Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018...4.09.2019 Jaarrapport centra...
Transcript of Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018...4.09.2019 Jaarrapport centra...
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
JAARRAPPORT CENTRA
VOORTPLANTINGS-TECHNIEKEN PAARD
2018
4.09.2019
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
pagina 2 van 28 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 4.09.2019
Colofon
Samenstelling
Departement Landbouw en Visserij
Auteurs
Marie-Jeanne Brems Eveline De Vidts Karolien Thijs Hanne Geenen
Verantwoordelijke uitgever
Patricia De Clercq, secretaris-generaal
Depotnummer
Lay-out
Departement Landbouw en Visserij
Druk
Vlaamse overheid
Aansprakelijkheidsbeperking
Dit rapport werd door het Vlaams Gewest met de meeste zorg en nauwkeurigheid opgesteld. Er wordt echter geen enkele garantie gegeven over de juistheid of de volledigheid van de informatie in deze brochure. De gebruiker van deze brochure ziet af van elke klacht tegen het Vlaams Gewest of zijn ambtenaren, van welke aard ook, met betrekking tot het gebruik van de via deze brochure beschikbaar gestelde informatie. In geen geval zal het Vlaams Gewest of zijn ambtenaren aansprakelijk gesteld kunnen worden voor eventuele nadelige gevolgen die voortvloeien uit het gebruik van de via deze brochure beschikbaar gestelde informatie.
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
4.09.2019 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 pagina 3 van 28
INHOUD
1 Inleiding ....................................................................................................................................................................................................... 5
wetgeving 5 1.1.1 Historiek 5
Wijzigingen 5 1.2.1 Zoötechnische voorschriften 5 1.2.2 Nieuw Vlaams Fokkerijbesluit 6 1.2.3 Veterinairrechtelijke voorschriften 6
Erkenningen en toelatingen 7 1.3.1 Nationale handel 7 1.3.2 Intracommunautaire handel 7
2 Erkende centra ........................................................................................................................................................................................ 8 3 Spermawinning ...................................................................................................................................................................................... 11
Aantal ingezette hengsten 11 Aantal actieve centra 13 Aantal dosissen sperma 15
3.3.1 Vers sperma 15 3.3.2 Diepvriessperma 17
Verdeling per provincie 18
4 Inseminaties ............................................................................................................................................................................................. 19
Aantal geïnsemineerde merries 19 Aantal ACTIEVE centra 21 Verdeling per provincie 22 Drachtigheidsresultaat 23
5 Embryotransplantatie ...................................................................................................................................................................... 24 6 Rol van het Departement Landbouw en Visserij .......................................................................................................... 26
Fokkerij - stamboekwerking 26 Fokkerij – centra voortplantingstechnieken paard 26
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
pagina 4 van 28 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 4.09.2019
Het jaarrapport 2018 over de centra voor geassisteerde voortplanting bij paarden bevat traditiegetrouw een aantal interessante kengetallen over de winning van sperma, de inseminatie van merries en embryotransplantaties tijdens het seizoen 2018. Om deze activiteiten te mogen uitvoeren moet een centrum beschikken over de nodige erkenningen en toelatingen. In het geval van nationale handel moet een centrum beschikken over een zoötechnische erkenning die wordt afgeleverd door de Vlaamse overheid en, sinds 1 januari 2017, ook over een sanitaire toelating die wordt afgeleverd door de federale overheid. In het geval van intracommunautaire handel verlenen zowel de Vlaamse overheid als de federale overheid een erkenning. In 2018 waren er 100 centra erkend door de Vlaamse overheid voor één of meerdere activiteiten. Jaarlijks bezorgen deze centra in het voorjaar een overzicht van hun activiteiten met betrekking tot het voorgaande seizoen aan het Departement Landbouw en Visserij. Deze gegevens worden verwerkt en vergeleken met cijfers van voorgaande jaren. Het jaarverslag geeft waardevolle informatie over tendensen in de sector. Het Departement Landbouw en Visserij dankt de bedrijfsleiders van de centra voor het ter beschikking stellen van deze informatie.
INLEIDING
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
4.09.2019 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 pagina 5 van 28
1 INLEIDING
WETGEVING
1.1.1 Historiek
Sinds 1 januari 2011 was het Besluit van de Vlaamse Regering van 19 maart 2010 betreffende de organisatie van de fokkerij van voor de landbouw nuttige huisdieren van kracht. Dit besluit stond ook bekend als het Fokkerijbesluit. Het Fokkerijbesluit bepaalde in artikel 35 het volgende: “Voor het winnen of opslaan van sperma, eicellen en embryo’s van paardachtigen is een erkenning vereist met het oog op het in de handel brengen ervan onder de vorm van een verkoop, een bezit met het oog op verkoop, een aanbieding voor verkoop en iedere beschikbaarheidsstelling, levering of overdracht aan derden tegen of zonder vergoeding, met het oog op gebruik”. De erkende centra mochten onder dit Fokkerijbesluit enkel sperma winnen, bewaren of verhandelen van hengsten die door een erkende vereniging of organisatie van fokkers zijn toegelaten tot de voortplanting. Deze hengsten beschikken over dekcertificaten en hun nakomelingen kunnen bijgevolg ingeschreven worden in een stamboek van een erkende vereniging of organisatie van fokkers.
WIJZIGINGEN
Zowel op Europees, federaal als op Vlaams niveau werd de wetgeving rond de handel en invoer van sperma, eicellen en embryo’s de afgelopen jaren aangepast.
1.2.1 Zoötechnische voorschriften
Op 8 juni 2016 werd de nieuwe Europese Fokkerijverordening goedgekeurd door het Europees Parlement en de Europese Raad. Deze verordening is op 1 november 2018 in werking getreden en regelt de zoötechnische en genealogische voorschriften voor de handel en de binnenkomst in de Europese Unie van fokdieren en de levende producten (sperma, eicellen en embryo’s) daarvan.
RESULTATEN SEIZOEN 2018
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
pagina 6 van 28 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 4.09.2019
De Fokkerijverordening heeft een invloed op de erkenning en werking van de centra voor de geassisteerde voorplanting, onder andere door de bepalingen over:
voorschriften voor de erkenning van stamboekverenigingen en de goedkeuring van hun fokprogramma’s;
voorschriften voor de inschrijving van fokdieren in stamboeken; voorschriften voor de toelating van fokdieren en levende producten daarvan tot de
voortplanting; voorschriften voor prestatieonderzoek en genetische evaluatie van fokdieren; voorschriften voor de afgifte van zoötechnische certificaten voor fokdieren en voor levende
producten daarvan.
1.2.2 Nieuw Vlaams Fokkerijbesluit
In navolging op de nieuwe Europese Fokkerijverordening, werd ook het Besluit van de Vlaamse Regering van 19 maart 2010 betreffende de organisatie van de fokkerij van voor de landbouw nuttige huisdieren gewijzigd. Dit resulteerde in een nieuw Vlaams Fokkerijbesluit dat op 17 mei 2019 werd goedgekeurd door de Vlaamse Regering. Het nieuwe Fokkerijbesluit bepaalt in artikel 39 het volgende: “Om levende producten van donoren te winnen, produceren, behandelen of opslaan is een erkenning als centrum vereist.” In artikel 37 geeft men duiding aan het begrip donor: “runderen, schapen, geiten en paardachtigen die zijn ingeschreven, opgenomen of geregistreerd in een stamboek van een stamboekvereniging …”. Andere dieren waarvan levende producten worden gewonnen op een centrum worden niet als donor bestempeld, maar mogen wel aanwezig zijn op het centrum en levende producten afstaan die verhandeld mogen worden. Voor deze andere dieren moet het wel duidelijk zijn voor de klant dat deze niet zijn ingeschreven in een stamboek.
1.2.3 Veterinairrechtelijke voorschriften
Op 1 januari 2017 trad het koninklijk besluit van 22 juni 2016 tot vaststelling van de veterinairrechtelijke voorschriften voor de handel en de invoer van sperma, eicellen en embryo’s van paardachtigen en tot vaststelling van de voorschriften voor spermacentra, spermaopslagcentra, embryoteams en embryoproductieteams, alsmede de voorschriften voor als donor fungerende paardachtigen in werking op federaal niveau. Belangrijkste nieuwigheden aan dit koninklijk besluit waren de bepalingen met betrekking tot de nationale handel. Dit betekent dat sinds 1 januari 2017 de centra die sperma, eicellen of embryo’s verhandelen voor de nationale handel, een toelating moeten hebben van het FAVV. Het FAVV legt hierbij voorwaarden op in verband met de sanitaire aspecten waaraan de infrastructuur van het centrum en de donordieren moeten voldoen. In 2021 zal de nieuwe verordening rond dierengezondheid in werking treden op Europees niveau en zal bijgevolg ook de federale wetgeving hieromtrent nog gewijzigd worden in de komende jaren.
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
4.09.2019 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 pagina 7 van 28
ERKENNINGEN EN TOELATINGEN
1.3.1 Nationale handel
De centra die sperma, eicellen of embryo’s winnen of opslaan die bestemd zijn voor de nationale handel, worden erkend door de Vlaamse overheid. Sinds 1 januari 2017 worden ze bovendien door het Federaal Agentschap voor de Voedselveiligheid (FAVV) voorzien van een sanitaire toelating als aan die sanitaire voorwaarden is voldaan. Het Departement Landbouw en Visserij houdt toezicht op het vervullen van de erkenningsvoorwaarden die betrekking hebben op:
zoötechnische voorwaarden waaraan donorhengsten moeten beantwoorden; administratieve voorwaarden waaronder de productie en de handel van sperma, eicellen en
embryo’s moet gebeuren.
1.3.2 Intracommunautaire handel
De centra die sperma, eicellen of embryo’s winnen, die bestemd zijn voor de intracommunautaire (IC) handel, worden zowel door de Vlaamse overheid als door het FAVV erkend:
de Vlaamse overheid is bevoegd voor de zoötechnische en administratieve voorwaarden; de federale overheid is bevoegd voor de voorwaarden betreffende de infrastructuur en de
uitrusting van het centrum en de sanitaire aspecten waaraan donorhengsten en donormerries moeten voldoen.
Tabel 1 geeft een overzicht van de activiteiten waarvoor een erkenning verleend wordt, samen met de bevoegde overheid.
Tabel 1: overzicht van te erkennen activiteiten en bevoegde overheid
Activiteit Overheid die de erkenning/toelating verleent
Winning van sperma – nationaal Vlaamse overheid + FAVV (toelating) Opslag van sperma – nationaal Vlaamse overheid + FAVV (toelating)
Winning van sperma – intracommunautair Vlaamse overheid + FAVV Opslag van sperma – intracommunautair Vlaamse overheid + FAVV
Winning van embryo’s – nationaal Vlaamse overheid + FAVV (toelating) Opslag van embryo’s – nationaal Vlaamse overheid + FAVV (toelating)
Winning van embryo’s – intracommunautair
Vlaamse overheid + FAVV
Opslag van embryo’s – intracommunautair Vlaamse overheid + FAVV Winning van eicellen – nationaal Vlaamse overheid + FAVV (toelating) Opslag van eicellen – nationaal Vlaamse overheid + FAVV (toelating)
Winning van eicellen – intracommunautair Vlaamse overheid + FAVV Opslag van eicellen – intracommunautair Vlaamse overheid + FAVV
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
pagina 8 van 28 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 4.09.2019
2 ERKENDE CENTRA
In 2018 waren er in Vlaanderen 100 centra erkend voor één of meerdere van de in tabel 1 vermelde activiteiten. Na de inwerkingtreding van het KB van 22 juni 2016 hebben verschillende centra, veelal met geen of lage activiteit de voorbije jaren, ervoor gekozen om hun erkenning te laten intrekken (figuur 1).
Figuur 1: evolutie van het aantal erkende centra in Vlaanderen
Bijlage 1 geeft de ligging van de erkende centra weer. De centra liggen verspreid over de verschillende provincies waarbij Oost-Vlaanderen en Antwerpen het grootste aantal centra hebben en West-Vlaanderen en Vlaams-Brabant het laagste aantal hebben (figuur 2).
73 77 80 7884 82
8896 100 102 103 102 103 103 107 108
117
106100
0
20
40
60
80
100
120
140
2000 2001 20022003200420052006 2007 20082009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
4.09.2019 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 pagina 9 van 28
Figuur 2: aantal erkende centra per provincie
Tabel 2 geeft een overzicht van het aantal erkende activiteiten per provincie. Eenzelfde centrum kan een erkenning hebben voor verschillende activiteiten.
Tabel 2: overzicht van de erkende activiteiten per provincie
Sperma Nationaal Embryo Nationaal
Winning Opslag Winning Opslag Limburg 10 7 8 5
Antwerpen 19 21 6 5 Oost-Vlaanderen 18 21 8 6 West-Vlaanderen 5 7 4 3 Vlaams-Brabant 8 10 4 1
Totaal 60 66 30 20
Sperma Intracommunautair Embryo Intracommunautair
Winning Opslag Winning Opslag Limburg 7 12 1 1
Antwerpen 2 4 1 1 Oost-Vlaanderen 4 5 1 1 West-Vlaanderen 5 5 1 1 Vlaams-Brabant 2 2 1 1
Totaal 20 28 5 5
2125
27
14 13
0
5
10
15
20
25
30
Limburg Antwerpen Oost-Vlaanderen
West-Vlaanderen
Vlaams-Brabant
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
pagina 10 van 28 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 4.09.2019
Er is bovendien in Vlaanderen 1 centrum erkend voor de winning en opslag van eicellen voor de intracommunautaire handel. Tabel 3 toont de evolutie van het aantal erkende activiteiten.
Tabel 3: evolutie van het aantal erkende activiteiten
Sperma Nationaal Embryo Nationaal
Winning Opslag Winning Opslag
2012 69 75 12 12 2013 69 74 15 14 2014 70 76 18 16 2015 65 78 25 19 2016 76 82 29 20 2017 65 71 30 22 2018 60 66 30 20
Sperma Intracommunautair Embryo Intracommunautair
Winning Opslag Winning Opslag
2012 20 21 7 7 2013 19 23 6 6 2014 20 25 6 6 2015 20 25 5 5 2016 22 28 4 4
2017 21 29 4 4 2018 20 28 5 5
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
4.09.2019 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 pagina 11 van 28
3 SPERMAWINNING
Enkel sperma dat gewonnen wordt op een erkend centrum mag verhandeld worden en gebruikt worden voor de inseminatie van merries van derden.
AANTAL INGEZETTE HENGSTEN
In 2018 waren er in totaal 464 actieve hengsten aanwezig op de centra voor spermawinning om vers en/of diepvriessperma af te nemen. Dit betekende een toename van het aantal aangeboden hengsten met 21%. In figuur 3 is te zien dat er in de periode 2009-2018 jaarlijks gemiddeld 341 hengsten worden ingezet voor spermawinning.
Figuur 3: evolutie van het aantal hengsten waarvan sperma wordt gewonnen
Het merendeel van de hengsten was verbonden aan één centrum, terwijl 35 hengsten naar twee of meer centra gingen voor spermawinning. In de meeste gevallen gaat het hier over hengsten waarvan vers sperma op het ‘thuiscentrum’ wordt gewonnen en waarvan diepvriessperma wordt gewonnen op een gespecialiseerd centrum. Het merendeel van de ingezette hengsten zijn rijpaarden (73,92%). Dit zijn hengsten die goedgekeurd zijn voor de voortplanting via stamboeken, zoals Zangersheide (Z), Belgisch Warmbloedpaard (BWP), Belgisch Sportpaard (SBS), Koninklijk Warmbloed Paardenstamboek Nederland (KWPN), Selle Français (SF), Holstein, Anglo European Studbook (AES), … De term ‘overige’ in figuur 4 omvat de rassen rijpony’s en Haflinger.
292
315333
297307
319333
384368
464
200
250
300
350
400
450
500
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Aantal hengsten Gemiddeld aantal hengsten =341
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
pagina 12 van 28 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 4.09.2019
In figuur 4 wordt het aandeel van de ingezette hengsten getoond per type/ras.
Figuur 4: aandeel van hengsten op de centra voor spermawinning, per type/ras
73,92%
10,78%
4,53%
4,53%
3,45% 2,80%
Rijpaard
Arabier
Draver
Trekpaard
Quarter
overige
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
4.09.2019 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 pagina 13 van 28
AANTAL ACTIEVE CENTRA
In het activiteitenjaar 2018 waren 61 centra van de in totaal 80 centra die een erkenning bezitten voor het winnen van sperma, actief in het winnen van sperma. Het aantal actieve centra is vrij stabiel. In de periode 2010-2016 was het aantal niet-actieve centra gestegen van gemiddeld 20,69% in 2010 naar 37,76% in 2016 (figuur 5). Door de inwerkingtreding van het KB van 22 juni 2016 op 1 januari 2017, is hierin een kentering gekomen: een aantal niet-actieve centra hebben de stopzetting van hun erkenning aangevraagd. In 2018 bedroeg het percentage erkende niet-actieve centra 23,75%.
Figuur 5: evolutie van het aantal erkende centra voor spermawinning waar effectief sperma werd gewonnen
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Aantal niet-actieve centra 18 19 20 28 32 29 37 26 19
Aantal actieve centra 69 70 69 60 58 57 61 60 61
Percentage niet-actieve centrat.o.v. totaal
20,69 21,35 22,47 31,82 35,56 33,72 37,76 30,23 23,75
0
20
40
60
80
100
120
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
pagina 14 van 28 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 4.09.2019
Op de centra werd er gemiddeld van 8 hengsten sperma gewonnen. Er is echter veel variatie in het aantal hengsten per centrum (figuur 6). Op 14 centra werden 1 tot 2 hengsten gestald of aangeboden voor spermawinning. Op 6 centra waren 20 hengsten of meer actief. Deze 6 centra zijn verantwoordelijk voor 52% van het totale aantal gewonnen dosissen vers sperma, terwijl 7 centra hiervan ook instonden voor 89% van het totale aantal gewonnen rietjes diepvriessperma.
Figuur 6: aantal centra per klasse
19
14
27
14
6
0
5
10
15
20
25
30
0 1 - 2 3 - 5 6-19 20 - …
Aantal hengsten per klasse
Aantal centra per klasse
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
4.09.2019 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 pagina 15 van 28
AANTAL DOSISSEN SPERMA
Sinds 2011 wordt er, bij het opvragen van de cijfers, een duidelijk onderscheid gemaakt tussen het aantal dosissen vers sperma en het aantal rietjes diepvriessperma.
Vers sperma: een dosis vers sperma is in principe die hoeveelheid vers sperma die nodig is om één merrie te insemineren met een goede kans op drachtigheid. In de praktijk komt één dosis vers sperma overeen met één buisje of tube waarin het sperma bewaard en verzonden wordt.
Diepvriessperma: de dosis die nodig is om één merrie te insemineren met diepvriessperma, bestaat gewoonlijk uit een aantal rietjes diepvriessperma. Het benodigde aantal rietjes wordt onder andere bepaald aan de hand van de kwaliteit van het sperma en de invriesbaarheid. Dit kan verschillen van hengst tot hengst en van dag tot dag.
3.3.1 Vers sperma
In 2018 werden er 34.871 dosissen vers sperma gewonnen van 458 hengsten op de centra. Dit is een stijging van het aantal gewonnen dosissen ten opzichte van het jaar 2017 met 15,89% (figuur 7).
Figuur 7: evolutie van het aantal gewonnen dosissen sperma
31480
24522 24547
2234919554
2345025558
30613
28407
22794
19817 20239 2021222384
2901130089
34871
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Dosissen vers sperma Gemiddelde = 25288
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
pagina 16 van 28 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 4.09.2019
Van het aantal geproduceerde verse dosissen werden er 7.477 dosissen gebruikt op de centra zelf en 17.546 dosissen verzonden. De stijgende tendens in verzonden dosissen sperma zet zich verder door. (figuur 8).
Figuur 8: evolutie van het aantal gebruikte en verzonden verse dosissen
110878035
10040 9100 7751 73428798 8899 7800 7680 7956 8557 7202
963813095 14177
17546
9872
9424
10416
8680
7744 80938202 8960
8831 83176233 5769
6051
5245
69717050
7477
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
verzonden gebruikt
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
4.09.2019 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 pagina 17 van 28
3.3.2 Diepvriessperma
In 2018 werden 52.875 rietjes diepvriessperma van 136 hengsten gewonnen op 13 centra. Na de sterke stijging in het jaar 2016 vergeleken ten opzichte van 2015 (+42,93%), daalde het aantal gewonnen rietjes opnieuw in 2017 met 10,33% (figuur 9). Deze dalende trend zette zich zeer lichtjes voort in het jaar 2018 met slechts 2,8%. Het winnen van diepvriessperma gebeurt veelal op gespecialiseerde centra die een erkenning hebben voor de winning en opslag van sperma voor de intracommunautaire handel.
Figuur 9: evolutie van het aantal gewonnen rietjes diepvriessperma
Het grootste deel van de hoeveelheid gewonnen diepvriessperma wordt ofwel bewaard op het centrum zelf, ofwel verzonden naar klanten. Opvallend dit jaar is dat het aantal dosissen verzonden diepvriessperma meer dan verdrievoudigd is. Voor het ras ‘Arabisch paard’ werd 31% verzonden naar klanten (16.401 rietjes) vanuit centra met een intracommunautaire erkenning. Voor de rijpaardrassen werd 30% van de rietjes diepvriessperma verzonden (16.082 rietjes).
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Aantal rietjes 21805 36341 28869 39382 42440 60661 54397 52875
Aantal hengsten 94 74 91 98 95 111 97 136
Aantal centra 9 11 9 10 9 10 10 13
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
pagina 18 van 28 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 4.09.2019
Slechts een kleine minderheid van het diepvriessperma werd dit jaar op het centrum zelf gebruikt voor inseminatie (figuur 10). Insemineren van merries is geen erkenningsplichtige activiteit. Om deze reden zijn er geen gegevens beschikbaar over merries die geïnsemineerd worden op een dierenartspraktijk of bij de merriehouder thuis.
Figuur 10: evolutie van het aantal gebruikte en verzonden rietjes
VERDELING PER PROVINCIE
Tabel 4 geeft het gemiddeld aantal gewonnen verse dosissen weer per centrum voor de verschillende provincies. Hierbij is enkel rekening gehouden met centra die in 2018 actief waren op het vlak van spermawinning. In Limburg werd het hoogste aantal verse dosissen gewonnen per centrum.
Tabel 4: gemiddeld aantal gewonnen verse dosissen per centrum, per provincie
Provincie Aantal centra Aantal gewonnen dosissen Gemiddeld aantal dosissen per centrum
Limburg 13 13.348 1027
Antwerpen 15 7.719 528
Oost-Vlaanderen 19 8.480 446
West-Vlaanderen 7 2.597 371
Vlaams-Brabant 7 2.527 361
Gemiddeld: 572
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
gebruikt 834 636 775 278 871 649 1126 277
verzonden 8661 13992 14550 14345 12538 12563 11342 37749
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
4.09.2019 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 pagina 19 van 28
Tabel 5 geeft de situatie weer voor het aantal rietjes diepvriessperma. Uit deze tabel blijkt dat het grootste aantal rietjes in 2018 gewonnen werd in Limburg.
Tabel 5: aantal gewonnen rietjes diepvriessperma per provincie
Provincie Aantal gewonnen rietjes
Limburg 28.932 Antwerpen 7.016
Oost-Vlaanderen 7.615 West-Vlaanderen 8.297 Vlaams-Brabant 1.015
4 INSEMINATIES
AANTAL GEÏNSEMINEERDE MERRIES
Er werden in totaal 8.285 merries geïnsemineerd op erkende centra. Na een dalende trend in de periode 2008-2013, is het aantal geïnsemineerde merries op de centra weer in een stijgende lijn sinds 2014 (figuur 11).
Figuur 11: evolutie van het aantal geïnsemineerde merries
Er werden 3.339 merries geïnsemineerd op 56 centra met sperma dat op de centra zelf werd gewonnen van 499 hengsten. Er werden 4.946 merries geïnsemineerd op 57 centra met sperma dat gewonnen was op andere centra.
6219 6116 62636604
67036294
6011 5656
4754 4804
6337
6948
7898 78148285
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Aantal merries Gemiddelde = 6447 Lineair (Aantal merries)
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
pagina 20 van 28 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 4.09.2019
Figuur 12 toont het onderscheid tussen de merries die op het centrum werden geïnsemineerd met sperma gewonnen op het centrum zelf en sperma gewonnen op een ander centrum.
Figuur 12: aantal merries dat geïnsemineerd werd per type sperma (zelf gewonnen of niet zelf gewonnen)
In figuur 13 wordt het aandeel van het aantal ingezette hengsten getoond per type/ras. Het merendeel van de ingezette hengsten zijn rijpaarden.
Figuur 13: aandeel van de ingezette hengsten per type/ras (sperma gewonnen op centrum zelf)
3235 3102 3306 3456 3339
3102 38464592 4358 4946
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
2014 2015 2016 2017 2018
K.I. met sperma gewonnen op een ander centrum
K.I. met sperma gewonnen op het centrum
75,96%
8,20%
5,19%
4,92%3,01% 2,73%
Rijpaard
Arabier
Draver
Trekpaard
Quarter
Overige
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
4.09.2019 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 pagina 21 van 28
AANTAL ACTIEVE CENTRA
In 2018 werden er op 77 erkende centra gemiddeld 115 merries geïnsemineerd. Ook hier is er veel variatie tussen de centra. In figuur 14 wordt het aantal centra weergegeven per klassegrootte: dit houdt het aantal merries in dat wordt aangeboden voor kunstmatige inseminatie op een centrum. Van de actieve centra hadden 65 centra minder dan 55 merries geïnsemineerd. Er waren 11 centra die meer dan 200 merries insemineerden, goed voor 58,94% van het totale aantal geïnsemineerde merries.
Figuur 14: aantal centra per klassegrootte
23
41
15
107
4
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
0 1 - 49 50 - 99 100 - 199 200 - 399 399 - …
Aantal merries
Aantal centra per klassegrootte
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
pagina 22 van 28 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 4.09.2019
VERDELING PER PROVINCIE
De verdeling van het aantal geïnsemineerde merries over de verschillende provincies is weergegeven in figuur 15. Het grootste aantal inseminaties werd uitgevoerd in Oost-Vlaanderen (29,79%). Dat is vergelijkbaar met het voorgaande jaar.
Figuur 15: verdeling van het aantal geïnsemineerde merries per provincie
Tabel 6 geeft dit gemiddeld aantal inseminaties per centrum weer. Hierbij werd enkel rekening gehouden met centra waar in 2018 een inseminatie-activiteit plaats vond. Het gemiddeld aantal aangeboden merries per centrum in het activiteitenjaar 2018 was het hoogste in West-Vlaanderen.
Tabel 6: gemiddeld aantal geïnsemineerde merries per centrum, per provincie
Provincie Aantal centra Aantal geïnsemineerde
merries Gemiddeld aantal merries
per centrum
Limburg 15 2.106 140 Antwerpen 20 1.191 60
Oost-Vlaanderen 23 2.468 107 West-Vlaanderen 9 1.567 174 Vlaams-Brabant 10 953 95
Gemiddeld: 115
25,42%
14,38%
29,79%
18,91%
11,50%
Limburg
Antwerpen
Oost-Vlaanderen
West-Vlaanderen
Vlaams-Brabant
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
4.09.2019 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 pagina 23 van 28
DRACHTIGHEIDSRESULTAAT
In 2018 was 65,36% van de merries die geïnsemineerd werden op de centra, drachtig op het einde van het seizoen (figuur 16). Het gemiddelde drachtigheidspercentage sinds 2004 bedraagt 71%. Hierbij moet opgemerkt worden dat bij 8,39% van de geïnsemineerde merries het resultaat van de inseminaties niet bekend was voor 2018, wat een lichte daling is ten opzichte van het activiteitenjaar 2017. Daarnaast is het drachtpercentage afhankelijk van het stijgend aantal pogingen om een embryo te winnen, waarbij niet elke inseminatie leidt tot een gewonnen embryo dat ook nog eens met succes kan ingeplant worden in de draagmoeder. Ten slotte is ook het toenemend gebruik van diepgevroren sperma een mogelijke verklaring voor een lager drachtigheidspercentage. De kans op een drachtige merrie is kleiner dan bij het gebruik van vers sperma. Verder wordt diepvriessperma dikwijls door de klant zelf aangekocht en is dit niet zichtbaar in het resultaat gebruikte dosissen rietjes. Voor het louter insemineren van merries is geen erkenning nodig. Dit type inseminatie gebeurt doorgaans op een dierenartspraktijk omdat de ovulatie nauwgezet wordt opgevolgd.
Figuur 16: evolutie van het drachtigheidsresultaat
76 75 76 75 7571 69 69 70
7471
7270
6365
12,0015,42
9,645,85 5,20 6,99 6,68
8,8811,12
8,39
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Percentage drachtige merries Gemiddelde = 71 Percentage niet gekende resultaten
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
pagina 24 van 28 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 4.09.2019
5 EMBRYOTRANSPLANTATIE
In 2018 werden er bij 1.888 donormerries 2.298 embryo’s gewonnen op 32 van de in totaal 35 voor deze activiteit erkende centra. Dit is een daling van het aantal donormerries met 13% ten opzichte van het jaar 2017. Deze merries waren hoofdzakelijk rijpaarden. Het aantal donormerries bij het Arabische ras zit duidelijk in de lift (figuur 17) terwijl bij de rijpaarden een lichte daling merkbaar is.
Figuur 17: evolutie van het aantal donormerries per ras
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Overige 5 2 1 3 7 9 18 8 12
Arabier 90 91 101 150 156 230 317 199 246
Rijpaard 500 608 613 715 850 1076 1312 1971 1630
0
500
1000
1500
2000
2500
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
4.09.2019 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 pagina 25 van 28
Uiteindelijk werden er 2.371 embryo’s ingeplant bij draagmerries op 25 van de in totaal 35 voor deze activiteit erkende centra. Het overgrote deel van deze embryo’s -namelijk 92%- werd in 2018 ingeplant op 6 van deze 25 centra. Er is duidelijk een sterke mate van specialisatie en een algemene stijgende tendens voor het inplanten van embryo’s bij een draagmoeder. Een toenemend aantal centra legt zich toe op het winnen en inplanten van embryo’s, een verdubbeling ten opzichte van het voorgaande jaar. Op het einde van het seizoen waren 1.522 draagmerries drachtig, oftewel 64,19% van de merries waarbij een embryo werd ingeplant (figuur 18).
Figuur 18: evolutie van het aantal gewonnen en ingeplante embryo’s en het aantal drachtige draagmerries, alsook het percentage van drachtigheid
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Gewonnen 926 1426 949 1346 1600 1897 1887 2141 2298
Ingeplant 1173 1389 1116 1256 1565 1910 1964 2145 2371
Drachtig 844 934 731 822 985 1225 1258 1582 1522
Percentage drachtigheid 71,95% 67,24% 65,50% 63,85% 62,94% 64,14% 64,05% 73,75% 64,19%
0
500
1000
1500
2000
2500
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
pagina 26 van 28 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 4.09.2019
6 ROL VAN HET DEPARTEMENT LANDBOUW EN VISSERIJ
FOKKERIJ - STAMBOEKWERKING
De Vlaamse overheid verleent steun aan de fokkerijsector van de paardachtigen in Vlaanderen: door het erkennen van een coördinerende vereniging en het erkennen van verschillende
verenigingen om stamboeken bij te houden; door toe te zien op de correcte uitvoering van de fokprogramma’s door de erkende organisaties; door prestatieonderzoeken van rijpaardhengsten te subsidiëren. In samenwerking met de
KULeuven wordt een Genetische Springindex berekend voor hengsten. Dit is een schatting van de erfelijke aanleg van sportpaarden voor springwedstrijden;
door kosten verbonden aan stamboekwerking te subsidiëren; door projecten te subsidiëren die innovatie en kwaliteitsverbetering beogen in de fokkerij.
FOKKERIJ – CENTRA VOORTPLANTINGSTECHNIEKEN PAARD
Het Departement Landbouw en Visserij volgt de correcte werking op van de erkende centra voor geassisteerde voortplanting bij paarden en heeft een beleidsondersteunende rol. De centra worden regelmatig bezocht door een deskundige van het departement. Daarbij wordt nagegaan of het centrum in staat is om sperma en embryo’s van voldoende hoge kwaliteit te winnen of op te slaan, en of voldaan is aan alle zoötechnische en administratieve voorwaarden.
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
4.09.2019 Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2018 pagina 27 van 28
In de periode 2008-2013 was de economische crisis duidelijk voelbaar in de paardensector en bijgevolg ook voor de centra die gespecialiseerd zijn in de geassisteerde voorplanting. Dit was merkbaar in een daling van de activiteiten op de centra. In 2014 volgde er een voorzichtig herstel, dat in 2015-2016-2017 werd doorgezet. Het jaarrapport 2018 bevestigt deze positieve trend. Wat betreft embryotransplantaties is een duidelijke groei merkbaar die al bezig is sinds 2013. Het was een nieuw recordjaar, zowel voor het aantal donormerries als voor het aantal gewonnen en ingeplante embryo’s. Ook het aantal centra die zich in deze specialisatie verdiepen is duidelijk gestegen. Het inplanten van de embryo’s vereist echter een grote mate van specialisatie. Het overgrote deel, namelijk 92%, van de inplantingen gebeurde op slechts 6 grote erkende centra, toch al een uitbreiding met 3 centra tegenover het voorgaande jaar. Door de inwerkingtreding van de nieuwe veterinairrechtelijke voorschriften voor de nationale centra op 1 januari 2017, hebben verschillende centra hun zoötechnische erkenning voor winning en/of opslag van sperma laten intrekken en daarbij hun activiteiten stopgezet. Dit betekende ook nog in 2018 een verdere daling van het aantal erkende centra. De impact hiervan op de cijfers betreffende winning en inseminaties is niet groot omdat deze centra al enkele seizoenen weinig tot geen activiteit meer hadden. Het aandeel niet-actieve centra daalde bijgevolg verder. Door de inwerkingtreding van de nieuwe Europese Fokkerijverordening op 1 november 2018, staat de fokkerij voor een nieuwe uitdaging. Het Vlaamse Fokkerijbesluit dat recent werd aangepast om aan te sluiten op deze verordening behoudt het erkenningensysteem. De gevolgen en aanpassingen die de sector hiervoor zal moeten doorvoeren, zullen vooral vanaf volgend dekseizoen zichtbaar worden.
BESLUIT
Bijlage 1: ligging van de erkende centra voor voortplantingstechnieken in Vlaanderen