JESSA ZIEKENHUIS VERPLEEGTECHNISCHE VERSTREKKING …
Transcript of JESSA ZIEKENHUIS VERPLEEGTECHNISCHE VERSTREKKING …
31-10-2018 13:16:14
Pagina 1 van 12
JESSA ZIEKENHUIS
VERPLEEGTECHNISCHE VERSTREKKING
01.02.02.33.01
Beleid rond de poortkatheter
Datum opmaak: mei 2018
Datum laatste herziening:
Doelgroep:
Pagina’s procedure: 12
Pagina’s bijlagen:
Sleutelwoorden:
Poortsysteem, poortkatheter, PAC, subcutaan, aanprikken, spoelen
Toepassingsgebied:
Alle verpleegafdelingen en dagziekenhuizen Jessa Ziekenhuis
Bevoegdheden / Verantwoordelijkheden:
B1-handeling (Gecoördineerde tekst van het KB van 18 juni 1990 – Koninklijk besluit houdende vaststelling van
de lijst van de technische verpleegkundige verstrekkingen en de lijst van de handelingen die door een arts aan
beoefenaars van de verpleegkunde kunnen worden toevertrouwd, alsmede de wijze van uitvoering van die
verstrekkingen en handelingen en de kwalificatievereisten waaraan de beoefenaars van de verpleegkunde
moeten voldoen)
Inleiding
De intraveneuze poortkatheter is een volledig onderhuids implanteerbaar toedieningssysteem, dat toegang
verschaft tot de bloedbaan.
Het poortsysteem wordt meestal ingebracht in het onderhuidse bindweefsel van de borststreek.
Aan de zijkant van de onderhuidse injectiekamer zit een katheterkoppelstukje. Hier is de katheter gekoppeld aan
de injectiekamer. De katheter is onderhuids getunneld naar een grote vene (meestal de vena subclavia of de
vena jugularis) en loopt van daaruit door in de vena cava superior, tot ongeveer 2 cm boven de rechter hartkamer
Poortkatheter bestaat uit twee delen:
- Toegangspoort uit titanium of kunststof en is voorzien van een septum, een zelfsluitend
siliconenmembraan. Het septum is gemiddeld 5mm dik.
- De katheter is vervaardigt uit siliconen en is radio-opaak.
Beleid rond de poortkatheter 01.02.02.33.01
31-10-2018 13:16:14
Pagina 2 van 12
Een poortkatheter maakt het mogelijk om op een eenvoudige manier gedurende langere tijd chemotherapie,
andere geneesmiddelen en vloeistoffen toe te dienen.
Het systeem is voor de patiënt comfortabeler, omdat er niet telkens opnieuw in de aders moet worden geprikt. Bij
elke behandeling met intraveneuze medicatie, voor bloedafnames of bloedtransfusies kan de poort met een
speciale naald ( = huberpuntnaald ) door de huid heen worden aangeprikt. Deze naald wordt bij ontslag
verwijderd en bij een volgende opname wordt de poortkatheter terug aangeprikt. Het systeem blijft zitten zolang
dat voor de behandeling nodig is. Nadien kan het onder lokale verdoving weggenomen worden, na overleg met
de behandelende arts.
Onze huidige huberpuntnaald is de Power Lock Max. Dit is een veiligheidsnaald waarlangs vloeistoffen onder
hoge druk kunnen toegediend worden.
Om vloeistoffen onder hoge druk toe te dienen moet men zeker zijn dat er bij de patiënt ook een CT- poort
geplaatst is! (druk van 300psi)
Huberpuntnaald
Inhoud
1. Plaatsing van een poortkatheter ......................................................................................................................... 3
2. Aanprikken van de poortkatheter ........................................................................................................................ 4
3. Spoelen van de poortkatheter met NACL 0,9% .................................................................................................. 8
4. Verwijderen van de huberpuntnaald ................................................................................................................... 9
5. Toediening van contraststof via een poortkatheter ........................................................................................... 11
Beleid rond de poortkatheter 01.02.02.33.01
31-10-2018 13:16:14
Pagina 3 van 12
1. Plaatsing van een poortkatheter
1.1 Indicatie
Een veneus poortsysteem wordt geplaatst bij patiënten die langdurig toediening nodig
hebben van:
- Medicatie die beschadigend werken op de vaatwand, zoals antibiotica, cytostatica.
- Totale Parenterale Voeding
- Bloed(producten)
1.2 Pré-operatieve voorbereiding
De plaatsing van een poortkatheter vindt plaats in het operatiekwartier onder lokale anesthesie en lichte sedatie
Duur 45 -90 min.
- patiënt is nuchter
- preoperatieve informatieverstrekking aan patiënt en familie
- Invullen preoperatieve vragenlijst en operatieblad met speciale aandacht voor gebruik van
bloedverdunners en allergieën
- zondig incisieplaatst ontharen met clipper
1.3 Post-operatief
- controle wonde op: nabloeden, operatief oedeem en gevoeligheid van de incisie
- controle verband
- pijncontrole (pijnmedicatie toedienen volgens voorschrift) geen acetylsalicylzuur
- hechtingen/ steristrips blijven 7-10 dagen ter plaatse
1.4 Complicaties
- hematoom thv de poort
- zwelling rond de poort
- de huid voelt warm aan en is pijnlijk
- spierpijn en stijfheid van de schouder (door vasthechting van de poort aan de fascia op de rib of
deltoïdeus)
- pneumothorax
Beleid rond de poortkatheter 01.02.02.33.01
31-10-2018 13:16:14
Pagina 4 van 12
2. Aanprikken van de poortkatheter
2.1 Doel
Het bekomen van een intraveneuze toegangsweg
2.2 Indicaties
Nood aan intraveneuze toegang voor :
o Parenterale toediening van medicatie, voeding en andere vloeistoffen
o Continu intraveneus infuus
o Bloedafname
o Transfusie
o Contrastonderzoeken
Vervangen van naald volgens dienstvoorschriften bij continu infuus (om de zeven dagen) ter preventie
van katheterinfecties.
Periodiek doorspoelen van het poortsysteem met NaCl 0,9% om verstopping van het systeem te
voorkomen (om de 12 weken).
2.3 Contra-indicaties
Kathetersepsis
Lokale huidontsteking/ infectie (abces) t.h.v. het poortsysteem
Vasculaire obstructie/occlusie
Reconstructie of vasculaire ingrepen in het betreffende gebied
Bestraling in het betreffende gebied
Trombose
Allergie aan het materiaal
2.4 Benodigdheden
Handalcohol
Chloorhexidine 2 % in alcohol 70%
Aanpriksetje met : - steriel veldje
- steriele handschoenen
- 4 deppers
- 2 kompressen
- steriel pincet
Huberpuntnaald
1 of 2 X 10ml spuit gevuld met NaCl 0,9%
3-wegkraantje met of zonder verlengleiding
Zonodig steriel afsluitdopje of naaldloos afsluitdopje ( type Clave-connector)
Afdekverband: transparant polyurethaan filmverband (TegadermTM 1650), of een steriel gaasverband
Bijkomende benodigdheden volgens indicatie aanprikken:
o bloedafname: zie procedure: bloedafname via poortsysteem
o medicatie
o infuusvloeistof en toedieningssysteem
Beleid rond de poortkatheter 01.02.02.33.01
31-10-2018 13:16:14
Pagina 5 van 12
2.5 Werkwijze
Voorbereiding:
Ga na of er in het verpleegdossier bijkomende bemerkingen zijn bij de voorgaande procedures:.
o lengte van de naald
o koorts na vorige manipulaties (hemoculturen)
o allergieën op kleefpleister, ontsmettingsstof
Verzamel de benodigde materialen.
Voorbereiding op de kamer:
Handontsmetting voor contact met de patiënt
Installeer de patiënt in een comfortabele houding:
o Bij voorkeur rugligging
o zorg dat de aanprikplaats van de poort goed bereikbaar is (kleding losmaken, ..)
o palpeer zonodig de poortkatheter voor het bepalen van de naaldlengte.
Ontsmet de handen
Open de aanprikset. Leg het steriele veld aan bij de patiënt en bepaal de positie van het poortsysteem:
inspecteer en palpeer het poortsysteemreservoir en het kathetertraject op roodheid, zwelling en
gevoeligheid.
Ontsmet de handen
Bevochtig de deppers met Chloorhexidine 2% in alcohol 70%
Vraag de patiënt het hoofd weg te draaien tot na het aanprikken.
Ontsmet de huid, te beginnen t.h.v. het poortsysteemreservoir cirkelvormig van binnen naar buiten over
een oppervlakte van 15 cm bij 15 cm. Doe dit 3 maal.
Laat de ontsmettingsstof drogen aan de lucht (niet blazen) , contacttijd 30 sec.
Open de verpakking van de naald.
Bevestig zonodig de driewegkraan op de naald en purgeer het geheel met 10ml NaCl 0,9%. Sluit de
klem en de driewegkraan en laat de spuit op de driewegkraan staan. (zorg dat de naald steriel blijft!)
Trek steriele handschoenen aan
Uitvoering techniek:
Immobiliseer en fixeer het poortsysteemreservoir stevig tussen 3 vingers (duim, wijsvinger,
middenvinger)
Vraag de patiënt diep in te ademen en de adem in te houden
Prik het poortsysteemreservoir aan met de huberpuntnaald doorheen de huid en het membraan,
loodrecht in een hoek van 90°.
Breng de naald voldoende diep in tot de naald de bodem van het poortsysteemreservoir raakt. Indien de
naald de bodem niet raakt is hij mogelijk te kort.
Patiënt mag terug gewoon ademen.
Open de klem en driewegkraan en controleer de doorgankelijkheid van het systeem door NaCl 0,9%
(gedeeltelijk) in te spuiten, gevolgd door bloedaspiratie, daarna verder doorspoelen
Breng een afdekverband aan:
- Gaasverband bij ambulante patiënten of bij lekkage t.h.v.
insteekpunt.
- Transparant Polyurethaan film (TegadermTM 1650) bij gehospitaliseerde patiënten
Vermeld datum op verband
Nazorg:
Installeer de patiënt in een comfortabele houding.
Verwijder het gebruikte materiaal.
Ontsmet de handen
Rapporteer in het verpleegdossier: datum aanprikken, lengte van de naald.
Beleid rond de poortkatheter 01.02.02.33.01
31-10-2018 13:16:14
Pagina 6 van 12
2.6 Complicaties
Mogelijke complicaties bij het aanprikken en acties:
Het lukt niet om bloed aan te zuigen
o Trendelenburg-houding en het op en neer bewegen van de arm boven het hoofd
o Laat de patiënt hoesten.
o Controle of poortkatheter juist is aangeprikt : maximaal debiet laten inlopen en patiënt laten
hoesten. Indien het debiet vermindert of stopt is de poort juist aangeprikt gezien de tegendruk
o Er is geen input van NaCl 0,9 % mogelijk:
Is de naald correct geplaatst ?
Is de driewegkraan juist ingesteld en is de afsluitklem open ?
Is er totaal geen input mogelijk : verwittig de behandelende arts, meestal wordt RX-
thorax met contraststof genomen
De poort kantelt tijdens het aanprikken
o Fixeer de poort stevig tussen drie vingers alvorens aan te prikken
Pijn tijdens het aanprikken
o Sluit infectie van de veneuze poort uit
o Eventueel lokale verdoving met verdovende zalf (Emla®, Emla®-patch) of verdovende spray
Hematoom
o Poortkatheter niet aanprikken zolang hematoom aanwezig is
Infectie van de veneuze poort
o Lokaal: roodheid, zwelling, warmte, pijnlijk aanvoelen, ev. etterige afscheiding t.h.v.
insteekplaats
o Systemisch: veralgemeende sepsis
Diagnose door arts : klinisch en/of hemocultuur
Behandeling : cfr. Antibioticabeleidsgroep.
Katheterdislocatie
o Katheter komt los van de injectiekamer met extravasatie tot gevolg
o Katheter bevindt zich niet meer in de vene cava superior
o Steeds arts verwittigen bij een katheterdislocatie
Veneuze trombose
o Pijnlijke en gezwollen arm aan de kant van de veneuze poort
o Arts verwittigen.
Pinch-off syndroom
o Pijn in de schouder t.g.v. druk of ruptuur van de katheter tussen het sleutelbeen en de eerste rib
o Arts verwittigen
Extravasatie
o Bij niet-irriterende vloeistoffen naald verwijderen, ijsapplicatie en herprikken
o Bij cytostatica: naald ter plaatse laten en aspireren, gebied aftekenen, extravasatiekit
gebruiken (zie oncologisch handboek)
Beleid rond de poortkatheter 01.02.02.33.01
31-10-2018 13:16:14
Pagina 7 van 12
2.7 Aandachtspunten
Werk steeds op aseptische wijze.
Lokaliseer en immobiliseer het reservoir van het poortsysteem voor het aanprikken.
Gebruik enkel huberpuntnaalden voor het aanprikken van het systeem. Huberpuntnaalden zijn recht of
90° gebogen en hebben een afgescherpte punt. De rechte naalden worden specifiek gebruikt voor
bolusinjecties.
Gebruik steeds de juiste lengte van naald om extravasatie te voorkomen
Doorprik de poort steeds in een hoek van 90° doorheen het membraan. Breng de naald in het
poortsysteemreservoir tot op de bodem van de poort. Vermijd drukken op de naald eenmaal de bodem
van de poort is bereikt.
Voorkom luchtembolen door bij het ontkoppelen steeds de katheter te sluiten met de klem en de
driewegkraan alvorens te deconnecteren.
Een poortkatheter die niet in gebruik is steeds pulserend spoelen met 10 ml NaCl 0,9%.
(pulserend = start-stop methode = 2ml inspuiten –stop, terug 2ml inspuiten –stop,..) en sluit af onder
positieve druk; volgens de start-stop techniek alvorens de naald te verwijderen.
Vermijd hoge druk bij het inspuiten van vloeistof in het systeem. Hoge druk kan schade geven aan het
poortsysteem. Het volume van gebruikte spuit moet om die reden minstens 10 ml zijn.
Vervang infuusvloeistoffen tijdig.
Spoel de katheter steeds na toediening TPN, bloedproducten (20ml NaCl 0,9%) of bloedname (10ml
NaCl 0,9%)
De naald dient om de 7 dagen herprikt te worden.
Polyurethaanverband mag 7 dagen ter plaatse blijven. Gaasverband om de 48u vervangen.
2.8 Observatie
Inspecteer 1 x/ shift de prikplaats: mocht het lijken of het systeem is verschoven, of mocht u blauwe
plekken, zwellingen, roodheid of irritatie waarnemen, waarschuw dan de behandelend geneesheer.
Observeer tijdens het inspuiten van vloeistoffen het poortsysteemreservoir en het kathetertraject van het
poortsysteem op zwelling en observeer of de patiënt tijdens de procedure pijn, ongemak of een
branderig gevoel ervaart. Wanneer één van deze symptomen zich voordoet bij de patiënt en/of
men kan een zwelling waarnemen t.h.v. de poort of het kathetertraject, dient men bedacht te zijn
op extravasatie van vloeistof doorheen het poortsysteem.
Lukt het doorspuiten van het poortsysteem met NaCl 0,9% wel, maar het opzuigen van bloed
niet, probeer dan de oorzaak op te sporen:
- controleer de ligging van de naald;
- ga na of de positie van de cliënt van invloed is: laat de cliënt iets platter in bed gaan liggen;
- laat de cliënt het hoofd iets draaien;
- laat de cliënt de positie van de armen wijzigen;
- laat de cliënt zuchten;
- overleg met de arts als bovenstaande geen resultaat heeft.
Noteer elke abnormaliteit in het verpleegdossier.
Beleid rond de poortkatheter 01.02.02.33.01
31-10-2018 13:16:14
Pagina 8 van 12
3. Spoelen van de poortkatheter met NACL 0,9%
3.1 Doel
Voorkomen dat de katheter verstopt raakt door bloedstolsels
3.2 Indicaties
De poortkatheter dient na ieder gebruik ( ook tussen 2 medicaties) gespoeld te worden met minimaal
10ml NaCl 0,9%
Bloedtoediening: na ieder zakje bloed of Packed Cells en bij het beëindigen van de therapie spoelen met
20ml NaCl 0,9%
TPN: na toediening of tussen 2 toedieningen spoelen met 20ml NaCl 0,9%
Periodiek spoelen ( om de 12 weken) met 10ml NaCl 0,9% van een katheter die geruime tijd niet in
gebruik is
3.3. Contra-indicaties
Lokale huidontsteking (abces) t.h.v. het poortsysteem
Kathetersepsis
3.4 Benodigdheden
Handalcohol
Steriele kompres
Alcohol 70%
10ml spuit met 10ml NaCl 0,9%
Voor het periodiek spoelen van een katheter die geruime tijd niet in gebruik is, dienen ook de
benodigdheden voor het aanprikken van een poortsysteem verzameld te worden.
3.5 Werkwijze
Ontsmet de handen of was eerst de handen bij zichtbare bevuiling
Bevochtig een steriele kompres met alcohol 70%
Ontsmet de inspuitpoort met alcohol 70%
Hou de steriele kompres onder de inspuitpoort en plaats de spuit met 10ml NaCl 0,9% erop.
Spuit de NaCl 0,9% pulserend in (start-stop methode = 2ml inspuiten –stop, terug 2ml inspuiten –
stop,..) en sluit af onder positieve druk, door de klem/driewegkraan te sluiten terwijl de laatste 2ml
NaCl 0.9% traag worden ingespoten.
3.6 Aandachtspunten
Werk steeds op aseptische wijze.
Voorkom luchtembolen door bij het ontkoppelen steeds de katheter te sluiten met de klem en de
driewegkraan alvorens te deconnecteren.
Vermijd hoge druk bij het inspuiten van een vloeistof in het systeem. Hoge druk kan schade geven
aan het poortsysteem. Het volume van gebruikte spuit moet om die reden minstens 10 ml zijn.
Beleid rond de poortkatheter 01.02.02.33.01
31-10-2018 13:16:14
Pagina 9 van 12
4. Verwijderen van de huberpuntnaald
4.1 Doel
Wanneer er geen indicatie meer is voor een intraveneuze toegang kan de poortkatheter naald verwijderd worden.
Het verhoogt de bewegingsvrijheid en comfort van de patiënt en verlaagt het risico op infectie, vermits een
aangeprikte poortkatheter een toegangspoort is voor micro organismen.
4.2 Indicaties
Bij ontslag van de patiënt (uitz! Indien de patiënt thuis intraveneuze therapie krijgt via de poortkatheter,
blijft de naald zitten)
Bij het periodiek vervangen van de huberpuntnaald
Bij een naalddislocatie
Bij het beëindigen van intraveneuze therapie
4.3 Benodigdheden
Handalcohol
Alcohol 70%
1 of 2 X 10ml spuit gevuld met NaCl 0,9%
Chloorhexidine 2% in alcohol 70%
Niet steriele handschoenen
Steriele kompressen of deppers
Een wondzorgset (in geval van een nieuw geplaatste poortkatheter voor verzorging van de chirurgische
wonde)
Afdekkend verband. De keuze van het verband is afhankelijk van het feit of de steristrips/hechtingen van
de incisie nog aanwezig zijn. Is dit het geval dient het verband de incisie ook af te dekken. Zo niet is een
verband dat het insteekpunt afdekt voldoende.
4.4 Werkwijze
Voorbereiding:
Ga na of er in het verpleegdossier bijkomende bemerkingen zijn bij de voorgaande procedures:.
o allergieën op kleefpleister, ontsmettingsstof
Verzamel de benodigde materialen
Voorbereiding op de kamer:
Handontsmetting voor contact met de patiënt
Installeer de patiënt comfortabel:
o bij voorkeur rugligging
o zorg dat de aanprikplaats van de poort goed bereikbaar is (kleding losmaken, ..)
Ontsmet de handen
Sluit de klem en/of driewegkraan en ontkoppel het infuus of afsluitdopje
Ontsmet de inspuitpoort met alcohol 70%
Connecteer de spuit van min. 10 ml op de inspuitpoort, spoel pulserend (start-stop methode) en sluit af
onder positieve druk, door de klem/driewegkraan te sluiten terwijl de laatste 2ml NaCl 0.9% worden
ingespoten.(Bij een spuit met luer lock aansluiting kan de spuit ter plaatste blijven)
Bevochtig de deppers/kompressen met Chloorhexidine 2% in alcohol 70%
Vraag de patiënt het hoofd weg te draaien
Verwijder het bedekkende verband
Doe de niet steriele handschoenen aan
Immobiliseer de basis van de naald (het ovale plaatje thv de insteekplaats)
Laat de patiënt diep inademen
Trek de naald in een vloeiende beweging naar boven tot de beveiliging intreedt (hierbij is een lichte klik
hoorbaar)
Beleid rond de poortkatheter 01.02.02.33.01
31-10-2018 13:16:14
Pagina 10 van 12
Deponeer de naald in een naaldcontainer
Ontsmet de huid,
Trek de niet steriele handschoenen uit en ontsmet de handen
Bevestig het bedekkende verband
Nazorg
Installeer de patiënt in een comfortabele houding
Informeer de patiënt over verder te nemen voorzorgen
Beleid rond de poortkatheter 01.02.02.33.01
31-10-2018 13:16:14
Pagina 11 van 12
5. Toediening van contraststof via een poortkatheter
5.1 Indicatie
Uitvoeren van bepaalde CT- en MR onderzoeken op radiologie
5.2 Contra-indicatie
- JOODALLERGIE
- Patiënt heeft GEEN POWER-poort
(Er zullen nog steeds patiënten zijn die geen powerpoort hebben. Binnen Jessa werden sinds 2013
enkel nog powerpoorten geplaatst. In geval van twijfel wordt er geen contraststof onder hoge druk
ingespoten in de poort.
Bij twijfel dwz. patiënt heeft geen identificatiekaatje bij of de poort is vòòr 2013 in Jessa geplaatst! Dit
kan de radioloog opzoeken in het patiëntendossier.)
- Zie ook punt 2.3 “Aanprikken poortkatheter, contra - indicaties”
5.3 Benodigdheden
- Zie ook punt 2 “Aanprikken poortkatheter”, indien de poortkatheter niet aangeprikt is
5.4 Werkwijze
- Zie ook punt 2 “Aanprikken poortkatheter”, indien de poortkatheter niet aangeprikt is
- Zie ook punt 3 “spoelen van de poortkatheter”,
- Zie ook punt 4 “ verwijderen van de huberpuntnaald”,
Beleid rond de poortkatheter 01.02.02.33.01
31-10-2018 13:16:14
Pagina 12 van 12
Referenties
Department of Health, Queensland Government. Guidelines totally implant central venous access ports,
Queensland (Australia): Department of Health (2013).
Loveday HP, Wilson JA, Pratt RJ, Golsorkhi M, Tingle A, Bak A, Browne J, Prieto J, Wilcox M, UK Department
of Health. epic3: national evidence-based guidelines for preventing healthcare-associated infections in NHS
hospitals in England. J Hosp Infect. 2014 Jan;86 Suppl 1:S1-70.
O'Grady NP, Alexander M, Burns LA, Dellinger EP, Garland J, Heard SO, Lipsett PA, Masur H, Mermel LA,
Pearson ML, Raad II, Randolph AG, Rupp ME, Saint S; Healthcare Infection Control Practices Advisory
Committee. Guidelines for the prevention of intravascular catheter-related infections. Am J Infect Control.
2011 May;39(4 Suppl 1):S1-34.
Bertogilio s., e.a. efficacy of normal saline versus heparinised saline solution for locking catheters of totally
implantable long-term central vascular access devices in adult cancer patient. 2012.
Goossens, g.a., e.a. comparing normal saline verus diluted heparine to lock non-valved totally implantable
venous access devices in cancer patients: a randomised, non-inferiority, open trial. 2013
CDC. Guidelines for the Prevention of Intravascular Catheter-Related Infections. Atlanta: Center for Disease
Control and Prevention (2011).
Geldigheidsduur:
De geldigheidsduur van deze procedure is drie jaar. Van al de procedures die gelden binnen het Jessa
Ziekenhuis is de meest recente versie beschikbaar op JessaZorgnet. Een uitgeprinte versie blijft slechts 24u
geldig (zie datum onderaan).
Herziening voorzien voor:
Datum: juni 2021
Opgesteld en goedgekeurd door:
Sylvana Snoekx
Verpleegkundig expert
Forier Annemie
Ziekenhuishygiëniste
Prof.dr. Mebis
Medisch expert
Datum: Datum Datum:
Goedgekeurd door:
Ludo Meyers
Directeur patiëntenzorg
Prof. dr. Ramaekers
Medisch Directeur
Datum: Datum: