BOSNA I HERCEGOVINA Ministarstvo za ljudska prava i izbjeglice Bosne i Hercegovine

BOSNA I HERCEGOVINA Ministarstvo za ljudska prava i izbjeglice Bosne i Hercegovine

pravaSektor za ljudska prava- Sektor za ljudska prava

IZVJETAJ vlasti Bosne i Hercegovine o posjeti Evropskog Komiteta za prevenciju torture i nehumanog i degradirajueg tretmana ili kanjavanja (CPT) Bosni i Hercegovini u periodu od 05. do 14. aprila 2011. godine

U skladu sa nadlenostima Ministarstva za ljudska prava i izbjeglice, a nakon periodine posjete Evropskog Komiteta za prevenciju torture i nehumanog i degradirajueg tretmana ili kanjavanja (CPT) Bosni i Hercegovini u periodu od 05. do 14. aprila 2011. godine, obavjetavamo Vas da je Izvjetaj Evropskog Komiteta za prevenciju torture usvojen na 165. sjednici Vijea ministara BiH koja je odrana 26. 10. 2011. godine, kojom prilikom je Vijee ministara BiH donijelo i zakljuak kojim se nalae institucijama u Bosni i Hercegovini da u roku od est mjeseci daju potpuni odgovor na preporuke, zahtjeve za informacijama i komentarima CPT-a, sa posebnim naglaskom na aktivnostima koje su provedene na njihovoj implementaciji Izvjetaj Evropskog Komiteta za prevenciju torture, a nakon usvajanja od strane Vijea ministara BiH, dostavljen je svim resornim ministarstvima i institucijama Bosne i Hercegovine i entiteta na koje se Izvjetaj CPT-a odnosi, za dostavljanje odgovora i povratnih informacija na upite CPT-a, komentare i zahtjeve za informacijama. Zbog kratkoe vremena i zahtjeva CPT-a da se Izvjetaj vlasti Bosne i Hercegovine dostavi u roku od est mjeseca od dana dostave Izvjetaja Evropskog Komiteta za prevenciju torture, od strane oficira za vezu vlasti BiH odnosno Ministarstva za ljudska prava i izbjeglice BiH, pismenim aktom zatraeno je od Sekretarijata CPT-a dostava povratne informacije od kada se rauna rok od est mjeseci. Dostavljeni odgovor od Sektretarijata CPT-a je bio da se rok od est mjeseci rauna od dana dostave Izvjetaja CPT-a Stalnoj misiji BiH u Strazburu odnosno od 20.07.2011. godine, mada Ministarstvo za ljudska prava i izbjeglice ne moe koordinirati aktivnosti sa resornim institucijama u BiH na koje se Izvjetaj CPT-a odnosi, sve dok isti ne bude na dnevnom redu Vijea ministara BiH. U skladu sa navedenim rok dostave Izvjetaja vlasti Bosne i Hercegovine Sekretarijatu Evropskog Komiteta za prevenciju torture je 20. 01. 2012. godine. U cilju blagovremene dostave Izvjetaja vlasti BiH Evropskom Komitetu za prevenciju torture, Ministarstvo za ljudska prava i izbjeglice nakon usvajanja Izvjetaja CPT-a od strane Vijea ministara BiH 26.10.2011. godine, sa imenovanim predstavnicima resornih institucija u Bosni i Hercegovini odralo je dva radno konsultativna sastanka, a prije upuivanja Izvjetaja vlasti Bosne i Hercegovine na razmatranje i usvajanje Vijeu ministara BiH. Poslednji Izvjetaj, odnosno odgovor na upite, komentare i zahtjeve za informacijama CPT-a dostavljen je od strane Ministarstva pravde Republike Srpske i zaprimljen u Ministarstvu za ljudska prava i izbjeglice 10.01.2012. godine.

Sarajevo, Trg Bosne i Hercegovine br. 3 Sarajevo, Trg Bosne i Hercegovine br. 3 Tel/fax:033/206-655, 703-953.

U nastavku proslijeujemo Vam izvjetaje zaduenih resornih ministarstava i institucija Bosne i Hercegovine i entiteta po proslijeenim upitima CPT-a, odnosno zahtjevima za odgovore na upite, komentare i preporuke, kao i zahtjevima za dostavu dodatnih informacija, i to kako slijedi: Ministarstvo pravde Bosne i Hercegovine, Ministarstvo sigurnosti (Sluba za poslove sa strancima), Okrunog tuilatva Republike Srpske-Specijalnog tuilatva Banja Luka, Okrunog tuilatva u Istonom Sarajevu, Ministarstva pravde Federacije BiH, Ministarstva unutranjih poslova Federacije BiH, Ministarstva rada i socijalne politike Federacije BiH, Ministarstva pravde Republike Srpske, Ministarstva unutranjih poslova Republike Srpske-Uprava kriminalistike policije, Ministarstva zdravlja i socijalne zatite Republike Srpske i Klinikog centra Istono Sarajevo-Psihijatrijske klinike u Sokocu.

Po pitanju navoda iz paragrafa 19. Izvjetaja CPT-a da je delegacija CPT-a primila mnoge pritube na kvalitet savjeta koje daju advokati po slubenoj dunosti svojim klijentima, a to je da ne pokreu pitanje zlostavljanja jer bi tako ugrozili mogunost postizanja povoljnog ishoda u sklapanju sporazumna o priznanju krivice, Ministarstvo za ljudska prava i izbjeglice je uputilo podnesak sa preporukama CPT-a Advokatskoj komori Federacije BiH i Advokatskoj komori Republike Srpske.

Ministarstvo pravde Bosne i Hercegovine-Pritvorska jedinica zavoda za izvrenje krivinih sankcija na dravnom nivou

Postupajui po Izvjetaju o posjeti Bosni i Hercegovini Evropskog Komiteta za prevenciju toture i nehumanog i degradirajueg tretmana ili kanjavanja (CPT-a), upuenog Vladi Bosne i Hercegovine, nakon posjete od 05.04. do 14.04.2011. godine, na zateeno stanje u Pritvorskoj jedinici zavoda za izvenje krivinih sankcija na dravnom nivou ukazano je na slijedee: Da ni u jednom od pritvorskih dijelova zatvora, koji su posjeeni, nisu organizovane aktivnosti, uprkos injenici da zatvorenici provode i do etiri godine u tim dijelovima (Taka 54). Shodno navedenom, CPT poziva nadlene organe da preduzmu neophodne korake, da radikalno poboljaju aktivnosti van elija za zatvorenike u pritvoru, sa ciljem ispunjavanja cilja iz paragrafa 53. Odgovarajue korake treba preduzeti da se osigura, da se ogranienja na zatvorenicima primjenjuju samo kada je to strogo neophodno za odravanje reda i provoenje pravde, i to na najkrai vremenski period, neophodan za tu svrhu. Uvaavajui iskazane potrebe za poboljanje aktivnosti van elija za pritvorenike u pritvoru, a sa ciljem ispunjavanja cilja iz paragrafa 53. Uprava Pritvorske jedinice ini napore u okviru mogunosti, to je posebno izraeno u provoenju velikog dijela dana van svojih individualnih elija, druei se sa drugim pritvorenicima u biblioteci ili dvoritu Pritvorske jedinice, kao i svakodnevnom pristupu opremljenoj teretani za provoenje fizike aktivnosti. Potrebno je naglasiti da je objekat Pritvorske jedinice montanog i privremenog karaktera, to ne ostavlja dovoljno mogunosti za organizovanje radno-okupacionih aktivnosti pritvorenih lica, uvaavajui injenicu o duini njihovog boravka u istoj. Cijenimo da e se izgradnjom dravnog zatvora na nivou Bosne i Hercegovine, iji e se radovi, prema planiranoj dinamici, okonati u 2013. godini, omoguiti maksimalne aktivnosti pritvorenih i zatvorenih lica van elija, u skladu sa standardima iz paragrafa 53.

2

Ministarstvo sigurnosti (Sluba za poslove sa strancima)

U izvjetaju dostavljenom od strane CPT-a, delegacija navodi da nije dobila nikakve navode o zlostavljanju u Imigracionom centru, gdje je veina intervjuisanih korisnika izjavila da se prema njima postupa korektno i da je atmosfera izmeu osoblja i korisnika korektna i na nivou propisanih standarda. Konstatovano je da su materijalni uslovi veoma dobri, da su sobe u Imigracionom centru razumne veliine, te da muki, enski i porodini paviljon ispunjavaju sve uslove za boravak korisnika. Korisnici imaju pristup dvoritu tokom cijelog dana, satelitsku televiziju izmeu 09:00-22:30h, kao i pristup raznim knjigama, asopisima i novinama. Takoe su organizovane svakodnevne sportske aktivnosti na sportskim terenima u okviru Imigracionog centra. Navodi se da je reim boravka veoma prihvatljiv, da se zdravstvena zatita u cjelini ini adekvatnom, te da se medicinska dokumentacija pravilno uva i da svi incidenti budu evidentirani. Kontakti sa spoljnjim svijetom su zadovoljavajui, ne postoje nikakva ogranienja na obavljanju telefonskih razgovora i uloeni su napori da se posjete prilagode djeci. Broj osoblja za rad sa korisnicima, kao i administrativnog osoblja je zadovoljavajui. U cjelokupnom izvjetaju ne postoji ni jedna vea primjedba, nego su date preporuke vezane za pojedine segmente rada. Preporuka br. 1 - Izbjegavanje, koliko je to mogue, zadravanja porodica sa djecom. Dalje, maloljetnici bez pratnje ne smiju biti pritvoreni u Centru u Lukavici. Zadravanja porodica sa djecom su minimalna (15 dana), a maloljetnici bez pratnje nisu nikada boravili u Imigracionom centru. Preporuka br. 2 - Trai se od vlasti Bosne i Hercegovine da uvedu maksimalan rok za stavljanje pod nadzor, odnosno pritvor stranih dravljana na osnovu zakona o strancima. U toku su izmjene i dopune Zakona o kretanju i boravku stranaca i azilu BiH, koje su usklaene sa Europskom direktivom br. 2008/115 i kojim je utvren maksimalan rok za stavljanje pod nadzor od 180 dana. Preporuka br. 3 - Preporuuje se da dravni organi organizuju niz svrsishodnih aktivnosti za korisnike Centra. to je dui period na koji se lica pritvaraju, aktivnosti koje se nude bi trebalo da budu to organizovanije. Angaovanjem nevladine organizacije Fondacija incijativa ena, proirene su i neke aktivnosti (obrazovne, radne, rekreativne), gdje se korisnicima u mukom paviljonu prua psiho-socijalna zatita, a u enskom i porodinom paviljonu su organizovane mini radionice. Preporuka br. 4 - Preporuuje se da zdravstvena jedinica zauzme proaktivniji pristup prema korisnicima Centra kojima je moda potrebna specijalistika njega. Redovne kontrole bi trebalo da se provode kod lica koja su pod nadzorom due od 30 dana. Dalje, Komitet eli da bude informisan o pomoi koja je ukazana spomenutoj eni iz Etiopije.

3

Zdravstvena jedinica je zauzela proaktivniji pristup prema korisnicima Imigracionog centra, i prua se i specijalistika njega. Izvjetavamo Vas da je korisnici iz Etiopije, Yasin Nuritu Mohammed, pruena neuropsihijatrijska njega, od strane Specijalistike klinike La Vitta i psiho-socijalna zatita od strane Fondacije incijativa ena. Preporuka br. 5 - Preporuuje se da lica koja se suoavaju sa disciplinskom prijavom imaju formalno zagarantovana prava. Dalje, disciplinski postupak treba da bude jasno objanjen u relevantnom kunom redu. Disciplinska i materijalna odgovornost korisnika Imigracionog centra je propisana lanom 43. Pravilnika o kunom redu u Imigracionom centru, kao i pokretanje disciplinskog postupka (lan 44. i lan 45.). Cjelokupan disciplinski postupak je objanjen u pomenutom pravilniku i dostupan je svim korisnicima, gdje su uzeti u obzir svi elementi iz Vae preporuke. Preporuka br. 6 - Poboljanje pruanja informacija korisnicima pod nadzorom i pristup besplatnoj pravnoj pomoi. Sluba za poslove sa strancima ima potpisan ugovor sa dvije nevladine organizacije za pruanje besplatne pravne pomoi: a) Fondacija lokalne demokratije i b) Vaa prava. Obezbijeen je pristup besplatnoj pravnoj pomoi i korisnici dobijaju broure pri dolasku u Imigracioni centar, kao i sve potrebne informacije vezane za pruanje takve pomoi. Preporuka br. 7 - Preporuuje se da za lica koja se nalaze pod nadzorom 22 mjeseca i due, bude obezbijeena adekvatna psiholoka i psihijatrijska pomo. S tim u vezi, dodatni aranmani se mogu razmatrati da im omogue da provedu to vie vremena sa svojim suprunicima i djecom. Licima koja se nalaze due u Imigracionom centru omoguena je posjeta porodice 2-3 puta sedmino u vremenskom intervalu od po 2 sata. To su lica koja su podnijela apelacije Europskom Sudu za ljudska prava u Strazburu. Jedna presuda je ve doneena sluaj Al-Hanchi Ammar, dravljanin Tunisa, protiv Bosne i Hercegovine, gdje je Europski Sud presudio u korist Bosne i Hercegovine.

Okruno tuilatvo Republike Srpske-Specijalno tuilatvo Banja Luka

Okruno tuilatvo Republike Srpske (Posebno tuilatvo za suzbijanje organizovanog i najteih oblika privrednog kriminala) Specijalno tuilatvo u svom Izvjetaju poziva se na Izvjetaj Evropskog Komiteta za prevenciju torture, na strani 12 gdje se navodi da delegacija CPT-a ima informacije o zlostavljanju koje je iznijela grupa lica osumnjienih za uee u sluaju otmice. Navodi o zlostavljanju su izneseni protiv policijskih i tuilakih istrailaca, a odnose se na udarce po tijelu pendrecima i bejzbol palicom, stavljanje plastinih kesa na glavu i izazivanje elektro-okova runim ureajem. Pred Okrunim sudom u Banjoj Luci u toku je suenje protiv optuenih lica inicijala: .I. D.B. M.. D.D. .R. i F.S. koji se terete za krivino djelo organizovani kriminal u vezi sa krivinim djelom otmice i drugim krivinim djelima, po optunici Specijalnog tuilatva Banja Luka broj KT ST-23/10 od 02.02.2011. godine. D.D. je od strane policijskih slubenika lien slobode dana 06.10.2010. godine u 18,00 asova. Dana 07.10.2010. godine u 18,00 asova je predat u nadlenost specijalnog tuioca i ispitan u svojstvu

4

osumnjienog na okolnosti izvrenja krivinog djela za koje se tereti. Prilikom ispitivanja D.D. je iznio navode da je zlostavljan od strane policijskih i tuilakih istrailaca te da su mu tom prilikom nanesene tjelesne povrede. Zbog tih navoda D.D. je od strane Specijalnog tuilatva odmah upuen na ljekarski pregled. Navode o zlostavljanju od strane policijskih i tuilakih istrailaca D.D. je ponovio pred sudom dana 08.10.2010. godine. Sudija je sudskoj policiji naloio da D.D. odvede na ljekarski pregled. Po izvrenom pregledu D.D. je izdata medicinska dokumentacija. O njegovim pritubama sud je pismenim putem obavijestio ovo tuilatvo. Ove pritube Specijalno tuilatvo je zavelo kao poseban krivini predmet, nakon ega su prikupljana odgovarajua obavjetenja i preduzimane sve radnje u cilju provjere navoda. Po naredbi ovog tuilatva izvreno je nezavisno sudsko medicinsko vjetaenje po vjetaku. Vjetaenje je izvreno na osnovu medicinske dokumentacije sainjene prilikom ljekarskog pregleda D.D. Nakon izvrenog vjetaenja, vjetak je u svom nalazu i miljenju zakljuio da je kod D.D. ustanovljena jedna povreda, oguljotina u predjelu lijevog koljena. Ova povreda prema miljenju vjetaka je nespecifina i mogla je nastati na bezbroj razliitih naina. Takva povreda se ni na koji nain ne moe dovesti u vezu sa navodnim zlostavljanjem opisanim od strane D.D. (navodni udarci po tijelu pendrecima i bejzbol palicom, stavljanje plastinih kesa na glavu i izazivanje elektro-okova runim ureajem). injenica je da se D.D. obraao zatvorskom ljekaru i da je isti u zdravstvenom kartonu Kazneno popravnog zavoda Banja Luka dana 11.10.2010. godine konstatovao lake tjelesne povrede, 3 dana nakon prijema i boravka u pritvorskoj jedinici, kao i 08.11.2010. godine, te 03.12.2010. godine. S obzirom da je D.D. pregledan od strane ljekara dana 08.10.2010. godine kao i dana 09.10.2010. godine od strane zatvorskog ljekara prilikom prijema u pritvorsku jedinicu, kada te povrede nisu postojale, oigledno da ove povrede nisu mogle nastati prilikom lienja slobode i ispitivanja od strane policijskih i tuilakih istrailaca. Iz tih razloga ovo tuilatvo je donijelo naredbu da se nee sprovoditi istraga po prijavi o zlostavljanju D.D. jer ne postoje osnovi sumnje-dokazi, da su prijavljena lica uinila krivino djelo. D.B. je od strane policijskih slubenika lien slobode dana 09.10.2010. godine u 12,00 asova. Dana 10.10.2010. godine u 12,00 asova je predat u nadlenost specijalnog tuioca i ispitan u svojstvu osumnjienog na okolnosti izvrenja krivinog djela za koje se tereti. Prilikom ispitivanja D.B. je izjavio da je zlostavljan od strane policijskih i tuilakih istrailaca te da su mu tom prilikom nanesene tjelesne povrede. Iz tih razloga sudija je sudskoj policiji naloio da D.B. odvede na ljekarski pregled. Po izvrenom ljekarskom pregledu D.B. je izdata medicinska dokumentacija. O njegovim pritubama sud je pismenim putem obavijestio ovo tuilatvo. Ove pritube Specijalno tuilatvo je zavelo kao poseban krivini predmet, nakon ega su prikupljena odgovarajua obavjetenja i preduzimane sve radnje u cilju pravilnog utvrivanja injenica, pa je tako naloeno nezavisno sudsko medicinsko vjetaenje po vjetaku. Vjetaenje je izvreno na osnovu medicinske dokumentacije sainjene prilikom ljekarskog pregleda D.B. Nakon izvrenog vjetaenja, vjetak je u svom nalazu i miljenju zakljuio da kod D.B. nisu ustanovljene bilo kakve povrede. Pored navedenog ovo tuilatvo je od Kazneno popravnog zavoda Banja Luka, pribavilo njegov zdravsteni karton i drugu medicinsku dokumentaciju, iz kojeg proizlazi da je D.B. prilikom prijema u pritvorsku jedinicu dana 11.10.2010.godine pregledan od strane ljekara i u kojem je konstatovano da nema vidljivih povreda, hematoma i otvorenih rana. Iz tih razloga ovo tuilatvo je donijelo naredbu da se nee sprovoditi istraga po prijavi o zlostavljanju D.B. jer ne postoje osnovi sumnje-dokazi da su prijavljena lica uinila krivino djelo. M.. je od strane policijskih slubenika lien slobode dana 09.10.2010. godine u 22,45 asova. Dana 10.10.2010. godine u 22,45 asova je predat u nadlenost specijalnog tuioca i ispitan u svojstvu osumnjienog na okolnosti izvrenja krivinog djela za koje se tereti. Prilikom ispitivanja M.. je izjavio da nema nikakvih primjedbi na postupanje ovlaenih slubenih lica i specijalnog tuioca. Prilikom izjaenjenja pred sudom o prijedlogu tuilatva za odreivanja pritvora, M.. nije iznio bilo kakve navode o zlostavljanju. Meutim, nakon punih 6 mjeseci od lienja slobode, dana 31.03.2011. godine M.. pred sudom, prvi put iznosi pritube o navodnom zlostavljanju od strane policijskih slubenika i tuilakih istrailaca. Ove pritube su u Specijalnom tuilatvu takoe zavedene kao poseban krivini predmet. Tokom prikupljanja obavjetenja po ovim pritubama, od Kazneno popravnog zavoda pribavljen je zdravstveni karton M.. i druga medicinska dokumentacija, a od zavodskog ljekara zatraeno je pismeno miljenje kakvog je zdravstvenog stanja bilo lice M.. prilikom prijema u pritvorsku jedinicu. Iz navedene medicinske dokumentacije proizilazi da je M.. prilikom prijema u pritvorsku jedinicu pregledan od strane ljekara, te da kod istog nisu konstatovane bilo kakve povrede. Iz dopisa Zdravstvene slube Kazneno popravnog zavoda Banja Luka od 06.09.2011. godine proizlazi da je M.. u kazneno popravni zavod priveden 11.10.2010. godine u 22,50 asova, te da je njegov ljekarski pregled obavljen dana 12.10.2010.

5

godine u jutarnjim asovima. Konstatovano je da se isti nije alilo na tegobe, kao i da je bio dobrog zdravstevnog stanja. Iz tih razloga ovo tuilatvo je donijelo naredbu da se nee sprovoditi istraga po prijavi o zlostavljanju M.. jer ne postoje osnovi sumnje-dokazi da su prijavljena lica uinila krivino djelo. .R. je od strane policijskih slubenika lien slobode dana 10.10.2010. godine u 15,00 asova. Dana 11.10.2010. godine u 15,00 asova je predat u nadlenost specijalnog tuioca i ispitan u svojstvu osumnjienog na okolnosti izvrenja krivinog djela za koje se tereti. Prilikom ispitivanja pred specijalnim tuiocem .R. nije iznio bilo kakve navode o zlostavljanju, kao ni pred sudom prilikom izjanjenja o prijedlogu tuilatva za odreivanja pritvora. Meutim, dana 31.03.2011. godine, nakon punih 6 mjeseci od lienja slobode, .R. je prvi put pred sudom iznosio pritube o navodnom zlostavljanju od strane policijskih slubenika i tuilakih istrailaca. Ove pritube su u Specijalnom tuilatvu zavedene kao poseban krivini predmet. Tokom prikupljanja obavjetenja po ovim pritubama, od Kazneno popravnog zavoda pribavljen je zdravstveni karton .R. i druga medicinska dokumentacija, a od zavodskog ljekara zatraeno je pismeno miljenje kakvog je zdravstvenog stanja bilo lice .R. prilikom prijema u pritvorsku jedinicu. Iz navedene medicinske dokumentacije proizilazi da je .R. prilikom prijema u pritvorsku jedinicu pregledan od strane ljekara, te da kod istog nisu konstatovane bilo kakve povrede. Iz dopisa Zdravstvene slube Kazneno popravnog zavoda Banja Luka od 06.09.2011. godine proizlazi da je pritvorenik .R. u kazneno popravni zavod priveden 11.10.2010. godine u 22,50 asova, te da je njegov ljekarski pregled obavljen dana 12.10.2010. godine u jutarnjim asovima. Konstatovano je da se isti nije alilo na tegobe, kao i da je bio dobrog zdravstevnog stanja. Iz tih razloga ovo tuilatvo je donijelo naredbu da se nee sprovoditi istraga po prijavi o zlostavljanju .R. jer ne postoje osnovi sumnje-dokazi da su prijavljena lica uinila krivino djelo. Uz naprijed navedeni Izvjetaj Specijalno tuilatvo Banja Luka priloilo je naredbe za neprovoenje istrage u naprijed navedenim predmetima KTA ST, nalaze vjetaka Zavoda za sudsku medicinu Republike Srpske i zdravstvenih kartona Kazneno popravnog zavoda Banja Luka u svim pojedinanim sluajevima. Ova obimna dokumentacija zbog kratkoe vremena nije mogla biti prevedena i ukoliko bude potrebna Sekretarijatu CPT-a, naknadno e biti dostavljena. Nadalje Specijalno tuilatvo Banja Luka se poziva na taku D. Izvjetaja CPT-a koja se odnosi na saradnju CPT-a i vlasti Bosne i Hercegovine i konstataciju CPT-a da 08.04.2011. godine u veernjim satima delegacija CPT-a nije mogla pristupiti pritvorskim elijama koje se nalaze u Specijalnom tuilatvu u Banja Luci, istiui da istrailac na dunosti nema saznanja o mandatu Komiteta, te da je ova sporna situacija rijeena narednog dana i posjeta elijama je izvrena. Po pitanju izbjegavanja ovakvih problema i transparentnog pristupa delegacije CPT-a svim mjestima/objektima gdje su lica mimo svoje volje liena slobode na prijedlog predstavnika Specijalnog tuilatva Banja Luka, koji je podran od strane svih predstavnika institucija vlasti BiH koje sainjavaju izvjetaje CPT-u da Ministarstvo za ljudska prava i izbjeglice u narednoj posjeti Bosni i Hercegovini delegacije CPT-a u akreditaciju unesu identifikacione podatke na osnovu kojih bi se nesumnjivo mogao utvrditi identitet lanova delegacije (broj pasoa i sl.), kao i ime kontakt osobe Ministarstva za ljudska prava i izbjeglice kod koje bi se mogla izvriti provjera ove akreditacije od strane zaposlenih nie pozicioniranih slubenika institucija u BiH, kako ne bi dolazilo do ovakvih problema i kako bi Bosna i Hercegovina mogla ispuniti svoje meunarodno preuzete obaveze, a da se nivo bezbjednosti odri na maksimalnom nivou.

Okruno tuilatvo Istono Sarajevo

U skladu sa Izvjetajem Vladi Bosne i Hercegovine o posjeti Bosni i Hercegovini Evropskog komiteta za prevenciju torture i nehumanog i degradirajueg tretmana ili kanjavanja (CPT) (u daljem tekstu: Izvjetaj) od 05.04. do 14.04.2011.godine, od Okrunog tuilatva u Istonom Sarajevu (u daljem tekstu: Tuilatvo) traena je dostava informacija o ishodu istrage koja je pokrenuta u sluajevima pod takama i) i ii) iz paragrafa 8. Izvjetaja CPT-a.

6

Pod takama i) i ii) iz paragrafa 8. Izvjetaja je navedeno navodno zlostavljanje dva lica koja su uhapena 25.marta 2011.godine, odnosno 27.marta 2011.godine u prostorijama Policijske stanice u Istonom Sarajevu: U prvom sluaju, lice je uhapeno 25.marta 2011.godine u Sarajevu i dovedeno u policijsku stanicu u Istonom Sarajevu negdje oko podneva. Navodno, ono je tada podvrgnuto uzastopnim udarcima po tijelu od nekoliko kriminalistikih inspektora i uniformisanih policajaca, dok je bilo vezano lisicama za radijator u jednoj kancelariji. Izgleda da je jedan policajac rekao svojim kolegama da ga ne udaraju po glavi, jer e tako ostaviti vidljive tragove. Lice takoer tvrdi da je bilo vezano u nezgodnom poloaju i da mu je plastina kesa vie puta stavljana na glavu. On je tvrdio da je proveo no sjedei na stolici, vezan lisicama za radijator u jednoj od dvije pritvorske elije. Sljedeeg jutra je navodno ponovo udaran pesnicama i akama u kancelariji kriminalistikog inspektora, prije nego to je odveden u Okruno tuilatvo u 14:30 asova. Tuilac je naloio da se pritvoreno lice odvede u lokalnu bolnicu i podvrgne ljekarskom pregledu. U drugom sluaju navodnog zlostavljanja u policijskoj stanici u Istonom Sarajevu dana 27.marta 2011.godine, lice je izjavilo da je udarano pesnicama i nogama dok je bilo vezano lisicama za radijator i da je nekoliko staklenih boca baeno na njega. U evidenciji pritvorenih lica navodi se da je lice stiglo u policijsku stanicu bez vidljivih povreda, ali prema potvrdi o premjetaju lica u kancelariju tuioca, imalo je vidljive povrede u vidu oiljaka iznad lijevog oka i na nosu. U njegovom zdravstvenom kartonu u Zatvoru u Istonom Sarajevu pie: povrede na grudima i nogama, ogrebotine na licu. U oba sluaja deurni tuilac je naredio sprovoenje istranih radnji koji se u Tuilatvu vode kao jedan predmet protiv nepoznatih poinilaca. U toku sprovoenja istranih radnji, prikupljena je kompletna medicinska dokumentacija i uzete su izjave od svih lica ije izjave bi mogle pokrijepiti, odnosno opovrgnuti navode uhapenih povrijeenih lica. Takoer je upuen akt Ministarstvu unutranjih poslova Republike Srpske - Centar javne bezbjednosti Istono Sarajevo za prikupljanje dodatnih informacija radi rasvjetljavanja okolnosti ovog dogaaja i eventualnog razotkrivanja poinilaca ovog krivinog djela. Kako se istraga sprovodi protiv slubenika Centra javne bezbjednosti Istono Sarajevo, Tuilatvo se zahtjevom za prikupljanje potrebnih obavjetenja obratilo i Ministarstvu unutranjih poslova Republike Srpske Jedinici za posebne istrage i Jedinici za profesionalne standarde, sve u cilju otkrivanja izvrilaca predmetnih krivinih djela. S obzirom da je istraga u ovom predmetu jo uvijek u toku, smatramo da je jo uvijek rano govoriti o ishodu istrage u ovim sluajevima. Ovo prevashodno iz razloga to se jo uvijek nisu prikupile sve potrebne informacije, nakon koje e se tek moi odluiti o eventualnom postojanju krivinog djela i krivinom procesuiranju poinilaca ovog krivinog djela.

Ministarstvo pravde Federacije Bosne i Hercegovine

U vezi dopisa Ministarstva za ljudska prava i izbjeglice, broj: 01-37-3842-1/11 od 23.09.2011. godine, a vezano za Izvjetaj Vladi BiH o posjeti Evropskog komiteta za prevenciju torture (CPT), u periodu od 05. do 14.04.2011. godine, dostavljamo Vam odgovor na upite kako slijedi. Dinamika usvajanja novog zakona o izvrenju krivinih sankcija Federacije Bosne i Hercegovine (paragraf 28). Rjeenjem Federalnog ministra pravde broj: 04-49-3272/11 od 08.09.2011. godine imenovana je komisija za izradu prednacrta Zakona o izvrenju krivinih sankcija u Federaciji Bosne i Hercegovine. Komisija je sastavljena od sedam stalnih lanova koju ine predstavnici Ministarstva i Kaznenopopravnih Zavoda i etiri povremena lana u zavisnosti od prirode materije obraivanog propisa. Rok za izradu prednacrta Zakona o izvrenju krivinih sankcija je predvien do 15.11.2011. godine. Komisija je zavrila prednacrt Zakona o izvrenju krivinih sankcija. Trenutno predstoji analiza materijala za predstojee procedure.

7

Jedinice sa visokom bezbjedonosnom zatitom i pojaani nadzor (sa intenzivnim tretmanom) (paragraf 35). Terminoloki navedenu jedinicu mi nazivamo IV paviljon. U skladu sa odredbama lana 1, Uputstva sa kriterijima o rasporeivanju, smjetaju i premjetaju osuenih osoba u preodgojne kolektive u KPZ ZT Zenica, broj: 01-12-640710 od 12.07.2010. godine regulie se postupak raporeivanja i smjetaja osuenih osoba iz Odsjeka za prijem i opservaciju u preodgojne kolektive paviljona u Zavodu, kao i premjetaj u druge preodgojne kolektive ve rasporeenih i smjetenih osuenih osoba koje se nalaze na izdravanju kazne zatvora. Osim toga pored odredbe lana 2, Uputstva koje definie osnovne kriterije za rasporeivanje, smjetaj i premjetaj osuenih osoba u preodgojne kolektive odredba lana 4, st.6 t.a), b), c) i d), Uputstva, propisuje i kriterije za rasporeivanje i smjetanje kao i premjetaj osuenih osoba u preodgojne kolektive IV paviljona u koji se rasporeuju, smjetaju i premjetaju: Osuene osobe koje za vrijeme izdravanja kazne zatvora bitno ugroavaju sigurnost ustanove, zdravlje i ivot ljudi u ustanovi i izvan nje, konstantno kre red i disciplinu kao i one osuene osobe za koje se utvrdi da su sve ranije poduzete radnje i suvremene odgojne mjere prema istima bile neuspjene. Osuene osobe ije ponaanje unutar i izvan ustanove upuuje na vrenje i organiziranje radnji koje imaju obljeje krivinog djela Osuene osobe sa kojima je neophodan pojaan individualni tretman. Federalno ministarstvo pravde je usvojilo preporuku u poduzimanju neophodnih koraka da obezbjede jasnu zakonsku osnovu uz odgovarajue mjere zatite i definisan proces ocjene, za smjetaj zatvorenika u jedinicu sa visokom bezbjedonosnom zatitom odnosno, IV paviljon, kroz slijedee aktivnosti: Definiranje zakonske osnove kroz novi Zakon o izvrenju krivinih sankcija Mogunost osuenih osoba da izraze svoje stavove, nakon to je u pismenoj formi obavjeten o razlozima za tu mjeru izuzev konkretnih detalja vezanih za bezbjednost. Kvartalno preispitivanje naredbe o smjetaju i boravku Mogunost albe protiv odreivanja ili produenja smjetaja u Odjeljenju. Definiranje zakonske osnove kroz novi Zakon o izvrenju krivinih sankcija

Da se poduzmu koraci koji e zatvorenicima koji se nalaze u visoko-bezbjedonosnim jedinicama obezbijediti svsishodan reim, koji ukljuuje irok spektar aktivnosti (paragraf 39). Uprava Zavoda je preduzela korake da se osuenicima koji se nalaze u IV paviljonu obezbjedi djelom svrsishodan reim izdravanja kazne koji ukljuuje odreene radne aktivnosti, kao i provoenje to vie vremena izvan elija putem dodatnih dnevnih i sportskih aktivnosti. Pored ve izgraene etnje sa klupama, igralita za koarku, stola za stoni tenis, vanjski ah sa naznaenim poljima, izgraene nadstrenice u sluaju kie, nabavljene fitness opreme za vjebanja te izgraene i opremljene prostorije za fitness i raunare. U narednom periodu emo uz saradnju sa upravom KPZ ZT Zenica uvesti organizovano savjetovanje i druge vidove psihosocijalne pomoi sa jasnim ciljem prevazilaenja i rjeavanja uzroka koji su doveli do smjetaja u samom paviljonu. Popunjenost radnih mjesta potreba da se ojaa odjel za tretman (14 vaspitaa i jedan psiholog za vie od 750 osuenika), (paragraf 46). Ukupan broj osoblja u KPZ ZT Zenica iznosi 423 osobe od ega je u u Slubi odgoja tretmana zaposleno 27 slubenika i namjetenika. Od navedenog broja je 14 vaspitaa i jedan psiholog. Meutim, u slubi odgoja tretmanu su takoe zaposlena dva socijalna radnika, zatim namjetenik i slubenik za kulturnoobrazovne aktivnosti, ef prijemnog odjeljenja i pomonik direktora za za poslove odgoja tretmana, te jo 6 namjetenika koji obavljaju ostale poslove vezano za slubu odgoja tretmana. Takoe treba istai da su

8

u resocijalizaciji osuenih osoba ukljueni takoe i radni instruktori koji neposredno rade sa osuenim osobama tokom obavljanja radnih zadataka, kao i nastavnici i profesori Osnovnih i Srednjih kola koji izvode nastavu sa osuenim osobama u prostorijma Zavoda. Prema financijskom planu za 2012. godinu broj zaposlenih se treba poveati za 50 zaposlenika. Forenziko psihijatrijski odjel zatvora Zenica Federalno ministarstvo pravde u cilju rjeavanja problema vezanih za izvrenje mjera sigurnosti do poetka rada specijalne bolnice na Sokocu je uputilo je dopis Kantonalnim bolnicama u Travniku, Bihau, Zenici, Klinikom Centru Univerziteta u Sarajevu, Kliniko bolnikom centru u Mostaru te Univerzitetsko klinikom centru Tuzla. U aktu broj: 01-49-4210/11 od 18.11.2011. godine se trai odgovor na upit da li postojee zdravstvene ustanove imaju psihijatrijsko odjeljenje zatvorenog tipa u kojem bi bili smjeteni pacijenti sa podruja Kantona gdje se nalazi zdravstvena ustanova, te da se dostavi cijena kotanja na dnevnoj bazi za takve pacijente. Kliniki centar Univerziteta u Sarajevu aktom broj: 16-707/11 od 30.11.2011. godine je dostavilo odgovor da psihijatrijska klinika moe obezbijediti jednu sobu sa dva kreveta i to za pacijente iz Kantona Sarajevo. Klinika bolnica Mostar izraava spremnost za razrjeenje problema kroz adaptaciju djela prostora sadanje Klinike za psihijatriju za Odjel forenzike psihijatrije, navodei da je uraen idejni plan ureenja prostora sa trokovnikom radova. Nakon to dobijemo povratnu informaciju od Univerzitesko klinikog centra Tuzla sagledat e se aktualno stanje na poduzimanju daljnih aktivnosti u pogledu smjetaja navedenih osoba do poetka rada Specijalne bolnice na Sokocu. Vezanu za aktuelnu problematiku forenziko-psihijatrijskog odjela u narednom periodu aktivnosti e biti po potrebi usmjerene na: Poveanje kvalitete zdravstvene zatite, kao i osoblja koje radi sa pacijentima Uvoenje psihosocijalne terapije kao i drugih oblika aktivnosti primjernih pacijentima Proirivanje smjetajnog prostora,sobe za dnevni boravak kroz dio objekta koji trenutno koristi slubeno osoblje. (paragraf 111).

Federalno ministarstvo pravde e u narednom periodu poduzeti mjere da se proslijedi zahtjev za preispitivanje klinikih potreba svih pacijenata smjetenih u Aneksu kako bi se osiguralo da oni pacijenti koji ne zahtijevaju bolniko lijeenje budu u mogunosti da budu vraeni u zajednicu, kako ne bi boravili due nego to je potrebno u Odjelu. (paragraf 112) Tri forenzika psihijatrijska pacijenta iz Aneksa su naknadno prebaeni u Paviljon VI gdje se nalazi i zavodska ambulanta, te e isti biti vraeni na forenziki odjel po stabilizovanju njihovog psihikog stanja o emu e se traiti i obrazloenje zdravstvene slube Zavoda. (paragraf 113) U FBiH kada su u pitanju maloljetnici u nadlenosti Federalnog ministarstva pravde moemo istai da su u prethodnom periodu poduzete znaajne mjere na prevazilaenju potekoa oko smjetaja maloljetnih osoba u sukobu sa zakonom. To je posebno izraajno kada je u pitanju Odgojno popravni dom u KPZ PT Tuzli, koji trenutno egzistira ori KPZ PT Tuzla kao privremeno rjeenje za smjetaj maloljetnika kojima je izreena Mjera upuivanja u OPD. Na izdravanju odgojne mjere upuivanja u OPD trenutno se nalazi 16 tienika, dok je zvanian kapacitet OPD 15 mjesta po standardu 4 metra kvadratna. Vlada FBiH je odobrila sredstva za izgradnju Odgojno popravnog doma u Oraju koji e zadovoljiti sve traene standarde u pogledu smjetaja i resocijalizacije maloljetnika. Trenutno su zavrene dvije faze izgradnje i prema postojeoj dinamici radova, OPD bi trebao biti zavren u maju slijedee godine. Kapacitet OPD e biti predvien za 50 maloljetnika /muki/enski pol/ kojima je izreena mjera upuivanja u OPD.

9

Ministarstvo unutranjih poslova Federacije Bosne i Hercegovine

U skladu sa obavezama, Federalno ministarstvo unutranjih poslova je prikupilo od kantonalnih MUP-ova pojedinane izvjetaje koji se odnose na preporuke, komentare i zahtjeve iz predmetnog dokumenta. Dostavljamo objedinjenu Informaciju KMUP-a i Federalne uprave policije kako slijedi. Delegacija Evropskog komiteta za prevenciju torture i nehumanog i degradirajueg tretmana ili kanjavanja (CPT-a), tokom boravka u BiH u aprilu 2011 godine posjetili su kantonalna ministarstva unutranjih poslova i Federalnu upravu policije. U MUP-a Kantona Sarajevo posjetili su Policijsku stanicu Centar Sarajevo i Policijsku stanicu Novo Sarajevo, gdje su smjetene prostorije za privremeno zadravanje osoba lienih slobode. Tokom posjete i obilaska Prve PU Policijske stanice Centar Sarajevo u sobi broj 23 pronaena je jedna drvena palica duine 70 cm i jedna manja sjekira. U prostorijama OKP-a Prve PU pronaena je jedna puka i jedna palica, a predmeti su poticali iz krivinog djela u obradi. Na licu mjesta delegaciji CPT-a su data objanjenja o porijeklu i nainu dospijea pronaenih predmeta, a nakon preporuke isti predmeti su, po ustaljenoj praksi i u skladu sa propisima deponovani na odgovarajua mjesta. Navedena komisija izvrila je i obilazak prostorija Odsjeka za zadravanje osoba lienih slobode gdje su izvrili uvid u odgovarajue evidencije i nisu imali primjedbi na rad. Naroiti interes predstavnici komisije pokazali su za nain ukazivanja ljekarske pomoi osobama lienim slobode, a izvrili su i obilazak elija u prostoriji za zadravanje, interesujui se za kapacitet istih. Postupajui u skladu sa smjernicama CPT-a komesar KMUP Posavskog kantona prilikom sastanaka sa policijskim slubenicima iste upozorava na zakonitost i profesionalnost postupanja policijskih slubenika prema osobama kojima je odreena mjera zadravanja. Svaka prijava graana, pa samim tim i osoba lienih slobode, podlijee neovisnoj unutranoj istrazi Jedinice za profesionalne standarde. KMUP Posavskog kantona je pootrio kriterije za izbor prilikom upoljavanja novih policijskih slubenika, a putem redovnih godinjih planova i programa, vri se obuka na temu zatite ljudskih prava i sloboda sa akcentom na Evropsku konvencije za spreavanje, muenja i neovjenog ili poniavajueg postupanja ili kanjavanja i dosljedno primjenjuje uputstvo za postupanje sa osobama lienim slobode. Pritvorene osobe u potpunosti ostvaruju sva svoja prava propisana zakonom pa tako i pravo na obavjetavanje bliskih srodnika ili treih osoba i pravo na odvjetnika od trenutka liavanja slobode. Lijenika pomo se osigurava uvijek kada je to potrebno i kada to pritvorena osoba zahtjeva. Pregledi se odvijaju bez sluanja, a rezultati pregleda i izjave osobe, kao i zakljuci lijenika se pismeno evidentiraju i dostupni su pritvoreniku i njegovom odvjetniku. Vode se evidencije o osobama lienim slobode, a policijske stanice imaju prostorije za zadravanje koje zadovoljavaju predviene standarde. U prostorijama za ispitivanje i uredima kriminalistikih istraitelja e biti uklonjeni svi nedozvoljeni predemti, ukoliko ih ima, kao to su bezbol palice, pajseri, metalne cijevi, noevi, lovako oruje i slino. Vrijeme od trenutka liavanje slobode, a ne od smjetaja u pritvor e se uraunavati u ukupno vrijeme provedeno u policijskom pritvoru, a u skladu sa preporukama iz predmetnog izvjetaja CPT-a. MUP Tuzlanskog kantona vezano za izvjetaj CPT-a je informisao da se policijski slubenici prilikom liavanja slobode osoba koje su poinile neko krivino djelo, ponaaju u skladu sa zakonom, Evropskom Konvencijom o ljudskim pravima i drugim vaeim propisima. Osoba liena slobode se izvodi pred tuioca u roku od 24 sata, a prilikom provoenja istrage koriste se razne tehnike ispitivanja i uzimanja izjava koje su u skladu sa ljudskim pravima i koja iskljuuju svako nehumano i neovjeno postupanje prema licima koja su liena slobode. Pri tome se koriste kancelarije istraitelja koji vode istragu iz razloga to u MUP-u Tuzlanskog kantona ne postoje odvojene kancelarije ili prostorije za sasluanje, te e u narednom periodu u MUP Tuzlanskog kantona osposobiti jednu ili vie prostorija za sasluanje lica. Pri sasluanju osoba lienih slobode policijski slubenici ne koriste i ne primjenjuju silu, niti druge zabranjene predmete ili sredstva. Osumnjienom se daje pravo na pristup advokatu i da o svojoj situaciji obavijeste porodicu i to od samog poetka liavanja slobode od strane policije. U prostorijama MUP-a TK i u pojedinim policijskim upravama postoje pritvorske jedinice za zadravanje lica lienih slobode 24 sata i sve ove prostorije zadovoljavaju zakonom propisane uvjete. Na osnovu preporuka CPT-a, MUP TK putem konkursa i strogih

10

kriterija za izbor vri proces zapoljavanja novih slubenika, kao i redovno slanje policijskih slubenika na posebne seminare, kako bi isti aurirali svoje znanje i vjetine. S obzirom da MUP HNK-a nije u ostavljenom roku dostavio oitovanje na predmetni Izvjetaj, zadueni policijski slubenik Federalne uprave policije je obavio razgovor sa Komesarom i na osnovu dobijenih informacija, a u vezi sa navodima iz predmetnog Izvjetaja koji se odnose na pojedine policijske uprave navedenog MUP-a, sainio slubenu zabiljeku. Podatke iz navedene slubene zabiljeke prenosimo u cjelosti, kako bi bili ugraeni u objedinjeni Izvjetaj vlasti Bosne i Hercegovine. Naime, kako je izjavio, Komesar MUP-a HNK-a je upoznat sa predmetnim Izvjetajem CPT-a kao i sa primjedbama u istom koje se odnose na MUP-a HNK-a, tanije na neuslovne pritvorske prostorije u PU Konjic i PU Mostar. Komesar je o navodima iz predmetnog Izvjetaja upoznao Ministra MUP-a HNK-a, te je reeno da e se u narednom periodu u zavisnosti od materijalnih sredstava poduzeti aktivnosti da se pritvorske prostorije u PU Konjic i PU Mostar dovedu na zadovoljavajui nivo. Izvrenim uvidom u dostavljeni izvjetaj Evropskog komiteta za prevenciju torture (CPT-a), MUP Bosansko-podrinjskog kantona, MUP Unsko-sanskog kantona, MUP Zeniko-dobojskog kantona, MUP Srednjebosanskog kantona i Federalna uprava policije nisu registrovali primjedbe na rad ovih policijskih agencija, a vezano za predmetnu posjetu i provjere delegacije CPT-a.

Ministarstvo rada i socijalne politike Federacije Bosne i Hercegovine

Ministarstvo rada i socijalne politike Federacije BiH na preporuke i komentare CPT-a dostavlja slijedee izjanjenje: Ustanove socijalne zatite posjeta Zavodu za zbrinjavanje mantalno invalidnih lica Drin Fojnica 1. Uvodne napomene Preporuke po paragrafima 116. i 117. odnose se na potrebu poduzimanja mjera na razvijanju alternative za institucionalno zbrinjavanje, kroz uspostavu odgovarajue strukture u zajednici. Reformski procesi iz oblasti socijalne zatite, a vezano za ustanove socijalne zatite kreu se u pravcu deinstitucionalizacije i transformacije postojeih ustanova socijalne zatite, prije svega ustanova za zbrinjavanje mentalno invalidnih osoba. Opredjeljenje vlasti je da se osobama koje se nalaze na smjetaju u institucijama omoguava zbrinjavanje u zajednici reorganizacijom postojeeg sistema poveanjem broja usluga socijalne zatite i unapreenjem kvaliteta usluga. Radi realiziranja prioritetnih projekata koji se odnose na deinstitucionalizaciju i transformaciju ustanova socijalne zatite, inkluziju, zapoljavanje, prekvalifikaciju i rehabilitaciju osoba sa invaliditetom, inicirana i uspostavljena je saradnja vlasti Federacije Bosne i Hercegovine sa Vladama Republike eke i Republike Austrije. Kroz integrisanje u sistem modela dobre prakse, koji se razvijaju kroz projekte i aktivnosti nevladinih organizacija stvaraju se uvjeti za integraciju i rehabilitaciju osoba sa invaliditetom. Jedan od novijih primjera pozitivne prakse je i pruanje podrke osobama sa intelektualnim tekoama za ivot u lokalnoj zajednici Udruenju graana SUMERO, kroz Sumero centar za podrku osobama sa invaliditetom u zajednici. Ovakvim projektima nevladinih organizacija, koji se provode uz saradnju i podrku vladinog sektora, stvaraju se uvjeti za transformiranje institucija u smislu preveniranja odlaskom u institucije osoba sa invaliditetom.

11

2. ivotni uslovi, osoblje i lijeenje Preporuke po paragrafu 119. i 120. odnose se na potrebu poduzmanja mjera u cilju poboljanja uvjeta smjetaja i poveanja zaposlenih radnika medicinske struke u Zavodu Drin. Federalno ministarstvo rada i socijalne politike pokrenulo je aktivnosti na izradi Pravilnika o minimalnim standardima u pogledu prostora, opreme i potrebnih strunih kadrova kao i pruanja usluga u ustanovama socijale zatite na nivou Federacije Bosne i Hercegovine. Minimalnim standardima e se obezbjediti optimalni uvjeti smjetaja i stvoriti humaniji ambijent za pojedinca i za organizovane djelatnosti, kao i uvjeti za zapoljavanje adekvatnog i strunog osoblja. Konkretno, kada se radi o preporuci vezanoj za poboljanje uvjeta u zajednikom kupatilu Zavoda Drin, poduzeti su konkretni koraci. Izvreno je renoviranje dva kupatila, postavljen je po jedan dodatni tu i potpuno su adaptirana dva toaleta. Shodno mogunostima ustanove ove aktivnosti e se nastaviti do potpunog saniranja stanja po ovom pitanju, to jeste do uspostave traenih standarda. to se tie strunog kadra, nakon posjete Komisije CPT-a Zavod je angaovao tri nova socijalna radnika, jednog psihologa, jednog sportskog instruktora-terapeuta i jednog farmaceuta i 4 njegovateljice. Ujedno e ustanova nakon obezbjeenja radnog prostora objaviti konkurs za prijem ljekara specjaliste neuropsihijatra u radni odnos sa punim radnim vremenom. Preporuka po paragrafu 121. odnosi se na omoguavanje dalje obuke i podrke osoblju Zavoda kako bi isti svoje obaveze izvravali profesionalno. Pomenutim Pravilnikom o minimalnim standardima u pogledu prostora, opreme i potrebnih strunih kadrova i pruanja usluga u ustanovama socijale zatite na nivou Federacije Bosne i Hercegovine, kroz tzv. funkcionalne standarde e se regulirati obaveza ustanove da saini godinji plan obuke angaovanog osoblja za narednu godinu. Zavod Drin je ostvario niz kontakata u vezi priprema i dogovora na izradi projekta edukacije osoblja koje radi neposredno sa korisnicima. Partner je holandska ustanova; s Heeren Loo ija je djelatnost podrka osobama sa intelektualnim tekoama i koja u svojoj zemlji prua podrku za 8.000 osoba. Imajui u vidu da se radi o jednoj od najpriznatijih institucija u Holandiji sa velikim iskustvom, oekivanja su velika. Projekt trenutno eka na podrku nedlenog organa Kraljevine Holandije, a punu podrku je dalo nadleno Ministarstvo obrazovanja Federacije Bosne i Hercegovine. Edukacioni ciklus bi trajao godinu dana. Preporuka po paragrafu 122. odnosi se na preduzimanje koraka od strane Zavoda Drin kako se osiguralo da vie tienika koristi psiho-socijalne i radne terapeutske aktivnosti prilagoene njihovim mentalnim sposobnostima i fizikoj pokretljivosti. Po navedenom informiramo Vas da je u protekle dvije godine uvean broj korisnika koji su obuhvaeni nekim vidom radnookupacionog tretmana. Novoizgraena stambena jedinica raspolae sa pet uslovnih radionica ijim e putanjem u rad biti omogueno ukljuivanje dodatnog broja korisnika u psihosocijalne i radno terapeutske aktivnosti. 123. paragrafom trai se izjanjenje o uoenoj praksi mijeanja mentalno oboljelih i tienika koji imaju tekoe u uenju. U gavnoj zgradi Zavoda Drin postoje sluajevi smjetaja mantalno oboljelih korisnika i korisnika sa intelektualnim tekoama. Radi se o trideset osoba sa intelektualnim tekoama koje se nalaze na odjeljenjima na kojima su smjetene osobe sa mentalnim oboljenjima ili obrnuto. Glavni razlog takvog stanja je praksa koja se primjenjivala prije 7 godina kada u Zavodu nisu postojali adekvatni struni kadrovi koji bi na odgovarajui nain vrili prijem, procjenu i smjetaj korisnika. Pomenuti broj osoba je bio znatno vei, ali uz angairanje strunog tima Zavoda aktivno se radi na poboljanju

12

navedenog stanja. U dogledno vrijeme, otvaranjem novoizgraene stambene jedinice i uzimanjem u zakup stambenih objekata od strane ustanove, ovaj problem e se u potpunosti rijeiti. 3. Sredstva prinude Preporukom po paragrafu 124. trai se od Zavoda Drin da izradi centralnu evidenciju sa informacijama o svakoj upotrebi mjera fizikog ograniavanja kao i da kanjeni tienik ne bude u kontaktu sa ostalim tienicima, jedino ukoliko izriito zatrai suprotno ili kada se zna da tienik ne voli da bude sam. Shodno preporuci Zavod je izradio centralnu evidenciju koja sadri informacije o svakoj upotrebi mjera fizikog ograniavanja, a naroito vrijeme kada mjera poinje i zavrava, okolnosti sluaja, razlog poduzimanja mjere, ime ljekara koji je mjeru odobrio ili naredio, podatke o eventualnim povredama korisnika i osoblja, praenje fizikih parametara tokom trajanja propisanih mjera, terapije i drugo. Ujedno se nastoji da, korisnik prema kojem je upotrebljena mjera fizikog obezbjeenja, ne bude u kontaktu sa ostalim korisnicima osim ukoliko izriito ne zatrai suprotno ili je poznato da vie voli drutvo nego da bude sam. 4. Postupak smjetaja Preporukama po paragrafu 125 i 126. predlae se da nadlena tjela poduzmu korake kako bi se osiguralo da sud bude obavjeten o svim odlukama da se lice prinudno smjesti u dom za socijalno zbrinjavanje ili na nagovor staratelja, s ciljem traenja odobrenja suda za smjetanje kao i da potreba za stalnim smjetajem u dom za socijalno zbrinjavanje bude automatski redovno preispitana. Ustanove socijalne zatite za zbrinjavanje mentalno invalidnih osoba pruaju usluge njege i smjetaja mentalno invalidnim osobama i iste nisu zdravstvene ustanove za prisilno zadravanje osoba sa teim duevnim smetnjama, u skladu sa Zakonom o zatiti osoba sa duevnim smetnjama. Osnov za smjetaj lica u ustanovu socijalne zatite predstavlja rjeenje nadlenog organa socijalnog staranja kojim se lice upuuje na njegu i smjetaj u ustanovu socijalnog staranja, a po osnovu relevantnog zakona o socijalnoj zatiti, a ne o prisilnom smjetaju duevno bolesne osobe. Osim toga na sopstveni zahtjev smjetenog lica ili na zahtjev ustanove, organ socijalnog staranja donosi rjeenje o prestanku prava na smjetaj u ustanovi socijalne zatite. Imajui u vidu da navedene preporuke podrazumjevaju izmjenu Zakona o vanparninom postupku Federacije BiH kojim se regulie postupak zadravanja duevno bolesnih osoba u zdravstvenoj ustanovi, a ne i u ustanovi socijalne zatite, kao i eventualnu izmjenu Zakona o zatiti osoba s duevnim smetnjama koja ne tretira postupanje sa osobama sa duevnim smetnjama smjetenim u ustanove socijalne zatite, pokrenuta je aktivnost ukljuivanja nadlenih ministarstava na rjeavanju navedenog, a vezano za date preporuke. Preporukom paragraf 127. trai se od vlasti Federacije Bosne i Hercegovine da razmotre trenutnipristup pitanju oduzimanja poslovne sposobnosti osobama sa dugogodinjim problemima sa mentalnim zdravljem i njihovim dranjem na neodreeno vrijeme u zatvorenoj ustanovi, bez ispravnog rjeavanja njihovih zdravstvenih potreba.

Istom preporukom trai se od vlasti Federacije Bosne i Hercegovine da uine korake kako bi se reorganizirao sistem zbrinjavanja osoba sa mentalnim poremeajima u smislu potrebe postojanja nacionolnog plana za mentalno zdravstvene usluge, koji e rijeiti izazove s kojima se suoavaju psihijatrijske ustanove i domovi za socijalno zbrinjavanje i razviti proces deinstitucionalizacije (npr. centri za mentalno zdravlje u zajednici i domovi za grupe iz zajednice). Dokument politike mentalnog zdravlja u Federaciji Bosne i Hercegovine je u fazi usvajanja. U Federaciji Bosne i Hercegovine usluge iz oblasti mentalnog zdravlja pruaju se kroz mreu od 31 centra za mentalno zdravlje. U sklopu sistema pruanja usluga mentalnog zdravlja u zajednici ne postoji dovoljno drugih

13

podravajuih slubi koje pruaju alternativne usluge u oblasti mentalnog zdravlja kao to su korisnike organizacije, dnevni centri, zatieni stanovi, SOS telefoni i sl. Pored znaajnog napretka postojee usluge iz oblasti mentalnog zdravlja jo uvijek nisu u stanju da zadovolje potrebe stanovnitva, a naroito za dugorone korisnike koji imaju potrebu za poveanom podrkom, sa fokusom na tretman koji naglaava rehabilitaciju i resocijalizaciju ove skupine korisnika. Prisutna je dobra volja vlasti da se nastave reformski procesi u oblasti mentalnog zdravlja.

Ministarstvo pravde Republike Srpske U vezi sa izvjetajem Evropskog komiteta za prevenciju torture (CPT-a), sainjenog nakon posjete Ministarstvu pravde i kazneno-popravnim ustanovama Republike Srpske u periodu od 05.4.14.4.2011. godine, dostavljamo odgovore na primjedbe i preporuke Komiteta. Takoe, obavjetavamo vas da je Ministarstvo pravde kopije izvjetaja Komiteta, odmah po prijemu proslijedilo kazneno-popravnim zavodima u Banja Luci, Doboju, Istoom Sarajevu i Foi radi komentara, te u tom smislu ovaj izvjetaj predstavlja usaglaeni odgovor Ustanova u kojima su posjete izvrene i Ministarstva pravde Republike Srpske. Komentari na izvjetaj daju se po rednim brojevima paragrafa koji se odnose na konkretne primjedbe ili preporuke, kako slijedi. Paragraf 30. U skladu sa lanom 69. Pravilnika o nainu vrenja slube obezbeenja, naoruanju i opremi, upotrebi vatrenog oruja i drugih mjera prinude, oznaavanju i opremi vozila u kazneno-popravnim ustanovama Republike Srpske (Slubeni glasnik republike Srpske br.38/11), pripadici slube obezbeenja u KPZ Banja Luka u toku 2010. i 2011. godine, sredstva prinude su koristila tri puta, i to u toku 2010. godine u dva navrata, a u 2011. godini jedanput. to se tie navodnog zlostavljanja nakoliko osuenika i navodnog maltretiranja pritvorenog lica poetkom mjeseca marta, (podvrgnuti udarcima akama, udarcima nogama i udarcima pendrecima), kako se navodi u paragrafu 29, smatramo da su te tvrdnje netane, ali u cilju sagledavanja navodnih informacija iz izvjetaja, u KPZ Banja Luka oformljena je interna komisija, koja je uzela u obzir sve relevantne injenice (ljekarske nalaze, izjave slubenih i osuenih lica i drugi materijal) na osnovu kojih se dolo do podataka da u toku 2010. i 2011. godine u KPZ Banja Luka nije bilo upotrebe sredstava prinude koja su u suprotnosti sa zakonskim regulativama u Republici Srpskoj. O svim upotrebama sredstava prinude sainjeni su izvjetaji o upotrebi sredstava prinude, donesen zakljuak o opravdanosti upotrebe sredstava prinude i sva dokumentacija priloena Ministarstvu pravde Republike Srpske radi ocjene opravdanosti njihove primjene. Na osnovu svega navedenog moemo konstatovati da su pripadnici slube obezbeenja iz KPZ Banja Luka, u toku 2010. i 2011. godine upotrebljavali sredstva prinude u skladu sa zakonskim ovlatenjima, a sve u cilju odravanja reda i bezbjednosti u ustanovi. Takoe, moe se zakljuiti da su koritene samo one mjere prinude koje su bile neophodane da se savlada aktivan i pasivan otpor lica lienog slobode, a sve srazmjerno opasnosti koja je prijetila. U skladu sa ovim elimo da vas upoznamo da sva lica liena slobode mogu svaki dan da se prijave na ljekarski pregled, a sva lica koja se smjetaju u samicu ili u posebnu prostoriju, kao i ona prema kojima se primjenjuje mjera usamljenja pregleda medicinski radnik prije smjetanja u navedene prostorije i obilazi ih svakodnevno. U skladu sa preporukama, navedeni pregledi e se u budunosti registrovati u kartone lica lienih slobode. Paragraf 31. Zakonom o izvrenju krivinih sankcija Republike Srpske (''Slubeni glasnik Republike Srpske'' broj 12/10), lanom 7. stavom 1. propisano je da osuena lica izdravaju kaznu zatvora zajedno, dok je stavom 2. istog lana, navedeno u kojim sluajevima se moe odrediti da osuena lica izdravaju kaznu zatvora individualno i odvojeno od ostalih osuenih lica, a kao razloge za to navode bezbjednost, zdravstveno stanje, lina svojstva osuenog i sl. Shodno pomenutoj odredbi Zakona, KPZ Foa vri raspored osuenih lica u 11 vaspitnih kolektiva u zatvorenom dijelu Zavoda te u jedan vaspitni kolektiv na

14

poluotvorenom odjeljenju ''Ekonomije''. Svaki od vaspitnh kolektiva ima zajednike toalete i kupatila, te vrata spavaona moraju nou biti otkljuana kako bi sva osuena lica iz tog kolektiva imala nesmetan pristup vodi i sanitarnim prostorijama. Slubena lica KPZ Foa ulau znaajne napore kako bi otkrili sve sluajeve zastraivanja i maltretiranja izmeu osuenih lica te kako bi na vrijeme sprijeili eventualne fizike sukobe. Kao rezultat uloenih napora navodimo podatak da je u toku 2011. godine znaajno smanjen broj meusobnih tua i svaa, te fizikih sukoba izmeu osuenih lica u odnosu na ranije periode. Tako je u prvih devet mjeseci 2011. godine evidentirano ukupno 12 sukoba, od kojih su 5 tue, a ostalo verbalni sukobi u kojim je uestvovalo ukupno 28 osuenih. U istom periodu 2010. godine evidentirano je 20 sukoba, od kojih je bilo 9 fizikih i 11 verbalnih sukoba sa ueem od 50 osuenih. Pokazatelji za 2009. godinu takoe ukazuju da je broj sukoba bio vei od broja evidentiranih sluajeva u 2011. godini. Paragraf 40. Kazneno-popravni zavodi u Banja Luci i Foi su ustanove zatvorenog tipa. lanom 11. Zakona o izvrenju krivinih sankcija Republike Srpske utvreno je da se u ustanovama zatvorenog tipa mogu formirati odjeljenja sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja. lanom 137. istog Zakona regulisano je da se prema osuenim licima koji konstantno ugroavaju red i bezbjednost u ustanovi, mogu odrediti posebne mjere za odravanje reda i bezbjednosti. Jedna od takvih mjera je i posebna mjera smjetaja u Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja, a lanom 141. Zakona je definisano da se ista odreuje ukoliko postoji opasnost od bjekstva, nasilnog ponaanja prema drugim osuenim licima ili stvarima i opasnost od ugroavanja discipline i reda koje se ne mogu otkloniti na drugi nain. Istim lanom je regulisano da naredbu o smjetaju u navedeno odjeljenje donosi rukovodilac ustanove na prijedlog slube obezbjeenja i slube tretmana. lanom 138. Zakona regulisano je da se, osim posebne mjere usamljenja, sve ostale posebne mjere za odravanje discipline donose naredbom rukovodioca ustanove. U sluaju odreivanja posebne mjere usamljenja, rukovodilac ustanove donosi rjeenje, koje se uruuje i osuenom licu, i na koje lice ima pravo albe Ministarstvu pravde. Naredba o primjeni posebne mjere smjetaja u Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja dostavlja se slubi tretmana, slubi obezbjeenja, a jedan primjerak se odlae u dosije osuenog lica. Na naredbu rukovodioca nije dozvoljen prigovor. Kako se posebna mjera smjetaja u Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja odreuje naredbom rukovodioca, okolnosti, razlozi i sve ostalo vezano za primjenu posebne mjere, osuenim licima se prije smjetaja saoptavaju usmeno od strane radnika slubi tretmana i obezbjeenja. injenica je da Zakonom nije ostavljena mogunost pravnog lijeka na primjenu navedene mjere ali je osuenim licima koja smatraju da nisu opravdani razlozi za odreivanje ili produenje mjere, u svakom sluaju ostavljena mogunost podnoenja predstvake Ministarstvu pravde RS, Ombudsmenu BiH ili drugom nezavisnom tijelu kako bi se ispitala opravdanost izricanja i zakonitost u postupanju. Vano je razjasniti da u penolokoj teoriji i praksi posebna mjera smjetaja u Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja nije disciplinska kazna, ve posebni oblik tretmana prema visoko rizinim i onim osuenim licima koja ne prihvataju utvreni program postupanja, odnosno kod kojih isti ne postie eljeni cilj. Paragraf 44. (u vezi sa paragrafom 41, 42. i 43.) Primjedbe u vezi Kazneno-popravnog zavoda Foa: U skladu sa preporukama citiranih paragrafa Izvjetaja delegacije Evropskog Komiteta za spreavanje muenja i neovjenog ili poniavajueg postupanja ili kanjavanja (CPT), u KPZ Foa se odmah pristupilo renoviranju prostorija Posebnog odjeljenja u zgradi broj 2, te rjeavanju problema nedostatka prirodne svjetlosti u prostorijama pomenutog odjeljenja. Radovi na adaptaciji su u toku i na

15

adekvatan nain e biti otklonjeni uoeni nedostaci. Do zavretka radova navedeno odjeljenje nee se koristiti za smjetaj osuenih. to se tie primjedbe da ne postoji svrsishodan reim ili plan izdravanja kazne zatvora za vrijeme smjetaja osuenih lica u Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intezivnim programom postupanja, napominjemo da se u KPZ Foa za svako osueno lice kojem je izreena mjera smjetaja u ovo odjeljenje, sainjava individualni program postupanja kojim se odreuje tretman osuenog lica za vrijeme trajanja mjere. Individualni program postupanja se sainjava na osnovu detaljne analize svih faktora rizika i potreba tog osuenog lica (bezbjednost, linost, zdravstvene potrebe, sportsko-rekreativne i radnoterapijske potrebe). U skladu sa tim, osuenim licima je omoguen odlazak u prostorije gdje se upranjavaju sportsko-rekrativne aktivnosti, stoni tenis i sl. Slobodne aktivnosti se sastoje u mogunosti koritenja biblioteke, tampanih publikacija i dnevnih novina koje obezbjeuje ustanova, kao i kroz gledanje televizijskog programa kablovskih operatera i DVD-om. Boravak osuenih lica na svjeem vazduhu se organizuje u grupama od po 3 ili vie osuenih lica s tim da se prilikom odreivanja grupa vodi rauna o razlozima bezbjednosti i eljama osuenih lica u pogledu druenja sa drugim osuenim licima. Povodom komunikacije sa spoljnim svijetom osuenih lica kojima je odreena mjera smjetaja u gore navedeno odjeljenje, isti imaju pravo da primaju najmanje jednom u mjesecu lanove ue porodice u redovnu posjetu, ije trajanje je od najmanje 60 minuta, to je propisano lanom 85. stav 1. Zakona i lanom 62. stav 3. Pravilnika o kunom redu za izdravanje kazne zatvora. U zavisnosti od klasifikacionostimulativne grupe, rukovodilac Ustanove moe odobriti i ee redovne posjete, kao i produeno trajanje te posjete. Osim ovoga, rukovodilac Ustanove izuzetno moe odobriti i vanredne posjete tj. posjete lica koja nisu ui lanovi porodice osuenog. Sva lica kojima je u KPZ Foa izreena mjera smjetaja u Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intezivnim programom postupanja'' imaju pravo na posjetu u trajanju koje zavisi od njihove klasifikaciono-stimulativne grupe i ije je trajanje od najmanje 1 do 5 sati. Treba napomenuti da neki od osuenih lica zadravaju svoju klasifikaciono-stimulativnu grupu i nakon smjetaja u pomenuto odjeljenje (osuena lica koja su u odjeljenje smjetena na vlastiti zahtjev iz razloga line bezbjednosti i sl.) te koriste posjete u skladu sa svojim grupama (5 osuenih lica koja su trenutno u ovom odjeljenju koriste posjete u trajanju od 3 do 5 sati), a u opravdanim sluajevima istima se odobravaju i vanredne i slobodne- intimne posjete branog druga . to se tie komunikacije putem telefona, sva osuena lica smjetena u Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intezivnim programom postupanja, rasporeduom dnevnih aktivnosti imaju pravo da telefoniraju dva puta sedmino u trajanju od po 10 minuta to je predvieno l. 58. stav 6. Pravilnika o kunom redu za izdravanje kazne zatvora. Osim ovih redovnih telefonskih razgovora, osuena lica imaju i mogunost vanrednih telefonskih poziva lanova porodice,koji se pojedinano odobravaju i cijeni se njihova opravdanost ponaosob u konkretnom sluaju. Trenutno se u KPZ Foa instalira novi sistem obavljanja telefonskih poziva osuenih lica putem telefonskih govornica, koje su ve postavljene u Odjeljenju sa maksimalnim obezbjeenjem i intezivnim programom postupanja. Ovakvim nainom e se znaajno proiriti mogunost kontaktiranja putem telefona osuenih lica sa lanovima porodice. Povodom preporuke iz paragrafa 45., koja se odnosi na tretman osuenih lica koja su na lini zahtjev i iz razloga line bezbjednosti smjetena u Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intezivnim programom postupanja, istiemo da se u KPZ Foa, i za ova osuena lica sainjava individualni program postupanja kojim se odreuje tretman osuenog za vrijeme trajanja mjere smjetaja u Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intezivnim programom postupanja. Pomenutim programom ovim osuenim licima je predvieno sve gore navedeno samo u jo veem obimu, vodei rauna o razlozima bezbjednosti i posebno o eljama osuenih lica u pogledu druenja sa drugim osuenim licima te smjetanju u dvokrevetne prostorije. Posebna briga se poklanja zdravstvenom stanju ove kategorije osuenih i zdravstveni radnici svakodnevno posjeuju osuena lica smjetena u Odjeljenje sa maksimimalnim obezbjeenjem i intezivnim programom postupanja. Primjedbe u vezi Kazneno-popravnog zavoda Banja Luka: lanom 13. Zakona o izvrenju krivinih sankcija utvreno je da u skladu s Pravilnikom o Kunom redu, rukovodilac ustanove utvruje raspored dnevnih aktivnosti osuenih lica u skladu sa specifinostima pojedine ustanove. Na osnovu toga, direktor KPZ-a je donio raspored dnevnih aktivnosti za paviljon i posebni raspored dnevnih aktivnosti za Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja sa uputstvom za provoenje. Isti akti su napravljen u skladu sa vaeim zakonskim propisima.

16

lanom 50. Pravilnika o kunom redu regulisano je da se licima koja rade i borave u zatvorenim prostorijama omoguuje najmanje 3 sata boravka na svjeem vazduhu, a licima koja izdravaju disciplinsku kaznu samice ili mjeru usamljenja minimalno 1 as. Kako lica prema kojima se primjenjuje posebna mjera smjetaja u Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja nisu radno angaovana, rukovodilac ustanove je u uputstvu o provoenju dnevnog rasporeda aktivnosti u Odjeljenju sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja odredio da etnja traje najmanje 1 as dnevno. Princip rada u ovom odjeljenju je da se, ukoliko postoje mogunosti, licima omogui i dui boravak na istom vaduhu, te da pored etnje rade i gimnastike vjebe, vjebe snage, vjebe sa tegovima, a od ove godine na prostoru za etnju Odjeljenja sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja je napravljen i mini teren za koarku. to se tie konstatacije da nije bilo plana za izdravanje kazne ili intenzivnog savjetovanja koje bi pomoglo osuenicima da se ponovo integriu u optu zatvorsku populaciju, moramo je demantovati. U mjesenim planovima radnika slube tretmana posebno se razrauju planovi za lica kojima je potreban intenzivni program postupanja. Vaspitno osoblje savjetodavnim radom utie na promjene stavova, obrazaca ponaanja i odnosa prema uinjenom krivinom djelu i kazni. Kako neka lica ve dui vremenski period borave u Odjeljenju sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja, a za koje vrijeme je veina tema za savjetodavni rad iscrpljena sa pojedinim vaspitaem, u posljednje vrijeme smo uveli praksu da se nakon odreenog vremena mijenjaju vaspitai koji su zaduneni za rad u ovom specifinom odjeljenju, i na taj nain se izbjegava monotonija stalnog ponavljanja jednih te istih tema. Izuzetak ine lica kojima je posebna mjera smjetajau Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja izreena iz posebnih razloga bezbjednosti, odnosno lica koja nisu problematinog vladanja i ponaanja i negativnog odnosa prema uinjenom krivinom djelu i kazni. To je manji broj lica kojima je ugroena lina bezbjednost od strane drugih osuenika u kolektivu, ili lica kod kojih postoji osnovana sumnja da bi u odreenim okolnostima mogli izvriti bjekstvo ili na drugi nain naruiti bezbjednost u ustanovi. lanom 127. taka ) Zakona regulisano je da je neovlaeno kontaktiranje sa drugim licima laki disciplnski prekraj, a lanom 128. stav 1. taka ) regulisano je da je uestalo vrenje lakih disciplinskih prekraja tei disciplinski prekraj. Poznato nam je da onemoguavanje konakata sa drugim licima moe tetno djelovati po psihiku stabilnost i mentalno zdravlje ljudi, tako da se ne bi mogli sloiti sa konstatacijom da se dosljedno spreava svaki pokuaj razgovora osuenih lica prema kojima se primjenjuje posebna mjera smjetaja u Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja. Konkretno, od osnivanja Odjeljenja u samo jednom sluaju je voen disciplinski postupak, kada su 3 osuena lica kanjena zbog nedozvoljene komunikacije, a razlog za to je bilo to su u toj komunikaciji planirali nedozvoljene radnje i organizovali trampu i nabavku nedozvoljenih stvari. Meutim, blagovremenim reagovanjem slube obezbjeenja isti su sprijeeni u toj namjeri. Prema jednom osuenom licu primjenjuje se posebna mjera upuivanja u Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja od 02.07.2009. godine iz niza bezbjednosnih razloga, a izmeu ostalog i pojaanog rizika od bjekstva. Naime, radi se o licu koje izdrava kaznu zatvora u trajanju od 10 godina zbog poinjenog krivinog djela ratnog zloina protiv civilnog stanovnitva i protiv koga je na Sudu BiH pokrenut novi krivini postupak zbog osnovane sumnje da je poinio krivino djelo zloina protiv ovjenosti za koje je zaprijeena kazna zatvora u maksimalnom trajanju do 45 godina. Dalje, isto lice uiva veliki autoritet u osuenikom kolektivu i sposoban je izvriti snaan uticaj na druga osuena lica, to se ve jednom dokazalo 2008. godine kada su osuena lica protestovala i odbila izvravanje radnih obaveza u znak solidarnosti to istom nije dozvoljen odlazak na sahranu majke bez pratnje radnika slube obezbjeenja. Blagovremenom akcijom radnika KPZ-a spreeno je da protesti prerastu u pobunu sa nasilnim karakterom tako to je jedan broj osuenih lica (kolovoa) izdvojen iz ireg osuenikog kolektiva, a lice je iz bezbjednosnih razloga premjeteno na dalje izdravanje kazne u drugu kazneno-popravnu ustanovu. to se tie provoenja posebne mjere smjetaja u Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja elimo vas informisati da je osueni imao poseban tretman u odjeljenju koji se ogledao u brojnim povlasticama koja druga lica na odjelu nisu imala. Naime, istom je omogueno svakodnevno telefoniranje, produena etnja, produeno gledanje TV programa, intimne posjete od strane supruge, izlaeno mu je u susret kada se obraao sa molbama za vanredne i proirene posjete, maksimalno se vodilo rauna o izboru drugog osuenog lica sa kojim e boraviti u spavaonici (vei dio vremena bio je u sobi sa jo nekim osuenim licem), a i udovoljavalo se elji da sam boravi u

17

spavaonici kako bi na miru mogao pripremati odbranu. Iz svega navedenog vidi se da je uporeivanje uslova njegovog boravka u Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja sa izdravanjem kazne samice krajnje nerealano. to se tie duine boravka u Odjeljenju sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja, tano je da su neka osuena lica boravila u due od 6 mjeseci i da neka jo borave. lanom 141. Zakona regulisano je da se preispitivanje opravdanosti boravka u Odjeljenju sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja i rezultati intenzivnog rada preispituju svaka 3 mjeseca. Kod svakog osuenog lica prema kojem je primjenjivana posebna mjera smjetaja u Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja vreno tromjeseno preispitivanje postignutih rezultata i opravdanosti daljeg boravka u Odjeljenju, te je u skladu sa dobijenom ocjenom primjena mjere obustavljana ili produavana. to se tie kontakta sa spoljnim svijetom, lanom 83. Zakona je regulisano da osuena lica imaju pravo kontaktiranja sa lanovima porodica i drugim licima i lanovima organizacija koje mogu pomoi u ostvarivanju njihovih prava putem posjeta, telefoniranja i dopisivanja. lanom 58. Pravilnika o Kunom redu za izdravanje kazne zatvora regulisano je. da se telefonski razgovor obavlja najmanje jednom sedmino u trajanju ne duem od 10 minuta, a lanom 62. istog Pravilnika da se redovna posjeta u trajanju od 60 minuta odobrava najmanje jednom u mjesecu. lanom 84. Zakona je regulisano da lica imaju neogranieno pravo na dopisivanje sa lanovima porodice. Prema osuenim licima smjetenim u Odjeljenje sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja postupa se u skladu sa navedenim zakonskim odredbama. Konstatacije pojedinih osuenih lica da nisu imali koristi od dodatne podrke ili savjetovanja, stvar je njihovog linog odnosa prema kazni i programu postupanja, kao i spremnosti za samouee u provoenju tretmana i elji za uspjenim resocijalizovanjem. to se tie upita Komiteta vezanog za rad jedinice za pojaani nadzor nakon otvaranja visoko bezbjednosne jedinice (paragraf 44.), obavjetavamo o sledeem: u Zakonu o izvrenju krivinih sankcija, od lana 137-143. propisane su posebne mjere za odravanje reda i discipline u kazneno-popravnim ustanovama, dok je lanom 11. stav 4. pomnutog zakona, predviena mogunost formiranja Odjeljenja sa posebnim reimom i Odjeljenja sa maksimalnim obezbjeenjem i intezivnim programom postupanja, kao zatvorenih odjeljenja u kazneno-popravnim ustanovama zatvorenog tipa. Shodno odredbama Zakona o posebnom reimu izvrenja kazne zatvora (Slubeni glasnik Republike Srpske broj 30/10), u KPZ Foa je osnovano Odjeljenje posebnog reima izvrenja kazne zatvora, u kojem se izvrava kazna zatvora prema osuenim licima za koja se prilikom ispitivanja linosti utvrdi da bi bitno ugrozila bezbjednost ostalih osuenih lica i imovine u Ustanovi ili su prema njima za vrijeme izdravanja kazne u Ustanovama ve iscrpljene sve mjere za odravanje reda i discipline i da su te mjere ostale bezuspjene. Raspored se na obrazloen predlog rukovodioca zatvorskih ustanova i naredbom Ministra pravde odreuje na period od est mjeseci. Poseban reim izvrenja kazne zatvora nije vid disciplinske kazne ni posebne mjere koja se primjenjuje prema osuenim licima, ve nain izvrenja kazne zatvora koji porazumjeva izvrenje kazne zatvora u strogo kontrolisanim uslovima, vodei rauna da se ne narui ili povrijedi neko od prava osuenih lica. Prije isteka navedenog vremenskog perioda rukovodilac zatvorske ustanove u ijem sastavu se nalazi Odjeljenje sa posebnim reimom, dostavlja Ministru ravde detaljan izvjetaj sa predlogom o ukidanju ili produenje rasporeda u Odjeljenju sa posebnim reimom izvrenja kazne zatvora. Rad odjeljenja sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja e se nastaviti u skladu sa zakonskim okvirima te e se koristiti za izvrenje posebnih mjera prema licima koja izdravaju kaznu zatvora kolektivno. Paragraf 45. Slaemo se sa preporukom iz paragrafa 45. da osuenim licima koja se nalaze u jedinicama za pojaani nadzor iz razloga sopstvene bezbjednosti treba obezbjediti svrsishodne aktivnosti, s tim da moramo reagovati u dijelu preporuke koji se odnosi na ''pravilnu podrku zdravstvenih radnika'', poto je kako njima tako i svim drugim osuenim licima koja izdravaju kaznu u naoj ustanovi omoguena

18

potpuna medicinska zatita i nikada im nije uskraivan odlazak kod zavodskog ljekara, niti na specijalistike preglede, ak ni u onim sluajevima kada postoje oigledni pokazatelji da se radi o simulaciji. to se tie organizovanja svrsishodnih aktivnosti, moramo istai da smo prostorno i kadrovski ogranieni i objektivno nismo u mogunosti da obezbjedimo poseban prostor, radnog instruktora i obezbjeenje za posebne, individualne sluajeve. Meutim, trudimo se da takvim licima olakamo boravak u Odjeljenju sa maksimalnim obezbjeenjem i intenzivnim programom postupanja poboljavanjem uslova i ublaavanjem reima. Dalje, u vremenu poslije obilaska Komiteta, u prostoru za etnju Odjeljenja formirana je mini teretana i koaraki teren, te obezbjeene sprave za vjebanje i lopte. Takoe, ulau se napori i da osuenicima koja se nalaze u Odjeljenju, a koja pokazuju interesovanja za neki umjetniki ili stvaralaki rad (pisanje, slikanje, izrada umjetnikih predmeta), omogue neophodna sredstva. Paragraf 46. U vezi ove preporuke istiemo da je u toku 2010. godine izvreno proirenje broja sistematizovanih radnih mjesta u slubi obezbjeenja KPZ Foa. Prije donoenja novog Pravilnika o unutranjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta, u slubi obezbjeenja je bilo predvieno ukupno 127 pripadnika, dok je novim Pravilnikom predvieno da ista broji ukupno 148 pripadnika. Shodno navedenim izmjenama sitematizacije, u toku 2010. i 2011. godine izvren je prijem 20 pripravnika u Slubi obezbjeenja koji su proli praktini i teoretski dio obuke, poloili struni ispit i zasnovali radni odnos u slubi obezbjeenja KPZ Foa. Takoe je izvren i prijem 5 pripadnika Slube obezbjeenja sa radnim iskustvom, dok su 3 pripadnika prerasporeena na rad u slubu obezbjeenja iz drugih slubi Zavoda. Trenutno su u Slubi obezbjeenja zaposlena 124 pripadnika, uz injenicu da Odjeljenje sa posebnim reimom ne radi punim kapacitetom, te popunjenost iznosi 84% od sistematizovane.

Paragraf 49. Smjetajni kapaciteti na odjeljenju pritvora Kazneno-popravnog zavoda Banja Luka iznose 79 pritvorenih lica rasporeenih u 16 soba. Kada odbijemo sobe namjenjene za boravak enskih lica te sobu za maloljetna lica, ostaje 72 mjesta za pritvorena lica mukog pola. Moramo naglasiti da se problem smjetajnog kapaciteta u pojedinim sluajevima pojavi o emu smo obavjetavali kako Sudove tako i Ministarstvo pravde. U sluajevima kada Sudovi odrede vei broj lica, nego to je smjetajni kapacitet pritvorske jedinice, naa ustanova Sudovima alje zahtjev za premjetaj u druge pritvorske jedinice u Republici Srpskoj, tako da se standard od minimalna 4 metra kvadratna uglavnom potuje, osim u izuzetnim situacijama i to veoma mali dio vremena, dok Sudovi koji vode postupak ne rijei pitanje premjetaja pritvorenog lica. Odravanje higijene u prostorijama se obavlja u skladu sa Pravilnikom o kunom redu za izvrenje mjere pritvora. Isto se obavlja svakodnevno, a generalno ienje prostorija se obavlja jedan put sedmino. Navodimo da sredstava za ienje ima dovoljnao. Meutim, u proteklom vremenu se za odravnje higijene koristila solna kiselina koja je dovela do havarija olovnih odvodnih sistema koji su prilikom gradnje Ustanove postavljeni. Pritvorena lica su pri ienju, posipala navedenom kiselinom da odreeno vrijeme odstoji, a zatim spirali vodom. U poslednje vrijeme nakon parcijalnih popravki odvodnih sistema uvedena su nova sredstva za ienje (Domestos) koja su blaa od sone kiseline i koja ne oteuju odvodne sisteme. Pri koritenju ovih sredstava potrebno je napricati prostor za ienje , a potom etkom ili spuvom istrljati pa tek onda saprati to je protvorenim licima uglavnom ne ele da rade. U toku godine je zavrena projektna dokumentacija za proirenje kapaciteta pritvorskog odjeljenja i prijemno-otpusnog odjeljenja. Ovih dana se vre geo-statistika ispitivanja u cilju proirivanja smjetajnih kapaciteta na odjeljenju pritvora. U cilju popravljanja standarda osuenih lica i uslova izdravanja kazne u sklopu KPZ Banja Luka je u toku 2010. i 2011. godine izvrena nadogradnja jednog sprata i renoviranje tri sprata u kojima su smjetena osuena lica. U svim prostorijama su obezbeeni novi garderobni ormari u sobama kao i u prostoru za odlaganje nesezonske odjee.

19

Ustanova je u toku 2011. godine investirala znaajna sredstva u postavljanje novog sistema za koritenje telefonskih govornica, tako da sva osuena lica sada mogu koristiti telefon tokom cijelog dana. Smatramo da su uslovi za izdravanje kazne na jednom vrlo dobrom i primjerenom nivou i da su vlasti Republike Srpske u prethodne dvije godine uloili znaajna novana sredstva u poboljanje uslova ivota i rada osuenih lica KPZ Banja Luka. Paragraf 51. Povodom ove primjedbe, nadlene slube KPZ Foa su izvrile obilazak svih vaspitnih kolektiva te sagledale stanje koje se odnosi na ovu preporuku. U pojedinim spavaonama u kojim su mjerenjem prostora uoen ovaj problem, izbaeni su po 1-2 kreveta i razmjeteni u spavaone koje imaju viak korisnog prostora, tako da sada sve spavaone zadovoljavaju kriterijum iz preporuke delegacije da svaki osuenik u spavaonama treba imati 4 m2 korisnog prostora. Smatramo da je ovdje bitno istai, da delegacija CPT-a u Izvjetaju govori samo o ''stambenom prostoru u pojedinim spavaonama'', a lan 75. st 5. Zakona predvia da prostorije u kojima borave osuena lica moraju obezbijediti zadovoljenje zdravstvenih i higijenskih potreba, dovoljnu koliinu svjeeg vazduha, grijanje, ventilaciju, te imati najmanje etiri kvadratna, ali ne manje od deset kubnih metara prostora na svako osueno lice. Shodno tome, prostorije u kojim borave osuena lica u jednom vaspitnom kolektivu obuhvataju osim spavaona i zajednike prostorije (dnevni boravak, prostorija za puae, toalete, kupatila i prostorije za odravanje line higijene), pa smo miljenja da bi i ovi prostori trebali ui u ukupnu kvadruturu korisnog prostora koji bi se dijelio na ukupan broj osuenih lica koja borave u vaspitnom kolektivu. U tom sluaju, korisni prostor za smjetaj i boravak osuenih lica gledano po jednom osuenom je znatno iznad standarda propisanih Zakonom i Evropskim standardima. Paragraf 54. U dosadanjim obilascima raznih institucija nije bilo primjedbi na rad slubenih lica na odjeljenju pritvora, a ni prigovora da su na bilo koji nain ugroena prava pritvorenih lica to ste Komitet i sam mogao uvjeriti, jer pored ovog navodnog maltretiranja kao ozbiljan problem se pojavilo pitanje nemogunosti posjedovanja olovaka kod pritvorenih lica. U vezi sa ovom primjedbom, mora se objasniti da je koritenje olovaka stavljeno pod nadzor slubenih lica iz nekoliko po nama opravdanih razloga (tetoviranje mastilom iz olovki uzrokuje prenoenje zaraznih bolesti, napretkom tehnologije olovke posjeduju razna zabranjena sredstva, kamere, diktafone...). Stavljanjem olovke pod kontrolu uoena je znatno manja razmjena zabranjenih poruka te pisanje i crtanje po zidovima (unitavanje Zavodske imovine). Namjerno unitavanje predstavlja disciplinski prekraj, a od lica koje je izvrilo prekraj mogue je izvriti naplatu nastale tete. Na ovaj nain je tano utvren korisnik i eventualno lice koje je nainilo tetu te se moe lake provesti postupak. Ne vidimo problem u tome to se olovka nalazi van sobe pod nadzorom slubenog lica, naroito ako se uzme u obzir da je u svakom momentu dostupna pritvorenom licu po njegovom zahtjevu. Slaemo se da je potrebno obezbjediti dui boravak pritvorenih lica uz koritenje raznih aktivnosti van sobe, ali aktivnosti na odjeljenju pritvora odvijaju se u skladu sa Zakonom. S obzirom da odjeljenje pritvora ima problem i sa samim smjetajnim kapacitetima ne vidimo nain kako da obezbjedimo dodatne prostorije u kojima bi pritvorena lica provodile razne radne i sportske aktivnosti. Moramo naglasiti da smo pregraivanjem prostora za etnju i dijeljenjem istog na tri dijela uspjeli da obezbjedimo boravak pritvorenih lica na sveem vazduhu u trajanju od 2 asa dnevno. Fiziki je nemogue obezbjediti dui boravak na svjeem vazduhu. Naroito istiemo da se na odjeljenju pritvora nalaze lica koja se nalaze u raznim fazama sudskog postupka. esto se radi o licima koja su osumnjiena za isto krivino djelo pa se na osnovu Zakona o krivinom postupku te Zakona o izvrenju krivinih sankcija moraju drati u odvojenim prostorijama, te se bilo kakav kontakt izmeu ovih lica mora sprijeiti. Na primjer, u ovom momentu se na odjeljenju protvora nalazi grupa lica osumnjienih za organizovani kriminal koja broji 11 pritvorenih lica. Postavlja se pitanje na koji nain da se organizuje zajedniki boravak, aktivnosti i kontakt, po preporuci iz paragrafa 54, a da se pritom potuju zakonske odredbe, odnosno da bude ispotovan razlog za odreivanje pritvora.

20

Paragraf 56. Kazneno-popravni zavod Banja Luka Prema lanu 21. Zakona o izvrenju kruivinih sankcija, rad osuenih lica je dobrovoljan, odnosno nije obavezan. Osuena lica mogu biti radno angaovana u krugu ustanove i van kruga ustanove. U krugu ustanove osuena lica se mogu radno angaovati u radionicama i na reijskim poslovima neophodnim za funkcionisanje ustanove. U ustanovi su organizovane sljedee radionice: stolarska, bravarska, limarska, auto-mehaniarska, vodoinstalaterska, elektro-radionica, pilana i ekonomija i preko 60 osuenih lica je svakodnevno radno angaovano u istim. Radom u radionicama rukovode radni instruktori, koji su struno osposobljeni i koji pored organizovanja rada, vre i radno-strunu obuku osuenih lica. Radno vrijeme radionica je od 07,30 do 14,30 asova radnim danima. U KPZ Banja Luka stalno su zaposlena 22 radna instruktora. Na reijskim poslovima u krugu ustanove (kuhinja, pekara, veeraj, kotlovnica, restoran, magacin, autopraona, kafi, kantina, brijanica, protiv-poarna zatita, odravanje higijene u prostorijama i na krugu) svakodnevno je radno angaovano u prosjeku 50-60 osuenih lica. Svi reijski poslovi organizovani su uz nadzor radnih instruktora, izuzev brijanice i odravanja higijene. Rad osuenih lica je organizovan i van kruga ustanove i sveden je na uslune djelatnosti: graevinski radovi, molerski radovi, te razni fiziki poslovi. Ti poslovi se ne mogu dugorono planirati poto su uslovljeni potraivanjima trita, ali na osnovu dosadanjih potraivanja moemo rei da je u prosjeku radno angaovano oko 20 osuenih lica. KPZ Banja Luka ima oformljeno i poluotvoreno odjeljenje ''Farma - Trn'' gdje je svakodnevno radno angaovano 10 osuenih lica. Kada se sve naprijed navedeno sabere, dobije se broj od oko 150 svakodnevno radno angaovanih osuenih lica, tako da nam nije poznato na koji ste nain doli do podatka da je samo 30orici osuenih lica ponueno puno radno vrijeme i na koje se to poslove konkretno odnosi. Kod radnog angaovanja se ve due vrijeme susreemo sa jednim problemom koji je nastao od kada je po Zakonu rad prestao da bude obaveza za osuena lica, ve je organizovan na dobrovoljnoj osnovi. Jedan broj osuenih lica, uglavnom visoko kriminogeno inficiranih povratnika ili ogranieno radno sposobnih, konstantno pokuava manipulisati. Naime, isti na poetku izdravanja kazne odbijaju da budu radno angaovani, a kad im se priblii vrijeme za ispunjavanje formalnih uslova za koritenje pogodnosti van ustanove - ponu se uestalo obraati se zahtjevima da budu radno angaovani i pri tome postavljaju manje-vie nerealne zahtjeve i uslove, poto je po lanu 113. Zakona radno angaovanje jedan od uslova za odobravanje pogodnosti. to se tie organizovanja slobodnih aktivnosti, imamo zaposlenog vaspitaa za kulturno prosvjetni rad i vjerska pitanja, koji organizuje rad sportskih, obrazovnih i kulturno-umjetnikih sekcija. Osuenim licima u zavodu omogueno je uee u sportskim sekcijama (fudbalska, koarkaka, odbojkaka, stolnoteniska, ahovska i teretana) i kulturno obrazovnim (rezbarska, likovna, literarno-novinarska, informatika, muzika i domska biblioteka). U navedenim sekcijama stalno je aktivno ukljueno oko 160 osuenih lica, a za navedene sekcije odreeno je po dvoje osuenih lica koji rade kao koordinatori sekcija. Program rada i organizaciju sekcija vri, prati, realizuje i ocjenjuje vaspita za kulturno prosvjetni rad i vjerska pitanja. Rad sekcija je organizovan svakodnevno u popodnevnim asovima, subotom, nedjeljom i praznicima. Kazneno-popravni zavod Banja Luka omoguuje svim osuenim licima zadovoljavanje njihovih vjerskih potreba, bez obzira na vjersku pripadnost i uz prisustvo svetenih lica. Takoe, Kazneno-popravni zavod Banja Luka omoguuje kolovanje i dokolovavanje osuenih lica u obrazovnim ustanovama van zavoda u skladu sa Zakonom o obrazovanju odraslih u RS, a trokove kolovanja snose osuena lica. Pored navedenih aktivnosti, periodino se organizuju, posredstvom kulturno-obrazovnih organizacija, razliiti kursevi (stranih jezika, muzikog obrazovanja, osnova informatike i sl.). Takoe, ustanova ima dobru saradnju sa brojnim sportskim i kulturnim organizacijama Grada Banja Luka, tako da

21

osuenim licima se omoguava odlazak na razne kulturno-prosvjetne i sportske aktivnosti, kao i organizovanje istih unutar Zavoda (muziko-knjievno vee, razne izlobe i sl.). Kazneno-popravni zavod Foa U Kazneno-popravnom zavodu Foa, u skladu sa rasporedom dnevnih aktivnosti osuena lica imaju pravo na boravak na svjeem vazduhu, i to radnim danima u trajanju od najmanje 3 sata i 30 minuta ljeti (od 15.04. do 15.10.), odnosno 2 sata i 30 minuta zimi (od 16.10. do 14.04.), dok je boravak na svjeem zraku neradnim danima 30 minuta dui. Sportsko-rekreativne aktivnosti osuenih lica su predviene svakodnevno u periodu od 16,30 do 18,00 asova. Takoe, u KPZ Foa je organizovana stalna djelatnost veeg broja sekcija u okviru kojih se zadovoljava potreba osuenih za kulturno-prosvjetnim i sportsko-reakreativnim aktivnostima. Trenutno su aktivne sledee sekcije: novinarska, rezbarska,modelarsko-likovna, bodi-bilding, stono-teniska i raunarska sekcija. U okviru ovih sekcija angaovano je oko 70% ukupne populacije osuenih lica. Kriterijumi za rad pojedinih sekcija su jasno definisani i odreeni Pravilnikom o kunom redu i Upustvom o radu pojedine sekcije, a samo lanstvo se odreuje u skladu sa klasifikaciono-stimulativnom grupom i prema elji i sklonosti osuenog lica. Prema dnevnom rasporedu aktivnosti, rad sekcija se odvija u grupama u vremenu od 11,30 do 18,00 asova. Sve aktivnosti u okviru sekcija kao i druge kulturnoprosvjetne ili sportske aktivnosti organizuju radnici slube tretmana, konkretno vaspitai za kulturnoprosvjetni rad i vjerska pitanja a niukom sluaju sami osueni. U prethodnom periodu, osuenim licima su organizovana razliita edukativna predavanja na temu upoznavanja sa problemom zavisnosti od opojnih droga i problemom prenosivih bolesti (HIV, hepatitis idr.),dok se trenutno u saradnji sa jednom nevladinom organizacijom, provodi projekat edukacije osuenih lica na temu irenja polnih i drugih prenosivih bolesti. U okviru radno-terapiskih aktivnosti u KPZ Foa, osuena lica su radno angaovana shodno objektivnim mogunostima Ustanove u procentu od preko 50% od ukupnog broja osuenih lica. Ostale slobodne i rekreativne aktivnosti se sastoje u mogunosti koritenja biblioteke sa preko 5 000 naslova, dnevnih novina i nedjeljnika koje obezbjeuje ustanova kao i kroz praenje TV programa. KPZ Foa e u narednom periodu sagledati mogunost uvoenja novih oblika i sadraja kuturno-obrazovnih i sportsko-rekreativnih aktivnosti uz puno uvaanje potrebe ouvanja ukupne bezbjednosti Ustanove i osuenih lica. Kazneno-popravni zavod Doboj Zapoljavanje osuenika u ovoj ustanovi odvija se u skladu sa sistematizacijom radnih mjesta, koja trenutno predvia 37 radnih mjesta. Povremena uposlenost osuenih lica kree se od 26-32. Ako se uzme u obzir broj osuenika koji ne ele da budu radno angaovani, broj osuenika koji nisu sposobni za rad, kao i nemogunost ustanove da obezbjedi adekvatno zaposlenje, smatramo da je trenutno stanje u pogledu zaposlenosti osuenih zadovoljavajue. Sportski i kulturni sadraji zastupljeni su u zadovoljavajuem obimu (teretana, stoni tenis, koarka, ah, biblioteka, praenje TV programa), s tim da se u zavisnosti od zainteresovanosti osuenika povremeno organizuje rad sekcija (rezbarska radionica, kursevi za rad na raunarima i dr.) Paragraf 60. Povodom konstatacije Komiteta da se u KPZ Foa zdravstvena sluba sastoji od jednog doktora koji radi 4 sata dnevno uz podrku medicinske sestre i 2 madicinska tehniara, kao i preporuke iz paragrafa 62. da se u KPZ Foa napravi aranam koji e biti ekvivalent zapoljavanju ljekara sa punim radnim vremenom uz zapoljavanje dvije medicinske sestre od kojih bi jedna bila kvalifikovana za mentalno zdravlje, istiemo da je u Zdravstvenoj slubi KPZ Foa trenutno radno angaovan ugovorom o djelu jedan ljekar opte prakse koji ordinira svakim radnim danom u vremenu od po 4 sata, vri redovne preglede osuenih lica a po potrebi intervenie i u dane vikenda i nonim satima. KPZ Foa je po osnovu ugovora angaovao i ljekara specijalistu neuro-psihijatra.. Pored navedenog, u sluaju hitnih ljekarskih intervencija, angauju se i ljekari hitne pomoi Doma zdravlja Foa, koji pruaju hitne medicinske usluge

22

osuenim licima. Takoe, KPZ Foa ima zakljuen ugovor sa Klinikim centrom Foa o pruanju usluga specijalistikih pregleda, po kojem gotovo svakodnevno u prostorijama KPZ Foa ordiniraju ljekarispecijalisti Klinikog centra Foa (internista, ortoped, oftamolog, urolog, pneumo-ftiziolog, dermatolog, neuro-psihijatar i dr.). Osim toga, u Zdravstvenoj slubi su stalno zaposlena etiri medicinska tehniara a isti su radno organizovani sa 24-satnim deurstvom. Paragraf 67. to se tie preporuka vezanih za edukaciju osuenih lica i zatvorskog osoblja u vezi narkomanije i prenosivivih bolesti, naglaavamo da je