J.Kornas, Błąd naturalistyczny? Wykładnia funkcjonalna i „argument z konsekwencji”...
-
Upload
joannakornas -
Category
Education
-
view
580 -
download
0
description
Transcript of J.Kornas, Błąd naturalistyczny? Wykładnia funkcjonalna i „argument z konsekwencji”...
VIII Kongres Kół Naukowych i Artystycznych UW2-4 grudnia 2011 r., Spała
Joanna KornasPrzegląd PrawniczyUniwersytetu Warszawskiego
Błąd naturalistyczny?
Wykładnia funkcjonalna i „argument z konsekwencji” jakopodstawowe metody wykładni prawa prywatnego
Joanna Kornas
Przegląd Prawniczy Uniwersytetu Warszawskiego
Katedra Prawa Cywilnego
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego
VIII Kongres Kół Naukowych i Artystycznych UW2-4 grudnia 2011 r., Spała
Joanna KornasPrzegląd PrawniczyUniwersytetu Warszawskiego
W operze od dawna wiadomo, że czas płynie i trzeba sobie z tym jakoś radzić. Podejmowano w tym celu także próby iście dramatyczne.
Niegdyś w operze nie mogły śpiewać kobiety, bo takie było prawo. Ich role wykonywali więc kastraci. Kastrat to nastolatek, dla którego czas
w jednym wymiarze stanął w miejscu.
Prawo się zmienia, bo zmienia się jego litera albo znaczenie. Często bywa tak, że nie zmienia się samo brzmienie ustawy, ale znaczy ona już coś innego. Ta zmiana to skutek zmian otoczenia normatywnego.
Ewa Łętowska, Krzysztof Pawłowski, W kakofonii czasu, „Europejski Przegląd Sądowy” 2011 nr 5
Wstęp
VIII Kongres Kół Naukowych i Artystycznych UW2-4 grudnia 2011 r., Spała
Joanna KornasPrzegląd PrawniczyUniwersytetu Warszawskiego
Wykładnia prawa prywatnegoTradycyjne nauczanie nakazuje rozpoczynać
i kończyć interpretację tekstu prawnego na wykładni literalnej
Wykładnia systemowa i funkcjonalna są ostatecznością
Odmianą wykładni funkcjonalnej jest celowościowa:◦1) ustalenie celu przepisu◦2) nakazanie czynienia tego, co najpełniej go
realizuje
VIII Kongres Kół Naukowych i Artystycznych UW2-4 grudnia 2011 r., Spała
Joanna KornasPrzegląd PrawniczyUniwersytetu Warszawskiego
Wykładnia prawa prywatnegoPodstawowy zakaz: konstruowanie norm w
oparciu o fakty (tego co być powinno na bazie tego, co jest) błąd naturalistyczny!
Wykładnia literalna: nie jest rzeczą prawnika oceniać, jakie będą faktyczne skutki społeczno-gospodarczego danej wykładni
Wykładnia to nie subsumpcja – dopiero w tej drugiej stan faktyczny „zderzany” jest z przepisami prawnymi
VIII Kongres Kół Naukowych i Artystycznych UW2-4 grudnia 2011 r., Spała
Joanna KornasPrzegląd PrawniczyUniwersytetu Warszawskiego
Wykładnia prawa prywatnegoSubsumpcji dokonuje ten, kto stosuje prawoSądy i nauka prawa nie mogą przesądzać
wiążącej interpretacji dla niezliczonych stanów faktycznych
Mogą jedynie dawać wskazówki, jak rozstrzygać spory (por. E. Łętowska, PiP 7-8/2011)
Czy jednak na poziomie wykładni można oderwać się od „tu i teraz”? od „otoczenia normatywnego”?
VIII Kongres Kół Naukowych i Artystycznych UW2-4 grudnia 2011 r., Spała
Joanna KornasPrzegląd PrawniczyUniwersytetu Warszawskiego
Przykład 1.Ustawa o kredycie konsumenckim z 2011 r.Z pozoru jasna definicja:całkowita kwota kredytu - suma wszystkich
środków pieniężnych, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt
Ale: praktyka przy kredytach hipotecznych: banki kredytują należne im marże
VIII Kongres Kół Naukowych i Artystycznych UW2-4 grudnia 2011 r., Spała
Joanna KornasPrzegląd PrawniczyUniwersytetu Warszawskiego
Przykład 1.Klient wnioskuje o 100 000 złMarża za udzielenie kredytu wynosi 10 000 złKlient nie ma tylu pieniędzy, więc bank
kredytuje marżę: kwota kredytu = 110 000 złBank przy wypłacie dokonuje potrącenia
należnej mu marży: klient „do ręki” dostanie 100 000 zł (oprocentowanie: liczone od110 000 zł)
Obowiązki informacyjne: jaką kwotę podać kredytobiorcy jako „udostępnioną”?
VIII Kongres Kół Naukowych i Artystycznych UW2-4 grudnia 2011 r., Spała
Joanna KornasPrzegląd PrawniczyUniwersytetu Warszawskiego
Przykład 2.Przepisy przejściowe ostatniej nowelizacji
Ustawy o księgach wieczystych i hipoteceDo hipotek zwykłych powstałych po
20.02.2011 stosuje się przepisy noweAle: proces powstania hipoteki jest złożony:
◦1) ustanowienie (akt notarialny)◦2) złożenie wniosku o wpis do księgi wieczystej◦3) wpis do księgi wieczystej (moc wsteczna):
tu dopiero powstaje hipoteka!
VIII Kongres Kół Naukowych i Artystycznych UW2-4 grudnia 2011 r., Spała
Joanna KornasPrzegląd PrawniczyUniwersytetu Warszawskiego
Przykład 2.Jeśli:
◦1) ustanowiono „starą” hipotekę przed 20.02.2011◦2) do sądu złożono wniosek o wpis hipoteki już po
tej dacieCo powinien zrobić sąd? oddalić? uwzględnić?Wykładnia literalna:
◦1) hipoteka powstaje z chwilą wpisu do księgi wieczystej (moc wsteczna)
◦2) po 20.02.2011 „stare” hipoteki nie mogły powstać (być wpisane do KW) = oddalić
VIII Kongres Kół Naukowych i Artystycznych UW2-4 grudnia 2011 r., Spała
Joanna KornasPrzegląd PrawniczyUniwersytetu Warszawskiego
Konsekwencje wykładniBez znajomości praktyki gospodarczej można
wyłożyć przepis tak, że jego zastosowanie „postawi na głowie” praktykę
Oderwanie się od konsekwencji wykładni może doprowadzić do naruszenia interesu jednostki – w imię „litery prawa”
Fundamentalną wartością prawa prywatnego są jednak interesy jednostek, a nie litery. Prawo służy człowiekowi
VIII Kongres Kół Naukowych i Artystycznych UW2-4 grudnia 2011 r., Spała
Joanna KornasPrzegląd PrawniczyUniwersytetu Warszawskiego
Konsekwencje wykładniCzy można współcześnie mówić o błędzie
naturalistycznym, jeśli w celu wyłożenia sensu przepisu odwołamy się do praktyki obrotu?
NieCo więcej: należy wybrać taką wykładnię,
której konsekwencje będą najmniej dotkliwe dla uczestników obrotu
„Argument z konsekwencji” powinien być kluczowy przy wykładni prawa cywilnego
VIII Kongres Kół Naukowych i Artystycznych UW2-4 grudnia 2011 r., Spała
Joanna KornasPrzegląd PrawniczyUniwersytetu Warszawskiego
Konsekwencje wykładniProf. Radwański, Prof. Zieliński: wykładnię
celowościową w prawie prywatnym należy stosować zawsze (por. SPP tom 1.)
Sąd Najwyższy III CZP 31/07, uchwała 7 sędziów (z uzasadnienia)
„(…) należy najdonioślejsze znaczenie przypisywać wykładni funkcjonalnej, nie zaś tak zwanym »logicznym konsekwencjom
teoretycznych konstrukcji«”[na tle sporu o istotę działania organu osoby prawnej]
VIII Kongres Kół Naukowych i Artystycznych UW2-4 grudnia 2011 r., Spała
Joanna KornasPrzegląd PrawniczyUniwersytetu Warszawskiego
Bywa też tak, że zmianie ulegają wymagania wobec prawa, to jak jest ono oceniane. Bywa wtedy i tak, że to, co było wczoraj akceptowalne –
dzisiaj, na naszych oczach samo stało się nie tylko passé, ale wręcz narusza standardy międzynarodowe czy konstytucyjne.
Kastrat to nastolatek, dla którego czas w jednym wymiarze stanął w miejscu. Ale operę tworzyli ludzie inteligentni, którzy szybko zobaczyli, że cena ogromna, a zysk nie zawsze taki, jaki powinien być. Dlatego
w XVII w. kobiety weszły na scenę, a kastraci z niej zeszli.
Ewa Łętowska, Krzysztof Pawłowski, W kakofonii czasu, „Europejski Przegląd Sądowy” 2011 nr 5
Wracając do kastratów…
… dlatego prawo należy interpretować z uwzględnieniem „tu i teraz”, czyli przyjąć do wiadomości fakt, iż to fakty determinują treść powinności
VIII Kongres Kół Naukowych i Artystycznych UW2-4 grudnia 2011 r., Spała
Joanna KornasPrzegląd PrawniczyUniwersytetu Warszawskiego
Wnioski
Nawet jeśli przepisy są jasne, trzeba zadać sobie pytanie, jak „hipoteza normy” wygląda w praktyce
Zawsze należy zadać pytanie o konsekwencje proponowanej wykładni i wybrać taką, która urzeczywistnia zasadę słuszności i ułatwia obrót (konflikt nie tylko abstrakcyjnych wartości, ale i realnych interesów)
Brzmienie przepisów ma znaczenie wtórne
„(…) winna zwyciężyć zasada, że we walce między doktryną a wymogami życia praktycznego pierwszeństwo należy się tymże”
[uwagi na tle moratorium wekslowego – krytyka rozwiązania prowadzącego do sytuacji,w której protest weksla jest droższy niż suma, na którą weksel opiewa]
Robert Sokal, Kilka uwag z powodu uchylenia moratorium , „Gazeta Bankowa” 1922 nr 4,
VIII Kongres Kół Naukowych i Artystycznych UW2-4 grudnia 2011 r., Spała
Joanna KornasPrzegląd PrawniczyUniwersytetu Warszawskiego Dziękuję!
uwagi? [email protected]
www.przegladprawniczyuw.wpia.uw.edu.pl
mgr Joanna KornasPrzegląd Prawniczy Uniwersytetu Warszawskiego
Katedra Prawa Cwyilnego
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego