Izaki Bizidunak Apunteak
Transcript of Izaki Bizidunak Apunteak
-
7/30/2019 Izaki Bizidunak Apunteak
1/6
IZAKI BIZIDUNAK
Ezaugarriak:
Zelula izeneko unitatez eratuta daude.
Jaio eta hil egiten dira
Materia organikoan oinarritzen dute bere konposizioa
Oinarrizko 3 bizi funtzioak egiten ditu.
Bizi funtzioak
1. Nutrizioa:
Bizitzeko beharrezkoak diren energia eta substantziak lortzeko.
Bi mota Autotrofoa: Gai dira substantzia ez organikotik abiatuz (CO2,H2O, gatz mineralak) energia eta substantzia organikoak sortzekolandare, alga,..
Heterotrofoa: Beste izaki bizidun batzuez edo euren hondakinezelikatzen dira, ez dira gai berez substantzia organikoak sortzeko :animalia, onddo eta mikroorganismo gehienak.
2. Harremana
Izaki bizidunek harremanak dituzte euren artean eta ingurunearekin (elikatu,ugaldu, argiaren norabidean hasi, etab.)
3. Ugalketa
Izaki bizidunek beren antzekoak diren ondorengoak eratzen dituzte ugalketarenbidez.
Ugalketa sexu bidezkoa (bi izaki behar dira) edo sexugabekoa (izaki bakarraugaltzen da) izan daiteke.
-
7/30/2019 Izaki Bizidunak Apunteak
2/6
Konposizio kimikoa
Kontzeptua: Izaki bizidun gehienak C, H, O, eta N osatuta gaudenagusiki, hauek bi motako substantziak osa ditzakete
Substantzia ez-organikoak
Izaki bizidun nahiz bizigabeetan agertzen dira (C-rik ez) :Ura eta Gatz mineralak
Substantzia organikoak
Izaki bizidunetan soilik agertzen dira (C agertzen da):
Gluzidoak : glukosa (energia lortu) eta zelulosa(egiturak sortu)
Lipidoak : energia erreserbak
Proteinak : bizi funtzioak erregulatu, O2 garraiatu(hemoglobina), babesa (antigorputzak)
Azido nukleikoak : Informazio genetikoa gorde(ADN)
ZELULA
Kontzeptua:
Bizi unitate txikiena da, egitura unitatea da eta funtzioanala da.
Zelularen elementuak:
-
7/30/2019 Izaki Bizidunak Apunteak
3/6
Mintza: zelula babestuz eta mantenugaien erregulazioazarduratzen da.
Zitoplasma: Zelularen barnekaldea, bertan organuluak daude.
Material genetikoa: Zelularen funtzionamendua kontrolatzenduen substantzia ADN
Zelula motak:
Eukariotoa : material genetikoa nukleo baten barruan dago.
Prokariota: material genetikoa aske dago zitoplasman.
Ariketa:
Zer ezaugarri dituzte komunean?
Zer ezaugarri dituzte bereizgarriak?
Marraztu zelula eukarioto bat eta zelula prokarioto bat,adierazi eta koloreztatu mintza, zitoplasma, material genetikoaeta eukariotoen nukleoa (nukleo mintza eta barrukoa koloreberdinez).
Zelula eukariotoak
Motak:
Animalia eta landare zelula
-
7/30/2019 Izaki Bizidunak Apunteak
4/6
Ariketa:
Marraztu zelula eukarioto bat eta zelula prokarioto bat,adierazi eta koloreztatu hurrengo atalak:
mintza, zitoplasma, material genetikoa, nukleoa (nukleomintza eta barrukoa kolore berdinez), organulu ezberdinak(mitokondria, kloroplastoa, bakuoloak, Zelula pareta).
Zer ezaugarri dituzte komunean?
Zer ezaugarri dituzte bereizgarriak?
ORGANISMOAK
Organismoak zelula batez edo gehiagoz osatuta egon daitezke.
Organismo ZELULABAKARRAK Zelula bakoitza organismo bat da.
Elkartzen direnean koloniak eratzen dituzte.
Organismorik sinpleenak dira.
Bakoitzak bere kabuz egiten ditu bizi funtzioak
Organismo ZELULANIZTUNAK
Hainbat zelulaz osatuak.
Hauek elkarrekin harremanetan lan egiten dute.
Zelula mota bakoitzak funtzio beriztua dauka Antolaketamaila :
Ehunak : funtzio bera duten antzeko zelulen multzoa (giharehuna).
Organoak : Batera aritzen diren ehunen multzoa (giharrak).
Sistemak : Batera aritzen diren organoen multzoa (giharsistema).
Aparatuak : Zenbait sistemen multzoa (lokomozio aparatua).
Izaki Bizidunen Sailkapena
Kontzeptua: Izaki bizidunak sailkatzen dituen zientzia taxonomiada, honek taldetan banatzen ditu.
Kategoria taxonomikoa: Handitik txikineraErreinua Tipoa Klasea Ordena Familia Generoa Espeziea
-
7/30/2019 Izaki Bizidunak Apunteak
5/6
Adibidea:
Reino Animal
Tipo Cordados
Clase Mamferos
Orden Carnvoros
Familia Cnidos
Gnero Canis
Especie Canis familiaris
Bost Erreinu daude hona hemen haien ezaugarriak:
Bioaniztasuna
Kontzeptua: Lurreko izaki bizidunen aniztasun biologikoa da
Bioaniztasuna galtzea
-
7/30/2019 Izaki Bizidunak Apunteak
6/6
Bioaniztasunari eustea