NEW HORIZON NGO

Qeveria e Malit t Zi Drejtoria pr Rini dhe Sport

PA DROG DHE ALKOOL

Projekti

Jet e shndetshme sht stili imRealizimi i projektit

NEW HORIZON NGO Mhalla e Re, ULQIN Tel/Fax: +382 30 411 969 E-mail: ngohorizonti@t-com.me www.ngo-horizonti.org Partner lokal

Zyra e Policis - Ulqin

Dizajni: Miroslav Dragin Shtypi: BIRO KONTO, Herceg Novi

Publikimi i ksaj broshure u mundsua prmes mbshtetjes financiare t Drejtoris pr Rini dhe Sport, n kuadr t realizimit t Planit nacional t aksionit pr t rinj, respektivisht Planit t veprimit pr vitin 2010. Mendimet e shprehura n kt publikim jan opinionet e autorit dhe nuk paraqesin detyrimisht qndrimin e Drejtoris pr Rini dhe Sport

Jetojm n botn moderne e cila ofron plot mundsi, por gjithashtu edhe plot rreziqe. Fmijt dhe t rinjt jan pjesa m e ndjeshme e popullats. Nga t gjitha problemet shoqrore e shndetsore, m s shumti atyr e iu krcnohen tre, e q jan: alkoolizmi, pirja e duhanit dhe keq prdorimi i substancave narkotike. Problemet e shndetit publik dhe pasojat e tyre, mund t ndreqen n mnyra t ndryshme, por zgjidhja m e mir gjithsesi sht parandalimi. Kjo pun nuk sht aspak e leht, por aktivitetet parandaluese mbesin thelbi i veprimeve n luft n kundr fenomenit t varsis tek t rinjt. Pr kt arsye, organizata e shoqris civile HORIZONTI i RI harton dhe real izon projekte edukative t cilt synojn q fenomenin e var sis tek t rinjt e qytetit ton, ta zvoglojn sa m shum. Projekti JET E SHNDETSHME sht STILI IM ka pr qllim: informimin m t mir t t rinjve n Ulqin dhe trajnimin e tyre pr t gjykuar sa m drejt nda j fenomenit t prdorimit t lndve narkotike; ndryshimin e vese ve t kqija t jetess; zvoglimin e numrit t t rinjve q kon sumojn alkool, pin duhan dhe marrin drog. Duke ditur se edhe n qytetin ton , sht n rritje numri i t rinjve q zgjedhin stile t gabuara jetese, nevoja pr edukim pr kto probleme bhet e domosdosh me. Shndeti i t rinjve sht resursi m i madh pr t ardhmen e gjith komunitetit ton dhe mbi kt parim duhet t mbshtetet do aktivitet q i prket shndetit publik.

Shprehjet themelore pr smundjet e varsisShitsit e drogave jetojn duke shitur vdekjen, ndrsa narkomant prej tyre e blejn vdekjen.

KA SHT DROGA?e narko - dehem (narkotizoj) dhe Termi narkomani rrjedh nga fjala grek qje, dfrim me t ciln shprehen epshet pr kna mania - trbim me mjete narkotike (drog). prejardhje bimore apo kimike, te cilat Me droga kuptojm substancat me shkaktuar (vegjetativ dhe autonom), duke veprojn ne sistem nervore cionale. ndryshime n prjetimet tona emo sht se ndikimi i drogave te njeriu, nuk sht e nevojshme t theksojm gjithnj i njjt. dhe oni i cili e merr nga formimi fizik Veprimi i nj droge varet nga pers ka lidhur onimi momental, nga njohurit q gjendja e shndetit, nga disp d t ta sociale, etj. E njjta drog mun me ndikimin e drogave, nga situa jo t kndshme shme te nj individ, ndrsa efekte krijoj efekte te knd te i njjti individ efektet mund te jene te personi tjetr. Madje edhe tek r. e prmendu ndryshme, varsisht nga faktort r po t fjals drog, gjithnj e m tep N materialet e shkruara, ne vend e, t cilin po e prdorim edhe aktiv prdoret formulimi substancat psiko ne n kt broshur. te bn do gj q ka kuptim t bhe Droga sht mjeti m efikas, i cili e vlefshmja ka qllimin e vet, t mbetet pa t, pakuptimshme, do gj q dhe ralizohet. Droga sulmon, rrezikon zhvlersohet, e moralshmja amo t personalitetit rtrore, psikike, fizike dhe morale shkatrron sfern shpi kan qenien e njeriut, n jetn e tij, njerzor. Fatal sht veprimi i saj e tij. rakterin, dinjitetin dhe personalitetin

KA SHT NAR KOMAN IA?Narkomania sht gjendje e helmimit periodik ose t vazhdueshm (kronik), t shkaktuar nga prdorimi i prsritur i drogave natyrore apo sintetike.

VEORIT E NARKOMAN IS?shoqrohet Narkomania sht smundje q simptome: nga kto duar marrjen dshir e paprmbajtur pr t vazh it me drog me do e drogs dhe e furnizim kusht; s, si shkak i tendenca pr t rritur dozn e drog (toleranca) prdorimit afatgjat t drogs varsia psikike ose fizike s kriza pas paraqitja e gjendjes s abstinenc s menjhershme t marrjes s ndrprerjes drogs me t gjitha ndryshime n sjelljet e narkomanit, e pr vet at dhe pr rrethin pasojat e dmshm e tij shoqror.

H ET, SI M U N D TE KU PTO E NT NSE NJ ADOLESH DROGOH ET?, reagime t uditshme nj mbyllje n vetvete, Nj ndryshim i sjelljes, i parave pa arsye t dum dhe kmbnguls sa m shum nj krkim i vazhduesh bje oreksi, shpenzimi i jan vitet i pamotivuar, hum kshme, agresi edimet me prindrit, ..., largimi nga bashkbis qrohet me shfaqjen kohe jasht shtpis, sho t vartsia nga droga, ajo gullime disa tregues. Nse krijohe itim, trishtim, ankth, rre afektive si turbullim, eks e rregullimeve msime. gullime te t gjumit dhe rnie n ohen kriza paniku, rre bje i drogs, mund te shkakt Nga prdorimi me t frymmarrjes, hum rrje mendsh, proble le. Nj tjetr rrezik rrahjeve t zemrs, ma t fata ohet n mbidoz, q sh se far te kujtess. Mund t kal asnjher nuk ka siguri e imi i drogs, sht se i madh nga prdor n mnyre te paligjshm shitet nga trafikantt stance merr, pasi ajo sub dhe t pakontrolluar.

YOU CAN

ARSYET E MAR RJ ES S PAR T DROGS1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.kureshtja; shoqrimi me narkoman (dukja, imitimi, identifikimi me ta) r (m me prvoj);

sugjerimet e narkomanit m t vjet siguria personale; nevoja pr t treguar pjekurin; rebelimi; largimi nga ndjenja e mrzis;

pamundsia pr tu prballur me prob lemet

n familje dhe shkoll;

ose pr shkak t marrdhnieve t kqija ndrnjerzore n rrethin e ngusht shoqror.

h feel t e speed

HOUT DR UGS WIT

SI ZHVILLOHET VARSIA NGA DROGAT?Abuzimi me droga n adoleshenc, zakonisht kalon npr pes faza: FAZA E VZHGUESIT e cila fillon me kureshtje, e shoqruar me njohuri dhe informim t pamjaftueshme t adoleshentit. FAZA E PROVS S PAR n t ciln adoleshenti shijon prvojat e para me droga (ose me alkool), m s shpeshti n shoqrin e bashkmoshatarve t tij. Pa nj vetbesim t qndrueshm dhe nga dshira e madhe q t ndjehet i pranuar nga bashkmoshatart t cilt marrin drog, adoleshenti fillon ti imitoj gjithnj e m shpesh. Atij i duket se shokt q marrin drog dhe pin alkool, argtohen shum m mir. Fare leht i pranon thniet q qarkullojn tek t rinjt: q kt t gjith e bjn, kjo ssht asgj, q marrja e drogs mund t kontrollohet, q mund t merret pa pasoja. FAZA E EKSPERIMENTIMIT me substanca t ndryshme psikoaktive, adoleshenti mson t prdor drogat dhe zbulon se prmes tyre mund t ndryshoj disponimin e vet. I merr her pas here, zakonisht vikendeve dhe vetm n shoqri (party), kur dikush tjetr e sjell drogn. N kt faz zakonisht prdoren t ashtuquajturat drogat hyrse (alkooli, duhani, marihuana dhe ilaet pr qetsim). PERIUDHA E FILLIMIT T MARRJES S RREGULLT T DROGS karakterizohet nga dshira e madhe pr drog dhe pr efektet e saja. Adoleshenti krijon raportin ndaj drogave n baz t prvojave t tij personale, gjen burimet pr furnizim, ka pajisjet e veta. Prdorimin e drogs nuk e lidh m pr grupin e moshatarve, por pr situata t caktuara kur dshiron t pushoj. Drogn e merr pr do vikend e nganjher edhe ditve tjera. Gjithnj e m tepr largohet nga obligimet familjare dhe ato shkollore, por edhe nga vlerat shoqrore. PERIUDHA E VARSIS karakterizohet me preokupim ndaj drogs dhe efekteve t saj. Adoleshenti e humb kontrollin ndaj jets s vet. Kur mbetn pa drog, bie n kriz t thell, ndjehet i smur, i brengosur, i lodhur dhe sht i bindur se nga kjo gjendje mund t dal nse prsri merr drog. Kshtu ai hyn n rrethin pa rrugdalje. Duke vazhduar t marr drog, adoleshenti zhytet n fazn e jets n ferr, kur drogat tashm nuk i ofrojn kurrfar knaqsie. Ai tani merr droga shum t rnda, m s shpeshti n mnyr intravenoze. Trupi dhe gjendja e tij psikike, dukshm shkatrrohen.

SHKAQET E PRDORIMIT T MVONSHM T DROGAVE1. ndjenja e rehatis,s, 2. pritja e efektit t madhe t drog

3. largimi nga realiteti,rike, 4. dshira pr efekte eufo le 5. pasiguria persona

FORMAT M T SHPESHTA T SJELLJEVE ASOCIALE (jo-shoqrore)6. shprndarja e drogs 7. prodhimi, prpunimi dheshitja e drogs

1. gnjeshtrat dhe mashtrimet 2. lnia pas dore e higjienspersonale dhe e shkolls

3. vjedhja e sendeve 4. lypja 5. prostituimi

8. kontrabanda 9. falsifikimi i recetavemjeksore

RREGULLIMET M SHPESHTA MENDORE TEK NARKOMANT1. paraqitjet psiko-patolog2. psikoza;asje; 3. tentime pr vetvr er 4. ndryshime n karakt jike (vizione, iluzione, halucinacione, frik, ankth, orientim, panik, ...);

T DR UGS WITHOU

YOU CAN kick so hard

far duhet t dim pr duhanin, alkoolin dhe substancat tjera t varsisPIRJA E DUHANIT Proces i futjes n organizm i asaj sasie t nikotins (dhe i mijra prbrsve tjer kimik), e cila personin e bn t varur derisa ta mbys. (nga deklarata e dr G.H. Brundtland, drejtoresh e OBSH).Disa fakte pr pirjen e duhanit: Pirja e duhanit sht smundje e varsis Duhani iu shkakton vdekjen atyre q e pin, mesatarisht 20 vjet m hert se moshatarve t tyre Pirja e duhanit drejtprsdrejti lidhet me smundjet e zemrs dhe t enve t gjakut, si dhe me kancerin e mushkrive

A DSHIRON Q EDHE TI T JESH MES TYRE!?

Pirja e duhanit shkakton m s paku 25 smundje t ndryshme Prej smundjeve q shkaktohen nga pirja e duhanit, n bot vdesin 10.000 persona n dit Prej smundjeve q shkaktohen nga pirja e duhanit, n Mal t Zi paraqiten mbi 200 t smur t rinj n vit. Paraqitja e menstruacioneve me dhimbje tek grat, lidhet me pirjen e duhanit FAR PRMBAN NJ CIGARE? mbi 4000 prbrs t ndryshm kimik AE KA SHT E DMSHME N CIGARE? nikotina, monoksidi i karbonit dhe katrani DSHIRON FAR SHT NIKOTINA? TI KT, N nj helm i fort (i cili arrin ne tru pr m pak se 10 seTRUPIN konda) q shkakton varsi TND!? FAR SHT MONOKSIDI I KARBONIT? gaz helmues i cili zvoglon furnizimin e qelizave me oksigjen FAR SHT KATRANI? Katrani nnkupton mbetjen e that t tymit t duhanit pa nikotin - nj materie e verdh dhe ngjitse, q i bn dhmbt me ngjyr t verdh, t ciln e sheh edhe vet konsumuesi n filtrin e cigares. Kjo sht substanca m e rrezikshme.

KURR NUK SHT VON T LEHET DUHANI !!!

ALKOOLI

Nj lng i kthjellt dhe pa ngjyr, q ndizet leht, me er dhe shije t veant e q sht rezultat i fermentimit t sheqerit. Disa fakte pr alkoolin: Alkooli ka t njjtin efekt sikur edhe substancat psikoaktive t cilat ndryshojn gjendjen mendore t personit Pasoj e prdorimit t alkoolit sht alkoolizmi Alkoolist sht personi i cili s teprmi pi alkool (sepse pa t nuk mundet) Alkoolizmi shkakton rregullime psikike, fizike dhe mendore Pirja e alkoolit shkakton: ethe, dhimbje t trupit, ankth, djersitje, tension, dhimbje barku, rregullime n kujtes dhe n t msuar, smundje t rnda mendore (psikoza), zvoglim t indit t trurit, inflamacione nervore, pamundsi pr t qndruar n kmb dhe pr t ecur, dmtim t mlis, t lukthit, zorrve dhe pankreasit, t cilat n prgjithsi jan t pashrueshme.

SHMANGNI ALKOOLIN !!!

Dehja e vazhdueshme nga alkooli shkakton vdekjen e qelizave nervore n tru, dmtimin e sistemit t tretjes, dmtim t mlis, bllokimin e enve t gjakut e q mund t prfundoj me goditje n zemr apo goditje n tru.