇ. Gjuktl-yfÇ d´nht b yfbcnbyf nfv dblzÇ gkjxbnt, Ehbvf b Nevbvf, byfuh´lybrf, rfrnj ghfntybr´n `tit pfzdbk. Renbznf, d rjznjnt ktÿfÇf, `tit yfghfdtyf xhtp cukj`zdfyt yf rfv´yb, cd´hpf-yb c yzrfr´d dbl wbvtyn. Yf l´yjnj yf renbznf `zÇf gjcnfdtybyfghzrj ldf rfv´rf b d´hÇe ntpb rfv´yb ct yfvbhfÇf gkjxbnt blheubnt ghtlvtnb c nzÇ.

    YfghfdbÇ jgbn lf ub bpdflz, yj ghfntybr´n vb pf`hfyb b vtjcdtljvb jnyjdj, xt vjvtyn´n pf bpdfÿlfytnj bv jot ytt lji´k, ybnj g´r ot ljqlt, ljrfnj yt bpvbyfn xtnbhb ujlbyb;

  • xii

    njq vb rfpf j`fxt, xt ot nhz`df lf ljqlf yf njdf vzcnj njxyjcktl tlyf ujlbyf b xt njq ot vt chtoyt, b xt nhz`df lf ghjl´k-ÿfdfv lf ghfdz nfrf, ljrfnj yt yfcn´gb dhtvtnj pf gjkexfdfytyf gkjxbnt.

    C´j`hfpyj c njdf, rjtnj vb `tit pfgjdzlfyj, fp jnbdfÇ nfv drhfz yf dczrf ujlbyf b dctrb g´n yfvbhfÇ c´obz ghfntybr; b ghbdctrb jn yfibnt hfpujdjhb gjkexfdfÇ jn ytuj yfhtÿlfyt b cdtlt-ybz jnyjcyj njdf, rjtnj Ujcgjl ot ghfdb, rfr b gj rfr´d yfxbynhz`df lf `´lt h´rjdjltyj wfhcndjnj Ve d gjcktlybnt lyb.”

    * * * * * * *“Yfq-ctnyt yfcn´gb dhtvtnj pf dptvfyt yf gkjxbnt, Ehbvf b

    Nevbvf, b yfuh´lybrf. Yf ldfltctn b dnjhbz lty yf ctgntv-dhb, Çbkzlf jctvcnjnby ldfltctn b ctlvf ujlbyf, cktl rfnj `zÇjnbi´k, rfrnj j`bryjdtyj, cktl rhfz yf jot tlyf ujlbyf, yfvzcnjnj, r´ltnj nt `zÇf gjkjÿtyb, c´obzn yt`tcty ghfntybrvb ub ghtlflt c njdf gjh´xtybt: xt nhz`df lf `´lf jnujdjhty pfnzÇ b xt frj ljgecyf lf vb ct bpgk´pyfn gjhflb kbgcf yfuhbÿf bkb yzrfrdf vjz yt`htÿyjcn, ot `´lf jnÇd´hkty; j`fxtfrj egjnht`z dcbxrbnt cb ecbkbz lf ub pfgfpz, ljrfnj njq, ghf-ntybr´n, yt ljqlt lf ub gjbcrf, nt ot `´lfn pfgfptyb.

    Fp crjhj jnrhbÇ ghbxbyfnf, gjhflb rjznj `zÇ gjkexbk njkrj-df cnhjub pfgjdtlb lf ub pfgfpz d `tpjgfcyjcn b pfoj ghfntyb-r´n vb `tit rfpfk, xt rjufnj bpd´hif njdf, rjtnj ct bpbcrdf jnvtyt, njq ot ub gjbcrf. Pfojnj dtlyfuf, ojv ct hfpxe, xt cf evtyt, `zÇf gjkjÿtyb yfq-tythubxyb ecbkbz nt lf vb `´lfnjnytnb. Dczrfrdf Çbnhjcn, rjznj vjÿtit lf ct bpyfvthb, `titegjnht`tyf pf nfpb wtk. Ghtcktldfybznf cnfyfÇf gj-zhjcnyb bgj-ÿtcnjrb jnghtlb b n´kgbnt `zÇf gjcnjzyyj yfohtr lf vb ubdptvfn, frj t d´pvjÿyj. Yj xhtp v´lhjcnnf ~jÿbz nt jcnfyfÇf d`tpjgfcyjcn d h´wtnt vb, ljrfnj yt bpg´kybÇ xhtp nzÇ njdf,rjtnj ct bpbcrdfit jn vtyt. B rjufnj, cgjhtl rfrnj `tit eujdj-htyj, ghfntybr´n ub gjbcrf, fp ve ub ghtlfljÇ b njq ub bvf dcdjt dkfltybt lj lty lytity, rjqnj t dnjhbzn lty yf vfq, Çbkz-lf jctvcnjnby nhbltctn b jcvf ujlbyf.”

    Pf g´kybz ntrcn dbÿ “Lÿjpta Cvbn — Bcnjhbz” d “Cr´gjwt-yty `bcth” b History of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints(“Bcnjhbz yf W´hrdfnf yf Bcec {hbcnjc yf cdtnbbnt jn gjcktl-ybnt lyb”), njv g´hdb, ukfdb jn 1 lj 6 drk∞xbntkyj.

    Lhtdybzn ktnjgbc, bpdflty jn ptvznf gj njpb yfxby, rfnj ukfcyf tlby yfhjl, ujdjhto jn gh´cnnf, b ghtdtlty yf c´dhtvtytytpbr xhtp lfh`fnf b cbkfnf ~jÿbz, rfrnj `tit pfcdbltntkcndfyjxhtp ~jÿtcndtyj gjnd´hÿltybt, t ge`kbredfy pf g´hdb g´n yffyukbqcrb ghtp 1830 u. gjl pfukfdbt “The Book of Mormon”.

  • xiii

    RHFNRJ J~ZCYTYBT PF

    Rybufnf yf VjhvjyRybufnf yf Vjhvjy t cdtoty ktnjgbc yf yfhjlbnt d lhtdyfFvthbrf b t bpl´k`fyf d´hÇe kbcnjdt jn vtnfk. D cfvfnfrybuf ct ujdjhb pf xtnbhb dblf vtnfkyb gkjxb:1. Gkjxbnt yf Ytab, rjbnj cf ldf dblf: Vfkrb gkjxb b Ujktvb

    gkjxb. G´hdbnt cf gjcdtntyb yfq-dtxt yf leÇjdyb d´ghj-cb, yf ckeÿtybtnj b extybznf yf ghjhjwbnt, ljrfnj dnjhb-nt hfpuktÿlfn ukfdyj cdtncrfnf bcnjhbz yf d´ghjcybntyfhjlb (1 Ytab 9:2–4). Jn dhtvtnj yf Vjcbz j`fxt Ujktvb-nt gkjxb c´l´hÿfn c´oj b d´ghjcb jn ujkzvj leÇjdyjpyfxtybt.

    2. Gkjxbnt yf Vjhvjy, rjbnj ct c´cnjzn jn c´rhfotybt,yfghfdtyj jn Vjhvjy yf Ujktvbnt gkjxb yf Ytab c vyjujj`zcytybz. Ntpb gkjxb c´l´hÿfn c´oj ghjl´kÿtybt yfbcnjhbznf, yfgbcfyj jn Vjhvjy, b ljg´kytybz jn ytujdbzcby Vjhjybq.

    3. Gkjxbnt yf Tnth, rjbnj ghtlcnfdkzdfn bcnjhbz yf zhtlb-nbnt. Njpb ktnjgbc t c´rhfnty jn Vjhjybq, rjqnj ghb`fdzner cdjb cj`cndtyb j`zcytybz b dv´rdf ktnjgbcf d j`ofnfbcnjhbz gjl pfukfdbt “Rybufnf yf Tnth”.

    4. Gkjxbnt jn gbhbyx, ljytctyb jn yfhjlf yf KtÇbq jnThecfkbv ghtp 600 u. gh. {h. Nt c´l´hÿfn “gtnnt rybub yfVjbctq, . . .f c´oj b ktnjgbc yf ∞ltbnt jn yfxfkjnj, . . .ljpfgjxdfytnj yf wfhedfytnj yf Ctltrbz, wfh yf Õlf; fc´oj b ghjhjxtcndfnf yf cdtnbnt ghjhjwb” (1 Ytab 5:11–13). Vyjuj wbnfnb jn ntpb gkjxb, gjpjdfdfob ct yf Bcfbz blheub `b`ktqcrb b yt`b`ktqcrb ghjhjwb, ct gjzdzdfn dRybufnf yf Vjhvjy.Rybufnf yf Vjhvjy drk∞xdf gtnyfltctn ukfdyb xfcnb bkb

    gjlhfpltktybz, bpdtcnyb (c tlyj bprk∞xtybt) rfnj rybub, bdczrf tlyf t j`jpyfxtyf c bvtnj yf ukfdybz ô fdnjh. G´hdfnfxfcn (g´hdbnt itcn rybub, pfd´hidfob c Jvybq) t ghtdjljn Vfkrbnt gkjxb yf Ytab. Vtÿle rybubnt yf Jvybq bVjcbz bvf tlyf lj`fdrf, jpfukfdtyf Ckjdfnf yf Vjhvjy.Nfpb lj`fdrf cd´hpdf ktnjgbcf, bpl´k`fy d´hÇe Vfkrbntgkjxb, c Vjhvjyjdjnj c´rhfotybt yf Ujktvbnt gkjxb.

    Yfq-l´kufnf xfcn, jn Vjcbz lj Vjhvjy, ukfdf ctlvf drk∞-xbntkyj, t ghtdjl yf Vjhvjyjdjnj c´rhfotybt yf Ujktvbntgkjxb yf Ytab. Pfrk∞xbntkyfnf xfcn, jn ukfdf jcvf yf Vjh-vjy lj rhfz yf rybufnf, t bpl´k`fyf jn cbyf yf Vjhvjy—Vjhjybq, rjqnj cktl rfnj pfd´hidf ktnjgbcf yf ÿbdjnf yf`fof cb, ghfdb c´rhfotybt yf zhtlbncrbz ktnjgbc (Rybufnf

  • xiv

    yf Tnth), b gj-r´cyj ghb`fdz xfcnbnt, gjpyfnb rfnj Rybufnfyf Vjhjybq.

    Jrjkj 421 u. jn {h. Vjhjybq, gjcktlybzn jn ytabncrbntghjhjwb-bcnjhbwb, pfgtxfndf cdtotybz ktnjgbc b uj crhbdf dUjcgjlf, pf lf bpktpt yfzdt d gjcktlybnt lyb, rfrnj t ghtlcrf-pfyj jn ukfcf ~jÿbq xhtp ecnfnf yf Ytujdbnt lhtdyb ghjhjwb.Ghtp 1823 u. jn {h. njpb c´obzn Vjhjybq, dtxt d´prh´cyfk,gjctofdf ghjhjrf Lÿjpta Cvbn b ve ghtlfdf bpl´k`fybntgkjxb.

  • xv

    PFUKFDBZ B HTL YF RYBUBNT D

    Rybufnf yf VjhvjyPfukfdbt Cnh.

    G´hdf rybuf yf Ytab . . . . . . . . . . . . . 1

    Dnjhf rybuf yf Ytab . . . . . . . . . . . . . 66

    Rybuf yf Zrjd . . . . . . . . . . . . . . . . 147

    Rybuf yf Tyjc . . . . . . . . . . . . . . . . 169

    Rybuf yf Zhjv . . . . . . . . . . . . . . . . 172

    Rybuf yf Jvybq . . . . . . . . . . . . . . . 174

    Ckjdfnf yf Vjhvjy . . . . . . . . . . . . . . 178

    Rybuf yf Vjcbz . . . . . . . . . . . . . . . 180

    Rybuf yf Fkvf . . . . . . . . . . . . . . . . 258

    Rybuf yf Tkfvfy . . . . . . . . . . . . . . . 465

    Nhtnb Ytab . . . . . . . . . . . . . . . . . 515

    Xtnd´hnb Ytab . . . . . . . . . . . . . . . 587

    Rybuf yf Vjhvjy . . . . . . . . . . . . . . . 592

    Rybuf yf Tnth . . . . . . . . . . . . . . . . 616

    Rybuf yf Vjhjybq . . . . . . . . . . . . . . 655

    H¨RJDJLCNDJ R¨V GBCFYBZNF

    D´dtltybt

    Fp`exty Cgbc´r yf Ntvbnt

  • BKÕCNHFWBB

    1. Ujcgjl Bcec {hbcnjcRfhnbyf jn {fqyhbÇ {javfy

    2. Ghjhjr´n Lÿjpta CvbnRfhnbyf jn Fkdby UbnbycDbÿ “Cdbltntkcndjnj yf ghjhjrf Lÿjpta Cvbn”, cnh. ix–xii

    3. KtÇbq yfvbhf KbfÇjyfnfRfhnbyf jn Fhyjkl Ahb`´huDbÿ 1 Ytab 16, cnh. 41–45

    4. KtÇbq b ytujdbzn yfhjl ghbcnbufn d j`tnjdfyfnf ptvzRfhnbyf jn Fhyjkl Ahb`´huDbÿ 1 Ytab 18, cnh. 51–54

    5. Fkvf rh´ofdf d´d djlbnt yf VjhvjyRfhnbyf jn Fhyjkl Ahb`´huDbÿ Vjcbz 18, cnh. 224–228

    6. Cfvebk Kfvfybn´n ghjhjredfRfhnbyf jn Fhyjkl Ahb`´huDbÿ Tkfvfy 16, cnh. 512–514

    7. Bcec {hbcnjc gjctofdf fvthbrfycrbnt ptvbRfhnbyf jn Lÿjy CrjnDbÿ 3 Ytab 11, cnh. 541–545

    8. Vjhjybq pfhfdz ytabncrbz ktnjgbcRfhnbyf jn Njv K´d´kDbÿ Vjhvjy 8, cnh. 607–611

  • G´hdfnf Rybuf yf Ytab

    YTUJDJNJ EGHFDKTYBT B CKEÄTYBT

    Hfprfp pf KtÇbq b ytujdfnf ÿtyf Cfhbz, b pf xtnbhbvfnfve cbyjdt, yfhbxfyb (pfgjxdfqrb jn yfq-cnfhbz) Kfvfy,Ktvebk, Cfv b Ytab. Ujcgjl ghtleghtÿlfdf KtÇbq lf yfgecytptvznf yf Thecfkbv, pfojnj njq ghjhjredf yf k∞ltnt jnyjcyjnzÇyjnj `tppfrjybt b nt ct jgbndfn lf jnytvfn ÿbdjnf ve.Njq g´nedf nhb ltyf ghtp gecnjinf c´c ctvtqcndjnj cb. Ytabdptvf `hfnznf cb b ct dh´of d ptvznf yf Thecfkbv, pf lf ctclj`bt c ktnjgbcf yf ∞ltbnt. Hfprfp pf ntÇybnt cnhflfybz. Ntdptvfn l´othbnt yf Bcvfbk pf ÿtyb. Nt dptvfn ctvtqcndfnfcb b nh´udfn d gecnjinf. NtÇybnt cnhflfybz b ytofcnbz dgecnjinf. {jl´n yf g´nedfybznf bv. Nt ljcnbufn lj j`ibh-ybnt djlb. ~hfnznf yf Ytab ct `eynedfn ghjnbd ytuj. Njq ubj`´hrdf b gjcnhjzdf tlby rjhf`. Nt lfdfn yf vzcnjnj bvtnjBpj`bkbt. Ghtrjczdfn j`ibhybnt djlb b ghbcnbufn d j`tnj-dfyfnf ptvz, b n´q yfnfn´r. Njdf t cgjhtl hfprfpf yf Ytab;bkb c lheub ckjdf, fp, Ytab, yfgbcfÇ njpb ktnjgbc.

    UKFDF 1

    Ytab pfgjxdf ktnjgbcf yf yfhjlfcb. KtÇbq dbÿlf d´d dbltybtcn´k` jn ju´y b xtnt jn tlyfrybuf yf ghjhjxtcndf. Njq ckfdb~juf, ghtlcrfpdf ghbitcndbtnjyf Vtcbznf b ghjhjredf jnyjcyjeybojÿtybtnj yf Thecfkbv. Njqt ghtcktldfy jn ∞ltbnt. Jrjkj600 u. gh. {h.

    FP, fYtab, `bltqrb hjltyjn `lj`hb dhjlbntkb bcktljdfntkyj uj`exty lj bp-dtcnyf cntgty d´d dcbxrbntgjpyfybz yf `fof cb, b rfnj`zÇ dblzk vyjuj ljujhxtybz

    d ntxtybt yf vjbnt lyb, d´-ghtrb njdf, `bltqrb vyjujj`kfujltntkcndfy jn Ujcgj-lf d´d dcbxrbnt cb lyb, lf,ghbntÿfdfo ujkzvj pyfybtpf lj`hbyfnf b tnfqycndfnf~jÿbb, pfnjdf fp ghfdz ÿkt-njgbc yf gjcn´grbnt cb dvjbnt lyb.

    2 Lf, ghfdz ktnjgbc yf ftpbrfyf `fof cb, rjqnj ct c´cnjbjn gjpyfybtnj yf ∞ltbnt btpbrf yf tubgnzybnt.

    3 B fp pyfz, xt ktnjgbc´n,rjqnj ghfdz, t fbcnbyty b fpuj ghfdz c´c cj`cndtyfnf cbh´rf, b uj ghfdz cgjhtl vjtnjgjpyfybt.

    [1 ytab]1 1f h. g. Ytab, cby yf

    KtÇbq.` Ghbnxb 22:1.d E. b P. 68:25, 28.

    h. g. Hjlbntkb.u Tyjc 1:1;

    Vjcbz 1:2–3.h. g. Ghtgjlfdfv,exbntk.

    l h. g. ~tlcndbt.t h. g. Nfqycndfnf yf

    ~ju.ÿ h. g. Gbcfybz.

    2 f Vjcbz 1:2–4;Vjhv. 9:32–33.

    3 f 1 Yt. 14:30;Vjcbz 1:6;Tnth 5:1–3;E. b P. 17:6.

  • 1 Ytab 1:4–13 2

    4 Pfojnj cnfyf nfrf d yfxf-kjnj yf fg´hdfnf ujlbyf jnwfhedfytnj yf `Ctltrbz, wfhyf Õlf (`fof vb KtÇbq `tÿbdzk d dThecfkbv d´d dcbx-rbnt cb lyb); b c´ofnf jyfpbujlbyf ljqljÇf vyjuj ughjhj-wb, ghjhjredfob yf k∞ltnt,xt nhz`df lf ct gjrfzn, frjyt — dtkbrbzn uhfl lThecf-kbv ot nhz`df lf `´lt hfp-heity.

    5 Tnj pfoj, cnfyf nfrf, xt`fof vb fKtÇbq, rfnj bpktpt,gjvjkb ct yf Ujcgjlf, lf,n´rvj c wzkjnj cb `c´hwt dgjkpf yf cdjz yfhjl.

    6 B cnfyf nfrf, xt ljrfnjnjq ct vjktit yf Ujcgjlf,gjzdb ct fcnmk` jn ju´y bpfcnfyf yf tlyf rfyfhf ghtlytuj, b njq dblz, b xe vyjuj;b gjhflb ytofnf, rjbnj dblzb xe, njq ct gjnhtct b hfpnht-gthf bpd´yhtlyj vyjuj.

    7 B cnfyf nfrf, xt njq ct pf-d´hyf d cj`cndtyfnf cb r´ofd Thecfkbv b ct Çd´hkb yfktukjnj cb, fckjvty jn LeÇf bjn ytofnf, rjbnj `tit dblzk.

    8 B `bltqrb nfrf ckjvty jnLeÇf, njq `t jnytcty lfktxtd´d fdbltybt, xt ljhb c´phz

    `yt`tcfnf lf ct jndfhzn, b njqhfp`hf, xt dbÿlf ~ju lf ctlbyf Cdjz ghtcnjk, pfj`brjktyjn `tp`hjqyb vyjÿtcndf fy-utkb lf gtzn b d´pÇdfkzdfnntÇybz ~ju.

    9 B cnfyf nfrf, xt njq dblzTlby lf ckbpf jnujht bpchtlyt`tcfnf b dblz, xt ytujdbznf`kzc´r yflvbyfdfit njpbyf ck´ywtnj gj gkflyt.

    10 B dblz c´oj fldfyfltctnlheub lf uj cktldfn, b `kzc´-r´n bv yflvbyfdfit njpb yfpdtplbnt yf yt`jcdjlf.

    11 B nt ckzpjÇf, b nh´uyfÇfgj kbwtnj yf ptvznf, b g´hdb-zn ljqlt, b pfcnfyf ghtl `fofvb, b ve lflt tlyf frybuf,rfnj ve pfgjdzlf lf xtnt.

    12 B cnfyf nfrf, xt ljrfnjnjq xtntit, `tit bpg´kytyc fLeÇf Ujcgjlty.

    13 B njq xtntit, rfpdfqrb:Ujhrj, ujhrj yf Thecfkbv,pfojnj fp dblzÇ ndjbnt fvth-pjcnb! Lf, b vyjuj ytof `fofvb ghjxtnt jnyjcyj `Thecf-kbv — xt njq ot `´lt eyb-ojÿty b ÿbntkbnt ve; vyj-pbyf ot gjubyfn jn vtx bvyjpbyf ot `´lfn djndtltybd gktyybxtcndj d´d Dfdbkjy.

    4 f h. g. {hjyjkjubz–598gh. {h.

    ` 2 Ktn. 36:10;Thtv. 52:3–5;Jvybq 1:15.

    d 1 Ktn. 9:3.u 4 Wfh. 17:13–15;

    2 Ktn. 36:15–16;Thtv. 7:25–26.h. g. Ghjhjr.

    l Thtv. 26:18;2 Yt. 1:4; Tk. 8:20.

    5 f h. g. KtÇbq, `fof yfYtab.

    ` Zrjd. 5:16.6 f BpÇjl 13:21;

    Tk. 5:24, 43;E. b P. 29:12;Lÿ. C. — B. 1:16.

    7 f Lfy. 10:8;1 Yt. 17:47;Vjbctq 1:9–10;Lÿ. C. — B. 1:20.

    8 f 1 Yt. 5:4.h. g. Dbltybt.

    ` Tptr. 1:1;Ltzybz 7:55–56;1 Yt. 11:14;

    Tk. 5:45–49;E. b P. 137:1.

    9 f Lÿ. C. — B. 1:16–17.10f h. g. Fgjcnjk.11f Tptr. 2:9.12f E. b P. 6:15.13f 4 Wfh. 24:18–20;

    2 Ktn. 36:14.` 4 Wfh. 23:27; 24:2;

    Thtv. 13:13–14;2 Yt. 1:4.

    d 4 Wfh. 20:17–18;2 Yt. 25:10;Jvybq 1:15.

  • 3 1 Ytab 1:14–20

    14 B cnfyf nfrf, xt cktl rfnj`fof vb `tit ghjxtk b db-lzk vyjuj dtkbrb b xelybytof, njq d´prkbryf vyjujytof r´v Ujcgjlf rfnj: Dtkb-rb b xelyb cf ndjbnt ltkf, j,Ujcgjlb, ~jÿt Dctvju´obq!Ghtcnjk´n Nb t dbcjrj d yt`t-cfnf b Ndjznf cbkf, b lj`hbyf,b vbkjcn cf yfl dcbxrb ÿb-ntkb yf ptvznf; b gjytÿt cbvbkjcnbd, Nb yt ot gjpdj-kbi jytpb, rjbnj fbldfn ghbNt`t, lf gjubyfn!

    15 B nfr´d `tit tpbr´n yfvjz `fof ghb d´pÇdfkzdfytnjyf ytujdbz ~ju, pfojnj leif-nf ve ct hfldfit b wzkjnj vec´hwt `tit g´kyj gjhflbytofnf, rjbnj `tit dblzk,lf, ytofnf, rjbnj Ujcgjl ve`tit gjrfpfk.

    16 B ctuf, fp, Ytab, yt ghfdzg´kty hfprfp yf ytofnf, rj-bnj `fof vb t yfgbcfk, n´qrfnj njq t yfgbcfk vyjujytof, rjbnj t dblzk d´d db-ltybz b d c´ybof; b njq c´ojt yfgbcfk vyjuj ytof, rjbnjfghjhjredfit b rfpdfit yfltwfnf cb, yf rjbnj fp yzvflf ghfdz g´kty hfprfp.

    17 Yj fp ot yfghfdz hfprfppf vjbnt gjcn´grb d vjbntlyb. Tnj, fp ghfdz fc´rhfot-ybt yf `ktnjgbcf yf vjz `fofd´hÇe gkjxb, rjbnj c´v yf-ghfdbk c´c cj`cndtybnt cb h´-wt; pfnjdf cktl rfnj c´rhfnz

    ktnjgbcf yf `fof vb, njufdfot yfghfdz tlby hfprfp pfcj`cndtybz cb ÿbdjn.

    18 Tnj pfoj, fp `bÇ ÿtkfklf pyftnt, xt cktl rfnj Ujc-gjl `tit gjrfpfk njkrjdfvyjuj xelyb ytof yf `fofvb KtÇbq, lf, jnyjcyj feyb-ojÿtybtnj yf Thecfkbv,tnj, njq jnblt vtÿle k∞ltntb pfgjxyf lf `ghjhjredf b lfbv ghjd´pukfczdf jnyjcyjytofnf, rjbnj `tit b dblzk,b xek.

    19 B cnfyf nfrf, xt ∞ltbntve ct fghbcvbdfÇf gjhflbytofnf, rjbnj njq bv cdblt-ntkcndfit pf nzÇ; pfojnj njqyfbcnbyf cdbltntkcndfit pfnzÇyjnj ytxtcnbt b ntÇybntvthpjcnb; b njq cdbltntkcndf-it, xt ytofnf, rjbnj dblz bxe, f c´oj b ytofnf, rjbnjghjxtnt d rybufnf, bpzdzdfnzcyj ghbitcndbtnj yf tlby`Vtcbz, f c´oj b bpregktyb-tnj yf cdtnf.

    20 B rjufnj ∞ltbnt xeÇf ntpbytof, nt ve ct hfpuytdbÇf; lf,n´rvj rfrnj yf ghjhjwbnt dvbyfkjnj, rjbnj nt `zÇf fghj-ujydfkb b pfvthdfkb c rfv´-yb, b e`bdfkb; nt c´oj ctjgbndfÇf lf jnytvfn ÿbdjnfve. Yj tnj fp, Ytab, ot dbgjrfÿf, xt ytÿybnt `vbkjcnbUjcgjlyb cf yfl dcbxrb ntpb,rjbnj Njq t bp`hfk pfhflbdzhfnf bv, pf lf ub yfghfdb

    14f Fkvf 5:33–36;3 Yt. 9:14.

    16f 1 Yt. 7:1.17f 1 Yt. 9:2–5.

    ` 1 Yt. 6:1–3; 19:1–6;2 Yt. 5:29–33;E. b P. 10:38–46.

    18f 2 Yt. 25:9–10;E. b P. 5:20.

    ` h. g. Ghjhjxtcndj,ghjhjredfv.

    19f 2 Ktn. 36:15–16;Thtv. 25:4;1 Yt. 2:13; 7:14.

    ` h. g. Vtcbz.20f Tk. 13:24–26.

    ` Fkvf 34:38;E. b P. 46:15.h. g. Vbkjcnbd,vbkjcn.

  • 1 Ytab 2:1–9 4

    vju´ob, n´rvj c´c cbkf pfbp`fdktybt.

    UKFDF 2

    KtÇbq dptvf ctvtqcndjnj cb dgecnjinf rhfq Xthdtyjnj vjht.Nt jcnfdzn bvjnf cb. KtÇbqghbyfcz ÿthndf yf Ujcgjlf b exbcbyjdtnt cb lf cgfpdfn pfgjdtlb-nt. Kfvfy b Ktvebk hjgnfznchtoe `fof cb. Ytab t gjckeityb ct vjkb c dzhf; Ujcgjl ve ujdjhbb njq t bp`hfy lf eghfdkzdf `hf-nznf cb. Jrjkj 600 u. gh. {h.

    B tnj, cnfyf nfrf, xt Ujcgjlghjujdjhb yf `fof vb, lf,n´rvj d tlby c´y b ve rfpf:~kfujckjdty cb nb, KtÇbq,gjhflb ytofnf, rjbnj cb yf-ghfdbk; b pfojnj nb cb `bkdthty, b cb pfzdbk yf ntpbk∞lt njdf, rjtnj nb pfgjdz-lfÇ, tnj, nt ct jgbndfn lffjnytvfn ÿbdjnf nb.

    2 B cnfyf nfrf, xt Ujcgjlfpfgjdzlf yf `fof vb n´rvjd tlby `c´y, xt nhz`df lf ddpt-vt ctvtqcndjnj cb b lf nh´uytd gecnjinf.

    3 B cnfyf nfrf, xt njq ctfgjlxbyb yf ckjdjnj Ujcgjl-yt, pfnjdf njq yfghfdb nfrf,rfrnj Ujcgjl ve pfgjdzlf.

    4 B cnfyf nfrf, xt njq nh´u-yf d gecnjinf. B njq yfgecyfr´ofnf cb b ptvznf yf cdjtnj

    yfcktlcndj, b pkfnjnj cb, bcht`hjnj cb, b cr´gjwtyyjc-nbnt cb, b yt dpt yboj c´cct`t cb jcdty ctvtqcndjnj cbb pfgfcbnt, b ifnhbnt cb, bfnh´uyf d gecnjinf.

    5 B njq cktpt lj ghtltkbnt`kbpj lj `htuf yf fXthdtyjnjvjht; b njq g´nedfit d ge-cnjinf d ghtltkbnt, rjbnjcf gj-`kbpj lj Xthdtyjnjvjht. B njq g´nedfit d ge-cnjinf c´c ctvtqcndjnj cb,rjtnj ct c´cnjtit jn vfqrfvb Cfhbz b gj-cnfhbnt vb`hfnz, rjbnj `zÇf `Kfvfy,Ktvebk b Cfv.

    6 B cnfyf nfrf, xt cktl rfnj`t g´nedfk nhb ltyf d ge-cnjinf, njq hfpg´yf ifnhfnfcb d tlyf fljkbyf lj tlyfhtrf jn djlf.

    7 B cnfyf nfrf, xt njq c´uhf-lb fjknfh jn `rfv´yb b yfghf-db ghbyjitybt yf Ujcgjlf,b d´plflt d`kfujlfhyjcn yfUjcgjlf, yfibz ~ju.

    8 B cnfyf nfrf, xt njq lfltyf htrfnf bvtnj Kfvfy b nzct dkbdfit d Xthdtyjnj vjht;b ljkbyfnf `tit d ghtltkbnt`kbpj lj ytqyjnj ecnbt.

    9 B rjufnj `fof vb dblz, xtdjlbnt yf htrfnf ct dkbdfn dbpdjhf yf Xthdtyjnj vjht,njq pfujdjhb yf Kfvfy, rfp-dfqrb: J, lf `b vju´k lf `´-lti rfnj nfpb htrf, ntxfof

    2 1f 1 Yt. 7:14.2 f 1 Yt. 5:8; 17:44.

    ` h. g. C´y.d ~bn. 12:1;

    2 Yt. 10:20;Tnth 1:42;Fdh. 2:3.

    3 f h. g. Gjlxbytybt,

    gjlxbyty,gjlxbyzdfv ct.

    4 f 1 Yt. 10:4; 19:8.5 f 1 Yt. 16:14;

    E. b P. 17:1.` h. g. Kfvfy.

    6 f 1 Yt. 9:1.7 f ~bn. 12:7–8;

    BpÇjl 24:4;Fdh. 2:17.

    ` BpÇjl 20:25;Dnjh. 27:5–6.

    d h. g. ~kfujlfhty,`kfujlfhyjcnb,`kfujlfhcndty.

  • 5 1 Ytab 2:10–19

    ytghtcnfyyj r´v bpdjhf yfdczrf ghfdtlyjcn.

    10 B njq rfpf c´oj b yfKtvebk: J, lf `b vju´k lf`´lti rfnj nfpb ljkbyf, yt-gjrjkt`bv b gjcnjzyty bytgjrkfnbv d cgfpdfytnj yfpfgjdtlbnt Ujcgjlyb!

    11 Ctuf njq rfpf njdf gjhf-lb rjhfdjdhfnbtnj yf Kfvfyb Ktvebk, n´q rfnj tnj, ntfhjgnftÇf pf vyjuj ytof ghj-nbd ``fof cb, pfojnj `bk xj-dtr c ddbltybz b ub `bk bpdtkbpd´y ptvznf yf Thecfkbv, pflf yfgecyfn ptvznf yf cdjtnjyfcktlcndj, b pkfnjnj cb, bcht`hjnj cb, b cr´gjwtyyjc-nbnt cb, b lf gjubyfn d ge-cnjinf. B nt rfpdfÇf, xt njq`bk yfghfdbk njdf gjhflb`tpevybnt d´j`hfÿtybz yfc´hwtnj cb.

    12 B nfrf Kfvfy b Ktvebk,`bltqrb gj-d´phfcnybnt, hjg-nftÇf chtoe `fof cb. B nthjgnftÇf, gjytÿt yt fgjpyf-dfÇf ltkfnf yf jypb ~ju, Rjq-nj ub `tit c´ndjhbk.

    13 Ybnj g´r dzhdfÇf, xtThecfkbv, jypb dtkbr uhfl,`b vju´k lf `´lt feybojÿtycgjhtl ckjdfnf yf ghjhjwbnt.B nt `zÇf rfnj ∞ltbnt d The-cfkbv, rjbnj ct jgbndfÇf lfjnytvfn ÿbdjnf yf `fof vb.

    14 B cnfyf nfrf, xt `fof vbbv ghjujdjhb d ljkbyfnf

    Ktvebk c´c fcbkf, `bltqrbbpg´kyty c LeÇf, ljrfnj cyf-ubnt bv ct `hfpnhtgthfÇf ghtlytuj. B njq ub j`´hrf nfrf,xt nt yt gjcvzÇf lf ghjlevfnghjnbd ytuj. Pfnjdf nt cnj-hbÇf cgjhtl rfrnj njq bvpfgjdzlf.

    15 B `fof vb ÿbdz d ifnhf.16 B cnfyf nfrf, xt fp, Ytab,

    `bltqrb bpd´yhtlyj vkfl,d´ghtrb njdf tl´h yf h´cn,c´oj bvfÇ ujkzvj ÿtkfybtlf gjpyfdfv fnfqycndfnf ~j-ÿbb, pfnjdf ghbpjdfÇ Ujcgj-lf; b tnj, Njq vt `gjctnb bdcvtrxb c´hwtnj vb, nfrf xtfp u gjdzhdfÇ yf dcbxrbntckjdf, bphtxtyb jn l`fof vb.Pfnjdf fp yt ct hfp`eynedfÇchtoe ytuj rfrnj `hfnznf vb.

    17 B fp ghjujdjhbÇ yf Cfv,rfnj ve cnjhbÇ pyfqyb yt-ofnf, rjbnj Ujcgjl vb `titgjrfpfk xhtp Cdtnbz Cb LeÇ.B cnfyf nfrf, xt njq gjdzhdfd ckjdfnf vb.

    18 Yj tnj, Kfvfy b Ktvebkyt bcrfÇf lf ct dckeifn d ckj-dfnf vb; b `bltqrb fjcr´h`tygjhflb rjhfdjc´hltxbtnj bv,fp ghbpjdfÇ Ujcgjlf pf nzÇ.

    19 B cnfyf nfrf, xt Ujcgjlvb pfujdjhb, rfpdfqrb: ~kf-ujckjdty cb nb, Ytab, pfhflbfdzhfnf nb, pfojnj nb cb Vtn´hcbk ec´hlyj, c´c cvbht-yjcn yf c´hwtnj.

    11f 1 Yt. 17:17.h. g. Hjgnfz.

    ` Ghbnxb 20:20.d 1 Yt. 5:2–4.

    12f Vjbctq 4:6.13f Thtv. 13:14;

    1 Yt. 1:13.14f h. g. Cbkf.

    ` 1 Yt. 17:45.16f h. g. Nfqycndfnf

    yf ~ju.` Gcfkvb 8:4;

    Fkvf 17:10;E. b P. 5:16.h. g. Jnrhjdtybt.

    d 3 Wfh. 18:37;

    Fkvf 5:7.u 1 Yt. 11:5.l h. g. ~fof, ptvty;

    Ghjhjr.18f Fkvf 31:24;

    3 Yt. 7:16.19f 1 Yt. 7:12; 15:11.

  • 1 Ytab 2:20–3:7 6

    20 B ljrjkrjnj dbt ot gf-pbnt pfgjdtlbnt Vb, dbt otfghtecgzdfnt b ot `´ltnt pf-dtltyb d tlyf `ptvz yf j`tnf,lf, n´rvj ptvznf, rjznj Fp c´vghbujndbk pf dfc; lf, ptvz,rjznj t jn`hfyf jn dcbxrblheub ptvb.

    21 B ljrjkrjnj `hfnznf nbot ct `eynedfn chtoe nt`t,nt ot `´lfn fjnÇd´hktyb jnghbc´cndbtnj Ujcgjlyt.

    22 B ljrjkrjnj nb ot cgfp-dfi Vjbnt pfgjdtlb, nb ot`´lti cnjhty feghfdbntk bexbntk yf `hfnznf cb.

    23 Pfojnj tnj, d njpb lty,rjufnj nt ot ct hfp`eynedfnchtoe Vtyt, Fp ot ub fghj-r´kyf, lfÿt c ntÿrj ghjrkz-nbt, b nt yzvf lf bvfn cbkfyfl ndjtnj gjnjvcndj, jcdtyfrj b nt yt ct hfp`eynedfnchtoe Vtyt.

    24 B frj `´lt n´q, xt ntct hfp`eynedfn chtoe Vtyt,nt ot cnfyfn f`bx pf ndjtnjgjnjvcndj, pf lf ub `gjl-nbryfn d g´nbofnf yf d´pgj-vtyfybtnj.

    UKFDF 3

    Cbyjdtnt yf KtÇbq ct dh´ofn dThecfkbv, pf lf ct clj`bzn cgkjxbnt jn gbhbyx. Kfdfy jn-rfpdf lf ghtlflt gkjxbnt. Ytab

    edtofdf b yfc´hxfdf `hfnznf cb.Kfdfy jnrhfldf nzÇyfnf cj`-cndtyjcn b ct jgbndf lf ub e`bt.Kfvfy b Ktvebk elhzn Ytab bCfv, yj cf gjhbwfyb jn tlbyfyutk. Jrjkj 600–592 u. gh. {h.

    B cnfyf nfrf, xt fp, Ytab, ctd´hyfÇ jn hfpujdjhf cb c Ujc-gjl ghb ifn´hf yf vjz `fof.

    2 B cnfyf nfrf, xt njq vbghjujdjhb, rfpdfqrb: Tnj, fpc´yedfÇ fc´y, d rjqnj Ujcgjlvb yfhtlb, xt nb b `hfnznfnb ot nhz`df lf ct d´hytnt dThecfkbv.

    3 Pfojnj tnj, Kfdfy bvf kt-njgbcf yf ∞ltbnt b c´ojfhjljckjdbtnj yf ghfltlbntyb, b nt cf bpl´k`fyb d´hÇegkjxb jn gbhbyx.

    4 Pfnjdf Ujcgjl vb yfhtlb,xt nb b `hfnznf nb ot nhz`dflf jnbltnt d r´ofnf yf Kf-dfy, lf gjn´hcbnt ktnjgbcb-nt b lf ub ljytctnt nerf dgecnjinf.

    5 B ctuf, tnj, `hfnznf nbhjgnfzn, rfpdfqrb xt njdf,rjtnj c´v bpbcrfk jn nzÇ, tnhelyj; yj tnj, fp yt c´v ujbpbcrfk jn nzÇ, f njdf t pfgj-dtl jn Ujcgjlf.

    6 Pfnjdf jnbdfq, cbyt vjq,b nb ot `´lti j`kfujltntk-cndfy jn Ujcgjlf, pfojnj nbfyt hjgnfti.

    7 B cnfyf nfrf, xt fp, Ytab,

    20f Bcec Y. 1:7;1 Yt. 4:14;Vjcbz 1:7.

    ` Dnjh. 33:13–16;1 Yt. 5:5; 7:13;Vjbctq 7:17–18.h. g. J`tnjdfyfptvz.

    21f 2 Yt. 5:20–24;Fkvf 9:13–15; 38:1.

    22f ~bn. 37:8–11;1 Yt. 3:29.

    23f Dnjh. 11:28;1 Yt. 12:22–23;E. b P. 41:1.

    24f Bcec Y. 23:13;

    C´l. 2:22–23.` 2 Yt. 5:25.

    3 2f h. g. C´y.3 f 1 Yt. 5:14.6 f h. g. Gjlrhtgzyt

    yf w´hrjdybh´rjdjlbntkb.

  • 7 1 Ytab 3:8–18

    rfpfÇ yf `fof cb: Fp fot jnb-lf b ot cnjhz ytofnf, rjbnjUjcgjl t pfgjdzlfk, pfojnjpyfv, xt Ujcgjl yt lfdf `pf-gjdtlb yf xtlfnf xjdtirb,jcdty frj yt ot dgjlujndbg´nz pf nzÇ, pf lf vjufn lfbpg´kyzn njdf, rjtnj Njq bvt pfgjdzlfk.

    8 B cnfyf nfrf, xt rjufnj`fof vb xe ntpb ckjdf, njq ctpfhfldf bpd´yhtlyj vyjuj,gjytÿt pyftit, xt c´v `bk`kfujckjdty jn Ujcgjlf.

    9 B fp, Ytab, b `hfnznf vbghtlghbtÇvt yfitnj g´nedf-yt d gecnjinf c ifnhbnt cb,pf lf d´pktptv d ptvznf yfThecfkbv.

    10 B cnfyf nfrf, xt rjufnj`zÇvt cnbuyfkb lj ptvznf yfThecfkbv, fp b `hfnznf vb ctgjc´dtndfÇvt tlby lheub.

    11 B fÇd´hkbÇvt ÿht`bqrjq jn yfc ot nhz`df lf bltd r´ofnf yf Kfdfy. B cnfyfnfrf, xt ÿht`bzn ct gflyf yfKfvfy; b Kfvfy jnblt d r´-ofnf yf Kfdfy, b ujdjhô c yt-uj, ljrfnj ctlz d r´ofnf ve.

    12 B njq gjÿtkf jn Kfdfyktnjgbcbnt, rjbnj `zÇf bp-l´k`fyb d´hÇe gkjxbnt jngbhbyx, rjbnj c´l´hÿfÇffhjljckjdbtnj yf `fof vb.

    13 B tnj, cnfyf nfrf, xtKfdfy ct hfpuytdb b uj bpuj-yb jn ghbc´cndbtnj cb, b yt

    gjbcrf lf ve lflt ktnjgbcb-nt. B nfrf, njq ve rfpf: Tnj, nbcb rhfltw b fp ot nt e`bz.

    14 Yj Kfvfy bp`zuf jn ghb-c´cndbtnj ve b yb hfprfpfytofnf, rjbnj Kfdfy `titcnjhbk. B ybt pfgjxyfÇvt lfct yfcr´h`zdfvt bpd´yhtlyj,b `hfnznf vb `zÇf gjxnb ujnj-db lf ct pfd´hyfn ghb `fofvb d gecnjinf.

    15 Yj tnj, fp bv rfpfÇ: N´qrfrnj ÿbd t Ujcgjl b rfrnjÿbdttv b ybt, yzvf lf cktptvghb `fof yb d gecnjinf, lj-rfnj yt cd´hibv njdf, rjtnjUjcgjl yb t pfgjdzlfk.

    16 Pfnjdf ytrf jcnfytv dth-yb d cgfpdfytnj yf pfgjdtlb-nt Ujcgjlyb; tnj pfoj, ytrflf cktptv lj ptvznf yf `fob-yjnj yb fyfcktlcndj, pfojnjtnj, njq jcnfdb pkfnj b cht`-hj, b dczrfr´d dbl `jufncndf.B dcbxrj njdf njq t cnjhbkgjhflb `pfgjdtlbnt Ujcgjlyb.

    17 Pfojnj njq pyftit, xtThecfkbv nhz`df lf `´ltfeybojÿty gjhflb ytxtcnb-tnj yf k∞ltnt.

    18 Pfojnj tnj, nt cf fjnÇd´h-kbkb ckjdfnf yf ghjhjwbnt.Pfnjdf frj `fof vb `t jcnf-yfk lf ÿbdtt d nfpb ptvz, cktlrfnj ve t `bkj `pfgjdzlfyjlf bp`zuf jn ytz, tnj, njq `bgjubyfk c´oj. Tnj pfoj, njqnhz`dfit lf bp`zuf jn ptvznf.

    7 f 1 Wfh. 17:32;3 Wfh. 17:11–15.h. g. Dzhf;Gjlxbytybt,gjlxbyty,gjlxbyzdfv ct.

    ` h. g. Pfgjdtlb yf~ju.

    d ~bn. 18:14;Abkbg. 4:13;1 Yt. 17:3, 50;E. b P. 5:34.

    11f Yttv. 10:34;Ltzybz 1:26.

    12f 1 Yt. 3:3; 5:14.16f 1 Yt. 2:4.

    ` 1 Yt. 2:2; 4:34.17f 2 Ktn. 36:16–20;

    Thtv. 39:1–9;1 Yt. 1:13.

    18f h. g. ~eyn.` 1 Yt. 16:8.

  • 1 Ytab 3:19–31 8

    19 B tnj, v´lhjcn ~jÿbz tpf yfc lf dptvtv ntpb fktnj-gbcb, pf lf vjÿtv lf pfgfpbvpf ltwfnf cb tpbrf yf yfibnt`fob.

    20 F c´oj b pf lf vjÿtv lffpfgfpbv pf nzÇ ckjdfnf, rjbnjcf `bkb bphtxtyb xhtp ecnfnfyf dcbxrb cdtnb ghjhjwb,rjbnj cf bv `bkb ghtlfltybxhtp LeÇf b cbkfnf ~jÿbz jnyfxfkjnj yf cdtnf xfr ljyfit dhtvt.

    21 B cnfyf nfrf, xt c nfr´dtpbr fp e`tlbÇ `hfnznf cb lf`´lfn dthyb d cgfpdfytnj yf~jÿbbnt pfgjdtlb.

    22 B cnfyf nfrf, xt ybt ckz-pjÇvt d ptvznf yf yfitnj yf-cktlcndj b c´`hfÇvt yftlyjfpkfnjnj cb b cht`hjnj cb, bcr´gjwtyyjcnbnt cb.

    23 B cktl rfnj `zÇvt c´`hf-kb ntpb ytof yftlyj, d´pkz-pjÇvt jnyjdj d r´ofnf yfKfdfy.

    24 B cnfyf nfrf, xt ybt dkz-pjÇvt ghb Kfdfy b gjÿtkfÇvtnjq lf yb lflt ktnjgbcbnt,rjbnj `zÇf bpl´k`fyb d´hÇefgkjxbnt jn gbhbyx, pf rjtnjozÇvt lf ve lfltv yfitnjpkfnj b yfitnj cht`hj, bdcbxrbnt cb cr´gjwtyyjcnb.

    25 B cnfyf nfrf, xt rjufnjKfdfy dblz yfitnj bveotcn-dj b xt nj `tit ljcnf ujkzvj,njq fpfkfvnz pf ytuj ljnjkrj-df, xt yb bpg´lb b bpghfnbckeubnt cb lf yb e`bzn, pf lf

    vjÿt lf ghblj`bt bveotcn-djnj yb.

    26 B cnfyf nfrf, xt ybt bp`z-ufÇvt jn ckeubnt yf Kfdfy b`zÇvt ghbyeltyb lf bpjcnf-dbv `jufncndjnj cb, b nj gj-gflyf d h´wtnt yf Kfdfy.

    27 B cnfyf nfrf, xt ybt bp`z-ufÇvt d gecnjinf b ckeubntyf Kfdfy yt yb yfcnbuyfÇf, bct crhbÇvt d reÇbyfnf yf tlyfrfyfhf.

    28 B cnfyf nfrf, xt Kfvfy cthfpuytdb yf vtyt, f c´oj bchtoe `fof vb; b Ktvebk`tit c´oj hfpuytdty, pfoj-nj njq ct dckeif d ckjdfnf yfKfvfy. Tnj pfoj, Kfvfy bKtvebk rfpfÇf vyjuj fuhe`bckjdf ghjnbd yfc, gj-vfkrbntbv `hfnz, b lfÿt yb elhzÇf cnjzuf.

    29 B cnfyf nfrf, xt ljrfnjyb elhzÇf c njzuf, tnj, tlbyffyutk Ujcgjlty ljqlt b pf-cnfyf ghtl nzÇ, b bv pfujdjhbrfpdfqrb: Pfoj elhznt vfk-rbz cb `hfn c njzuf? Yt pyftntkb, xt Ujcgjl uj t bp`hfk lfdb `´lt `eghfdbntk b njdf tpfhflb dfibnt `tppfrjybz?Tnj, ot d´pktptnt d Thecfkbvjnyjdj b Ujcgjl ot ghtlfltKfdfy d h´wtnt db.

    30 B cktl rfnj ffyutk´n yb`t ujdjhbk, njq cb nh´uyf.

    31 B cktl rfnj fyutk´n cb `tnh´uyfk, Kfvfy b KtvebkpfgjxyfÇf jnyjdj lf fhjgnfzn,rfpdfqrb: Rfr t d´pvjÿyj

    19f Jvybq 1:17;Vjcbz 1:2–6.

    20f h. g. Gbcfybz —Gbcfybznf nhz`dflf `´lfn pfgfptyb.

    22f 1 Yt. 2:4.24f 1 Yt. 3:3.25f h. g. Gjÿtkfdfv.28f 1 Yt. 17:17–18.29f 1 Yt. 4:3; 7:10.

    h. g. Fyutkb.` 1 Yt. 2:22.

    30f 1 Yt. 16:38.31f h. g. Hjgnfz.

  • 9 1 Ytab 4:1–9

    Ujcgjl lf ghtlflt Kfdfy dh´wtnt yb? Tnj, njq t vju´oxjdtr b vjÿt lf rjvfyldfgtnltctn, lf, g´r b ljhb vjÿtlf e`bt gtnltctn, njufdf pfojyt b yfc?

    UKFDF 4

    Ytab e`bdf Kfdfy gj pfgjdtl yfUjcgjl b ct clj`bdf c gkjxbnt jngbhbyx xhtp Çbnhjcn. Pjhfv bp-`bhf lf ct ghbc´tlbyb r´v ctvtq-cndjnj yf KtÇbq d gecnjinf.Jrjkj 600–592 u. gh. {h.

    B cnfyf nfrf, xt fp pfujdjhbÇyf `hfnznf vb, rfpdfqrb:Ytrf d´pktptv jnyjdj d The-cfkbv b ytrf `´ltv fdthyb dcgfpdfytnj yf pfgjdtlbnt Ujc-gjlyb; pfojnj tnj, Njq tgj-vju´o jn dcbxrj ptvyj,njufdf pfoj lf yt t `gj-vj-u´o b jn Kfdfy, b ytujdbntgtnltctn, lf, bkb ljhb jnytujdbnt ltctnrb Çbkzlb.

    2 Pfnjdf ytrf lf d´pktptvnfv; ytrf `´ltv fcbkyb rfrnj`Vjbctq; pfojnj njq yfbcnb-yf ujdjhô yf djlbnt yf Xthdt-yjnj dvjht b nt ct hfpltkbÇfyf tlyfnf b yf lheufnf cnhf-yf, b `fobnt yb ghtvbyfÇfgj ceÇf ptvz yfd´y jn gkty-ybxtcndjnj, f djqcrbnt yfAfhfjyf ub gjcktldfÇf b `zÇfelfdtyb d´d djlbnt yf Xth-dtyjnj vjht.

    3 Ctuf tnj, dbt pyftnt, xt njdf

    t bcnbyyj; b dbt c´oj pyftnt,xt tlby ffyutk db t ujdjhbk;pfnjdf vjÿtnt kb lf ct c´vyz-dfnt? Ytrf d´pktptv; Ujcgjl tcgjcj`ty lf yb bp`fdb n´rvjrfrnj `fobnt yb b lf eyb-ojÿb Kfdfy n´rvj rfrnjtubgnzybnt.

    4 Ctuf, cktl rfnj bv rfpfÇntpb ckjdf, nt `zÇf dct jothfpuytdtyb b jot ghjl´k-ÿfdfÇf lf hjgnfzn; d´ghtrbnjdf nt vt gjcktldfÇf, ljrf-nj cnbuyfÇvt jnd´y cntybntyf Thecfkbv.

    5 B `tit ghtp yjonf, b fpub yfrfhfÇ lf ct crhbzn bpd´ycntybnt. B cktl rfnj ct `zÇfcrhbkb, fp, Ytab, ct ghjv´r-yfÇ d uhflf b ct jnghfdbÇ r´vr´ofnf yf Kfdfy.

    6 B fp `zÇ fdjlty jn LeÇf,`tp lf `pyfz ghtldfhbntkyjytofnf, rjbnj nhz`dfit lfbpd´hif.

    7 Ghb dct njdf fp ghjl´kÿbÇb rfnj ct ghb`kbÿbÇ lj r´-ofnf yf Kfdfy, dblzÇ tlbyxjdtr, b njq `tit gflyfk yfptvznf ghtl vty, gjytÿt`tit gbzy jn dbyj.

    8 B rjufnj ct ghb`kbÿbÇ ljytuj, hfp`hfÇ, xt njdf t Kfdfy.

    9 B fp dblzÇ ytujdbz fvtx buj bpv´ryfÇ jn yjÿybwfnfve; b lh´ÿrfnf ve `tit jnxbcnj pkfnj, f bphf`jnrfnf ve`tit bpd´yhtlyj bprecyf bdblzÇ, xt jcnhbtnj ve `titjn yfq-cr´gfnf cnjvfyf.

    4 1f h. g. {hf`hjcn,Çhf`´h; Dzhf.

    ` 1 Yt. 7:11–12.2 f Dnjh. 11:8.

    ` h. g. Vjbctq.

    d BpÇjl 14:21;1 Yt. 17:26;Vjcbz 7:19.

    3 f 1 Yt. 3:29–31; 7:10.6 f h. g. Cdtnbzn LeÇ;

    Dl´Çyjdtybt,dl´Çyjdzdfv.

    ` Tdh. 11:8.9 f 2 Yt. 5:14;

    E. b P. 17:1.

  • 1 Ytab 4:10–22 10

    10 B cnfyf nfrf, xt fp `zÇ fpf-cnfdty jn LeÇf, xt nhz`df lfe`bz Kfdfy; yj fp cb rfpfÇ dc´hwtnj: Ybrjuf yt c´v ghj-kbdfk xjdtirf rh´d. B ct jn-lh´gyfÇ b ÿtkftÇ lf vjÿtitlf yt uj e`bdfv.

    11 Yj LeÇ´n vb rfpf jnyjdj:Tnj, fUjcgjl uj t ghtlfk dh´wtnt nb. Lf, fp c´oj pyftÇ,xt njq `tit jgbnfk lf jnytvtcj`cndtybz vb ÿbdjn; lf, bnjq yt bcrfit lf ct dckeifd pfgjdtlbnt Ujcgjlyb, f`tit `jnytk c´oj b bveot-cndjnj yb.

    12 B cnfyf nfrf, xt LeÇ´n vbrfpf jnyjdj: E`bq uj, pfojnjUjcgjl uj t ghtlfk d h´wtntnb.

    13 Tnj, Ujcgjl fe`bdf `ytxtc-nbdbnt, pf lf bpg´kyb cghf-dtlkbdbnt cb wtkb. dGj-lj`htlf gjubyt tlby xjdtr, jnrjk-rjnj wzk yfhjl lf xtpyt bgjubyt d ytdthbt.

    14 B ctuf, rjufnj fp, Ytab,xeÇ ntpb ckjdf, cgjvybÇ cbckjdfnf Ujcgjlyb, rjbnj Njqvb rfpf d gecnjinf, rfpdfq-rb, xt: fLjnjkrjdf, ljrjkrjnjndjtnj gjnjvcndj ot cgfpdfVjbnt `pfgjdtlb, nt ot dght-ecgzdfn d uptvznf yf j`tnf.

    15 Lf, b fp c´oj cb gjvbc-kbÇ, xt nt yt `bÇf vjukb lfcgfpdfn Ujcgjlybnt pfgjdtlbcgjhtl pfrjyf yf Vjbctq,jcdty frj yzvfn pfrjyf.

    16 B fp pyftÇ c´oj, xt fpfrj-y´n `tit bpl´k`fy d´hÇegkjxbnt jn gbhbyx.

    17 B fp pyftÇ c´oj, xt Ujcgjl`tit ghtlfk Kfdfy d h´wtntvb pf nfpb wtk — pf lf vjuf lfct clj`bz c ktnjgbcbnt cgjhtlYtujdbnt pfgjdtlb.

    18 Tnj pfoj, fp ct gjlxbybÇyf ukfcf yf LeÇf, ÇdfyfÇ Kfdfypf rjcfnf b jnczrjÇ ukfdfnf vec ytujdbz cj`cndty fvtx.

    19 B cktl rfnj ve `zÇ jncz-r´k ukfdfnf c ytujdbz cj`-cndty vtx, dptÇ jltÿlbnt yfKfdfy b ub ckjÿbÇ yf cj`cndt-yjnj cb nzkj; lf, lfÿt dczrflht`jkbz; pfgfcfÇ jrjkj rh´-cnf cb ytujdfnf `hjyz.

    20 B cktl rfnj `zÇ yfghfdbknjdf, fp ct jnghfdbÇ r´v c´-rhjdboybwfnf yf Kfdfy. Brfnj ct jnghfdzÇ r´v c´rhj-dboybwfnf yf Kfdfy, tnj, fpdblzÇ fckeufnf yf Kfdfy, erjujnj `zÇf rk∞xjdtnt jnc´rhjdboybwfnf. B fp vepfgjdzlfÇ c ukfcf yf Kfdfylf ljqlt c vtyt d c´rhjdbo-ybwfnf.

    21 B njq vt dpt pf ujcgjlfhzcb Kfdfy, pfojnj dblz jltÿ-lbnt, f c´oj b vtxf, ghtgfcfyjrjkj rh´cnf vb.

    22 B njq vb pfujdjhb jnyjc-yj ∞ltqcrbnt cnfhtqibyb,pyftqrb, xt Kfdfy, ytujdbznujcgjlfh, t `bk ghtp yjonfghb nzÇ.

    10f Fkvf 14:11.11f 1 Wfh. 17:41–49.

    ` 1 Yt. 3:26.13f 1 Yt. 17:33–38;

    E. b P. 98:31–32.` h. g. Ytxtcnbd,

    ytxtcnbt.

    d Fkvf 30:47.14f Jvybq 1:6;

    Vjcbz 2:22;Tnth 2:7–12.

    ` h. g. Pfgjdtlbyf ~ju.

    d 1 Yt. 2:20.

    u 1 Yt. 17:13–14;Zrjd 2:12.

    16f h. g. Pfrjy´n yfVjbctq.

    18f 1 Wfh. 17:51.20f 2 Yt. 1:30.

  • 11 1 Ytab 4:23–37

    23 B fp ve jnujdjhbÇ rfnj xtkb `zÇ Kfdfy.

    24 B fp ve rfpfÇ c´oj, xtnhz`df lf jnytcf bpl´k`fdf-ybznf, rjbnj `zÇf d´hÇefgkjxbnt jn gbhbyx, yf gj-cnfhbnt vb `hfnz, rjbnj `zÇfbpd´y cntybnt.

    25 B c´oj, pfgjdzlfÇ ve lfvt gjcktldf.

    26 B njq, vbcktqrb cb, xt uj-djhz pf `hfnznf jn w´hrdfnfb xt yfbcnbyf c´v c´obznnjpb Kfdfy, rjujnj `zÇ e`bk,vt gjcktldf.

    27 B njq vb ujdjhô vyjuj-rhfnyj jnyjcyj ∞ltqcrbntcnfhtqibyb, ljrfnj d´hdzÇ dgjcjrf r´v `hfnznf vb, rjbnj`zÇf bpd´y cntybnt.

    28 B cnfyf nfrf, xt rjufnjKfvfy vt dblz, njq ct bpgkf-ib bpd´yhtlyj, f nfrf c´ojb Ktvebk, b Cfv. B nt bp`zuf-Çf jn vjtnj ghbc´cndbt, gj-ytÿt gjvbckbÇf, xt t Kfdfy,b xt njq vt t e`bk, b ct jgbndflf jnytvt b ntÇybz ÿbdjn.

    29 B cnfyf nfrf, xt fp bpdb-rfÇ cktl nzÇ, b nt vt xeÇf; tnjpfoj, nt ghtcnfyfÇf lf `zufnjn vjtnj ghbc´cndbt.

    30 B cnfyf nfrf, xt rjufnjckeufnf yf Kfdfy dblz `hfnz-nf vb, njq pfgjxyf lf nhtgthbb `t ujnjd lf gj`tuyt jn vty,pf lf ct d´hyt d Thecfkbv.

    31 B ctuf, fp, Ytab, `bltqrbtl´h yf h´cn, f c´oj b gjke-xbk ujkzvf fcbkf jn Ujcgjlf,

    tnj pfoj, fp gjctuyfÇ r´vckeufnf yf Kfdfy b uj pfl´h-ÿfÇ, pf lf yt bp`zuf.

    32 B cnfyf nfrf, xt fp ve rf-pfÇ, xt frj njq ct dckeif dckjdfnf vb, n´q rfrnj ÿbd tUjcgjl b rfrnj ÿbd c´v b fp,xt frj ct dckeif d ckjdfnfyb, ybt `bÇvt gjoflbkb ÿb-djnf ve.

    33 B fp ve rfpfÇ ljhb c frktn-df, xt yt nhz`df lf ct cnhfÇe-df; xt njq ot `´lt cdj`jltyxjdtr rfnj yfc, frj bcrf lfcktpt d gecnjinf c yfc.

    34 B fp c´oj ve ujdjhbÇ,rfpdfqrb: Yfbcnbyf Ujcgjlyb fpfgjdzlf lf yfghfdbvnjdf ytoj; b yt nhz`df kbybt lf `´ltv ec´hlyb d cgfp-dfytnj yf pfgjdtlbnt Ujcgjl-yb? Pfnjdf frj ÿtkfti lfcktpti d gecnjinf ghb `fofvb, nb ot bvfi vzcnj c yfc.

    35 B cnfyf nfrf, xt fPjhfv ctyfc´hxb jn ckjdfnf, rjbnj verfpfÇ. Ctuf, Pjhfv `tit bvt-nj yf ckeufnf; b njq j`tof, xtot cktpt d gecnjinf ghb `f-of yb. Lf, b njq c´oj yfghf-db rktndf c yfc, xt ot jcnfytc yfc jnnjufdf yfctnyt.

    36 Ctuf, ybt ÿtkftÇvt njqlf jcnfyt c yfc gj nfpb ghb-xbyf, xt ∞ltbnt lf yt hfp`t-hfn jnyjcyj `zucndjnj yb dgecnjinf, pf lf yt `b lf ybghtcktldfn b eybojÿfn.

    37 B cnfyf nfrf, xt rjufnjPjhfv yfghfdb frktndf c yfc,

    24f 1 Yt. 3:12, 19–24;5:10–22.

    31f Vjcbz 9:17;Fkvf 56:56.

    33f h. g. Rktndf.

    34f 1 Yt. 2:2; 3:16.35f 1 Yt. 16:7;

    2 Yt. 5:5–6.h. g. Pjhfv,pjhfvbnb.

    37f Bcec Y. 9:1–21;Trk. 5:4.h. g. Rktndf.

  • 1 Ytab 4:38–5:9 12

    yfibnt cnhfÇjdt cghzvj ytujghtcnfyfÇf.

    38 B cnfyf nfrf, xt ybt dptÇ-vt gkjxbnt jn gbhbyx b cke-ufnf yf Kfdfy b nh´uyfÇvt dgecnjinf, b g´nedfÇvt ljifn´hf yf `fof yb.

    UKFDF 5

    Cfhbz ct jgkfrdf jn KtÇbq. Bldfvfnf ct hfldfn yf pfdh´ofyt-nj yf cbyjdtnt bv. Nt ghbyfcznÿthndb. Gkjxbnt jn gbhbyxc´l´hÿfn gbcfybznf yf Vjbctqb yf ghjhjwbnt. Gkjxbnt jght-ltkzn KtÇbq rfnj gjnjv´r yfBjcba. KtÇbq ghjhjredf jnyjcyjgjnjvcndjnj cb b pfgfpdfytnjyf gkjxbnt. Jrjkj 600–592 u.gh. {h.

    B cnfyf nfrf, xt cktl rfnj`zÇvt cktpkb ghb `fof yb dgecnjinf, tnj, njq `t bpg´k-yty c hfljcn, f c´oj b vfqrfvb fCfhbz `tit bpd´yhtlyjljdjkyf, n´q rfnj yfbcnbyf`tit cr´h`bkf gj yfc.

    2 Gjytÿt nz `tit ghtlgjkj-ÿbkf, xt ybt cvt gjubyfkb dgecnjinf b ct `tit jgkfrdf-kf c´oj b chtoe `fof vb, yf-hbxfqrb uj xjdtr c dbltybz,rfpdfqrb: Tnj, nb yb bpdtlt jnptvznf yf yfitnj yfcktlcndjb cbyjdtnt vb ub yzvf gjdtxt,b ybt pfubdfvt d gecnjinf.

    3 B c nfr´d tpbr vfqrf vbct `bkf jgkfrdfkf chtoe`fof vb.

    4 B cnfyfkj nfrf, xt `fofvb ô jnujdjhbk, rfpdfqrb: Fppyfv, xt c´v xjdtr c fdblt-ybz, pfojnj frj yt `zÇ dblzk~jÿbbnt ytof d´d `dbltybt,fp yt `bÇ gjpyfk lj`hbyfnf~jÿbz, f ozÇ lf jcnfyf dThecfkbv b ozÇ lf gjubyf c`hfnznf cb.

    5 Yj tnj, fp c´v gjkexbktlyf fptvz yf j`tnf, gjhflbrjtnj ct hfldfv bpd´yhtl-yj; lf, b fp `pyfv, xt Ujcgjlot bp`fdb cbyjdtnt vb jnh´wtnt yf Kfdfy b ot ubd´hyt jnyjdj ghb yfc d ge-cnjinf.

    6 B c nfr´d tpbr `fof vb,KtÇbq, entifdfit vfqrf vbCfhbz pf yfc, ljrfnj ybt g´ne-dfÇvt d gecnjinf r´v ptvznfyf Thecfkbv, pf lf ct clj`btvc ktnjgbcf yf ∞ltbnt.

    7 B cktl rfnj ct `zÇvt d´h-yfkb d ifnhfnf yf `fof yb,tnj, hfljcnnf bv `tit g´kyfb vfqrf vb ct `tit entibkf.

    8 B nz ghjujdjhb, rfpdfqrb:Ctuf pyfv c´c cbuehyjcn, xtUjcgjl `t fpfgjdzlfk yf v´ÿfvb lf bp`zuf d gecnjinf, lf,fp c´oj pyfv c´c cbuehyjcn,xt Ujcgjl t pfrhbkzk cbyjdt-nt vb b ub t bp`fdbk jn h´wtntyf Kfdfy, b bv t lfk cbkf,xhtp rjznj lf vjufn lf `bp-g´kyzn ytofnf, rjbnj Ujcgjlbv t pfgjdzlfk. B c nfr´dtpbr ujdjhtit nz.

    9 B cnfyf nfrf, xt nt ct hfl-dfÇf bpd´yhtlyj vyjuj, b

    5 1f h. g. Cfhbz.4 f 1 Yt. 2:11.

    ` 1 Yt. 1:8–13.h. g. Dbltybt.

    5 f 1 Yt. 2:20; 18:8, 22–23.h. g. J`tnjdfyfptvz.

    ` h. g. Dzhf.

    8 f 1 Yt. 2:2.` 1 Yt. 3:7.

  • 13 1 Ytab 5:10–20

    ghbytcjÇf fÿthndf b dctbpuf-hzybz yf Ujcgjlf, b d´plflj-Çf ``kfujlfhyjcn yf ~jufBphfbktd.

    10 B cktl rfnj `zÇf d´plfkb`kfujlfhyjcn yf ~juf Bphfb-ktd, `fof vb KtÇbq dpt ktnj-gbcbnt, rjbnj `zÇf bpl´k`fybd´hÇe fgkjxbnt jn gbhbyx,b ub ghtuktlf jn cfvjnj bvyfxfkj.

    11 B njq dblz, xt nt c´l´h-ÿfÇf gtnnt frybub yf Vjbctq,rjbnj hfprfpdfÇf pf c´ndjht-ybtnj yf cdtnf, f c´oj pfFlfv b Tdf, rjbnj `zÇf yf-ibnt g´hdb hjlbntkb;

    12 f c´oj b fktnjgbc yf∞ltbnt jn yfxfkjnj, xfr ljpfgjxdfytnj yf wfhedfytnjyf Ctltrbz, wfh yf Õlf;

    13 f c´oj b ghjhjxtcndfnfyf cdtnbnt ghjhjwb jn yfxf-kjnj xfr lj pfgjxdfytnj yfwfhedfytnj yf fCtltrbz; fc´oj b vyjuj ghjhjxtcndf,rjbnj cf `bkb bphtxtyb xhtpecnfnf yf `Thtvbz.

    14 B cnfyf nfrf, xt `fof vbKtÇbq yfvthb d´hÇe fgkjxbntjn gbhbyx c´oj b hjljckjdbtyf `fobnt cb; b nfrf njq yfe-xb, xt t gjnjv´r yf `Bjcba;lf, njxyj njpb Bjcba, rjqnj`tit cby yf dZrjd, rjqnj

    `tit ughjlflty d Tubgtn brjqnj `tit lpfgfpty jn h´rf-nf Ujcgjlyf, pf lf vjÿt lfpfgfpb `fof cb Zrjd b wzkjnjve ljvjxflbt lf yt gjubyfnjn ukfl.

    15 B nt `zÇf c´oj fbpdtltybjn gktyybxtcndj b d´y jn pt-vznf yf Tubgtn jn c´obz njpb~ju, Rjqnj ub `t pfgfpbk.

    16 B nfrf `fof vb KtÇbq jn-rhb hjljckjdbtnj yf `fobntcb. B Kfdfy c´oj `t gjnjv´ryf fBjcba, tnj pfoj, njq b`fobnt ve `zÇf djlbkb ktnj-gbcbnt.

    17 B ctuf, rjufnj `fof vbdblz dcbxrbnt ntpb ytof, njq`tit bpg´kyty c LeÇf b pf-gjxyf lf ghjhjredf jnyjcyjytujdjnj gjnjvcndj.

    18 Xt ntpb gkjxb jn gbhbyxnhz`df lf ljcnbuyfn lj dcbx-rb yfhjlb, gktvtyf, tpbwb bk∞lt, rjbnj `zÇf jn ytujdjnjgjnjvcndj.

    19 Tnj pfoj, njq rfpf, xt ntpbgkjxb jn gbhbyx yt ot ct bp-ue`zn fybrjuf, ybnj g´r ot ctpfv´ukzn gjdtxt jn dhtvtnj.B njq ghjhjredfit vyjujytof jnyjcyj ytujdjnj gj-njvcndj.

    20 B cnfyf nfrf, xt ljctuf fpb `fof vb `zÇvt cgfpdfkb

    9 f Vjcbz 2:3;3 Yt. 9:19–20.h. g. Pfrjy´n yfVjbctq.

    ` h. g. ~kfujlfhty,`kfujlfhyjcnb,`kfujlfhcndty.

    10f 1 Yt. 4:24, 38; 13:23.h. g. Gbhbyxtybgkjxb.

    11f 1 Yt. 19:23.h. g. Gtnjrybÿbt.

    12f 1 Ktn. 9:1.h. g. Gbcfybz.

    13f 4 Wfh. 24:18;Thtv. 37:1.

    ` Tplhf 1:1;Thtv. 36:17–32;1 Yt. 7:14; Tk. 8:20.

    14f 1 Yt. 3:3, 12.h. g. Gbhbyxtybgkjxb.

    ` 2 Yt. 3:4; Fkvf 10:3.h. g. Bjcba, cby yf

    Zrjd.d h. g. Zrjd, cby yf

    Bcffr.u ~bn. 37:29–36.l ~bn. 45:4–5.

    15f BpÇjl 13:17–18;Fv. 3:1–2;1 Yt. 17:23–31;E. b P. 103:16–18;136:22.

    16f 1 Yt. 6:2.19f Fkvf 37:4–5.

  • 1 Ytab 5:21–6:6 14

    pfgjdtlbnt, rjbnj Ujcgjl yb`tit pfgjdzlfk.

    21 B ybt ct `zÇvt clj`bkb cktnjgbcbnt, rjtnj Ujcgjl yb`tit pfgjdzlfk, b ub bpcktl-dfÇvt b jnrhbÇvt, xt `zÇfÿtkfntkyb; lf, ljhb c ujkzvffcnjqyjcn pf yfc, ljnjkrjdf,xt `bÇvt vjukb lf `pfgfpbvpfgjdtlbnt Ujcgjlyb pf lt-wfnf cb.

    22 Tnj pfoj, `tit v´lhjcnUjcgjlyf, xt nhz`dfit lf ubyjcbv c yfc, rfnj g´nedfÇvtd gecnjinf r´v ptvznf yfj`tnf.

    UKFDF 6

    Ytab gbit pf ~jÿbbnt ytof.Wtknf yf Ytab t lf e`tlb xjdtwb-nt lf ljqlfn ghb ~juf yf Fdhffvb lf `´lfn cgfctyb. Jrjkj 600–592 u. gh. {h.

    B ctuf, fp, Ytab, yt lfdfvhjljckjdbtnj yf `fobnt cb dfnfpb xfcn yf vjz ktnjgbc;ybnj ot uj lfv dgjcktlcndbtyf ntpb `gkjxb, d´hÇe rjbnjgbif; pfojnj nj t lfltyj dktnjgbcf, rjqnj djlô d`fofvb; tnj pfoj, fp yt uj jgbcdfvd njpb nhel.

    2 Gjytÿt pf vty t ljcnfn´x-yj lf rfÿf, xt cvt gjnjvwbyf fBjcba.

    3 B pf vty yt t jn pyfxtybtlf `´lf bpxthgfntkty b lf

    lfv g´kty hfprfp pf dcbxrbntytof yf `fof vb, gjytÿt ntyt vjufn lf `´lfn jgbcfyb yffntpb gkjxb, pfojnj fp bcrfvlf pfgfpz vzcnj, pf lf gbifpf ~jÿbbnt ytof.

    4 Pfojnj g´kyjnfnf yf vjt-nj yfvthtybt t lf vjuf lffe`tlz k∞ltnt lf `ljqlfn ghb~juf yf Fdhffv, ~juf yf Bcf-fr b ~juf yf Zrjd b lf `´lfncgfctyb.

    5 Pfnjdf yt gbif d´j`ot pfytofnf, rjbnj cf feujlyb yfcdtnf, f pf ytofnf, rjbnj cfeujlyb yf ~juf, b pf jytpb,rjbnj yt cf jn cdtnf.

    6 Tnj pfoj, ot lfv pfgjdtlyf vjtnj gjnjvcndj lf ytpfg´kdf ntpb gkjxb c ytof,rjbnj cf `tp wtyyjcn pf xtlfnfxjdtirb.

    UKFDF 7

    Cbyjdtnt yf KtÇbq ct pfdh´ofnd Thecfkbv b gjrfydfn Bcvfbkb ljvjxflbtnj ve lf ct ghbc´t-lbyzn r´v nzÇ d nzÇyjnjg´nedfyt. Kfvfy b lheubnt ct`eynedfn. Ytab edtofdf `hf-nznf cb lf bvfn dzhf d Ujcgj-lf. Nt uj pfd´hpdfn c d´hdb bpfvbckzn ytujdjnj eybojÿt-ybt. Njq t jcdj`jlty xhtp cbkfnfyf dzhfnf. ~hfnznf ve vjkznpf ghjirf. KtÇbq b ghblheÿf-dfobnt uj ghbyfczn ÿthndf b

    21f h. g. Gbcfybz —Cnjqyjcn yfgbcfybznf.

    ` 2 Yt. 25:26.6 1f 2 Yt. 4:14–15.

    ` 1 Yt. 9:2.d 1 Yt. 1:16–17; 19:1–6.

    2 f 1 Yt. 5:14–16.3 f Zrjd 7:27;

    Zhjv 1:2, 14;Jvybq 1:30.

    4 f Bjfyf 20:30–31.Dbÿ pfukfdyfcnhfybwf yf

    Rybufnf yfVjhvjy

    ` 2 Yt. 9:41, 45, 51.5 f 1 Cjk. 2:4;

    C. yf V. 1:4.

  • 15 1 Ytab 7:1–12

    dctbpufhzybz. Jrjkj 600–592 u.gh. {h.

    B ctuf, fp `bÇ ÿtkfk lf pyft-nt, xt cktl rfnj `fof vb,KtÇbq, `t cd´hibk lf fghj-hjredf jnyjcyj gjnjvcndjnjcb, cnfyf nfrf, xt Ujcgjl veghjujdjhb jnyjdj, rfpdfqrb,xt yt t evtcnyj pf ytuj, KtÇbq,lf pfdtlt ctvtqcndjnj cb cfvód gecnjinf; yj xt cbyjdtntve nhz`df lf dptvfn `l´othbpf dÿtyb, pf lf vjufn lf d´p-lbuyfn gjnjvcndj yf Ujcgjlfd ptvznf yf j`tnf.

    2 B cnfyf nfrf, xt Ujcgjl vefpfgjdzlf fp, Ytab, b `hfnznfvb lf ct pfd´hytv d ptvznfyf Thecfkbv, pf lf pfdtltvBcvfbk b ctvtqcndjnj ve dgecnjinf.

    3 B cnfyf nfrf, xt fp, Ytab,gjntukbÇ fjnyjdj c `hfnznfcb d gecnjinf, pf lf d´pktptvd Thecfkbv.

    4 B cnfyf nfrf, xt d´pkzpjÇvtd r´ofnf yf Bcvfbk, b cgtxt-kbÇvt `kfujhfpgjkjÿtybtnjyf Bcvfbk ljnjkrjdf, xt verfpfÇvt ckjdfnf Ujcgjlyb.

    5 B cnfyf nfrf, xt Ujcgjlcvtrxb c´hwtnj yf Bcvfbk,c´oj b yf ljvjxflbtnj veljnjkrjdf, xt nt ghtlghbtÇfc d j t n j g ´ n e d f y t c y f c dgecnjinf r´v ifnhfnf yf`fof yb.

    6 B cnfyf nfrf, xt ljrfnjg´nedfÇvt d gecnjinf, tnj,

    Kfvfy b Ktvebk, b ldt jn l´-othbnt yf Bcvfbk, b ldfvfnffcbyjdt yf Bcvfbk, b ctvtq-cndfnf bv ct hfp`eynedfÇfchtoe yfc, lf, chtoe vtyt,Ytab, b Cfv, b `fof bv, Bc-vfbk, b ÿtyf ve, b nhbnt velheub l´othb.

    7 B cnfyf nfrf, xt c njpb cb`eyn nt gjÿtkfÇf lf ct d´hyfnd ptvznf yf Thecfkbv.

    8 B ctuf, fp, Ytab, `bltqrbfyfcr´h`ty jn nzÇyjnj rjhf-djc´hltxbt, tnj pfoj, bvghjujdjhbÇ, rfpdfqrb, lf,ljhb yf Kfvfy b yf Ktvebk:Tnj, dbt cnt vjbnt gj-ujktvb`hfnz. Rfr t d´pvjÿyj lfcnt njkrjdf rjhfdjc´hltxybb njkrjdf evjpfcktgtyb, xtnhz`df fp, gj-vkflbzn db`hfn, lf db ujdjhz, lf, b lf dblfdfv ghbvth?

    9 Rfr t d´pvjÿyj lf ytcnt ct dckeifkb d ckjdjnjUjcgjlyt?

    10 Rfr t d´pvjÿyj lf cntfpf`hfdbkb, xt cnt dbltkb fy-utk Ujcgjlty?

    11 Lf, b rfr t d´pvjÿyj lfcnt pf`hfdbkb rfrdb dtkbrbytof Ujcgjl t bpd´hibk pfyfc rfnj yb fbp`fdb jn h´wtntyf Kfdfy, f c´oj b xt nhz`df-it lf ct clj`btv c ktnjgbcf?

    12 Lf, b rfr t d´pvjÿyj lfcnt pf`hfdbkb, xt Ujcgjl t dc´cnjzybt lf yfghfdb dcbxrbfytof cgjhtl djkznf Cb pfxtlfnf xjdtirb, frj t n´q, xt

    7 1f 1 Yt. 5:17–19.` 1 Yt. 16:7.d h. g. ~hfr,

    crk∞xdfv `hfr.2 f 1 Yt. 16:7–8.

    3 f 1 Yt. 3:2–3.6 f 2 Yt. 4:10.8 f Fkvf 31:2;

    Vjbctq 7:41.10f Dnjh. 4:9;

    1 Yt. 3:29; 4:3.11f 1 Yt. 4.12f 1 Yt. 17:50;

    Fkvf 26:12.

  • 1 Ytab 7:13–21 16

    nt eghfÿyzdfn `dzhf d Ytuj?Pfnjdf ytrf Ve `´ltv dthyb.

    13 B frj t n´q, xt cvt Vedthyb, ybt ot gjkexbv fptvz-nf yf j`tnf; b dbt ot yfexbntd yzrjq `´lto vjvtyn, xtckjdjnj Ujcgjlyt jnyjcyj`eybojÿtybtnj yf Thecfkbvot ct bpg´kyb; gjytÿt dcbx-rb ytof, pf rjbnj Ujcgjl tujdjhbk jnyjcyj eybojÿt-ybtnj yf Thecfkbv, nhz`df lf`´lfn bpg´kytyb.

    14 Pfojnj tnj, LeÇ´n Ujcgj-lty crjhj ot ghtcnfyt lfdkfltt d nzÇ, pfojnj tnj, ntcf fjnÇd´hkbkb ghjhjwbnt b`Thtvbz cf Çd´hkbkb d n´v-ybwf. B nt ct jgbndfÇf lf jn-ytvfn dÿbdjnf yf `fof vbljnjkrjdf, xt uj bpujybÇf jnptvznf.

    15 Ctuf tnj, fp db rfpdfv, xtfrj ct d´hytnt d Thecfkbv, dbtc´oj ot gjubytnt c nzÇ. Bctuf, frj gjÿtkftnt, d´pktpntd ptvznf b gjvytnt ckjdfnf,rjbnj db rfpfÇ, xt frj jnbltntnfv, dbt c´oj ot gjubytnt,pfojnj n´q LeÇ´n Ujcgjltyvt pfcnfdz lf ujdjhz.

    16 B cnfyf nfrf, xt rjufnjfp, Ytab, `zÇ bpujdjhbk ntpbckjdf yf `hfnznf cb, nt ct hfp-uytdbÇf yf vtyt. B cnfyf nfrf,xt ckjÿbÇf h´rf d´hÇe vb,pfojnj tnj, nt `zÇf bpd´yhtl-yj hfpuytdtyb b vt fd´hpfÇfc d´hdb, pfojnj ct jgbnfÇflf jnytvfn ÿbdjnf vb, rfnj

    vt jcnfdzn d gecnjinf, pflf `´lf gju´kyfn jn lbdbntpdthjdt.

    17 Yj cnfyf nfrf, xt fp ct gj-vjkbÇ yf Ujcgjlf, rfpdfqrb:J, Ujcgjlb, cgjhtl dzhfnfvb rjznj bvfv d Nt`, ot vtbp`fdbi kb jn h´wtnt yf `hf-nznf vb; lf, ljhb vb lfq cbkflf vjuf lf fhfpr´cfv ntpbd´hdb, c rjbnj c´v d´hpfy.

    18 B cnfyf nfrf, xt rjufnj`zÇ bphtr´k ntpb ckjdf, tnj,d´hdbnt gflyfÇf jn h´wtntvb b yjptnt vb, b fp pfcnfyfÇghtl `hfnznf cb, b bv pfujdj-hbÇ jnyjdj.

    19 B cnfyf nfrf, xt nt jnyjdjct hfpuytdbÇf yf vtyt b ctjgbnfÇf lf ckjÿfn h´rf d´hÇevb, yj tnj, tlyf jn fl´othbntyf Bcvfbk, lf, c´oj b vfqrfô, b tlby jn cbyjdtnt yfBcvfbk ct j`´hyfÇf c vjk`fr´v `hfnznf vb, nfrf xt c´h-wfnf bv ct cvtrxbÇf, b nt ght-cnfyfÇf lf ct jgbndfn lf vbjnytvfn ÿbdjnf.

    20 B cnfyf nfrf, xt nt ct yf-cr´h`bÇf gjhflb ytxtcnbtnjcb ljnjkrjdf, xt ct gjrkjybÇfghtl vtyt b ct j`´hyfÇf cvjk`f r´v vtyt lf bv ghjcnznjdf, rjtnj `zÇf cnjhbkbghjnbd vtyt.

    21 B cnfyf nfrf, xt fp bvfghjcnbÇ bcrhtyj dcbxrj njdf,rjtnj `zÇf cnjhbkb, b ub pf-edtofdfÇ lf ct vjkzn yf Ujc-gjlf, ntÇybz ~ju pf ghjirf.

    12` 1 Yt. 3:7; 15:11.13f 1 Yt. 2:20.

    h. g. J`tnjdfyfptvz.

    ` 4 Wfh. 25:1–21;2 Yt. 6:8; 25:10;

    Jvybq 1:15;Tk. 8:20–21.

    14f Tptr. 5:6;1 Yt. 1:18–20; 2:13.h. g. ~eyn.

    ` Thtv. 37:15–21.

    d 1 Yt. 2:1.16f 1 Yt. 18:11–15.17f Fkvf 14:26–28.19f 1 Yt. 16:7.21f h. g. Ghjofdfv.

  • 17 1 Ytab 7:22–8:10

    B cnfyf nfrf, xt nt yfghfdbÇfnfrf. B cktl rfnj `zÇf cd´h-ibkb lf ct vjkzn yf Ujcgjlf,ybt jnyjdj ghjl´kÿbÇvt yf-itnj g´nedfyt r´v ifnhfnfyf `fof cb.

    22 B cnfyf nfrf, xt ybt ckz-pjÇvt ghb ifnhfnf yf `fofcb. B cktl rfnj fp b `hfnznfvb, b wtkbzn ljv Bcvfbkjd`zÇvt cktpkb ghb ifnhfnf yf`fof vb, nt d´plfljÇf f`kfuj-lfhyjcnb yf Ujcgjlf, ntÇybz~ju; b Ve ghbytcjÇf `ÿthndfb dctbpufhzybz.

    UKFDF 8

    KtÇbq bvf dbltybt pf l´hdjnjyf ÿbdjnf. Njq dptvf jn ytujdbzgkjl b ÿtkft ctvtqcndjnj velf yfghfdb c´ojnj. Njq dbÿlfgh´n jn ÿtkzpj, tlyf cntcytyfb nzcyf g´ntrf b v´ukbnt jnvhfr, rjbnj j`uh´ofn xjdtwbnt.Cfhbz, Ytab b Cfv dptvfn jngkjlf, yj Kfvfy b Ktvebk jn-rfpdfn. Jrjkj 600–592 u. gh. {h.

    B cnfyf nfrf, xt ybt `zÇvtc´`hfkb dczrfr´d dbl hfpkbx-yb ctvtyf, rfrnj b dczrfr´ddbl p´hyj, c´oj b ctvtyf jndczrfr´d dbl gkjljdt.

    2 B cnfyf nfrf, xt ljrfnj`fof vb ght`bdfdfit d ge-cnjinf, njq yb ujdjhô, rfp-dfqrb: Tnj, fp c´v fc´yedfk

    c´y, bkb c lheub ckjdf, bvfÇ`dbltybt.

    3 B tnj, gjhflb njdf, rjtnjc´v dblzk, bvfv gjdjl lf cthfldfv d Ujcgjlf pf fYtab, fc´oj b pf Cfv; pfojnj bvfvgjdjl lf ghtlgjkfufv, xt nt,f c´oj b vyjuj jn nzÇyjnjgjnjvcndj ot `´lfn cgfctyb.

    4 Yj tnj, fKfvfyt b Ktvebkt,fp vyjuj ct cnhfÇedfv pf dfc;pfojnj tnj, cnjhb vb ct, xtdblzÇ d c´yz cb tlyf vhfxyfb n´vyf gecnji.

    5 B ckexb ct, xt fp c´phzÇtlby v´ÿ, b njq `tit j`kt-xty d `zkf fhj`f, b njq ljqltb pfcnfyf ghtl vtyt.

    6 B cnfyf nfrf, xt njq vbpfujdjhb b vb pfgjdzlf lf ujgjcktldfv.

    7 B cnfyf nfrf, xt rjufnj ujgjcktldfÇ, fp ct yfvthbÇ dtlby vhfxty b n´vty geob-yfr.

    8 B cktl rfnj `zÇ g´nedfkd ghjl´kÿtybt yf vyjuj xf-cjdt d vhfr, fp pfgjxyfÇ lfct vjkz yf Ujcgjlf lf bvffvbkjcn r´v vty, cgjhtl vyj-ÿtcndjnj yf ytÿybnt Vevbkjcnb.

    9 B cnfyf nfrf, xt cktl rfnjct `zÇ gjvjkbk yf Ujcgjlf, fpc´phzÇ tlyj ujkzvj b ghj-cnjhyj fgjkt.

    10 B cnfyf nfrf, xt c´uktlfÇtlyj fl´hdj, xbqnj `gkjl

    22f h. g. ~kfujlfhty,`kfujlfhyjcnb,`kfujlfhcndty.

    ` 1 Yt. 5:9.8 2f h. g. C´y;

    Jnrhjdtybt.` 1 Yt. 10:17.

    h. g. Dbltybt.3 f 1 Yt. 8:14–18.4 f 1 Yt. 8:35–36.5 f Lÿ. C. — B. 1:30–32.8 f h. g. Vbkjcnbd,

    vbkjcn.9 f Vfn. 13:38.

    10f ~bn. 2:9;Jnrh. 2:7; 22:2;1 Yt. 11:4, 8–25.h. g. L´hdj yfÿbdjnf.

    ` Fkvf 32:41–43.

  • 1 Ytab 8:11–23 18

    `tit ÿtkfntkty, pf lf yfghf-db xjdtrf ofcnkbd.

    11 B cnfyf nfrf, xt fp jnbljÇb dptÇ jn fgkjlf ve; b dblzÇ,xt njq `tit yfq- ckflrbzn,gjdtxt jn dcbxrj lheuj, rjt-nj `zÇ drecdfk ljnjufdf. Lf,b fp dblzÇ, xt gkjl´n yf l´h-djnj `tit `zk b `tkjnfnfve yflvbyfdfit dczrf lhe-uf ``tkjnf, rjznj `zÇ dbÿlfkyzrjuf.

    12 B cktl rfnj dptÇ jn gkjlfve, njq bpg´kyb leifnf vb cbpd´yhtlyj dtkbrf fhfljcn;tnj pfoj, fp pfgjxyfÇ lf `bc-rfv ctvtqcndjnj vb c´oj lfdptvt jn ytuj; pfojnj pyftÇ,xt njq `t dÿtkfntkty gjdtxtjn dcbxrb lheub gkjljdt.

    13 B rfnj Çd´hkbÇ gjuktlyfjrjkj, nf lf vjuf lf jnrhbzc´oj b ctvtqcndjnj cb, fpdblzÇ tlyf fhtrf jn djlf; b nzntxtit gjrhfq b `tit `kbpjlj l´hdjnj, jn rjtnj fp dptvfÇgkjlf.

    14 B gjuktlyfÇ, pf lf dblzjnr´lt bldfit nz; b dblzÇ bp-djhf ô ytlfktx; b ghb bpdjhfô c´uktlfÇ vfqrf db Cfhbz bCfv, b Ytab; b nt cnjzÇf, rfnjxt yt pyftÇf yfr´lt nhz`dflf blfn.

    15 B cnfyf nfrf, xt fp bvyfghfdbÇ pyfr; b c´oj bvrfpfÇ c dbcjr ukfc, xt nhz`dflf ljqlfn ghb vtyt b lf dpt-vfn jn gkjlf, rjqnj `tit

    ÿtkfntkty gjdtxt jn dcbxrblheub gkjljdt.

    16 B cnfyf nfrf, xt nt ljqlj-Çf ghb vtyt b c´oj dptÇf jngkjlf.

    17 B cnfyf nfrf, xt fp gjÿt-kfÇ Kfvfy b Ktvebk lf ljq-lfn b c´oj lf dptvfn jn gkjlftnj pfoj, fp Çd´hkbÇ gjuktlr´v bpdjhf yf htrfnf c yf-ltÿlf lf ub c´uktlfv.

    18 B cnfyf nfrf, xt fp ubdblzÇ, yj nt fyt gjbcrfÇf lfljqlfn ghb vtyt b lf dptvfnjn gkjlf.

    19 B fp dblzÇ tlby fgh´njn ÿtkzpj b njq ct j`nzufitgjrhfq `htuf yf htrfnf, b dj-ltit r´v l´hdjnj, lj rjtnjcnjzÇ.

    20 B fp dblzÇ c´oj tlyffcntcytyf b nzcyf g´ntrf, rj-znj vbyfdfit gjrhfq gh´nfjn ÿtkzpj, xfr lj l´hdjnj,ghb rjtnj cnjzÇ; b nz c´ojdjltit gjrhfq vzcnjnj yfbpdjhf b cnbufit lj tlyj uj-kzvj b ghjcnjhyj `gjkt, rjt-nj rfnj xt `tit tlby cdzn.

    21 B fp dblzÇ `tp`hjqybvyjÿtcndf jn k∞lt, vyjpbyfjn rjbnj yfgbhfÇf yfghtl,nfrf xt lf vjufn lf cnbuyfn ljfg´ntrfnf, rjznj djltit r´vl´hdjnj, lj rjtnj cnjzÇ fp.

    22 B cnfyf nfrf, xt nt nh´uyf-Çf b ghjl´kÿbÇf gj g´ntrfnf,rjznj djltit r´v l´hdjnj.

    23 B cnfyf nfrf , xt ct

    11f Fkvf 5:34.` 1 Yt. 11:8.

    12f h. g. Hfljcn.` Fkvf 36:24.d 1 Yt. 15:36.

    13f 1 Yt. 12:16–18;

    15:26–29.18f 2 Yt. 5:20–25.19f Gcfkvb 2:9;

    Jnrh. 12:5;G. Lÿ. C.,Jnrh. 19:15;

    1 Yt. 8:30; 11:25;15:23–24.

    20f Vfn. 7:14;2 Yt. 31:17–20.

    ` Vfn. 13:38.21f h. g. G´n.

  • 19 1 Ytab 8:24–34

    yflbuyf fv´ukf jn vhfr, lf,ljhb bpd´yhtlyj u´cnf v´ukfjn vhfr, nfrf xt ntpb, rjbnj`zÇf nh´uyfkb gj g´ntrfnf,pfue`bÇf g´nz cb, nfrf xt ntct pf`kelbÇf b ct bpue`bÇf.

    24 B cnfyf nfrf, xt fp dblzÇb lheub, rjbnj yfgbhfÇf yf-ghtl, b nt bpkzpjÇf yfghtl, bct ÇdfyfÇf pf rhfz yf gh´nf jnÿtkzpj; b nt yfgbhfÇf yfghtlghtp v´ukfnf jn vhfr, ghb-l´hÿfqrb ct pf gh´nf jn ÿt-kzpj, ljrfnj bpkzpjÇf yfghtlb dptÇf jn fgkjlf yf l´hdjnj.

    25 B cktl rfnj `zÇf dptkb jngkjlf yf l´hdjnj, nt Çd´hkb-Çf gjuktl yfjrjkj, rfnj xt kb`zÇf fpfchfvtyb.

    26 B fp c´oj Çd´hkbÇ gjuktlyfjrjkj b dblzÇ jn lheufnfcnhfyf yf htrfnf jn djlf tlyjdtkbxtcndtyj b fj`ibhyjplfybt; b nj cnjtit rfnj xtkb d´d d´pleÇf, dbcjrj yflptvznf.

    27 B nj `tit g´kyj c k∞lt,b cnfhb b vkflb, b v´ÿt bÿtyb; b yfxby´n, gj rjqnj`zÇf j`ktxtyb, `tit bpd´y-htlyj bpzoty; b nzÇyjnjfgjdtltybt `t lf ct ghbcvb-dfn b lf cjxfn c gh´cn jytpb,rjbnj `zÇf ljikb b dptvfÇfjn gkjlf.

    28 B cktl rfnj `zÇf fdrecbkbjn gkjlf, nt ct `pfchfvdfÇf jnjytpb, rjbnj bv ct gjlbuhfdf-

    Çf; b nt djngflfÇf d pf`hfytybg´ntrb b ct pfue`dfÇf.

    29 B ctuf, fp, Ytab, yt rfpdfvfdcbxrbnt ckjdf yf `fof cb.

    30 Yj pf lf `´lf rhfn´r dgbcfytnj, tnj, njq dblz blheub vyjÿtcndf, yfgbhfobyfghtl; b nt bldfÇf, b ctÇdfofÇf pf rhfz yf fgh´nf jnÿtkzpj; b nt yfgbhfÇf d g´nzcb yfghtl, ytghtcnfyyj ghb-l´hÿfqrb ct plhfdj pf gh´nfjn ÿtkzpj, ljltnj yt ljqltÇfb yt gflytÇf ljke, b yt dpt-vtÇf jn gkjlf yf l´hdjnj.

    31 B njq dblz c´oj b lheubfvyjÿtcndf, jgbndfob ct lfyfkexrfn g´nz cb r´v jyjdfdtkbxtcndtyj b j`ibhyjplfybt.

    32 B cnfyf nfrf, xt vyjuj ctbplfdbÇf d l´k`jxbybnt yffbpdjhf; b vyjuj ct pfue`bÇfjn gjuktlf ve, kenfob ct gjytgjpyfnb g´nbof.

    33 B juhjvyj `t vyjÿtc-ndjnj, rjtnj dktpt d njdfcnhfyyj plfybt. B cktl rfnjecgzÇf lf dkzpfn d njdf plf-ybt, nt cjxtÇf fghtphbntkyj cgh´cn r´v vtyt b r´v jytpb,rjbnj c´oj dptvfÇf jn gkj-lf; yj ybt yt bv j`h´ofÇvtdybvfybt.

    34 Njdf cf ckjdfnf yf `fofvb: Pfojnj dcbxrb jytpb, rj-bnj bv fj`´hyfÇf dybvfybt,ghjgflyfÇf.

    23f 1 Yt. 12:17; 15:24.24f 1 Yt. 8:10–12.25f Hbvk. 1:16;

    2 Nbv. 1:8;Fkvf 46:21;Vjhv. 8:38.

    26f 1 Yt. 11:35–36; 12:18.

    27f h. g. Ujhljcn.28f 2 Gtn. 2:19–22.

    ` Vfhrf 4:14–20; 8:38;Kerf 8:11–15;Bjfyf 12:42–43.

    d h. g. Dthjjncn´-gybxtcndj.

    29f 1 Yt. 1:16–17.30f 1 Yt. 15:23–24.31f Vfn. 7:13.32f 1 Yt. 15:26–29.33f h. g. Ghtcktldfv,

    ghtcktldfyt.34f BpÇjl 23:2.

  • 1 Ytab 8:35–9:6 20

    35 B fKfvfy, b Ktvebk ytdptÇf jn gkjlf, rfpf `fof vb.

    36 B cnfyf nfrf, xt cktl rfnj`fof vb `tit bpujdjhbkdcbxrb ckjdf pf cdjz c´y bkbdbltybtnj cb, rjbnj `zÇfvyjuj, njq yb rfpf, xt gjhflbntpb ytof, rjbnj njq t dblzkd´d dbltybt, njq bpd´yhtlyjct jgfczdf pf Kfvfy b Ktvebk,lf, njq ct jgfczdfit pf nzÇ, lfyt `b lf `´lfn jnÇd´hktyb jnghbc´cndbtnj Ujcgjlyt.

    37 B njufdf njq ub pfedtofdfc dcbxrb xedcndf yf tlbyytÿty fhjlbntk, nf lf ct dcke-ifn d ckjdfnf ve, nf Ujcgjllf `b ct cvbkbk yfl nzÇ b lfyt ub jnÇd´hkb; lf, `fof vbbv ghjgjdzldfit.

    38 B cktl rfnj njq bv `titghjgjdzldfk b bv `tit ghj-hjredfk c´oj vyjuj ytof,njq bv yfhtlb lf cgfpdfnpfgjdtlbnt Ujcgjlyb; b cghzlf bv ujdjhb.

    UKFDF 9

    Ytab ghfdb ldf yf`jhf jn ktnj-gbcb. Dctrb tlby jn nzÇ t yfht-xty gkjxb yf Ytab. Gj-ujktvbntgkjxb c´l´hÿfn cdtncrfnf bc-njhbz, f gj-vfkrbnt hfpuktÿ-lfn yfq-dtxt cdtotyb ytof.Jrjkj 600–592 u. gh. {h.

    B dcbxrb ntpb ytof, f c´oj

    b ujkzvj vyjÿtcndj lheubytof, rjbnj yt vjufn lf `´-lfn yfgbcfyb yf ntpb gkjxb,`fof vb dblz b xe, b rfpf,ljrfnj ÿbdttit d ifnhf dfljkbyfnf Ktvebk.

    2 B ctuf, rfrnj c´v rfpfkjnyjcyj ntpb gkjxb, tnj, ntyt cf gkjxbnt, d´hÇe rjbnj fpghfdz g´kty hfprfp yf bcnj-hbznf yf vjz yfhjl; pfojnjyf fgkjxbnt, yf rjbnj ghfdzg´kty hfprfp pf yfhjlf vb,fp lfljÇ bvtnj yf Ytab, tnjpfoj, nt ct yfhbxfn gkjxb yfYtab, gj vjtnj cj`cndtyjbvt; b ntpb gkjxb c´oj ctyfhbxfn gkjxb yf Ytab.

    3 Ghb dct njdf fp gjkexbÇpfgjdtl jn Ujcgjlf, xt nhz`dflf yfghfdz ntpb gkjxb c yf-hjxyfnf fwtk lf bvf hfprfpbpl´k`fy d´hÇe nzÇ jnyjcyj`ckeÿtybtnj yf yfhjlf vb.

    4 D´hÇe lheubnt gkjxb nhz`-df lf `´lt bpl´k`fy hfprfppf wfhedfytnj yf wfhtnt bdjqybnt, b hfpljhbnt yf vjzyfhjl; pfnjdf ntpb gkjxb cfukfdyj pf ckeÿtybtnj; f flhe-ubnt gkjxb cf ukfdyj pf wfhe-dfytnj yf wfhtnt b djqybnt, bhfpljhbnt yf vjz yfhjl.

    5 Tnj pfoj, Ujcgjl vb t pfgj-dzlfk lf yfghfdz ntpb gkjxb ctlyf fv´lhf d Ytuj wtk, rjznjwtk fp yt gjpyfdfv.

    6 Yj Ujcgjl fgjpyfdf dcbxrb

    35f 1 Yt. 8:17–18;2 Yt. 5:19–24.

    37f h. g. Ctvtqcndj;Hjlbntkb.

    9 1f 1 Yt. 2:4–6, 8, 14–15;16:6.

    2 f 1 Yt. 19:2, 4;Zrjd 3:13–14;

    C. yf V. 1:2–11;E. b P. 10:38–40.h. g. Gkjxb.

    3 f E. b P. 3:19.` 1 Yt. 6:3.

    4 f Zrjd 1:2–4;C. yf V. 1:10.

    5 f 1 Yt. 19:3;

    C. yf V. 1:7;Fkvf 37:2, 12, 14.

    6 f 2 Yt. 9:20;E. b P. 38:2;Vjbctq 1:6, 35.h. g. Dctdtleo.

  • 21 1 Ytab 10:1–7

    ytof jn yfxfkjnj; tnj pfoj,Njq gjlujndz g´n, pf lf bp-g´kyb dcbxrb Cdjb ltkf chtlxtlfnf xjdtirb; pfojnj tnj,Njq bvf wzkfnf `cbkf pf bp-g´kytybtnj yf dcbxrb Cdjbckjdf. B nfrf t. Fvby.

    UKFDF 10

    KtÇbq ghtlcrfpdf, xt ∞ltbnt ot`´lfn dptnb d gkty jn dfdbkjy-wbnt. Njq hfprfpdf pf bldfytnjchtl ∞ltbnt yf tlby Vtcbz,Cgfcbntk b Bpregbntk. KtÇbqhfprfpdf c´oj pf bldfytnj yftlby, rjqnj nhz`df lf rh´cnbFuytwf ~jÿbq. KtÇbq hfprfpdfpf cv´hnnf b d´prhtctybtnjyf Vtcbznf. Njq chfdyzdf hfp-gh´crdfytnj b c´`bhfytnj yfBphfbk c vfckbyjdj l´hdj. Ytabujdjhb pf ~jÿbz Cby, pf lfhf yfCdtnbz LeÇ b pf ytj`Çjlbvjcn-nf jn ghfdtlyjcn. Jrjkj 600–592 u. gh. {h.

    B ctuf, fp, Ytab, ghjl´kÿf-dfv lf hfprfpdfv d´hÇe fntpbgkjxb pf gjcn´grbnt cb, vjt-nj eghfdktybt b ckeÿtybt;pfnjdf, pf lf ghjl´kÿf hfp-rfpf cb, fp nhz`df lf cgjvtyfljyzr´lt pf ytofnf yf `fofvb, f c´oj b yf vjbnt `hfnz.

    2 Pfojnj tnj, cnfyf nfrf,xt cktl rfnj `fof vb `tit

    ckjÿbk rhfq yf ckjdfnf yffc´yz cb, f c´oj b edtofybznfr´v nzÇ pf g´kyj ec´hlbt, njqbv pfujdjhb jnyjcyj ∞ltbnt;

    3 xt cktl rfnj nt `´lfn eyb-ojÿtyb, ljhb b njpb dtkbruhfl fThecfkbv, b vyjpbyf`´lfn `jndtltyb d gkty d´ddDfdbkjy, d jghtltktyjnj jnUjcgjlf dhtvt nt ot ct upf-d´hyfn jnyjdj, lf, ljhb ot`´lfn d´hyfnb jn gktyybxt-cndj; b cktl rfnj `´lfn d´h-yfnb jn gktyybxtcndj, nt otghbntÿfdfn jnyjdj ptvznfyf nzÇyjnj yfcktlcndj.

    4 Lf, njxyj fitcncnjnby uj-lbyb jn dhtvtnj, rjufnj `fofvb yfgecyt Thecfkbv, Ujcgjl~ju ot d´plbuyt `ghjhjrvtÿle ∞ltbnt — n´rvj tlbydVtcbz, bkb c lheub ckjdf,tlby Cgfcbntk yf cdtnf.

    5 B njq ujdjhô c´oj jnyjcyjghjhjwbnt, b rjkrj vyjuj cfntpb, rjbnj `zÇf fcdbltntk-cndfkb pf ntpb ytof jnyjcyjnjpb Vtcbz, pf Rjujnj njq`tit ujdjhbk, bkb njpb Bpre-gbntk yf cdtnf.

    6 Tnj pfoj, wzkjnj xjdtxtcn-dj `tit d bpue`tyj b fgfl-yfkj c´cnjzybt b `b `bkjpfdbyfub, jcdty frj nt yt ctegjdfdfn yf njpb Bpregbntk.

    7 B njq ujdjhô c´oj jnyjcyjtlby fghjhjr, rjqnj nhz`df-

    6 ` Vfn. 28:18.10 1f 1 Yt. 9:1–5; 19:1–6;

    Zrjd 1:1–4.2 f 1 Yt. 8.3 f Tcn. 2:6; 2 Yt. 6:8;

    Tk. 8:20–21.` 2 Yt. 25:10.

    h. g. {hjyjkjubz —587 gh. {h.

    d Tptr. 24:2;1 Yt. 1:13;Jvybq 1:15.

    u Thtv. 29:10;2 Yt. 6:8–9.

    4 f 1 Yt. 19:8;2 Yt. 25:19;3 Yt. 1:1.

    ` 1 Yt. 22:20–21.

    d h. g. Vtcbz.5 f Zrjd 7:11;

    Vjcbz 13:33;Tk. 8:19–24;3 Yt. 20:23–24.

    6 f h. g. Gfltybtnj yfFlfv b Tdf.

    7 f 1 Yt. 11:27;2 Yt. 31:4.

  • 1 Ytab 10:8–15 22

    it lf ljqlt ghtlb Vtcbznf, pflf gjlujndb g´nz yf Ujcgjlf.

    8 Lf, njxyj njq ozk lf d´hdbyfghtl b lf dbrf d gecnjinf:fGjlujndzqnt g´nz yf Ujcgj-lf b ghfdtnt g´ntrbnt Veghfdb; pfojnj chtl dfc cnjbtlby, rjujnj yt gjpyfdfnt; bnjq t gj-vju´o jn vtyt, xbq-nj htv´r yf j`eofnf ve fpyt c´v ljcnjty ljhb lf hfp-d´hÿf. B vyjuj ujdjhô `fofvb jnyjcyj njdf ytoj.

    9 B `fof vb rfpf, xt njqozk lf rh´ofdf d´d fDbnfdf-hf, jnd´l Bjhlfy; b rfpf c´-oj, xt njq ozk lf `rh´ofdfc djlf; ljhb, xt ozk lf rh´c-nb b Vtcbznf c djlf.

    10 B cktl rfnj rh´cntk Vtcb-znf c djlf, njq ozk lf dblb blf cdbltntkcndf, xt t rh´cnbkfFuytwf ~jÿbq, Rjqnj ozklf jnytct uhtÇjdtnt yf cdtnf.

    11 B cnfyf nfrf, xt cktl rfnj`fof vb `tit bphtr´k ntpbckjdf, njq ujdjhô yf `hfnznfvb jnyjcyj Tdfyutkbtnj, rj-tnj ozkj lf `´lt ghjgjdzl-dfyj vtÿle ∞ltbnt, f c´oj bjnyjcyj fxtpytytnj yf ∞ltb-nt d `ytdthbt. B cktl rfnj ntde`btkb Vtcbznf, Rjqnj ozklf ljqlt, b cktl rfnj Njq`´ltk e`bn, Njq ozk lf ct

    udlbuyt jn v´hndbnt, b ozklf ct gjrfÿt yf tpbxybwbntxhtp lCdtnbz LeÇ.

    12 Lf, `fof vb ujdjhô vyjujlfÿt jnyjcyj tpbxybwbnt, fc´oj b pf ljvf Bphfbktd, xtnjq ozk lf `´lt jghbkbxtyyf fvfckbyjdj l´hdj, xbbnjrkjyb otkb lf `´lfn jnxe-gtyb b `gh´cyfnb gj wzkjnjkbwt yf ptvznf.

    13 Tnj pfoj, njq rfpf, xt tyeÿyj ybt lf `´ltv djltybtlbyjleiyj d fptvznf yf j`t-nf d bpg´kytybtnj yf ckjdjnjUjcgjlyt, xt cvt otkb lf`´ltv gh´cyfnb gj wzkjnjkbwt yf ptvznf.

    14 B cktl rfnj ljv´n Bphfb-ktd `´ltk hfpgh´cyfn, njqozk lf `´lt fc´`hfy jnyjdj;bkb yfrhfnrj rfpfyj, cktlrfnj `tpbxybwbnt gjkextkbg´kyjnfnf yf Tdfyutkbtnj,tcntcndtybnt rkjyb yf dvfc-kbyjdjnj l´hdj bkb jcnfy-rbnt jn ljvf Bphfbktd otkblf `´lfn ghbcfltyb, cbhtx lfcnbuyfn lj pyfybtnj pf bcnby-crbz Vtcbz, ntÇybz Ujcgjl bntÇybz Bpregbntk.

    15 B c njpb tpbr `fof vbghjhjredfit b ujdjhtit yf`hfnznf vb, f c´oj b vyjujlheub ytof, rjbnj fp yt jgbc-

    8 f Bcfbz 40:3;Vfn. 3:1–3.

    9 f Bjfyf 1:28.` h. g. Bjfy

    Rh´cnbntk.10f h. g. Fuytw ~jÿb.11f Zrjd 4:14–18.

    ` Vjhv. 5:14.d h. g. Bcec {hbcnjc;

    Hfpg´dfyt yfrh´cn.

    u h. g. D´prhtctybt.

    l h. g. Cdtnbzn LeÇ.12f ~bn. 49:22–26;

    1 Yt. 15:12;2 Yt. 3:4–5;Zrjd 5; 6:1–7.h. g. Vfckbyjdjl´hdj; Kjptnj yfUjcgjlf.

    ` 1 Yt. 22:3–8.h. g. Bphfbk —Hfpgh´cdfytnj yfBphfbk.

    13f 1 Yt. 2:20.h. g. J`tnjdfyfptvz.

    14f h. g. Bphfbk —C´`bhfytnj yfBphfbk.

    ` 1 Yt. 13:42;E. b P. 14:10.

    d Zrjd 5:8, 52, 54, 60,68.

  • 23 1 Ytab 10:16–11:1

    dfv d nfpb rybuf; pfojnj c´vyfgbcfk njkrjdf jn nzÇ, rjk-rjnj vb `tit yeÿyj d flhe-ufnf vjz rybuf.

    16 B dcbxrb ntpb ytof, pfrjbnj c´v ujdjhbk, `zÇf bp-d´hityb gj dhtvtnj, rjufnj`fof vb ÿbdttit d ifnhf dljkbyfnf Ktvebk.

    17 B cnfyf nfrf, xt cktl rfnjfp, Ytab, `zÇ xek dcbxrbntfckjdf yf `fof vb jnyjcyjytofnf, rjbnj njq dblz d´d`dbltybt, b c´oj pf ytofnf,pf rjbnj njq ujdjhô xhtp cb-kfnf yf Cdtnbz LeÇ, cbkfnf,rjznj njq gjkexb xhtp dzhf dCbyf ~jÿbq — b Cby´n ~j-ÿbq `tit dVtcbznf, Rjqnjnhz`dfit lf ljqlt — fp, Yt-ab, gjÿtkfÇ c´oj lf vjuf lfdblz, b lf xez, b lf pyfv ntpbytof xhtp cbkfnf yf CdtnbzLeÇ, Rjqnj t ulfh ~jÿbq pfdcbxrb ntpb, rjbnj Uj n´hcznlec´hlyj, rfrnj d tlhtdybntdhtvtyf, nfrf b gj dhtvtnj,rjufnj Njq nhz`df lf ct zdbyf xtlfnf xjdtirb.

    18 Pfojnj Njq t fc´obzndxthf, lytc b yfdtrb; b jnjcyjdfdfytnj yf cdtnf g´nznt ghbujndty pf dcbxrb xjdtwb,frj `´lt n´q, xt nt ct gjrfznb ljqlfn ghb Ytuj.

    19 Pfojnj njpb, rjqnj n´hcbec´hlyj, ot yfvthb; b fnfqy-cndfnf ~jÿbb ot bv `´lfn

    hfprhbnb xhtp cbkfnf yf `Cdt-nbz LeÇ d ctufiybnt dhtvtyf,rfrnj b d lhtdybnt dhtvtyf,b d lhtdybnt dhtvtyf, rfrnjb d `´ltobnt dhtvtyf; pfoj-nj dg´nzn yf Ujcgjlf t tlbydtxty rh´u.

    20 Pfnjdf gjvyb, j, xjdtxt,xt pf dcbxrbnt nb ltkf ot`´lti ghtlflty yf fc´l.

    21 Tnj pfoj, frj dbt cnt ctcnhtvbkb lf d´hibnt ytxtc-nbt d lybnt yf fbpgbnfybtnjcb, njufdf ot `´ltnt yfvtht-yb `ytxbcnb ghtl c´lbqcrbzghtcnjk yf ~juf b yboj yt-xbcnj yt vjÿt lf ÿbdtt c~juf, tnj pfoj, dbt nhz`df lf`´ltnt jnÇd´hktyb yfdtrb.

    22 B Cdtnbzn LeÇ vb lfdfdkfcn lf ujdjhz ntpb ytof, fyt lf ub ghtv´kxfdfv.

    UKFDF 11

    Ytab dbÿlf LeÇf Ujcgjlty b vet gjrfpfyj d´d dbltybt l´hdjnjyf ÿbdjnf. Njq dbÿlf vfqrfnfyf Cbyf ~jÿbq b yfexfdf pf `kf-ujdjktybtnj ~jÿbt. Njq dbÿlfrh´otybtnj, ckeÿtybtnj b hfp-g´dfytnj yf Fuytwf ~jÿbq. Njqdbÿlf c´oj nfrf ghbpjdfdfytnjb ckeÿtybtnj yf Ldfyfltctnntfgjcnjkb yf Fuytwf. Jrjkj 600–592 u. gh. {h.

    Pfojnj cnfyf nfrf, xt cktl

    15f 1 Yt. 1:16–17.17f Tyjc 1:3; Fkvf 36:17.

    ` 1 Yt. 8:2.d h. g. Vtcbz.u h. g. Cdtnbzn LeÇ.l Vjh. 10:4–5, 7, 19.t E. b P. 20:26.

    18f Tdh. 13:8; Vjhv. 9:9;

    E. b P. 20:12.h. g. ~ju, `jÿtcndj.

    19f h. g. Nfqycndfnfyf ~ju.

    ` h. g. Cdtnbzn LeÇ.d Fkvf 7:20;

    E. b P. 3:2; 35:1.20f Trk. 12:14;

    2 Yt. 9:46.h. g. C´l,gjcktlybzn.

    21f Fkvf 34:32–35.` 1 Rjh. 6:9–10;

    3 Yt. 27:19;E. b P. 76:50–62;Vjbctq 6:57.

  • 1 Ytab 11:2–13 24

    rfnj `zÇ gjÿtkfk lf epyfzytofnf, rjbnj `fof vb `titdblzk, b dzhdfqrb, xt Ujcgjlt d c´cnjzybt lf vb ub cnjhbpyfqyb, n´q rfrnj ctlzÇ, fhfp-vbikzdfqrb d c´hwtnj cb, fp`zÇ `jnytcty d LeÇf Ujcgjlty,lf, yf tlyf bpd´yhtlyj dbcj-rf dgkfybyf, rjznj ybrjuf yt`zÇ dbÿlfk ghtlb njdf b yfrjznj ybrjuf yt `zÇ cn´gdfk.

    2 B LeÇ´n vb rfpf: Tnj, rfrdjÿtkfti?

    3 B fp rfpfÇ: Ätkfz lf dblzytofnf, rjbnj `fof vb fdblz.

    4 B LeÇ´n vb rfpf: Dzhdfikb, xt `fof nb dblz fl´hdjnj,pf rjtnj njq t ujdjhbk?

    5 B fp rfpfÇ: Lf, nb pyfti, xtfdzhdfv yf dcbxrbnt ckjdf yf`fof cb.

    6 B cktl rfnj `zÇ bphtr´kntpb ckjdf, LeÇ´n bpdbrf cdbcjr ukfc, rfpdfqrb: Jcfyyfyf Ujcgjlf, Dctdbiybz ~ju;pfojnj Njq t ~ju yf wzkfnffptvz, lf, ljhb yfl dcbxrj.B `kfujckjdty cb nb, Ytab,gjytÿt `dzhdfi d Cbyf yfDctdbiybz ~ju; pfnjdf nb otdblbi ytofnf, rjbnj cbgjÿtkfk.

    7 B tnj, njdf ot nb `´lt lf-ltyj rfnj fpyfvtybt, xt cktlrfnj dblbi l´hdjnj, rjtnjlflt gkjlf, rjqnj `fof nbdrecb, ot dblbi c´oj b xj-dtr, rjqnj ckbpf jn yt`tnj b

    yf ytuj ot ve `´lti cdblt-ntk; b cktl rfnj nb ot cb ujdblzk, ot `cdbltntkcndfi,xt njdf t ~jÿbzn Cby.

    8 B cnfyf nfrf, xt LeÇ´n vbrfpf: Gjuktlyb! B fp gjuktl-yfÇ b dblzÇ tlyj l´hdj; b nj`tit rfnj fl´hdjnj, rjtnj`fof vb `tit dblzk; b rhfcj-nfnf ve `tit ytyflvbyfnf,lf, ghtd´pÇjÿlfof dczrfrdflheuf rhfcjnf; b ``tkjnfnf veyflvbyfdfit `tkjnfnf yfghzcgf cyzu.

    9 B cnfyf nfrf, xt cktl rfnj`zÇ dblzk l´hdjnj, fp rfpfÇyf LeÇf: Dbÿlfv, xt nb cbvb gjrfpfk l´hdjnj, rjtnj tfyfq-wtyyj jn dcbxrj.

    10 B Njq vb rfpf: Rfrdjÿtkfti?

    11 B fp ve rfpfÇ: Lf pyfvfn´kredfybtnj ve. Pfojnj fpVe ujdjhtÇ, n´q rfrnj ujdjhbxjdtr, gjytÿt dbÿlfÇ, xt Njqbvfit `dbl yf xjdtr; ghb dctnjdf pyftÇ, xt Njq `tit LeÇ´nUjcgjlty; b Njq vb ujdjhtit,rfrnj tlby xjdtr ujdjhb clheu.

    12 B cnfyf nfrf, xt Njq vbrfpf: Gjuktlyb! B fp gjuktl-yfÇ, rfnj lf Uj dblz, yj yt UjdblzÇ; gjytÿt Njq cb `titjnbi´k jn vjtnj ghbc´cndbt.

    13 B cnfyf nfrf, xt fp gj-uktlyfÇ b dblzÇ dtkbrbzuhfl Thecfkbv, rfrnj b lheub

    11 1f E. b P. 76:19.h. g. Hfpvbikzdfv.

    ` 2 Rjh. 12:1–4;Jnrh. 21:10;2 Yt. 4:25;Vjbctq 1:1.

    d Dnjh. 10:1; Tnth 3:1.3 f 1 Yt. 8:2–34.

    4 f 1 Yt. 8:10–12;15:21–22.

    5 f 1 Yt. 2:16.6 f BpÇjl 9:29;

    2 Yt. 29:7;3 Yt. 11:14;Vjbctq 6:44.

    ` h. g. Dzhdfyt,

    dzhdfv.7 f h. g. Pyfvtybt.

    ` h. g. Cdbltntkcndj.8 f 1 Yt. 8:10.

    ` 1 Yt. 8:11.9 f 1 Yt. 11:22–25.

    11f ~bn. 40:8.` Tnth 3:15–16.

  • 25 1 Ytab 11:14–27

    uhfljdt. B fp c´phzÇ uhfl Yf-pfhtn; b d uhflf fYfpfhtn c´-phzÇ tlyf `ltdbwf, b nz `titbpd´yhtlyj rhfcbdf b `zkf.

    14 B cnfyf nfrf, xt dblzÇfyt`tcfnf lf ct jndfhzn; btlby fyutk cktpt, b pfcnfyfghtl vtyt, b njq vb rfpf: Yt-ab, rfrdj dbÿlfi?

    15 B fp ve rfpfÇ: Ltdbwf,yfq-rhfcbdfnf b yfq-ghtrhfc-yfnf jn dcbxrb lheub ltdbwb.

    16 B njq vb rfpf: Gjpyfdfikb `kfujdjktybtnj ~jÿbt?

    17 B fp ve rfpfÇ: Fp pyfz, xtNjq j`bxf xtlfnf Cb; ghb dctnjdf fp yt hfp`bhfv pyfxtyb-tnj yf dcbxrb ytof.

    18 B njq vb rfpf: Tnj, fltdb-wfnf, rjznj dbÿlfi, t `vfq-rfnf yf Cbyf ~jÿbq cgjhtlyfxbyf yf gk´nnf.

    19 B cnfyf nfrf, xt fp dblzÇ,xt nz `tit jnytctyf d LeÇf; bcktl rfnj `tit jnytctyf dfLeÇf pf bpdtcnyj dhtvt, fy-utk´n vb pfujdjhb, rfpdfqrb:Gjuktlyb!

    20 B fp gjuktlyfÇ, b dblzÇjnyjdj ltdbwfnf lf yjcb fltntyf h´wtnt cb.

    21 B fyutk´n vb rfpf: TnjfFuytw´n ~jÿbq, lf, n´rvj`Cby´n yf Dtxybz dJntw.Pyfti kb pyfxtybtnj yful´hdjnj, rjtnj `fof nb dblz?

    22 B fp ve jnujdjhbÇ, rfpdfq-rb: Lf, njdf t fk∞`jdnf ~jÿbz,rjznj ct bpkbdf yfibhjrj dc´hwfnf yf xtlfnf xjdtirb.Tnj pfoj, nz t yfq-ÿtkfntkyfjn dcbxrb ytof.

    23 B njq vb jnd´hyf, rfp-dfqrb: Lf, b fyfq-hfljcnyfnfpf leifnf.

    24 B cktl rfnj `tit rfpfkntpb ckjdf, njq vb rfpf: Gj-uktlyb! B fp gjuktlyfÇ, bdblzÇ ~jÿbz Cby lf fÇjlbchtl xtlfnf xjdtirb, b db-lzÇ vyjuj jn nzÇ lf ct Çd´h-kzn d rhfrfnf Ve b lf Vect gjrkfyzn.

    25 B cnfyf nfrf, xt fp dblzÇ,xt fgh´n´n jn ÿtkzpj, rjqnj`fof vb `tit dblzk, `titckjdjnj ~jÿbt; b njq djltitr´v bpdjhf yf `ÿbdbnt djlbbkb r´v dl´hdjnj yf ÿbdjnf,rjbnj djlô ghtlcnfdkzdfn k∞-`jdnf ~jÿbz; b fp dblzÇ c´oj,xt l´hdjnj yf ÿbdjnf ghtl-cnfdkzdfit k∞`jdnf ~jÿbz.

    26 B fyutk´n jnyjdj vb rfpf:Gjuktlyb b dbÿ f`kfujdjkt-ybtnj ~jÿbt!

    27 B fp gjuktlyfÇ b fdblzÇBpregbntkz yf cdtnf, pf Rjuj-nj `fof vb `tit ujdjhbk;b fp dblzÇ c´oj `ghjhjrf,rjqnj nhz`dfit lf gjlujndbg´nz ghtl Ytuj. B Fuytw´n

    13f Vfn. 2:23.` Kerf 1:26–27;

    Fkvf 7:10.h. g. Vfhbz, vfqrfyf Bcec.

    14f Tptr. 1:1;1 Yt. 1:8.

    18f Bcfbz 7:14;Kerf 1:34–35.

    ` Vjcbz 3:8.19f Vfn. 1:20.

    20f Kerf 2:16.21f h. g. Fuytw ~jÿb.

    ` h. g. Bcec {hbcnjc.d h. g. ~ju, `jÿtcndj

    — ~ju Jntw.u 1 Yt. 8:10;

    Fkvf 5:62.h. g. L´hdj yfÿbdjnf.

    22f h. g. K∞`jd.23f h. g. Hfljcn.

    24f Kerf 4:14–21.25f 1 Yt. 8:19.

    ` h. g. Äbdf djlf.d ~bn. 2:9;

    Fkvf 32:40–41;Vjbctq 4:28, 31.

    26f 1 Yt. 11:16–33.27f 2 Yt. 25:13.

    ` Vfn. 11:10;1 Yt. 10:7–10;2 Yt. 31:4.

  • 1 Ytab 11:28–36 26

    ~jÿbq ljqlt b `tit drh´cntyjn ytuj; b cktl rfnj `titrh´cnty, dblzÇ, xt yt`tcfnf ctjndjhbÇf b Cdtnbzn LeÇ cktptjn yt`tnj b pfcnfyf d´hÇeYtuj d´d dbl yf uu´k´`.

    28 B fp dblzÇ, xt Njq nh´uyflf ghjgjdzldf yf k∞ltnt cfdkfcn b ujkzvf ckfdf; b vyj-ÿtcndfnf ct `zÇf c´`hfkb yf-tlyj lf Uj xezn; b dblzÇ, xt ntUj ghjujybÇf jn chtlfnf cb.

    29 B fp dblzÇ c´oj fldfyflt-ctn lheub v´ÿt lf uj cktldfn.B cnfyf nfrf, xt nt `zÇf jnyt-ctyb d LeÇf bpd´y ghbc´cn-dbtnj vb b fp yt ub dbÿlfÇ.

    30 B cnfyf nfrf, xt fyutk´nvb ghjujdjhb jnyjdj, rfpdfq-rb: Gjuktlyb! B fp gjuktlyfÇ,b dblzÇ yt`tcfnf lf ct jndfhznjnyjdj, b dblzÇ ffyutkb, ckb-pfob ghb xtlfnf xjdtirb, bnt bv ckeÿtÇf.

    31 B njq vb ghjujdjhb jn-yjdj, rfpdfqrb: Gjuktlyb! Bfp gjuktlyfÇ, b dblzÇ Fuytwf~jÿbq lf d´hdb chtl xtlfnfxjdtirb; b fp dblzÇ vyjÿtc-ndf jn k∞lt, rjbnj `zÇf `jkybb bpv´xdfyb jn dczrfr´ddbl `jktcnb, b c flzdjkb, b`ytxbcnb leÇjdt; b fyutk´n vbujdjhô, b vb gjrfpf dcbxrbntpb ytof. B nt `zÇf dbpwtkt-yb xhtp cbkfnf yf Fuytwf ~j-ÿbq; f lzdjkbnt b ytxbcnbntleÇjdt `zÇf ghjujytyb.

    32 B cnfyf nfrf, xt fyutk´nvb pfujdjhb jnyjdj, rfpdfq-rb: Gjuktlyb! B fp gjuktlyfÇ,b dblzÇ Fuytwf ~jÿbq, b Njq`tit Çdfyfn jn k∞ltnt; lf,Cby´n yf Dtxybz ~ju `t fjc´-lty jn cdtnf; fp dblzÇ b cdb-ltntkcndfv pf njdf.

    33 B fp, Ytab, dblzÇ, xt Njq`tit bplbuyfn yf frh´cnf b`e`bn pf uhtÇjdtnt yf cdtnf.

    34 B cktl rfnj Njq `tite`bn, fp dblzÇ ptvybnt vyj-ÿtcndf, xt ct `zÇf c´`hfkbyftlyj, pf lf ct `jhzn chtoefgjcnjkbnt yf Fuytwf; pfoj-nj nfrf `zÇf yfhtxtyb ldfyf-ltctnnt jn fyutkf Ujcgjlty.

    35 B ptvyjnj vyjÿtcndj ct`tit c´`hfkj yftlyj; b fp db-lzÇ, xt nj `tit d tlyj ujkzvjb j`ibhyj fplfybt, gjlj`yjyf njdf, rjtnj `fof vb `titdblzk. B fyutk´n Ujcgjltyjnyjdj vb ghjujdjhb, rfpdfq-rb: Tnj cdtnf b ytujdfnf v´l-hjcn; lf, dbÿ, ljv´n Bphfbktdct t c´`hfk yftlyj, pf lfct `jhb chtoe ldfyfltctnntfgjcnjkb yf Fuytwf.

    36 B cnfyf nfrf, xt fp dblzÇb cdbltntkcndfv, xt dtkbxt-cndtyjnj b j`ibhyj plfybt`tit cdtncrfnf fujhljcn; bnj gflyf, b gflfytnj ve `tbprk∞xbntkyj ujkzvj. Bfyutk´n Ujcgjlty vb ghjuj-djhb jnyjdj, rfpdfqrb: N´rvj

    27d h. g. Rh´otybt,rh´ofdfv.

    u h. g. U´k´`, pyfr yf.28f E. b P. 138:25–26.29f h. g. Fgjcnjk.30f h. g. Fyutkb.31f Vfhrf 5:15–20;

    Vjcbz 3:5–7.

    h. g. Lzdjk.` h. g. LeÇ — Pkb

    leÇjdt.d h. g. Bpwtkzdfv,

    bpwtkzdfybz.32f Vfhrf 15:17–20.33f Bjfyf 19:16–19;

    Vjcbz 3:9–10;

    3 Yt. 27:14.h. g. Rh´cn.

    ` h. g. Tlbytybt,bpd´hidfvtlbytybt.

    35f 1 Yt. 8:26; 12:18.36f h. g. Ujhljcn.

  • 27 1 Ytab 12:1–9

    nfrjdf ot `´lt eybojÿtyb-tnj yf dcbxrb yfhjlb, gktvt-yf, tpbwb b k∞lt, rjbnj otct `jhzn chtoe ldfyfltctnntfgjcnjkb yf Fuytwf.

    UKFDF 12

    Ytab dbÿlf d´d dbltybt ptvznfyf j`tnf, ghfdtlyjcnnf, `tppfrj-ybtnj b gfltybtnj yf ytqybntj`bnfntkb; ghbitcndbtnj yfFuytwf ~jÿbq vtÿle nzÇ; rfrLdfyfltctnnt extybwb b Ldfyf-ltctnnt fgjcnjkb ot c´lznBphfbk; ghtphzyjnj b ytxbcnjc´cnjzybt yf jytpb