UNANG DIGMAANG PANDAIGDIGBy :Janelle Evans ll-ss1

MGA SANHI NG UNANG DIGMAANG PANDAIGDIG

NASYONALISMO IMPERYALISMO MILITARISMO MAGKAKARIBALNAALYANSA

PAMBUNGAD NG PANDAIGDIGANG KRISIS

1905-KRISIS SA MOROCCO 1908-KRISIS SA BALKAN 1913-IKALAWANG KRISIS SA

BALKAN

UNANG DIGMAANG PANDAIGDIG

Ang Unang Digmaang Pandaigdig (Ingles: World War I/pinaikling WWI) ay isang pandaigdigang digmaang naganap mula 1914 hanggang 1918 na kinasangkutan ng mga makapangyarihang bansa sa mundo na noon ay napapangkat sa dalawang magkalabang alyansa: ang Alyadong Puwersa (sang-ayon sa Tatluhang Kasunduan ng Imperyong Briton, Imperyong Ruso at Pransiya) at Puwersang Sentral (mula naman sa Tatluhang Alyansa ng Imperyong Aleman, Awstriya-Unggriya at Italya). Ang digmaan ang ikaanim sa pinakamapinsalang giyera sa kasaysayan.[1][2]

Ang pagbaril kay Artsiduke Francis Fernando ng isang makabayang Serbiyo noong ika-28 ng Hunyo, 1914 ang itinuturing na siyang pinakasanhi ng pagsisimula ng digmaan. Nagsimula ito noong ika-28 ng Hulyo, 1914 nang magpahayag ng pakikidigma ang Awstriya-Unggriya laban sa Serbiya na siya namang nagbunsod sa dalawang magkalabang alyansang nabanggit, kasama na maging ang kani-kanilang kolonya, na makibaka sa isa't isa. Makalipas ang ilan pang linggo, ang digmaan ay tuluyan nang lumaganap sa buong mundo.[3][4][5]

UNANG DIGMAANG PANDAIGDIG

Matapos makapagpahayag ng pakikidigma ay kagyat na sinalakay ng Awstriya-Unggriya ang Serbiya. Sinundan ito ng pananakop ng Imperyong Aleman sa Belhika, Luksemburgo at hilagang Pransiya, at ng bigong pananalakay ng Imperyong Ruso sa silangang Alemanya. Buhat naman nang mapipilan ng sandatahang Briton-Pranses ang pag-abante ng sandatahang Aleman patungong Paris ay nauwi na sa pakikidigmang pambambang ang mga sagupaan doon na siya naman nagdulot upang halos hindi na umusad ang magkabilang panig. Nang mga sumunod na taon ay nakisangkot na rin sa digmaan ang Imperyong Otomano, Italya, Bulgarya, Rumanya, Gresya at iba pa samantalang bumagsak ang monarkiya sa Rusya matapos ang Himagsikang Ruso noong 1917 na nagbigay daan upang kumawala ang mga Ruso sa digmaan at maglunsad ng sunod-sunod na opensiba ang mga Aleman sa kanlurang Europa hanggang sa pumasok ang Estados Unidos sa digmaan. Sumuko ang Imperyong Aleman at mga kaalyado pagsapit nang ika-11 ng Nobyembre, 1918 matapos ang isang matagumpay na kontra-opensiba ng Alyadong Puwersa.[6][7]

SI FRANZ FERDINANDSi Franz Ferdinand (Disyembre 18, 1863 – Hunyo 28, 1914) ay isang Artsiduke ng Austria-Este, Prinsipe Imperyal ng Austria at Malaharing Prinsipe ng Hungarya at Bohemya, at mula 1889 hanggang sa kanyang kamatayan, tinakdang tagapagmana ng trono ng Austria-Hungary[1]. Sa kanyang pagpaslang sa Sarajevo, mabilis nagpahayag ng digmaan ang Austria-Hungary laban sa Serbia. Nagdulot ito ng mga bansang kakampi sa Serbia na magpahayag ng digmaan sa isa't isa na nagsimula ng Unang Digmaang Pandaigdig.[2][3][4][baguhin]