Jaarboek onderwijs in cijfers 2010...Jaarboek onderwijs 2010 7 1. Uitgelicht 1.1 Ruim een eeuw...

Jaarboek onderwijs in cijfers 2010

Verklaring van tekens

. = gegevensontbreken* = voorlopigcijfer** = nadervoorlopigcijferx = geheim– = nihil– = (indienvoorkomendtussentweegetallen)totenmet0(0,0) = hetgetaliskleinerdandehelftvandegekozeneenheidniets(blank) = eencijferkanoplogischegrondennietvoorkomen2009-2010 = 2009totenmet20102009/2010 = hetgemiddeldeoverdejaren2009totenmet20102009/’10 = oogstjaar,boekjaar,schooljaarenz.,beginnendin2009eneindigendin 20101999/’00-2009/’10 = oogstjaar,boekjaarenz.,1999/’00totenmet2009/’10

Ingevalvanafrondingkanhetvoorkomendathetweergegeventotaalnietovereenstemtmetdesomvandegetallen.

Colofon

Uitgever InlichtingenCentraalBureauvoordeStatistiek Tel.(088)5707070HenriFaasdreef312 Fax(070)33759942492JPDenHaag Viacontactformulier: www.cbs.nl/infoservicePrepressCentraalBureauvoordeStatistiek BestellingenGrafimedia E-mail:[email protected] Fax(045)5706268DrukOBTbv,DenHaag Internet www.cbs.nlOmslagTelDesign,Rotterdam

Prijs:€26,30(exclusiefverzendkosten)ISBN:978-90-357-1544-8ISSN:1388-9737Oplage:750

©CentraalBureauvoordeStatistiek,DenHaag/Heerlen,2010.Verveelvoudigingistoegestaan,mitshetCBSalsbronwordtvermeld.

05316201001F-162

Jaarboekonderwijs2010 3

Inhoud

Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5

1. Uitgelicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 1.1 Ruimeeneeuwprimaironderwijsincijfers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 1.2 Achterstandsleerlingenperregio. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 1.3 Succesinhethogeronderwijsnaarinkomstenvandeouders. . . . . . . .19 1.4 Deachtergrondvaninstromersinhetmbo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 1.5 Leraren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 1.6 Deprijsvaneendiplomainhethogeronderwijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . .37

2. Onderwijs algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45 2.1 Kerncijfers2009/’10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45 2.2 Leerlingenstromenvan2007/’08naar2008/’09 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47 2.3 Gemiddeldeonderwijsverwachting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48 2.4 Opleidingsniveauvandebevolking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49

3. Kerncijfers per onderwijssoort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53 3.1 Primaironderwijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53 3.2 Voortgezetonderwijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56 3.3 Middelbaarberoepsonderwijseneducatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 3.4 Hogeronderwijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65 3.5 Levenlangleren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69 3.6 Onderwijsuitgaven. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70

4. Stromen in het onderwijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87 4.1 Doorstroomvanuitvmbonaarhavo/mbo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87 4.2 Doorstroomvanuithavonaarvwo,mboofhbo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89 4.3 Doorstroomvanuitvwonaarhboofuniversiteit. . . . . . . . . . . . . . . . . . .91 4.4 Doorstroombinnenhetmbo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92 4.5 Doorstroomvanuitmbo-niveau4naarhethbo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94

5. Studievoortgang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101 5.1 Studievoortganginhetvoortgezetonderwijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101 5.2 Studievoortganginhetmiddelbaarberoepsonderwijs . . . . . . . . . . . . .107 5.3 Studievoortganginhethogeronderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110

4 CentraalBureauvoordeStatistiek

6. Voortijdig schoolverlaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125 6.1 Voortijdigschoolverlatersenhunachtergrondkenmerken . . . . . . . . . .125 6.2 Herintredersvanhetcohortvoortijdigschoolverlatersvan2004/’05. .129 6.3 Voortijdigschoolverlatersvan15tot25jaar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131 6.4 EU-doelstelling2010 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133

7. Overgang naar de arbeidsmarkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137 7.1 Arbeidsmarktpositievanmbo-afgestudeerden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137 7.2 Dearbeidsmarktpositievanvoortijdigschoolverlaters. . . . . . . . . . . . .140 7.3 Afgestudeerdenuithethogeronderwijsopdearbeidsmarkt . . . . . . .141 7.4 Arbeidspositiezonderenmetstartkwalificatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143

8. Uitgaven voor onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151 8.1 Nederlandseonderwijsuitgaven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151 8.2 Internationaleindicatorenonderwijsuitgaven. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153

9. Mobiele studenten in het hoger onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161

Algemene toelichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169

Onderwijs op de CBS-website . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175

Lijst van afkortingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .177

Medewerkers aan deze uitgave. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .179


Voorwoord

InhetJaarboekonderwijsincijfers2010presenteerthetCBSdemeestactueleinfor-matieoverhetonderwijs.HetboekisbedoeldvooriedereendieberoepshalveofopeenanderemaniergeïnteresseerdisinhetonderwijsinNederland.

De nieuwe editie is iets anders van opzet dan de vorige. In plaats van eenindelinginonderwijssoortenzijndehoofdstukkennuthematischingericht.Erzijnbijvoorbeeldhoofdstukkenoverstromeninhetonderwijs,studievoortgangindediverse onderwijssoorten, over voortijdig schoolverlaten, overde over-gangvanhetonderwijsnaardearbeidsmarktenoverstudereninhetbuiten-land.

Ditzijnenkeleconclusiesuithetboek:– In2009is38miljardeurouitgegevenaanhetonderwijs,2miljardeuromeerdanin2008.

– Hetaantaldeelnemersaanhetmiddelbaarberoepsonderwijsismet2procenttoegenomen,hetaantalstudentenhogeronderwijssteegzelfsmet5procent.

– Hetaantalleerlingendateendiplomahaaldeinhetvoorgezetonderwijsisietsgedaald,hetaantalmbo’ersenhbo’ersdatslaagdevoorhunexamennamtoemet3procent,en5procentmeeruniversitairgeschooldestudentenkregenhunbul.

– Het aantal achterstandsleerlingen is ten opzichte van het schooljaar 2000/’01meerdangehalveerd.

– Nahetbehalenvaneendiplomainhetvoortgezetonderwijsstromenmeerleer-lingendoornaarvervolgonderwijs.Ergaanmeergediplomeerdevmbo’ersnaarhetmbo,terwijlde(voortijdige)uitstroomflinkisgedaald.Ookdedoorstroomvanhavonaarhethogerberoepsonderwijsisweerwatgestegen.

– Uitmultivariateanalysevanvoortijdigschoolverlatenblijktdatvertraging inschoolloopbanenenlageinkomstenvanhethuishoudenzeerbelangrijkever-klarendefactorenzijn.Herkomstgroeperingspeeltalleeneenrolinsamenspelmetanderefactoren.

– Indejarenvolgendophetjaarvanschooluitvalhaalteenkwartvandeuitgeval-lenleerlingenalsnogeenstartkwalificatieofvolgtonderwijs.

DevastebijdragevanhetMinisterievanOnderwijs,CultuurenWetenschapgaatditkeeroverdecarrièremogelijkhedenvanleraren.

HetJaarboekonderwijs incijfers2010 isverlevendigdmetgrafiekenindetekstentabellen achter elkhoofdstuk.De cijfers sluiten aanbijde tekst.Meer cijfers en


meer informatie is tevindenopde themapaginaonderwijsen inde statistischedatabankStatLineopdewebsitevanhetCBS(www.cbs.nl).

DeDirecteur-GeneraalvandeStatistiek

Drs.G.vanderVeen

DenHaag/Heerlen,december2010


1. Uitgelicht

1.1 Ruim een eeuw primair onderwijs in cijfers

DeeerstestatistiekenvanhetprimaironderwijsdiehetCBSheeftverzameld,gingenover1845.Hierinwerdendeaantallenlagerescholen,leerlingenenleerkrachtengegeven(CBS,1929).Inditartikelwordteentijdreeksgepresenteerdvanaf1900metdeontwikkelingenvanhetaantalleerlingen,deuitgavenenhetaantalscholenvoorprimaironderwijs.

Leerlingen en uitgaven In1900isdeleerplichtvoor6-tot12-jarigeningevoerd.Opdatmomentvolgden755duizendkinderengewoon lageronderwijs (glo),bijna118duizendvolgdenkleuteronderwijs en ongeveer 0,5 duizend deden buitengewoon onderwijs, hethuidigespeciaalonderwijs.Deoverheidgafindatjaarongeveer7miljoeneurouitomdezekinderennaar school te latengaan.Dat is8europer leerling.Terver-gelijking: in 2009 besteedde de overheid 6,5 duizend euro per leerling aan hetprimaironderwijs.Hettotaalaantalleerlingenbedroeg1626duizend.

AantalleerlingenafhankelijkvanbevolkingscijfersenleerplichtDeontwikkelingvanhetaantal leerlingeninhetprimaironderwijs isnatuurlijksterk afhankelijk van het aantal kinderen van die leeftijd. Daarnaast zijn debepalingenvandeleerplichtvaninvloed.Hetaantalleerplichtigejarensteegvanzesjaarin1900naarzevenjaarin1921enachtjaarin1950.Daarnaisdeleerplichtnogverlengd totnegen jaar in 1969 en tot tien jaar in 1975,maardithadmeergevolgenvoordedeelnameaanhetvoortgezetonderwijs.Devervroegingvandeleerplichtvan6jaarnaar5jaarin1985hadwelweergevolgenvoordedeelnameaanhetprimaironderwijs.

1900–1932Tussen1900en1932namhetaantalleerlingentoe.Ditgingsamenmetdeontwik-keling van de geboorten en met de invoering van de 7-jarige leerplicht in detwintigerjaren.De7-jarigeleerplichtwerdingevoerdin1921,maarin1924weerherroepenalsgevolgvaneenbezuinigingsoperatievandeoverheid.In1928werdde 7-jarige leerplicht opnieuw ingevoerd. De daling van het aantal leerlingenin1927ishetgevolgvandesplitsingvanhetgewoonlageronderwijs(glo)enhetuitgebreidlageronderwijs(ulo).Vanafdatjaarwordendeulo-leerlingennietmeertothetprimaironderwijsgerekend.

IndeLageronderwijswetvan1920werdondermeerdefinanciëlegelijkstellingvanhetopenbaarenbijzonderonderwijsgeregeld,dieal in1917 inartikel23vande


Grondwetwasvastgelegd.Vanafdietijdhebbenbijzonderescholenrechtopdezelfdefinanciële steunvandeoverheid als openbare scholen. Indieperiode is ook eenduidelijkestijgingvandeoverheidsuitgavenaanhetprimaironderwijszichtbaar.In1930werdhethoogstevooroorlogseniveaubereikt.Indatjaarbesteeddedeover-heid80miljoeneuroaanhetprimaironderwijs,bijna60europerleerling.Omge-rekendnaardeprijzenvannuisdatongeveerduizendeuroperleerling.Indecrisis-jarenna1930daaldendeoverheidsuitgavenaanhetprimaironderwijsscherp.

1945–1975In1943werdhetvoortgezetlageronderwijs(vglo)ingevoerd.Hetbestonduittweeleerjaren aansluitend op het gewoon lager onderwijs.Hierdoor nam het aantalleerlingen inhetprimaironderwijsmet11procent toe tenopzichtevanhet jaarervoor.Over1944zijngeendeelnamecijfersbekend.Indatjaarwarenveelscholengesloten.DebabyboomnadeTweedeWereldoorlogendeverlengingvandeleer-plichtnaarachtjaarin1950zorgdenindevolgendejarenvooreenflinkestijgingvanhetaantalleerlingen.Deoverheidsuitgavenvoorhetprimaironderwijsstegeninverhoudingnogveelmeer.Indeperiode1950–1975namhetleerlingaantaltoevan1574duizendtot2014duizend,deuitgavenstegenvan139miljoen(1950)naar2,6miljardeuro(1975).Datisdusbijnatwintigkeerzoveel.Hetprijspeilver-drievoudigdeindezeperiode.Tijdensdezeeconomischebloeiperiodegafdeover-heidextraveeluitaanonderwijs.Detotaleoverheidsuitgavenaanonderwijsalspercentagevanhetbrutobinnenlandsproduct(bbp)stegenvan2,7procentin1950naar7,2procentin1975.

Uitgaven (rechter schaal)Aantal leerlingen (linker schaal)

aantal leerlingen x 1000 uitgaven in mln euro

1.1.1 Primair onderwĳs1): leerlingen en overheidsuitgaven, 1900–1940

Bron: CBS (Onderwĳsstatistieken, Statistiek van de onderwĳsuitgaven).1) Basisonderwĳs, speciaal basisonderwĳs en de basisafdelingen van het speciaal onderwĳs.

0

200

400

600

800

1 000

1 200

1 400

1 600

1 800 90

0

10

20

30

40

50

60

70

80

194019351930192519201915191019051900


Na1975:dalingaantalleerlingen,uitgavenblijvenstijgenVanaf1975namhetaantalleerlingeninhetprimaironderwijssterkafalsgevolgvandedalingvanhetgeboortecijfer.Dezedalingwerdmedeveroorzaaktdooreenaantal sociale factoren, zoals secularisatie, emancipatie, individualisatie en de

aantal leerlingen x 1000 uitgaven in mln euro



0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

0

600

1 200

1 800

2 400

3 000

Aantal leerlingen (linkerschaal) Uitgaven (rechterschaal)

19751970196519601955195019451940

Aantal leerlingen (linkerschaal) Uitgaven (rechterschaal)

0

2 500

5 000

7 500

10 000

12 500aantal leerlingen x 1000 uitgaven in mln euro



0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

2005200019951990198519801975


beschikbaarheidvandeanticonceptiepil.VerderheerstebijeengrootdeelvandeNederlandsebevolkingeendreigendgevoelvanoverbevolking(DeGraaf,2008).Ondanksdedalingvanhetaantalkindereninhetprimaironderwijsvanaf1975blevendeoverheidsuitgavennogtot1982stijgen.Na1982werderalsgevolgdvaneenrecessiebezuinigdinNederland,ookopdeonderwijsuitgaven.Onderonderwijsminister Deetmanwerd ondermeer de groepsgrootte in het basis-onderwijs vergroot enwerdende salarissen van het onderwijzendpersoneelgekort. Inhetprimaironderwijsgafdeoverheid in1983en1984per leerlingminderuit.Datzorgdeincombinatiemetdegenoemdedalingvanhetaantalleerlingen,vooreenrelatiefforsedalingvandetotaleuitgavenaanhetprimaironderwijs.

Startbasisonderwijsin1985In1985werdhetkleuteronderwijssamengevoegdmethetgewoonlageronderwijstothetbasisonderwijs(bao).Tegelijkertijdwerddeleerplichtvervroegdvan6jaarnaar5jaar.Kinderenmogennaarschoolopdedagdatze4jaarworden.Hierdoorkwamdeafnamevanhetaantalleerlingeninhetprimaironderwijstotstaan.Metde invoering van het basisonderwijs stegen ook de uitgaven voor het primaironderwijs.Na1986namendetotaleuitgavenweeraf,ondankseenlichtetoenamevanhetaantalleerlingenaanheteindvandejarentachtig.In1982gafdeoverheidbijna3,9miljardeurouitaanhetprimaironderwijs.In1990wasdatondankshetinmiddelshogereprijsniveaubijna60miljoeneurominder.

1990–2009Na1990namhetaantalleerlingentoetot1636duizendin2001,waarnaeendalingvolgdetot1625duizendin2009/’10.Deuitgavenstegenindiezelfdeperiodevan3,8miljard euro tot bovende 10miljard euro in 2009.Deuitgavenper leerlingnamenhiermeetoevan2,6duizendeuroin1990tot6,5duizendeuroin2009.Deklassenverkleininginhetbasisonderwijsronddeeeuwwisselingwaseenbelang-rijkeoorzaakvandezestijging,dieookreëelgezien(datwilzeggenomgerekendnaardeprijzenvannu)opmerkelijkgrootis(ElbersenKaashoek,2010).

Leerlingen en scholen

In1922gemiddeld151leerlingenopeenlagereschoolIn1900warener4,6duizendscholenvoorgewoonlageronderwijs.Daarnagroei-de het aantal scholen tot 7,6 duizend in 1932.De sterke stijging in 1922 had temakenmetdeinvoeringvandeLageronderwijswetvan1920.Indezewetisonderanderebepaalddatopeenschoolnietmeerdan400leerlingenmochtenzitten.Hetgemiddeldaantalleerlingenperschooldaaldevan174in1915naar151in1922.Destijgingvanhetaantalscholenwerdonderbrokenin1927.Deoorzaakhiervanwasdeafsplitsingvandeulo.


Groeileerlingenna1945groterdangroeischolenTussen1932en1945daaldezowelhetaantalscholenalshetaantalleerlingeninhetprimaironderwijs. Inde jarennadeTweedeWereldoorlognamhetaantalscholenweertoe,maarnietgenoegomdeenormestijgingvanhetaantalleerlin-genalsgevolgvandenaoorlogsebabyboomoptevangen.Hetgemiddeldaantalleerlingenperschoolnamtoevan169in1948tot196in1955.Na1957daaldedegemiddeldeschoolgrootteweer,eerstgeleidelijk,maarvanafhetmiddenvandejarenzeventigforstot130leerlingenperschoolvoorgloin1984.Deforsedalingwashetgevolgvandeeerdergenoemdesterkafnemendegeboorteneenaantaljarendaarvoor.

GroterescholendoorschaalvergrotingMetdeinvoeringvanhetbasisonderwijsin1985werdenkleuter-engewoonlageronderwijssamengevoegdinéénschool.Doordathetaantalkleutersvanaf1985ismeegeteldindecijfersvoorhetbao,terwijlhetaantalscholenvoorbasisonderwijstenopzichtevanhetaantalscholenvoorglozelfsietsafnam,steegdegemiddeldeschoolgroottein1985tot175leerlingen.Vanafdejarennegentigindevorigeeeuwwerdschaalgrootteeenspeerpuntinhetonderwijsbeleid.Omschaalvoordelentekunnenbenutten,moestenscholensteedsgroterworden.Terwijlhetaantalleerlingenaanvankelijknogflinktoenam,daaldehetaantalscholenflink,tot6,9duizendin2009.Hetgemiddeldaantalleerlingenperschoolsteegtot225in2007.Daarnastabiliseerdeditaantal.

0

50

100

150

200

2501900=100

1.1.4 Leerlingen en scholen voor gewoon lager onderwĳs (tot 1985) en basisonderwĳs (vanaf 1985) 1)

Bron: CBS (Onderwĳsstatistieken).1) Dat wil zeggen: tot 1985 exclusief en vanaf 1985 inclusief het onderwĳs aan kleuters.

ScholenLeerlingen glo/bao Levendgeborenen

'55 '10'05'00'95'90'85'80'75'70'65'60'50'45'40'35'25'15'10'05'00 '30'20


ReferentiesCBS,1929,Statistiekvanhetgewoonenuitgebreidlageronderwijs.’s-Gravenhage.

CBS, 1950, Statistiek van het gewoon, voortgezet en uitgebreid lager onderwijs1939–1948.Utrecht.

Elbers,H.enR.Kaashoek,2010,Onderwijsuitgavenreëelbekeken.CBS,DenHaag/Heerlen.

Graaf,A.de,2008,Vruchtbaarheidindetwintigsteeeuw.CBS,Bevolkingstrends1ekwartaal2008.CBS,Voorburg/Heerlen.

Toelichting

LeerlingaantallenIndecijfersvoordeleerlingaantalleninhetprimaironderwijstotenmet1990is70procentvanhetaantalleerlingeninhetbuitengewoononderwijs(buo)meege-nomen.Hetbuoisdevoorlopervanhetspeciaalonderwijsenkendegeenonder-scheidtusseneenbasiseneenvoortgezetdeel.Alsschattingvoorhetaantalleerlin-geninhetbasisdeelvanhetbuoisdeverhoudinggenomenvanhetaantalleerlin-gen in het speciaal basisonderwijs en het basisdeel vande speciale scholen tenopzichtevanhettotaalaantalleerlingeninhetspeciaalonderwijsin1991(70pro-cent).


1.2 Achterstandsleerlingen per regio

In het schooljaar 2009/’10 telde het basisonderwijs 207 duizend achterstandsleerlingen.Datisminderdandehelftinvergelijkingmet2000/’01.Naarmateeengebiedmeerverstedelijktis,neemtopeenbasisschooldoorgaanshetpercentageachterstandsleerlingentoe.Erzijnindezegebiedenookmeerleerlingenmetrelatiefzeerlaagopgeleideouders.MaarookinminderverstedelijktegebiedenalsOostGroningen,deKopvanOverijssel,deVeluweenZeelandbehorenrelatiefveelkinderentoteenachterstandscategorie.

207 duizend achterstandsleerlingen in het basisonderwijsIn het schooljaar 2009/’10 behoorden 207 duizend basisschoolleerlingen tot eenachterstandscategorie.Zijvallenonderdenieuweregelingvoorachterstandsleer-lingenvanhetMinisterievanOnderwijs,CultuurenWetenschap.Dezekinderenvormenruim13procentvanhettotaalaantalleerlingeninhetbasisonderwijs.Zezijnteverdeleninzogeheten0.30-en1.20-leerlingen(zietechnischetoelichting).Vandebijna120duizend0.30-leerlingenhebbenbeideouderseenlaagopleidings-niveau,datwilzeggenhooguitdebasis-ofkaderberoepsgerichteleerweginhetvmbo of een voorganger daarvan. Van de ruim 87 duizend 1.20-leerlingen zijnbeideouderszeerlaagopgeleidofisdeeneouderlaagendeandereouderzeerlaag opgeleid. Dat laatste wil zeggen: hooguit basisonderwijs of (voortgezet)speciaal onderwijs aan zeer moeilijk lerende kinderen. Van zowel de 0.30- als1.20-leerlingenzijnvrijwelevenveeljongensalsmeisjes.

0

100

200

300

400

500

2009/'102008/'092007/'082006/'072005/'062004/'052003/'042002/'032001/'022000/'01

Nieuwe regeling: 0.30-leerlingen

Nieuwe regeling: 1.20-leerlingen

Oude regeling:totaal aantal leerlingen

x 1 000

1.2.1 Achterstandsleerlingen in het basisonderwĳs

Bron: CBS (Onderwĳsstatistieken).


In vergelijking met het schooljaar 2000/’01 is in het basisonderwijs het aantalachterstandsleerlingenmeerdangehalveerd.Dedalingisondermeereengevolgvandeinvoeringvandenieuweregelingvoorachterstandsleerlingen.Daarnaastspeelt een rol dat het opleidingsniveau van de ouders in de loop der jaren isgestegen.

Relatief veel achterstandsleerlingen in de vier grote stedenIn2009/’10wasinZuid-Holland18procenteninNoord-Holland14procentvandekinderen in het basisonderwijs een achterstandsleerling. In Friesland behoordeslechts8procentvandebasisschoolleerlingentoteenachterstandscategorie.Hetlandelijkgemiddeldeisruim13procent.Naarmateeengebiedmeerverstedelijktis,neemtdoorgaansnietalleenhetpercen-tage achterstandsleerlingen toe,maar zijn er verhoudingsgewijs ookmeer 1.20-dan0.30-leerlingen.Deelszaldithetgevolgzijnvaneensterkeconcentratievandikwijlslaagopgeleideniet-westerseallochtonenindegrotesteden.Zoisopdebasisscholen in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht tezamen ruim28procenteenachterstandsleerling.Vandezekinderenheefttweederdezeerlaagopgeleideouders.Hethoogst ishetpercentageachterstandsleerlingeninRotter-dam.Indeoverigegemeentenmetmeerdan100duizendinwonersisbijna15pro-cent van de kinderen in het basisonderwijs een achterstandsleerling. Van henbehoort45procenttotde1.20-leerlingen.Indekleineregemeentenisdaarentegennog geen 11procent vande basisschoolleerlingen een achterstandsleerling, vanwie30procentvanwegezeerlaagopgeleideouders.

0 5 10 15 20 25 30 35

Rotterdam

Amsterdam

Den Haag

Utrecht

Gemeenten met ≥100 000 inwoners1)

Gemeenten met <100 000 inwoners

Nederland

1.20-leerlingen0.30-leerlingen%

1.2.2 Aandeel achterstandsleerlingen in het basisonderwĳs naar gemeentegrootte, 2009/'10

Bron: CBS (Onderwĳsstatistieken).1) Exclusief de vier grote steden: Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht.


Relatief veel 0.30-leerlingen in zuidwesten In 2009/’10 waren er in Groningen, Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Brabantrelatiefveelbasisschoolleerlingenmetlaagopgeleideouders.Indezeprovincieswasinruimeenkwartvandegemeenten10procentofmeervandebasisschool-leerlingen een 0.30-leerling.VoorOost-Groningen golddit zelfs voor driekwartvanallegemeenten(ziekaart1.2.3).Daarnaastteldendebasisscholeninhetnoor-

1.2.3 0.30-leerlingen in het basisonderwĳs naar schoolgemeente, 2009/’10


Minder dan 4%

4 tot 6%

6 tot 8%

8 tot 10%

10% of meer


denenmiddenvanOverijssel,opdeVeluweenindeBrabantsestedenrijrelatiefveel0.30-leerlingen.DaarentegenzijnerinUtrecht,Noord-Holland,FlevolandenDrentheweinigleerlingenmetlaagopgeleideouders.Indezeprovincieswasinongeveereenderdevandegemeentenminderdan4procentvanallebasisschool-leerlingen een 0.30-leerling.Opdebasisscholen inhet landelijkgebied ronddestedenGroningenenLeeuwardenzateneveneensweinig0.30-leerlingen.

1.2.4 1.20-leerlingen in het basisonderwĳs naar schoolgemeente, 2009/’10


Minder dan 1%

1 tot 2%

2 tot 3%

3 tot 4%

4% of meer


Relatief veel 1.20-leerlingen in sterk verstedelijkte gebieden Deachterstandsleerlingenmetzeerlaagopgeleideouderszijnmeeroverhetlandverspreiddande0.30-leerlingen(ziekaart1.2.4).In2009/’10warenervooralinOost-Groningen,Zuid-Drenthe,Flevoland,hetgebiedrondhetNoordzeekanaal,deregioDenHaag-Rotterdam-DordrechtendeBrabantsestedenrijrelatiefveel1.20-leerlin-gen.Metuitzonderingvanlaatstgenoemdgebiedwasinaldezeregio’sinmeerdande helft van de gemeenten 4 procent ofmeer van alle basisschoolleerlingen een1.20-leerling.Ditgeldtookvoordeoverigeverspreidliggendegemeentenmetmeerdan50duizendinwoners.DaarentegenkwameninhetbasisonderwijsinFriesland,ennieteerdergenoemdegebiedenindeprovinciesGroningen,DrentheenNoord-Hollandverhoudingsgewijszeerweinig1.20-leerlingenvoor.Indezeminderverste-delijkte gebiedenwoonden in 2009 betrekkelijkweinig niet-westerse allochtonen.Dezeveelallaagopgeleideinwonersvormdenerruim6procentvandebevolking.Inderestvanonslandwarenditerprocentueelbijnatweekeerzoveel(12procent).

Toelichting

AchterstandsleerlingeninhetbasisonderwijsAchterstandsleerlingenzijnleerlingendievolgenshetMinisterievanOnderwijs,Cultuur enWetenschap tot een achterstandscategorie behoren en voor wie descholenextrafinanciëlemiddelenkunnenkrijgen.Scholenontvangenalleenextrafinanciëlemiddelenalshetpercentageachterstandsleerlingenboveneendrempel-waardekomt.Totenmethetschooljaar2005/’06zijnopbasisvanherkomst,opleidingsniveauenhetberoepvandeoudersviercategorieënachterstandsleerlingenonderscheiden.Vanafhetschooljaar2009/’10wordenuitsluitendopbasisvanhetopleidingsniveauvandeouderstweeanderecategorieënachterstandsleerlingenonderscheiden.Inde tussenliggende schooljaren (2006/’07–2008/09) was er een overgangssituatiewaarbijafhankelijkvandeleeftijdvandeleerlingdeoudeofnieuweregelingvantoepassingwas.Detweecategorieënachterstandsleerlingenvandenieuwerege-lingworden aangeduidmet 0.30- en 1.20-leerlingen.De getallen staan voor degewichtendiedehoogtebepalenvandeextrafinanciëlemiddelendiedescholenvoordezeleerlingenkunnenkrijgen.


Tabel 1.2 Leerlingen in het basisonderwijs en aandeel achterstandsleerlingen naar geslacht, provincie en schoolgemeenten, 2009/’10

Leerlingen Aandeelachterstandsleerlingen totaal 0.30-leerlingen 1.20-leerlingen

x1000 %

Totaal 1548,4 13 8 6

GeslachtJongens 781,9 13 8 6Meisjes 766,6 14 8 6

ProvincieGroningen 49,0 12 9 3Friesland 62,8 8 6 2Drenthe 48,1 11 8 3Overijssel 114,0 12 8 4

Flevoland 44,1 12 7 5Gelderland 194,5 12 8 4Utrecht 120,8 11 5 6Noord-Holland 242,5 14 6 7

Zuid-Holland 322,8 18 9 9Zeeland 34,8 13 10 3Noord-Brabant 224,9 13 8 5Limburg 90,2 13 8 4

SchoolgemeenteViergrotesteden 177,3 28 9 19w.v. Amsterdam 58,5 28 9 19 Rotterdam 50,1 34 12 21 DenHaag 43,2 26 8 18 Utrecht 25,6 21 6 15

Overigegemeentenmetmeerdan100000inwoners 276,7 15 8 7w.o. Eindhoven 16,9 20 10 10 Tilburg 17,4 19 10 8 Almere 21,4 12 6 6 Groningen 12,1 15 10 5

Breda 15,4 12 6 6 Nijmegen 12,1 15 8 7 Enschede 13,5 19 9 9 Apeldoorn 14,3 13 8 4

Haarlem 12,0 15 6 9 Arnhem 12,3 17 8 10 Zaanstad 14,1 16 9 7 Amersfoort 15,8 9 4 5

Gemeentenmetminderdan100000inwoners 1094,5 11 7 3

Bron:CBS(Onderwijsstatistieken).


1.3 Succes in het hoger onderwijs naar inkomsten van de ouders

Methetstijgenvandeinkomstenvandeoudersgroeitookhetslagingspercentageinhethogeronderwijs.Bovendienstijgthetaandeelwogediplomeerdensnellerdanhetpercentagehbogeslaagdennaarmatedeinkomstenvandeouderstoenemen.Ditgeldtvoorzowelmannenalsvrouwenenvoorzowelautochtonenalsallochtonen.Desamenhangtussendeinkomstenvandeoudersensuccesinhethogeronderwijsisbijvrouwenennietwesterseallochtonenechterietssterker.

Hetbehalenvaneendiplomavormteenbelangrijkebasisvoorhet toekomstigeberoepsleven. Hoe succesvoller in het onderwijs, hoe groter de kans is op eensuccesvollecarrière.Hoewelopleidingsniveauvaakgezienwordtalseenindicatorvoor sociaaleconomische status (Kardal enLodder, 2008) kan andersomookdevraaggesteldwordenofsociaaleconomischestatusvan invloed isopdehoogtevanhetopleidingsniveau.In deze paragraaf wordt ingegaan op de samenhang van één van de sociaal-economischefactoren,tewetendeinkomstenvandeouder(s),methetaldanniethalenvaneendiplomahogeronderwijs.Nagegaanwordthoehetaandeelgediplo-meerden in het hoger onderwijs varieert naar sociaaleconomische status, en ofstudentenvanrijkereouderssuccesvollerzijndanstudentenmetminderrijkeou-ders.

Meer geslaagden als inkomsten toenemenVanhetcohortdatop1oktober199916jaarwas(leeftijdscohort1999;zietoelich-ting)heeft31procentna tien jaar eendiplomabehaald inhethogeronderwijs:20procentheefteenhbo-diploma,11procentheefteenwo-diploma.Hetcohortbestaatuitvijfgroependiezijningedeeldnaardeinkomstenvandeouder(s).Succes inhethogeronderwijsblijkt samen tehangenmetde inkomstenvandeouder(s).Vande16-jarigenuithetlaagsteinkomstenkwintielheeft18procentnatien jaar een diploma en in de daarop volgende kwintielen loopt het slagings-percentage geleidelijk op, tot 53 procent in het hoogste inkomstenkwintiel.Hetaandeelhbo-gediplomeerdenligtinalleinkomstengroepenhogerdanhetaandeelwo-gediplomeerden.Daarstaattegenoverdatditlaatsteaandeelsnellertoeneemtmetdeinkomstendanhetaandeelhbo-gediplomeerden.Hetzelfdebeeldontstaatalsnietdegehelebevolkingmaaralleendeeerstejaars-studentenwordengevolgd:hoehogerdeinkomstenvandeouderstentijdevandeinstroom,destemeereerstejaarszijnnanegenjaargeslaagd.Hetslagingspercen-tagelooptopvan65procentinhetlaagsteinkomstenkwintieltot78procentinhethoogstekwintiel.

Vanallestudentendieinhetstudiejaar1999/’00inhethogeronderwijszijnbegon-nenheeftnanegenjaar53procenteenhbo-diplomabehaald,19procentheefteen


0

10

20

30

40

50

60

70%

1.3.2 Inkomsten van de ouder(s) en slagingspercentage1) in het hoger onderwĳs, 2007/'08 (instroomcohort 1999)

54321

Bron: CBS (Onderwĳsstatistieken).1) Het eerst behaalde einddiploma. Doorgaans is dit in het hbo een bachelordiploma en in het wetenschappelĳk onderwĳs een doctoraal- of bachelordiploma.

Uit het hoger onderwĳs zonder diplomaGeslaagd met hbo-diplomaIngeschreven in het hoger onderwĳsGeslaagd met wo-diploma

Inkomstenkwintielen

0

20

40

60

80

100%

1.3.1 Inkomsten ouder(s) en slagingspercentage1) in het hoger onderwĳs, 2008/'09 (leeftĳdscohort 1999)

54321


Geslaagd met hbo-diplomaGeslaagd met wo-diplomaGeen afgeronde opleiding in het hoger onderwĳs

Inkomstenkwintielen


wo-diploma.Hoewelhetaandeelhbo-gediplomeerdenonderdegeslaagdeinstro-mersinallevijfinkomstengroepenhogerligtdanhetaandeelwo-gediplomeerden,verandertdeverhoudinghbo-enwo-geslaagdenmethetstijgenvandeinkomstentengunstevandewo-gediplomeerden.Hoehogerdeinkomstenvandeoudersdestevakerdegeslaagdeinstromerseenwo-diplomahebben.Studentenvanrijkereoudershalendusvakereendiplomahogeronderwijsdanstudentenvanminderrijkeouderseninverhoudingisdatvakereenwo-diploma.Ditgeldtvoormannenenvrouwen.Hetpercentagegeslaagdenénhetpercentagewo-gediplomeerdenneemtbijdevrouwennetietssterkertoemetdeinkomstendan bij demannen.De samenhang tussen succes in het hoger onderwijs endehoogtevandeinkomstenvandeoudersisdusietssterkervoorvrouwen.

Niet-westerse allochtonen: sterkste verband tussen succes en inkomen Hetverbandtussendiplomasuccesendeinkomstenbestaatookvoordeverschil-lendeherkomstgroeperingen.Opvallend isdat hetpercentagewo-gediplomeer-denbijdeallochtonennetietshogerligtdanbijdeautochtonen.Methetstijgenvandeouderlijkeinkomstenstijgthetpercentagewo-diploma’sonderdeniet-westerseallochtonen hetmeest. De samenhang tussen succes in het hoger onderwijs ensociaaleconomischestatusisbijdezelaatstegroepdushetsterkst.

0

10

20

30

40

50

60

70%

1.3.3 Inkomsten van de ouder(s) en slagingspercentage1) in het hoger onderwĳs naar herkomst, 2007/’08 (instroomcohort 1999)

54321


Autochtonen geslaagd met wo-diploma

Autochtonen geslaagd met hbo-diploma

Westerse allochtonen geslaagd met wo-diploma

Westerse allochtonen geslaagd met hbo-diploma

Niet-westerse allochtonen geslaagd met wo-diploma

Niet-westerse allochtonen geslaagd met hbo-diploma

Inkomstenkwintielen


ReferentiesKardal, M. en B. Lodder, 2008, De gezonde levensverwachting naar sociaal-economischestatus.CBS,DenHaag/Heerlen.

Toelichting

LeeftijdscohortHetleeftijdscohortbestaatuit176duizendpersonendieop1oktober199916jaaroudwaren,ingeschrevenstondenindeGemeentelijkeBasisadministratieenvanwiedeinkomstenvandeouder(s)bekendzijn.Vandezepersonenisonderanderenagegaan welk percentage na tien jaar, dat wil zeggen uiterlijk in het studie-jaar2008/’09,eendiplomainhethogeronderwijsbehaaldheeft.Hetcohortisingedeeldinkwintielen(20-procentsgroepen)opbasisvandeinkom-stenvandeouders. Indiendeoudersgeengezamenlijkhuishoudenvoerendanbetrefthetdeinkomstenvandemoeder.Deinkomstenzijnvandelaatstevrijdagvanseptember1999.

InstroomcohortHet instroomcohort bevat alle eerstejaarsstudenten (89 duizend) in het hogeronderwijsinhetstudiejaar1999/’00vanwiedeinkomstenvandeouder(s)tentijdevandeinstroombekendzijn.Vandezepersonenisbekekenwelkpercentagenanegenjaar,datwilzeggenuiterlijkinhetstudiejaar2007/’08,eendiplomahogeronderwijsheeftbehaald.Ditcohortisopdezelfdewijzeinkwintieleningedeeldalshetleeftijdscohort.

Tabel 1.3.1Diplomering in het hoger onderwijs, 2008/’09, leeftijdscohort 1999 1)

Totaal w.v.inkomstenouder(s)inkwintielen2) 1 2 3 4 5

x1000 %

Totaal 176 100 100 100 100 100 100w.o. geenafgerondeopleidinginhethogeronderwijs 121 69 82 79 73 62 47 geslaagdinhethogeronderwijs3) 55 31 18 21 27 38 53 w.o. geslaagdmethbo-diploma 35 20 12 16 20 25 28 geslaagdmetwo-diploma 20 11 6 6 7 12 25


1) Hetbetreftallepersonendieop1oktober199916jaaroudwaren,ingeschrevenstondenindeGemeentelijkeBasisadministratieenwaarvandetoentertijdgeldendeinkomstenvandeouder(s)bekendzijn.

2) Ditzijn20procentsgroepen,waarbijgroep1degroepismetdelaagsteinkomstenengroep5degroepmetdehoogsteinkomsten.3) Het eerst behaalde einddiploma. Doorgaans is dit in het hbo een bachelordiploma en in het wetenschappelijk onderwijs eendoctoraal-ofbachelordiploma.


Tabel 1.3.2Diplomering en uitval van studenten in het hoger onderwijs, 2007/’08, instroomcohort 1999 1)

Totaal w.v.inkomstenouder(s)inkwintielen2)

1 2 3 4 5

x1000 %

Totaal 89 100 100 100 100 100 100w.o. ingeschreveninhethogeronderwijs3) 6 7 8 7 6 7 8 uithethogeronderwijszonderdiploma 18 21 27 23 20 17 15 geslaagdinhethogeronderwijs4) 64 72 65 70 74 76 78 w.o. geslaagdmethbo-diploma 47 53 52 57 57 53 44 geslaagdmetwo-diploma 17 19 13 13 16 22 33

GeslachtMannen 42 100 100 100 100 100 100w.o. ingeschreveninhethogeronderwijs 4 10 10 9 9 10 11 uithethogeronderwijszonderdiploma 10 24 31 27 23 20 18 geslaagdinhethogeronderwijs 28 66 59 65 68 69 71 w.o. geslaagdmethbo-diploma 20 48 47 52 52 48 40 geslaagdmetwo-diploma 8 19 12 12 16 22 31

Vrouwen 47 100 100 100 100 100 100w.o. ingeschreveninhethogeronderwijs 2 5 6 5 4 4 5 uithethogeronderwijszonderdiploma 8 18 24 21 18 14 11 geslaagdinhethogeronderwijs 36 78 70 75 78 82 84 w.o. geslaagdmethbo-diploma 27 58 56 61 62 59 49 geslaagdmetwo-diploma 9 20 13 13 16 23 36

HerkomstgroeperingAutochtonen 76 100 100 100 100 100 100w.o. ingeschreveninhethogeronderwijs 5 6 6 6 5 7 7 uithethogeronderwijszonderdiploma 15 20 26 22 20 16 14 geslaagdinhethogeronderwijs 56 74 68 72 75 77 78 w.o. geslaagdmethbo-diploma 41 55 55 59 59 54 45 geslaagdmetwo-diploma 15 20 13 13 16 22 33

Westerseallochtonen 7 100 100 100 100 100 100w.o. ingeschreveninhethogeronderwijs 1 10 10 10 9 10 11 uithethogeronderwijszonderdiploma 2 25 30 27 26 22 18 geslaagdinhethogeronderwijs 4 65 60 63 65 69 72 w.o. geslaagdmethbo-diploma 3 44 44 46 47 46 36 geslaagdmetwo-diploma 1 22 16 17 18 23 36

Niet-westerseallochtonen 7 100 100 100 100 100 100w.o. ingeschreveninhethogeronderwijs 1 14 14 14 13 15 10 uithethogeronderwijszonderdiploma 2 28 31 30 23 20 17 geslaagdinhethogeronderwijs 4 59 55 56 64 65 73 w.o. geslaagdmethbo-diploma 3 43 43 43 47 43 35 geslaagdmetwo-diploma 1 16 12 13 17 22 38


1) Hetbetreftalleeerstejaarsstudenteninhethogeronderwijsinstudiejaar1999/’00,waarvandeinkomstenvandeouder(s)tentijdevandeinstroombekendzijn.

2) Ditzijn20procentsgroepen,waarbij1degroepbetreftmetdelaagsteinkomstenen5degroepmetdehoogsteinkomsten.3) Hetbetreftdeingeschrevenenzonderho-diploma.4) Heteerstbehaaldeeinddiploma.Doorgaansisditinhethboeenbachelordiplomaeninhetwetenschappelijkonderwijseendocto-raal-ofbachelordiploma.


1.4 De achtergrond van instromers in het mbo

In het schooljaar 2008/’09 zijn 146 duizend deelnemers ingestroomd in hetmiddelbaarberoepsonderwijs.Vanhenkwam36procentdirectuitdebasisenkaderberoepsgerichteleerwegenvanhetvmboen26procentuitdegemengdeentheoretischeleerwegenvanhetvmbo.Zevenprocentvandedirecteinstroomkwamuithetoverigvoortgezetonderwijs,3 procent was afkomstig uit het volwassenenonderwijs (vavo) en het hoger onderwijs.Negentienprocentvandeinstromendedeelnemershadhetvoorafgaandejaarwerk,aldannietgecombineerdmeteenuitkering,3procenthadeenuitkering.Van6procentisdemaatschappelijkepositieonbekend.

Ruim helft bbl-instroom van buiten het onderwijs Demeeste instromers in de beroepsopleidende leerweg (bol) van hetmbo zijnafkomstig uit het vmbo. In vrijwel gelijke aantallen volgden zij het vmbo-gt(gemengdof theoretisch)ofhetvmbo-bk (basis-ofkaderberoeps).Achtprocent

vandeinstromersindeberoepsopleidendeleerwegenvanhetmbo(voltijdbol)zatinhetvoorafgaandejaarnietopschool.Dezeinstromershaddeneenbaanofeenuitkering,ofhetwasonbekendwatzededen.Debol-instromersvanuitwerkhad-denoverhetalgemeenlagemaandinkomsten.

0

20

40

60

80

100

Beroepsbegeleidende leerweg (bbl)

Beroepsopleidende leerweg voltĳd (bol-vt)

Totaal mbo (inclusief bol-deeltĳd)

Vmbo leerweg theoretisch+gemengdUitkering ontvangend

Overig voortgezet onderwĳsWerknemers tevens uitkering ontvangend

Hoger onderwĳs envolwasseneneducatie

OnbekendWerknemers(+zelfstandigen)

Vmbo leerweg basis+kader

%

1.4.1. Mbo-instroom per leerweg in 2008/’09 naar activiteit, eind september 2007



Bijdeberoepsbegeleidendeleerweg(bbl)daarentegenkwammeerdandehelftvanbuitenhetonderwijs.De leerlingendieuithetvmboafkomstigwaren,kwamenvoornamelijkuithetvmbo-bk.Van8procentvandeinstromerswasnietbekendwatzededenvoordatzeweernaarschoolgingen.Binneniederniveauinhetmbovolgdedegrootstegroepinstromershetvooraf-gaandejaarvoortgezetonderwijs,variërendvan41procentvoordeassistentoplei-dingen(niveau1) tot81procentvoordemiddenkaderopleiding (niveau4).Hetaandeel instromers vanuit werk is voor de laagste drie niveaus iets meer dan20procent,bijdemiddenkaderopleidingen10procent.

Instromers vanuit werk kiezen vooral basisberoepsopleiding Degrootstegroepinstromerskomtdusvanuithetvoortgezetonderwijs.Dezeleer-lingen gaan bij voorkeur naar de middenkader- of specialistenopleidingen(niveau4)ofdebasisberoepsopleidingen(niveau2).Deopleidingenophetlaagsteniveau,deassistentopleidingen,zijnhetmeestpopulairbijdeinstromersdieeenuitkeringhaddenaldannietincombinatiemetwerk.Instromersdiewerkhadden,kozenhetmeestvoordebasisberoepsopleidingen,maarookwelvoordevak-enmiddenkaderopleidingen(niveau3en4).Dekleinegroepinstromersuithethogeronderwijsofdevolwasseneneducatiehebbenduidelijkeenvoorkeurvoordembo-opleidingenophethoogsteniveau,middenkader-ofspecialistenopleiding.Meerdandehelftkiestdaarvoor.

0

20

40

60

80

100

MiddenkaderopleidingVakopleidingBasisberoepsopleidingAssistentopleiding

UitkeringWerknemer/zelfstandige

Werk en een uitkering Hoger onderwĳs en volwasseneneducatie Onbekend

Voortgezet onderwĳs

%

1.4.2 Mbo-instromers per niveau van de opleiding in 2008/’09 naar activiteit, eind september 2007



Meeste mannen kiezen mbo-techniek Vrijwelalle instromersvanuithetvoortgezetonderwijszijn15 tot20 jaar.Dit isnatuurlijknietverrassend,omdatdezedeelnemersdegebruikelijkeroutevolgenvanvmbonaarmbo.Onderdeinstromersdieeenjaareerdereenbaanofeenuit-kering hadden, zijn relatief weinig jongeren en ook weinig ouderen (50-plus).Weinigverschiltdeleeftijdsverdelingvandedeelnemerstussen20en50jaardievanuitwerk,vanuiteenuitkeringofeencombinatiedaarvaneenmbo-opleidinggaanvolgen.Onder de instromers blijkt de sector economie aantrekkelijk te zijn voor zowelmannenalsvrouwen.Vrouwenkiezenvooralvooreenopleidingindesectorzorgenwelzijn.Techniekisvoordemannenzowelvanuitonderwijsalsvanuitwerkofeenuitkeringdepopulairstesector.Devoorkeurvooreenbepaaldesectorhangtdusnietsamenmethetfeitofdeinstromerswerkhaddenofniet.Bijinstroomisindesectorzorgenwelzijnongeveeréénopdezesdeelnemerseenman,indesectortechniekisongeveeréénopdevijfinstromerseenvrouw.

Opleiding sluit aan bij werkTweederdevandeinstromersdieinhetvoorafgaandejaargeenonderwijsvolgdewas in dat jaar bekend alswerknemer of zelfstandige, al dan nietmet een uit-kering.Velenvanhenzullenookinhetschooljaarwaarinzeinstromenwerkzaamzijn,bijvoorbeeldomdatzeeenopleidingvolgenindeberoepsbegeleidendeleer-weg(bbl).Eenaandeelvan85procentvandeinstromersvolgtdeberoepsbegelei-dendeleerwegvanuitwerk.

0

10

20

30

40

50

60

VrouwenMannen

Landbouw Techniek Zorg en welzĳnCombinatie van sectorenEconomie

%

1.4.3 Mbo-instroom per geslacht naar sector, 2008/'09



Staat 1.4.1Instroom vanuit werk 1) in het middelbaar beroepsonderwijs naar bedrijfstak en mbo-sector, 2008/’09

Totaal Economie Land-bouw

Techniek ZorgenWelzijn

Combi-naties

Instroomvanuitwerk 27570 7970 2240 8560 8360 450

BedrijfstakLandbouw,bosbouw,visserij 350 50 130 100 70 0Nijverheid 5070 560 1180 2810 400 120Bouwnijverheid 1330 150 10 1120 50 0Autobranche,groot-entussenhandel 1380 640 60 490 160 40Detailhandelenreparatievoorparticulieren 3000 1770 70 510 640 0

Horeca 1210 670 30 240 270 0Vervoer,opslagencommunicatie 1440 560 60 480 160 190Financiëleinstellingen 610 480 30 50 60 –Zakelijkedienstverlening(geenuitzendbureaus) 1650 600 160 480 400 20Uitzendbureause.d. 3570 1150 250 1540 590 50

Openbaarbestuur,overheidsdienstenenverplichtesocialeverzekeringen 1620 720 130 300 450 20Onderwijs 220 50 10 50 110 –Medischeenveterinairediensten 990 120 30 80 760 0Welzijnszorg 4350 200 40 140 3970 0Milieu,cultuur,recreatieenoverigedienstverlening 800 280 60 170 280 0

Onbekend 10 – – 0 0 –


1) Werk ishierdeverzamelingvanpersonendiewerknemerofzelfstandigewarenaanhet eindvan september2007, aldannietgecombineerdmeteenuitkering.

Staat 1.4.2Instroom vanuit werk 1) in het middelbaar beroepsonderwijs naar bedrijfstak en mbo-niveau, 2008/’09

Totaal Assistent-opleiding(niveau1)

Basis-beroeps-opleiding(niveau2)

Vak-opleiding(niveau3)

Midden-kader-enspecia-listen-opleiding(niveau4)

Instroomvanuitwerk 27570 4270 11000 6580 5720

BedrijfstakLandbouw,bosbouw,visserij 350 20 170 100 50Nijverheid 5070 2270 1580 770 450Bouwnijverheid 1330 70 850 150 260Autobranche,groot-entussenhandel 1380 220 650 290 220Detailhandelenreparatievoorparticulieren 3000 130 1210 870 790

Horeca 1210 120 530 270 290Vervoer,opslagencommunicatie 1440 190 800 210 250Financiëleinstellingen 610 30 60 50 470Zakelijkedienstverlening(geenuitzendbureaus) 1650 180 680 530 270Uitzendbureause.d. 3570 610 1710 750 510

Openbaarbestuur,overheidsdienstenenverplichtesocialeverzekeringen 1620 70 710 250 580Onderwijs 220 0 80 60 80Medischeenveterinairediensten 990 80 380 220 310Welzijnszorg 4350 190 1350 1820 990Milieu,cultuur,recreatieenoverigedienstverlening 800 80 240 240 230

Onbekend 10 0 0 0 0


1) Werk ishierdeverzamelingvanpersonendiewerknemerof zelfstandigewarenaanhet eindvan september2007, aldannietgecombineerdmeteenuitkering.


Veelvandeinstromersvanuitwerkgaannaareensectorinhetmbodieaansluitbijde bedrijfstakwaarin ze het vorige jaarwerkten.Mbo’ers uit de bedrijfstakkennijverheid enbouwnijverheidvolgenvaakop school eenopleiding inde sectortechniek.Instromersuitdedetailhandelenreparatie,horeca,enfinanciëleinstel-lingendoenvaakeenopleidingindesectoreconomie,endeelnemersdiegewerkthebben in de bedrijfstakken onderwijs, medische en veterinaire diensten, enwelzijnszorgkiezenvaakvooreenopleidingindesectorzorgenwelzijn.De meeste instromers vanuit werk kiezen voor een mbo-opleiding op mbo-niveau2,debasisberoepsopleidingen.Slechtseenopdevijfdoeteenopleidingopmiddenkaderniveau. Er zijn ook uitzonderingen. Zo volgen drie op de vierinstromersvanuitwerkuitdebedrijfstakfinanciëleinstellingeneenmbo-opleidingophetniveauvanmiddenkader.

Toelichting

MaatschappelijkepositievóóraanvangvandemboopleidingVoordemaatschappelijkepositievóóraanvangvandembo-opleidingwordteerstgekekenofiemandhetvorigeschooljaaronderwijsvolgde,daarnawordtgekekenofdezepersooneenbaanhadofeenuitkeringkreeg.Dejongeinstromerskunneninhetvoorafgaandejaarvoortijdigschoolverlaterzijngeweest,datwilzeggendatzenieteenopleidingvolgdenenookgeenstartkwalificatiebezaten.

DirecteinstroomDedirecteinstroombestaatuitleerlingenafkomstiguithetvoortgezetonderwijs(vmbo,havo,vwo,praktijkonderwijs,brugperiode),hogeronderwijs(hbo,wo)envolwasseneneducatie(vavo,educatie).

IndirecteinstroomDeindirecteinstroombestaatuitwerknemersenzelfstandigen,uitkeringsontvan-gersenpersonenvanwiegeenactiviteitbekendis.Dezekunnendusbijvoorbeeldspeciaalonderwijsofparticulieronderwijshebbengevolgd.

InstromersHetisdebedoelingdeinstromersinhetmbotebeperkentotdepersonendievoordeeerstekeerinhunlevenmbo-onderwijsvolgen.HetCBSbeschiktpaseenaantaljaaroverindividueleonderwijsgegevensvanhetmbo.Ditbetekentdatmensendievóór 2004/’05 in het mbo zaten en nu weer opnieuw instromen in het mbo,instromerswordengenoemd,watzeeigenlijknietzijn.Wekomenvoor2008/’09tot146duizendpersonendievoorheteerstinhetmboonderwijsvolgen.Hoewelerookmensenoplatereleeftijdvoorheteerstmbogaanvolgen, lijkt de totale groep instromers te hoog ten opzichte van een geboorte-cohortvanzoongeveer180duizendmensen.


Tabel 1.4Instroom in het middelbaar beroepsonderwijs naar leerweg, 2008/’09

Totaal(mbo) Beroeps-opleidendeleerweg,voltijd(bol-vt)

Beroeps-opleidendeleer-weg,deeltijd(bol-dt)

Beroeps-begeleidendeleerweg(bbl)

x1000

Instroominhetmbo 146,5 96,3 3,3 46,9

ActiviteiteninhetvoorafgaandejaarVoortgezetonderwijs 101,7 85,9 0,1 15,7w.v. vmbobasis-enkaderberoepsgerichteleerweg 53,1 41,2 0,0 11,8 vmbotheoretischeengemengdeleerweg 38,8 36,5 0,0 2,3 havoenvwo 6,8 6,2 0,0 0,6 praktijkonderwijs 2,5 1,4 0,1 1,0 overigvoortgezetonderwijs 0,6 0,5 0,0 0,0Anderonderwijs 4,2 2,7 0,3 1,2w.v. hogeronderwijs 2,3 1,5 0,1 0,7 vavo 1,1 1,0 0,0 0,2 educatie 0,8 0,2 0,2 0,4Uitwerk1) 27,6 2,6 1,6 23,5w.v. werknemersofzelfstandigen,zonderuitkering 24,8 2,4 1,4 21,0 werknemersmeteenuitkering 2,8 0,2 0,2 2,4Uitkering,geenwerk 4,7 1,0 0,8 2,9Onbekend 8,3 4,2 0,6 3,6

GeslachtMannen 76,8 46,2 1,1 29,5Vrouwen 69,7 50,1 2,2 17,4

SectorinhetmboEconomie 49,5 36,2 0,8 12,5Landbouw 8,9 5,1 0,1 3,8Techniek 43,7 23,3 0,8 19,6Zorgenwelzijn 43,2 31,2 1,7 10,3Combinatiesvansectoren 1,1 0,5 0,0 0,6

Niveauvandembo-opleidingAssistentopleiding 14,1 6,2 0,8 7,2Basisberoepsopleiding 49,9 23,7 0,8 25,5Vakopleiding 29,1 19,2 0,9 9,0Middenkader-/specialistenopleiding2) 53,3 47,2 0,9 5,2


1) Werkishierdeverzamelingvanpersonendiewerknemerofzelfstandigewarenultimoseptember2007,aldannietgecombineerdmeteenuitkering.

2) Bijdeinstromerskomenweinigspecialistenopleidingenvoor.Dezeopleidingenwordenvooralnadevakopleidinggevolgd.


1.5 Leraren 1)

InhetactieplanLeerKrachtvanNederlandstaanplannenvoordeaanpakvankwalitatieve en kwantitatieve tekorten op de onderwijsarbeidsmarkt. Voor de kwaliteit van hetonderwijsendegewensteverhogingdaarvanishetcruciaaldatervoldoendegoededocentenzijn.Zondergoededocentenkaneenplaatsindetopvijfnietwordenbereikt.Uitonderzoekblijktdateentekortaan(gekwalificeerde)docentenleidttotmindergoedeprestatiesvanleerlingenenstudenten.

Convenant LeerKracht van NederlandDebasisvoordeplannenuithetactieplanwerdaangereiktdoordeCommissieLeraren,onderleidingvanAlexanderRinnooyKan.Hetadviesvandezecommis-sieisdoorhetkabinetbijnainzijngeheelinhetactieplanovergenomen.Nainstem-mingvandeTweedeKamerzijntripartieteafsprakengemaaktmetwerkgevers-enwerknemersorganisatiesinhetprimairenvoortgezetonderwijsenhetmiddelbaarenhogerberoepsonderwijs.In2008zijndezeafsprakenpersectorvastgelegdinhetconvenant LeerKracht van Nederland en vervolgens door sociale partners verderuitgewerktindeverschillendeonderwijs-cao’s.MethetconvenantLeerKrachtvanNederlandinvesteertdeoverheidindekwaliteitvanhetleraarschap:lerarenkrijgeneen betere beloning, vakinhoudelijke en beroepsmatige versterking van hetleraarsberoepenprofessionelerescholen.

Meer leraren in hogere salarisschalenSchoolbestureninhetprimairenvoortgezetonderwijskrijgenextrageldommeerlerareninhogereschalentebelonen.Ditverbetertdezogenoemde‘functiemix’envergrootdeloopbaanmogelijkhedenvanleraren.Voorvo-scholenindeRandstad-regio’szetdeoverheidextramiddelenin,omdathierdetekortproblematiekgroteris.Deafsprakenoverdefunctiemixmakenhetvoorveellerarenindekomendejarenmogelijkompromotietemakennaareenhogeresalarisschaal.Hierdoorver-beterendecarrièremogelijkhedenvanlerarenstructureel.Inhetprimaironderwijszijndemiddelenwaarmeescholendefunctiemixkunnenversterkenperaugustus2010verstrekt. Inhetbasisonderwijs ishetbeschikbarebudgettoereikendomin2014ongeveer42procentvandeleraren(datzijncirca50duizendleraren)ineenhogereschaaltebelonen(40procentvansalarisschaalLAnaarLBen2procentnaarLC).Inhetspeciaal(basis)onderwijsisruimteom14procentvandelerareneenhogereschaal tegeven(vansalarisschaalLBnaarLC).Inhetvoortgezetonderwijsisvanafbegin2009geldterversterkingvandefunctie-mixvoorscholenbeschikbaargekomen.Eenmeerderheidvandelerarenwordtnubetaald inschaalLBeneenminderheid inLCenLD.Debeschikbaremiddelenstellenscholeninstaat in2014eenlandelijkefunctiemixtebereikenwaarbijeenderdevandelerareninLB,eenderdeinLCeneenderdeinLDwordenbetaald.Bij


vo-scholenindeRandstadregio’skanin2014bijnadehelftvandeleraren(49pro-cent) eenhogere schaal toegekendkrijgendan in2008,bijvo-scholenbuitendeRandstadregio’sisditbijnaeenkwart(21procent).Intotaalbetrefthetcirca25dui-zendvandelerareninhetvoortgezetonderwijs.

In voortgezet onderwijs eerste resultaten zichtbaarBijvo-scholenindeRandstadzijnsinds2008deresultatenzichtbaar.Dezescholenhebbenalseerstefunctiemixmiddelenontvangen.Hetaandeellerarenin(delaag-ste) salarisschaal LB is op deze scholen gedaald. Het aandeel leraren in LC isgestegen:van19procentnaar29procent inanderhalf jaar tijd.Ookhetaandeellerareninde(veelalhoogste)salarisschaalLDdaaltnietlanger,maarisgestabili-seerd.HetaandeellerarenindeLD-schaalmoetnogweltoenemenopwegnaardedoelstellingvaneind2011.

Grote belangstelling voor LerarenbeursHet actieplan LeerKracht vanNederland ondersteunt leraren omdekwaliteit vanhun onderwijs en opleidingsniveau te verbeteren. De belangstelling voor deLerarenbeursisgroot,vooralbijlerareninhetprimairenvoortgezetonderwijs.DeLerarenbeurs is een subsidieregeling waardoor een leraar eenmalig een flinkebijscholingkanvolgen.Lerarenkunnendebeursinverschillendeaanvraagrondesc.q.tranchesaanvragen.Indevierdetranchevandebeurshebben8250lerareneenbeursaangevraagd.Daarvanzijner6830toegekend,omdathetbeschikbarebudgetniet toereikend was voor alle aanvragen. Het budget voor de vierde tranchebedraagt37miljoeneuro.Inmiddelszijnruim20duizendbeurzentoegekendsindsdeLerarenbeursisingevoerd.Ruimdehelftvandebeurzengingnaarlerareninhetprimaironderwijs(basis-onderwijsenspeciaal(voortgezet)onderwijs)enbijnaeenderdenaarlerareninhetvoortgezet onderwijs. De rest ging naar leraren in het middelbaar en hogerberoepsonderwijs.DeLerarenbeursverhoogtnietalleenhetopleidingsniveau,hijdraagtookbijaandepositievandeleraar.

Staat 1.5.1Leraren in het voortgezet onderwijs naar salarisschaal

Niveau Doelstelling 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2014

%voltijdbanen

SchaalLB 64,5 64,3 64,2 60,6 59,4 52 33LC 17,0 17,9 18,6 22,2 23,5 29 38LD 18,2 17,5 16,9 16,8 16,9 19 29LE 0,4 0,3 0,3 0,3 0,3 0 0

Bron:MinisterievanOCW,bewerkingCentERdata(peildatum1oktober,1maartvoor2010).


WerkgelegenheidDe afgelopen jaren is vooral in het primair en voortgezet onderwijs het aantallerarenflinkgestegen,namelijkvan150duizendvoltijdbanenin2001naar170dui-zend in2009.Vooreendeelkomtdatdoordathetaantal leerlingen isgegroeid,vooralinhet(voortgezet)speciaalonderwijs.Maarhetkomtookdoordatongeveertien jaar geleden in het basisonderwijs de grootte van de groepen is verkleind.Daarnaastzijnerdoorfunctiedifferentiatieinhetprimairenvoortgezetonderwijsmeerondersteunende functiesbijgekomen,van31duizendvoltijdbanen in2001naar43duizendin2009.Hetgaatdanzowelomonderwijsondersteunendperso-neel(oop)alsomorganisatie-enbeheerspersoneel(obp).Tegelijkisindezeperiodehetaantalschoolleidersendirecteurenafgenomenvan15,5duizendvoltijdbanennaar14,7duizend(MinisterievanOCW,2006en2010).Inhetmiddelbaarberoeponderwijs2)ishetaantallerarenindeperiode2001–2009ietsafgenomen,namelijkvan22,8duizendin2001naar22,2duizendin2009.Indezelfde periode is daarentegen het aantal leerlingen (deelnemers) met bijna50duizendgegroeid.Datbetekentdaterminderlerarenbeschikbaarzijnvoordedeelnemers.Welisermeerondersteunendpersoneelbijgekomen:vanruim11dui-zendvoltijdbanenin2001naarruim16duizendin2009.Onderwijsondersteunendpersoneelheefteendeelvande(lesgevende)takenovergenomen.

Veel oudere leraren Opdearbeidsmarktishetaantal50-tot65-jarigenindeperiodevan1996tot2008gestegen van 970duizendnaar ongeveer 1,9miljoen (CBS, 2009).Vooral in hetonderwijswerkenrelatiefveel50-plussers.Gemiddeldvoordehelearbeidsmarktisongeveeréénopdevierwerknemers50jaarofouder.In2009isinhetprimaironderwijs37procentvandeleraren50jaarofouder,inhetvoortgezetonderwijsisdat44procenteninhetmiddelbaarberoepsonderwijs57procent(MinisterievanOCW,2010).

Minder openstaande vacaturesInhetschooljaar2009–2010teldehetonderwijs(po,voenmbo)1070openstaandevacatures voor onderwijspersoneel (voltijdbanen). Dit betekent een daling tenopzichtevanhetjaarervoor,wantinhetschooljaar2008–2009stonden1540vaca-

Staat 1.5.2Aanvragen en toekenningen Lerarenbeurs (afgerond op tientallen)

1etranche 2etranche 3etranche 4etranche Totaal

abs.

Aanvragen 7600 4150 5680 8250 25680Toekenningen 4700 3620 5180 6830 20330

Bron:IB-Groep,bewerkingIVA,2010.


turesopen(voltijdbanen).Dezedalingkomtvooraldoordathetaantalopenstaan-devacaturesvoorlerareninhetprimaironderwijsisafgenomen.Warenervorigjaarnog670openstaandevacatures,inhetschooljaar2009–2010isdatgedaaldnaar320(voltijdbanen)(ResearchNed/ECORYS,2010).

0

2

4

6

8

10% per leeftĳdscategorie

1.5.1 Vertrek van leraren uit het primair onderwĳs, 2007/'08

Bron: Ministerie van OCW, bewerking CentERdata.

VrouwenMannen

605958575655545352515049484746454443424140393837363534333231302928272625leeftĳd in jaren

Staat 1.5.3 Openstaande vacatures (voltijdbanen)

2001/’02 2005/’06 2009/’10

abs.

PrimaironderwijsDirectie 250 150 160Leraren 1300 190 320Onderwijsondersteunendpersoneel 390 70 60Totaalprimaironderwijs 1940 410 540

VoortgezetonderwijsDirectie 60 20 50Leraren 500 150 210Onderwijsondersteunendpersoneel 130 40 30Totaalvoortgezetonderwijs 690 210 290

BeroepsonderwijsenvolwasseneneducatieDirectie 20 10 30Leraren 110 130 110Onderwijsondersteunendpersoneel 140 110 100Totaalmiddelbaarberoepsonderwijsenvolwasseneneducatie 270 250 240

Totaalpo,voenbve 2900 870 1070

Bron:ECORYSenResearchNed,Arbeidsmarktbarometerpo,voenmbo.


Mobiliteit lerarenVeellerarenvertrekkenvanwegepensioen,maarerzijnooklerarendievertrekkennaareenandere(onderwijs)sector.Datlaatstekomtrelatiefvakervoorbijlerareninhetvoortgezetonderwijsdanbijlerareninhetprimaironderwijs.Ookjongerelerarenvertrekkenwatvakeruitdesectordanlerarenindeleeftijdscategorie35tot60 jaar.Leraren indeze laatste leeftijdscategorievertrekkenmindersneluithunsector.Inhetprimaironderwijsvertrekkenmannelijkelerarenvanalleleeftijdenrelatiefvakerdanhunvrouwelijkecollega’s.Inhetvoortgezetonderwijsvertrek-kendaarentegenjuistvrouwenvan45tot60jaarrelatiefvakeruithetonderwijsdanmannenvandezeleeftijd.

Stijging instroom lerarenopleiding voortgezet onderwijs, daling bij paboErgaansteedsmeerstudentennaardelerarenopleidingvoortgezetonderwijs.Deinstroomsteegvanbijna5300in2008naar5750in2009.Vooraldetweedegraads-lerarenopleidingenEngels,GeschiedenisenNederlandszijnvolgensdeHBO-raadpopulair(HBO-raad,2010).Deinstroomindelerarenopleidingbasisonderwijs(pabo)isin2009gedaald.Van6900in2008naar6770in2009.Zolaagisdeinstroomdeafgelopentienjaarnietgeweest.Wanneerdecijfersvan2009vergelekenwordenmetdievan2005,ishetaantalstartendestudentenaandepabozelfsmetbijnatweeduizendgedaald.Eenoorzaakvoordezedalingzoude introductievande reken-en taaltoetskunnen

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18% per leeftĳdscategorie

1.5.2 Vertrek van leraren uit voortgezet onderwĳs, 2007/'08

Bron: Ministerie van OCW, bewerking CentERdata.

VrouwenMannen

605958575655545352515049484746454443424140393837363534333231302928272625leeftĳd in jaren


zijn.Wellichtisditvooraankomendstudenteneenredengeweestomzichbijvoor-baatalnietvoordepabointeschrijven.

Stijging aantal studenten voor eerstegraadsbevoegdheid Hetaantalstudentendatinopleidingisvooreeneerstegraadsbevoegdheidneemttoe.Inhethogerberoepsonderwijsishetaantalstudentendatgestartismeteenmastergestegenvan375in2006naarbijna900in2009(1cijferHO).DezestijgingwordtvooreendeelveroorzaaktdoordeintroductievandeLerarenbeurs.Ookdeuniversitairelerarenopleidingisdeafgelopenpaarjaarpopulairdergewor-denonderstudenten.Hetaantalingeschrevenenlagdeafgelopenjarenzorondde1100.In2009ishetgestegennaarbijna1300.

Het is ook hard nodig dat er meer hoger gekwalificeerde leraren komen. Dekomende jaren stromen veel oudere leraren uit die vervangenmoetenworden.Relatief veel van hen hebben een eerstegraadsbevoegdheid. Daarnaast wordtverwachtdaterin2016–2017ongeveer30duizendleerlingenméérindeboven-bouwvanhetvoortgezetonderwijszittendanin2009–2010(MinisterievanOCW,2009).Daardoorneemtdevraagnaareerstegraadslerarentoemetruim1500.

ReferentiesCBS,2009,Vrouwenmotorachtergroeiendearbeidsdeelnameouderen. In:CBS,Webmagazine14oktober2009.

abs.1.5.3 Instroom lerarenopleidingen

Bron: Ministerie van OCW, 1 cĳfer HO.

Voortgezet onderwĳsBasisonderwĳs

0

4 000

6 000

8 000

10 000

20092008200720062005200420032002200120001999199819971996


HBO-raad,2010,Feitenencijfers.Studentenaantalleninhethogerberoepsonder-wijs,februari.

MinisterievanOCW,2009,Referentieramingen2009.(DenHaag2009)

MinisterievanOCW,2006,Kerncijfers2001–2005.(DenHaag2006)

MinisterievanOCW,2010,Kerncijfers2005–2009.(DenHaag2010)

ResearchNed/ECORYS,Arbeidsmarktbarometerpo,voenmbo2009–2010(vacatu-resoverhetheleschooljaar),nogteverschijnen.

Toelichting

VertrekkendelerarenHetgaatomlerarendietussen1oktober2007en1oktober2008vertrokkenuithetprimairenvoortgezetonderwijs.Dithoeftnietaltijdtebetekenendatdezelerarenverlorenzijnvoorhetonderwijs.Eendeelvanhenkanzijnovergestaptnaareenandereonderwijssector,ofopeenlatermomentweerinhetonderwijsinstromen.

Randstadregio’sDeRandstadregio’szijndeviergrotestedenplusAlmereendeomliggenderegio’s,teweten:deRPA-gebiedenZuidelijkNoord-Holland,Rijn-Gouwe,Haaglanden,Rijnmond,GooienVechtstreek,EemlandenUtrecht-Midden.

SalarisschaalInhetprimaironderwijswordendemeestelerareninsalarisschaalLAbetaald.InhetvoortgezetonderwijsenhetmiddelbaarberoepsonderwijszijnditdeschalenLB(laagste)totenmetLE(hoogste).

TrancheLerarenkunnendeLerarenbeursinverschillendeaanvraagrondesoftranchesaan-vragen. Tot nog toe zijn er vier tranches geweest. De vijfde tranche start op1april2011.

Noten in de tekst:1) Deze bijdrage is tot stand gekomen onder verantwoordelijkheid van hetMinisterievanOnderwijs,CultuurenWetenschap.

2) Exclusieflerarengroenonderwijs(aoc’s).


1.6 De prijs van een diploma in het hoger onderwijs

Degemiddelde route vanaf groep 1 in het basisonderwijsnaar eenuniversitairmasterdiploma kostte in 2009 bijna 154 duizend euro, de route naar een hbodiploma ruim146duizendeuro.Afhankelijkvanhetvoortrajectkunnendiekostenhogeroflageruitvallen.Vandeuitgavenvooreenuniversitairemasterkwam91procentvoorrekeningvandeoverheid.Bijhethbodiplomalagditietslager(89procent).

Uitgaven per diploma berekendHetCBSheeftrecentelijkeenstatistiekontwikkelddieinformatiegeeftoverwathetkostomeenleerlingopteleidentoteendiploma.Deuitkomstengevengeenhistorischoverzichtvandegemaaktekostenmaarlatenperjaarzienwathetoplei-dingstrajectnaareenbepaalddiplomakost.Deexercitieisuitgevoerdaandehandvan de onderwijsfinanciering en de werking van het onderwijssysteem in hetbetreffendejaar.Destatistiekheeftalsstartjaar1998.Bijdeuitgavenvoordediversediploma’szijnookdeuitgavenopgenomenvanhetprimaironderwijs.Ditonder-wijswordtweliswaarnietmeteendiplomaafgesloten,maarisweleenvastonder-deelvanelktrajectnaareeneinddiploma.

Prijs, tijd en route Driefactorenzijnvaninvloedopdeuitgavenperdiploma:deuitgavenper jaarvooreenbepaaldeopleiding,deduurvanhetverblijfinhetonderwijsenderoutediedestudentvolgtdoorhetonderwijssysteem.Deverwachtetijdinallemogelijke

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180

Wo (master)

Hbo

Mbo bbl (excl. niveau 1)

Mbo bol (excl. niveau 1)

Vwo

Havo

Vmbo

Primair onderwĳs

Gemiddelde routeStandaardroute1 000 euro

1.6.1 Uitgaven per diploma via gemiddelde en standaardroute, 2009

Bron: CBS (Statistiek van de onderwĳsuitgaven).


(deel-)opleidingennaareeneinddiplomaisberekendenvermenigvuldigdmetdeuitgavenop jaarbasisvanelkeopleiding.Dealdusverkregenuitkomstgeeftdeuitgavenperdiplomaviadegemiddelderoute.Hetismogelijkeenhbo-diplomatehalenviadevolgenderoute:basisonderwijs,vmbo,havo,vwo,hbo.Hetkanechterookviaderoutebasisonderwijs,vmbo,mbo,hbo, en vele andere routes. Ter vergelijking is ook berekend hoeveel tijd deel-nemers inhetonderwijsdoorbrengenalszijhuneinddiplomaviadezogehetenstandaardroutebehalen.Voorhethbo looptdie routevia basisonderwijs, havo,hbo.Devolgendeparagraafbelichtvooralwelkeffectdetweerouteshebbenopdeprijsvanhethbo-diplomaenhetwo-masterdiploma.De diploma’s van het hbo en de universiteit vergen de hoogste uitgaven in ver-gelijkingmetdeanderediploma’sdiehetNederlandseonderwijssysteemkent,dievanhetspeciaalonderwijsnietmeegerekend.Ditkomtdoordelangereduurvanhettrajectomzetebehalen.Zoduurdehetbehalenvaneenwo-masterdiplomain2009viadegemiddelderouteruim21jaar.Vooreenhbo-diplomawasdit19,5jaar.Staten1.6.2aen1.6.2blatenzienwatdetotaleuitgavenvoordebeidediploma’szijn,zowelviadegemiddeldealsviade standaardroute.Degemiddelde routemaaktzichtbaarwelkeafwijkenderoutes(tenopzichtevandestandaardroute)leerlingenhebben genomen enwelke gevolgen dit heeft gehad voor de prijs van het eind-diploma.Daarnaastwordendeverschillentussenbeideroutesgetoondintermen

Staat 1.6.2aPrijseffecten binnen de routes naar het hbo-diploma, 2009

hbo-diploma gemiddeld standaard verschil verschil

1000euro euro jaren

Totaal 146,16 135,24 10927 1,05w.v.deel bao 47,72 47,90 –181 –0,03 sbao 0,68 – 683 0,06 so-wec 0,96 – 962 0,04 vso-wec 0,32 – 322 0,01 avo 15,78 16,12 –341 –0,04 pro – – – –

lwoo 1,46 – 1455 0,11 vmbo 5,69 – 5694 0,71 havo 13,91 26,18 –12270 –1,53 vwo 5,67 – 5670 0,71 vavo(vmbo–t/havo) 0,09 – 85 0,02 vavo(vwo) 0,03 – 31 0,01

mbo-bbl – – – – mbo-bol 10,37 – 10369 1,15 hbo 42,21 45,03 –2824 –0,32 hbo(deeltijd) 0,45 – 454 0,06 wo 0,82 – 817 0,10 wo(deeltijd) – – – –

Bron:CBS(Statistiekvandeonderwijsuitgaven).


vanzowelgeldalstijd.Elke‘omweg’inhetvoortrajectheeftuiteraardinvloedopdeprijsvanheteinddiploma,maarvergrootweldekansdatereen(hoger)einddiplo-mawordtbehaald.

Routes naar een hbo-diplomaViadestandaardroute(dusrechtstreeksviadehavo)naarhethbo-diplomaziteenstudentlangeropdehavodanviadegemiddelderoute.Hethbozelfduurtdan0,3 jaar langer.Maardat effectwordt ruimschootsgecompenseerddoordatdangeentijdwordtdoorgebracht inanderevooropleidingen.Hetverschil tussendegemiddeldeendestandaardroutenaarhethbo-diplomaiseenjaar.Ingeldishetverschil11duizendeuro.Erzijntweebelangrijkeprijsverhogendeeffectenindegemiddelderoutenaarhethbo-diploma.Teneerstebrengtdestudentmeerbrengttijddoorinhetmbo,maarookinhetspeciaalonderwijsenhetlwoo.Bovendienhangenaandieopleidingenhogereprijskaartjes.Viadestandaardroutekomendezeonderwijsvormennietaanbod. De kortere duur in het hbo zelf, die veelal het gevolg is van in het mbobehaaldevrijstellingen,werkthetprijsverschilnietweg.

Routes naar een wo-masterdiplomaDeverschilleninderoutesnaarhetwo-masterdiplomazijnkleiner.Hettijdsver-schil tussen de twee routes naar het wo-masterdiploma is minder groot. Destandaardroutenaarditdiplomalooptnahetbasisonderwijsviahetvwo.

Staat 1.6.2bPrijseffecten binnen de routes naar het wo-diploma, 2009

wo-diploma gemiddeld standaard verschil verschil

1000euro euro jaren

Totaal 153,6 148,4 5231 0,52w.v.deel bao 47,9 47,9 –26 –0,00 sbao 0,1 – 106 0,01 so-wec 0,2 – 168 0,01 vso-wec 0,1 – 57 0,00 avo 16,1 16,1 –38 –0,00 pro – – – –

lwoo 0,2 – 177 0,01 vmbo 1,0 – 998 0,12 havo 5,4 – 5398 0,67 vwo 25,6 33,4 –7723 –0,96 vavo(vmbo–t/havo) 0,0 – 27 0,01 vavo(vwo) 0,2 – 176 0,05

mbo-bbl – – – – mbo-bol 1,2 – 1159 0,13 hbo 9,4 – 9426 1,08 hbo(deeltijd) 0,0 – 10 0,00 wo 46,0 51,0 –5044 –0,64 wo(deeltijd) 0,4 – 359 0,05



Degemiddelderouteleidttoteenkorterverblijfinhetvwo,wanterwordendanookanderevormenvanvoortgezetonderwijsbezocht.Hetprijseffectisdaardoorbeperkt.Dediversevormenvanhetspeciaalonderwijskomennauwelijksaanbod.Hetverschilwordtvooralveroorzaaktdoordatdegemiddelderouteookviahetmboenhethboloopt.Beideopleidingenkostenperjaarmeerdanhetvoortgezetonderwijsenhetwetenschappelijkonderwijs.Hoeweldetijdsduurinhetwo-deelzelfkorterisdanindestandaardroute,isdetotaleonderwijstijdeenhalfjaarlangerenliggendeuitgaven5duizendeurohoger.

Routes naar andere diploma’sDeprijsverschillentussengemiddeldeenstandaardroutezijnverderalleeninhetmbovrijgroot.Indetrajectennaareeneinddiplomainhetvoortgezetonderwijslopendeverschillenuiteenvan500eurovoorhetvwo-diplomaen3duizendeurovoorhethavo-diploma,tot9duizendeurovoorhetvmbo-diploma.Bijderoutesnaarhetvmbo-diplomavaltopdathetverschil intijdsduurtussenbeideroutesbijnanihilis.Deoorzaakvanhetprijsverschilzitinde‘omwegen’dieviahetduur-derespeciaalonderwijsenlwoolopen.Deprijsverschillenbijhethavo-enhetvwo-diplomazijnvrijwelgeheelterugtevoerenopdeverblijfsduuromdatdeomwegenviahetspeciaalonderwijshiernauwelijkseenrolspelen.

Diploma’s vooral betaald uit publieke middelenDeoverheid is traditioneelverrewegdegrootste contribuantvandeonderwijs-instellingen.Tussen1998en2009ishetaandeelvandeoverheidindeonderwijs-

Staat 1.6.3Private en publieke uitgaven per diplomaDiplomaviagemiddelderoute Totaal w.v.

privaat publiek

1000euro % 1000euro %

1998Wo(master) 102 10 10 92 90Hbo 88 11 13 77 87Mbobbl1) 79 18 23 61 77Mbobol1) 69 6 8 63 92Vwo 55 2 4 53 96Havo 52 2 4 51 96Vmbo 50 2 3 48 97Primaironderwijs 28 0 1 28 99

2009Wo(master) 154 15 9 139 91Hbo 146 16 11 130 89Mbobbl1) 143 28 20 114 80Mbobol1) 125 7 6 117 94Vwo 98 3 3 95 97Havo 93 2 2 91 98Vmbo 91 2 2 89 98Primaironderwijs 53 0 1 53 99


1)Exclusiefdeassistentopleiding(niveau1).


financieringzelfsnogietstoegenomen.Peronderwijssoortkanhetaandeelechterflinkuiteenlopen.Hetdeeldatdeoverheidbijdroegvarieerdein2009van80tot99procent.

Primair onderwijs en voortgezet onderwijsDe financiële bijdragen van private partijen aan instellingen in het primair envoortgezetonderwijsbestaanvooraluitouderbijdragenenanderebijdragenaanschoolactiviteitenvanleerlingen.Indeperiode1998–2009ishetaandeelvanhuis-houdens in de totale uitgaven per diploma geleidelijk aan lager geworden.Ditbetekentnietdatdeouderbijdragenopzichzijngedaald.Inlopendeprijzenzijnzeweldegelijkomhooggegaan,maarnaarverhoudingminderdandebijdragenvandeoverheid.Dieverhoudingveranderdebijvoorbeeldin2005doordeafschaffingvanhetwettelijk lesgeldvoor leerlingenvan16 jaar enouder inhetvoortgezetonderwijs.Eennieuweverschuivingtradop in2009, toen indebijdragevandeoverheid aan de onderwijsinstellingen de betaling van de schoolboeken in hetvoortgezetonderwijswerdverdisconteerd.

Middelbaar beroepsonderwijsBijdeuitgavenvooreenmbo-diplomamaakthetverschilofdieviadeberoeps-opleidende leerweg (bol) of via de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) wordtbehaald.Hetmbo-diplomaviadebblkostmeerdanviadebol.Aandebbl-variantleverenprivatepartijen–metnamedeleerbedrijveninhetkadervandeberoeps-praktijkvorming–eenveelgroterebijdragedanaandebol.Datverklaartvooreengrootdeelhetprijsverschil.Watdepubliekeuitgavenbetreftziter tussenbeidevariantenpersaldobetrekkelijkweinigverschil,ondankshetgemiddeldkortereverblijf van de bbl’ers in het reguliere voortgezet onderwijs. Dit laatste wordtnamelijkgecompenseerddoordatinhetvoortrajectnaarhetmbo-bblmeergebruikwordtgemaaktvanhetrelatiefdurespeciaalonderwijsenhetlwoo.Hetleeuwen-deelvandekostenvoordezeonderwijssoorten(nietopgenomenindeoverzichten)komtvoorrekeningvandeoverheid.Deuitgavenperdiplomazijnvoorzoweldebolalsdebblindeperiode1998–2009metmeerdan80procentgestegen.Depubliekeuitgavennamendaarbijietssterkertoedandeprivate.Bijdeprivateuitgavenzijnvooraldeuitgavenvandebedrijvenaandeberoepspraktijkvorminggestegen.Loonkostenzijndaarvandebelangrijk-stecomponent.

Hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijsDebijdragenvanprivatepartijenaanhettrajectnaareenhbo-diplomaofeenwo-masterdiplomazijnprocentueel ietsafgenomen.Beroepspraktijkvormingvindtinhettrajectnaarhethbo-diplomavoornamelijkplaats indevormvanstages,zowelinhethbozelfalsinhetmbo.Ditmaaktdatdetotaletijddoorgebrachtinopleidingenwaaraanbedrijveneenfinanciëlebijdrageleveren,eensubstantieel


onderdeelvormtvanhetheletraject.In2009wasdebijdragevanbedrijvenindeuitgavenvoorhethbo-diploma6duizendeuroenvanhuishoudens11duizendeuro.

Inhettrajectnaareenwetenschappelijkdiplomakomendeuitgavenvooralophetcontovandehuishoudens,omdatertijdenshettrajectnaarhetwo-masterdiplomagemiddeld genomen maar weinig onderwijssoorten worden bezocht waaraanbedrijveneenfinanciëlebijdrage leveren.Ditbetekentdatdefinanciëlebijdragevanhuishoudensaaneenwo-masterdiplomahogerisdanaanelkanderdiploma.Uit de berekeningen in dit artikel is het effect weggelaten van de studiefinan-ciering,omdatdienietaandeonderwijsinstellingenwordtbetaaldmaaraandeonderwijsdeelnemers.Bovendienbestaatdestudiefinancieringvooreendeeluitbijdrageninkostendienietdirectmethetonderwijszelftemakenhebben,zoalsdebijdragenindekostenvoorlevensonderhoudvanuitwonendestudenten.Duide-lijkisweldatwijzigingenindestudiefinanciering,zoalsdestijgingvandelenin-geneffecthebbengehadopde totalekostendiehuishoudenshebbentijdensdetrajectennaardediverseeinddiploma’s.

Toelichting

UitgavenperdiplomaDeuitgavenperdiplomaomvattenhetgelddatdoordesamenlevingisbesteedaanonderwijsinstellingenvoorhetverzorgenvangesubsidieerdonderwijs.Bijdeuitgavenvanderijksoverheid,provinciesengemeentenaanonderwijsinstellingenbetreft het de lumpsum financiering, de apparaatskosten van hetMinisterie vanOnderijs,CultuurenWetenschapendeuitgavenvoorcontractonderzoek.Deuit-gavenvanhuishoudensaanonderwijsinstellingenbestaanuitdeles-encollege-gelden aan bekostigde onderwijsinstellingen, ouderbijdragen en uitgaven aanschoolactiviteiten.Onderuitgavenvanbedrijvenvallendeuitgavendieleerbedrij-vendoeninhetkadervandeberoepspraktijkvorming.Buitenditkadervallenuitgavenaanparticulieronderwijs,onderzoekenontwik-keling (R&D), studiefinanciering en uitgaven van huishoudens voor boeken enoverige leermiddelen. Ook eventuele inkomsten van bedrijven in relatie tot deberoepspraktijkvormingblijvenbuitenbeschouwing,evenalsdeeventuelevergoe-dingendiezijbetalenaandualeleerlingenenstagiaires.Indediplomaprijszijndekostenvan‘voortijdigschoolverlaten’nietmeegenomen.

OpleidingsduurIndezebijdrageisdeopleidingsduurvandegemiddelderouteberekendopbasisvan gegevens uit diverse bronnen. De berekeningsmethode verschilt van demethodedieinhoofdstuk2vanditjaarboekisgebruiktomgemiddelde(verwach-te)verblijfsduurinhetonderwijsteberekenen.Debelangrijkstebronnendiezijn


gebruikt voor de methode in dit artikel zijn de zogeheten onderwijsmatrix engegevensuitbestandenwaarinleerlingenvanjaartotjaarwordengevolgdinhunonderwijscarrière.Destandaardrouteisderelatief(procentueel)meestgenomenroutenaareeneinddiploma.Ookdezerouteisberekenduitdegenoemdebronnen.Devertragingendiedeelnemerskunnenoplopendoorzittenblijvenzijnhierinver-disconteerd.VanwegedeopzetvanhetNederlandseonderwijssysteemleidtdiestandaardroutealsregelookrechtstreeksnaareeneindniveau.Degemiddelderouteiseenstatistischbegripwaarinallemogelijkevariantenopdewegnaareeneinddiplomazijnverwerkt.Deuitkomstenvandeberekeningenzijndanookgemiddeldendienietopéénenkelestudenttebetrekkenzijn.

BeroepspraktijkvormingLerenindepraktijkmaaktdeeluitvaniedereopleidinginhetberoepsonderwijs.Ditpraktijkgedeeltewordtberoepspraktijkvorminggenoemd.Hierinbestaantweevormen:Bij een stagemaakt een leerling kennismet de priaktijk binnen een leerbedrijf.Stageskomenvoorindeberoepsopleidendeleerweg(bol)vanhetmboenindevoltijdopleidingenvanhethbo.Bijduaalonderwijsgaateenleerling,gedurendedehelestudie,éénoftweedagenindeweeknaarschoolenwerktdeoverigedagenindepraktijk.Duaalonderwijsheeftbetrekkingopdeleerwerktrajectenvanhetvmbo,deberoepsbegeleidendeleerweg(bbl)vanhetmboendedualeopleidingvanhethbo.


2. Onderwijs algemeen

2.1 Kerncijfers 2009/’10

Meer deelnemers bij het middelbaar beroeps- en hoger onderwijsInhetschooljaar2009/’10volgden3,81miljoenpersonenonderwijsaaneendoordeoverheidbekostigde instelling.Ditzijner36duizendmeerdaneen jaareerder.Bijna1,66miljoenleerlingenbezochtenhetprimaironderwijs,bijnaevenveelalsinhetjaarervoor.Onderhetprimaironderwijsvallenhetbasisonderwijs,hetspeciaalbasisonderwijsendespecialescholenvoorkinderenmeteenhandicap.Dedeel-nameaanhetvoortgezetonderwijs(vo)bleefmet935duizendleerlingengelijk.Hetaantaldeelnemersbijhetmiddelbaarberoepsonderwijs(mbo)nammet2pro-centtoetot524duizend.Degroeiinhethogeronderwijswassterker.Zowelinhethogerberoepsonderwijs(hbo)alshetwetenschappelijkonderwijs(wo)steeghetaan-talingeschrevenenmet5procent.In2009/’10teldehethbo403duizendstudentenenhetwo233duizendstudenten.

Sterke toename van het aantal afgestudeerden in het wetenschappelijk onderwijsIn2008/’09slaagdeninhetvoortgezetonderwijs171duizendkandidatenvoorheteindexamen.Datisruim1procentminderdaneenjaareerder.Inhetzelfdeschool-jaarkregeninhetmbobijna161duizenddeelnemerseendiplomauitgereikt,eentoenamevan3procenttenopzichtevan2007/’08.Hetaantalafgestudeerdenvooreenhbo-bacheloropleidingsteegin2008/’09met3procenttotruim62duizend.Inhetwobehaaldenbijna29duizendstudentenhundoctoraalofmaster,5procentmeerdaninhetjaarervoor.

Aantal onderwijsinstellingen iets afgenomenIn2009/’10is inhetprimaironderwijs,hetvoortgezetonderwijsenhetmbohetaantal door de overheid bekostigde instellingen ten opzichte van 2008/’09 ietsafgenomen.Bijhetvoortgezetalgemeenvolwassenenonderwijs(vavo),hethogerberoepsonderwijsenhetwetenschappelijkonderwijsbleefhetaantalinstellingengelijk.

Onderwijsuitgaven rond Europese gemiddeldeIn 2009 hebben overheid, huishoudens, bedrijven en internationale organisatiesbijna38miljardeurouitgegevenaanhetNederlandseonderwijs.Ditis6,6procentvanhetbrutobinnenlandsproduct.Onslandstaatmetdeoverheidsuitgavenaanonderwijsenuitgavenaanonderwijsinstellingenin2007opeenpositierondhetEuropesegemiddelde.VoordeuitgavenperstudentinhethogeronderwijsheeftNederlandeenderdeplaatsinEuropa.


2.2.1 Standen in 2007/'08 en stromen1) van 2007/'08 naar 2008/'09 in het Nederlandse onderwĳs (x 1 000)

Bron: Voorlopige cĳfers onderwĳsmatrix 2008 OCW (DUO Zoetermeer), CBS.1) Stromen met minder dan 500 leerlingen, deelnemers of studenten zĳn in dit schema niet weergegeven. De deelnemers aan het voortgezet algemeen volwassenenonderwĳs (vavo) zĳn bĳ de leerlingen in het voortgezet onderwĳs geteld.

4448

22 wo: 213 9 44 hbo: 374 96

24 34 239

72

1 vwo: 164 149mbo: 504

44 37

2 havo: 153 7 92 1 1 211

39 103

2 vmbo: 220 9

1014

73 brugklassen voortgezet onderwĳs: 390

pro: 27

31 3

174 1 1

11

1 5 4200

basisonderwĳs: 155211

9 sbao:45

10

41

uits

troo

m: 3

40

inst

room

: 355

speciale scholen: 64


2.2 Leerlingenstromen van 2007/’08 naar 2008/’09

Ieder jaar gaan kinderen voor het eerst naar school en begint een deel van devolwassenenaaneennieuweopleiding.Andereleerlingengaannaareenvolgendleerjaar,blijvenzittenofveranderenvanonderwijssoort.Weeranderenverlatenhetonderwijs,aldannietmeteendiplomaopzak.Aldezeveranderingenwordenjaarlijks beschreven in de onderwijsmatrix van het Ministerie van Onderwijs,Cultuur enWetenschapenhetCBS. Inhet stroomdiagram2.2.1 isopbasisvanvoorlopige cijfers uit de onderwijsmatrix 2008 weergegeven hoeveel leerlingenelke onderwijssoort in2007/’08 teldeenhoedegeschatte leerlingenstromenvan2007/’08naar2008/’09verliepen.Deaantalleninditstroomdiagramkunnenietsafwijkenvandieinhoofdstuk4overstromeninhetonderwijs,omdatdeonder-wijsmatrixgebaseerdisopvoorlopigecijfersenhetvavovoordeeenvoudvanhetdiagrambijhetvoortgezetonderwijsisgeteld.Bovendienzijninhoofdstuk4decijfersoverdestromeninhetvoortgezetonderwijsenhetmbouitsluitendgeba-seerdopgediplomeerden.

Primair onderwijsAanheteindvanhetschooljaar2007/’08verlieten199duizendkinderenhetbasis-onderwijs.Daarvangingruim87procentnaareenbrugklasvoorvmbo,havoofvwo.Bijna8procentkwamineenandereonderwijssoort,zoalshetspeciaalbasis-onderwijs,terechten5procentverliethetbekostigdonderwijs.Naafloopvanhet-zelfdeschooljaarstroomdenbijna12duizendkinderenuithetspeciaalbasisonder-wijs(sbao).Daarvanging57procentnaareenbrugklasvoorvmbo,havoofvwoen29procentnaarhetpraktijkonderwijs(pro).Slechts2procentverliethetonderwijs.Derestvandekinderen(12procent)gingnaareenspecialeschoolofhetbasis-onderwijs.Daarnaastverlietennahetschooljaar2007/’08bijna9duizendleerlin-gendespecialescholenvoorkinderenmeteenhandicap.Vanhenmaakte19pro-centdeoverstapnaarhet (speciaal)basisonderwijsenging32procentnaareenonderwijssoortbinnenhetvoortgezetonderwijsofnaarhetmiddelbaarberoeps-onderwijs.Verdergingbijnadehelftin2008/’09nietmeernaarschool.

Voortgezet onderwijsVanderuim6duizendleerlingendieaanheteindvanhetschooljaar2007/’08hetpraktijkonderwijsverlieten,ging37procentnaarhetmboen10procentnaareenandere onderwijssoort. Ruim de helft volgde daarna geen onderwijs meer. Nahetzelfde schooljaar sloten 190duizend leerlingendebrugperiode inhet voort-gezetonderwijsaf.Vanhengingruimdehelftnaarhetvmbo,eenvijfdenaardehavoenbijnaeenkwartnaarhetvwo.Deoverige3procentgingnaareenandereonderwijssoort of zei het onderwijsvaarwel.Vande bijna 112duizendvertrek-kendevmbo’ersstroomde82procentdoornaarhetmboen9procentdoornaardehavo.Vandereststroomdebijnaiedereenhetonderwijsuit.Aanheteindvanhet


schooljaar 2007/’08 verlieten bijna 58duizend leerlingende havo.Hiervan ging59procentnaarhethbo.Eenbeperktaantalleerlingenkoosvoorhetmbo(13pro-cent).Ookgingenkleinegroepennaarhetvmboenvwo.Ruim19procentvandehavistenverliethetonderwijs.Vande44duizendvertrekkendevwo’ersstroomderuimdehelftdoornaarhetwetenschappelijkonderwijs.Verdermaakte16procentdeoverstapnaardehavoenging10procentnaarhethbo.Eénopdevijfstoptealdanniettijdelijkmetstuderen.

Middelbaar beroepsonderwijsNaafloopvanhetschooljaar2007/’08stroomdenruim173duizenddeelnemersuithetmbo.Veruitdemeesten(86procent)verlietenhetonderwijs,dehelftmeteendiplomaenruimeenderdezonderdiploma.Derestkoosvrijweluitsluitendvooreenhbo-studie.

Hoger onderwijsVanderuim105duizendhbo’ersdiein2007/’08hunopleidingaldannietsucces-volbeëindigden,schreef8procentzichhetjaardaarnainvooreenwetenschappe-lijkeopleiding.Omgekeerdmaakte9procentvandeuitstroomuithetwetenschap-pelijkonderwijsdeoverstapnaarhethbo.Derestvandehbo’ersenwo’erszetteeenpuntachterhunschoolloopbaan.

2.3 Gemiddelde onderwijsverwachting

Jongeren blijven langer onderwijs volgenSteedsmeerjongerenblijvennaafloopvandevolledigeleerplichtinhetonderwijsofkerendaarinterug.Inhetschooljaar2000/’01bedroegdegemiddeldeonderwijs-verwachtinginhetvoltijdonderwijsvooreen16-jarige5,5jaar.Alsdeelnameaanhetdeeltijdonderwijswordtmeegerekend,bedroegditgemiddelderuimzesjaar.In2009/’10wasdegemiddeldeonderwijsverwachtinginhetvoltijdonderwijsvooreen16-jarigetoegenomentot6,6jaar,inclusiefdeelnameaanhetdeeltijdonderwijswasditruimzevenjaar.Deonderwijsverwachtingishetgemiddeldevandever-wachteresterendeverblijfsduurinhetonderwijsvooreenwillekeurige16-jarige.Hetgemiddeldeisberekendoveralle16-jarigenindebevolking,inclusiefdegenendieopdatmomentgeenonderwijs(meer)volgen.

Deverwachteverblijfsduurdieeen16-jarigegemiddeldnoginhetvoltijdvoortge-zetonderwijszaldoorbrengenisindeperiode2000–2009toegenomenvan1,3jaartot1,4jaareninhetvoltijdmbovan2,2jaartot2,5jaar.Degemiddeldeonderwijs-verwachtingvooreen16-jarige inhethogeronderwijs isnog iets sterker toege-nomen.Inhetvoltijdhbosteegditgemiddeldedeafgelopennegenjaarmet0,4jaartotbijna1,7jaareninhetvoltijdwonamhetmetruim0,3jaartoetot1,1jaar.


0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

Onbekend

Wo master, doctor

Hbo, wo bachelor

Havo, vwo

Mbo-4

Mbo-2 en 3

Avo onderbouw

Vmbo, mbo-1

Basisonderwĳs

20091999%

2.4.1 Opleidingsniveau bevolking (15 tot 65 jaar)

Bron: CBS (Enquête beroepsbevolking).

0

1

2

3

4

5

6

7

8

Totaal onderwĳs Voortgezet onderwĳs Mbo Hbo Wo

Voltĳdonderwĳs Deeltĳdonderwĳs

gemiddelde verwachte duur in jaren

2.3.1 Gemiddelde verwachte onderwĳsduur voor een 16-jarige, schooljaren 2000/'01 en 2009/'10*


2000 2009 2000 2009 2000 2009 2000 2009 2000 2009


2.4 Opleidingsniveau van de bevolking

Meer hoogopgeleiden, minder laagopgeleidenNederlandkentsteedsmeerhogeropgeleiden.In2009had27procentvande15-tot 65-jarigeneenhbo-ofwo-diploma.Tien jaar eerderwasditnog21procent.Daarnaasthebbensteedsmeerpersoneneenstartkwalificatie,datwilzeggenmini-maaleendiplomavanmbo-niveau2ofeenhavo-,vwo-diploma.Hetaantalperso-nendateenstartkwalificatieheeftistoegenomenvan61procentin1999tot68pro-centin2009.

Veel meer hoogopgeleide vrouwenVooraljongerevrouwenhebbenvakerdanvoorheeneenhbo-ofwo-diploma.Ditkomtvooralnaarvorenbijvrouwenvan25tot35jaar,vanwiehetmerendeelisuitgeleerd. In 1999was nog 27 procent van hen hoger opgeleid, in 2009 is dit42procent.Hetaantalhoogopgeleidemannenvandezeleeftijdnamtoevan27pro-cent(1999)tot35procent(2009).

Meer Turken en Marokkanen met startkwalificatie In1999wasnoggeen25procentvandeTurkenenMarokkaneninhetbezitvaneenstartkwalificatie. In2009 isditgestegen tot40procent.De toenamewordtdeelsverklaarddoorhetfeitdatdetweedegeneratieTurkenenMarokkaneninNeder-

55 tot 65 jaar

45 tot 55 jaar

35 tot 45 jaar

25 tot 35 jaar

15 tot 25 jaar

55 tot 65 jaar

45 tot 55 jaar

35 tot 45 jaar

25 tot 35 jaar

15 tot 25 jaar

VrouwenMannen

1999 2009

%

2.4.2 Hoogopgeleiden naar leeftĳd en geslacht


0

5

10

15

20

25

30

35

40

45


land gemiddeld hoger is opgeleid dan hun ouders. Hiermee lopen Turken enMarokkanen hun achterstand in opleidingsniveau enigszins in. Van de Surina-mers,AntillianenenArubanenbeschiktruim60procentovereenstartkwalificatie,vandeautochtonen70procent.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Overig niet-westerse allochtonen

Antillianen/Arubanen

SurinamersMarokkanenTurkenWesterse Allochtonen

Autochtonen

20091999

%

2.4.3 Personen met startkwalificatie naar herkomst



Tabel 2.1Kerncijfers onderwijs1)

Eenheid 2000/’01 2005/’06 2007/’08 2008/’09 2009/’10*

Leerlingen/studentenPrimaironderwijs 1000 1644 1657 1662 1664 1659Voortgezetonderwijs2) 1000 894 940 941 935 935Middelbaarberoepsonderwijs 1000 452 484 510 514 524Educatie(exclusiefvavo) 1000 . . 38 37 35Voortgezetalgemeenvolwassenenonderwijs 1000 24 15 13 15 17Hogerberoepsonderwijs 1000 313 357 375 384 403Wetenschappelijkonderwijs 1000 166 206 213 221 233Geslaagden/afgestudeerden3)Voortgezetonderwijs 1000 153 168 173 171 .Middelbaarberoepsonderwijs 1000 129 146 156 161 .Voortgezetalgemeenvolwassenenonderwijs 1000 5 4 5 6 .Hogerberoepsonderwijs(bachelor) 1000 53 59 60 62 .Wetenschappelijkonderwijs(bachelor) 1000 0 19 25 26 .Wetenschappelijkonderwijs(master/doctoraal) 1000 20 29 28 29 .

InstellingenPrimaironderwijs 1 7759 7619 7552 7546 7529Voortgezetonderwijs2) 1 850 666 658 660 657Middelbaarberoepsonderwijs 1 73 70 71 70 69Voortgezetalgemeenvolwassenenonderwijs 1 41 37 37 37 37Hogerberoepsonderwijs 1 62 52 51 51 51Wetenschappelijkonderwijs 1 13 13 13 13 13

Eenheid 2000 2006 2007 2008 2009*

CBSUitgavenaanonderwijs4) mldeuro 23,1 32,8 34,3 36,0 37,9Als%vanhetbrutobinnenlandsproduct % 5,5 6,1 6,0 6,0 6,6

OESOOverheidsuitgavenaanonderwijs5) mldeuro 20,7 29,5 30,3 32,5 33,9Als%vanhetbrutobinnenlandsproduct % 5,0 5,5 5,3 5,5 5,9

CBS/OESOUitgavenaanonderwijsinstellingen mldeuro 21,5 30,2 31,6 33,4 35,4Als%vanhetbrutobinnenlandsproduct % 5,1 5,6 5,6 5,6 6,2

Bron:CBS(OnderwijsstatistiekenenStatistiekvandeonderwijsuitgaven).

1) Degegevenshebbenbetrekkingophetdoordeoverheidbekostigdeonderwijs;alleendegegevensoveronderwijsuitgavenhebbenbetrekkingopzowelbekostigdalsparticulieronderwijs.

2) Hetvoortgezetonderwijsomvatvwo,havo,vmboinclusieflwoo,svoenpraktijkonderwijs.3) Voorlopigecijfersin2008/’09.4) Deuitgavenvanoverheid,huishoudens,bedrijveneninternationaleorganisatiesaanonderwijs.Vaniedersectorwordendeuit-gavengesaldeerdmetdeontvangstenenbijelkaaropgeteldtotdetotaleuitgavenaanonderwijsvoorNederland.Voordubbeltel-lingenwordtgecorrigeerd.(Aflossingenop)studieleningenwordenbuitenbeschouwinggelaten.

5) De OESO-indicator Overheidsuitgaven aan onderwijs is inclusief de studieleningen aan huishoudens en exclusief de terug-ontvangstenvandeoverheidzoalsaflossingenopstudieschuld.


3. Kerncijfers per onderwijssoort

Inhetschooljaar2009/’10zatenruim1,5miljoenleerlingeninhetbasisonderwijs.Datisietsminderdaneenjaareerder.Hetaantalleerlingeninhetspeciaalbasisonderwijsnamverderafenkwamuitopruim43duizend.Hetaantalleerlingenopspecialescholensteegnaarbijna68duizend.Deschoolbesturenvoorprimaironderwijshaddenin2008dankzijhogerentebateneenpositiefexploitatieresultaat.Hetvoortgezetonderwijstelde935duizendleerlingen,vrijwelevenveelalsin2008/’09.Deafgelopenjarenishetaantalvmbo’ers lichtgedaaldenishetaantalhavistenenvwo’erssterkgestegen.In2008/’09hebben171duizendleerlingeneendiplomagehaald,eenfractieminderdaninhetjaarervoor.Aan het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) namen 524 duizend personen deel, bijna10duizendmeerdaneenjaareerder.Hetaantaldeelnemersaandeeducatienamopnieuwafenkwamuitopbijna35duizend.Hiertegenoverstaateenverderherstelvanhetaantaldeelnemersinhetvoortgezetalgemeenvolwassenenonderwijs(vavo)totruim17duizend.Hetaantalgeslaagdeninhetmbosteegin2008/’09naarbijna161duizend.Inhetvavobehaaldenruim6duizenddeelnemerseendiploma.Voorheteerstinruimtienjaarboektendemboinstellingeneennegatiefexploitatieresultaat.Hethogeronderwijs telde inhet studiejaar2009/’10 een recordaantal studenten. Inhethogerberoepsonderwijsstonden403duizendstudenteningeschreveneninhetwetenschappelijk onderwijs ruim 233 duizend. In 2008/’09 haalden ruim 62 duizend hbo’ers hetbachelordiplomaenbijna29duizendwo’ershundoctoraalofmaster.Dehogescholenenuniversiteiten investeerden in 2008 voor 1,1 miljard euro in gebouwen, inventaris enapparatuur.

3.1 Primair onderwijs

Inhetschooljaar2009/’10bezochten1548duizendleerlingenhetbasisonderwijs,eenfractieminderdaneenjaareerder.VolgensdeReferentieraming2010vanhetMinisterievanOnderwijs,CultuurenWetenschap(OCW)zalhetaantalleerlingeninhetbasisonderwijsdekomendetienjaarverderafnementot1422duizendleer-lingenin2019/’20.Kinderendiemeerhulpnodighebbenbijhetopvoedenen lerendanhetbasis-onderwijskanbieden,zijnaangewezenophetspeciaalbasisonderwijs.Ditteldeinhetschooljaar2009/’10ruim43duizendleerlingen.Sinds2003/’04ishetaantalleer-lingenindezeonderwijssoortvoortdurendafgenomen.Deafgelopendecenniaishetbeleidvandeoverheideropgerichtomzoveelmogelijkleerlingeninhetbasis-onderwijs te houden. OCW verwacht dan ook dat het aantal leerlingen in hetspeciaal basisonderwijs de komende tien jaar met een kwart afneemt tot bijna33duizendleerlingenin2019/’20.


Inhetschooljaar2009/’10zatenbijna68duizend leerlingenopspecialescholen.Hieronder vallen het basis- en voortgezet onderwijs aan onder andere visueelgehandicaptekinderen,doveenslechthorendekinderen,lichamelijkgehandicaptekinderen,zeermoeilijklerendeofopvoedbarekinderenenlangdurigziekekinde-ren.Tenopzichtevan2008/’09ishettotaalaantalleerlingenopdezescholenmet2 procent gestegen.Het aantal kinderen in het basisonderwijs nam er voor hettweedejaaroprijietsaf.Hiertegenoverstaatdathetaantalleerlingeninhetvoort-gezetonderwijsopspecialescholenopnieuwsterksteeg.Invergelijkingmethetschooljaar2000/’01ishetzelfsmeerdanverdubbeld.VolgensOCWzalhetaantalleerlingenopspecialescholendekomendetienjaartoenementotbijna73duizendleerlingenin2019/’20.

Taal die thuis gesproken wordt van invloed op schoolprestatiesAanheteindvandebasisschoolblijvendeprestatiesvanniet-westersallochtoneleerlingenachterbijdievanautochtoneleerlingen.DatblijktuitresultatenvandeEindtoetsBasisonderwijsvanCito.In2008haddenkinderenmeteenniet-westersallochtoneachtergrondgemiddeld67procentvandevragengoedbijzowelhetonderdeeltaalalshetonderdeelrekenen-wiskunde.Autochtonekinderenscoor-den75procentbijtaalen73procentbijrekenen-wiskunde.Detaaldiethuiswordtgesprokenblijkthierbijvaninvloedtezijn.Leerlingenmeteenniet-westersalloch-

60 62 64 66 68 70 72 74 76

Autochtonen

Nederlands

Niet Nederlands

Niet-westerse allochtonen

Rekenen-wiskundeTaal%

3.1.1 Gemiddeld percentage vragen goed op Citotoets naar taal die thuis1) gesproken wordt, 2008

Bron: Cito, CBS (Onderwĳsstatistieken).1) De taal die bĳ de leerlingen thuis wordt gesproken, is door de leerkracht ingevuld op het antwoordblad 1e toetsdag van de Eindtoets Basisonderwĳs van Cito. Bĳ ongeveer 3 procent van de leerlingen is de thuistaal niet ingevuld. In deze groep zĳn de allochtonen oververtegenwoordigd. Cito heeft geen mogelĳkheid om de juistheid van de ingevulde thuistaal te controleren. 2) Voor de totaalscore op de Eindtoets Basisonderwĳs wordt de score op de onderdelen taal, rekenen-wiskunde en studievaardigheden samengenomen.

Cito-totaal2)


toneachtergronddiethuisgeenNederlandssprekenscorenveellageropdeEind-toetsBasisonderwijsvanCitodanleerlingendiethuiswelNederlandsspreken.Deverschillenzijn,zoalsverwacht,vooralgrootophetonderdeeltaal,maardethuis-taalhangtooksamenmetdescoreoprekenen-wiskunde.

Jongens op speciale scholen veruit in de meerderheidInhetschooljaar2009/’10zateninhetbasisonderwijsevenveeljongensalsmeisjes.Inhetspeciaalbasisonderwijswarentweeopdedrieleerlingenjongensenopdespecialescholenzevenopdetien.Vanafhetschooljaar2003/’04zijndeleerlingenopspecialescholenopbasisvanhunhandicapsenstoornissenonderverdeeldinvierclusters.Bijalleclusterszijndejongensindemeerderheid.Deafgelopenzesjaarisvooralhetaantaljongensmeteenernstigeontwikkelingsstoornis(cluster4)sterktoegenomen.Bijnatweederdevandezejongensiszeermoeilijkopvoedbaar.

Steeds minder scholen in primair onderwijsIn het schooljaar 2009/’10waren er in ons land ruim 7,5 duizend scholen voorprimaironderwijs.Tenopzichtevan2000/’01ishetaantalscholenvoorhetbasis-onderwijsenhetspeciaalbasisonderwijsineenafnemendtempogedaald.Hetaan-talspecialescholenissinds2005/’06gelijkgebleven.De6895basisscholenwarenverspreidover7062vestigingen.Gemiddeldteldeeenvestiging219leerlingen.De311scholenvoorspeciaalbasisonderwijshadden344vestigingenmetgemiddeld

0

5

10

15

20

25

30

MeisjesJongensMeisjesJongensMeisjesJongensMeisjesJongens

Cluster 1: visuele beperkingen

Cluster 4: ernstige ontwikkelingsstoornissen

Cluster 3: lichamelĳke en verstandelĳke

beperkingen

Cluster 2: auditieve en communicatieve

beperkingen

2003/’04 2009/’10

x 1 000

3.1.2 Leerlingen op speciale scholen1) naar soort handicap en geslacht

Bron: CBS (Onderwĳsstatistieken).1) Het betreft hier de speciale scholen voor basis- en voortgezet onderwĳs tezamen.


‘slechts’126leerlingen.De323specialescholenwarenoverrelatiefveelvestigingen(519) verspreid, waardoor de gemiddelde vestigingsgrootte beperkt bleef tot130leerlingen.

Veruit de meeste kinderen op een school voor bijzonder onderwijsIn 2009/’10 gingen in het basisonderwijs zeven op de tien leerlingen naar hetbijzonderonderwijsendrieopde tiennaarhetopenbaaronderwijs.Hetoverigbijzonderonderwijswordtmaarweinigbezocht.Bijhetbijzonderonderwijsgaathetvooralomscholenmeteenkatholiekeofprotestants-christelijkegrondslag.Inhet speciaal basisonderwijs ging driekwart van leerlingen naar het bijzonderonderwijsenopdespecialescholenzelfs82procent.Opdespecialescholen,eninminderemateookinhetspeciaalbasisonderwijs,bezochtenrelatiefveelleerlingeneenschoolvooroverigbijzonderonderwijs.Hetgaatdaarbijvrijweluitsluitendomscholenvooralgemeenbijzonderonderwijs.

Werkgelegenheid in het primair onderwijs verder toegenomenIn2009/’10warenerbijna136duizendvoltijdbanen(fte’s)inhetprimaironderwijs.Dat is een fractie meer dan in de direct voorafgaande jaren. Ten opzichte van2000/’01ishettotaalaantalvoltijdbanenmetbijnaeenkwartgestegen.Vooralinhetbasisonderwijsenopspecialescholennamdewerkgelegenheidtoe.Binnenhetbasisonderwijs is 82procentvanhetpersoneeldocent.Deoverigenhebbeneenleidinggevende of onderwijsondersteunende functie. Op speciale scholen is hetaantalvoltijdbanenmetdetoenamevanhetaantalleerlingenzelfsbijnaverdub-beld.Opmerkelijkisdathetaantalvoltijdbaneninhetbasisonderwijsdeafgelopennegenjaarmetruim17procentisgestegen,terwijlhetaantalleerlingenslechtsmet0,1procenttoenam.

3.2 Voortgezet onderwijs

Inhetschooljaar2009/’10teldehetvoortgezetonderwijsruim935duizendleerlin-gen.Ditzijnervrijwelevenveelalsinhetjaarervoor.Hetministerieverwachtdatditaantalnaeenlichtedalingin2010/’11zalstijgentotbijna977duizendleerlingenin2015/’16.Voordejarendaarnagaatmenervanuitdathetaantalleerlingeninhetvoortgezetonderwijsalsgevolgvandemografischeontwikkelingenzeersterkzaldalen.Tothetvoortgezetonderwijsbehorenhetvwo,dehavo,hetvmbo(inclusiefhetleerwegondersteunendonderwijs;lwoo)enhetpraktijkonderwijs.In2009/’10zat41procentvandeleerlingeninhetvoortgezetonderwijs(vo)ineenalgemeenleerjaar.Ruim22procentvolgdevmbo,16procenthavo,18procentvwoen3procentpraktijkonderwijs.Indeafgelopennegenjaarishetaantalleerlingeninhetpraktijkonderwijsverdubbeldtotbijna27duizend.Hetaantalvmbo’ersnamindezelfdeperiodemet7procentaftotruim207duizend.Daarentegennamzowel


hetaantalhavistenalsvwo’ersmetruimeenkwarttoetotrespectievelijk149dui-zenden164duizendleerlingen.Binnenhetvmbosteeghetaandeelleerlingenmeteenindicatievoorhetlwoodeafgelopennegenjaarvan16naar23procent.Gelijk-tijdignamhetaandeelleerlingendatdetheoretischeofgemengdeleerwegbinnenhetvmbovolgdetoevan45naar49procent.Debasisvooraldezetrendswerdvooralindebeginjarenvandezeeeuwgelegd.Toenvolgdenog25procentvandeleerlingenvmbo,13procenthavoen14procentvwo.

Bijna 800 leerlingen per vestiging In2009/’10warenerinonsland657scholenvoorvoortgezetonderwijs.Datzijnerdrieminderdaninhetjaarervoor.Indeperiode2000/’01–2005/’06verdweneneronderanderedoorfusiesgemiddeldnog37scholenperjaar.In2009/’10warendescholenvoorvoortgezetonderwijs(exclusiefhetpraktijkonderwijs)verspreidover1147vestigingen.Gemiddeldteldeeenvestiging792leerlingen.In2009/’10isdewerkgelegenheidinhetvoortgezetonderwijsopnieuwietstoege-nomen.Gerekendinvoltijdbanenbooddezeonderwijssoortaan88duizendperso-nenwerk.Datis6procentmeerdanin2005/’06.

Relatief veel niet-westerse allochtonen in het praktijkonderwijs In het schooljaar 2009/’10 was van alle leerlingen in het voortgezet onderwijs79procent autochtoon, 6 procentwesters allochtoon en 15procent niet-westersallochtoon.Hetaantaljongensenmeisjeswasvrijwelgelijk.Peronderwijssoortzijnerindezeverdelingenwelverschillen.Inhetpraktijkonderwijszijnbijnazesopdetien leerlingen vanhetmannelijk geslacht en bijna eenderde vanniet-westerseherkomst.Indelagereleerwegenvanhetvmbo(debasis-enkaderberoepsgerichteleerweg) zijn jongens en niet-westerse allochtonen ook oververtegenwoordigd.Bovendien hebben niet-westers allochtone vmbo’ers gemiddeld iets vaker eenindicatievoorhetlwoo.Ditkomtdoordatzijvakerdebasisberoepsgerichteleer-wegvolgenwaarbinnendeovergrotemeerderheidvandelwoo-indicatieswordttoegekend.Binnen de basisberoepsgerichte leerweg hebben niet-westerse leerlingen net zovaak een lwoo-indicatie als autochtone leerlingen. Omgekeerd zijn meisjes enautochtonen vooral op het vwo duidelijk in de meerderheid. Bij deze hoogsteonderwijssoortbinnenhetvoortgezetonderwijsis54procentvandeleerlingeneenvrouw,en84procentisautochtoon.Erisweleentrenddatniet-westersejongerensteedsvakernaardehavoenhetvwogaan.Illustratiefvoorgenoemdeverschillenisdesituatieinhetderdeleerjaarvanhetvoortgezetonderwijsin2009/’10.Erwarentoenruim187duizendderdeklassers(exclusiefhetpraktijkonderwijs).Vandezeleerlingenvolgde13procentdebasis-beroepsgerichte leerweg en 15 procent de kaderberoepsgerichte leerweg. Ruim27procentgingnaareenvandehogereleerwegeninhetvmbo,datwilzeggendetheoretischeengemengdeleerweg.Deoverige45procentzatindederdeklasvan


dehavoofhetvwo.Meisjesvolgdenindatleerjaargemiddeldietshogereopleidin-gendanjongens.Innogsterkeremategeldtditvoorautochtoneenwestersalloch-tonederdeklassersinvergelijkingmetniet-westersallochtonederdeklassers.

Vmbo’ers kiezen steeds vaker voor intersectoraal programmaIndelaatsteleerjarenvanhetvoortgezetonderwijskiezendeleerlingeninhetvmboeensectorenindehavoenhetvwoeenprofiel.Devmbo’erskunneninhetderde envierde leerjaar kiezenuit de vier sectoren: landbouw, techniek,economieenzorgenwelzijn.Deleerlingenvandegemengdeleerwegkiezenookuitdezesectoren,maardatgeldtmaarvooréénpraktijkvak.Vanaf2007/’08ishetinhetvmboookmogelijkomvooreenintersectoraalprogrammatekie-zen.

Binnendeleerjaren3en4vanhetvmbovolgdendeafgelopendriejaarbijnadehelftvandejongensdesectortechniekenruimdehelftvandemeisjesdesectorzorgenwelzijn.Intoenemendematekiezenbeideseksenvooreenintersectoraalprogramma.Bijdezeverdelingzijndederde-envierdeklassersdiedetheoretischeleerwegvolgdenbuitenbeschouwinggelaten,omdatdebeschikbarebronnengeeninformatieoverdesectorenvandezeleerwegbevatten.

Opmerkelijke verschuivingen in profielkeuze op havo en vwoIndehoogsteleerjarenvanhavoenvwokunnendeleerlingenuitvierprofielenkiezen:natuurentechniek,natuurengezondheid,economieenmaatschappijen

0

20

40

60

80

100

Niet-westerse allochtonen

Westerse allochtonen

AutochtonenMeisjesJongensTotaal

Vmbo gemengd en theoretischVmbo-kaderberoeps Havo/VwoVmbo-basisberoeps

%

3.2.1 Leerlingen in het derde leerjaar van het voortgezet onderwĳs1) naar geslacht en herkomstgroepering, 2009/'10*

Bron: CBS (Onderwĳsstatistieken).1) Exclusief het praktĳkonderwĳs (geen leerjaren).


cultuurenmaatschappij.Havistenenvwo’erskunneneveneensvooreencombina-tievandezeprofielenkiezen.Opdehavokozenin2009/’10zoweljongens(49procent)alsmeisjes(38procent)hetmeestvooreconomieenmaatschappij.Bijdemeisjesishetprofielcultuurenmaatschappijdeafgelopentweejaarsterkinpopulariteitgedaald.Dithangtsamenmetdeinvoeringvandevernieuwdetweedefaseinhetschooljaar2007/’08.Daarbijzijnwiskundeeneconomiebijlaatstgenoemdprofielgeenverplichtevakkenmeer.Omdatwiskundeen/ofeconomievoorveelhbo-studieseenvereisteis,kiezendemeisjesde laatste twee jaarkennelijkeerdervoorhetprofieleconomieenmaat-schappij.Ophetvwoisdeprofielkeuzewatgelijkmatigerverdeelddanbinnendehavo.Metuitzonderingvancultuurenmaatschappijbijdejongensennatuurentechniekbijdemeisjeswordenalleprofielengeregeldgekozen.Opvallendisdatdeafgelopentwee jaar steedsmeer jongens enmeisjes een combinatie van profielen hebbengevolgd.Zoisdooreenaanpassingvanhetvakkenpakketindevernieuwdetwee-defasehetprofielnatuurengezondheidintoenemendemategecombineerdmetnatuuren technieken,zijhet in ietsminderemate,hetprofielcultuurenmaat-schappijmeteconomieenmaatschappij.

Laagste slagingspercentages voor havistenIn 2008/’09warende kandidaten die examendeden voor de basis- of kaderbe-roepsgerichteleerweginhetvmbohetmeestsuccesvol.Vanhenslaagde95pro-cent.Binnenhetvmboblevendeeindexamenkandidatenvandetheoretischeengemengdeleerwegdaarmeteenslagingspercentagevan94nauwelijksbijachter.Bijdevwo’erskon91procentnahetexamendevlaguithangen.Evenalsinvoor-gaandejarenvielendehavistenmeteenslagingspercentagevan87procentbijdezeresultatenenigszinsuitdetoon.

Aantal geslaagden in voortgezet onderwijs iets afgenomenInhetschooljaar2008/’09behaaldeninhetvoortgezetonderwijs171duizendleer-lingeneendiploma.Invergelijkingmeteenjaareerderishetaantalgeslaagdenbijhetvmboendehavoietsafgenomen.Bijhetvmbogingenminderkandidatenopvoorheteindexamen,terwijlbijdehavohetslagingspercentagedaalde.Hetietshogere aantal geslaagden bij het vwo is uitsluitend het gevolg vanmeer eind-examenkandidaten,want het slagingspercentage nam iets af. Binnen het vmboheeftruimdehelftvandegeslaagdendebasis-ofkaderberoepsgerichteleerweggevolgdenietsminderdandehelftdetheoretischeofgemengdeleerweg.Vanallevmbo-geslaagdenhad ruimeenvijfde een indicatievoorhet leerwegondersteu-nendonderwijs.

Vandejongensdiein2008/’09voorhetvmbowarengeslaagd,hadruimdehelftvandeautochtonendesectortechniekgevolgdenbijnadehelftvandeallochtonende


sector economie. Bij demeisjeswas zowel bij de autochtonen als allochtonen desectorzorgenwelzijnhetpopulairst.Daarnaastslaagdenallochtonemeisjesrelatiefvaakvoordesectoreconomieendeautochtonemeisjesvoordesectorlandbouw.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

MeisjesJongensMeisjesJongensHavo Vwo

Natuur en gezondheid

Economie en maatschappĳ

Cultuur en maatschappĳ

Combinaties van profielen

Natuur en techniek

%

3.2.3 Geslaagden voor havo en vwo naar profiel, 2008/'09*


0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

AllochtonenAutochtonenAllochtonenAutochtonenJongens Meisjes

Techniek Economie Zorg en welzĳnIntersectorale programma'sLandbouw

%

3.2.2 Geslaagden voor het vmbo1) naar sector, 2008/'09*

Bron: CBS (Onderwĳsstatistieken).1) Exclusief de theoretische leerweg, omdat het CBS geen informatie over de sectoren van deze leerweg heeft.


Meeste diploma’s in profiel economie en maatschappijOpdehavowerdenin2008/’09zowelaandejongensalsmeisjesdemeestediplo-ma’s uitgereikt voor het profiel economie enmaatschappij.Daarnaast slotendejongensdehavorelatiefvaakafmeteendiplomavoornatuurentechniekendemeisjesmeteendiplomavoorcultuurenmaatschappij.Inhetvwowarenonderdegeslaagdenin2008/’09economieenmaatschappijennatuurengezondheidbijnaevenpopulair.Meteenaandeelvanrespectievelijk32en 31procent van alle geslaagdendedendezeprofielennauwelijks voor elkaaronder.Dejongenskregenrelatiefwatvakereendiplomavooreconomieenmaat-schappij, demeisjes voor natuur en gezondheid.Daarnaast sloten ook bij dezeonderwijssoortdejongenshetvworelatiefvaakafmeteendiplomavoornatuurentechniekendemeisjesmeteendiplomavoorcultuurenmaatschappij.

3.3 Middelbaar beroepsonderwijs en educatie

In het schooljaar 2009/’10 telde het middelbaar beroepsonderwijs 524 duizenddeelnemers,bijna10duizendmeerdaninhetjaarervoor.Vanallembo’ersvolgdetwee derde een opleiding in de beroepsopleidende leerweg (bol). De overigendedendeberoepsbegeleidendeleerweg(bbl).Dezeopleidingsvormiseencombi-natievanwerkenenleren.In2009/’10volgden352duizenddeelnemersdebol.Datis3procentmeerdaninhetjaarervoor.Naeenforsetoenamein2008/’09namhetaantaldeelnemersindebblnauwelijkstoe.Hetkwamopnieuwuitopbijna172duizendpersonen.VolgenshetMinisterievanOCWzalhetaantaldeelnemersindeboldekomendetweejaarsterktoenementotruim379duizendenindebblsterkdalentotruim146duizend.Vanafhetschooljaar2012/’13verwachthetministerieinbeideleerwegeneengelei-delijkeafname.Daarbijgaathetministerieervanuitdatin2019/’20debol358dui-zenddeelnemersteltendebbl126duizend.

Ruim helft van deelnemers in de bol volgt opleiding op hoogste niveauIn2009/’10warenindeboldevrouwenniptindemeerderheid,terwijldepopula-tieindebblvoortweederdedeeluitmannenbestond.Indebolwarenruimzevenopdetiendeelnemerstussen15en20jaar,indebblslechtsdrieopdetien.Indezeleerwegwarenvooralde35-plusserssterkvertegenwoordigd.Indebolzijndrieopdetienenindebblbijnatweeopdetiendeelnemersallochtoon.Vooraldeelnemersvanniet-westersallochtoneherkomstkozenrelatiefvaakvoordebol.Zowelindebolalsdebblwordenvijfopleidingstypenonderscheidenopvierniveaus.Indebolvolgderuimdehelfteenmiddenkaderopleiding(niveau4)enbijnaeenkwarteenvakopleiding(niveau3).In de bbl waren de basisberoepsopleidingen (niveau 2) en de vakopleidingen(niveau3)hetmeestintrek.Vanalledeelnemersindebblvolgderespectievelijk


38en35procentdezeopleidingsniveaus.Indebolwasgezondheidszorgenwel-zijnmeteenaandeelvan24procentvanhet totaalaantaldeelnemershetpopu-lairst.Openigeafstandvolgdenhandel,administratieenjuridischeondersteuning(21procent)enpersoonlijkedienstverlening,vervoerenveiligheid(20procent).Indebblvolgdendedeelnemersrelatiefvaakeenopleidinginderichtingtechniek,industrieenbouw(39procent).Daarnaastwarenbijdezeleerwegdedrieeerdergenoemdeopleidingsrichtingenvanbelang.Bijaldezecijfersspeelthetverschilinnominaleduurvandembo-opleidingeneenbelangrijke rol. Zo leggen middenkaderopleidingen, die doorgaans 3 of 4 jaarduren, bij gemaakte verdelingen meer gewicht in de schaal dan bijvoorbeeldassistentopleidingen,diebinneneenhalfoféénjaarkunnenwordenafgerond.

Sterke toename aantal geslaagden in de bblIn 2008/’09 rondden bijna 161 duizend deelnemers in het mbo hun opleidingsuccesvolaf.Indebolkregenbijna86duizenddeelnemerseendiploma,indebblruim55duizend.Tegenovereenlichteafnameindebolstaateenforsetoenamevanhetaantalgeslaagdenindebbl.Daarnaastwarenerin2008/’09bijna20dui-zendgeslaagdenvanwiedeleerwegonbekendis.Dezegroepvolgdeinhetlaatsteschooljaargeenonderwijsindebolofbblmaarstondslechtsingeschrevenvoorhetdoenvaneenexamen.

Vrouwen succesvol bij gezondheidszorg en welzijn, mannen bij techniekIndebolwerdenaanvrouwenveruitdemeestediploma’suitgereiktindeoplei-

0 10 20 30 40 50

Handel, administratie en juridische ondersteuning

Techniek, industrie en bouw

Persoonlĳke dienstverlening, vervoer en veiligheid

ICT

Vormgeving en audiovisueleproductie

Gezondheidszorg en welzĳn

Landbouw en dieren

Algemeen

Onderwĳs

VrouwenMannen%

3.3.1 Geslaagden in de beroepsopleidende leerweg (bol) naar opleidingsrichting, 2008/'09*



dingsrichting gezondheidszorg enwelzijn: 43 procent van het totaal.Op ruimeafstandvolgdenhandel,administratieenjuridischeondersteuningenpersoonlijkedienstverlening,vervoerenveiligheid.Mannenronddenookvaakeenopleidingindetweelaatstgenoemdeopleidingsrichtingenmetsuccesaf,maarkregenookvaakeendiplomavooreenopleidingophetgebiedvantechniek,industrieenbouwofICT.

Bijdegeslaagdenindebblishetverschilinopleidingsrichtingtussenbeideseksennoggroter.Bijdemannenmochtin2008/’09ruimdehelftvandegeslaagdeneendiplomavooreenopleidingophetgebiedvantechniek,industrieenbouwinont-vangstnemen.Bijdevrouwenwasdatvooreenopleidinginderichtinggezonds-heidszorgenwelzijn.Daarnaastwarenerzowelbijdemannenalsvrouwenrelatiefveelgeslaagdenvooreenopleidingophetgebiedvanpersoonlijkedienstverlening,vervoerenveiligheidofhandel,administratieenjuridischeondersteuning.

Minder deelnemers bij de educatieIn het schooljaar 2009/’10 namen op 1 oktober volgens voorlopige cijfers bijna35 duizend volwassenen deel aan de educatie die via de gemeenten door hetMinisterie vanOCWwordt bekostigd.Dat is 5 procentminder dan in het jaarervoor.Tweeopdedriedeelnemerszijnvrouwen.Ruimdriekwartvandedeel-nemersvolgdeeenopleidingopniveau1ofniveau2,ookwelbasiseducatiege-

3.3.2 Geslaagden in de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) naar opleidingsrichting, 2008/'09*


3%

15%

23%

2%

53%

4% Vrouwen

57%

19%

10%

7% 4% 3%

Techniek,industrie en bouw Persoonlĳke dienstverlening, vervoer en veiligheid Handel, administratie en juridische ondersteuning Landbouw en dieren Gezondheidszorg en welzĳn Overige opleidingsrichtingen

Mannen


noemd.Deopleidingenopdezetweelaagsteniveauszijngerichtophetaanlerenvan sociale vaardigheden en basisvaardigheden in lezen, schrijven en rekenen.Behalvenaarniveauzijndeopleidingenvandeeducatieookintedelennaartypen.In2009/’10volgde64procentvandedeelnemerseenopleidingdiegerichtisopsociale redzaamheid en 31 procent een opleidingwaarbij het accent ligt op deprofessionele redzaamheid. Slechts 6 procent van de deelnemers ging naar eenopleidingdie gericht is op educatieve redzaamheid of naar een alfabetiserings-cursusvoorallochtonen.Negenopdetienautochtonedeelnemersaandeeducatievolgdeneenopleidingwaarbijhetaccentopsocialeredzaamheidligt.Vandedeelnemersmeteenwesterseofniet-westerseachtergrondwasdatdehelft.Daarnaastvolgdendeallochtonenvooral opleidingen voor professionele redzaamheid. Westers allochtone deel-nemers stonden relatief vaak ingeschreven bij opleidingen op de twee hoogsteniveaus. Niet-westers allochtone deelnemers volgden daarentegen dikwijls eenopleidingophetlaagsteniveauvandeeducatie.

Herstel van het aantal deelnemers en geslaagden bij het vavoIn 2009/’10 telde het voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (vavo) ruim17duizenddeelnemers.Datis12procentmeerdaninhetjaarervoor.In2000/’01gingen ruim 24 duizend deelnemers naar het vavo. In 2006/’07 was dit aantalgehalveerd,maarindejarendaarnazathetvavoweerindelift.Ditkwamvooraldooreentoenamevanhetaantalmannelijkeenvrouwelijkedeelnemersaanhavoenvwo.Deelshangtditsamenmetdeinvoeringvandevernieuwdetweedefasein

0

2

4

6

8

10

12

2009/'102008/'092006/'072000/'012009/'102008/'092006/'072000/'012009/'102008/'092006/'072000/'01Vwo Vmbo theoretische leerwegHavo

Mannen Vrouwen

x 1 000

3.3.3 Deelnemers aan het voortgezet algemeen volwassenenonderwĳs (vavo) naar onderwĳssoort



hetvoortgezetonderwijs.Nietelkeschoolvoorhavoofvwoboodleerlingendievoor het eindexamenwaren gezakt, de gelegenheid om een jaar later het eind-examenvandeoudetweedefaseovertedoen.Inhetvavowasditwelmogelijk.Dezeersterkedalingvanhettotaalaantaldeelnemersaanhetvavoindebeginjarenvandezeeeuwvondvoormeerdandehelftplaatsbijdetheoretischeleerwegvanhetvmbo.Daarbijlietenvooraldevrouwenhetafwetenomviahetvavoalsnogeenvmbo-diplomatehalen.

In2008/’09werdaanruim6,1duizenddeelnemersvanhetvavoeendiplomauit-gereikt.Datzijnerzo’n900meerdaninhetjaarervoor.Opmerkelijkisdatinhettijdvak2000–2006hetaantalgeslaagdeninhetvavoveelmindersterkisafgenomendanhetaantaldeelnemers.

Werkgelegenheid in mbo licht gestegenInhetschooljaar2009/’10teldehetmbo69scholenvoordebol.Datiseréénminderdaninhetjaarervoor.Bijnaaldezescholenbodenookdebblaan.Voorhetvavokondendedeelnemersdeafgelopenvijfschooljarenop37scholenterecht.Door-gaanszijndezeverbondenaaneenRegionaalOpleidingenCentrum(ROC).Tenopzichtevanhetschooljaar2000/’01isdewerkgelegenheidinhetmiddelbaarberoepsonderwijs (inclusief educatie) met bijna een zesde deel toegenomen. Involtijdbanenbooddezeonderwijssoortin2009/’10aanbijna39duizendpersonenwerk.Datisietsmeerdaninvoorgaandejaren.

3.4 Hoger onderwijs

Inhetstudiejaar2009/’10stonden634duizendpersoneningeschreveninhetdoordeoverheidbekostigdehogeronderwijs.Datisruim5procentmeerdaninhetjaarer-voor. In de afgelopen negen jaar is zowel het aantal studenten in het hogerberoepsonderwijs(hbo)alsinhetwetenschappelijkonderwijs(wo)voortdurendtoe-genomen. Ingeschrevenendie inéénopleidingsjaarzoweleenhbo-alswo-studievolgden,zijnbijbeidevormenvanhogeronderwijsmeegeteld.Datgoldin2009/’10voorruim2duizendpersonen.Binnenhethogeronderwijsalsgeheelwordenzijslechts eenmaalmeegeteld. Het aantal ingeschrevenen in het hoger onderwijs isdaardoor iets lagerdande somvanhet aantal ingeschrevenen inhethbo enwoafzonderlijk.HetMinisterie vanOCWverwacht dat zowel het aantal hbo’ers alswo’ersdekomendetienjaarflinkstijgt.Voorhetstudiejaar2019/’20gaatmenuitvanruim486duizendstudenteninhethboenruim305duizendstudenteninhetwo.

Bijna iedereen volgt voltijdstudieIn2009/’10teldezowelhethboalswoietsmeervrouwendanmannen.Inbeideonderwijssoortenwasbijnadriekwartvandestudentenautochtoon.Binnenhet


hbowasdaarnaast9procentvanwestersen14procentvanniet-westersallochtoneherkomst.Vaneenkleinaantalstudentenwasdeherkomstonbekend.Binnenhetwohieldendewestersenniet-westersallochtonestudentenelkaarinevenwicht.Zemaaktenelk13procentuitvanhettotaalaantalwo’ers.Hethogeronderwijskentdrieopleidingsvormen:voltijd-,deeltijd-enduaalonderwijs.Inhetwovolgde95procentvandestudenteneenvoltijdstudie.Inhethbowarenditerachtvandetien.Bijdeoverigestudentenwarenvooraldeeltijdstudiesintrek.Inhethogeronderwijszijnstudiesophetgebiedvanbedrijfskundeenadministra-tiehetmeestpopulair.Inhethbostondbijnaeenkwarteninhetwoeenvijfdevanallestudentenvoordezestudierichtingingeschreven.Daarnavolgdeninhethboonderwijsengezondheidszorgenwelzijn,beidemeteenaandeelvan19procentvanhettotaalaantalstudenten.Inhetwonamsocialewetenschappen(19procent)de tweede plaats bij de gekozen studierichtingen in.Op enige afstand volgdengezondheidszorgenwelzijn(15procent)entaalwetenschappen,geschiedenisenkunst(14procent).Bijdestudierichtingen inhethogeronderwijs isdoorhetCentraalBureauvoordeStatistiek gebruik gemaakt van de International Standard Classification ofEducation(ISCED)vandeUnesco.HetMinisterievanOCWgebruikteenindelingnaarHOOP-gebieden.HOOPstaatvoorHogerOnderwijsenOnderzoeksplan.Bijdeze indelingwas in2009/’10economiedepopulairstestudierichting,opruimeafstandgevolgddoorgedragenmaatschappijentechniek.

0 5 10 15 20 25 30 35

Bedrĳfskunde en administratie

Techniek, industrie en bouwkunde

Persoonlĳke dienstverlening, vervoer, milieu en veiligheid

Natuurwetenschappen, wiskunde en informatica

Onderwĳs


Taalwetenschappen, geschiedenis en kunst

Sociale wetenschappen1)Rechten

Landbouw en diergeneeskunde

VrouwenMannen%

3.4.1 Eerstejaars hbo-studenten naar studierichting, 2009/'10*

Bron: CBS (Onderwĳsstatistieken).1) Inclusief economie, journalistiek, documentatie en informatie.


In2009/’10teldehethbo100duizendeerstejaarsstudenten.Datis6procentmeerdaninhetjaarervoor.Bijdemannenwasbedrijfskundeenadministratieveruitdepopulairste studierichting. Vrouwen kozen hetmeest voor gezondheidszorg enwelzijn.Daarnaastwarenbijdevrouwelijkeeerstejaarsstudiesophetgebiedvanonderwijs in trek. Opleidingsrichtingen die hoofdzakelijk aantrekkingskrachthebbenopmannenzijntechniek,industrieenbouwkundeennatuurwetenschap-pen,wiskundeeninformatica.

Eerstejaars wo-studenten: sterkste groei ooitIn2009/’10stondenbijna53duizendstudentenvoorheteerstingeschrevenbijeenuniversiteit.Datis11procentmeerdaneenjaareerderendesterkstegroeiooit.Vooraldeinstroominhetwovaneerstejaarsmeteenbuitenlandsevooropleidingis het afgelopen studiejaar sterk gegroeid. Daarnaast is ook de instroom vangediplomeerdehbo’ersendeindirecteinstroomvanvwo’ersflinkgestegen.Even-alsinhethboschrevenmannelijkeeerstejaarszichhetmeestinvooreenstudieophetgebiedvanbedrijfskundeenadministratie.Vrouwelijkeeerstejaarswaren inhetwohetmeestgeïnteresseerdinsocialewetenschappen.Integenstellingtothethbooefendenstudiesophetgebiedvanonderwijs inhetwovrijweluitsluitendaantrekkingskrachtuitopvrouwen.

Verdere toename aantal afgestudeerden in hoger onderwijsMet ingang van het studiejaar 2002/’03 is in het hoger onderwijs het bachelor-masterstelselingevoerd.Alsgevolgdaarvanzijndemeesteregulierehbo-opleidin-

0 5 10 15 20 25 30 35


Sociale wetenschappen2)





Rechten

Overige studierichtingen

Onderwĳs

VrouwenMannen%

3.4.2 Eerstejaars wo-studenten naar studierichting1), 2009/'10*

Bron: CBS (Onderwĳsstatistieken).1) Exclusief een zeer klein aantal eerstejaars waarvan de studierichting onbekend is.2) Inclusief economie, journalistiek, documentatie en informatie.


gen omgezet in bacheloropleidingen van vier jaar en zijn dewetenschappelijkeopleidingenopgedeeld ineenbachelorfasevandrie jaareneendaaropaanslui-tendemasterfasevanéénjaaroflanger.In2008/’09zijninhethboruim62duizendstudentenafgestudeerdvooreenbacheloropleiding.Datiseenrecord.Opmerke-lijkisdathetaantalafgestudeerdenvooreenhbo-masterdiplomain2008/’09tenopzichtevanhetvoorgaandestudiejaarmeteenvijfdedeelisafgenomen.In2008/’09werdinhetwetenschappelijkonderwijsaan26duizendstudentenhetbachelordiploma uitgereikt en aan nog eens 26 duizend studenten het master-diploma.Tegenovereenverderetoenamevanhetaantalafgestudeerdenvooreenmasteropleidingstaateensterkeafnamevanafgestudeerdenvooreendoctoraal-opleiding.Metminderdandrieduizendafgestudeerdenzijndeze‘oude’opleidin-geninhetwobijnaverledentijd.

Minder vervolgopleidingen, meer promotiesVoor geneeskunde, diergeneeskunde, tandheelkunde, farmacie en alle univer-sitaire lerarenopleidingenmoeteenafsluitendberoepsexamenwordenafgelegd.In2008/’09ishetaantalafgestudeerdenvoordezestudiesinvergelijkingmethetjaardaarvoorietsafgenomen,totruim3100.Daarnaastpromoveerdener3300per-sonen,3procentmeerdaninhetvoorgaandestudiejaar.

0

5

10

15

20

25

30

35

08/'09*07/'0806/'0705/'0604/'0503/'0402/'0301/'0200/'01

MasterDoctoraal VervolgopleidingBachelor

x 1 000

3.4.3 Afgestudeerden in het wetenschappelĳk onderwĳs



Meer werkgelegenheid in hoger beroepsonderwijsIn2009/’10warenerinonsland64doordeoverheidbekostigdeinstellingenvoorhogeronderwijs:51hogescholenen13universiteiten.DeOpenUniversiteitwordtookdoordeoverheidbekostigd,maarisbijdezeaantallennietmeegeteld.Vooraldoorfusiesishetaantalhogescholenbegindezeeeuwsterkafgenomen.In2000/’01warenernog62hogescholen.Involtijdbanenboodhethogeronderwijsin2008/’09aanruim66duizendperso-nenwerk.Invergelijkingmeteenjaareerderisvooraldewerkgelegenheidinhethogerberoepsonderwijstoegenomen.

3.5 Levenlang leren

Deelname vrouwen aan post-initieel onderwijs blijft stijgenIn 2009 volgden bijna 1,5miljoenmensen van 15 tot 65 jaar een opleiding ofcursusinhetkadervanhetpost-initiëleonderwijs.Departicipatiegraadbedroeg15,5procent.Tenopzichtevan2008isdedeelnameietsafgenomen.Dezeafnamekomtgeheelvoorrekeningvandemannen.Departicipatiegraadvandemannendaaldevan15,3procentin2008naar14,9procentin2009.Vrouwennamenietsvaker deel aan post-initiële opleidingen. Hun aandeel steeg van 16,1 naar16,2procent.Dedeelnameaanpost-initieelonderwijsverschiltnaarenkeleachtergrondkenmer-ken.In2009namende25-tot30-jarigenmet23procentrelatiefhetmeestdeelaaneenpost-initiëleopleiding.Metelkeoudereleeftijdsgroepdaaldedeparticipatie-graad, tot 6procent bijde 60- tot 65-jarigen.Mensendie al eenhogeopleidinghebben,volgdenvakereenopleidingofcursusdanmensenmeteenlagevoorop-leiding, en autochtoneNederlanders volgdenmet 15 procentminder vaak eenpost-initiële opleiding dan allochtone. De participatiegraad van niet-westerseallochtonenwasmet19procenthethoogst.Descholingdietemakenheeftmethuninburgeringneemthiereenbelangrijkeplaatsin.Personen die tot de werkzame beroepsbevolking behoren volgden in 2009 ietsvaker eenpost-initiëleopleidingdanpersonendiewerklooswarenof eenbaanhaddenvan12uurofminderperweek.Mensendiegeenbaanhaddenvantenminste12uurperweekenooknietdaarnaaropzoekwarenvolgdenmet9procenthetminstvaakpost-initieelonderwijs.Hetmerendeelvandeopleidingenencursussenwerdgevolgdinverbandmetdearbeidsmarkt.Voor 18procent vandedeelnemerswerdde opleiding of cursusverplichtgestelddoordewerkgeverofuitkeringsinstantie.Deoverigedeelnemersnoemdenalsbelangrijksteredenvoorhetvolgenvandeopleidingofcursus:‘ombij te blijven’ (34 procent), ‘om anderwerk te kunnen doen’ (25 procent) , ‘ompromotie te kunnenmaken’ (17procent) en ‘omde kans opwerk te vergroten’(5procent).


Voor het eerst meer deelnemers Open UniversiteitDeOpenUniversiteitiseeninstellingwaarveelmenseneenpost-initiëleopleidingvolgen. In2010stondenruim13,3duizendstudenten ingeschrevendiezichdatjaarvooréénofmeercursussenhaddenaangemeld.Ditzijndezogehetenactievestudenten.Datwaseenfractiemeerdanhetjaarervoor(13,1duizend).Vóór2009daaldehetaantalactievestudentenvoortdurend.Vandeactievestudentenvolgdetweederdeeenopleidingmethetdoeleendiplomatebehaleninhethogeronder-wijs,terwijl14procentéénofmeercursussenvolgde.Deoverige20procentwistnognietofzedoorzoudengaanvooreenvolledighbo-ofwo-diploma.

3.6 Onderwijsuitgaven

Primair onderwijs: dankzij rente nog in de plusDetotalepersoneleenmateriëlelastenvanscholeninhetprimaironderwijswarenin 2008 hoger dan de totale baten. Tochwas het eindresultaat 60miljoen europositief.Datkwamdooreenvoordeligsaldouitfinanciëlebatenenlasten.Intotaalwerder94miljoeneuroaanrenteontvangen.

Delastenstegentenopzichtevan2007met7procent.Datiseenprocentpuntmeerdandestijgingvandebaten.Hetresultaatwasdaardoorduidelijklagerdanhetjaarervoor.Definanciëlepositievanhetprimaironderwijsbleefechterzeergoed.

0 5 10 15 20 25

Niet-westerse allochtonenWesterse allochtonen

AutochtonenHerkomstgroepering

Werkzame beroepsbevolkingWerkloze beroepsbevolking

Niet-beroepsbevolkingArbeidsmarktpositie

WoHbo

Havo/vwo/mboVmbo/mavo/vbo

BasisonderwĳsVooropleiding

%

3.5.1 Deelname1) aan het post-initieel onderwĳs (15 tot 65 jaar) naar vooropleiding, arbeidsmarktpositie en herkomstgroepering, 2009*

Bron: CBS (Enquête beroepsbevolking).1) Als percentage van de overeenkomstige groep in de bevolking die geen initieel onderwĳs meer volgt.


Desolvabiliteitendeliquiditeitdaaldenweliswaarlicht,maarliggennogsteedsopeenhogerniveaudanbijdeandereonderwijssectoren.Aandeactivakantvandebalansspringtvooraldestandvandeliquidemiddeleninhetoog.Erstaatruim2miljardeuroopdebankrekeningenvandescholenvoor(speciaal) basisonderwijs en speciaal onderwijs.Dat is 25 procent vande totalerijksbijdragenin2008,ofdriemaandenbekostigingdoorhetMinisterievanOCW.Indeanderesectorenligtdehoogtevandeliquidemiddelenuitgedruktinaantalmaanden bekostiging tussen 2,1 maanden (mbo) en 2,6 maanden (voortgezetonderwijs).

Voortgezet onderwijs: nog steeds financieel gezondHetvoortgezetonderwijsboektein2008eenpositiefresultaatvan66miljoeneuro.Datwaseenjaareerdernog100miljoeneuro.Depersoneelslasten,met79procentvande totale lastendegrootstekostenpost, stegensterkerdanderijksbijdragenvanhetMinisterievanOCW.

Ondankshetpositieveresultaatisdebalanspositievanhetvoortgezetonderwijsietsverslechterd.Ditistezienaandedalingvandesolvabiliteitendeliquiditeit.Vooraldeliquiditeitgingeenflinkestapachteruit.Eenverschuivingvandevoor-zieningennaardekortlopendeschuldenligthieraantengrondslag.Ditismedehetgevolgvandenieuwerichtlijnvoordejaarverslaggevingdiein2008vankrachtisgeworden.Volgensdenieuwerichtlijnmoetendescholenzichmeeraandealge-meengeldendeaccountantsvoorschriftenhouden.DaarinwordthetgebruikvanvoorzieningensteedsverderbeperktomdatEuropeseregelgevinghetgebruikvandezepostvrijwelniettoestaat.Meteenwaardevan1,4ligtdeliquiditeitnogsteedsopeenhoogniveau.Wenselijkis eenwaardebovende1.Metde solvabiliteitvan ruimboven0,40 isde totalefinanciëlepositievande instellingen inhetvoortgezetonderwijsnogaltijdzeergezond.

Mbo: rode cijfersInhetmiddelbaarberoepsonderwijswarendetotalelastenin2008voorheteersthogerdandetotalebaten.Omdatookhetsaldouitfinanciëlebatenenlastennega-tiefwas, kwamhet eindresultaat in 2008 onder nul. Sindsde invoering vandelumpsumfinancieringin1992isditnognieteerdervoorgekomen.

VolgensdeMBO-raadkampendeROC’sdelaatstejarenvooralmettegenvallendeinkomstenuitinburgeringscursussen.Degrootstedalingdeedzichin2007voor.In2008valtvooraldestijgingvandeafschrijvingslastenmetbijna11procentop.Ditishetgevolgvanhogeinvesteringeninvasteactiva.In2007en2008isintotaalvoorbijna1,5miljardeurodoordembo-instellingengeïnvesteerd.Hetgrootstedeelhiervan,1,1miljardeuro,wasvoorhuisvesting.


Door het negatieve resultaat ende forse investeringen verslechterdede balans-positievandembo-instellingen.Detotaleschuldenlastnammet250miljoeneurotoe.Ditbedragwasnodigvoordefinancieringvandeinvesteringen.Deafnamevandeliquidemiddelenenheteigenvermogenversterktendenegatieveontwik-keling vande solvabiliteit en liquiditeit.Vooral de solvabiliteit liep sterk terug.Tussen 2000en 2007daaldedit doorgaans stabiele kengetalmet 5 procentpunt,maarin2008gingdesolvabiliteitinéénklapmet7procentpuntenomlaag.

Hoger onderwijs: forse investeringen Hetresultaatvandeinstellingenvoorhogeronderwijswasin2008ietslagerdaninvoorgaandejaren,maarwelweerpositief.Zoweldebatenalsdelastennamenflinktoe,bijdeuniversiteitenzelfsmetmeerdantienprocent,maardithadnauwelijkseffectopheteindresultaat.Naast de baten en lasten stegen ook de investeringen inmateriële vaste activasterk.In2008werddoordehogescholenenuniversiteitenvoor1,1miljardeuroingebouwen, inventaris en apparatuurgeïnvesteerd.Dat is ruim27procentmeerdan in 2007. Tegenover de hoge investeringen staat een toename van de lang-lopendeschulden.Ditwasnodigomdezeuitgaventekunnenfinancieren.Voordetoekomstige exploitatierekeningen zal dit betekenen dat naast de afschrijvings-lastenookderentelastenstructureelhogerworden.

Wetenschappelĳk onderwĳsHoger beroepsonderwĳs

mln euro

3.6 Investeringen in het hoger onderwĳs


0

200

400

600

800

1 000

1 200

200820072006200520042003200220012000


Toelichting

GeslaagdenenafgestudeerdenGeslaagden zijn leerlingen in het voortgezet onderwijs en deelnemers aan hetmiddelbaarberoepsonderwijsofvoortgezetalgemeenvolwassenenonderwijsdiemetgoedgevolgeeneindexamenhebbenafgelegd.Afgestudeerdenzijningeschre-veneninhethogeronderwijsdiemetsucceseenafsluitendexameninhethogerberoeps-ofwetenschappelijkonderwijshebbenafgelegd.

HerkomstgroeperingBij de herkomstgroepering wordt onderscheid gemaakt tussen autochtonen enallochtonen.TotdeautochtonenbehorenalleinNederlandwoonachtigepersonenvanwiebeideoudersinNederlandgeborenzijn.TotdeallochtonenbehorenalleinNederland woonachtige personen die minstens één in het buitenland geborenouder hebben. De allochtonen zijn in twee hoofdgroepen te verdelen. Tot dewesterse allochtonen behoren degenen die afkomstig zijn uit Europa (exclusiefTurkije),Noord-Amerika,Japan,OceaniëenIndonesië.Totdeniet-westersealloch-tonen behoren degenen die afkomstig zijn uitAfrika,Azië (exclusief Japan enIndonesië),Zuid-AmerikaenTurkije.

OpleidingsenstudierichtingenBijdeopleidingsrichtingeninhetmboendestudierichtingeninhethboenwoisgebruikgemaaktvandeInternationalStandardClassificationofEducation(ISCED)vandeUnesco.Dezeclassificatiemaakthetmogelijkomonderwijsprogramma’sinternationaaltevergelijken.Bijdehoofdindeling,dieinditjaarboekisgepresen-teerd,ishetookmogelijkomeenvergelijkingtemakentussenhetmbo,hboenwo.Bijde toepassingvande ISCEDophetmbo isweldenaamgevingvandecate-gorieën aangepast, omdat deze oorspronkelijk sterk gericht was op het hogeronderwijs.

PersoneelsledenDecijfersoverhetpersoneelhebbenbetrekkingallepersoneelsledendieopdepeil-datum bij een onderwijsinstelling in dienst waren. Het gaat zowel om onder-wijzendalsonderwijsondersteunendpersoneeldateenaanstellingopeenschoolheeft.Dewerkgelegenheidvanhetpersoneelisuitgedruktinvoltijdbanen.

PostinitieelonderwijsInde indicatorpost-initieelonderwijswordtdedeelnamevan15- tot65-jarigenaanopleidingenweergegevennadatzijhetinitiëleonderwijs(deeerste,voltijdse,schoolloopbaan) hebben verlaten. De participatiegraad geeft het aandeel deel-nemersvandeovereenkomstigegroepindebevolkingdiegeeninitieelonderwijsmeervolgt.Datwilzeggenexclusiefde leerlingenenstudentendienogvoltijd-


onderwijsofeencombinatievanwerkenenlerenvolgenennietaleensvoorvijfjaaroflangerhunonderwijsloopbaanhebbenonderbroken.DecijferskomenuitdeEnquêteberoepsbevolking.


Tabel 3.1.1 Kerncijfers primair onderwijs

2000/’01 2005/’06 2006/’07 2007/’08 2008/’09 2009/’10

x1000

Leerlingen 1643,9 1656,8 1657,2 1662,1 1663,7 1659,4w.v. basisonderwijs 1546,5 1549,5 1549,0 1552,5 1553,3 1548,4 speciaalbasisonderwijs 51,6 48,3 46,3 44,9 44,1 43,3 specialescholen 45,8 59,1 61,9 64,7 66,3 67,7 w.v. basisonderwijs 30,3 35,1 35,8 36,4 34,5 34,2 voortgezetonderwijs 15,5 23,9 26,1 28,2 31,7 33,4

x1

Scholen 7759 7619 7584 7552 7546 7529w.v. basisonderwijs 7059 6970 6941 6913 6910 6895 speciaalbasisonderwijs 368 326 320 316 313 311 specialescholen 332 323 323 323 323 323

1000voltijdbanen

Personeelsleden 110,3 130,5 131,5 132,0 133,7 135,7w.v. basisonderwijs 91,7 105,9 105,9 105,6 106,3 107,7 w.v. docenten 76,4 84,8 85,9 86,7 87,2 88,3 overigpersoneel 15,3 21,1 20,0 18,9 19,1 19,4 speciaalbasisonderwijs 7,3 8,1 7,9 7,8 7,8 7,8 specialescholen 11,3 16,5 17,8 18,6 19,6 20,3

Bron:CBS(Onderwijsstatistieken),OCW(DUO).

3.1.2 Leerlingen en vestigingen in het primair onderwijs, 2009/’10

Basisonderwijs Speciaalbasisonderwijs Specialescholen

x1000

Leerlingen 1548,4 43,3 67,7

%

GeslachtJongens 50 66 71Meisjes 50 34 29

DenominatieOpenbaar 31 25 18Protestants-christelijk 28 24 13Rooms-katholiek 34 33 26Overigbijzonderonderwijs 8 18 43

x1

InstellingenScholen 6895 311 323Vestigingen 7062 344 519Gemiddeldevestigingsgrootte 219 126 130



Tabel 3.2.1 Kerncijfers voortgezet onderwijs

2000/’01 2005/’06 2006/’07 2007/’08 2008/’09 2009/’10*

x1000

Leerlingen 894,1 939,9 942,8 941,1 934,6 935,4w.v. speciaalvoortgezetonderwijs1) 16,9 praktijkonderwijs 13,4 27,3 27,5 27,1 26,9 26,9 algemeenleerjaar 390,3 399,5 394,1 390,0 385,4 387,7 vmbo 222,4 226,2 223,4 217,5 212,2 207,5 vmboexclusieflwoo 191,3 182,3 177,7 169,6 163,9 159,6 vmbometindicatielwoo 31,0 43,9 45,7 47,9 48,3 47,9 theoretischeengemengdeleerweg 101,02) 102,1 103,6 103,1 102,3 101,8 basis-enkaderberoepsgerichteleerweg 121,4 124,1 119,7 114,4 109,9 105,7 havo 117,3 137,2 141,8 145,3 145,6 149,4 vwo 128,2 149,7 155,9 161,3 164,4 163,9

Geslaagden3) 152,5 168,3 171,4 173,2 171,0w.v. vmbo 95,4 100,9 101,3 99,4 96,4 vmboexclusieflwoo 84,3 83,6 82,7 79,7 75,7 vmbometindicatielwoo 11,0 17,3 18,6 19,7 20,7 theoretischeengemengdeleerweg 44,6 46,5 47,6 48,0 47,3 basis-enkaderberoepsgerichteleerweg 50,7 54,4 53,7 51,3 49,1 havo 30,2 38,1 39,8 41,4 40,6 vwo 27,0 29,3 30,3 32,4 34,1

%

SlagingspercentagesVmbo 95 95 95 95 95 vmboexclusieflwoo . 96 95 95 95 vmbometindicatielwoo . 93 94 94 94 theoretischeengemengdeleerweg 95 95 94 94 94 basis-enkaderberoepsgerichteleerweg 95 96 95 96 95Havo 90 89 89 89 87Vwo 91 93 92 92 91

x1

InstellingenScholen 850 666 663 658 660 657Vestigingen4) . 1172 1165 1150 1146 1147Gemiddeldevestigingsgrootte4) . 779 786 795 792 792

1000voltijdbanen

Personeelsleden 72,0 82,8 84,4 85,8 86,2 88,0


1) Ditomvathetvoortgezetonderwijsaankinderenmetleer-enopvoedingsmoeilijkhedenenaanmoeilijklerendekinderen.2) Inclusiefdevrijeschool.3) Voorlopigcijferin2008/’09.4) Exclusiefhetpraktijkonderwijs.


Tabel 3.2.2 Leerlingen in het voortgezet onderwijs, 2009/’10*

Totaal Geslacht Herkomstgroepering1) jongens meisjes autoch-

tonenallochtonen totaal westerse

alloch-tonen

niet-westersealloch-tonen

x1000 %

Totaal 935,4 50 50 79 21 6 15

Praktijkonderwijs 26,9 59 41 63 37 6 32Algemeenleerjaar2) 387,7 51 49 78 22 6 16Vmbo 207,5 53 47 76 24 6 19 vmbo,exclusieflwoo 159,6 53 47 77 23 6 17 lwoo 47,9 52 48 70 30 6 24 theoretischeengemengdeleerweg 101,8 50 50 79 21 6 15 basis-enkaderberoepsgerichteleerweg 105,7 55 45 73 27 5 22Havo 149,4 49 51 82 18 6 12Vwo 163,9 46 54 84 16 7 9


1) Exclusiefeenkleinaantalleerlingenvanwiedeherkomstgroeperingonbekendis.2) Leerjaar1en2,pluseenkleinegroepleerlingeninleerjaar3dienoggeenkeuzeheeftgemaakttussenhavoenvwo.

Tabel 3.2.3 Sectorkeuze van leerlingen in leerjaar 3 en 4 van het vmbo 1)

Jongens Meisjes 2007/’08 2008/’09 2009/’10* 2007/’08 2008/’09 2009/’10*

x1000

Totaal 74,1 71,9 69,8 64,3 62,7 60,7

%

Landbouw 12 12 12 15 16 15Techniek 47 47 46 3 4 4Economie 28 27 27 24 23 24Zorgenwelzijn 8 6 6 54 52 50Intersectoraleprogramma’s2) 5 8 10 4 6 7


1) Exclusieftheoretischeleerweg.2) Binnendeintersectoraleprogramma’skangekozenwordenvoorDienstverleningenCommercie,eenICT-route,TechnologieenCommercie,TechnologieenDienstverlening,TechnologieOriëntatieenSportenDienstverleningenVeiligheid.


Tabel 3.2.4 Profielkeuze van leerlingen in leerjaar 4 en hoger van de havo en het vwo

Jongens Meisjes 2007/’08 2008/’09 2009/’10* 2007/’08 2008/’09 2009/’10*

x1000

Havo 51,6 52,0 53,3 53,7 53,8 55,4

%

Natuurentechniek 19 20 20 2 3 3Natuurengezondheid 16 14 15 20 21 21Economieenmaatschappij 48 49 49 31 36 38Cultuurenmaatschappij 11 8 7 41 31 29Natuurentechniek/natuurengezondheid 4 7 7 2 4 4Economieenmaatschappij/cultuurenmaatschappij 1 2 1 3 4 5Overig1) 1 1 1 1 1 1

x1000

Vwo 55,4 56,2 56,0 64,0 65,4 65,3

%

Natuurentechniek 25 26 27 5 7 8Natuurengezondheid 23 20 16 33 30 26Economieenmaatschappij 33 31 29 25 25 24Cultuurenmaatschappij 6 5 5 25 21 18Natuurentechniek/natuurengezondheid 10 14 17 7 10 15Economieenmaatschappij/cultuurenmaatschappij 3 4 5 4 6 8Overig1) 1 1 1 1 1 1


1) Overigecombinatiesvantweeofmeerprofielen,ofprofielonbekend.


Tabel 3.3.1 Kerncijfers middelbaar beroepsonderwijs en educatie

2000/’01 2005/’06 2006/’07 2007/’08 2008/’09 2009/’10*

x1000

DeelnemersMiddelbaarberoepsonderwijs 452,0 483,8 496,2 509,6 513,9 523,8w.v. beroepsopleidendeleerweg(bol) 298,9 346,7 355,4 349,6 342,4 351,8 beroepsbegeleidendeleerweg(bbl) 153,1 137,1 140,8 160,0 171,5 171,9Educatie . . 48,3 37,6 36,6 34,7Vavo 24,3 15,0 12,0 13,1 15,4 17,2

Geslaagden1)Middelbaarberoepsonderwijs 128,7 146,3 148,8 156,1 160,5w.v. beroepsopleidendeleerweg(bol) 79,4 85,8 88,1 86,9 85,7 beroepsbegeleidendeleerweg(bbl) 49,3 46,7 45,4 51,1 55,2 mboalleenexamendeelnemer 13,8 15,2 18,1 19,6Vavo 5,4 4,2 4,0 5,2 6,1

x1

ScholenBeroepsopleidendeleerweg(bol) 73 70 71 71 70 69Beroepsbegeleidendeleerweg(bbl)2) 70 66 67 67 67 67Vavo 41 37 37 37 37 37

1000voltijdbanen

PersoneelsledenMiddelbaarberoepsonderwijseneducatie 33,4 36,5 37,1 38,5 38,3 38,6


1) Voorlopigcijferin2007/’08.2) Vrijwelallescholenvandebblzijnverbondenaaneenschoolvoordebol.


Tabel 3.3.2 Deelnemers aan het middelbaar beroepsonderwijs, 2009/’10*

Totaal Beroepsopleidendeleerweg(bol)

Beroepsbegeleidendeleerweg(bbl)

x1000

Deelnemers 523,8 351,8 171,9

%

GeslachtMannen 53 47 64Vrouwen 47 53 36

Leeftijd15tot20jaar 58 71 3020tot25jaar 25 24 2725tot30jaar 5 2 1130tot35jaar 2 1 635jaarenouder 9 1 26

HerkomstgroeperingAutochtonen 73 70 81Allochtonen 26 30 18w.v. westerseallochtonen 6 6 6 niet-westerseallochtonen 20 24 12Onbekend 0 0 1

NiveauAssistentopleiding 5 3 8Basisberoepsopleiding 25 19 38Vakopleiding 27 23 35Middenkaderopleiding 42 55 17Specialistenopleiding 1 0 2

OpleidingsrichtingOnderwijs 2 3 0Vormgevingenaudiovisueleproductie 5 7 0Handel,administratieenjuridischeondersteuning 19 21 15ICT 4 6 1Techniek,industrieenbouw 21 13 39Landbouwendieren 4 4 5Gezondheidszorgenwelzijn 23 24 22Persoonlijkedienstverlening,vervoerenveiligheid 18 20 16Algemeen 2 2 1



Tabel 3.3.3 Deelname aan educatie 1)

2008/’09 2009/’10*

totaal2) w.o.

autochtonen westerse

allochtonenniet-westerseallochtonen

x1000

Totaal3) 36,6 34,7 12,8 4,7 17,0

%

GeslachtMannen 31 32 33 30 31Vrouwen 69 68 67 70 69

NiveauNiveau1 42 44 44 32 48Niveau2 32 33 43 33 25Niveau3 14 13 12 20 12Niveau4 8 4 1 13 6Niveauonbekend 3 5 0 2 9

EducatietypeEducatieveredzaamheid(4) 1 1 0 2 1Socialeredzaamheid(1–4) 57 64 89 49 49Professioneleredzaamheid(1–4) 39 31 11 47 40Alfabetisering 3 5 0 2 9


1) HetbetrefthieruitsluitenddeeducatiedieviadegemeentendoorhetMinisterievanOCWwordtbekostigd,exclusiefhetvavo.Bijallecijfersgaathetomhetaantaldeelnemersop1oktobervanhetbetreffendeschooljaar.

2) Inclusiefdeelnemerswaarvanherkomstgroeperingonbekendis.3) Inclusiefeenzeergeringaantaldeelnemersvanwiehetgeslachtinderegistratieonbekendis.


Tabel 3.4.1 Kerncijfers hoger onderwijs 1)

2000/’01 2005/’06 2006/’07 2007/’08 2008/’09 2009/’10*

x1000

Ingeschrevenen 476,7 560,3 572,9 585,4 602,0 634,0w.v. hogerberoepsonderwijs 312,7 356,8 366,7 374,8 383,7 403,1 wetenschappelijkonderwijs 166,3 205,9 208,6 212,7 220,5 233,3

Afgestudeerden2) hogerberoepsonderwijs: bachelor3) 53,1 59,5 60,0 60,3 62,4 master/vervolgopleiding 3,0 4,5 4,8 5,0 4,0 wetenschappelijkonderwijs: bachelor 0,1 19,1 22,3 24,7 26,0 master4) 12,6 19,5 23,7 26,0 doctoraal 20,4 16,7 11,2 4,7 2,7 vervolgopleiding5) 2,4 3,1 3,2 3,2 3,1 promoties 2,5 3,0 3,2 3,2 3,3

x1

Instellingen 75 65 65 64 64 64w.v. hogerberoepsonderwijs 62 52 52 51 51 51 wetenschappelijkonderwijs 13 13 13 13 13 13

1000voltijdbanen

Personeelsleden 61,7 61,4 62,2 64,3 66,3w.v. hogerberoepsonderwijs 21,7 24,5 25,6 27,4 28,6 wetenschappelijkonderwijs 40,0 36,9 36,6 36,9 37,7


1) ExclusiefdeOpenUniversiteit,detheologischeuniversiteitenendeuniversiteitvoorHumanistiek.2) Bijafgestudeerdenin2007/’08gaathetomvoorlopigecijfers.3) Vóórdeinvoeringvanhetbachelor-masterstelselbetrefthetdehoofdfasevaneenhbo-studie.Nainvoeringvanditstelselgaathetookomdeafgestudeerdenvaneenassociatedegreeprogramma.

4) Exclusiefdeafgestudeerdenvooreenmasteropleidinggeneeskunde,diergeneeskunde,tandheelkundeenfarmacieendeafgestu-deerdenvanalleuniversitairemasteropleidingenvoorleraar.

5) Vóórinvoeringvanhetbachelor-masterstelselbetrefthetafgestudeerdenvooreenberoepsdiplomageneeskunde,diergeneeskunde,tandheelkundeenfarmacieplusdeafgestudeerdenvanalleuniversitaireopleidingenvoorleraar.Nainvoeringvanditstelselgaathetommasteropleidingeningenoemdestudierichtingen.


Tabel 3.4.2 Ingeschrevenen in het hoger onderwijs, 2009/’10 *

Totaal Hogerberoeps-onderwijs

Wetenschappelijkonderwijs

x1000

Ingeschrevenen 634,0 403,1 233,3

%

GeslachtMannen 48 48 49Vrouwen 52 52 51

HerkomstgroeperingAutochtonen 73 74 72Allochtonen 24 23 26w.v. westerseallochtonen 10 9 13 niet-westerseallochtonen 14 14 13Onbekend 2 2 2

OpleidingsvormVoltijd 86 81 95Deeltijd 12 16 5Duaal 2 3 0

StudierichtingOnderwijs 13 19 4Taalwetenschappen,geschiedenisenkunst 9 6 14Socialewetenschappen,bedrijfskundeenrechten 38 32 49w.v. socialewetenschappen1) 11 6 19 bedrijfskundeenadministratie 22 23 20 rechten 6 3 11Natuurwetenschappen,wiskundeeninformatica 6 6 7Techniek,industrieenbouwkunde 8 8 9Landbouwendiergeneeskunde 1 1 1Gezondheidszorgenwelzijn 17 19 15Persoonlijkedienstverlening,vervoer,milieuenveiligheid 6 10 1Onbekend 0 - 0

HOOP-gebiedOnderwijs 11 17 1Landbouwennatuurlijkeomgeving 2 2 2Natuur 3 – 8Techniek 15 16 13Gezondheid 10 9 13Economie 29 37 16Recht 4 – 12Gedragenmaatschappij 17 15 21Taalencultuur 8 4 15Onbekend 0 0 0


1) Inclusiefeconomie,journalistiek,documentatieeninformatie.


Tabel 3.4.3 Ingeschrevenen hoger onderwijs naar studierichting, 2009/’10*

HOOP-gebieden Onder-wijs

Land-bouwennatuur-lijkeomge-ving

Natuur Tech-niek

Ge-zond-heid

Econo-mie

Recht Gedragenmaat-schap-pij

Taalencul-tuur

Sectorover-stij-gend

Totaal

x1000Isced-gebieden

Onderwijs 67,7 0,8 0,4 – – – – 16,0 0,0 – 84,8Taalwetenschappen,geschiedenisenkunst 0,1 – 0,0

7,8 – 1,4 0,0 2,7 43,4 0,2 55,6

Socialewetenschappen,bedrijfskundeenrechten 0,2 2,5 0,3 8,3 0,1 144,8 28,1 50,2 7,9 – 242,4Natuurwetenschappen,wiskundeeninformatica – 1,6 12,1 19,4 0,2 6,9 – – – 0,4 40,5Techniek,industrieenbouwkunde – 2,4 0,5 48,2 0,0 0,0 – 0,5 0,6 – 52,2Landbouwendiergeneeskunde – 5,3 – – 1,5 – – – – – 6,8Gezondheidszorgenwelzijn – 0,2 4,0 5,1 62,7 0,3 – 37,9 0,0 – 110,2Persoonlijkedienstverlening,vervoer,milieuenveiligheid – 1,2 0,3 3,4 1,4 32,0 – 2,7 – – 41,1Onbekend – – 0,4 – – – – – 0,0 – 0,4

Totaal 68,0 14,0 18,0 92,1 65,9 185,4 28,1 110,0 52,0 0,5 634,0



Tabel 3.5 Kerncijfers levenlang leren

2000 2005 2007 2008 2009 2010

x1000

Post-initieelonderwijs1)Deelnemers 1295 1313 1457 1492 1475

%

Participatie2)Totaal 13,7 13,8 15,3 15,7 15,5Mannen 14,5 13,5 14,7 15,3 14,9Vrouwen 13,0 14,1 15,8 16,1 16,2

x1000

OpenUniversiteitDeelnemers3) 20,1 16,9 15,2 13,7 13,1 13,3

%

ProgrammaDiplomastudenten 66 78 64 69 66 66Cursusstudenten 20 10 18 12 14 14Nogopen 14 12 18 19 20 20

Bron:CBS(Enquêteberoepsbevolking;Onderwijsstatistieken).

1) Decijfersoverhetpost-initieelonderwijsin2009zijnvoorlopigecijfers.2) Alspercentagevandeovereenkomstigegroepindebevolkingdiegeeninitieelonderwijsmeervolgt.3) Actievestudenten,datwilzeggenstudentendiezichineenjaarvooréénofmeercursussenhebbenaangemeld,standper1januari.


Tabel 3.6Kerncijfers financiën onderwijsinstellingen

2000 2005 2006 2007 2008

Primaironderwijs1)Totalebaten mlneuro . . 8362 8702 9225Totalelasten mlneuro . . 8289 8625 9232Saldooverigeposten2) mlneuro . . 71 109 68Exploitatieresultaat3) mlneuro . . 144 185 60

Solvabiliteit 1 . . 0,60 0,60 0,58Liquiditeit 1 . . 2,58 2,54 2,48Rentabiliteit % . . 1,7 2,1 0,7

Voortgezetonderwijs4)Totalebaten mlneuro 4297 5866 6116 6397 6635Totalelasten mlneuro 4272 5786 6026 6346 6610Saldooverigeposten2) mlneuro 50 40 26 49 41Exploitatieresultaat3) mlneuro 75 119 115 100 66

Solvabiliteit 1 0,46 0,47 0,46 0,46 0,44Liquiditeit 1 1,90 1,79 1,73 1,66 1,41Rentabiliteit % 1,8 2,0 1,9 1,6 1,0

MiddelbaarberoepsonderwijsTotalebaten mlneuro 2787 3747 3826 4247 4419Totalelasten mlneuro 2716 3644 3730 4226 4428Saldooverigeposten2) mlneuro –7 21 –19 –1 –17Exploitatieresultaat3) mlneuro 64 123 78 20 –27

Solvabiliteit 1 0,51 0,51 0,48 0,46 0,39Liquiditeit 1 1,34 1,52 1,26 0,97 0,90Rentabiliteit % 2,3 3,3 2,0 0,5 –0,6

HogerberoepsonderwijsTotalebaten mlneuro 1954 2715 2803 2931 3140Totalelasten mlneuro 1889 2602 2723 2861 3100Saldooverigeposten2) mlneuro –31 –23 –11 –32 –14Exploitatieresultaat3) mlneuro 33 90 68 38 25


Wetenschappelijkonderwijs5)Totalebaten mlneuro 3552 4574 4740 4956 5474Totalelasten mlneuro 3558 4535 4605 4833 5334Saldooverigeposten2) mlneuro 43 0 13 25 –5Exploitatieresultaat3) mlneuro 38 40 147 148 135


Bron:OCW(DUO),CBS(Statistiekvandeonderwijsuitgaven).

1) Inclusiefhet(voortgezet)speciaalonderwijs.2) Hetsaldouitoverigepostenbestaatonderandereuitdefinanciëlebatenenlastenzoalsrentebaten,rentelastenenwinstofverliesopbeleggingen.

3) Hetexploitatieresultaatisdesomvanhetsaldouittotalebatenenlastenenhetsaldouitoverigeposten.4) Inclusiefpraktijkonderwijsenexclusiefvoortgezetspeciaalonderwijs.5) InclusiefdeOpenUniversiteit


4. Stromen in het onderwijs

Nahetexameninhetvoortgezetonderwijsstaanleerlingenvoordekeuzevooreenvervolgstudie.Demeestgangbarerouteslopenvanhetvmbonaarmbo,vanhavonaarhboenvanvwonaarhetwetenschappelijkonderwijs.Maarookandererouteszijnmogelijk.Sommigeleerlingenstapelenopleidingenengaanbijvoorbeeldvanvmbonaarhavoomzotekunneninstromeninhethbo.Eendeelvandeleerlingenkiestervoornietverdertelerenenverlaathetonderwijs,aldanniettijdelijk.Ooknaeendiplomaophetmbokunnenleerlingenverschillenderouteskiezen:gaanwerken,doorlerenbinnenhetmboofdoorstromennaarhethbo.

4.1 Doorstroom vanuit vmbo naar havo/mbo

Hetvmbogeldtvooralalsvoorbereidingophetmiddelbaarberoepsonderwijs.Hetmerendeelvandevmbo-gediplomeerdenvervolgtdeopleidingdanookophetmbo.Doorstroomnaareenhogereopleidingisvoorvmbo-leerlingenvanbelang,omdateenvmbo-diplomanoggeenstartkwalificatieoplevert.Een leerlingheefteenstartkwalificatiewanneerhijtenminsteeenhavo-ofvwo-diplomaheeftofeendiplomaopmbo-niveau2(basisberoepsopleiding).Personenmeteenstartkwalifi-catiezijnsuccesvolleropdearbeidsmarktdanpersonenzonderzo’nkwalificatie.

Negen op de tien vmbo’ers naar mboNaeenvmbo-diplomabehaald tehebben in2008/’09stroomdebijna90procentvandevmbo’ersdoornaarhetmbo.Ongeveer9procentvanallevmbo-gediplo-meerden ging naar de havo. Doorstroom naar de havo is alleenmogelijk voorgeslaagdendiedegemengdeof theoretische leerweg (vmbo-gt)hebbengedaan.Vooral vanuit de theoretische leerweg wordt de overstap naar de havo veelgemaakt.Inschooljaar2009/’10stroomde21procentvandegediplomeerdenuit2008/’09vanuitdezeleerwegdoornaardehavo.Bijdegemengdeleerwegginghetom7procent.Jongensenmeisjesverschillenindedoorstroomvanuithetvmbo.Jongensstapelenietsvakerdanmeisjes.Meisjesstromenietsvakerdoornaarhetmbo.

Toename doorstroom vmbo-bk naar mbo De afgelopen jaren is de doorstroom vanuit de basisberoepsgerichte leerweg(vmbo-b)endekaderberoepsgerichteleerweg(vmbo-k)naarhetmboflinktoege-nomen.In2005/’06zat87procentvandevmbo-b-gediplomeerdenuithetschool-jaardaarvoorophetmbo.Ditaandeelnamelkjaarietstoe,tot94procentin2009/’10.Dedoorstroomnaarhetmbovanuitvmbo-knamtoevan93procentin2005/’06naarruim96procentin2009/’10.


Deuitstroomuithetonderwijsisindezelfdeperiodeflinkgedaald.Ditbeeldkomtnaar voren bij de daling van het aandeel voortijdig schoolverlaters vanuit hetvmbo.Ziehiervoorhoofdstuk6.Vanuitdegemengdeentheoretischeleerwegvanhetvmbonamdedoorstroomnaarhetmboietsaftengunstevandedoorstroomnaardehavo.

Vmbo’ers kiezen op de havo voor economie en maatschappijDevmbo’ersdienaardehavogaankiezenvooralvoorhetprofieleconomieenmaatschappij. Zij hebben vaker dit profiel dan gemiddeld in havo 4. Dit geldtzowelvoorjongensalsvoormeisjesenvoorautochtonenenniet-westersealloch-tonen.

Vanuit laagste niveau vmbo vaker naar bbl Vmbo’ersdiedoorstromennaarhetmbovolgendaarvooraldeberoepsopleidendeleerweg (bol).Vanuit het laagste niveauvanhet vmbo,de basisberoepsgerichteleerweg, wordt vaker gekozen voor de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) danvanuitandereleerwegen.Debblbestaatuiteencombinatievanwerkenenleren,waarbij het grootste deel van de opleiding bestaat uit beroepspraktijkvorming.Ruim22procentvandegediplomeerdenuitvmbo-bgaandebbldoen,tegenover13procentuitvmbo-ken3procentvanuitvmbo-gt.Vooral jongensuitvmbo-bkiezenvoordebbl.Ruimeenderdevandegediplomeerde jongensuitvmbo-bkoosin2009/’10voordebbl.Bijdemeisjesgaathetom10procent.

Meisjes kiezen voor zorg, jongens voor techniek of economieVanuitalleleerwegenvanhetvmbokiezenmeisjesvakervooreenopleidingindesectorzorgdanvooranderesectoren.Economiekomtopdetweedeplaats.Jongensdievanuitvmbo-bofvmbo-knaarhetmbogaan,kiezenvooralvoortechniek.Ookhier staat economieopde tweedeplaats.Vanuitvmbo-gt is economiedemeestgekozensectorvoorjongensophetmbo,gevolgddoortechniek.Vanuitalleleer-wegenwordtlandbouwhetminstvaakgekozen.

Hoe hoger leerweg vmbo, hoe hoger niveau mboDoorgaansgeldtdathoehogerdeleerweginhetvmbo,hoehogerhetniveauinhetmbo.Opvallend ishethogeaandeel jongensuit vmbo-kdie inhetmbo slechtsniveau2(debasisberoepsopleiding)volgen,terwijldezeleerwegtoeganggeefttotniveau3(devakopleiding)en4(demiddenkader-enspecialistenopleiding)vanhetmbo.Zijdoenopniveau2vooralopleidingentotautotechnicus,kok,timmer-man,beveiligerofinstallateur.Opdehogerembo-niveausdoenjongensopleidin-genophetgebiedvanICT,sport,administratieenengeneering.Meisjeskiezenvanuitalleleerwegeneenhogerniveauinhetmbodanjongens.Zijdoenvooralopleidingenophetgebiedvanmaatschappelijkwerk,verpleegkundeofpedagogischwerk.Leerlingenmet leerwegondersteuning inhetvmbo(lwoo)


volgendezelfdeniveaus inhetmboals leerlingendiedezeextraondersteuningniethebbengehad.

4.2 Doorstroom vanuit havo naar vwo, mbo of hbo

Na het behalen van een havo-diploma ligt een vervolgopleiding in het hogerberoepsonderwijs (hbo) voorde hand.Ook kan een leerling kiezen omdoor telerenophetvwoofhetmbo.

Veel doorstroom van havo naar hbo Hetmerendeelvandehavo-gediplomeerdenkiestvooreenhbo-opleiding.Nahetbehalenvaneenhavo-diplomain2008/’09begonin2009/’10ongeveer79procentvandezeleerlingenaaneenhbo-opleiding.Bijna4procentkoosvooreenvervolginhetvwoenmeerdan3procentgingnaarhetmbo.Ongeveer13procentvandehavistenverlietnahetbehalenvanhetdiplomain2008/’09aldanniettijdelijkhetonderwijs.Zijstoppenbijvoorbeeldvoorkortereoflangeretijdmethetvolgenvanonderwijs of gaan een opleiding volgen in het particulier onderwijs of in hetbuitenland.Dedoorstroomvanhavonaarhbois,naeenlichtedaling,recentweerietsgeste-gen.Stapelenvanuitdehavogebeurtjuistminderdanindevoorgaandejaren.Nahetbehalenvanhetdiplomain2008/’09stroomdebijna4procentvandehavisten

0

20

40

60

80

100

Vmbo gtVmbo kVmbo bVmbo gtVmbo kVmbo b

Jongens Meisjes

Basisberoeps-opleiding Vakopleiding

Middenkader- en specialistenopleiding

Assistent-opleiding

%

4.1 Doorstroom vmbo 4 met diploma naar mbo-niveau per geslacht, 2008/’09–2009/'10*



doornaarhetvwo.Tweejaareerderwasdezedoorstroomnog5procent.Ookdedoorstroomnaarhetmbo isdeafgelopen jaren ietsgedaald tengunstevanuit-stroomuithetonderwijs.Jongensenmeisjesstromenongeveerevenvaakvandehavonaarhethbo.Welverschillenjongensenmeisjesindedoorstroomnaarvwoofmbo.Jongenskiezenvakervoorhetvwodanmeisjes.Bijna5procentvandejongensenruim3procentvandemeisjesstroomdenadehavoin2008/’09doornaarhetvwo.Meisjesgingenietsvakernaarhetmbo(4procent)danjongens(bijna3procent).

MetcultuurenmaatschappijminderdoorstroomnaarhboHavo-gediplomeerdendiehetprofielcultuurenmaatschappijvolgden,stromenmindervaakdoornaarhethbodangediplomeerdenmeteenanderprofiel.Bijna74procentvandehavo-gediplomeerdenuit2008/’09stroomdemetditprofieldoornaar het hbo. Bij de andere profielen was dit 79 procent of 80 procent. Zoweljongens(68procent)alsmeisjes(75procent)stromenmetditprofielmindervaakdoor,maarhetverschilmetdeandereprofielenisbijdejongensgroter.Dedoorstroomnaarhetvwovindtvooralplaatsvanuitdenatuurprofielen.Methet profiel natuur en techniek stromen meisjes vaker door naar het vwo danjongens.Metditprofielstroomt9procentvandemeisjesmeteenhavo-diplomauit2008/’09doornaarhetvwo(jongens7procent).Overigensvolgenslechtsweinigmeisjesditprofiel.Doorstroomnaarhetmbogebeurtvakermethetprofielcultuurenmaatschappijdanmetdeandereprofielen.

0

20

40

60

80

100




Natuur en techniek




Natuur en techniek

MeisjesJongens

Mbo HboVwo

%

4.2 Doorstroom havo 5 met diploma naar vwo, mbo of hbo per profiel en geslacht, 2008/’09–2009/'10*



Doorstroom havo naar mbo vooral naar hoogste niveauDehavobereidtleerlingenvooropeenhogereberoepsopleiding.Doorstroomnaarhetmboligtdaaromnietergvoordehand.Tochkiestmeerdan3procentvandehavo-gediplomeerdenuit2008/’09vooreenvervolgophetmbo.Zijgaandanvoor-al naar de beroepsopleidende leerweg (bol) van het mbo en naar het hoogsteniveau,niveau4.Jongensdoenvakerdeberoepsbegeleidendeleerweg(bbl)danmeisjesenzijvolgenookietsvakereenlagerniveaudanmeisjes.Jongensgaannade havo op hetmbo vooral opleidingen doen op het gebied van horecaonder-nemingensportenbewegen.Opleidingenophetgebiedvanhorecaondernemingzijnookpopulairbijmeisjesdievanhavonaarmbostromen.Verdervolgenzijvooralopleidingenophetgebiedvanvormgevingenverpleegkunde.

4.3 Doorstroom vanuit vwo naar hbo of universiteit

Aanheteindvanhunopleidinginhetvwostaanleerlingenvoordekeuzetusseneen universitaire studie of eenmeer praktijkgerichte hbo-opleiding. Demeestevwo-gediplomeerdenkiezenvooreenuniversitairestudie.

Ruim zeven op de tien vwo-gediplomeerden naar universiteitNahetbehalenvaneenvwo-diplomainschooljaar2008/’09stroomde71procentvandeleerlingendoornaarhetwetenschappelijkonderwijsin2009/’10.Ongeveer13 procent ging naar het hoger beroepsonderwijs. Daarnaast verliet ongeveer16procentvandevwo-gediplomeerdenaldanniettijdelijkhetbekostigdonder-wijs, bijvoorbeeld om te reizen, te werken of een opleiding in het particuliereonderwijstegaanvolgen.Dedoorstroomvanvwonaardeuniversiteitveranderdenietveelindeafgelopenjaren.Dedoorstroomnaarhethbovanuithetvwonamindeafgelopenvierjaarietsaf,vanbijna15procentbijdeovergangvanschooljaar2004/’05naar2005/’06totminderdan13procentbijdeovergangvan2007/’08naar2008/’09.Nustijgtdedoorstroom naar het hboweer licht naar ruim 13 procent bij de overgang van2008/’09naar2009/’10.

Jongens vaker naar de universiteitJongensenmeisjesverschillenindekeuzediezijmakenvooreenvervolgopleidingnahetvwo.Jongenskiezenvakervoordeuniversiteitdanmeisjes.Driekwartvandejongensentweederdevandemeisjesstroomdenahetvwo-diplomain2008/’09door naar de universiteit. Populaire studies onder jongens zijn bedrijfskunde,rechten en economie. Meisjes kiezen voornamelijk voor psychologie, rechten,geneeskundeofpedagogiek.Meisjeskiezennahetvwovakerdanjongensvoorhethbo.Ongeveer16procentvandemeisjesmaaktedezekeuzeen11procentvandejongens.Meisjeskiezenop


hethbovooralvoordepaboofeenopleidingtotverpleegkundige.Jongensdoenophethbovaakcommerciëleeconomieofwerktuigbouwkunde.

Leerlingen met cultuurprofiel kiezen minder vaak voor de universiteit Deverschillendekeuzes van jongens enmeisjeswordendeels bepaalddoordeprofielendiezijvolgenophetvwo.Meisjesvolgenvakerhetprofiel cultuurenmaatschappijdanjongens.Metditprofielwordtmindervaakdoorgestroomdnaardeuniversiteitenvakernaarhethbo.Ongeveerzesopdetienvwo-gediplomeer-denmethetprofielcultuurenmaatschappijstromendoornaarhetwetenschap-pelijkonderwijs.Methetprofielnatuurentechniekisdezedoorstroomgroter(achtopdetien).Jongensenmeisjesmetdeprofielennatuurentechniekencultuurenmaatschappijverschillenweinigindekeuzediezijmakenvoorvervolgonderwijs.Leerlingenmetdeprofielennatuurengezondheideneconomieenmaatschappijverschillenmeer in hun keuzen:meisjes kiezen vaker voor het hbo en jongenskiezenvakervoordeuniversiteit.

4.4 Doorstroom binnen het mbo

Deelnemersaandembo-niveaus1–3kunnennahetbehalenvaneendiplomanietdirectdoorstromennaarhethogeronderwijs.Hiervoor isnamelijkeendiplomanodigopniveau4ofeenhavo-ofvwo-diploma.Welkunnenmbo-gediplomeerden

0

20

40

60

80

100




Natuur en techniek




Natuur en techniek

Jongens Meisjes

Hbo Wo

%

4.3 Doorstroom vwo 6 met diploma naar hbo of wo per profiel en geslacht, 2008/’09–2009/'10*



vanniveau1–3doorlerenbinnenhetmbovooreendiplomaopeenhogerniveau.Doorstroombinnenhetonderwijsisextravanbelangvoormbo-gediplomeerdenopdeassistentopleiding(niveau1),omdatzijnoggeenstartkwalificatiehebben.

Afname doorstroom naar hoger niveau vanuit mbo 1 of 2Nahetbehalenvaneendiplomavoordeassistentopleidingofbasisberoepsoplei-dingvanhetmbo(niveau1en2)in2008/’09leertbijnadehelftdooropeenhogerniveauinhetmboin2009/’10.Nahetbehalenvaneendiplomavoordevakoplei-ding(mbo-niveau3)leert30procentvandedeelnemersdooropeenhogerniveau(niveau4).Hetaantalmbo-gediplomeerdenopniveau1en2datdoorstroomtnaareenhogerniveauophetmboisdeafgelopentweejaargedaald.Vandegediplomeerdenopniveau1uit2008/’09 stroomde48procentdoornaareenhogerniveau.Ditwas52procentin2006/’07.Vandegediplomeerdenopniveau2namdedoorstroomafvan51procentin2005/’06tot47procentin2007/’08.Vandegediplomeerdenopmbo-niveau2uit2008/’09stroomdeweer48procentdoornaareenhogermbo-niveau.Doorstroomnaareenhogermbo-niveauvangediplomeerdenopniveau3isdeafgelopenjarengelijkgebleven.Mannenenvrouwenmeteenmbodiplomaopniveau1verschillenweinigindedoorstroombinnenhetmbonaareenhogerniveau.Bijniveau2en3zijnerwelwatverschillen.Vrouwenmeteenmbo-diplomaopniveau2stromenvakerdoornaareen hoger mbo-niveau dan mannen met zo’n diploma. Met een diploma opniveau3stromenmannenvakerdoornaareenhogerniveaudanvrouwen.

Weinig doorstroom naar hoger niveau mbo vanuit sector landbouw niveau 1Dedoorstroombinnenhetmbonaniveau1 ligtbijdesector landbouwvrij laag.Slechtséénopdevijfgediplomeerdenstroomtbinnenhetmbodoornaareenhogerniveau.Bijdeanderesectorenstroomtéénopdetweegediplomeerdendoornambo-niveau1.Bijdesectoreconomieisooknaeendiplomaopniveau3dedoorstroominhetmbonogredelijkhoog,teweten45procent.Bijanderesectorenvarieertdedoor-stroomnaniveau3van19procentbijtechniektot26procentbijzorg.Bijdesectorlandbouwstromenvrouwennaeendiplomaopniveau1mindervaakdoornaareenhogermbo-niveaudanmannen.Naniveau2en3doenzijditbijdezesectorjuistietsmeerdanmannen.Bijzorgenwelzijnisdedoorstroomnaniveau1en2bijzowelmannenalsvrouwenredelijkhoog,ongeveer50procent.Naniveau3stromenhiermindervrouwen(25procent)danmannen(40procent)door.Vanuitdesectoreconomieisdedoorstroomvanuitniveau1en2bijzowelmannenalsvrouwenhoog,bijniveau1rondde52procentenbijniveau2rondde45procent.Naniveau3stromenbijeconomiemindervrouwendoor(38procent)danmannen(49procent).Bijtechniekishetbeeldomgekeerd.Bijniveau1en2verschillenman-nenenvrouweneveneensweinig,maarbijniveau3stromenvrouwenvakerdoordanmannen(32procenten18procent).


Overstap van bol naar bblEendeelvandembo-gediplomeerdendiedoorstromenbinnenhetmbowisseltvan de beroepsopleidende leerweg (bol) naar de beroepsbegeleidende leerweg(bbl).Nahetbehalenvaneendiplomaopniveau1in2008/’09stroomde10procentvandedeelnemersaandeboldoornaareenhogerniveauinhetmboenwisseldevandebolnaardebbl.Daarnaaststroomde56procentvandebol-deelnemersdoorbinnenhetmboenbleefbijdebol.Mannenmakenvakereenoverstapvanbolnaarbbldanvrouwen.Naniveau1vandembo-bolstroomt14procentvandemannendoorenswitchthierbijnaardebbl.Bijdevrouwengaathetom6procent.Mbo-gediplomeerdenaandebolopniveau2enhogerwisselennogmaarweinigvanbolnaarbbl.Andersomkomtdoorstroomvanbblnaarbolbijnanietvoor.

4.5 Doorstroom vanuit mbo-niveau 4 naar het hbo

Groot deel mbo-4-gediplomeerden naar hboNahetbehalenvaneenmbo-diplomaligtdeoverstapnaardearbeidsmarktvoordehand.Tochbesluitentweeopdevijfmbo-gediplomeerdenopniveau4omdoortelerenvooreenhogerniveau.Zijmakendeoverstapnaarhethbo.Deafgelopenjarendaaldehetaandeelmbo-gediplomeerdenopniveau4datdoor-stroomdenaarhethbolichtvan42procentin2006/’07(mbo-gediplomeerdenuit2005/’06)totbijna39procentin2008/’09.Inhetschooljaar2009/’10stijgthetweernaar40procent.

0

10

20

30

40

50

60

VakopleidingBasisberoepssopleidingAssistentopleiding

Zorg en welzĳn Economie TechniekLandbouw

%

4.4 Doorstroom mbo niveau 1–3 met diploma naar hoger niveau naar sector, 2008/’09–2009/'10*



Mannen stromen vaker door Mannenlerenietsvakerdoorinhethbonahethalenvaneenmbo-4-diplomadanvrouwen.In2009/’10ging42procentvandemannendiein2008/’09eenmbo-4-diplomabehaaldendoornaarhethbo.Bijdevrouwenginghetom38procent.Populairehbo-opleidingenvoordembo-doorstromerszijncommerciëleeconomieofbouwkundebijmannenenpabo,maatschappelijkwerk,pedagogischehulpver-leningofpedagogiekbijvrouwen.

Grootste doorstroom naar hbo vanuit mbo-economie Deelnemersaandesectoreconomieophetmbostromennahetbehalenvanhundiplomaopniveau4hetvaakstdoornaarhethbo.Vaakhebbenzijeenopleidinggedaanophetgebiedvanadministrateur,ondernemergroothandel,ondernemerdetailhandelofhorecaondernemer.Bijnadehelftvandegediplomeerdenaandesectoreconomiestroomtdoornaarhethbo.Zijgaandaarvooralopleidingendoenophetgebiedvancommerciëleeconomie,bedrijfseconomieofrechten.Dedoor-stroomnaarhethbovanuitdesectorentechniek(37procent)enzorgenwelzijn(35 procent) verschiltmaarweinig. Vanuit techniek gaatmen op het hbo vaakbouwkunde doen, vormgeving,werktuigbouwkunde of elektrotechniek. Vanuitzorg en welzijn gaat het grootste deel van de gediplomeerden de pabo doen.Andereveelvoorkomendestudieszijnpedagogischehulpverlening,maatschap-pelijkwerk,pedagogiekofverpleegkunde.De doorstroom naar het hbo vanuit de sector landbouw ismet 27 procent hetlaagst.Vanuitdezesectorwordtvaakeenopleidinggedaanophetgebiedvandier-

0

10

20

30

40

50

60

TechniekEconomieZorg en welzĳn

LandbouwTechniekEconomieZorg en welzĳn

Landbouw

Mannen Vrouwen

%

4.5 Doorstroom mbo-niveau 41) met diploma naar hbo per sector en geslacht, 2008/’09–2009/10*

Bron: CBS (Onderwĳsstatistieken).1) Middenkader- en specialistenopleiding.


en veehouderij, educatie en kennismanagement van de groene sector of dier-management.Vanuitdesectoreneconomieenlandbouwstromenmannenietsvakerdoornaarhet hbo dan vrouwen. Na het behalen van hun diploma in 2008/’09 stroomde51procentvandemannenvanuiteconomiedoorenongeveer44procentvandevrouwen.Bijlandbouwginghetom32procentvandemannenen23procentvandevrouwen.Vanuitdesectortechniekisjuistdedoorstroomvanvrouwengroter(40procent)danvanmannen(37procent).Bijdesectorzorgligtdedoorstroomvanmannenenvrouwenrondde35procent.


Tabel 4.1 Trends in keuze voor vervolgonderwijs na diploma in het vo, 2004/’05–2008/’09*

Eenheid 2004/’05–2005/’06

2005/’06–2006/’07

2006/’07–2007/’08

2007/’08–2008/’09

2008/’09–2009/’10*

Basisjaar Bestemmingsjaar

Vmbo4 Totaal abs1) 24520 27000 25780 23960 22500basisberoeps- mbo-assistentopleiding % 4,1 3,6 2,8 2,4 2,3gerichte mbo-basisberoepsopleiding % 77,6 79,4 81,1 84,6 86,0leerwegmet mbo-vakopleiding % 4,1 5,2 5,3 4,9 4,1diploma mbo-middenkader-enspecialistenopleiding % 1,0 1,2 1,1 1,2 1,0

overig % 0,5 0,3 0,4 0,4 0,5uitonderwijs2) % 12,7 10,3 9,4 6,6 6,1

Vmbo4 Totaal abs1) 21600 26780 27750 27300 26530kaderberoeps- mbo-assistentopleiding % 1,1 1,0 0,7 0,4 0,5gerichte mbo-basisberoepsopleiding % 18,2 19,2 19,8 21,9 20,0leerwegmet mbo-vakopleiding % 32,0 31,7 32,5 34,0 36,8diploma mbo-middenkader-enspecialistenopleiding % 41,8 42,1 41,6 39,6 39,0

overig % 0,3 0,2 0,2 0,2 0,3uitonderwijs2) % 6,6 5,8 5,2 3,9 3,4

Vmbo4 Totaal abs1) 41080 46170 47450 48010 47240gemengdeen havo % 15,1 16,1 18,7 18,8 18,6theoretische mbo-assistentopleiding % 0,7 0,5 0,4 0,2 0,2leerwegmet mbo-basisberoepsopleiding % 4,9 5,0 5,1 5,4 5,0diploma mbo-vakopleiding % 15,5 15,4 15,2 15,9 16,5

mbo-middenkader-enspecialistenopleiding % 58,7 58,3 56,0 55,8 56,1overig % 0,5 0,3 0,6 0,6 0,6uitonderwijs2) % 4,6 4,4 4,0 3,3 3,0

Havo5met Totaal abs1) 35720 38020 39670 41300 40520diploma vwo % 4,3 4,8 4,9 4,2 3,9

mbo-assistentopleiding % 0,1 0,0 0,0 x xmbo-basisberoepsopleiding % 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3mbo-vakopleiding % 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4mbo-middenkader-enspecialistenopleiding % 3,4 3,3 3,0 3,0 2,7hbo % 79,0 78,3 77,9 77,8 78,8overig % 0,6 0,6 0,6 0,6 0,7uitonderwijs % 11,9 12,3 12,9 13,6 13,1

Vwo6met Totaal abs1) 27790 29310 30330 32410 34080diploma hbo % 14,5 13,6 13,4 12,7 13,2

wo % 71,3 71,7 71,4 70,8 70,9overig % 0,5 0,4 0,5 0,3 0,4uitonderwijs % 13,7 14,3 14,8 16,3 15,5


1) Deaantallenzijnafgerondop10-tallen.Depercentageszijnberekendopdeonafgerondeaantallen.Cijferszijngeheim(x)wanneerdeaantallenkleinerzijndan10.

2) Leerlingendiemeteenvmbo-diplomaofeendiplomaopmbo-niveau1hetonderwijsverlatenzijnvoortijdigschoolverlaters.Hetpercentageuitstroomindezetabelkanechterafwijkenvandepercentagesvoortijdigschoolverlatersinhoofdstuk7.Ditkomtdoorhetselecterenvaneenanderepopulatiebijhetbepalenvanvoortijdigschoolverlatersenhetgegevendatiemandalopeeneerdermomenteenstartkwalificatiekanhebbenbehaald.


Tabel 4.2Trends in keuze voor vervolgonderwijs na diploma in het mbo, 2004/’05–2008/’09*

Eenheid 2004/’05–2005/’06

2005/’06–2006/’07

2006/’07–2007/’08

2007/’08–2008/’09

2008/’09–2009/’10*


Assistentopleiding Totaal abs1) 8970 10370 10450 10420 9630niveau1metdiploma mbo-niveau1 % 2,0 2,6 2,8 2,8 3,8

mbo-niveau2 % 48,1 49,2 49,3 47,2 46,1mbo-niveau3 % 1,4 2,1 1,4 1,7 1,3mbo-niveau4 % 0,9 0,9 1,0 0,6 0,6overig % 0,4 0,3 0,4 0,3 0,5uitonderwijs2) % 47,2 44,9 45,2 47,4 47,8

Basisberoepsopleiding Totaal abs1) 33200 39130 39160 42020 43490niveau2metdiploma mbo-niveau1 % 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1

mbo-niveau2 % 4,4 4,8 4,5 4,1 3,6mbo-niveau3 % 45,2 43,4 43,2 40,6 41,7mbo-niveau4 % 7,1 7,8 8,0 6,6 6,1overig % 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6uitonderwijs % 42,6 43,3 43,7 47,9 47,9

Vakopleiding Totaal abs1) 32470 35470 35760 36740 38360niveau3metdiploma mbo-niveau1 % 0,0 x 0,0 x 0,0

mbo-niveau2 % 0,7 0,7 0,8 0,7 0,7mbo-niveau3 % 7,0 7,4 7,0 6,6 6,4mbo-niveau4 % 29,4 29,5 30,3 29,7 29,7overig % 2,1 2,5 2,5 2,2 2,3uitonderwijs % 60,8 59,8 59,4 60,7 60,8

Middenkader-en Totaal abs1) 42910 52350 53910 55290 56240specialistenopleiding mbo-niveau1 % x x x x xniveau4metdiploma mbo-niveau2 % 0,3 0,3 0,3 0,3 0,2

mbo-niveau3 % 0,8 0,9 0,9 0,9 1,0mbo-niveau4 % 4,9 4,3 4,6 4,3 4,4hbo % 41,8 41,8 40,8 38,9 39,7overig % 0,1 0,1 0,2 0,2 0,2uitonderwijs % 52,2 52,7 53,3 55,5 54,6


N.B.Voordevoetnoten,zietabel4.1.


Tabel 4.3 Keuze voor vervolgonderwijs na een diploma in het vo of mbo naar geslacht, 2008/’09–2009/’10*

Eenheid Mannen Vrouwen


Vmbo4basisberoeps- Totaal abs1) 12580 9920gerichteleerwegmet mbo-assistentopleiding % 3,4 1,0diploma mbo-basisberoepsopleiding 84,4 88,1

mbo-vakopleiding 4,4 3,8mbo-middenkader-enspecialistenopleiding 0,9 1,0overig 0,4 0,5uitonderwijs2) 6,4 5,6

Vmbo4kaderberoeps- Totaal abs1) 13770 12760gerichteleerwegmet mbo-assistentopleiding % 0,9 0,1diploma mbo-basisberoepsopleiding 29,9 9,3

mbo-vakopleiding 27,3 47,0mbo-middenkader-enspecialistenopleiding 37,9 40,1overig 0,3 0,3uitonderwijs2) 3,6 3,2

Vmbo4gemengdeen Totaal abs1) 23780 23470theoretischeleerweg havo % 19,4 17,7metdiploma mbo-assistentopleiding 0,3 0,0

mbo-basisberoepsopleiding 7,6 2,4mbo-vakopleiding 16,9 16,2mbo-middenkader-enspecialistenopleiding 52,2 60,1overig 0,7 0,5uitonderwijs2) 2,9 3,0

Havo5met Totaal abs1) 19560 20970diploma vwo % 4,8 3,1

mbo-assistentopleiding 0,0 0,0mbo-basisberoepsopleiding 0,4 0,2mbo-vakopleiding 0,3 0,4mbo-middenkader-enspecialistenopleiding 2,0 3,5hbo 79,3 78,4overig 0,8 0,7uitonderwijs 12,4 13,8

Vwo6met Totaal abs1) 15650 18430diploma hbo % 10,6 15,5

wo 75,4 67,0overig 0,3 0,4uitonderwijs 13,7 17,1

Assistentopleiding Totaal abs1) 5810 3820niveau1metdiploma mbo-assistentopleiding % 4,3 2,9

mbo-basisberoepsopleiding 46,2 45,9mbo-vakopleiding 1,2 1,4mbo-middenkader-enspecialistenopleiding 0,5 0,7overig 0,5 0,5uitonderwijs2) 47,3 48,6

Basisberoepsopleiding Totaal abs1) 26700 16790niveau2metdiploma mbo-assistentopleiding % 0,0 0,1

mbo-basisberoepsopleiding 4,3 2,5mbo-vakopleiding 41,4 42,3mbo-middenkader-enspecialistenopleiding 5,2 7,4overig 0,7 0,5uitonderwijs 48,3 47,1

Vakopleiding Totaal abs1) 17330 21030niveau3metdiploma mbo-assistentopleiding % 0,0 0,0

mbo-basisberoepsopleiding 1,2 0,3mbo-vakopleiding 8,7 4,6mbo-middenkader-enspecialistenopleiding 32,0 27,9overig 2,4 2,1uitonderwijs 55,7 65,0

Middenkader-en Totaal abs1) 25410 30830specialistenopleiding mbo-assistentopleiding % 0,0 0,0niveau4metdiploma mbo-basisberoepsopleiding 0,3 0,1

mbo-vakopleiding 1,1 0,9mbo-middenkader-enspecialistenopleiding 5,1 3,7hbo 42,2 37,7overig 0,1 0,2uitonderwijs 51,1 57,4


N.B.Voordevoetnotenzietabel4.1.


5. Studievoortgang

Meisjesuiteenvmbogtbrugklaskomenvakeropdehavoterechtdanjongens.DescoreopdeEindtoetsBasisonderwijsspeelteenrolbijdezekeuzevooreenbrugklasniveau,maarhetverschiltussendetoetsscoreenhetbrugklasniveauheeftookeeneffectopdeverdereloopbaaninhetvoortgezetonderwijs.VandeleerlingenineenbepaaldbrugklasniveaukomendeleerlingenmeteenhogeradviesopbasisvandescoreopdeEindtoetsookvakerweerterechtopdathogereniveau.Inhetmiddelbaarberoepsonderwijsishetslagingspercentagevanvrouwenhogerdanvanmannen.Vooralbijniveau3en4zijndeverschillengroot.Bijniveau1en3valtopdateengrotegroepdeelnemerseendiplomaopeenhogerniveauhaaltdanhetniveauwaaropzijdeopleidingzijngestart.Zowelinhethogerberoepsonderwijsalsinhetwetenschappelijkonderwijshebbenvrouweneenduidelijkhogerstudierendementdanmannen.Vooralbijdestudierichtingen ‘onderwijs’en‘gezondheidszorgenwelzijn’ishetverschilinhetpercentageafgestudeerdenerggroot.Vandevoltijdhbo’ersisnavijfjaarruimeenvijfdemetdestudiegestopt.

5.1 Studievoortgang in het voortgezet onderwijs

Inschooljaar2005/’06zijn190duizendleerlingenbegonnenmethunopleidinginhetvoortgezetonderwijs.Ongeveer70procentvandeleerlingenisgestartineengemengdebrugklas,zoalseenbrugklasvoorvmbo-theoretisch/havoofeenbrug-klasvoorhavo/vwo.Deoverigeleerlingenhebbenindebrugklasalgekozenvooréénbepaaldonderwijstypeenzittenbijvoorbeeldineenbrugklasvoordebasis-beroepsgerichteleerwegvanhetvmboofineenhavo-brugklas.Inonderstaandeanalyseszijnallebrugklassersuitschooljaar2005/’06gevolgdtotenmethetbeginvanschooljaar2009/’10.Ditiseenperiodevanvierschooljarenplusdestartpositieinhetvijfdeschooljaar.Ditbetekentdatvandevmbo-leerlin-gendienietzijnblijvenzittendeuitslagenvandeexamensbekendzijndiezeinschooljaar2008/’09hebbenafgelegd.Daarnaastisbekendofdezevmbo-leerlingenzijngaandoorlerenophetmboofopdehavo.Dehavo-envwo-leerlingenzitteninhetvijfdejaarnoggewooninhetvoortgezetonderwijs.

Onderwijspositie bij aanvang van het vijfde jaarNegenendertigprocentvandebrugklasleerlingenuitschooljaar2005/’06heeftaanhetbeginvanschooljaar2009/’10inmiddelseenvmbo-diplomabehaaldenvolgteenmbo-opleiding.Andereleerlingenhebbenvertragingopgelopenenvolgennogeenvmbo-opleiding(7procent)ofzittenophavo(25procent)ofvwo(20procent).Vierprocentvolgtzondereendiplomatehebbenbehaaldeenmbo-opleiding,nogeens 4 procent heeft zonder diploma het onderwijs verlaten. Tot slot volgt één


procentgeenonderwijsmeer,maarheeftweleendiplomabehaaldinhetvoort-gezetonderwijs.

Degangvanleerlingendoorhetvoortgezetonderwijskangezienwordenalsver-schillendestromendoorhetonderwijs.Demeesteleerlingenstartenindebrugklasop een bepaald niveau en stromen binnen dit niveau door tot ze het diplomabehalenenvooreenvervolgopleidingkiezeninhetmboofhethogeronderwijs.Detussentijdsestudieresultatenkunnenerooktoeleidendatdeleerlingvanniveauwisselt,waarbijhijnaareenlagerniveaukanafstromenofnaareenhogerniveauopstromen.

Vmbo-brugklassenVandebrugklassersuitschooljaar2005/’06zijngegevensovervoldoendeschool-jarenbeschikbaaromvanvmbo-leerlingen tewetenofzegeslaagdzijnenvoorwelkexamen.Eeninteressantevraaghierbijisofzijhetvmbo-diplomahalenvandeleerwegwaarinzeindebrugklaszijnbegonnen.Vanleerlingenineenspecifiekevmbo-brugklasisditeenvoudigtebepalenaangezienzijindebrugklasalvooréénleerwegofniveauhebbengekozen.Zozitvandeleerlingenineenvmbo-brugklasvoordebasisberoepsgerichteleerweg(vmbo-b)ruimdehelftnavierjaarmeteenvmbo-b-diplomaophetmbo.Ruim17procentvolgtookeenmbo-opleiding,maarheeftindetussentijdeenkaderberoepsgericht(vmbo-k)diplomabehaald.Ruim

Uit onderwijs zonder diploma

Uit onderwijs met diploma

Mbo zonder diploma

Mbo met diploma

Vmbo vertraagd

Vwo

Havo

5.1.1 Onderwĳspositie aan het begin van schooljaar 2009/’10, brugklascohort 2005/’06


25%

20%

7%

39%

4%1% 4%


18procentheeftzonderdiplomahetvmboverlaten,waarbijruiméénopdetienongediplomeerdeenmbo-opleidingisgaanvolgenen8procentongediplomeerdhetonderwijsheeftverlaten.Ruim 18 duizend leerlingen zijn in 2005/’06 begonnen in een brugklas voor degemengde en/of theoretische leerweg van het vmbo (vmbo-gt). Deze opleidingleidtoptoteenvervolgopleidinginhetmboopniveau3(vakopleiding)of4(mid-denkader/specialistenopleiding)ofdehavo.Bijnadehelftvandezebrugklasleer-lingenvolgtnavierjaareenmbo-opleidingmeteenvmbo-gt-diploma.Ruiméénopde tien volgt eenmbo-opleiding na een vmbo-diploma in de kaderberoeps-gerichteleerwegbehaaldtehebben.Eenkleinegroep(4procent)iszonderdiplo-manaarhetmbogegaan.Bijnaéénopdevijfleerlingenuitdezevmbo-gt-brugklaszitinhetvijfdejaaropdehavo.Dehelfthiervangingnahetbehalenvanhetvmbo-diplomanaardehavo.Deanderehelftdeeddatalopeeneerdermoment.

Gemengde brugklassenEenkleine19duizendleerlingenbegonnenin2005/’06ineengemengdebrugklasvoorvmbo-gtenhavo.Deverdelingnaardekeuzevooreenmiddelbareberoeps-opleiding(vmboenmbo)endehavoisgelijk:ruim40procentvolgdeinschool-jaar2009/’10dehavoeneenvergelijkbaargrotegroepvolgdeeenmbo-opleiding.Een derde van deze brugklassers volgde diembo-opleidingmet een diplomavoor vmbo-gt en 6 procent deed dit na een diploma voor vmbo-k gehaald tehebben.Bijna41duizendleerlingenzateninschooljaar2005/’06ineengemengdebrugklasvoorhavoenvwo.Demeeste leerlingenuitdezebrugklaskwamenopdehavoterecht(46procent)enbijnaviervandetienophetvwo.Eénopdetienstroomdeafeniseenmbo-opleidinggaanvolgen,demeestennadatzeeendiplomavoordegemengdeoftheoretischeleerweggehaaldhadden.Ookleerlingendieindebrugklasvoorhethoogsteniveaukiezenstromenweleensafnaareenlagerniveau.Vande16duizendleerlingendienadebasisschoolnaareenvwo-brugklasgingen,kwamruiméénopdetientochopdehavoterecht.

Doorstroom in vergelijking met het advies op basis van CitotoetsAanheteindvangroep8vandebasisschoolmakenveelleerlingeneeneindtoetsdie helpt bij het nemenvan een beslissing voor het vervolgonderwijs. Een veelgemaakte eindtoets is de Eindtoets Basisonderwijs van CITO. Op basis van descorevandezeCitotoetswordteenadviesgegevenvooreenbrugklastypeenvooreenschooltype.Dittweedeadviesgeeftbijvoorbeeldaandatopbasisvandescoredieeen leerlingopdeeindtoetsheeftbehaaldeenschoolmetdekaderberoeps-gerichte leerweg het meest in aanmerking komt. Samen met de leerkracht enouders kiest de leerlingvoor eenbepaalde school en brugklas.DeuiteindelijkeplaatsingvaneenleerlingkandusafwijkenvanhetadviesopbasisvandeCito-toetsscore.


LeerlingenindezelfdebrugklasmaarmetverschillendeadviezenopbasisvandescoreopdeEindtoetsdoorlopenhetvoortgezetonderwijsopverschillendewijzen.Zostromenonderdezelfdebrugklasleerlingendeleerlingenmeteenhogeradviesvaker op naar een hoger niveau dan leerlingen met een gelijk of lager advies.Andersomstromenleerlingenmeteenlageradviesvakerafvanuitdezelfdebrug-klas.Ditisgoedtezienaandehandvandebrugklastypenvooréénspecifiekniveau.Veelleerlingenineenbrugklasvoordebasisberoepsgerichteleerweghaddenookeenadviesvooreenschoolmetditonderwijstype(40procent).VanmeerdandehelftvandezebrugklasserswasechtergeenscoreopdeCitotoetsbekend.NietallebasisscholengebruikendeCitotoetsalseindtoets,maarmakengebruikvanandereeindtoetsenzoalsdeGroningerIntelligentietestvoorVoortgezetOnderwijs(GIVO)ofdeNederlandseIntelligentietestvoorOnderwijsniveau(NIO).Daarnaastmakenleerlingendieaanhetbeginvangroep8vierjaarofkorterinNederlandzijndoor-gaansnietdeCitotoets,evenalsleerlingendienaarverwachtingnaarhet(voort-gezet)speciaalonderwijsofpraktijkonderwijsgaan.Ruim6procentvandebrug-klasleerlingen in vmbo-b had een Cito-advies voor een school met de kader-beroepsgerichteleerweg.Eenderdevanhenstroomdenadebrugklasopvmbo-btochopnaardekaderberoepsgerichteleerweg.DegroepopgestroomdeleerlingenonderdezelfdebrugklassersmeteenCito-adviesvooreenschoolmetvmbo-bwaseenstukkleiner,teweten21procent.

Vande6,5duizendbrugklassersindekaderberoepsgerichteleerweghadbijnaeenderdeookopbasisvanhunCito-scorehetadviesvooreenschoolmetvmbo-k.Van

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Vmbo-k-advies

Vmbo-gt-advies

Havo-advies

Doorstroom OpstroomAfstroom Overig

%

5.1.2 Doorstroom binnen vo van brugklasleerlingen vmbo-gt naar advies op basis van de Citotoetsscore, brugklascohort 2005/'06



ruim een kwartwasde score opdeCitotoets onbekend en 23 procent had eenadviesvooreenschoolmetvmbo-b.Vandezebrugklassersmeteenvmbo-k-adviesbleefruimdehelftdekaderberoepsgerichteleerwegookvolgen,ruimeenkwartkwamopdegemengdeoftheoretischeleerwegterecht,en12procentstroomdeafnaarvmbo-b.Onderdevmbo-k-brugklassersmeteenadviesvoordebasisberoeps-gerichteleerwegwashetaandeelafstromersnaarvmbo-beenstukgroter(21pro-cent)endestijgersnaarvmbo-gteenstukkleiner(16procent).Meteenvmbo-gt-advieswashetbeeldomgekeerd.

Kwart van vwo-brugklassers met havo-advies alsnog naar havoVandeleerlingendieinhetschooljaar2005/’06ineenbrugklasindegemengdeoftheoretische leerwegvanhetvmbozaten,had37procentookeenadviesgehadvoor een schoolmet vmbo-gt. Van hen bleef ruim 60 procent de gemengde oftheoretischeleerwegvolgen.Vijftienprocentstroomdeafnaardekader-ofbasis-beroepsgerichteleerweg,20procentkwamterechtopdehavo.Van de vmbo-gt-brugklassers was een aanzienlijke groep (21 procent) met eenadviesvooreenschoolmetvmbo-k.Vandezebrugklassersstroomde19procentnadebrugklasaf,15procentkwamopdehavo.Vandebrugklassersvmbo-gtdieeenadvieshaddengekregenvooreenschoolmethavowasdeopstroomnaardehavoweer groter dan van de andere vmbo-gt-brugklassers. Van hen volgde na vierjaar27procenteenhavo-opleiding.Tweeopdedrieleerlingendiein2005/’06ineenvwo-brugklaszatenhaddenookeenadviesvooreenschoolmetvwoontvangen.Vijftienprocentvandevwo-brug-klassershadeenhavo-advies,vanbijna20procentwashetadviesonbekend.Deruimemeerderheidvandevwo-brugklassersmeteenvwo-adviesvolgdenavierjaarnogsteedseenvwo-opleiding,bijnaéénopdetienvolgdeeenhavo-opleiding.Onderdevwo-brugklassersmeteenhavo-advieslaghetaandeeldattochterechtkwamopdehavoeenstukhoger(23procent).

Meisjes stromen vaker naar een hoger niveauVoorbijnaallebrugklastypengeldtdatmeisjesindejarennadebrugklasvakernaareenhogerniveauzijnopgestroomddanjongens.Zokwam30procentvandemeisjesuiteenvmbo-k-brugklasterechtopminimaalvmbo-gt.Vandejongenswasdat19procent.Ookstromenjongensuiteenbrugklasvoordegemengdeoftheore-tischeleerwegwatvakerafnaareenvandeberoepsgerichteleerwegendanmeis-jes.Meisjesstromenophunbeurtwatvakeropnaardehavodanjongens.

EenmogelijkeverklaringhiervoorzoukunnenzijndatmeisjesmeteenhogerCito-adviesnaareenlagerebrugklasgaan,dusdatzeeigenlijk‘slimmer’zijndandebrugklaswaar ze voor kiezen.Opmerkelijk genoeg is juist het omgekeerde hetgeval:meisjeskiezenvakervooreenhogerebrugklasdangeadviseerdwordtopbasis van hun Citotoetsscore. Jongens gaan op hun beurtweer vaker naar een


lagere brugklas. Zo hebben van de brugklassers in vmbo-k jongens vaker eenadviesgehadvoorvmbo-gt(18procent)danmeisjes(14procent).Meisjesineenvmbo-k-brugklashebbenweervakereenadviesvoorvmbo-bgehad(25procent)danjongens(20procent).Ookonderbrugklassersindegemengdeoftheoretische

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Meisjes

Jongens

Vmbo-k

Meisjes

Jongens

Vmbo-gt

Doorstroom OpstroomAfstroom Overig

%

5.1.3 Doorstroom binnen vo van brugklasleerlingen vmbo-k en vmbo-gt, brugklascohort 2005/'06


0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Jongens

Meisjes

Vmbo-gtVmbo-kVmbo-b OnbekendHavo of vwo

%

5.1.4 Brugklasleerlingen vmbo-gt naar advies op basis van de Citotoetsscore en geslacht, brugklascohort 2005/'06


Advies op basis van de Citotoetsscore


leerweghebbenjongensenmeisjesverschillendetoetsscoresbehaald.Onderzoweldejongensalsdemeisjeshadeenderdeookeenadviesgehadvooreenschoolmetvmbo-gt.Hetverschilzit echter indeandereadviezen:bijna30procentvandemeisjeshadeenlageradviesgehad,tegen25procentvandejongens.En9procentvandemeisjesineenbrugklasvoorvmbo-gthadeenhogeradvies(havoofvwo).Voordejongenswasdit12procent.

5.2 Studievoortgang in het middelbaar beroepsonderwijs

Binnenhetmiddelbaarberoepsonderwijs(mbo)wordendeopleidingenverdeeldover vier verschillende opleidingsniveaus. Ieder niveau heeft een andere oplei-dingsduur, waardoor deelnemers per niveau op verschillende tijdstippen eendiplomakunnenbehalen.Eenopleidingopniveau1(assistentopleiding)duurteenhalfjaartoteenjaar,eenopleidingopniveau2(basisberoepsopleiding)heefteenduurvan2 tot3 jaar.Devakopleiding(niveau3)duurt2 tot4 jaar,demidden-kaderopleiding (niveau4)duurt 3 tot 4 jaar.Doordekorteopleidingsduurvanopleidingenopniveau1heeftdehelftvandeeerstejaarsuitschooljaar2005/’06alnaéén jaareendiplomabehaald.Bijniveau2heeftnatwee jaardehelftvandeeerstejaarseendiplomabehaald.Opniveau3isnadriejaarietsmeerdandehelftgeslaagd.Opniveau4wasnavierjaarhetslagingspercentage67.Deverschillentussendeeerstejaarsuit2005/’06,2006/’07en2007/’08zijnvoordeovereenkomstigepeilmomentenzeerklein,zowelvoorhettotaalalsvoordever-schillendeniveaus.

Zeventig procent van de mbo’ers heeft na vier jaar diplomaVandeeerstejaarsinhetmbouitschooljaar2005/’06ishetdiplomarendementnavierjaarvooralleverschillendeniveausbijnagelijk.Ongeveer70procentheeftdaneen diploma op zak. Het merendeel van de diploma’s is behaald op hetzelfdeniveaualshetniveaubijdestartvandeopleiding.Vandestartersopniveau1hadnavierjaar41procentvandedeelnemersniveau1alshoogstediploma,ruimeenkwarthadopeenhogerniveaueendiplomabehaald.Eenopdedriedeelnemershadnoggeendiploma.Vandedeelnemerszonderdiplomastaateenzesdenavierjaarnogsteedsingeschreven.Dezegroepzounogeendiplomakunnenbehalen.Vandestartersopniveau2had49procenteendiplomaopniveau2,18procenthadeendiplomaopeenhogerniveau.Slechts2procenthadeendiplomaopeenlagerniveau(niveau1).Ruim30procentheeftnavierjaarnoggeendiploma.Welstaatbijnaeenderdevandezegroepnogingeschreven.Opniveau3had7procenteendiplomaopeenlagerniveau,eenderdehadeendiplomaophetzelfdeniveauen30procenteendiplomaopniveau4.Drieopdetieneerstejaarshebbennoggeendiplomabehaald.Dehelftvandezegroepstaatnogwelingeschrevenenheeftdusnogkanseendiplomatebehalen.


Opniveau4had56procenteendiplomaopniveau4,11procenthadeendiplomaopeenlagerniveau.Bijnaeenderdevandedeelnemersheeftnoggeendiploma,maarietsmeerdandehelftvandezegroepstaatnogingeschreven.

Vrouwen halen vaker diplomaOpalleniveauszijnderesultatenvanvrouwenbeter.Vandeeerstejaarsin2005/’06opniveau1en2heeft70procentvandevrouwenna4jaareendiplomabehaaldtegen66procentvandemannenopniveau1en68procentvandemannenopniveau2.Vandeeerstejaarsinhetmboinschooljaar2005/’06heeftietsmeerdan70procentvandevrouwenopniveau3en4navierjaareendiplomabehaald.Hetverschil bij het behalen van een diploma tussenmannen en vrouwen bedraagtongeveer10procentpunt.Dehelftvanditverschilisteverklarendoordatmannenvakerzijngestoptmetdeopleidingzonderdatzijeendiplomahebbenbehaald.Deanderehelftisteverklarendoordatmannenlangeroverdeopleidingdoen.Alsallemannendienogstaaningeschrevenuiteindelijktocheendiplomahalen,zullendeverschillen tussenmannenenvrouwenkleinerworden,maarde resultatenvanvrouwenzullenopalleniveaustochbeterblijvendandievandemannen.Alswehetniveaubijdestartvandeopleidingenhetniveauvanhetdiplomaver-gelijken,danzijndepercentagesvanmannenenvrouwenvoorallestartniveausnavierjaargelijkbijhetbehalenvaneendiplomaopgelijkniveau.Vrouwenbehalenalleenietsvakereendiplomaopeenhogerniveau.Vandestartersopniveau4liggendeslagingspercentagesvanmannenhogerofzijnbijnagelijkaandievanvrouwenbijderichtingtechniek,industrieenbouw,

0

10

20

30

40

50

60

Niveau 4Niveau 3Niveau 2Niveau 1

Gelĳk niveau diploma

Hoger niveau diploma Geen diploma

Lager niveau diploma

niveau hoogste diploma (%)

niveau bĳ start in mbo

5.2.1 Startniveau en niveau van hoogst behaalde diploma, stand 2009/'10, cohort 2005/'06



ICTenlandbouwendieren.Opniveau2en3ishetbeeldhetzelfde.Vrouwendoenhet daarentegen veel beter bij de overige richtingen, met name bij de richtinggezondheid enwelzijn en handel en administratie.Het slagingspercentage vanvrouwenbijderichtingonderwijsopniveau4ligtzelfsbovende80procent.Bijdemannen ishetslagingspercentage juistgoedbijderichting landbouwendieren(bijna80procent).

Zeven op de tien autochtonen hebben na vier jaar diplomaOpallembo-niveauszijndeslagingspercentagesvanautochtonenbeterdanvanallochtonen.Ongeveerzevenopdetienautochtonenenzesopdetienniet-wester-seallochtonenhebbennavierjaareendiploma.Hetaandeelniet-westersealloch-tonendatzonderdiplomaisgestoptmetdeopleidingligtongeveervijfprocent-punthoger.Vandeniet-westerseallochtonenhebbendeTurksedeelnemersopalleniveausdehoogste slagingspercentages.Ookdeuitvalzonderdiploma ligtopalleniveausenkeleprocentpuntenlagerdanvandeelnemersuitandereniet-westerselanden.Autochtonenopniveau1en2haleninvergelijkingmetniet-westerseallochtonenna vier jaar iets vaker eendiplomaophetzelfde niveau in vergelijkingmet hetstartniveau.Ookhalenzijvakereendiplomaopeenhogerniveau.Hetverschiltussenautochtonenenniet-westerseallochtonenmeteendiplomaopeenhogerniveaubedraagtopniveau1en2ongeveer7procentpunt.

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

VrouwenMannen%

5.2.2 Starters op mbo-niveau 4 naar studierichting en geslacht, stand 2009/'10, cohort 2005/'06


Totaal deelnemers

Onderwĳs

Handel, administratie en juridische ondersteuning


Landbouw en dieren

Persoonlĳke dienstverlening

Techniek, industrie en bouw

Vormgeving en audiovisuele productie

ICT


Thuiswonende deelnemers met twee ouders doen het goedVandethuiswonendestartersopniveau1komteenkwartuiteeneenoudergezin.Dit percentage wordt lager naarmate het niveau bij de start hoger wordt. Opniveau 4 komt nogmaar 15 procent vande thuiswonende starters uit een een-oudergezin.Opalleniveaus ligthetslagingspercentagevanthuiswonendedeelnemersmettweeoudersnavierjaaropofbovende70.Bijthuiswonendedeelnemersineeneenouderhuishouden ligt het slagingspercentage op alle niveaus onder de 60.Vandezegroepstudentenstoptbijniveau1en2eenopdedriedeelnemerszon-derdiploma,bijniveau3en4stoptietsmeerdaneenvijfde.Welligtopniveau3en 4 het percentage thuiswonende deelnemers uit eenoudergezinnen die nogstaaningeschrevenzonderdiploma5puntenhogerdanvanthuiswonendedeel-nemersmettweeouders.Zijhebbendusnogdemogelijkheidomeendiplomatebehalen.

Lagere slagingspercentages in vier grootste gemeenten Zesopdetieneerstejaarsuitdeviergrootstegemeentenhebbennavierjaareenmbo-diploma.Dit is terug te zienbijalleverschillendeniveaus.Deelnemersuitgemeenten met honderdduizend inwoners of meer doen het iets beter op alleniveaus.Endeelnemersuitgemeentenmetminderdanhonderdduizendinwonersdoenhetnogbeter.Vandezelaatstegroepligthetslagingspercentagerond70pro-cent. Deelnemers uit de vier grootste gemeenten kiezen vaker voor een lagerniveau bij de start in hetmbo dan deelnemers uit gemeentenmetminder danhonderdduizendinwoners.Vandeviergrootstegemeentenkiest47procentvandedeelnemersvooreenopleidingopniveau1en2, ingemeentenmetminderdanhonderdduizendinwonersisdatmaar36procent.

Eenopdedriestartersopniveau1uitdeviergrootstegemeentenstaatnavierjaarnietmeeringeschrevenenheeftookgeendiploma.Vandestartersopniveau2isdat28procent,bijniveau3en4ligthetpercentageop21procent.Deuitvalpercen-tagesvandeelnemers ingemeentenmetminderdanhonderdduizend inwonersliggenopalleniveaus6tot9procentpuntlager.

5.3 Studievoortgang in het hoger onderwijs

Voordemeesteopleidingeninhethogerberoepsonderwijsstaateenstudieduurvanvierjaar.Vandestudentendieindeperiode2002–2004aaneenvoltijdstudiebegonnen,ronddeongeveer56procentdeopleidingbinnenvijfjaaraf.Ditpercen-tage isgeleidelijkaan ietsafgenomen.Eenopdezevenstudentenuitdeze jaar-groepenhaaktealinheteerstejaaraf.Navijfjaarhadeenopdevijfhbo’ershethogeronderwijszonderdiplomaverlaten.


Studierendementen van hbo-studentenIn2004/’05begonnenruim76duizendstudentenaaneenvoltijdopleidinginhethbo.Vanhenrondde55procentdestudiebinnenvijfjaaraf.Vandevrouwelijkestudentenhadopdatmoment62procenteenbachelordiplomaopzakenvandemannelijke studenten 47 procent. Bij alle studierichtingen waren de vrouwensuccesvollerdandemannen.Hetverschilishetgrootstbijonderwijs.Maarookbijgezondheidszorg enwelzijn en persoonlijke dienstverlening, vervoer,milieu enveiligheidishetstudierendementvandevrouwenveelbeterdanvandemannen.

Vwo’ers in hbo het meest succesvolNietvoor iederestudentverlooptdestudieoprolletjes.Vanhetcohort2004/’05hadinhethbonavijfjaar44procentnoggeendiplomabehaald:23procentwasinhetzesdejaarnogbezigmetdestudieeneenvijfdewasermeegestopt.Slechtseenzeerkleinegroepstudenten(1procent)presteerdehetombinnenvijfjaar een bachelordiploma in hetwetenschappelijk onderwijs te behalen.Zij zijnmeestalnadehavoeneenafgerondehbo-propedeusenaarhetwoovergestapt.Studentenmetvwoalsvooropleidingzijninhetvoltijd-hbohetmeestsuccesvol.Vanhenheeftnavijfjaar66procenteenhbo-diplomaen4procenteenwo-diploma.Vandevwo’ersstaatdaarnanog20procentingeschrevenenheeftslechts10procentdestudievoortijdigbeëindigd.Vandehavistenheeftnavijfjaar53procenteenhbo-ofwo-diplomaopzakenstaatnog30procentinhethogeronderwijsingeschreven.

0 10 20 30 40 50 60 70 80







Sociale wetenschappen, bedrĳfskunde en rechten

Onderwĳs

VrouwenMannen%

5.3.1 Afgestudeerden voor het bachelordiploma in het voltĳd hbo1) naar studierichting, stand 2009/'10, cohort 2004/'05

Bron: CBS (Onderwĳsstatistieken).1) Inclusief afgestudeerden voor duale studievarianten.


Vandembo’ersheeftindezelfdeperiodeeenietsgroterdeel(57procent)eenhbo-diplomabehaald,maarstondinhetzesdejaarnogmaar17procentingeschrevenomdestudieaftemaken.Eenkwartvandembo’ershadinmiddelszonderdiplo-maeenpuntgezetachterdestudie.

Na vijf jaar 42 procent van de niet-westers allochtone hbo’ers geslaagdVandeautochtonenheeftnavijfjaar58procenteenbacheloropleidingmetsuccesafgerond.Vandewesterseallochtonenwasdit53procentenvandeniet-westerseallochtonenslechts42procent.Bijlaatstgenoemdenliephetrendementuiteenvan33procentbijdeAntillianenenArubanentot47procentbijdestudentenuitdegroep‘overigeniet-westerseallochtonen’.Deniet-westerseallochtonenstondeninhetzesdejaarnogwelvaakingeschreveninhethogeronderwijs.Inhethboheeftnavijfjaar21procenthethogeronderwijszonderdiplomaver-laten. Naast mbo’ers maakten vooral studenten met een buitenlandse voor-opleidingenniet-westerseallochtonenhunstudienietaf.VandeAntillianenenArubanenwasditzelfs30procent.

Studierendementen van wo-studentenBijdeinvoeringvandebachelor-masterstructuurinhetstudiejaar2002/’03zijndewetenschappelijkeopleidingenopgedeeldineenbachelorfasevandriejaareneendaaropaansluitendemasterfasevanminimaaléénjaar.Eenaantalmasteropleidin-genophetgebiedvangezondheidszorg(geneeskunde,tandheelkundeenfarma-cie), landbouw (diergeneeskunde), techniek, bètawetenschappen en onderwijs(universitairelerarenopleidingen)hebbenzelfseenofficiëlestudieduurvantweetotdrieënhalfjaar.Vanderuim21duizendvwo’ersdiein2002alseersteindebachelor-masterstruc-tuuraandeuniversiteitaaneenvoltijdstudiebegonnen,hadnazevenjaarruimdehelft(53procent)eenmasterdiploma.Destudentendienadeinvoeringvandenieuwestudiestructuurvanstartgingen,boekteninhuneerstestudiejarenvrijweldezelfdevorderingen.Ookhadvanelkvandezejaargroepennadrieenvierjaarrondde5procenthethogeronderwijszonderdiplomaverlaten.Bijallestudierichtingeninhetwopresteerdendevrouwenbeterdandemannen.Evenalsinhethboishetverschilinstudierendementtussendeseksenhetgrootstbijonderwijs.Uitsluitendbij landbouwendiergeneeskundekondendemannenhetstudietempovandevrouwennogenigszinsbijbenen.

Opmerkelijk is dat na zeven jaar gezondheidszorg en welzijn procentueel, oponderwijsna,demeesteafgestudeerdenvooreenmasterdiplomatelt,terwijldezestudierichtingvooreenbelangrijkdeeluitmasteropleidingenvanminimaaltweejaarbestaat.Detegenpoolwordtgevormddoortechniek,industrieenbouwkunde,eenstudierichtingdieeveneensveellangemasteropleidingenkent.


Vrouwen doen het veel beter dan mannenInhetwetenschappelijkonderwijsstuderenvrouwennietalleensnellerafvooreenmasterdiploma,maarhalenzeuiteindelijkookvakereendiplomadanmannen.Bijde voltijdstudies van het cohort 2002/’03 had na zeven jaar 63 procent van devrouwen met vwo als vooropleiding een masterdiploma, 18 procent had eenwo-bachelerdiplomaen7procenteenhbo-diploma.Demannenblevendaarmetrespectievelijk43,24en8procentduidelijkbijachter.Inhetachtstejaarstondennogtweekeerzoveelmannenalsvrouwenzonderdiplomaingeschreven.Boven-dienwasvandemannenbinnenzevenjaar9procentmetstuderengestopt,vandevrouwenslechts4procent.Autochtonenmet vwo zijn in het wetenschappelijk onderwijs succesvoller danwesterse en niet-westerse allochtonen. Na zeven jaar had van de autochtonen55 procent een wo-master en van de niet-westerse allochtonen 40 procent. Bijlaatstgenoemdegroeperinglooptditpercentageuiteenvan37bijdeSurinamerstot43bijdeTurken.DeietsbetereprestatiesvandeTurkenwordenonderstreeptdoor een relatief grotegroep studentendiebinnenzeven jaar eenwo-bachelor-diplomaheeftbehaald.Inhetvoltijdwohadnazevenjaar7procenthethogeronderwijszonderdiplomaverlaten.Vooralniet-westerseallochtonenstoptenvoortijdigmethunstudie.DeMarokkanen haakten twee keer zo vaak af dan gemiddeld. Per studierichting

0 10 20 30 40 50 60 70 80



Sociale wetenschappen3)

Rechten



Onderwĳs



VrouwenMannen%

5.3.2 Afgestudeerden voor een masterdiploma in het voltĳd wo1) met vwo als vooropleiding naar studierichting2), stand 2009/'10, cohort 2002/'03


1) Inclusief afgestudeerden voor duale studievarianten.2) Exclusief persoonlĳke dienstverlening, vervoer, milieu en veiligheid vanwege het kleine aantal ingeschrevenen voor deze studierichting.3) Inclusief economie, journalistiek, documentatie en informatie.


komen de minste afvallers voor bij onderwijs en gezondheidszorg en welzijn(3procent)endemeestebijtaalwetenschappen,geschiedenisenkunst,rechtenennatuurwetenschappen,wiskundeeninformatica(9procent).

Technische toelichting

BrugklastypenHetkanvoorkomendateenleerlingdievolgensderegistratiesineengemengde/bredebrugklaszat(bijvoorbeeldhavo/vwo)eigenlijkineenspecifiekebrugklaszat(bijvoorbeeldhavo).Debekostigingvandescholenhangtnamelijknietafvanderegistratieinbrugklastypen.Hetvóórkomenvanhetomgekeerde,dateenleerlingvolgens de registratie in een brugklas voor vwo zitmaar in de praktijk in eengemengdehavo/vwo-brugklas,isnietaannemelijk.

Door,openafstroomLeerlingendiegedurendehunstudietijdinhetvoortgezetonderwijsophetzelfdeonderwijsniveaublijven,vallenonderdecategoriedoorstroom.Degemengdeentheoretische leerwegvanhetvmbowordenhierbijbeschouwdalsgelijkniveau.Leerlingendiegedurendehun studietijd inhetvonaar eenhogerniveaugaan,vallenindecategorieopstroom(bijv.vanvmbo-gtnaarhavo).Leerlingendienaareenlagerniveaugaan,vallenindecategorie‘afstroom’(bijvoorbeeldvanvmbo-knaar vmbo-b). Van de leerlingen die vóór aanvang van schooljaar 2009/’10 zijngestoptmethunstudiewordtdestudievoortgangtothetmomentvanuitstromeninbeschouwinggenomen.Leerlingendievaneenbredebrugklas (bijvoorbeeldhavo/vwo-brugklas)verderlereninéénvandeonderwijssoortenvandezebredebrugklas(bijvoorbeeldhavo)vallenonderdecategoriedoorstroom.Wanneerdezeleerlingopeenlatermomenttochweernaareenhogerniveaugaat(inhetvoorbeeldnaarvwo)isdezeleerlingvanafdatmomentopgestroomd.

StudievoortgangmiddelbaarberoepsonderwijsVoorditonderzoekishetCBSuitgegaanvandeelnemersdievoorheteerstnaarhetmbo gaan en die in het voorafgaande jaar ander onderwijs volgden (directeinstroom).Meestalisdithetvoortgezetonderwijs(vmbo).Binnen het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) kunnen deelnemers op vierniveausstarten.Heteersteniveau,deassistentopleiding,ishetlaagsteniveau.Eendiplomaopditniveaugeeftnoggeenstartkwalificatie.Geslaagdenvoordeandereniveaushebbenweleenstartkwalificatie.Daarnavolgenniveau2debasisberoeps-opleidingenniveau3devakopleiding.Hethoogsteniveauisniveau4demidden-kaderopleidingenspecialistenopleiding.Bijdeuitwerkingvangeslaagdvooreenmbo-diplomaisuitgegaanvanhethoogstbehaaldeniveauvanhetdiploma.Iemanddiestartopniveau2ennatweejaareen


diplomaopniveau2ennavierjaareendiplomaopniveau4heeftbehaald,heeftnatweejaareendiplomaopgelijkniveauennavierjaareendiplomaopeenhogerniveaubehaald.


Tabel 5.1.1 Onderwijspositie aan het begin van jaar 5, brugklascohort 2005/’06

Totaal Havo1) Vwo Vmbover-traagd

Mbo Uitonderwijs2) totaal metdiploma zonder

diplo-ma

totaal metdiplo-ma

zonderdiplo-ma

vmbo-b

vmbo-k

vmbo-gt

x1000 %

Totaal 190,3 25 20 7 43 10 12 16 4 5 1 4

Brugklastype2005/’06Vmbo-gt/havo/vwo 21,0 41 24 7 24 1 3 17 3 4 1 3Vmbo/havo/vwo 11,1 31 17 8 39 5 11 18 5 5 1 4Vmbo-basis/kaderberoeps 18,8 1 0 7 83 35 34 7 7 9 3 5Vmbo-basisberoeps 12,1 1 0 7 81 51 17 2 11 11 3 8

Vmbo-kaderberoeps 6,5 4 0 8 83 13 47 19 5 5 2 3Vmbo-gt 18,3 19 1 11 64 2 11 47 4 5 2 3Havo 3,3 61 13 5 15 0 1 11 3 6 0 6Vwo 15,7 12 84 1 1 0 0 0 0 2 0 2

Havo/vwo 40,6 46 39 3 10 0 1 7 2 2 0 2Vmbo/havo 1,9 36 6 7 48 2 10 33 3 3 1 2Vmbo-gt/havo 18,8 41 4 9 42 1 6 32 3 4 1 3Vmboalleleerwegen 22,2 7 0 10 74 21 26 19 8 9 2 7


1) Leerlingeninhavokunnenopeeneerdermomentaleenvmbo-gt-diplomahebbenbehaald.2) Eenzeerkleinegroepleerlingenvolgtonderwijsinhetpraktijkonderwijsofvoortgezetalgemeenvolwassenenonderwijs.


Tabel 5.1.2 Brugklastype en advies op basis van de score op de Eindtoets Basisonderwijs (Cito) naar doorstroom, cohort 2005/’06

Totaal Doorstroomaanhetbeginvanjaar51)

door-stroom

afstroom opstroom combinatieop-enafstroom

overig

x1000 %

Brugklastypen2)Vmbo-b 12,1 100 74 1 21 2 2 w.v.hetadvieso.b.v.scoreEindtoets vmbo-b 4,8 40 74 1 21 3 1 vmbo-k 0,8 6 61 1 34 3 2 vmbo-gt 0,2 1 58 1 37 3 1 havoofvwo 0,0 0 72 0 24 0 4 onbekend 6,3 52 75 2 18 2 3

Vmbo-k 6,5 100 55 15 25 4 1 w.v.hetadvieso.b.v.scoreEindtoets vmbo-b 1,5 23 58 21 16 4 1 vmbo-k 2,1 32 56 12 27 4 1 vmbo-gt 1,0 16 54 8 34 3 1 havoofvwo 0,2 2 47 2 47 4 1 onbekend 1,7 27 53 19 22 4 2

Vmbo-gt 18,3 100 60 17 19 3 1 w.v.hetadvieso.b.v.scoreEindtoets vmbo-b 1,1 6 58 30 9 2 0 vmbo-k 3,8 21 62 19 15 3 1 vmbo-gt 6,8 37 63 15 20 3 0 havo 1,8 10 59 10 27 4 0 vwo 0,1 0 54 5 28 13 0 onbekend 4,8 26 57 19 20 3 1

Havo 3,3 100 61 18 12 7 2 w.v.hetadvieso.b.v.scoreEindtoets vmbo-bofvmbo-k 0,1 2 47 42 3 5 3 vmbo-gt 0,6 19 59 25 8 8 1 havo 1,5 46 63 17 12 7 0 vwo 0,2 6 59 10 25 6 0 onbekend 0,9 27 61 16 12 6 6

Vwo 15,7 100 87 12 0 1 0 w.v.hetadvieso.b.v.scoreEindtoets vmbo-bofvmbo-k 0,0 0 77 23 0 0 0 vmbo-gt 0,1 1 67 29 1 0 2 havo 2,4 15 75 23 0 1 0 vwo 10,2 65 90 9 0 0 0 onbekend 3,0 19 86 12 0 1 1

Bron:Cito,CBS(Onderwijsstatistieken).

1) Vandeleerlingendievóóraanvangvanschooljaar2009/’10zijngestoptmethunopleidinginhetvoortgezetonderwijs(waaronderdegediplomeerdevmbo-leerlingen)isdedoorstroommeegenomentothetmomentvanuitstromenuithetvo.Bijhetbepalenvandedoorstroomistussenelke2schooljarendeonderwijspositieaanhetbeginvandatschooljaarvergeleken.

2) Degemengdebrugklastypen(bijv.brugklashavo/vwo)wordenhiernietinbeschouwinggenomen.


Tabel 5.2.1 Rendementen en ongediplomeerde uitval van eerstejaars in het mbo 1) per cohort

Totaal Geslaagdvooreenmbo-diploma2)na Uitmbozonderdiploma3)na 1jaar 2jaar 3jaar 4jaar 1jaar 2jaar 3jaar 4jaar

x1000 %(cumulatief)

Totaalalleniveaus2005 93,2 6 24 47 68 10 15 18 182006 104,4 6 24 47 10 16 172007 103,6 6 25 9 15

Niveau1instartjaar2005 5,4 49 60 64 67 21 25 27 282006 5,8 50 61 65 21 26 262007 5,1 51 63 19 25





1) Deelnemersmbodieinhetvoorafgaandejaaranderonderwijsvolgden(directeinstroom).2) Hethoogstbehaaldediploma.3) Leerlingendiezondermbo-diplomahetonderwijsverlatenzijnvoortijdigschoolverlaters.Hetpercentageuitstroomindezetabelkanechterafwijkenvandepercentagesvoortijdigschoolverlaters inhoofdstuk6.Ditkomtdoorhet selecterenvaneenanderepopulatiebijhetbepalenvanvoortijdigschoolverlatersenhetgegevendatiemandalopeeneerdermomenteenstartkwalificatie(havo-ofvwo-diploma)kanhebbenbehaald.Daarnaastisiemanddieisuitgestroomdmeteenmbo-diplomaopniveau1ookvoor-tijdigschoolverlater.


Tabel 5.2.2 Diplomabezit en uitval zonder diploma van eerstejaars in het mbo 1) gestart op niveau 1 en 2 naar geslacht en herkomstgroepering, cohort van 2005/’06

Totaal Totaalbeginjaar5 metmbodiplo-ma2)

zondermbodiplo-ma

noginmbo uitmbo totaal met

diplo-ma

zonderdiplo-ma

totaal metdiplo-ma

zonderdiplo-ma3)

x1000 %(cumulatief)

Totaalniveau1 5,4 67 33 29 23 5 71 44 28

GeslachtMannen 3,7 66 34 28 23 5 72 43 29Vrouwen 1,6 70 30 30 24 5 70 45 25

Herkomstgroepering4)Autochtonen 3,1 71 29 26 22 4 74 49 25Westerseallochtonen 0,4 62 38 27 22 5 76 46 30Niet-westerseallochtonen 1,9 61 39 33 27 7 66 35 31w.v. Turken 0,5 65 35 30 24 7 70 41 28 Marokkanen 0,5 62 38 36 30 6 66 34 32 Surinamers 0,2 52 48 35 26 9 65 26 39 AntillianenenArubanen 0,1 62 38 31 23 8 69 38 31 overigeniet-westerseallochtonen 0,6 62 38 35 27 8 65 35 30

Totaalniveau2 30,0 69 31 39 31 9 61 38 23




1) Deelnemersmbodieinhetvoorafgaandejaaranderonderwijsvolgden(directeinstroom).2) Hetbetrefthethoogstbehaaldembo-diploma.3) Leerlingendiezondermbo-diplomahetonderwijsverlatenzijnvoortijdigschoolverlaters.Hetpercentageuitstroomindezetabelkanechterafwijkenvandepercentagesvoortijdigschoolverlaters inhoofdstuk6.Ditkomtdoorhet selecterenvaneenanderepopulatiebijhetbepalenvanvoortijdigschoolverlatersenhetgegevendatiemandalopeeneerdermomenteenstartkwalificatie(havo-ofvwo-diploma)kanhebbenbehaald.Daarnaastisiemanddieisuitgestroomdmeteenmbo-diplomaopniveau1ookvoor-tijdigschoolverlater.

4) Exclusiefonbekendendegroepoverig.


Tabel 5.2.3 Diplomabezit en uitval zonder diploma van eerstejaars in het mbo 1) gestart op niveau 3 en 4 naar geslacht en herkomstgroepering, cohort 2005/’06

Totaal Totaalbeginjaar5 metmbodiplo-ma2)

zondermbodiplo-ma

noginmbo uitmbo totaal met

diplo-ma

zonderdiplo-ma

totaal metdiplo-ma

zonderdiplo-ma3)

x1000 %(cumulatief)

Totaalniveau3 16,4 70 30 28 14 14 72 56 16



Totaalniveau4 41,4 67 33 24 6 18 76 61 15




1) Deelnemersmbodieinhetvoorafgaandejaaranderonderwijsvolgden(directeinstroom).2) Hethoogstbehaaldediploma.3) Deelnemersdiezondermbo-diplomahetonderwijsverlatenzijnvoortijdigschoolverlaters.Hetpercentageuitstroomindezetabelkanechterafwijkenvandepercentagesvoortijdigschoolverlaters inhoofdstuk6.Ditkomtdoorhet selecterenvaneenanderepopulatiebijhetbepalenvanvoortijdigschoolverlatersenhetgegevendatiemandalopeeneerdermomenteenstartkwalificatie(havo-ofvwo-diploma)kanhebbenbehaald.Daarnaastisiemanddieisuitgestroomdmeteenmbo-diplomaopniveau1ookvoor-tijdigschoolverlater.

4) Exclusiefonbekendendegroepoverig.


Tabel 5.3.1 Rendementen en ongediplomeerde uitval van studenten in het voltijd hbo 1) per cohort

Totaal Geslaagdvooreenhbo-bachelordiplomana 3jaar 4jaar 5jaar 6jaar 7jaar

x1000 %(cumulatief)

2002 66,7 9 42 57 64 672003 72,6 9 42 57 642004 76,1 8 39 552005 76,9 8 372006 79,5 7

Totaal Uithethogeronderwijszonderdiplomana

1jaar 2jaar 3jaar 4jaar 5jaar 6jaar 7jaar

x1000 %(cumulatief)

2002 66,7 13 17 18 19 20 21 212003 72,6 13 17 18 19 20 212004 76,1 14 18 19 20 212005 76,9 14 18 20 212006 79,5 16 20 222007 80,1 16 202008 83,3 14


1) Inclusiefingeschrevenenvoordualestudievarianten.


Tabel 5.3.2 Rendementen en ongediplomeerde uitval van studenten in het voltijd hbo1) naar geslacht, vooropleiding, herkomstgroepering en studierichting, cohort 2004

Totaal Geslaagdbinnenhet Uithet Ingeschrevenzonderdiplomahogeronderwijsna hoger injaar65jaar onderwijs zonder totaal w.v.hbo- wo- diploma bachelor bachelor na5jaar hbo wo

x1000 %(cumulatief)

Totaal 76,1 55 1 21 23 21 2

GeslachtMannen 36,7 47 1 25 28 26 2Vrouwen 39,5 62 2 17 19 16 2

VooropleidingHavo 34,9 52 1 17 30 27 3Vwo 8,1 66 4 10 20 15 5Mbo/bol 22,1 57 0 26 17 17 1Overig2) 11,0 53 1 32 14 12 1

HerkomstgroeperingAutochtonen 56,4 57 1 19 22 20 2Westerseallochtonen 6,8 52 1 23 23 21 3Niet-westerseallochtonen 10,2 41 1 26 32 29 3w.v. Turken 1,4 41 1 27 32 29 3 Marokkanen 1,6 39 1 27 33 30 3 Surinamers 1,9 39 1 25 36 33 3 AntillianenenArubanen 1,2 32 1 30 37 35 3 overigeniet-westerseallochtonen 4,1 45 2 26 27 24 3

Onbekend3) 2,7 60 0 36 4 4 0

StudierichtingOnderwijs 12,8 55 1 22 22 20 2Taalwetenschappen,geschiedenisenkunst 4,2 57 2 23 19 17 2Socialewetenschappen,bedrijfskundeenrechten 23,7 49 2 22 28 25 3Natuurwetenschappen,wiskundeeninformatica 4,6 52 0 23 25 23 1Techniek,industrieenbouwkunde 7,2 57 1 19 23 21 2Landbouwendiergeneeskunde 1,2 62 1 24 14 13 1Gezondheidszorgenwelzijn 14,3 62 2 18 18 16 2Persoonlijkedienstverlening,vervoer,milieuenveiligheid 8,2 57 1 20 22 21 1


1) Inclusiefingeschrevenenvoordualestudievarianten,maarexclusiefingeschrevenenvoorkorthbo-opleidingen.2) Buitenlandseenonbekendevooropleidingen.3) Veelalstudentenmeteenbuitenlandsenationaliteit,maarvanwiehetgeboortelandonbekendis.


Tabel 5.3.3 Rendementen en ongediplomeerde uitval van studenten in het voltijd wo 1) met vwo als vooropleiding per cohort

Totaal Geslaagdvooreenwo-masterdiplomana 4jaar 5jaar 6jaar 7jaar

x1000 %(cumulatief)

2002 21,4 4 16 34 532003 22,7 4 17 332004 23,7 4 162005 24,9 4

Totaal Uithethogeronderwijszonderdiplomana

1jaar 2jaar 3jaar 4jaar 5jaar 6jaar 7jaar

x1000 %(cumulatief)

2002 21,4 3 4 4 5 5 6 72003 22,7 3 4 5 5 6 62004 23,7 3 4 5 5 62005 24,9 3 4 5 52006 25,6 4 5 52007 26,3 4 42008 28,2 4


1) Inclusiefingeschrevenenvoordualestudievarianten.


Tabel 5.3.4 Rendementen en ongediplomeerde uitval van studenten in het voltijd wo 1) met vwo als vooropleiding naar geslacht, herkomstgroepering en studierichting, cohort 2002

Totaal Geslaagdbinnenhethogeronderwijsna7jaar

Uithethogeronder-wijszonderdiplomana7jaar

Ingeschrevenzonderdiplomainjaar8

wo-master2)

wo-bachelor

hbo-bachelor

totaal w.v. wo hbo

x1000 %(cumulatief)

Totaal 21,4 53 21 8 7 12 9 3

GeslachtMannen 10,3 43 24 8 9 16 12 4Vrouwen 11,1 63 18 7 4 8 6 2

Herkomstgroepering3)Autochtonen 17,7 55 20 8 6 11 8 2Westerseallochtonen 1,8 47 24 6 8 15 12 3Niet-westerseallochtonen 1,8 40 24 6 10 20 16 3w.o. Turken 0,2 43 26 4 9 18 14 3 Marokkanen 0,2 39 21 4 15 20 17 4 Surinamers 0,4 37 21 7 10 25 21 4 AntillianenenArubanen 0,3 40 22 9 11 18 15 3 overigeniet-westerse allochtonen 0,7 42 26 5 9 18 15 3

Studierichting4)Onderwijs 0,8 68 13 10 3 6 4 2Taalwetenschappen,geschiedenisenkunst 2,4 44 28 7 9 12 8 3Socialewetenschappen5) 4,2 60 18 7 7 8 6 2Bedrijfskundeenadministratie 4,1 57 17 10 7 10 7 3Rechten 2,6 53 17 8 9 13 11 3Natuurwetenschappen,wiskundeeninformatica 2,0 43 26 7 9 15 12 3Techniek,industrieenbouwkunde 1,8 33 29 12 6 20 17 4Landbouwendiergeneeskunde 0,2 45 36 6 4 8 6 1Gezondheidszorgenwelzijn 3,1 61 20 4 3 12 11 1


1) Inclusiefingeschrevenenvoordualestudievarianten.2) Eerderhaddendezeafgestudeerdenaleenwo-bachelordiplomabehaald.3) Exclusiefeenzeergeringaantalstudentenvanwiedeherkomstgroeperingonbekendis.4) Exclusiefpersoonlijkedienstverlening,vervoer,milieuenveiligheidvanwegehetkleineaantalingeschrevenenvoordezestudie-richting.

5) Inclusiefeconomie,journalistiek,documentatieeninformatie.


6. Voortijdig schoolverlaten

Inhetschooljaar2008/’09verliet3,3procentvande12tot23jarigeleerlingenhetvoortgezetofhetmiddelbaarberoepsonderwijszonderstartkwalificatie.Dezevoortijdigeschooluitval is hoger bijmannen dan bij vrouwen en hoger bij allochtone dan bij autochtoneleerlingen.Verschillenininkomsten,maarookhetleeftijdsverschilmetjaargenotenspeleneenbelangrijkerolbijdeverklaringvanvoortijdigeschooluitval.Leerlingenuitdelagereinkomstenklassenenvertraagde,relatiefoudeleerlingenvallenvakeruit.Sindshet schooljaar2005/’06daalt devoortijdige schooluitvalmet0,3procentpuntperjaar.Eenkwarthaaltnaderhandalsnogeenstartkwalificatieofvolgtonderwijs.In2009was9procentvande15tot25jarigenvoortijdigschoolverlater.Ditaandeelismet2procentpuntafgenomeninvergelijkingmet2005.

6.1 Voortijdig schoolverlaters en hun achtergrondkenmerken

Nederland is in hogemate een kenniseconomie. Voor volwaardige participatiehierinishetzeerbelangrijkvoorjongerenomopzijnminsteenstartkwalificatietehebben.Regeringsbeleidiserdanookopgerichtom(voortijdige)schooluitvaltevoorkómen.De meeste jongeren in Nederland hebben succes op school en behalen een start-kwalificatie.Eenkleindeelvandejongerenonder23jaarverlaathetonderwijsvoor-

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Assistent-opleiding (niveau 1)

Basisberoeps-opleiding (niveau 2)

Vakopleiding (niveau 3)

Middenkader-/specialisten-opleiding (niveau 4)

2005/'062008/'09%

6.1.1 Voortĳdig schoolverlaten in mbo naar niveau



tijdig,zonderstartkwalificatie. Indeafgelopen jaren isditaandeelgestaaggedaaldnaar3,3procentin2008/’09.Hetuitvalpercentageis3,9voormannenen2,7voorvrou-wen.Zowelinhetvoortgezetonderwijs,hetmiddelbaarberoepsonderwijsalshetvoort-gezetalgemeenvolwassenenonderwijs ishetaandeelvoortijdigeschoolverlaters(vsv’ers) in schooljaar 2008/’09 gedaald. In het voortgezet onderwijs daalde hetaantalvsv’ershetsterkstonderleerlingendiehetexamenjaarvanhetvmbometeendiplomaafsloten.Hetaandeelishetsterkstgedaaldonderexamenjaarleerlin-gen inhet vmbodiedat zonder eendiplomaafsloten. Inhetmbo-niveau 1,deassistentopleiding, blijft het aandeel voortijdig schoolverlaters met 35 procentin2008/’09veelhogerdanindeoverigeniveaus.Hierbijspeeltmeedathetmbo-1diplomageenstartkwalificatieisenookdatvooropleidingenvanmbo-niveau1vmbo’ersvan16jaarenouderzonderdiplomakunneninstromen.Ditisdezoge-hetendrempellozeinstroom.Welisdedalingbinnenmbo-niveau1met3,1pro-centpuntsterkerdandetrendvooralleleerlingen.In alle onderwijssoorten is de schooluitval onder vrouwen ongeveer een kwartlagerdanondermannen.Sinds2005/’06isvoortijdigeschooluitvalwelietssterkerafgenomenondermannendanondervrouwen.

Daling voortijdig schoolverlaters onder verdachten van misdrijfLeerlingendieooitverdachtzijngeweestvaneenmisdrijfgaanvakervoortijdigvanschooldanniet-verdachten.Onder leerlingenwaarvoordevoorgaandedrie

0

5

10

15

20

25

VrouwenMannenVrouwenMannenVrouwenMannen

Voorgezet onderwĳs VavoMbo

2006/’07 2007/’08 2008/’092005/’06

%

6.1.2 Voortĳdig schoolverlaten naar onderwĳssoort en geslacht



jaar één keer proces verbaal is opgemaakt door politie is het aandeel vsv’ersongeveer9procentpunthogerdanonderleerlingendiegeencontactmetpolitiehebbengehad.Onderleerlingendietweeofmeerkeerverdachtzijngeweestligthetaantalvsv’ersnogeensongeveer10procentpunthoger.Welneemthetaandeelvsv’ersonderdezegroepenverdachtensterkerafdandealgemenetrend.

Grote uitval onder leerlingen uit lagere-inkomstengroepen Voorleerlingenineenoudergezinnenishetaandeelvoortijdigschoolverlatersmet5,3procent in2008/’09meerdan tweekeerzohoogalsvoorkinderenuit twee-oudergezinnenwaarhet2,4procentisindatjaar.Eenkleinaantalleerlingenvoertaleeneigenhuishouden.Voordeleerlingendieeeneigenhuishoudenvoeren,aldannietmet kinderen, is het aandeel voortijdig schoolverlatersmet 11 procentmeer dan vier keer groter dan onder leerlingen uit tweeoudergezinnen.Wel isonderdeze laatste tweegroepenhet aandeelvsv’ersde afgelopenvier jaarmet5procentpuntgedaaldendatiseenveelgroteredalingdandenationaletrend.Hetaandeelvsv’ersdaaltbijtoenemendeinkomsten.Onderleerlingenmetoudersuitdehoogsteinkomstenklasse(vierkeerhetminimumloonofmeer)in2008/’09ishetaandeelvsv’ers2,3procenteninhuishoudensmetinkomstenrondhetmini-mumloonisdit5,5procent.Inhuishoudensmetminderdanditbedragspringthetaandeelvsv’ersomhoognaar7,3procent.Deafgelopenvierjaariserweinigver-anderd aan deze verschillen in voortijdig schoolverlaten tussen leerlingen uitdiversesoortenhuishoudensofhuishoudensmetuiteenlopendeinkomsten.

Tenslotteneemtdevoortijdigeschooluitvaltoealsleerlingenrecenteenverande-ringhebbenmeegemaakt inde samenstellingvanhethuishouden.Het aandeelvoortijdigschoolverlatersuitschooljaar2007/’08diein2005ineenanderssamen-gesteldhuishoudenleefdenwas8,4procent.Ditisbeduidendhogerdande3,3pro-cent uitvallers onder leerlingen die in hetzelfde type huishouden zijn blijvenwonen.Devoortijdigeschooluitvalismetnamegrootalseenouderwegvalt,bij-voorbeeldnaeenechtscheidingofdooroverlijden.Onderdeze leerlingen ishetaandeelvsv’ersongeveerdehelftgroterdanonderdegehelepopulatie.Jongensondergaandezeinvloedsterker,metvsvaandelenvanongeveer6,7procent,danmeisjeswaardit4,3procentis.Eentweedegrotegroepzijndeleerlingendievanuiteenéén-oftweeoudergezinzelfstandiggaanwonen.Hetaandeelvoortijdigschool-verlaters indezegroep is 15procentonderdemannenen10procentonderdevrouwen.

Analyse van combinaties van achtergrondkenmerkenDe redenen voor schooluitval zijn divers (Herweijer, 2008).Univariate analyseskunnendanookeenvertekendbeeldgevenvanmogelijkeoorzakenvanvoortij-dige schooluitval. Samenhangende effecten tussen combinaties van kenmerkenblijkenvaakvangrootbelang.Grafiek6.1.3toonthetverbandtussenhetleeftijds-


verschil van leerlingenmet hun jaargroep,waarbij een onderscheid is gemaaktnaarherkomst.Eenpositiefleeftijdsverschilbetekentdatdeleerlingenouderzijndanhunklasgenoten,eennegatiefleeftijdsverschilgeeftaandatdeleerlingenjon-gerzijn. Voorbeidegroepenisteziendateenleeftijdsverschilmetdejaargroeptoteengroterekansopuitvalleidt.

Verderisdelijnvoorallochtoneleerlingensterkergekromd,wateropduidtdatdeallochtone leerling die ouder is dan zijn klasgenoten iets vaker voortijdig hetonderwijsverlaatdaneenvergelijkbareautochtoneleerling.Het leeftijdsverschilmetklasgenoten isdebelangrijksteverklarende factorvoorschooluitval.Verdacht zijngeweestvaneenmisdrijf is eenandere redendiedevoortijdigeschooluitvalkanverklaren.Hoevakerdeleerlingverdachtisgeweest,destegroterisdekansopschooluitval.Andere risicofactorenvoor schooluitval,die in samenspeleenmeetbare invloedhebben, zijnde score opdeCitotoets, de inkomstenvandeouders endehuis-houdensituatie.Eenhogerescoreleidttoteenlagereschooluitval,maarditeffectisvoornamelijkbij jongere leerlingenvanbelang.Ookde inkomstenvanhethuis-houdenspeleneenrol,wellichtomdateenhooginkomstenniveauverbandhoudtmeteenhoogopleidingsniveauvandeouders.Tenslotteheeftookeenverande-ringvantypehuishoudenofvanadreseenmerkbaargewicht.Herkomstheeftopzichzelfgeenmeetbareinvloedopschooluitval.Deredendatonderallochtoneleerlingenveeluitvallerszijnkomtdooreencombinatievanrede-

0

5

10

15

20

25

30%

6.1.3 Voortĳdig schoolverlaten naar verschilleeftĳd met jaargroep en herkomst, 2007/'08


AllochtonenAutochtonenleeftĳdsverschil met jaargroep

43210–1–2–3–4


nen.Zijbehorenteneerstevakertotdelagereinkomstenklassen.Deuitvalpercen-tagesvanautochtonenenallochtonendietotdezelfdeinkomstenklassebehoren,liggenveeldichterbijelkaar.VoortsdoenzijietslangeroverhunschoolcarrièreenhebbenzijgemiddeldeenietslagereCito-score.

6.2 Herintreders van het cohort voortijdig schoolverlaters van 2004/’05

Veelvoortijdigschoolverlaterskerennietinhetonderwijsterug,maarsommigendoendatwel.Aanheteindvanhetschooljaar2004/’05warener55duizendleerlin-genvan22jaarofjongerdiegeenstartkwalificatiehaddenendiegeenonderwijsmeervolgdeninhetschooljaar2005/’06.Vandezevoortijdigschoolverlatersistotenmet schooljaar 2008/’09bekendof zealdannietonderwijsvolgden. Indezeperiode ging 37 procent van de vsv’ers van 2004/’05 opnieuw naar school ofbehaaldeeenstartkwalificatie.De herkomst van deze herintreders, in 2004/’05 vlak vóór schooluitval, is voorongeveerdrievijfdeuitmbo(21,5procentvanallevsv’ers),entweevijfdeuitvoort-gezetonderwijs (15,5procent).Voorelkvandeopvolgendeschooljarenkunnendezeherintrederswordenverdeeldoverviercategorieën:degenendievoortgezetonderwijsvolgen,diemboonderwijsvolgen,die inmiddelseenstartkwalificatiehebbenbehaaldendegenendienogsteedszonderstartkwalificatiezijnenopnieuwgeenopleidingvolgen.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1 oktober 20081 oktober 20071 oktober 20061 oktober 2005

Zonder start-kwalificatie, volgt mbo

Zonder start-kwalificatie, volgt voortgezet onderwĳs

Met start-kwalificatie

Zonder start-kwalificatie,niet in onderwĳs

%

6.2.1 Herintreders van het cohort 2004/’05 naar categorie van onderwĳs en startkwalificatie



Hetvaltopdatop1oktober20063,5procentvandevsv’ersuit2004/’05eenstart-kwalificatiehebben.Deze leerlingenwarennietbijeenonderwijsinstelling inge-schrevenop1oktobervan2005,maarhebben,bijvoorbeeldalsexamendeelnemer,inde loopvandatschooljaar tochhunstartkwalificatiebehaald.Vanhetcohortschoolverlatersuit2004/’05heeftintotaalruim10procenteenstartkwalificatienaschooljaar2008/’09,enruim15procentvolgteenopleidingindatschooljaar.Vandevsv’ersvan2004/’05uithetvoortgezetonderwijsvolgteenkwartin2008/’09onderwijs.Eénopdetiendoetdatnietmeermaarheeftinmiddelsweleenstart-kwalificatiebehaald.Vandevsv’ersvan2004/’05afkomstiguithetmbovolgtonge-veeréénzesdein2008/’09onderwijs.Eénopdevijftienheeftinmiddelshetonder-wijsmeteenstartkwalificatieverlaten.

Relatief veel herintredende Surinamers en AntillianenHetaandeelherintredendeautochtonemannenisongeveerevenhoogalshetaan-deelherintredendeautochtonevrouwen,maariseenstuklagerdanvanallochtonevsv’ers.VandevrouwenuitSurinameofdeNederlandseAntillenenArubagaatmeerdandehelftvandevsv’ersweeronderwijsvolgen.Ditisveelmeerdanvanmannenmetdezelfdeherkomstenookhogerdanhetaandeelherintredersuitalleandereherkomstgroeperingen,hogerookdanonderautochtonen.Hetaantalher-intreders is voorts relatief gering in kleine gemeenten en groot in de grootstegemeenten.

0

35

40

45

50

55

Antillianen en Arubanen

SurinamersTurkenMarokkanenAutochtonen

% van vsv vrouwen dat herintreedt% van vsv mannen dat herintreedt

%

6.2.2 Herintreders van het cohort voortĳdig schoolverlaters van 2004/’05 naar herkomst



Voormannenisereenkleinetoenametezienindeaandelenherintredersnaar-matedewoongemeentegroteris.Hetlijktechterdatvoorvrouwen,nogmeerdanvoormannen,herintredenaantrekkelijkerofmakkelijkerwordtmettoenemendegrootte van dewoongemeente.Misschien is er in grotere gemeenten eenmeerdiversofflexibelonderwijsaanbodbinnenhandbereik,dathetspecifiekvoorvrou-wenmakkelijkermaaktomschooltecombinerenmetbijvoorbeeldzorgvooreengezinofwerk.

6.3 Voortijdig schoolverlaters van 15 tot 25 jaar

Totzoverzijndeanalysesbeperktgeweesttothetaantalleerlingenvan12tot23datperschooljaarhetonderwijsvoortijdigheeftverlaten.VoornationaleenEuro-pesebeleidsdoeleindenwordtookgekekennaarhet totalevolumevsv’ers indeleeftijd15 tot25 jaaren18 tot25 jaar.DegeformuleerdeLissabondoelstelling isbijvoorbeeldopdezelaatsteleeftijdsgrensgebaseerd.In 2009worden 110 duizendmannen en 72 duizend vrouwen gerekend tot degroepvsv’ers.Ditisongeveer11procentvandemannenen7procentvandevrou-wen(15tot25jaar).Hetaandeelvsv’ersisindeperiode2005–2009voormannenenvrouweninvrijwelgelijkemateafgenomen.

0 34 36 38 40 42

250 duizend en meer

100 tot 250 duizend

20 tot 100 duizend

Minder dan 20 duizend

% van vsv vrouwen dat herintreedt% van vsv mannen dat herintreedt%

6.2.3 Herintreders van het cohort voortĳdig schoolverlaters van 2004/’05 naar gemeentegrootte



Sterkste daling voortijdig schoolverlaters in oosten van het landIn2009washetaandeelvsv’ershetlaagstinOost-Nederland.Hetaantalvsv’erswaserruim8procent.InderestvanNederlandlagditaandeelboven9procent.InOost-Nederland is het aandeel vsv’ers in de periode 2005–2009 ook het sterkst

0

8

10

12

14%

6.3.1 Voortĳdig schoolverlaters (15 tot 25 jaar) naar geslacht


Totaal Vrouwen

20092008200720062005

Mannen

0 2 4 6 8 10 12 14

Groningen

Friesland

Drenthe

Overĳssel

Flevoland

Gelderland

Utrecht

Noord-Holland

Zuid-Holland

Noord-Brabant

Limburg

2005 2009%

6.3.2 Voortĳdig schoolverlaters naar provincie1)

Bron: CBS (Enquête beroepsbevolking).1) Zeeland te weinig waarnemingen.


afgenomen,tewetenmet2,5procentpunt.In2005wasditaantalvsv’ersnoghetlaagstinNoord-Nederland.InOverijsselenGelderlandishetaandeelvsv’ersdeafgelopenvijfjaarbehoorlijkafgenomen,tot8procentin2009.InZuid-HollandenNoord-Brabantdaaldehetaandeelvsv’ersvan12procent in2005naar9procent in2009. IndeprovinciesGroningenenUtrechtishetaandeelvsv’ersdoorgaansvrijlaag.Ditkomtdoordateenrelatiefgrootdeelvande15-tot25-jarigenerbestaatuitstudentendieaandebetreffendeuniversiteitenstuderen.

6.4 EU-doelstelling 2010

DeEuropeselidstatenhebbenin2000inLissabondedoelstellinggeformuleerdomhetaandeelvoortijdigschoolverlatersvan18tot25jaarin2010terugtebrengentot

0 5 10 15 2025

30 35 40

2005 2009 %

6.4.1 Voortĳdig schoolverlaters in de EU-27 (18 tot 25 jaar)

Bron: Eurostat.

MaltaPortugal

SpanjeItalië

RoemeniëVerenigd Koninkrĳk

BulgarĳeGriekenland

EU-27LetlandEstland

FrankrĳkCyprusIerland

HongarĳeDuitsland

BelgiëNederland

ZwedenDenemarken

FinlandOostenrĳkLitouwen

Luxemburg Tsjechië

PolenSlovenië

Slowakĳe


10procent.Nederlandnadertdezedoelstelling.Wasin2005nog14procentvande18-tot25-jarigeninonslandvoortijdigschoolverlater,in2009isdit11procent.DepositiedieNederlandhiermeeinneemtisvergelijkbaarmetBelgië,DuitslandenFrankrijk.Overigensgeldtvooraldezelandendat–netalsinNederland–mannenvakerdanvrouwenbehorentotdevsv’ers.Polen,TsjechiëenSlowakijezittenveronderdeEU-doelstelling.VoorPolengeldtbijvoorbeeldsinds1999eennieuweleerplicht.Daarbijlerenscholiereninprincipedoor tothetbehalenvaneenopleidingdieovereenkomtmeteenopleidingvanmbo2-niveauinNederland.DeZuid-EuropeselandenItalië,Portugal,SpanjeenMaltakennenechterrelatiefveelvsv’ersenzittennogverbovendedoelstelling.InStrategieEuropa2020,deopvolgervandeLissabondoelstellingen,hebbendeEuro-peselidstatendoelstellingenbepaaldvoorhetjaar2020.Hierinishetaandeelvoor-tijdigschoolverlatersopnieuwvastgesteldop10procentvoordeEU-27.

ReferentiesHerweijer, L., 2008, Gestruikeld voor de start, de school verlaten zonder start-kwalificatie.SociaalCultureelPlanbureau.

Pijpers,F.P.,2010,Watbeïnvloedthetrisicoopvoortijdigschoolverlaten?,Sociaal-economischetrends4ekwartaal2010.

Toelichting:

VoortijdigschoolverlatersVoortijdigschoolverlaters(vsv’ers)zijnleerlingenuithetvoortgezetonderwijs,hetvoortgezetalgemeenvolwassenenonderwijsenhetmiddelbaarberoepsonderwijsdie op 1 oktobervanhet volgende schooljaarhet (bekostigd) onderwijshebbenverlatenennietinhetbezitzijnvaneenstartkwalificatie.Datwilzeggenopzijnminsteenhavo-ofvwo-diploma,ofeendiplomaopmbo-2niveau(basisberoeps-beoefenaar).Deresultateninparagrafen6.1en6.2gaanoverde‘nieuweaanwas’vanvoortijdigschoolverlatersengeveninzichtindeontwikkelingenoverdeafgelopenvierjaarvoorvoortijdigschoolverlatersmetdiverseachtergrondkenmerken.Hetgaathier-bijomdevoortijdigschoolverlatersvan12tot23jaardiestaaningeschrevenindeGemeentelijkeBasisadministratie.Deuitkomstenhebbenniethetdoelhet totaalaantalvoortijdigschoolverlatersinNederlandweertegeven.CijfersdaaroverzijnafkomstigvanhetMinisterievanOnderwijs,CultuurenWetenschap.

MultivariateanalyseHetresultaatvandemultivariateanalysegeefthetrelatievegewicht/belangaanvan de verschillende achtergrondkenmerken wanneer deze in samenspelbeschouwdworden.Hetuitgangspuntisdatvooriederedeelnemerereeneindige


kansisomvoortijdigschoolverlaterteworden,afhankelijkvaneenaantalfactoren.Sommigedaarvanzijnbekendenkunnenopgenomenworden ineenstatistischmodel,maarerzijnookinvloedendienietachterhaaldkunnenwordenuitregisters.Hetmodelkannietgebruiktwordenomvoorspellingentedoenvoorindividueleleerlingen,maar alleenomhet aandeelvsv’ersovergrotegroepen leerlingen tevoorspellen. De modellering is in eerste instantie gebaseerd op het school-jaar2007/’08.


Tabel 6.1Kerncijfers voortijdig schoolverlaters

2005/’06 2006/’07 2007/’08 2008/’09*

%

Totaal 4,1 4,0 3,7 3,3

GeslachtMannen 4,8 4,6 4,3 3,9Vrouwen 3,4 3,3 3,0 2,7

OnderwijssoortVoortgezetonderwijs 1,8 1,6 1,4 1,2w.v. leerjaar1–2 0,9 0,8 0,8 0,7 vwo3–5/havo3-4 0,9 0,9 0,9 0,7 vwo6/havo5zonderdiploma 8,5 8,4 8,7 6,3 vmbo3 1,6 1,5 1,3 1,1 vmbo4zonderdiploma 18,4 16,3 13,7 11,5 vmbo4metdiploma 6,1 5,5 4,1 3,7

Middelbaarberoepsonderwijs1) 9,3 9,0 8,5 7,7w.v. assistentopleiding(niveau1) 38,0 37,7 35,8 35,0 basisberoepsopleiding(niveau2) 15,3 15,2 15,1 13,7 vakopleiding(niveau3) 6,7 6,1 5,6 5,0 middenkader-/specialistenopleiding(niveau4) 4,7 4,8 4,5 4,0

Voortgezetalgemeenvolwassenenonderwijs 19,1 17,2 17,8 14,0

HerkomstgroeperingAutochtonen 3,5 3,4 3,1 2,8Westerseallochtonen 6,9 6,3 6,4 5,5Marokkanen 10,6 10,9 11,4 8,5Turken 10,3 9,6 8,9 7,1Surinamers 9,3 8,5 9,4 8,3Antillianen/Arubanen 11,6 11,6 11,9 10,0Overigeniet-westerseallochtonen 9,6 7,8 7,5 6,2

InkomstenniveauhuishoudenMinderdan0,9keerminimumloon 8,5 8,4 8,4 7,30,9tot1,1keerminimumloon 6,7 6,7 6,1 5,51,1tot1,5keerminimumloon 6,2 6,0 6,0 5,21,5tot2keerminimumloon 5,3 5,3 5,3 4,62tot4keerminimumloon 3,5 3,4 3,2 3,04ofmeerkeerminimumloon 2,9 2,7 2,6 2,3

Verdachtgeweestvanmisdrijf0keer 3,5 3,3 3,0 2,71keer 14,2 13,7 12,6 11,32ofmeerkeer 24,9 25,1 23,3 22,0


1) Inclusiefextraneï.


7. Overgang naar de arbeidsmarkt

Vanalleschoolverlatershebbenmbo’ersdegrootstekansenopeenbaan:negenopdetienmboafgestudeerdenuit2007hebbenbinneneenpaarmaandeneenbaan.Dekansenzijnhetgrootstvoormbogediplomeerdenopniveau3en4.Opelkniveau ishetpercentagewerkendenhogeralsdeberoepsbegeleidendeleerwegisgevolgd.Vanallehogeropgeleidenhebbenachtopdetienkortnahetafsluitenvandestudiebetaaldwerk.Hbo’ersmeteenbachelordiplomahebbengroterekansenopeenbaandanhbo’ersmeteenmasterdiploma.Voorafgestudeerdenuithetwetenschappelijkonderwijsligtdatanders:meteenmasteropleidingzijnerbeterekansenopdearbeidsmarktdanmeteenbacheloropleiding.Voortijdigschoolverlatershebbendeslechtstearbeidsmarktkansen:noggeenzesopdetienvoortijdigschoolverlatersuit2006/’07hebbeneindseptember2007betaaldwerk.

7.1 Arbeidsmarktpositie van mbo-afgestudeerden

Vandedeelnemersvanhetmiddelbaarberoepsonderwijs(mbo)dieinhetschool-jaar2006/’07hundiplomabehaaldenendaarnadeopleidingverlieten,had89pro-centeindseptember2007betaaldwerk.Verrewegdemeesten,88procent,haddeneen baan in loondienst, krap 2 procentwerkte als zelfstandige.Het percentagewerkendembo-gediplomeerdenmeteenbaankortnahetafsluitenvandeoplei-

0

20

40

60

80

100

BblVoltĳd bol

TotaalBblVoltĳd bol



Totaal


Middenkader-/ specialistenopleiding

(niveau 4)Assistentopleiding

(niveau 1)Basisberoepsopleiding

(niveau 2)

%

7.1.1 Mbo-gediplomeerde schoolverlaters uit 2006/’07 die betaald werk hebben, naar mbo-niveau, september 2007



dingisindeperiode2005–2007lichtgestegenenligtbovendienbeduidendbovendewerkzaamheidsgraadvandegehelebevolking.Depercentageswerkendenzijnhethoogstvoormbo-gediplomeerdenopniveau3 en 4 (devakopleiding endemiddenkader-/specialistenopleiding).Ookbijgediplomeerdenopniveau1(assis-tentopleiding)heeftruimdriekwartkortnahetafrondenvandeopleidingbetaaldwerk,doorgaansinloondienst.Opelkniveauishetpercentagegediplomeerdendatkortnahetverlatenvandeopleidingbetaaldwerkheefthogeralsdeberoepsbegeleidende leerweg (bbl) isgevolgd.Deelnemers aande beroepsbegeleidende leerweg lijken in dat opzichtsnellerhunwegopdearbeidsmarkt tevindendandeelnemersaandeberoeps-opleidendeleerweg(bol),mogelijkomdatdeeerstenmeerwerkervaringhebben.Alsonderdeelvanhunopleidingwerkenbbl’ersmeestalvierdagenindeweekineenbedrijfwaarmeezeeenleerwerkwerkovereenkomsthebben.

Demeestembo-gediplomeerdendieinloondienstgaanwerken,hebbeneendeel-tijdbaan. Dat geldt in sterkeremate voor vrouwen dan voormannen (zie gra-fiek7.1.2).Nietverrassendisdatvrouwenvakerdeeltijdaanstellingenhebbendanmannen.Hetpercentagembo-gediplomeerdeschoolverlatersmeteenvoltijdbaanisindeperiode2005–2007lichtgedaald.DatisinlijnmetdeontwikkelingvanhettotaleaandeelvanallewerknemersinNederlandinloondienstdateenvoltijdaan-stellingheeft.

0

20

40

60

80

100

2006/'072005/'062004/'052006/'072005/'062004/'052006/'072005/'062004/'05Mannen en vrouwen Mannen Vrouwen

Voltĳdwerk Deeltĳdwerk

%

7.1.2 Type banen van mbo-gediplomeerde schoolverlaters die direct na het verlaten van de opleiding in loondienst werken, september 2007



Destartsalarissendiembo’ersverdienenlopenenigszinsuiteen.Eenmaatstafvoorde inkomstenuitbetaaldwerk ishetgemiddeldefiscalemaandloonbijeenvol-tijdaanstelling. Dit bedroeg gemiddeld 1 917 euro voor dembo-gediplomeerdeschoolverlaters uit het schooljaar 2006/’07, enwas 1 991 euro voormannen en1742eurovoorvrouwen.Hetgemiddeldefiscalemaandloonishethoogstvoorgediplomeerdenopniveau3,teweten1982euro.Opniveau4isdit1895euro,nagenoegevenveelalsmeteendiplomaopniveau2 (basisberoepsopleiding).Bijvrouwenzijndeverschillen ininkomstentussendediplomaniveausmindergroot.Datmbo-gediplomeerdeschoolverlatersmeteendiplomaopniveau4minderver-dienendanopniveau3ennagenoegevenveelalsmbo-gediplomeerdenmeteendiplomaopniveau2,isopvallendenkanwordenverklaarduitverschillenindegevolgdeleerweg.Opniveau4heeftdriekwartvandegediplomeerdendevoltijdberoepsopleidende leerweg (bol)gevolgdeneenkwartdeberoepsbegeleidendeleerweg (bbl). Op niveaus 1, 2 en 3 heeft gemiddeld 60 procent van de mbo-gediplomeerdeschoolverlatersdeberoepsbegeleidendeleerweg(bbl)gevolgd.Opelk diplomaniveau hebben de gediplomeerde schoolverlaters van de bbl eengroterekansopbetaaldwerkenalsvoltijdwerknemereenhogerfiscaalmaand-loon.Detotaalcijfersvoorniveau4weerspiegelendushetgrotereaandeelvandegediplomeerdendiedevoltijdbolalsleerweghebbengevolgdenvallendaardoorietsminderflorissantuitdanvoordelagereniveaus,waarindebblalsgevolgdeleerwegdeoverhandheeft.

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

BblVoltĳd bolTotaalBblVoltĳd bolTotaalBblVoltĳd bolTotaalBblVoltĳd bolTotaal


Middenkader-/ specialistenopleiding

(niveau 4)Assistentopleiding

(niveau 1)Basisberoepsopleiding

(niveau 2)

euro

7.1.3 Gemiddeld fiscaal maandloon van mbo-gediplomeerde schoolverlaters uit schooljaar 2006/’07 met voltĳdbaan in loondienst, september 2007



Binnen de groepen mbo-gediplomeerde schoolverlaters die dezelfde leerweghebbengevolgd,zijnhetpercentagemetbetaaldwerkenhetgemiddeldeloonvanvoltijdwerknemershogernaarmatehetmbo-niveauhogeris.

7.2 De arbeidsmarktpositie van voortijdig schoolverlaters

Vandegroepvoortijdigschoolverlatersjongerdan23jaaruithetschooljaar2006/’07heeft57procenteindseptember2007betaaldwerk,voorhetmerendeelalswerk-nemerinloondienst.Minderdan1procentwerktealszelfstandige.Depercentagesvoortijdigschoolverlatersmetbetaaldwerkliggenduidelijklagerdanvoordege-nendie hetmbomet een startkwalificatie (diploma opmbo-niveau 2 of hoger)hebbenverlaten(90procent).Hetpercentagevoortijdig schoolverlaters (vsv’ers)met eenbaan is lagerdan ineerderejaren.Datsteedsmeervsv’erswerken,komtdoordeverbeterdearbeids-marktomstandighedenindiejaren.Hetaandeelvsv’ersdatbetaaldwerkheeftisbijmannengroterdanbijvrouwen.Vandevoortijdigschoolverlatersmeteenbaaninloondienstheeft22procenteenvoltijdaanstelling.Vandembo-gediplomeerdeschoolverlatersmeteenstartkwali-ficatie,is89procentwerkzaaminloondienst,vanwie37procentmeteenvoltijd-aanstelling.

0

10

20

30

40

50

60

70

2006/'072005/'062004/'052006/'072005/'062004/'052006/'072005/'062004/'05

Mannen en vrouwen Mannen Vrouwen

%

7.2.1 Voortĳdig schoolverlaters met betaald werk direct na schoolverlaten



Voortijdigschoolverlatershebbennietalleenmindervaakeenbaan,maarzeheb-ben,alszewerkhebben,ookeenlagersalaris.Eenvsv’ermeteenvoltijdbaanver-diendegemiddeld1237euro,eenmbo’ermeteendiplomaopniveau2ofhogerverdiendedaarentegen1923euro.Verschilleninleeftijdenhetbijbehorendemini-mumloonkunnendezeverschilleninsalarisnietverklaren.Opvallendisnogdaterookbijdevoortijdigschoolverlatersduidelijkeverschillenzijntussendeinkomstenvanvrouwenenmannen.Gemiddeldbedroeghetfiscaalmaandloonvanvoltijdwerkendemannendiezonderstartkwalificatiehetonder-wijsverlieten1271euro.Vrouwenzonderstartkwalificatieverdienden1126euroineenvoltijdbaan,ruimtienprocentminder.

7.3 Afgestudeerden uit het hoger onderwijs op de arbeidsmarkt

Van alle afgestudeerden van voltijdstudies in het hoger onderwijs uit school-jaar2006/’07heeftinseptember200780procentbetaaldwerkalswerknemerofalszelfstandige(78procent in loondienst).Beidepercentages liggen9à10procent-puntlagerdanbijdeafgestudeerdenvanhetmbo.Vanafgestudeerdenvanvoltijd-studiesinhetwetenschappelijkonderwijsheeft77procentbetaaldwerk,75pro-centheefteenbaaninloondienst.Hetpercentageafgestudeerdenmeteenbetaaldebaanverschiltmethetdiploma.Vandehbo-afgestudeerdenhebbenpersonenmeteenbachelordiplomaeengrote-rekansopbetaaldwerkdandegenenmeteenmasterdiplomaofeendiplomavooreenvervolgopleidinginhethbo.

Afgestudeerden in het wetenschappelijk onderwijs met een bachelordiplomahebben daarentegen minder kans op een baan dan afgestudeerden met eenmasterdiplomaenafgestudeerdenvaneenvervolgopleidinginhetwetenschap-pelijk onderwijs. Vervolgopleidingen in het hbo zijn opleidingen die na hetbehalenvanhetbachelordiplomainhethbokunnenwordengevolgd.Vóórdeinvoeringvanhetbachelor-masterstelselinhethogeronderwijskondengediplo-meerdenvanbepaaldehbo-opleidingenzichinschrijvenvooreenvervolgoplei-ding,zoalsvoorarchitectofdirigent.Dezeopleidingenwerdenookwelvoort-gezetteoftweede-fase-opleidingengenoemd.Nadeinvoeringvanhetbachelor-masterstelselin2002/’03zijndemeestevervolgopleidingeninhethboomgezetinmasteropleidingen. In hetwetenschappelijk onderwijs zijn vervolgopleidingenopleidingendienahetbehalenvaneendoctoraaldiplomainhetwetenschappe-lijk onderwijs kondenworden gevolgd, bijvoorbeeld beroepsopleidingen vooraccountant, arts, tandarts, dierenarts, apotheker, priester en de eerstegraadsuniversitaire lerarenopleidingen. Ook in het wetenschappelijk onderwijs zijnvervolgopleidingen na de invoering van het bachelor-masterstelsel geleidelijkomgezetnaarmasteropleidingen.


Vandeafgestudeerdevoltijdstudentendiekortnahetafstudereneenbaaninloon-diensthebben,heeft53procenteenvoltijdbaan,enmannenvaker(62procent)danvrouwen (44procent).Vandehbo-afgestudeerdendie eind september2007een

0

20

40

60

80

100

VervolgopleidingDoctoraal/masterBachelorMaster of vervolgopleiding

Bachelor

Hoger beroepsonderwĳs Wetenschappelĳk onderwĳs

%

7.3.1 Afgestudeerden uit het hoger onderwĳs uit 2006/’07 met betaald werk, september 2007


0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

3 500

VrouwenMannenVrouwenMannenVrouwenMannenVrouwenMannenVrouwenMannen

Wetenschappelĳk onderwĳs

Bachelor Master/vervolgopleiding

Hoger beroepsonderwĳs

Bachelor Doctoraal/master Vervolgopleiding

euro

7.3.2 Gemiddeld fiscaal maandloon van afgestudeerden uit het hoger onderwĳs van studiejaar 2006/’07 die als voltĳd werknemer in loondienst werkzaam zĳn, september 2007



baaninloondiensthadden,had38procenteenvoltijdaanstelling,enmannenvakerdanvrouwen(51tegen28procent).

Afgestudeerdemannenuithethogeronderwijsverdiendenmeerdanvrouwen.Omdatbijdezecijfersisuitgegaanvandebeloningineenvoltijdbaan,ishetver-schiltussendeinkomstenvanmannenenvrouweninwerkelijkheidgroter,omdatvrouwenvakerindeeltijdwerken.Gemiddeldbedraagthetfiscaalmaandloonvandeafgestudeerdenuithethogerberoepsonderwijs 2 220 euro. Voor de afgestudeerden uit hetwetenschappelijkonderwijsisdatbedragbijna500eurohoger:2712euro.Voorafgestudeerdenuitdediversehbo-opleidingenishetfiscaalmaandloonopbachelorniveaulagerdanvoor afgestudeerdenmet eenmasterdiploma of eendiplomavoor een vervolg-opleiding.Bijdeafgestudeerdenuithetwetenschappelijkonderwijsgeldtditver-bandvoordevrouweneveneens,maarishetfiscaalmaandloonvanafgestudeerdemannenmeteenbachelordiplomaopvallendgenoegjuistietshogerdanvoordeafgestudeerdemannenmeteenmasterdiploma.

7.4 Arbeidsmarktpositie zonder en met startkwalificatie

Inhetvervolgvandithoofdstukwordtdearbeidsmarktpositiebekekenvanperso-nenvan25tot65jaarzonderenmetstartkwalificatie.Demeestenvanhenhebbenhetonderwijsverlatenenhunopleidingsniveauzalnietmeerveranderen.Hetgaatin2009ombijna9miljoenpersonen,vanwieer6,5miljoeninhetbezitzijnvaneenstartkwalificatie.Vandebijna9miljoen25-tot65-jarigenparticiperener6,9miljoenopdearbeids-markt.Dearbeidsdeelnamevandegenenzonderstartkwalificatieishetlaagst.Vandepersonenmetalleenbasisonderwijsparticipeertin2009ietsminderdandehelftopdearbeidsmarkt.Bijvmbo,mbo1(assistentopleiding)enerzijdsendeonder-bouwvanhetavoanderzijdsligtditaandeelop64en68procent.Vande25- tot 65-jarigenmet een startkwalificatieverschiltde arbeidsdeelnameook per opleidingsniveau. Het hoogst (87 procent) is de arbeidsdeelname vanhogeropgeleiden.Vandegenenmeteendiplomambo-niveau2of3(basisberoeps-envakopleiding)isdit75procent.Vergelekenmet1999isdearbeidsdeelnametoe-genomenvandelageropgeleiden,maarnietvandehogereopleidingsniveaus.

Grote verschillen in arbeidsdeelname tussen mannen en vrouwenErbestaangroteverschillenindearbeidsdeelnamevanlageropgeleiden.Vandevrouwenmetuitsluitendbasisonderwijsparticipeertin2009slechtseenderdeopdearbeidsmarkt,vandemannenvanditopleidingsniveauisdittweederde.Ookvoordeandereopleidingsniveauszijndeverschillen inarbeidsdeelnametussenmannenenvrouwengroot,maarnaarmatehetopleidingsniveaustijgtnemendeze


verschillenaf.Hetminstverschiltdearbeidsdeelnamenaargeslachtbijuniversi-tairopgeleiden.In2009participeerde91procentvandemannenen86procentvandevrouwenmeteenmasterdiploma.

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Wo master, doctor

Hbo, wo bachelor

Havo, vwo

Mbo-4

Mbo-2 en 3

Startkwalificatie

Avo onderbouw

Vmbo, mbo-1

Basisonderwĳs

Geen startkwalificatie

MannenVrouwen%

7.4.1 Netto arbeidsdeelname naar geslacht, 2009


0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Wo master, doctor

Hbo, wo bachelor

Havo, vwo

Mbo-4

Mbo-2 en 3

Startkwalificatie

Avo onderbouw

Vmbo, mbo-1

Basisonderwĳs


Wil werken, niet gezocht/beschikbaar

Wil/kan niet werken opleiding

Wil/kan niet werken zorg gezin

%

7.4.2 Arbeidsmarktbinding van personen die niet participeren, 2009


Wil/kan niet werken vut/pensioen

Wil/kan niet werken anders

Wil/kan niet werken ziekte/arbeidsongeschikt


Ziekte en arbeidsongeschiktheid belangrijkste redenen voor niet-deelname Ruim2,1miljoen25-tot65-jarigenparticiperennietopdearbeidsmarkt.Hiervoorkunnenverschillenderedenenzijn.Deéénwilwelwerken,maarheeftnietgezochtnaarwerkofistijdelijknietbeschikbaar,eenanderkannietwerkenvanwegedezorg voor het gezin of omdat hij een opleidingvolgt.De belangrijkste reden isechterziekteofarbeidsongeschiktheid.37procentvande25-tot65-jarigenisomdieredennietactiefopdearbeidsmarkt.Hetvaakstkomtditvoorbijpersonenzonderstartkwalificatieendanmetnamebijpersonenmetalleenbasisonderwijs.Vanhenparticipeertruim50procentomdezeredenniet.VoorpersonenmeteenstartkwalificatieisVUT/pensioendebelangrijksteredenomnietteparticiperen,enditgeldtvakervoordegenenmeteendiplomavanhethogeronderwijs.

Zonder startkwalificatie vaker werkloosIn2009was4procentvande25-tot65-jarigenwerkloos.Personenzonderstart-kwalificatie enmet uitsluitend basisonderwijs zijn in 2009 het vaakst werkloos(7,5procent),gevolgddoordegenenmeteendiplomavmbo,mbo1enerzijdsofavoonderbouwanderzijds(6en5procent).Vandegroepmeteenstartkwalificatiekennendehogereopleidingsniveaus–mbo-niveau4(middenkader-/specialisten-opleiding),hboenuniversiteit–relatiefweinigwerklozen.Overhetalgemeenligtin2009hetwerkloosheidspercentagewathogerdan in1999.Ditheefttemakenmetdehuidigeeconomischecrisis.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Wo master, doctor

Hbo, wo bachelor

Havo, vwo

Mbo-4

Mbo-2 en 3

Startkwalificatie

Avo onderbouw

Vmbo, mbo-1

Basisonderwĳs


20091999%

7.4.3 Werklozen



Vaak zelfstandige na universiteitHetmerendeelvande25-tot65-jarigenmetbetaaldwerkisin2009werkzaamalswerknemerineenvastdienstverband.Slechts4procentheefteenflexibeldienst-verband, 14 procent is werkzaam als zelfstandige. Flexibele dienstverbandenkomenhetvaakstvoorbijpersonenzondereenstartkwalificatie.Relatiefveelper-sonendieovereenstartkwalificatiebeschikkenzijnzelfstandige.Vandegenenmeteenmasterdiplomaisditzelfsbijnaéénopdevijf.

Toelichting

EnquêteberoepsbevolkingDegegevens in deze paragraaf zijn ontleend aandeEnquête beroepsbevolking(EBB) van het CBS. De EBB wordt sinds 1987 gehouden onder mensen die inNederlandwonenmetuitzonderingvandepersonenininstitutionelehuishoudens(zoals tehuizen, internaten, revalidatiecentra en gevangenissen). Deze enquêtewordtbijeensteekproefvan1procentvandebevolkinguitgevoerd.DeEBBbevatarbeidsmarktkenmerken en demografische kenmerken. De demografische ken-merken, zoalsgeslacht, geboortedatum,burgerlijke staat, landvanherkomst enpositieinhethuishouden,hebbenbetrekkingopalleledenvanhethuishouden.Devragennaardepositieopdearbeidsmarktwordenalleengesteldaanpersonenvan14jaarofouder.Zijhebbenonderanderebetrekkingophetaldannietwerk-

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Wo master, doctor

Hbo, wo bachelor

Havo, vwo

Mbo-4

Mbo-2 en 3

Startkwalificatie

Avo onderbouw

Vmbo, mbo-1

Basisonderwĳs


Vast dienstverband ZelfstandigeFlexibel dienstverband

%

7.4.4 Positie in de werkkring naar startkwalificatie, 2009



zaamzijn,depositieindewerkkring,hetbedrijfwaarmenwerkt,hetzoekennaarwerk,degevolgdeopleidingenhetingeschrevenzijnbijeenCentrumvoorWerkenInkomen(CWI).DeuitkomstenvandeEBBzijngebaseerdopeensteekproefonderzoek.Deuitkom-stenhebbendaardooreenonnauwkeurigheidsmarge.

DearbeidsmarktpositievanafgestudeerdenuithethogeronderwijsOmde transitievanuithetonderwijsnaardearbeidsmarkt inbeeld tebrengen,wordtgebruikgemaaktvaninformatieoverdeinschrijvingenenbehaaldediplo-ma’senvangegevensoverwerkeninkomstenuitarbeidenuitkering.Dearbeids-marktpositievangediplomeerdenisgenomenopdeeerstvolgendepeildatumnahetvoltooienvandeopleiding,datwilzeggeneindseptember.De analyse is beperkt tot voltijd studenten die op hetmoment van afstudereningeschrevenstondenindeGemeentelijkeBasisadministratie(GBA).

VoortijdigschoolverlatersLeerlingendiehet(bekostigd)onderwijsverlatenzonderdatzijeenstartkwalifica-tiehebbenbehaald.Eenleerlingheefteenstartkwalificatiemettenminsteeenafge-rondehavo-ofvwo-opleidingofeenbasisberoepsopleiding(mbo-niveau2).


Tabel 7.1Arbeidsmarktpositie van mbo-gediplomeerde schoolverlaters uit schooljaar 2006/’07, eind september 2007

Totaal w.o. Gemid-deldfiscaalmaandloonvanvoltijdwerk-nemers

metbetaaldwerk1)

werknemer zelfstandige voltijdwerknemer

x1000 % euro

Mannenenvrouwen 68,5 89 88 2 33 1920w.v.Assistentopleiding(mbo-niveau1) 4,8 77 77 1 32 1840 w.o. voltijdbol 2,0 58 58 1 12 1200 bbl 2,7 91 91 1 47 1960

Basisberoepsopleiding(mbo-niveau2) 17,3 87 86 2 35 1900 w.o. voltijdbol 7,0 76 76 1 17 1330 bbl 10,4 95 93 2 47 2030

Vakopleiding(mbo-niveau3) 20,0 93 91 2 33 1980 w.o. voltijdbol 8,1 86 85 2 16 1550 bbl 11,9 97 96 2 44 2090

Middenkader-/specialistenopleiding(mbo-niveau4) 26,4 90 89 2 31 1890 w.o. voltijdbol 19,2 87 86 1 25 1600 bbl 7,1 97 96 2 47 2310

Mannen 33,7 90 88 2 47 1990w.v.Assistentopleiding(mbo-niveau1) 3,1 80 80 1 40 1860 w.o. voltijdbol 1,2 62 62 1 17 1250 bbl 1,8 91 91 1 56 1980




Vrouwen 34,8 88 88 1 19 1740w.v.Assistentopleiding(mbo-niveau1) 1,7 72 72 1 17 1740 w.o. voltijdbol 0,8 51 51 0 6 1030 bbl 0,9 91 91 1 27 1880





1) HetgaathieromalhetbetaaldwerkalswerknemerofzelfstandigeinNederland,gemetenopdelaatstevrijdagvanseptember2007.Ditisinclusiefpersonendieminderdan12uurperweekwerken.


Tabel 7.2.1Arbeidsmarktpositie van voortijdig schoolverlaters uit schooljaar 2006/’07, eind september 2007

Totaal w.o. Gemid-deldfiscaalmaandloonvanvoltijdwerknemers

metbetaaldwerk1)

werknemer zelfstandige voltijdwerk-nemer

x1000 % euro

Mannenenvrouwen 52,0 57 57 1 13 1240w.o. voortgezetonderwijs 14,6 36 36 0 4 940 middelbaarberoepsonderwijs 35,5 66 65 1 16 1260

Mannen 30,9 59 58 1 16 1270w.o. voortgezetonderwijs 8,4 36 36 0 6 980 middelbaarberoepsonderwijs 21,3 68 67 1 21 1300

Vrouwen 21,1 55 54 0 7 1130w.o. voortgezetonderwijs 6,2 36 36 0 2 790 middelbaarberoepsonderwijs 14,2 63 62 0 10 1160




Tabel 7.3.1Arbeidsmarktpositie van afgestudeerden uit voltijd hoger onderwijs uit studiejaar 2006/’07, eind september 2007

Totaal w.o Gemiddeldfiscaalmaand-loonvanvoltijdwerknemers

metbetaaldwerk1)

werknemer voltijdwerk-nemer

x1000 % euro

Mannenenvrouwen 62,5 80 78 34 2450w.v.Hogerberoepsonderwijs 36,5 82 80 31 2220 w.o. bachelor 35,9 83 81 31 2220 master/vervolgopleiding 0,6 76 62 13 2460

Wetenschappelijkonderwijs 26,0 77 75 39 2710 w.o. bachelor 1,4 64 61 21 2640 doctoraal/master 22,0 77 75 38 2670 vervolgopleiding 2,6 83 77 58 2930

Mannen 28,2 79 77 43 2540w.v.Hogerberoepsonderwijs 16,0 81 78 40 2300 w.o. bachelor 15,8 82 79 40 2300 master/vervolgopleiding 0,2 62 36 8 3110


Vrouwen 34,3 81 79 27 2340w.v.Hogerberoepsonderwijs 20,5 83 82 23 2110 w.o. bachelor 20,1 83 82 24 2110 master/vervolgopleiding 0,4 82 72 14 2310





8. Uitgaven voor onderwijs

8.1 Nederlandse onderwijsuitgaven

In2009 is bijna38miljard eurouitgegeven aan onderwijsdoor overheid, huishoudens,bedrijveneninternationaleorganisaties.Deonderwijsuitgavenbedroegen6,6procentvanhetbrutobinnenlandsproduct(bbp),hethoogstepercentagesinds1995.Hethogerepercentageisnietalleenhetresultaatvanhogereuitgavenaanonderwijs,maarookvaneenforsedalingvanhetbbpalsgevolgvandeeconomischecrisis.

Budget voor schoolboeken Hetovergrotedeelvandeuitgavenaanonderwijsgaatnaardeonderwijsinstel-lingen.In2009wasditruim35miljardeuro,2miljardmeerdanin2008.Deuit-gavenzijnhethardstgestegeninhetvoortgezetonderwijs.DeRijksoverheidheeftmeergelduitgegevenaanlonenindezesectorenheeftdaarnaastvooralforsmeerbudgetgegevenvoordemateriëlebasisbekostiging.Ditlaatstehangtsamenmetde inkoop van schoolboeken waarvoor de scholen in het voortgezet onderwijsvanaf2009verantwoordelijkzijn.Debudgettenvandeonderwijsinstellingenzijnhiervoorverhoogd.

Onderwĳsuitgaven (rechter schaal)Onderwĳsuitgaven (linker schaal)

0

1

2

3

4

5

6

7

8mld euro % bbp

8.1.1 Onderwĳsuitgaven


0

5

10

15

20

25

30

35

40

2009*20082007200620052004200320022001200019991998199719961995


Dehogescholenenuniversiteitendiedoordeoverheidbekostigdworden,hebbenin2009bijna9procentmeeraancollegegeldenontvangendooreentoenamevanhetwettelijk collegegeldéndoor eengroter aantal studenten.De inkomstenuitcontractonderzoekzijnmet4,5procentgestegennaarruim1,1miljardeuro.Over-heid,bedrijveneninternationaleorganisatiesgevenuniversiteitenenhogescholenopdracht voor het uitvoeren van onderzoek. Hogescholen doen meer praktijk-gerichtonderzoekwaarvandeuitkomstenindepraktijktoepasbaarmoetenzijn.Contractonderzoekdooruniversiteiten isvaakcomplexerenhoeftnietdirect teleidentoteentoepassing.

Meer subsidie voor leerwerk- en stageplekken Naast de uitgaven aan onderwijsinstellingen zijn er ook andere uitgaven vooronderwijs.DeRijksoverheidheeftin2009bijna92miljoeneuromeeruitgegevenaansubsidiesenfiscaleregelingenvoorbedrijvendieleerwerkplekkenenstage-

Publiek

Privaat

35 489

1 154Uitgaven

materialen,schoolbenodigd-

heden en openbaar vervoer

Huishoudens

Onderwĳs-instellingen

196Contractonderzoek

26 077 1 035

Rĳk

Gemeenten &provincies 3 509

172Leerlingen-

vervoer

465Belasting-korting en subsidies

leerwerk- en stageplekken

Bedrĳven

1 579Tegemoetkoming

schoolkosten,studiefinanciering

en onderwĳs-voorziening jong-gehandicapten

3 214Begeleidings-kosten duale leerlingen en

stagiaires, bĳdrage werkgever in particuliere

opleidingen en contractonderzoek

2 493Les- en college-

geld1), ouderen deelnemersbĳdragen

en kosten school-activiteiten

Buitenland

8.1.2 Financieringsstromen in het Nederlandse onderwĳs, 2009* (mln euro)

Bron: CBS (Statistiek van de onderwĳsuitgaven).1) De lesgelden worden in dit schema als betalingen van ouders/deelnemers aan onderwĳsinstellingen aangegeven, ook al worden ze in de praktĳk geïnd door de Rĳksoverheid. Het Rĳk geeft het geld in feite alleen door van de ouders/ deelnemers aan de onderwĳsinstellingen.


plaatsen beschikbaar stellen, in totaal 465miljoen euro. Daarnaast verstrekt deoverheid studiefinanciering en tegemoetkoming in de schoolkosten. Sinds descholendeschoolboekeninkopenenhiervoorbudgetkrijgen,heeftdeoverheiddetegemoetkomingindeschoolkostenvoorhuishoudensmetschoolgaandekinde-ren in het voortgezet onderwijs verlaagd. Afhankelijk van de hoogte van hetinkomenkrijgteendeelvandeoudersnugeenofeenveellageretegemoetkomingvoordeschoolkosten.

Huishoudenshebbenuitgaveninverbandmetaanschafvanboeken,leermiddelenenhetopenbaarvervoervoorhunschoolgaandekinderen.Dezeuitgavendaaldenin2009met289miljoeneuro,eendalingvan20procenttenopzichtevan2008.Dedalingkomtvooraltoeaanhuishoudensmetkindereninhetvoortgezetonderwijs.Dezehuishoudenshoevendeschoolboekennietmeerzelfaan teschaffen.Voorhuishoudensmetkindereninhetvoortgezetonderwijszijnbovendiendeuitgavenaanmaterialen en gereedschappen gedaald. Huishoudensmet kinderen in hetmiddelbaarberoepsonderwijshaddenin2009vooralminderuitgavenaanoverigeschoolbenodigdheden zoals een atlas, woordenboeken, rekenmachine en ICT-benodigdheden.Inhethogeronderwijszijndetotaleuitgavenaanleermiddelentoegenomendoordetoenamevanhetaantalstudenten.

8.2 Internationale indicatoren onderwijsuitgaven

Erzijnverschillendeindicatorenoveronderwijsenonderwijsuitgavendienatio-naaleninternationaalwordengebruiktvoorhetbepalenenbeoordelenvanbeleid.OrganisatiesalsdeOESOenEurostatberekenendergelijke indicatorenopbasisvandegegevensdiezijvandelidstatenontvangen.JaarlijksbrengtdeOESOdepublicatieEducationataGlanceuit,waarindeindicatorenzijnterugtevinden.Voor internationale vergelijkingen van de onderwijsuitgaven maken beleids-makers vooral gebruik van de indicatorenUitgaven aan onderwijsinstellingen enOverheidsuitgavenaanonderwijs.Uitgavenaanonderwijsinstellingenzijndedirecteuitgavenvanoverheid,huishoudens,bedrijveneninternationaleorganisatiesaanonderwijsinstellingen.Ditkunnendoordeoverheidgesubsidieerdeenparticuliereonderwijsinstellingenzijn.Deoverheidsuitgavenaanonderwijszijndeoverheids-uitgaven aan onderwijsinstellingen, huishoudens (inclusief studieleningen) enbedrijven.Deuitgavenaanonderwijsinstellingenwordenuitgedruktalspercen-tagevanhetbbpendeoverheidsuitgavenaanonderwijsalspercentagevanhetbbpenvandetotaleoverheidsuitgaven.EenderdebelangrijkeindicatorisUitgavenvanonderwijsinstellingenperdeelnemer.DitzijnandereindicatorendanhetCBSberekendoverdeonderwijsuitgaven.Zebeschrijven een deel van de onderwijsuitgaven terwijl het CBS een totaalbeeldgeeft van het geld dat voor onderwijs wordt ingezet, door alle uitgaven én


ontvangstenindeberekeningtebetrekkenenstudieleningennietalsuitgavenmeetetellen.Anderelandenbeschikkennietaltijdoverallegegevensomeendergelijkeindicatorookinternationaalmogelijktemaken.

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10%

8.2.2 Ontwikkeling bbp en overheidsuitgaven aan onderwĳs

Bron: CBS (Statistiek van de onderwĳsuitgaven), OESO.

Overheidsuitgaven aan onderwĳs (OESO)Bbp

2009*20082007200620052004200320022001200019991998199719961995

0

4

5

6

7

Overheidsuitgaven aan onderwĳs (OESO)Uitgaven aan onderwĳsinstellingen (CBS/OESO)

% bbp

8.2.1 Uitgaven aan onderwĳsinstellingen en overheidsuitgaven aan onderwĳs


2009*20082007200620052004200320022001200019991998199719961995


Dejaarlijksegroeicijfersvandeoverheidsuitgavenaanonderwijsenhetbbpverschil-lensomssterk.In2007steeghetbbpharderdandeoverheidsuitgavenengingendeoverheidsuitgavenalspercentagevanhetbbpomlaag.In2009,heteerstejaarvandeeconomischecrisis,daaldehetbbpforsterwijldeoverheidsuitgavennogdoorstegen:deoverheidsuitgavenalspercentagevanhetbbpstegendaardoorflink.De overheidsuitgaven aan onderwijs als percentage van de totale overheids-uitgavenzijnindeperiode1995–2005gestegenvan9,1naar12,2procent.Daarnatradeenlichtedalingop.In2009washetaandeel11,6procent.

Nederland scoort hoog met uitgaven per deelnemer InvergelijkingmetandereEuropeselandenheeftNederlandin2007–hetmeestrecentejaarwaarvoorcijfersbeschikbaarzijn–eenpositieboven,respectievelijkophetEuropesegemiddeldevoordeuitgavenaanonderwijsinstellingenendeover-heidsuitgaven aan onderwijs als percentage van het bbp. Voor de overheids-uitgavenaanonderwijsalspercentagevandetotaleoverheidsuitgavenpresteertNederlandnetonderhetgemiddelde.Sinds1995isNederlandvoordemeesteindicatoreneenpaarpositiesgeklommen.DeScandinavischelanden,BelgiëenvaakookFrankrijkenhetVerenigdKonink-

Staat 8.2.3Internationale positie Nederland 1)

1995 2000 2007 gemid-deldeEU-19

Neder-land

positieNeder-land

gemid-deldeEU-19

Neder-land

positieNeder-land

gemid-deldeEU-19

Neder-land

positieNeder-land

% 1 % 1 % 1

Uitgavenaanonderwijsinstellingen(%bbp) 5,3 5,4 6 5,2 5,1 9 5,3 5,6 8 w.v.doordeoverheid . . . . . . 4,9 4,7 11 w.v.doorhuishoudens,bedrijvenenbuitenland . . . . . . 0,4 0,8 1

Overheidsuitgavenaanonderwijs(%bbp) 5,3 5,1 8 5,1 5,0 9 5,3 5,3 8Overheidsuitgavenaanonderwijs(%over-heidsuitgaven) 10,7 9,1 13 11,8 11,2 11 12,1 11,7 7

dollar 1 dollar 1 dollar 1

Uitgavenvanonderwijsinstellingenperdeelnemer2) Primaironderwijs . . . . . . 6752 6552 9 Secundaironderwijs . . . . . . 8346 10248 3 Tertiaironderwijs,inclusiefR&D . . . . . . 12084 15969 3 Tertiaironderwijs,exclusiefR&D . . . . . . 7899 10421 2

Bron:OESO(EducationataGlance,2010).

1) EU-19landen:België,Denemarken,Duitsland,Finland,Frankrijk,Griekenland,Hongarije,Ierland,Italië,Luxemburg,Nederland,Oostenrijk,Polen,Portugal,Slowakije,Spanje,Tsjechië,VerenigdKoninkrijkenZweden.

2) Omvergelijkingtussenlandenmogelijktemaken,rekentdeOESOdeuitgavenperdeelnemermetbehulpvankoopkrachtpariteit(eenvergelijkingvanderelatievekoopkrachtinverschillendelanden)omtotmetelkaarvergelijkbarebedragenindollars.


rijknemenhogerepositiesindanNederland,buurlandDuitslandstaatin2007eenstuklager.Nederlandscoorteeneerstepositievoordeuitgavenvanhuishoudens,bedrijvenenbuitenlandaanonderwijsinstellingen.Dezepositieisechtergeflatteerdomdatindezeuitgavenookde gelden zijnopgenomendie bedrijvenbesteden aandebegeleidingvanstagiairsenleerlingendielerenenwerkencombineren.Totnutoedoetmaar een beperkte groep landendit ook,waaronderDuitsland.Duitslandstaatdanooknietpertoevalopdetweedeplaats.VoordeuitgavenvanonderwijsinstellingenperdeelnemerscoortNederlandhoogmeteenderdepositievoorzowelsecundairalstertiaironderwijs.AlsdeuitgavenvantertiaireonderwijsinstellingenexclusiefdeR&D-uitgavenwordengenomen,staatonslandzelfsopeentweedeplaats.AlleendeNederlandseuitgavenperleer-linginhetprimaironderwijsliggenonderhetEuropesegemiddelde.

Toelichting

OnderwijsuitgavenAlleuitgavenaanhetNederlandseonderwijsdooroverheid,huishoudens,bedrij-veneninternationaleorganisaties.Ditzijnuitgavenaanonderwijsinstellingen,aansubsidies, studiefinanciering, tegemoetkoming inde schoolkostenenonderwijs-voorzieningenvoorjongerenmeteenhandicap,maarookdeuitgavenvoorboeken,materialen en openbaar vervoer door huishoudens. Eventuele ontvangsten zijnmetdeuitgavenverrekend.Studieleningenwordenbijdeberekeningvandetotaleonderwijsuitgavenbuitenbeschouwinggelaten, omdat leningengeen echteuit-gavenzijn.Zewordennamelijknaeenbepaaldetijdterugbetaald.Inhetverlengdehiervanwordenookdeaflossingenopstudieleningennietmeegerekend.


Tabel 8.1 Onderwijsuitgaven

Eenheid 2000 2006 2007 2008 2009*

Uitgavenaanonderwijs1) mlneuro 23096 32812 34273 36007 37899 Overheid mlneuro 19646 27673 28106 30347 31802 Uitgavenaanonderwijsinstellingen mlneuro 18039 25380 26404 27747 29586 Subsidie-enfiscaleregelingen mlneuro 1857 2461 1902 2839 2476 Ontvangsten mlneuro 250 168 200 239 260

Huishoudens mlneuro 1886 2742 3491 2808 3153 Uitgavenaanonderwijsinstellingen mlneuro 1727 2265 2305 2422 2493 Overigeuitgavenaanonderwijs mlneuro 1179 1610 1672 1682 1414 Ontvangenbijdragen mlneuro 1020 1133 485 1295 755

Bedrijven mlneuro 1519 2284 2576 2665 2749 Uitgavenaanonderwijsinstellingen mlneuro 1684 2465 2813 3038 3214 Ontvangensubsidies mlneuro 165 180 237 373 465

Buitenland mlneuro 45 113 100 187 196

Uitgavenaanonderwijs1) %bbp 5,5 6,1 6,0 6,0 6,6Uitgavenperhoofdvandebevolking euro 1456 2009 2095 2195 2299


1) VaniederesectorwordendeuitgavengesaldeerdmetdeontvangstenenbijelkaaropgeteldtotdetotaleuitgavenaanonderwijsvoorNederland.Erwordtgecorrigeerdvoordubbeltellingen.Studieleningenenaflossingenopstudieleningenwordenbuitenbe-schouwinggelaten.Studiefinancieringvoorlevensonderhoudendesubsidievoorleerlingenvervoertellenalleenmeealsonderwijs-uitgavenvandeoverheid,nietalsonderwijsgerelateerdeontvangstvanhuishoudensenbedrijven.

Tabel 8.2OESO-indicatoren onderwijsuitgaven

Eenheid 2000 2006 2007 2008 2009*

Overheidsuitgavenaanonderwijs1) mlneuro 20725 29485 30258 32548 33926%vanbbp % 5,0 5,5 5,3 5,5 5,9%vanoverheidsuitgaven % 11,2 12,0 11,7 11,9 11,6

Uitgavenaanonderwijsinstellingen mlneuro 21494 30223 31622 33393 35489%vanbbp % 5,1 5,6 5,6 5,6 6,2

Uitgavenvanonderwijsinstellingenperdeelnemer Primaironderwijs euro 3981 5705 5765 6110 6484 Secundaironderwijs euro 6357 8282 8709 9070 9734 Tertiaironderwijs inclusiefR&D euro 11804 13480 13786 14269 14412 exclusiefR&D euro 7547 8605 8921 9161 9259


1) DeOESO-indicatorOverheidsuitgavenaanonderwijsisinclusiefdestudieleningenaanhuishoudensenexclusiefdeterugontvang-stenvandeoverheidzoalsaflossingenopstudieschuld.


Tabel 8.3 Internationale positie Nederland 1)

2007 Uitgavenaanonderwijsinstellingenals%bbp Overheidsuitgavenaan Overheidsuitgaven Uitgavenvanonderwijsinstellingenperdeelnemer onderwijsals%bbp aanonderwijsals% Totaal w.v. totaleoverheids- Primaironderwijs Secundaironderwijs Tertiaironderwijs, Tertiaironderwijs,

uitgaven incl.R&D excl.R&DDoordeoverheid Doorhuishoudens,

bedrijvenenbuitenland

% % % % % dollar dollar dollar dollar

Denemarken 7,1 Denemarken 6,6 Nederland 0,8 Denemarken 7,8 Slowakije 19,4 Luxemburg 13985 Luxemburg 17928 Zweden 18361 Oostenrijk 10552Zweden 6,3 Zweden 6,1 Duitsland 0,7 Zweden 6,7 Denemarken 15,4 Denemarken 9176 Oostenrijk 10641 Denemarken 16466 Nederland 10 421België 6,1 België 5,9 Ver.Koninkrijk 0,6 België 6,0 Ierland 13,5 Oostenrijk 8664 Nederland 10 248 Nederland 15 969 Zweden 9402Frankrijk 6,0 Frankrijk 5,5 Spanje 0,6 Finland 5,9 Zweden 12,7 Zweden 8338 Denemarken 9675 Ver.Koninkrijk 15463 Ver.Koninkrijk 9023Ver.Koninkrijk 5,8 Finland 5,5 Denemarken 0,5 Frankrijk 5,6 Finland 12,5 Ver.Koninkrijk 8222 Frankrijk 9532 Oostenrijk 15039 Frankrijk 9001Finland 5,6 Ver.Koninkrijk 5,2 Slowakije 0,5 Ver.Koninkrijk 5,4 België 12,4 Italië 7383 Ierland 9375 Duitsland 13823 Spanje 8954Portugal 5,6 Portugal 5,1 Tsjechië 0,5 Oostenrijk 5,4 Nederland 11,7 België 7363 Zweden 9143 Finland 13566 Ierland 8907Nederland 5,6 Oostenrijk 5,1 Polen 0,5 Nederland 5,3 Ver.Koninkrijk 11,7 Ierland 6901 België 8992 België 13482 België 8786Oostenrijk 5,4 Hongarije 4,9 Portugal 0,5 Portugal 5,3 Polen 11,6 Nederland 6 552 Ver.Koninkrijk 8892 Frankrijk 12773 Duitsland 8534Polen 5,3 Polen 4,8 Frankrijk 0,4 Hongarije 5,2 Portugal 11,6 Spanje 6533 Spanje 8730 Ierland 12631 Finland 8178Hongarije 4,9 Nederland 4,7 Italië 0,4 Polen 4,9 Spanje 11,1 Finland 6234 Italië 8004 Spanje 12548 Portugal 7428Spanje 4,8 Ierland 4,4 Ierland 0,2 Ierland 4,9 Oostenrijk 11,1 Frankrijk 6044 Duitsland 7841 Portugal 10398 Tsjechië 6824Duitsland 4,7 Spanje 4,2 België 0,2 Duitsland 4,5 Frankrijk 10,7 Duitsland 5548 Finland 7829 Italië 8673 Italië 5447Ierland 4,7 Italië 4,1 Oostenrijk 0,2 Spanje 4,3 Hongarije 10,4 Portugal 5011 Portugal 6833 Tsjechië 8209 Hongarije 5365Tsjechië 4,6 Tsjechië 4,1 Zweden 0,2 Italië 4,3 Duitsland 10,3 Hongarije 4656 Tsjechië 5527 Hongarije 6721 Slowakije 4922Italië 4,5 Duitsland 4,0 Finland 0,1 Tsjechië 4,2 Tsjechië 9,9 Polen 4063 Hongarije 4225 Slowakije 5736 Polen 4637Slowakije 4,0 Slowakije 3,4 Slowakije 3,6 Italië 9,0 Slowakije 3499 Polen 3590 Polen 5576

Tsjechië 3359 Slowakije 3219

Griekenland m Griekenland m Griekenland m Griekenland m Griekenland m Griekenland m Griekenland m Griekenland m Griekenland mLuxemburg m Luxemburg m Hongarije m Luxemburg m Luxemburg m Luxemburg m Luxemburg m

Luxemburg m Denemarken m

EU-19 gemiddelde 5,3 EU-19 gemiddelde 4,9 EU-19 gemiddelde 0,4 EU-19 gemiddelde 5,3 EU-19 gem. 12,1 EU-19 gem. 6 752 EU-19 gem. 8 346 EU-19 gem. 12 084 EU-19 gem. 7 899


1) InternationalepositieinvergelijkingmetdeEU-19landen:België,Denemarken,Duitsland,Finland,Frankrijk,Griekenland, Hongarije,Ierland,Italië,Luxemburg,Nederland,Oostenrijk,Polen,Portugal,Slowakije,Spanje,Tjechië,VerenigdKoninkrijk enZweden.

m=missing,gegevensontbreken.


9. Mobiele studenten in het hoger onderwijs

DoordegeleidelijkeinvoeringvanhetbachelormasterstelselindeEuropeseUniena1999eninNederlandvanaf2002,ishetvoorstudenteninhethogeronderwijssteedsmakkelijkergeworden om een studie geheel of gedeeltelijk in een ander land te volgen.NederlandsestudentengaanvoorhunstudienaarhetbuitenlandenbuitenlandsestudentenkomenomtestuderennaarNederland.EengrootdeelvandemobielestudenteninNederlandkomtuitDuitsland.NederlandsestudententrekkenvooralnaarBelgiëenhetVerenigdKoninkrijk.Studentenbaserenhunkeuzevooreenbepaaldlandvooralopdetaalwaarinlesgegevenwordt.

DiplomamobiliteitStudentenwilleneenstudieinhetbuitenlandvolgenvoorhetopdoenvanbuiten-landervaring en het vergroten van de toekomstige (internationale) arbeids- enimmigratiemogelijkheden. Sommige studenten gaan ook naar het buitenlandomdateenbepaaldestudienietwordtaangebodeninhetthuisland,omdatzezijnuitgelootvoordestudievanhunkeuzeofomdatzeperséaaneengerenommeerdebuitenlandseuniversiteitwillenstuderen.Ininternationaalverbandisovereengekomentesprekenvan‘mobielestudenten’alshetgaatomstudentendiehunvooropleidingaaneenbuitenlandseinstellinghebbenafgerondenbijvoorbeeldinNederlandgaanstuderen.Bijhetbepalenvande‘mobiliteit’vaneenstudentspeeltdenationaliteitvandebetrokkenedusgeenrol.DitleidtertoedatookeengrotegroepstudentenmetdeNederlandsenationa-liteit tot de mobiele studenten wordt gerekend. Deze Nederlandse studentenhebbendusinhetbuitenlandhunmiddelbareschoolofeenanderevooropleidingvoorhethogeronderwijsafgerondenzijndaarnanaarNederlandgekomenomtestuderen.Aangezienwenietweten inwelk landeenstudentzijnvooropleidingheeftgedaan,wordt zijnnationaliteit als indicatie gebruikt. Indit artikelwordtalleendezogehetendiplomamobiliteitgepresenteerd.Ditomvatdestudentendiezichvooreencompletestudiehebbeningeschreven,ennietdestudentendiealleenvooreendeelvanhunopleidingnaarNederlandkomen.

Veel Duitsers komen naar Nederland om te studerenInonslandstuderenruim33duizendmobielestudenten,ruim5procentvanallestudenteninhethogeronderwijsinNederlandin2008/’09.Ruimeenkwartheeftde Nederlandse nationaliteit. Dat zijn bijvoorbeeld kinderen van NederlandseemigrantenofvanNederlandersdie tijdelijk inhetbuitenlandverbleven,waar-door hun kinderen een buitenlandse vooropleiding hebben gevolgd.Daarnaast


hebbenookAntilliaansestudentendeNederlandsenationaliteit.Ruim40procentvandemobielestudentenkomtuitDuitsland,5procentkomtuitChina,3procentvandemobielestudentenzijnBelgen.Uitdevoormaligekoloniën Indonesiëen

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Polen

Duitsland

China

Suriname

België

Nederland

Bulgarĳe

Indonesië

Frankrĳk

Totaal

VrouwenMannen%

9.2 Mobiele studenten in Nederland naar nationaliteit en geslacht, 2008/'09

Bron: CBS (Onderwĳsstatistieken, SSB).

Frankrijk

Polen

Bulgarije

België

China

Nederland

Duitsland

Overig en onbekend

9.1 Mobiele studenten in Nederland naar nationaliteit, 2008/’09


42,1%

28,8%

5,2%

2,9%

1,7%1,3%

1,2%

16,8%


SurinameendeEU-landenBulgarije,PolenenFrankrijkkomtrond1procentvandemobielestudenten.

Relatief veel vrouwen onder Poolse mobiele studenten Hetaandeelvrouwenonderdemobielestudentenligtgemiddeldhogerdanonderdeniet-mobielestudenten,teweten59procenttegen52procent.UitcijfersvandeOESO1) blijkt ook dat onder mobiele studenten in ons land relatief meer vrouwen zijn dan onder de studenten in eigen land. Vooral onder de mobiele studenten uit Polen is het aandeel vrouwen hoog (82 procent, tegen 57 procent vrouwen in het Poolse hoger onderwijs). Het aandeel vrouwen uit Duitsland is ook vrij hoog met 63 procent. Uit Frankrijk komen juist meer mannen dan vrouwen naar ons land om te studeren. Het aandeel Franse vrouwen is dan ook het laagst (42 procent).

Chinezen kiezen vaak voor bedrijfskunde en administratieMobielestudentenkiezenvooranderestudierichtingendanniet-mobielestudenten.Zij kiezen relatief vaak voor een studie in de richtingen sociale wetenschappen,bedrijfskundeenrechten(47procenttegen37procentonderniet-mobielestuden-ten).Zijkiezenrelatiefweinigvooronderwijsentechniek,industrieenbouwkunde.Dekeuzevoordestudierichtinghangtooksamenmethetlandwaardemobielestudentvandaankomt.VandestudentenuitChinaenBulgarijekiestdriekwart

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Polen

Nederland

Frankrĳk

Duitsland

China

Bulgarĳe

België

Nationaliteit:

Mobiele studenten

Niet-mobiele studenten

%

9.3 Mobiele en niet-mobiele studenten in Nederland naar nationaliteit en studierichting, 2008/'09


Onderwĳs

Techniek, industrie, bouwkunde

Natuurwetenschap-pen, wiskunde, informaticaPersoonlĳke dienst-verlening, vervoer, milieu en veiligheid

Sociale wetenschap-pen, bedrĳfskunde en rechten


Taalwetenschap-pen, geschiedenis, kunst



voorstudiesdievallenondersocialewetenschappen,bedrijfskundeenrechten,endanmetnamevoorbedrijfskundeenadministratie.OokPolenkiezenvakerdandegemiddeldemobielestudentvoordezestudierichtingen(53procenttegen47pro-cent).Belgische studenten inNederland kiezen twee keer zo vaak als de gemiddeldemobielestudentvoortaalwetenschappen,geschiedenisenkunstenvoortechniek,industrie en bouwkunde. Duitsers kiezen vaker dan andere studenten voorgezondheidenwelzijnenrelatiefweinigvoortechniek,industrieenbouwkunde.Mobiele studentenmet de Nederlandse nationaliteit verschillen in hun studie-keuzenietveelvandeniet-mobielestudenten.

Relatief veel mobiele vrouwen in bèta-richtingenZoalsgezegdishetaandeelvrouwenondermobielestudentengemiddeldhogerdan onder niet-mobiele studenten. Dit geldt ook voor de afzonderlijke studie-richtingen. In de bèta-richtingen techniek, industrie en bouwkunde en natuur-wetenschappen,wiskundeeninformaticaishetaandeelvrouwenondermobielestudentenduidelijkhogerdanonderniet-mobielen.Ineerstgenoemderichtingishet aandeel vrouwenzelfs ruim tweemaal zohoogondermobielen (33procenttegen16procent).Eenuitzonderingisdestudierichtingonderwijs,waarhet(tochalvrijhoge)aan-deelvrouwenonderniet-mobielenietshogerligtop74procent.Ingezondheids-zorgenwelzijn,eenandererichtingwaarvrouwengoedvertegenwoordigdzijn,

0 10 20 30 40 50 60 70 80


Onderwĳs


Taalwetenschappen, geschiedenis, kunst


Sociale wetenschappen, bedrĳfskunde en rechten

Techniek, industrie, bouwkunde

Natuurwetenschappen, wiskunde, informatica

Totaal

MobielNiet-mobiel

%

9.4 Mobiele en niet-mobiele vouwelĳke studenten per studierichting, 2008/'09



ligthetaandeelvrouwenondermobielestudentenop76procentenbijniet-mobie-lenslechtseenfractielager.

Nederlanders vaak naar België om te studerenDe uitgaande mobiliteit is beduidend lager dan de inkomende mobiliteit. UitgegevensvandeOESOblijktdatinhetstudiejaar2007/’08zo’n14duizendNeder-landerszichhebbeningeschrevenbijeenbuitenlandsehogeronderwijsinstelling.Ditisongeveer2procentvandestudentenpopulatieinonsland.DehelftvandezestudentengingnaarBelgiëenhetVerenigdKoninkrijk.AnderepopulairelandenzijndeVerenigdeStaten,Frankrijk,Nieuw-Zeeland,ZwitserlandenSpanje.

Relatief weinig mobiele studenten in Nederland Zowel wat betreft mobiele studenten in Nederland als Nederlandse mobielestudenteninhetbuitenland,scoordeNederlandin2007/’08onderhetgemiddeldevannegentienEU-landen.HetEU-19-gemiddeldevoor instroombedroeg indatjaarruim6procent,vooruitstroomwashetpercentage2,8.EuropeselandendieveelbuitenlandsestudentenopnemenzijnhetVerenigdKoninkrijkenOostenrijk.Inbeidelandenkomtongeveer15procentvandestudenteninhethogeronderwijsuithetbuitenland.Deherkomstvande studenten iswelverschillend.Zokomtbijnadehelftvandemobiele studenten inhetVerenigdKoninkrijkuitAzië enkomt ruim 80 procent van deze studenten in Oostenrijk uit andere Europeselanden,vanwieeenderdeuitDuitsland.

Zwitserland

Nieuw Zeeland

Frankrijk

Duitsland

Verenigde Staten

Verenigd Koninkrijk

België

Overig

9.5 Bestemmingen van Nederlanders die in het buitenland studeren, 2007/’08

Bron: OESO (Education at a Glance, 2010).

29,2%

21,8%12,1%

11,1%

4,7%

2,9%

2,6%

15,5%


LandenmeteenrelatiefkleineinstroomzijnPortugalenSpanje.Indezelandenisnietmeerdan2procentvandestudentenafkomstiguiteenanderland.Portugaltrekt vooral studenten uit Afrika. Ruim de helft van de mobiele studenten inPortugalkomthiervandaan.InSpanjeisdespreidingvanherkomstlandengroter.TochkomtruimeenkwartuitZuid-Amerika.VandelandenbuitenEuropascoortvooralAustraliëhoogmeteenaandeelmobielestudentenvan21procent,vanwiebijna80procentuitAzië.

Taal belangrijkste motief bij keuze studielandDetaalwaarindecollegeswordengegevenisvoorveelstudentenbepalendinhunkeuze voor een land om te gaan studeren. Engelstalige landen of landen dieprogramma’sinhetEngelsaanbiedenzijnintrek:in2008volgderuim35procentvandemobielestudenteneenstudieindeVerenigdeStaten,hetVerenigdKoninkrijkofAustralië.Ookanderelandenmeteentaaldiedoorveelmensenwordtgesprokenengelezen,zoalsFrans,DuitsenRussisch,trekkenveelmobielestudenten.Naasttaalzijndekostenvanstudereninhetbuitenlandeenbelangrijkefactorindekeuzevooreenstudieland:dehoogtevandereiskostennaarhetbetreffendeland,het collegegeld ende kosten in het levensonderhoudkunnen een landmeer ofminderaantrekkelijkmakeninvergelijkingmetandere.Vaakgeldenvoorbuiten-landsestudentenofvoorstudentenvanbuitendeEuropeseUniehogere,kosten-dekkende, collegegelden dan voor binnenlandse of EU-studenten. Voor een

0 5 10 15 20 25

OostenrĳkVerenigd Koninkrĳk

ZwitserlandBelgië

ZwedenNederlandHongarĳe

FinlandDenemarken

SlowakĳePortugal

NoorwegenSpanje

AustraliëNieuw-Zeeland

CanadaVerenigde Staten

% van alle studenten

9.6 Aandeel mobiele studenten in enkele OESO-landen, 2007/'08

Bron: OESO (Education at a Glance, 2010).


beperktaantalstudentenzijnbeurzenbeschikbaarwaarmeezehetcollegegeldenhun levensonderhouddeelsofgeheelkunnenbetalen.Alsverschillende landenonderwijsprogramma’sbiedenvanvergelijkbarekwaliteit,kiezenstudenteneerdervoor een universiteitmet een relatief laag collegegeld.Als een land kwalitatiefonderscheidende studies biedt aan universiteitenmet een goede reputatie, danspeeltdehoogtevanhetcollegegeldgeenrol:hoogcollegegeldwordtdangezienalseengoedeinvestering.Sommigelanden,waaronderNederland,gevenstuden-ten de mogelijkheid om studiefinanciering vanuit het thuisland te ontvangenwanneerzij inhetbuitenlandstuderen.Ditkanstudentendie inhetbuitenlandzoudenwillenstuderenovereeneventuelefinanciëledrempelheenhelpen.Hetgeefthendezekerheiddatzehiermeehuncollegegeldeneengrootdeelvanhunlevensonderhoudkunnenbetalen.

Keuze studieland ook afhankelijk van geografische factorenOokimmigratiebeleidkandekeuzevanstudentenvooreenstudielandbeïnvloe-den.Australië,Nieuw-ZeelandenCanadagevenpersonendieaanhununiversitei-ten hebben gestudeerd extra punten als zij een aanvraag voor immigratie enpermanentevestigingindienen.Voormensendienaardezelandenwillenemigre-renkanditeenfactorzijnomvooreenstudieinéénvandezelandentekiezen.BinnendeEuropeseUniestimuleerthetvrijepersonenverkeer tussende landenhetstuderenineenanderEU-land.Daarnaastspelengeografischefactoreneenrolbijdekeuzevooreenstudieland.Veelmobielestudentengaanineenbuurlandstuderen,dichtbijhetthuislandenvaakmeteenovereenkomstigetaal.OostenrijkontvangtbijvoorbeeldveelDuitsestudenten en tussen België enNederland bestaan ook relatief grote studenten-stromen.DathetVerenigdKoninkrijkvooralstudentenuitAzië,PortugalvooralstudentenuitAfrikaenSpanjeveelstudentenuitZuid-Amerikaaantrekt,komtdoordeoudekoloniale verhoudingen ende erfenis vande voertaal of tweede taal inEngels,PortugeesenSpaans.Daarnaastishetbijdekeuzevaneenstudielandvanbelangofhetdiplomainhetthuislandeninternationaalwordterkend.Meestal iseencombinatievan factorenaanleidingomvooreenbepaald land tekiezen. Het aantal mobiele studenten dat naar Finland, IJsland, Noorwegen ofZweden gaat, is de laatste jaren bijvoorbeeld sterk gestegen omdat daar geencollegegeldwordt gevraagd en er relatief veel Engelstalige programma’s in hethogeronderwijswordenaangeboden.

Noot in de tekst1) De gegevens zijngebaseerd opOESO (2010),Education at aGlance 2010,metuitzonderingvandegegevensdiebetrekkinghebbenopNederland.


Tabel 9.1Herkomst van mobiele studenten in het buitenland 1), 2007/’08

Europa w.o. Azië w.o. Zuid-Amerika

Afrika Onbekend Frankrijk Duitsland China

%Bestemming:

Australië 4,4 0,4 0,8 79,3 25,0 1,2 3,2 6,9Canada 11,1 5,3 0,7 47,6 22,7 7,4 11,3 12,7Nieuw-Zeeland 10,1 1,1 4,1 66,9 31,2 1,1 1,0 –VerenigdeStaten 11,2 1,1 1,4 67,2 17,7 10,3 5,7 –

Denemarken 72,1 0,7 4,9 21,4 12,0 1,3 2,6 0,6Finland 44,4 1,4 3,7 32,9 16,4 2,7 16,5 0,4Frankrijk 21,3 – 2,8 21,0 8,6 5,2 43,5 6,9Hongarije 78,2 0,4 10,6 17,2 1,5 0,3 1,9 nNoorwegen 44,9 1,1 4,7 16,9 4,7 2,5 10,3 22,3Oostenrijk 82,5 1,0 32,7 13,3 2,7 1,2 1,5 0,1Portugal 20,2 3,9 1,9 2,8 0,5 23,6 51,1 0,8Slowakije 81,9 0,1 4,2 15,6 0,4 0,6 1,4 nSpanje 22,7 2,2 2,1 1,4 0,3 28,3 6,5 39,8VerenigdKoninkrijk 33,3 3,8 4,1 47,9 13,5 2,3 9,6 0,6Zweden 20,8 1,0 2,8 27,7 8,5 1,6 4,6 43,9Zwitserland 28,5 6,2 10,6 4,1 0,9 2,1 2,8 61,3

Bron:OESO,(EducationataGlance,2010).

1) Bijvoorbeeld:4,4procentvandemobielestudenteninAustraliëisafkomstiguitEuropa.

n=verwaarloosbaar.


Algemene toelichting

InNederlandzijnkinderenvanaf5jaartotheteindevanhetschooljaarwaarinzij16 jaar worden verplicht om naar school te gaan. Met ingang van het school-jaar2007/’08isdaardekwalificatieplichtbijgekomen.Dezehoudtindatjongerenzonderstartkwalificatie tothunachttiendeverjaardagonderwijsmoetenvolgen.Eenleerlingheefteenstartkwalificatiemettenminsteeenafgerondehavo-ofvwo-opleidingofeenbasisberoepsopleiding(mbo-niveau2).

Primair onderwijsHetprimaironderwijsisgeregeldindeWetophetPrimairOnderwijs(WPO)endeWetopdeExpertisecentra(WEC).DeWPOgaatoverhetbasisonderwijsenspeciaalbasisonderwijs.DeWECregelthetonderwijsopspecialescholen.Hetbasisonderwijsisbedoeldvoorkinderenvan4totenmet12jaar.Kinderendiemeerhulpnodighebbenbijdeopvoedingenhetlerendanhetbasisonderwijskanbieden,zijnaangewezenophetspeciaalbasisonderwijs.Dezeonderwijssoortheeftdoorgaans kleinere groepen leerlingen dan het basisonderwijs en beschikt overmeerafzonderlijkedeskundigenomdeleerlingenmetleer-enopvoedingsproble-mentebegeleiden.Specialescholenzijnbedoeldvoorbasis-envoortgezetonderwijsaanonderanderevisueel gehandicapte kinderen, dove en slechthorende kinderen, lichamelijkgehandicapte kinderen, zeermoeilijk lerende of opvoedbare kinderen en lang-durigziekekinderen.Vanafhetschooljaar2003/’04zijndekinderenopdespecialescholen onderverdeeld in vier clusters. Cluster 1 omvat scholen voor visueelgehandicaptekinderen,ofmeervoudiggehandicaptekinderenmetdezehandicap.Cluster2omvatscholenvoordovekinderen,slechthorendekinderenenkinderenmeternstigespraakmoeilijkheden,ofmeervoudiggehandicaptekinderenmeteenvandezehandicaps.Cluster3omvatscholenvoorlichamelijkgehandicaptekinde-ren,zeermoeilijklerendekinderenenlangdurigziekekinderenmeteenlichame-lijkehandicap,ofmeervoudiggehandicaptekinderenmeteenvandezehandicaps.Cluster4totslotomvatscholenvoorzeermoeilijkopvoedbarekinderen,langdurigziekekinderenandersdanmeteenlichamelijkehandicapenonderwijsaankinde-reninscholenverbondenaanpedologischeinstituten.

Voortgezet onderwijsHet voortgezet onderwijs omvat het voorbereidendwetenschappelijk onderwijs(vwo), het hoger algemeen voortgezet onderwijs (havo), het voorbereidendmiddelbaarberoepsonderwijs(vmbo)enhetpraktijkonderwijs.Aldezeonderwijs-soortenvallenonderdeWetophetvoortgezetonderwijs.Hetvwoisvooralbedoeldalsvooropleidingvoorhetwetenschappelijkonderwijsen omvat zes leerjaren. Tot het vwo behoren de onderwijssoorten gymnasium


(klassieke talen verplicht) en atheneum (klassieke talen als keuzevak).De havobereidtvoorophethogerberoepsonderwijsenheeftvijfleerjaren.Gediplomeerdehavistenkunnenookdoorstromennaarhetvijfdeleerjaarvanhetvwo.Zowelbijhetvwoalshavokunnendeleerlingenindehogereleerjarenkiezenuitvierprofie-len: natuur en techniek, natuur en gezondheid, economie en maatschappij encultuurenmaatschappij.Elkprofielbevatgemeenschappelijke(profielonafhanke-lijke) vakken, verplichte (profielspecifieke) vakken en vrije vakken. Leerlingenkunnenookeencombinatievanprofielenkiezen.Hetvmbobereidtvoorophetmiddelbaarberoepsonderwijs(mbo),heefteenduurvanvierjaarenkentvieronderwijsprogramma’s,leerwegengenoemd,dieeen voorgeschreven aantal vakken en een relatief vaststaand examenpakkethebben. Leerlingen kunnen kiezen uit de theoretische, de gemengde, dekaderberoepsgerichteendebasisberoepsgerichteleerweg.Detheoretischeleer-weg geeft toegang tot de middenkaderopleidingen (niveau 4) in het mbo.Geslaagdenvoordezeonderwijssoortkunnenookdoorstromennaarhetvierdeleerjaarhavo.Degemengdeleerwegistebeschouwenalseentussenvormvande theoretische leerweg en de beroepsgerichte leerwegen, heeft hetzelfdeniveaualsdetheoretischeleerweg,maarheeftookeenberoepsgerichtvak.Degemengdeleerweggeefttoegangtotdemiddenkaderopleiding(niveau4)vanhetmbo en het vierde leerjaar havo.De kaderberoepsgerichte leerweg is deberoepsgerichtevooropleidingvoordevakopleiding(niveau3)endemidden-kaderopleiding (niveau 4) van het mbo. De basisberoepsgerichte leerweg isbedoeld als vooropleiding voor de basisberoepsopleiding (niveau 2) van hetmbo.Binnenhetvmboishetinallevierleerwegenmogelijkomeenindicatievoor leerwegondersteunendonderwijs (lwoo) te krijgen.Dit onderwijs is be-doeldvoor leerlingenmetachterstandenofgedrags- enmotivatieproblemen,diemetextrabegeleidingwelinstaatzijnomeenvmbo-diplomatebehalen.Inhetvmbo(inclusiefhetlwoo)wordenbinnenelkeleerwegviersectorenonder-scheiden:landbouw,techniek,economieenzorgenwelzijn.Vanafhetschool-jaar 2002/’03 is het op enkele scholen mogelijk om voor een intersectoraalprogrammatekiezen.Pasvanaf2007/’08isdezemogelijkheidindit jaarboekopgenomen.Hetpraktijkonderwijsispraktischonderwijs,aansluitendophetbasisonderwijs,dat bestemd is voor leerlingen die niet in staat zijn om een vmbo-diploma tebehalen. Het beoogt leerlingen op te leiden voor zeer eenvoudig werk op dearbeidsmarkt.Stageszijneenessentieelonderdeelvanhetonderwijsprogramma.Leerlingendiehetpraktijkonderwijsverlaten,krijgeneengetuigschrift.

Middelbaar beroepsonderwijs en educatieDevolwasseneneducatieenhetmiddelbaarberoepsonderwijszijngeregeldindeWetEducatieenBeroepsonderwijs.Vanafdeinvoeringgeldtvoorvrijwelhetge-helemiddelbaar beroepsonderwijs een landelijke kwalificatiestructuurdiemoet


bijdragenaaneenverbeteringvandekwaliteitvanhetonderwijs.Daarbijwordtonderscheidgemaakttussenvijfopleidingstypenopvierniveaus:– niveau1:assistentopleidingmeteenduurvaneenhalftotéénjaar;– niveau2:basisberoepsopleidingmeteenduurvantweetotdriejaar;– niveau3:vakopleidingmeteenduurvantweetotvierjaar;– niveau4a:middenkaderopleidingmeteenduurvandrietotvierjaar;– niveau4b:specialistenopleidingmeteenduurvanééntottweejaar.

Naastditonderscheidwordenerinhetmbotweeleerwegenonderscheiden:– deberoepsopleidendeleerweg(bol),waarbijdeomvangvandeberoepspraktijk-vorming(stage)tussende20en60procentvandetotaleopleidingsduurligt;– deberoepsbegeleidende leerweg (bbl),waarbijhetpercentageberoepspraktijk-vormingmeerdan60procentvandetotaleopleidingsduurbedraagtenwaarbijalleendiegenenwordentoegelatenvoorwiedevolledigeleerplichtisgeëindigd.

Binnenbeideleerwegenzijndeopleidingenintedelennaaropleidingsrichtingen.In dit jaarboek is daarbij gebruikt gemaakt van de hoofdindeling van de Inter-national StandardClassificationofEducation (ISCED)vanUNESCO.Dit is eenindelingdiehetmogelijkmaaktomonderwijsprogramma’sinternationaaltever-gelijken.Bijde toepassingvande ISCEDophetmbo is inNederlanddenaam-gevingvandecategorieënaangepastaandenamenvanopleidingeninhetmbo.Deoorspronkelijkeomschrijvingenzijnnamelijksterkgerichtophethogeronder-wijs.Bijdevolwasseneneducatiewordtinditjaarboekonderscheidgemaakttussendeeducatie enhetvoortgezet algemeenvolwassenenonderwijs (vavo).Deeducatievervult onder meer een belangrijke rol bij de integratie van allochtonen in deNederlandsesamenleving.Bijdeeducatiekunnenopleidingenwordengevolgdopvier niveaus. De laagste twee niveaus worden basiseducatie genoemd. Dezeniveaus zijn gericht op het aanleren van sociale vaardigheden en basisvaardig-hedeninlezen,schrijvenenrekenen.Niveau3komtovereenmethetniveauvandetheoretische leerweg van het vmbo of de vakopleiding van hetmbo.Niveau 4correspondeertmethetniveauvandehavo,hetvwoofdemiddenkaderopleidingvanhetmbo.Behalvenaarniveauzijndeopleidingenvandeeducatieookintedelennaar typen.Naasteducatieveredzaamheidensociale redzaamheidwordtprofessioneleredzaamheidonderscheiden.Bijdeeducatieveredzaamheidzijndeopleidingengerichtophetbijspijkerenofaanvullenvanleerstofvoordetheoreti-sche leerwegvanhetvmbo,dehavoenhetvwo. Incursussenvoorsocialered-zaamheidwordt aandacht besteed aan vaardigheden om zelfstandig te kunnenfunctionereninregelmatigvoorkomendesituaties,zoalscontactmetbuurtgenotenen leerkrachten op de basisschool of overlegmet een huisarts of specialist. Decursussen voor professionele redzaamheid zijn gericht op re-integratie op dearbeidsmarktenondersteuningbijhetvolgenvanopleidingeninhetmboenhet


behalenvandiploma’sindezeonderwijssoort.Deeducatieveredzaamheidwordtuitsluitendaangebodenopniveau4,detweeanderetypenopdeniveaus1totenmet 4. De educatie wordt gecompleteerd door alfabetiseringscursussen voorallochtonen.Bijdezecursussenwordengeenniveausonderscheiden.Hetvoortgezetalgemeenvolwassenenonderwijs(vavo)isbestemdvoorpersonendie alsnog eendiploma of deelcertificaatwillen behalen van het vmbo (theore-tischeleerweg),dehavoofhetvwo.Hetvavoisprimairopgezetalstweedekans-onderwijs,maartegenwoordigkunnenookleerlingendieinhetregulierevoort-gezetonderwijsvoorhunexamenzijngezakterterecht.Deopleidingenvoorhetmiddelbaarberoepsonderwijseneducatie(inclusiefvavo)wordenmerendeelsgegevenopRegionaleOpleidingenCentra(ROC’s).Voorhetmiddelbaar beroepsonderwijs zijn daarnaast vakscholen en Agrarische Oplei-dingscentra(AOC’s)vanbelang.

Hoger onderwijsHet hoger beroepsonderwijs (hbo) en hetwetenschappelijk onderwijs (wo) zijngeregeldindeWetophethogeronderwijsenwetenschappelijkonderzoek.Oplei-dingeninhethbowordengegevenaanhogescholen,opleidingeninhetwoaanuniversiteiten. Bij beide onderwijssoorten wordt onderscheid gemaakt tussenreguliere en aangewezen onderwijsinstellingen. Reguliere instellingen wordendoordeoverheidbekostigd.Aangewezeninstellingenzijnparticuliereinstellingendiewettelijkerkendeopleidingenaanbieden,waarvoordezelfdeeisengeldenalsopde reguliere hogescholen enuniversiteiten. Indit jaarboekhebbende cijfersoverhethogeronderwijsbetrekkingophetdoordeoverheidbekostigdeonder-wijs,metuitzonderingvandefinanciële gegevensdie zowelhet bekostigde alsparticuliereonderwijsbetreffen.Met ingang van het studiejaar 2002/’03 is in het hoger onderwijs het bachelormasterstelselingevoerd.Alsgevolgdaarvanzijndemeesteregulierehbo-opleidin-genomgezetinbacheloropleidingenvan4jaarenzijndewetenschappelijkeoplei-dingenopgedeeld ineenbachelorfasevandrie jaareneendaaropaansluitendemasterfasevanéénjaaroflanger.Omdeinstroominhethogeronderwijstevergro-ten,kunnenstudenteninhethogerberoepsonderwijsvanaf2006/’07ookvooreenassociatedegreeprogrammakiezen.Ditiseentweejarigeopleidingbinneneenhbo-bacheloropleidingdiewordtafgeslotenmeteenwettelijkegraad.

Levenlang lerenTot het post-initieel onderwijs wordt alle deeltijdonderwijs gerekend, plus hetvoltijdonderwijsalsindeperiodedaarvóórdeonderwijsloopbaanvandezepersoonvoortenminstevijfjaarisonderbroken.Naastbijscholingoplager,middelbaarenhogerniveau,indevormvanopleidingenencursussenvoorwerkenparticulieredoeleinden,behoorthiertoeookdedeelnamedeopleidingenaandeOpenUniversi-teit.


OnderwijsuitgavenDeonderwijsuitgavenbetreffendeuitgavenenontvangstenvandeoverheidendeprivatesectoraanonderwijsenonderwijsinstellingen.Deuitgavenhebbenbetrek-kingophetreguliereonderwijs:onderwijsdateenbreederkenddiplomaoplevert,relevantisvoordearbeidsmarkt,minstens400uurstudiebelastingheeft,zesmaan-denduurtengeeninternebedrijfsopleidingis.Ditonderwijskanzowelverzorgdworden door onderwijsinstellingen die door de overheid bekostigdworden alsdoorparticuliereonderwijsinstellingen.De overheid bestaat uit de Rijksoverheid, provincies en gemeenten.De privatesector zijn huishoudens, bedrijven en non-profit instellingen en internationaleorganisaties(gevestigdinhetbuitenland).Degepresenteerdecijferszijnberekendvolgens de gestandaardiseerde definities van deOrganisatie voor EconomischeSamenwerkingenOntwikkeling(OESO).Bijdeberekeningvandeonderwijsuitgavenwordendeontvangstenvandeuit-gavenafgetrokken.Voordeoverheidzijnditdeterugontvangenstudiefinancieringentegemoetkomingindeschoolkostendieteveeloftenonrechteisuitgekeerd,enderenteopstudieleningen.Voorhuishoudenszijnhetdetegemoetkomingindeschoolkosten ende studiefinancieringdie bedoeld is als tegemoetkoming indeuitgaven aan les- en collegegeld, boeken en leermiddelen en openbaar vervoer.Voorbedrijvenwordtdetegemoetkomingindebegeleidingskostenvanstagiairsen deelnemers die leren en werken combineren van de uitgaven afgetrokken.Behalvevoorderentewordtditgedaanomdubbeltellingentevoorkomen(dezeontvangstenwordennamelijkgebruiktvoordedekkingvan–eendeelvan–deuitgaven).Eenaantaluitgavenenontvangstenwordtnietmeegenomenindeberekeningvandetotaleuitgavenaanonderwijs.Voordeoverheidzijnditdeverstrektestudie-leningenenontvangenaflossingenopstudieleningen,voorhuishoudensdetege-moetkominginlevensonderhoud,deontvangenstudieleningenendeaflossingenhieropenvoorbedrijvende subsidievoorhetverzorgenvan leerlingenvervoer.Studieleningen en aflossingen op studieleningen worden buiten beschouwinggelatenomdatleningennietalsechteuitgavengezienworden.Zewordenimmersna een bepaalde periode terugbetaald.De tegemoetkoming in het levensonder-houdheefteenalgemeendoelzonderraakvlakmetonderwijs,desubsidievoorleerlingenvervoerwordtverstrektaanbedrijvenbuitendeonderwijssectordieuitcommercieel belang vervoer leveren: om deze redenen worden ze niet mee-gerekendalsontvangstvooronderwijs.

Financiële gegevensVoorgegevensoverdeonderwijsuitgavenen-ontvangstendoordeoverheidwordtgebruikgemaaktvandejaarrekeningenvandeRijksoverheid,provincies,gemeen-ten en samenwerkingsverbanden van gemeenten. De gegevens over de privateuitgavenenontvangstenwordensamengestelduitdiversebronnen,zoalsdejaar-


verslagen van bekostigde onderwijsinstellingen, de Schoolkostenmonitor (eeninitiatiefvanhetMinisterievanOnderwijs,CultuurenWetenschap),deEnquêteberoepsbevolking,studiegidseneninternet.Daarnaastwordtookgebruikgemaaktvan gegevens over deelnemersaantallen afkomstig van de Dienst UitvoeringOnderwijs(DUO),eenagentschapvanhetMinisterievanOCW.De (inter)nationale indicatoren over de overheidsuitgaven aan onderwijs en deuitgavenaanonderwijsinstellingenzijnsamengesteldopbasisvanbepalingenvandeOESO.Deze indicatoren zijn verhoudingscijfers enwordenweergegeven alspercentage van het bruto binnenlands product. De internationale indicatorenmaken vergelijkingenmet andere landenmogelijk en plaatsen de uitgaven aanonderwijsineenbrederecontext.De financiële gegevens over onderwijsinstellingen betreffen de gegevens vaninstellingendiedoorhetMinisterievanOCWofhetMinisterievanLandbouw,Natuur en Voedselkwaliteit bekostigd worden. Dit laatste ministerie is verant-woordelijk voor het zogeheten groene onderwijs dat opleidingen verzorgt voorberoepen inde landbouw,voeding,natuurenhetmilieu.DegegevensoverhetwetenschappelijkonderwijszijninclusiefdeOpenUniversiteit.Het schoolbestuur van elke bekostigde onderwijsinstelling legt jaarlijks ver-antwoordingafinhetjaarverslag.Deinstellingenhebbenzichaanbepaaldevoor-schriftentehoudenoverdemanierwaaropde jaarrekeningmoetwordenopge-steldenwordenopdenalevinghiervangecontroleerddoorinstellingsaccountants.Vanafverslagjaar2008zijndezevoorschriftenvernieuwd.Definanciëlegegevensuitde jaarrekeningenwordendoordeDienstUitvoeringOnderwijs verwerkt en aan het CBS verstrekt. Over de verslagjaren 1998–2008heeft het CBS geconsolideerde exploitatierekeningen, balansen en investerings-overzichtenopgesteld,dieeengedetailleerdoverzichtgevenvandebatenenlastenvan de bekostigde onderwijsinstellingen per onderwijssector, terwijl de balansinzichtgeeftindebezittingenendeschulden.


Onderwijs op de CBS-website

StatLine DecijfersvanhetCBSzijnbeschikbaarviainternet.ViainternetkuntutoegangverkrijgentotStatLine,deelektronischedatabankvanhetCBS.InStatLinevindtustatistischeinformatieovervelemaatschappelijkeeneconomischeonderwerpeninde vormvan tabellen en grafieken.Deze resultaten kunt u bekijken, printen ofopslaan.Naastdemogelijkheidomtezoekenmettrefwoorden,kanmetbehulpvan een themaboom een keuze worden gemaakt uit alle publicaties die zijnopgenomeninStatLine.

DeonderwijstabelleninStatLinekuntualsvolgtvinden.Ganaardehomepagevan het CBS (www.cbs.nl) en klik op de rechterknop StatLine CBS databank.VervolgenskliktuopThemaendanophetgelemapjeOnderwijs.Ophetbladdatverschijntzietueerstalgemene tabellen,zoalsHistorieonderwijs; leerlingenen‘Beroepsbevolking;behaaldonderwijs’.Daaronderzijndetabellenverdeeldineenaantalhoofdgroepen:– Primaironderwijs– Voortgezetonderwijs– Middelbaarberoepsonderwijs– Volwasseneneducatie– Hogeronderwijs– Onderwijsfinancieel– Levenlangleren– Voortijdigschoolverlaters(VSV)– Archief

Nadateen tabel isgeselecteerdkuntu inde tabbladenophetvolgendeschermselecterenwelkegegevensvandietabelgetoondwordenmetbehulpvandeknopToongegevens.

Themapagina OnderwijsDe CBS-website heeft ook een aparte themapagina Onderwijs. Deze plek bevatnagenoegalle informatieoverdeonderwijsstatistiekenvanhetCBS.Ukuntdezepaginaalsvolgtvinden.GanaardehomepagevanhetCBS(www.cbs.nl)enkiesinhetvaklinksondermetonderwerpenvoorhetthemaOnderwijs.Uzietdaneenover-zichtvandemeestrecentecijfersenpublicatiesoveronderwijs.Vanhieruitheeftuvia het tabbladCijfers toegang tot eenvoorselectie vande StatLine-tabellen overonderwijs.ViahettabbladPublicatieskomtuterechtbijallepublicatiesvanhetCBSop dit terrein. Daarnaast zijn er nog twee tabbladen met daarin meerachtergrondinformatieentoelichtingenophetthemaonderwijsenzijnstatistieken.


Lijst van afkortingen

AOC AgrarischOpleidingscentrumavo algemeenvoortgezetonderwijs

bao basisonderwijsbbl beroepsbegeleidendeleerwegbbp brutobinnenlandsproductbol beroepsopleidendeleerwegbol-dt beroepsopleidendeleerweg,deeltijdbol-vt beroepsopleidendeleerweg,voltijdbuo buitengewoononderwijsbve beroepsonderwijsenvolwasseneneducatie

cao collectievearbeidsovereenkomstCBS CentraalBureauvoordeStatistiekCITO CentraalInstituutvoorToetsontwikkelingCWI CentrumvoorWerkenInkomen

DUO DienstUitvoeringOnderwijs

EBB EnquêteberoepsbevolkingEU EuropeseUnie

GBA GemeentelijkeBasisadministratieGIVO GroningerIntelligentietestvoorVoortgezetOnderwijsglo gewoonlageronderwijs

havo hogeralgemeenvoortgezetonderwijshbo hogerberoepsonderwijsho hogeronderwijsHOOP HogerOnderwijsenOnderzoeksplan

IB-Groep InformatieBeheerGroepICT informatie-encommunicatietechnologieISCED InternationalStandardClassificationofEducationIVA Instituutvoorarbeidsmarktvraagstukken

LNV MinisterievanLandbouw,NatuurenVoedselkwaliteitlwoo leerwegondersteunendonderwijs


mbo middelbaarberoepsonderwijsNIO NederlandseIntelligentietestvoorOnderwijsniveau

obp organisatie-enbeheerspersoneelOCW MinisterievanOnderwijs,CultuurenWetenschapOESO OrganisatievoorEconomischeSamenwerkingenOntwikkelingoop onderwijsondersteunendpersoneel

pabo pedagogischeacademievoorhetbasisonderwijspo primaironderwijspro praktijkonderwijs

R&D ResearchendevelopmentROC RegionaalOpleidingenCentrumRPA RegionaalPlatformArbeidsmarktbeleid

sbao speciaalbasisonderwijsso speciaalonderwijssvo speciaalvoortgezetonderwijs

ulo uitgebreidlageronderwijsUNESCO UnitedNationsEducational,ScientificandCulturalOrganisation

vavo voortgezetalgemeenvolwassenenonderwijsvbo voorbereidendberoepsonderwijsvglo voortgezetlageronderwijsvmbo voorbereidendmiddelbaarberoepsonderwijsvmbo-b voorbereidendmiddelbaarberoepsonderwijs,basisberoepsgerichteleerwegvmbo-bk voorbereidendmiddelbaarberoepsonderwijs,basis-enkaderberoeps-

gerichteleerwegvmbo-gt voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs, gemengde en theoreti-

scheleerwegvmbo-k voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs, kaderberoepsgerichte

leerwegvo voortgezetonderwijsvso voortgezetspeciaalonderwijsvsv’er voortijdigschoolverlaterVUT vervroegdeuittredingvwo voorbereidendwetenschappelijkonderwijsWEC WetopdeExpertisecentrawo wetenschappelijkonderwijsWPO WetophetPrimairOnderwijs


Medewerkers aan deze uitgave

AuteursDaniëlleAndarabi–vanKlaverenFrankBlomAndréDickmann(MinisterievanOCW)MarcusDriessenHugoElbersSabineGansMarijkeHartgersKaspervanderHeideWendyJenje–HeijdelRobKapelMarcelKerkhofsAnouschkavanderMeulenTheovanMiltenburgFrankPijpersHansRuesink(MinisterievanOCW)LiekeStrouckenRobertdeVries

RedactieRonaldvanderBie

Jaarboek onderwijs in cijfers 2010...Jaarboek onderwijs 2010 7 1. Uitgelicht 1.1 Ruim een eeuw...

Documents

Transcript of Jaarboek onderwijs in cijfers 2010...Jaarboek onderwijs 2010 7 1. Uitgelicht 1.1 Ruim een eeuw...