Itap-materiali Perafrimi Legjislacionit Me Be

Kurs Trajnimi: ”Përafrimi i Legjislacionit të BE dhe implikimet e tij”

Përgatitur nga DITMIR BUSHATI & AIDA GUGU

INSTITUTI I TRAJNIMIT TE ADMINISTRATES PUBLIKE BULEVARDI “ZOGU I PARE”, GODINA 57, TIRANE, ALBANIA TEL: +355 4 240759 FAX: +355 4 271860

www.itap.gov.al

��

�

�

“Perafrimi i Legjislacionit te Bashkimit Europian dhe Implikimet e tij”


Përgatitur nga Ditmir Bushati & Aida Gugu


www.itap.gov.al

2

P Ë R M B A J T J A

• BURIMET E SE DREJTES KOMUNITARE

• PARIMET KRYESORE TE LEGJISLACIONIT KOMUNITAR

• KUPTIMI DHE PERBERJA E ACQUIS COMMUNAUTAIRE

• KODIFIKIMI I ACQUIS COMMUNAUTAIRE

• UDHËZIME PËR HARTIMIN E PLANIT KOMBËTAR

• PËR PËRAFRIMIN E LEGJISLACIONIT

• UDHËZIME PËR HARTIMIN E PLANIT KOMBËTAR PËR PËRAFRIMIN E

LEGJISLACIONIT

• STRUKTURA E PERGJITHSHME E PKPL

• STRUKTURA E SECILËS NDARJE DHE NËNDARJE E PKPL-së

• PERKTHIMI I ACQUIS COMMUNAUTAIRE SI KUSHT PER ANETARESIMIN NE

BASHKIMIN EUROPIAN

• PËRAFRIMI I LEGJISLACIONIT SIPAS MSA DHE PRAKTIKAVE TË VENDEVE

TË TJERA

PARIMET DHE METODAT E PËRAFRIMIT

FORCIMI I ADMINISTRATËS PËR IMPLEMENTIMIN E ACQUIS

PËRAFRIMI I LEGJISLACIONIT NË FUSHËN E PRONËSISË INTELEKTUALE

MARRËVESHJET E ASOCIIMIT ME BASHKIMIN EUROPIAN: VULLNET POLITIK

APO DETYRIM LIGJOR?

PLAN VEPRIMI I DREJTORISE SE PATENTAVE DHE MARKAVE




www.itap.gov.al

3

Ne literaturen juridike dallohen tre burime kryesore te se drejtes komunitare:

1. Legjislacioni i paresor i BE-se perfshire ketu edhe marreveshjet e nenshkruara me vendet ose palet e treta si dhe marreveshjet e pranimit (Accession Treaty)

2. Legjislacioni dytesor (rregullore, direktiva dhe vendime) 3. Jurisprudenca e Gykates Europiane te Drejtesise dhe Gjykates se Shkalles se Pare si dhe

burime te tjera 1. Legjislacioni paresor perfshin:

a) Traktatet e Komuniteteve Europian dhe Traktati i Bashkimit Europian perbejne ate qe mund te quhet pa medyshja si ligji baze i kesaj organizate, duke shenuar njekohesisht majen e hirearkise ligjore te Komunitetit. Traktatet jane te zbatueshem dhe kane fuqi juridike ne te gjithe vendet anetare. Ne pergjithesi nuk ka derogime nga detyrimet qe vendosin keto traktate – duke garantuar zbatimin e njejte te se drejtes ne te gjithe hapesiren komunitare - pervec rasteve kur eshte parashikuar ndryshe ne to.

Marreveshjet nderkombetare te nenshkruara nga Komuniteti Europian me pale te treta formojne

kategorine e dyte te rregullave te perfshira ne legjislacionin paresor. Kjo kategori rregullash perfshihet ne kete grupim duke pasur perparesi mbi legjislacionin dytesor. Kompetencat

komunitare ne marredheniet e jashtme te BE-se jane te kufizuara ne fusha te tilla si: politikat e perbashketa tregtare, rregullat e konkurrences brenda tregut te brendshem, dhe lidhja e marr

I. BURIMET E SE DREJTES KOMUNITARE

b) eveshjeve te asociimit. Marreveshjet e asociimit – sikunder eshte rasti i Shqiperise – lidhen mbi bazen e nenit 310 (ish 238) te Traktatit te Komunitetit Europian, i cili parashikon se: “Komuniteti mund te perfundoje, me nje ose me shume shtete ose organizata nderkombetare, marreveshje qe krijojne nje asociim qe permban te drejta dhe detyrime te ndersjella, veprime te perbashketa dhe procedura specifike”.

c) Kushtetuta e Bashkimit Europian e cila u nenshkrua me 29 tetor 2004 ne Rome pritet te

hyje ne fuqi pas perfundimit te procedurave kushtetuese te aderimit te shteteve anetare. Sipas Kushtetutes, vlerat e Bashkimit jane dinjiteti njerezor, liria, demokracia, barazia, shteti i se drejtes dhe te drejtat e njeriut. Per nje mbrojtje me te madhe te te drejtave themelore te qytetareve ne nivel europian, Karta e te Drejtave Themelore shpallur dhe nenshkruar ne Nise, ne dhjetor te vitit 2000, eshte perfshire teresisht ne Traktatin Kushtetues. Gjithashtu, Kushtetuta i njeh Bashkimit Europian nje personalitet juridik te vetem. Me hyrjen ne fuqi te Kushtetutes, vendin e Traktateve te Bashkimit Europian dhe te Komuniteteve e ze pikerisht Kushtetuta duke sherbyer si “simpler rulebook”. Duhet nenvizuar fakti se Traktati Kushtetues perben bazen ligjore te organizimit te marredhenieve midis shteteve anetare dhe jo si nje Kushtetute qe rregullon marredheniet shtet-individ.

2. Legjislacioni dytesor perfshin: Neni 249 i Traktatit te Komunitetit Europian percakton burimet dytesore te legjislacionit komunitar, te cilat perbehen nga aktet e nxjerra nga institucionet komunitare dhe konsistojne ne:

• Rregullore • Direktiva • Vendime




www.itap.gov.al

4

Burimi dytesor i legjislacionit komunitar per vete natyren e tij kuptohet se rrjedh nga legjislacioni paresor dhe ne asnje rast nuk mund ta amendoje, shfuqizoje apo te ndryshoje qellimin e vendosur prej legjislacionit paresor. Kjo gjithashtu nenkupton se institucionet komunitare ne hartimin e legjislacionit dytesor duhet te kene parasysh legjislacionin paresor pasi ne te kundert do t’i bente ato te anulueshem nga Gjykata Europiane e Drejtesise. Rregulloret Ne thelb kane vertet natyre juridike pasi ato krijojne te drejta dhe detyrime menjehere te zbatueshme, me efekt te drejtperdrejte dhe ne menyre uniforme per te gjithe shtetet antare. Rregulloret hyjne ne fuqi ne daten e caktuar ne to. Karakteristikat kryesore te tyre jane:

i. Kane zbatueshmeri te pergjithshme, pasi ato nuk i drejtohen nje situate apo ceshtje individuale, as dhe nje numri individesh te identifikueshem. Ato ne menyre objektive identifikojne situata dhe kane efekte normative ne te gjithe shtetet anetare per kategori individesh te percaktuar ne menyre te pergjitshme dhe abstrakte.

ii. Jane te detyrueshme ne teresine e tyre, pasi ne ndryshim nga direktivat shtetet anetare

jane te detyruar t’i zbatojne ato ne teresine e tyre, duke percaktuar menyren dhe format per te arritur nje objektiv te caktuar.

iii. Jane direkt te zbatueshme, cka do te thote se shtetet anetare nuk gezojne hapesire

vleresimi per menyren e zbatimit te tyre ne te drejten e brendshme. Ekzistojne raste kur shtetet anetare duhet te miratojne legjislacion plotesues per zbatimin e Rregulloreve.

iv. Jane te zbatueshme ne te gjitha shtetet anetare, per pasoje, shtetet anetare jane te ndaluar

te miratojne legjislacion i cili do te rrezikonte zbatueshmerine e tyre. Direktivat Ne ndryshim nga rregulloret synojne te krijojne nje marredhenie ligjore ndermjet Komunitetit dhe shtetit anetar te cilit ato i drejtohen. Ato vendosin si detyrim arritjen e nje objektivi te caktuar duke i lene mundesine shtetit anetar te zgjedhe menyren dhe format per te arritur kete objektiv. Direktivat hyjne ne fuqi me notifikimin e shtetit anetar apo shteteve anetare te cilave ato i drejtohen. Vendimet Percaktojne masa detyruese dhe udhezime te cilat per te fituar karakterin e plote ligjor duhet te zbatohen nga masa te tjera ligjore. Vendimet kane fuqi juridike vetem ndaj subjekteve te cilave u drejtohen. Rekomandimet dhe Opinionet Ndryshojne nga aktet e tjera normative te siperpermendura pasi ato jane shprehje e vullnetit politik dhe moral, por ato nuk jane te detyrueshem nga pikpamja ligjore. Rekomandimet dhe opinionet nxirren nga Keshilli apo Komisioni ne cdo kohe qe keto institucione e gjykojne te arsyeshme. 3. Jurisprudenca dhe burime te tjera Perbehet kryesisht nga jurisprudenca e Gjykates Europiane e Drejtesise dhe Gjykata e Shkalles se Pare. Jurisprudenca zhvillon te drejten komunitare duke interpretuar traktatet dhe duke plotesuar




www.itap.gov.al

5

vakumet eventuale ligjore. Ne rastet kur gjykata ben interpretimin e masave ligjore duke sanksionuar parime ose rregulla, vendimi i saj i kalon caqet e ceshtjes ne shqyrtim. Nder burime te tjera mund te permendim:

• Akte te miratuara nga perfaqesuesit e qeverive te shteteve anetare ne mbledhjet e Keshillit

• Parimet e pergjithshme te se drejtes • Parimet e pergjithshme te se drejtes nderkombetare publike • Legjislacioni vendas i shteteve anetare

II. PARIMET KRYESORE TE LEGJISLACIONIT KOMUNITAR

1. Parimi i zbatueshmerise dhe efektit te drejtperdrejte, i cili i mundeson te drejtes komunitare te behet pjese e se drejtes se brendshme pa pasur nevojen e inkorporimit te saj permes nje akti normativ vendas (Sistemi dualist vs. Sistemi monist; Van gend en loos vs. Netherlands ECJ 26/1963).

2. Parimi i supremacise ndaj te drejtes se brendshme, cka do te thote se transferimi i te

drejtave dhe detyrimeve, nga shtetet anetare, nga sistemi i brendshem juridik ne sistemin juridik komunitar, ka si pasoje kufizimin perfundimtar te te drejtave te tyre sovrane, kundrejt te cilit nuk mund te kete perparesi nje akt i njeanshem i mevonshem, i papajtueshem me nocionin e Komunitetit. Per pasoje, cdo akt normativ ne te drejten e brendshme nuk mund te kete perparesi ndaj te drejtes komunitare dhe duhet shpallur nul. E njejta gje vlen edhe per gjyqesorin ne interpretimin e se drejtes. Kur ekziston nje konflikt midis te drejtes komunitare dhe asaj te brendshme, e drejta komunitare ka gjithnje perparesi (Costa vs. Enel 6/1964).

3. Parimi i plotsueshmerise (subsidiaritetit) dhe perpjestueshmerise (proporcionalitetit).

Parimi i plotsueshmerise nenkupton se Komuniteti nuk do te ndermarre apo rregulloje ne asnje menyre ate cka rregullohet ne menyre me te efektshme ne nivel kombetar apo rajonal. Neni 5 i Traktatit te Komunitetit Europian lexon: “Ne fushat qe nuk bejne pjese ne kompetencen e tij eksluzive, Komuniteti vepron ne perputhje me parimin e subsidiaritetit, vetem ne qofte se dhe per aq sa objektivat e veprimit te propozuar nuk mund te arrihen ne menyre te mjaftueshme nga shtetet anetare dhe prandaj, per shkak te shkalles ose te pasojave te veprimit te propozuar, mund te permbushen me mire nga Komuniteit”. Parimi i perpjestueshmerise nenkupton se nese per arritjen e nje objektivi te traktatit eshte i nevojshem nje veprim i caktuar, Komuniteti nuk mund te shkoje pertej asaj qe eshte e nevojshme per permbushjen e objektivave te ketij Traktati (Krahaso me Nenin 17/2 te Kushtetutes te Republikes se Shqiperise).

4. Parimi i barazise dhe mbrojtjes nga diskriminimi. Neni 12 i Traktatit te Komunitetit

Europian percakton: “Ndalohet ne fushen e zbatimit te ketij Traktati dhe pa paragjykuar ndonje dispozite te posacme te tij, cdo lloj diskriminimi mbi baze shtetesise. Keshilli, duke vepruar ne perputhje me proceduren e permendur ne nenin 251, mund te nxjerre rregulla per te ndaluar diskriminime te tilla”. Nderkohe, neni 141 lexon: “Cdo shtet anetar garanton zbatimin e parimit te barazise te shperblimeve ndermjet punonjesve meshkuj dhe punonjesve femra per nje pune te njejte ose per nje pune me vlere te njejte”.




www.itap.gov.al

6

III. KUPTIMI DHE PERBERJA E ACQUIS COMMUNAUTAIRE

1. Artikulimin e nocionit acquis communautaire e hasim per here te pare ne opinionin e Komisionit Europian me 1.10.1969 lidhur me kerkesen per aderim te paraqitur nga Mbreteria e Bashkuar, Danimarka, Irlanda dhe Norvegjia. Traktati themelues i Komunitetit Europian permbante nje reference te terthorte rreth angazhimit te «nje bashkepunimi me te ngushte» te shteteve anetare. Marreveshja e Portos e 2.05.1992, qe krijoi Zonen Ekonomike Europiane nuk e citon acquis, por marredheniet midis Komunitetit dhe shteteve anetare, nga njera ane, dhe shteteve te Shoqates Europiane te Tregtise se Lire (EFTA), nga ana tjeter, duhet te udhehiqen nga nje pjese thelbesore e acquis.

2. Ne menyre eksplicite termi u perdor ne Traktatin themelues te Bashkimit Europian

(Traktatin e Mastrihtit). Neni 2 lexon: «Bashkimi i ve vetes si objektiv te ruaje teresisht acquis communautaire dhe ta zhvilloje ate, me qellim qe te vleresoje se deri ne c’mase politikat dhe format e bashkepunimit, te krijuara nga ky Traktat, mund te kene nevoje te rishikohen ne drejtim te garantimit te frytshmerise se mekanizmave dhe institucioneve komunitare». Neni 3 (1) i Traktatit te Mastrihtit shkon me tej duke percaktuar se: «Bashkimi ka nje kuader te vetem institucional, i cili duhet te siguroje qendrueshmerine dhe vazhdimesine e veprimtarive te ndermarra per arritjen e objektivave te tij, duke respektuar dhe zhvilluar acquis communautaire». Neni 43 (1) (e) i referohet perseri acquis si nje kufi brenda te cilit mund te gjejne zbatim bashkepunimet e perforcuara.

Sipas gjyqtarit te spikatur te Gjykates Europiane te Drejtesise, Peskatore, «Acquis themelore e neneve 2 dhe 3 te TBE eshte nje acquis i rangut te eperm, i cili perfshin elementet thelbesore, kushtet, te cilat kane te bejne me vete themelet e Komunitetit, regullat, te cilat po te shkelen do te vinin ne rrezik unitetin, identitetin dhe deri ekzistencen e sipermarrjes europiane».

3. Traktati i Nices i cili hyri me fuqi me 1 shkurt 2003, solli nje element te ri me futjen e termit acquis e BE-se (EU Acquis) ne nenin 44 te tij, duke mos fshire nga tekstet ekzistuese nocionin e acquis communautaire te cilit i referohet ne nenin 43 te tij.

Pra, me acquis communautaire duhet te kuptojme nje bashkesi rregullash, te cilat perbejne berthamen e ndertimit europian, pa te cilat ekzistenca e tij do te kompromentohej.

• Normat teknike te cilat rrjedhin nga e drejta paresore jane te tipit procedural dhe institucional. Behet fjale per karakteristikat e Komunitetit, modeli institucional i te cilit bazohet ne institucionet qe veprojne se bashku si dhe me shtetet anetare. Acquis institucionale perfshin parimet ne te cilat bazohet struktura e Komunitetit. Keto jane parimet e demokracise dhe shtetit te se drejtes. Ai perfshin, gjithashtu, rregullat qe drejtojne marredheniet nderinstitucionale, si parimi i perparesise te se drejtes komunitare mbi ate te brendshme, i efektit te drejtperdrejte, i subsidiaritetit, proporcionalitetit etj.

• Acquis e te drejtave te njeriut dhe lirive themelore. Neni 6 i Traktatit te BE-se shprehet se:

«BE-ja respekton te drejtat dhe lirite themelore te njeriut, ashtu sic parashikohen nga Konventa Europiane e te Drejtave te Njeriut dhe traditat kushtetuese te perbashketa te shteteve anetare». Inkorporimi i Kartes te te Drejtave Themelore te BE-se, shpallur ne Nise, ne Traktatin Kushtetues, do ta beje kete Karte gjithashtu pjese te acquis. Njohja e personalitetit juridik te Bashkimit Europian nga ana e Traktatit Kushtetues, mund te hap




www.itap.gov.al

7

serish rrugen per nje aderim te mundshem te BE-se ne Konventen Europiane te te Drejtave te Njeriut.

• Persa i perket te drejtes se derivuar (legjislacionit dytesore), kjo nuk ben pjese plotesisht ne

acquis, sepse disa dispozita mund te ndryshohen si per shembull direktivat, te cilat mund te ndryshohen ose shfuqizohen.

• Jurisprudenca e Gjykates Europiane te Drejtesise ze nje vend te rendesishem ne acquis.

Permes interpretimit te te drejtes paresore, Gjykata ka plazmuar disa parime themelore per sistemin komunitar, si: perparesia dhe efekti i drejtperdrejte i se drejtes komunitare. Megjithate, nuk duhet te harrojme se jurisprudenca eshte ne evolucion te vazhdueshem.

• Acquis eshte themeli i ndertimit europian1. Acquis lejon si zhvillimin e procesit te zgjerimit

te BE-se ashtu dhe procesin e thellimit te tij. IV. KODIFIKIMI I ACQUIS COMMUNAUTAIRE

1. Kodifikimi i legjislacionit dytesor te Komunitetit Europian qe eshte ne te njejten kohe pjese perberese e acquis communautaire ploteson strategjine e Komisionit Europian per nje qeverisje me synim forcimin e demokracise dhe rritjen e legjitimitetit te institucioneve komunitare2. Procesi i kodifikimit te acquis, do ta beje ate me te aksesueshme sikunder edhe procesin ligjvenes me transparent per qytetaret dhe sektorin e biznesit ne shtetet anetare te BE-se dhe vendet kandidate qe aspirojne anetaresimin. Kodifikimi i acquis do te qartesoje normativen komunitare duke sjelle se bashku ne nje akt/instrument te vetem ligjor te gjitha dispozitat baze dhe amemdimet qe i jane bere atij akti. Kjo do te sjelle impakte pozitive ne procesin e harmonizimit te legjislacionit dhe perdorimin e terminologjive, si dhe do ta beje me te lexueshme normativen komunitare.

2. Qysh prej krijimit te Komuniteteve Europiane, acquis communautaire nuk ka qene asnje

here subjekt i rishikimit persa i perket aspektit strukturor dhe menyres se organizimit. Rregulli i pergjithshem mbi te cilen eshte operuar deri me sot eshte amendimi apo shfuqizimi i legjislacionit ekzistues. Sipas vleresimeve te Komisionit Europian acquis communautaire e se drejtes te derivuar (pra e legjislacionit dytesor) perllogaritet ne mbi 85.000 faqe. Makineria legjislative e Komunitetit Europian prodhon rreth 2.500 faqe legjislacion dytesor ne vit. Kodifikimi i legjislacionit ekzistues do ta reduktoje acquis ne rreth 30.000 deri ne 35.000 faqe3.

3. Perfundimet e Keshillit Europian te Edinburgut te vitit 1992 dhane mandatin politik per

kodifikimin e acquis. Me pas u krijuar nje Task Force nder-institucionale per pergatitjet administrative per zgjerimin (ne perberje te te ciles jane Komisioni, Keshilli dhe Parlamenti Europian), e cila rekomandoi ne raportin perfundimtar te janarit te vitit 2001 se procesi i

1 Keshilli Europian ne takimin e Kopenhages ne vitin 1993 percaktoi si nje nder kriteret qe duhet te plotesojne vendet kandidate per t’u anetaresuar ne BE adoptimin e acquis communautaire ne te drejten e brendshme dhe ndertimin e nje administrate publike dhe sistemi gjyqesor te afte per te zbatuar ate. 2 Baza per ndertimin e kesaj strategjie sherbeu Keshilli Europian ne Stokohlm ne Korrik te vitit 2001. Shih COM (2001) 130 final. 3 Shih COM (2001) 645 final “Codification of the Acquis Communautaire”.




www.itap.gov.al

8

kodifikimit te acquis duhet pershpejtuar edhe ne driten e procesit te aderimit te vendeve kandidate per ne BE4.

4. Ne sfondin e zgjerimit te BE-se, kodifikimi pervecse lehteson leximin e acquis dhe

transparencen e procesit ligjvenes, ndihmon vendet kandidate, te cilat do te shpenzojne me pak burime njerezore dhe financiare per perkthimin, rishikimin dhe botimin e acquis ne Fletoren Zyrtare.

5. Projekti i kodifikimit te acquis communautaire pritet te perfundoje brenda fundit te vitit

2005.

4 Qysh prej ngritjes se kesaj Task Force jane adoptuar mbi 2400 familje ligjore, 27 tekste te kodifikuara duke zevendesuar 280 akte ligjore dhe 11 te tjera jane ne proces.




www.itap.gov.al

9

UDHËZIME PËR HARTIMIN E PLANIT KOMBËTAR

PËR PËRAFRIMIN E LEGJISLACIONIT

PËRMBAJTJA 1. Qëllimi i PKPL-së 2. Periudha që mbulohet dhe përcaktimi i përparësive

2.1. Përfshirja në PKPL e përparësive të vendosura në instrumenta të ndryshme të BE-së për Shqipërinë

1.2.1.1. Vështrim i Përgjithshëm 1.2.1.2. Përparësitë e Partneritetit Europian 1.2.1.3. Përparësitë e MSA-së/Marrëveshjes Interim (Marrëveshje e ndërmjetme)

2.2. Përcaktimi i masave për arritjen e përparësive

3. Kushtet për koherencën e PKPL

3.1. Çështje terminologjike 3.2. Çështje të përkthimit 3.3. Përshkrimi i ndihmës së huaj

3.4. Struktura e përbashkët e ndarjeve të PKPL 4. Hapa të tjera metodologjike për hartimin e PKPL

4.1. Përzgjedhja e pjesëve më të rëndësishme të acquis në sektorë të veçantë 4.2. Analizë e përgjithshme e boshllëqeve 4.3. Rëndësia e kapaciteteve zbatuese 4.4 Vlerësimet Financiare 4.5 Organizimi i informacionit 4.5.1 Lidhjet dhe referencat 4.5.2 Pjesët përshkruese dhe tabelare të PKPL 4.5.3 Anekset në PKPL

5. Struktura e PKPL ANEKS I Struktura e përgjithshme e PKPL-së ANEKS II Struktura e secilës ndarjeje dhe nëndarjeje të PKPL-së




www.itap.gov.al

10

Udhëzime për hartimin e Planit Kombëtar për Përafrimin e Legjislacionit

1. Qëllimi i PKPL PKPL-ja ka si qëllim të përfaqësojë një dokument gjithpërfshirës në mënyrë që të sigurojë një kuadër kombëtar të vetëm për planifikimin, caktimin e përparësive dhe monitorimin e procesit të integrimit Europian në sektorë të ndryshëm të tij. Ky plan synon të përmbledhë të gjitha masat që duhen marrë nga ana e Shqipërisë për t’ju afruar Bashkimit Europian brenda një kuadri kohor të caktuar.

Plani kërkon të trajtojë të gjitha çështjet që rrjedhin nga: - Axhenda e Selanikut, përfshirë edhe çështje politike si Politika e Përbashkët e Jashtme dhe e

Sigurisë (që ndodhet gjithashtu në kapitullin 27 të Acquis) apo çështje të tjera, të cilat nuk përfshihen apo theksohen në mënyrë të veçantë në Partneritetin Europian5.

- Rekomandimet e raporteve të CTF-së dhe PSA-së6. - Partneriteti i fundit europian, përsa i takon përmirësimeve të nevojshme për të siguruar një

informacion më të hollësishëm mbi nevojat e plotësimit me personel dhe të trajnimit si edhe mbi koston e masave të planifikuara.

- Zbatimi i plotë i Marrëveshjes së pritshme MSA/Interim si edhe marrëveshjeve të tjera ndërmjet Shqipërisë dhe BE-së7.

2. Periudha që mbulohet dhe përcaktimi i përparësive

2.1. Përfshirja në PKPL e përparësive të vendosura në instrumenta të ndryshme të BE-së për Shqipërinë

2.1.1. Vështrim i përgjithshëm Për të qenë në përputhje me MSA-në, parashikohet që PKPL-ja të mbulojë një periudhë prej 10 vjetësh8. Megjithatë, është e qartë se PKPL-ja nuk mund të sigurojë të njëjtën masë saktësie përsa i përket masave të parashikuara për periudhën afatgjatë. 5 Për shembull:

- Përfshirja e organizatave jo-qeveritare, shoqërisë civile dhe autoriteteve vendore në politikat dhe veprimtaritë të zbatuara në BE;

- Mbështetje për aktivitete që kanë si synim mbrojtjen e të drejtave të grave dhe përmirësimin e situatës së tyre;

- Prezantimi i politikave dhe strategjive mjedisore të orientuara drejt përputhshmërisë me të drejtën komunitare mbi mjedisin. Veçanërisht, çështjet e mjedisit duhet të trajtohen në sektorin e energjisë, sidomos në fokusin e protokollit të Kiotos;

- Përfundimi i marrëveshjeve të duhura ndërmjet vendeve të PSA-së për të ngritur kështu “Komitetet Parlamentare të Përbashkëta të Stabilizim Asociimit” (edhe përpara përfundimit apo hyrjes në fuqi të MSA-ve përkatëse).

6 Në këtë kuadër shih si pjesë të rekomandimeve të rëna dakort nga palët në takimin e katërt të CTF-së BE/Shqipëri (Tiranë 13-14 nëntor 2002): “Shqipëria është e vetëdijshme se mospërputhja me rekomandimet e raporteve të CTF-së dhe/ose PSA-së, edhe pse nuk kanë lidhje direkt me zbatimin e dispozitave të MSA-së, gjithashtu mund të justifikojë mos-përfundimin e negociatave”. 7 Për shembull, PKPL-ja mund të trajtojë çështjen e kushteve për të zbatuar marrëveshjen kuadër mbi pjesmarrjen në programet e BE-së. 8 Shih Nenin 6 të projekt MSA-së: Asociimi do të realizohet tërësisht për gjatë një periudhe tranzitore maksimale dhjetëvjeçare.




www.itap.gov.al

11

PKPL përfshin si kuadër dominues Acquis që buron nga Partneriteti Europian (përparësitë afatshkurtra dhe afatmesme) dhe projekt MSA-ja (përparësitë afatshkurtra, afatmesme dhe afatgjata). Duhet të bëhet një dallim i qartë ndërmjet përparësive që klasifikohen sipas periudhës së zbatimit të tyre. Për shembull, aty ku ka masa legjislative, vetëm data e parashikuar e hyrjes në fuqi të projekt legjislacionit do të merret parasysh për caktimin e afateve të duhura. Kjo është një pjesë e metodologjisë miratuar nga Komisioni për vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore, dhe do të përdoret për të siguruar një trajtim të barabartë ndaj vendeve të PSA-së, gjatë monitorimit të plotësimit të angazhimeve të ndërmarra nga secili prej tyre.

Afati kohor organizohet si më poshtë: - Periudha afatshkurtër: vitet 2005-2006 - Periudha afatmesme: vitet 2007-2008 - Periudha afatgjatë: 2009-2014. Për të qenë realist, masat e parashikuara brenda periudhës afatgjatë do të përfshijnë kryesisht: - Vazhdimin e masave tashmë të parashikuara për të arritur përparësitë afatshkurtra dhe

afatmesme, veçanërisht në sektorët ku ka nevojë për investime të rëndësishme (p.sh. transporti, energjia, bujqësia, mjedisi).

- Afati kohor indikativ për përfundimin e përafrimit të legjislacionit brenda fokusit të MSA-së (objektivi i ndërmjetëm apo përfundimtar përtej fokusit të përparësive afatshkurtra dhe afatmesme) së bashku më nevojën për përkthim (numri i faqeve, përfundimi i procesit të përkthimit). Këto tregues do të shërbejnë për të përcaktuar një strategji afatgjatë për përafrimin e ligjeve dhe për detyrat e përkthimit.

2.1.2. Përparësitë e Partneritetit Evropian Partneriteti Europian merret si kriteri vendimtar për ndarjen e përparësive. Megjithatë, kufiri kohor i PKPL-së, siç edhe u propozua më lart, nënkupton një spostim prej një viti krahasuar me planin kombëtar ekzistues në përgjigje të Partneritetit Europian. Kjo mospërputhje është më formale sesa duket, duke qenë se periudha e mbuluar nga plani ekzistues dhe afati nuk përcaktohen gjithmonë shumë qartë. Gjithashtu, duke u përqendruar në zbatimin e masave të planifikuara, tejkalimi e afateve është ndoshta më realist sesa afatet e përgjithshme të paraqitura në planin e parë.

2.1.3. Përparësitë e MSA-së Përparësitë klasifikohen gjithashtu sipas periudhës tranzitore të propozuar nga Shqipëria gjatë negociatave të MSA-së, duke i kushtuar vëmendje të veçantë fazës së parë të zbatimit të MSA-së (neni 70). Kësisoj, është propozuar që të përfshihen masat brenda fokusit të nenit 70 dhe rrjedhimisht këto masa bëhen pjesë e përparësive afatshkurtra dhe afatmesme. Përparësitë afatshkurtra dhe afatmesme përfshijnë sektorët e mëposhtëm: - Konkurrencën, Ndihmën Shtetërorë (përfshirë Rregullimin e monopoleve shtetërore me

karakter tregtar9) - Të drejtat mbi pronësinë intelektuale, industriale dhe tregtare - Prokurimet publike - Standartet dhe çertifikimin - Shërbimet financiare

9 Shih Nenin 40, projekt MSA.




www.itap.gov.al

12

- Transportin tokësor dhe detar (të mbulojë të paktën standartet e sigurisë dhe ato mjedisore si edhe aspektet sociale)

- Ligjin mbi kompanitë - Standartet e kontabilitetit - Mbrojtjen e konsumatorit - Mbrojtjen e të dhënave - Shëndetin dhe sigurinë në punë - Mundësi të barabarta Me qëllim përshpejtimin e hyrjes në fuqi të dispozitave të Marrëveshjes Interim në çështjet e tregtisë dhe ato të lidhura me tregtinë, si dhe duke pasur parasysh kërkesat e theksuara nga BE në shumë raste, është sugjeruar që të përfshihen edhe sektorët e mëposhtëm brenda fokusit të përparësive afatshkurtra dhe afatgjata: - Bujqësia - Doganat - Mjedisi duke pasur parasysh që në BE, Mjedisi, Transporti dhe Energjia janë të lidhura ngushtë

me njëra tjetrën - Drejtësia dhe Çështjet e Brendshme Në një masë të konsiderueshme, përparësitë e MSA-së janë të ngjashme me përparësitë e Partneritetit Europian. Për t’i afruar ato më tej, PKPL-ja ka programuar përfundimin e masave për të arritur përparësitë afatmesme gjatë një periudhe 4 vjeçare, ndonëse MSA-ja lejon një periudhë tranzitore 5 vjeçare. Ky është një tregues i faktit se Shqipëria duhet të përshpejtojë procesin dhe se me çfarëdo shtyrjeje afati të zbatimit të masave përkatëse, vendi do të arrijë të plotësojë angazhimet e fazës së parë të zbatimit të MSA-së. Masat që duhet të planifikohen gjatë fazës së dytë të zbatimit të MSA-së (fusha të tjera të Acquis), apo pas një vendimi zyrtar të Këshillit të Përbashkët në kuadër të MSA-së (disa dispozita që kanë të bëjnë me lëvizjen e punëtorëve, shërbimeve të ofruara) janë brenda fokusit të përparësive afatgjata. 2.2. Përcaktimi i masave për arritjen e përparësive Ekziston një dallim ndërmjet dy kategorive të masave: detyrat legjislative/detyrat jolegjislative (masa zbatuese). Detyrat legjislative përfshijnë projektligjet e paraqitura në parlament dhe akte të tjera normative për miratim nga autoritetet përkatëse, përfshirë edhe rregulloret zbatuese. Ato përfshijnë gjithashtu zbatimin e MSA në lidhje me identifikimin e acquis në sektorë të veçantë dhe kërkesën për ndihmë të huaj në lidhje me to. Masat zbatuese përfshijnë inter alia: - Vlerësimin e impaktit - Masat në lidhje me krijimin ose forcimin e institucioneve - Masat në lidhje me shtrirjen ose rregullimin e funksioneve ekzistuese - Rritjen e numrit të stafit ose ripërcaktimin e burimeve njerëzore - Trainimet, misionet jashtë dhe visitat studimore - Masat për krijimin e sistemeve të lajmërimit/ regjistrimit/mbikqyrjes - Skemat organizuese




www.itap.gov.al

13

- Masat për riforcimin e bashkëpunimit duke përfshirë krijimin e grupeve të punës ose komiteteve drejtuese (në nivel kombëtar, rajonal dhe ndërkombëtar)

- Krijimin e rrjetit dhe shkëmbimin e informacionit (përcaktimi i pikave të kontaktit) - Përpunimin e strategjive ose metodologjive - Organizimin e tenderave - Raportet (raportet monitoruese ose studimet e fizibilitetiti) dhe analiza e rezultateve - Emërimin e ekspertëve - Ndërtesat/Infrastruktura - Pajisjet/Teknologjia e Informacionit, IT Çështja kryesore është formulimi i masave në terma të zbatueshme . Sa më konkret dhe i detajuar të jetë ky formulim aq më mirë është. Formulimi “të merren masa për të bërë diçka” apo “të rishikohet ose të përmirësohet legjislacioni” është shumë i përgjithshëm. Është e domosdoshme të identifikohen fazat e ndryshme për arritjen e objektivave si edhe koha kur dhe mënyra si do të zbatohet secila nga këto faza. Për shembull, kur flitet për organizimin e aktiviteteve trajnuese, do të ishte mirë që të caktohej lloji i trajnimit, numri dhe kualifikimi i personelit përkatës, trajnuesi, vendi, periudha dhe burimi i financimit. Gjithashtu, në vijim të përfundimeve të Axhendës së Selanikut, masat e planifikuara nuk duhet të kufizohen brenda ekzekutivit qendror, por sa më shumë të jetë e mundur, ato duhet të përfshijnë mbështetjen nga organizata joqeveritare, shoqëria civile dhe autoritete vendore. 3. Kushtet për koherencën e PKPL 3.1. Çështjet terminologjike Do të ishte mirë të përdorej një fjalor i përbashkët për të trajtuar konceptet e BE-së. Prandaj hartuesve të PKPL ju kërkohet që t’i referohen glosarit të botuar nga MIE10 Kjo vlen edhe për termat e përdorur në PKPL për të treguar nivelin e arritur të pajtueshmërisë ose që synohet të arrihet në masat kombëtare (shikoni udhëzimet për përdorimin e formatit standart) 3.2. Çështjet e përkthimit Përkthimi i acquis është një tjetër detyrim për anëtarësimin e Shqipërisë në BE, ndaj tabela e përkthimit është e nevojshme për vlerësimin e pajtueshmërisë nga MIE, për transparencën e nevojshme në procesin e hartimit të ligjeve dhe për hedhjen e të dhënave nëpërmjet Progres Editorit të TAIEX-it, çdo pjesë e legjislacionit të BE-së, që prezantohet pjesërisht ose plotësisht në legjislacionin shqiptar, duhet të përkthehet në shqip. Problemi është se deri në çfarë mase duhet të përmendet në Plan puna e përkthimit (numri i faqeve që duhen përkthyer, nëse përkthimi do i nënshtrohet rishikimit ligjor, gjuhësor apo të ndonjë eksperti). Duke pasur parasysh fillimin e kësaj veprimtarie në Shqipëri, ndoshta do të ishte e kënaqshme që në këtë fazë të planifikohen detyrat e përkthimit duke marrë parasysh vetëm përkthimin e parë të teksteve të BE-së (versioni i punës vetëm për përdorim të brendshëm) që nuk kanë kaluar në fazën e rishikimit. Ministritë e linjës duhet të identifikojnë numrin e faqeve që duhet 10 Përkthimi në shqip i titujve të akteve and shkurtimeve të institucioneve europiane I cili është dërguar nga MIE në institucionet e juaja në format elektronik.




www.itap.gov.al

14

të përkthehen (çdo tekst njëri pas tjetrit) si një tregues i nevojshëm për të vlerësuar koston përkatëse. 3.3. Përshkrimi i ndihmës së huaj Nuk mjafton të përmendet që masat individuale do të financohen nga CARDS ose nga ndonjë burim tjetër i huaj. Projektet përkatëse dypalëshe ose shumëpalëshe duhet të identifikohen të paktën me titullin e shkurtër, buxhetin e vënë në dispozicion, përshkrimin e shkurtër të përbërësve/veprimtarive dhe fazën e zbatimit. Për aq kohë sa masat që kërkojnë financim janë pjesë e përparësive të Partneritetit Europian nuk është e ndaluar që të shprehet nevoja për ndihmë të huaj pa paragjykuar vendimin përfundimtar që do të merret nga donatori. 3. 4. Strukturë e përbashkët e ndarjeve të PKPL Edhe pse rekomandohet një strukturë standarte, ky udhëzim nuk ka pse të jetë negativ për dispozitat e informacionit përkatës, ku kërkohet një projektim tjetër i planit që ka të bëjë me një ndarje të caktuar. Kjo mundësi mund t’u ofrohet ministrive të linjës që trajtojnë kriteret politike dhe ekonomike. 4. Hapa të tjera metodologjike për hartimin e PKPL 4.1. Përzgjedhja e pjesëve më të rëndësishme të acquis në sektorë të veçantë Lista e acquis ashtu si rezulton nga disa baza të dhënash (EUR-lex ose Progres Editor) duhet të fokusohet mjaftueshëm me qëllim që të bëhet funksionale. Do të merren parasysh pjesët e rekomanduara për përafrimin në Librin e Bardhë “me qëllim që burimet e kufizuara të përqendrohen në artikuj që do të ndihmonin më shumë në procesin e përafrimit të legjislacionit”. Për më tepër, MIE dhe asistenca e BE-së do të plotësojnë listën e Acquis përsa i takon dokumentave të BE-së që janë gjithashtu pjesë e Acquis (psh. Komunikatat, udhëzimet e përgatitur nga Komisioni Europian) edhe pse nuk janë të detyrueshme me ligj11. 4.2. Analizë e përgjithshme e boshllëqeve ndërmjet angazhimeve të ndërmarra nga Shqipëria (ose përparësitë e acquis të BE-së në MSA) dhe situatës aktuale legjislative/administrative Në kuadër të PKPL, nuk ka hapësirë dhe kohë për të përgatitur tabela të përputhshmërisë ndërmjet legjislacionit të BE-së dhe legjislacionit vendas. Qëllimi i vetëm i krahasimit që duhet bërë është të kuptohen angazhimet e ndërmarra nga Shqipëria brenda perspektivës së përafrimit gradual të legjislacionit së bashku me aftësimin përkatës të kapaciteteve administrative. Rezultati përfundimtar duhet të jetë i njëjtë me përshkrimin e dhënë nga Ministria e Bujqësisë dhe e Ushqimit në planin e saj në përgjigje të Partneritetit Europian (e konsideruar me unanimitet në atë kohë si kontributi më i mirë) 4.3. Rëndësia e kapaciteteve zbatuese Raporti i fundit vjetor i Komisionit thekson që “me qëllim përgatitjen e duhur për zbatimin e MSA-së të pritshme, Shqipëria përveç reformës së përgjithshme në administratën publike duhet të sigurojë forcim të shpejtë dhe thelbësor të organeve shtetërore që do të përfshihen drejtpërdrejt në zbatimin e dispozitave kryesore të MSA-së” 11 Komisioni Europian po bën dallimin ndërmjet acquis “hard” and “soft” dhe monitoron zbatimin e të dyjave.




www.itap.gov.al

15

Prandaj, PKPL do të përqendrohet në forcimin e kapaciteteve administrative. Më konkretisht, ministrive të linjës do u kërkohet të identifikojnë angazhimet e tyre dhe të planifikojnë (me një listë shpjeguese vjetore për gjatë katër viteve) rekrutimin dhe trainimin e stafit. Dokumenti i Punës i përgatitur nga Komisioni për Vendet e Europës Qendrore dhe Lindore do të shërbejë për identifikimin e strukturave kryesore administrative shqiptare që nevojiten për zbatimin e acquis12. Libri i Bardhë për përgatitjen e Vendeve të Asocuara të Europës Qendrore dhe Lindore për integrim në tregun e brendshëm të Bashkimit Europian, do të përdoret për të njëjtin qëllim, veçanërisht pjesët e dokumentit që përcaktojnë kuadrin organizues dhe administrativ ku legjislacioni duhet të funksionojë. Për më tepër, sugjerohet përdorimi i një rrjete vlerësimi për përkufizimin e funksioneve administrative të përfshira në të gjithë procesin e përafrimit të legjislacionit. Për shembull, ky vlerësim i brendshëm mund të marrë parasysh dallimin ndërmjet funksioneve13 të mëposhtme. - Funksioni i zhvillimit të politikave14 - Funksioni i ofrimit të shërbimeve15 - Funksioni rregullator16 - Funksioni i kontrollit dhe i inspektimit17 - Bashkërendim, mbikqyrje dhe monitorim i performancës18 - Funksioni i përkrahjes 19 12 Në këtë kontekst shikoni pohimin që është bërë në të gjitha raportet e Komisionit në 1999: "çdo administratë duhet të vendosë se si të përcaktojë burime të pamjaftueshme njerëzore dhe financiare për të siguruar kapacitete të mjaftueshme për të zbatuar acquis-n. Nuk ekziston një nivel “ideal” për stafin dhe vetëm numrat nuk janë tregues i aftësisë për të zbatuar me efektivitet acquis-n. Megjithatë, nëse është e mundshme, numri i stafit dhe ndryshimet në nivelet e stafit mund të sigurohen. Është e qartë që në fushat ku ka një kontroll të rreptë dhe barrë zbatimi një ose dy veta nuk mjaftojnë dhe në raste të tilla nivele të ulta të stafit mund të tregojnë nevojën për t’i dhënë më shumë përparësi kapaciteteve administrative”. 13 Praktikë e zbatuar në Letoni 14 Përfshin planifikimin strategjik të sektorit, hartimin e legjislacionit, përcaktimin e standarteve minimale, analizën dhe prognozën e politikave. Aftësitë e specialistëve janë të nevojshme për të kryer këto funksione dhe zakonisht ky funksion bëhet nga ministritë e linjës 15 Përfshin ofrimin e shërbimeve tek klientët e brendshëm (struktura të tjera administrative) ose tek klientët e jashtëm (fermerët, peshkatarët etj). Organe të varura ose administrative e kryejnë zakonisht këtë funksion 16 Përfshin çertifikimin, liçensimin, lejëdhënien dhe akreditimin. Ky funksion duhet të kryhet i ndarë nga funksioni i zhvillimit të politikave dhe ofrimit të shërbimeve. 17 Përfshin mbikqyrjen e zbatimit të legjislacionit si edhe kontrollet, kontrollin e përputhshmërisë, vlerësimit, si edhe auditimit financiar 18 Bashkon funksionet qendrore dhe dytësore, menaxhon kontratat e performancës, lehtëson organet vartëse




www.itap.gov.al

16

Libri i Bardhë do të plotësojë këtë përqasje20. 4.4. Vlerësimet financiare Plani nuk ekziston nëse nuk bëhet një vlerësim i hollësishëm i kostos së masave që do të merren. Ministrisë së Financave i takon të përcaktojë metodologjinë për të vlerësuar nevojat financiare duke siguruar në veçanti udhëzime të hollësishme për sa më poshtë:

- Kursin e këmbimit të Euros për 4 vitet e ardhshme21 - Dallimi që duhet bërë ndërmjet investimeve dhe kostos së punës - Kostoja mesatare për veprimtari dhe punë të ndryshme, për shembull:

- Puna për hartimin e legjislacionit (Personi/ditët) - Punësimi i stafit të ri - Trainimi (për trainues) - Përkthimet (për faqe) - Opinion i ekspertit/mendim ligjor (për orë ose për ditë) - Pajisje kompjuterike dhe software - Misionet jashtë

4.5 Organizimi i informacionit 4.5.1. Lidhjet dhe referencat Kategoritë kryesore të informacionit të prezantuara në PKPL trajtojnë masat legjislative dhe zbatuese, ndihmën e huaj, vlerësimet financiare. Plani duhet të jetë një burim i vetëmjaftueshëm informacioni prandaj është e rëndësishme që ky informacion të vendoset në një kontekst më të gjerë. Së pari, duhet t’i bëhet referencë legjislacionit të BE-së (titull i shkurtër dhe numri i ligjit) dhe duhet të riformulohen, kur është e mundshme, vërejtjet e Komisionit të nxjerra nga raportet vjetore ose takimet e CTF-ve.

19 Përfshin menaxhimin e burimeve financiare dhe njerëzore, infrastrukturën, trainimin e stafit, sistemet e informimit, shërbimet e menaxhimit, rishikimin e efiçencës dhe sekretariatin. 20 Libri i Bardhë bën dallim ndërmjet: "-organeve që në emër të autoriteteve publike marrin një rol kontrollues, mbikqyrës apo rregullator (si organet që mbikqyrin aftësinë paguese të shoqërive të sigurimeve ose që kontrollojnë punën e përditshme të institucioneve të kreditit); -organeve që verifikojnë pajtueshmërinë me rregulloret teknike ose standartet (laboratoret e analizave, organet e çertifikimit); -organeve që bëjnë mbikqyrjen e tregut në fushën e lëvizjes së lirë të mallrave (inspektoriatet veterinare ose të mbrotjes së shëndetit të bimëve) -organizatat teknike përgjegjëse për përcaktimin e standarteve ose rregullave të hollësishme (organet kombëtare të standarteve, shoqata profesionale) -organizatat përfaqësuese që luajnë një rol në monitorimin e pajtueshmërisë me legjislacionin (organizata të konsumatorit, punëtorëve, profesionistëve, ose tregtare); -organeve gjyqësore ose me karakter gjyqësor që kanë kompetenca në lidhje me zbatimin e ligjit (gjykatat e specializuara and tribunalet, avokatët e popullit)”.

21 E nevojshme për të llogaritur koston e plotë të integrimit europian gjatë periudhës së referencës.




www.itap.gov.al

17

Përmenden gjithashtu lidhjet për Strategjinë Kombëtare për Zhvillimin Ekonomik dhe Social (SKZHES) dhe për Strategji të tjera kombëtare. Përcaktimi i objektivave të ndërmjetme dhe treguesi se deri në çfarë mase këto objektiva kontribuojnë në qëllimin përfundimtar, ndihmojnë për të siguruar një përqasje të bashkërenduar për të plotësuar përparësitë dhe për të parandaluar që PKPL të bëhet thjesht një përmbledhje e planeve të punës pa ndonjë lidhje ndërmjet tyre. Për shembull, atje ku thuhet se ligji do të ndryshohet është interesante të dihet qëllimi i këtij ndryshimi, fakti se si kjo masë është ligjërisht në përputhshmëri me Acquis dhe cilat janë hapat e tjera. 4.5.2. Pjesët përshkruese dhe në formë tabele të PKPL Formati i tabelës nuk përshtatet për të siguruar shumë informacion22. Prandaj, pjesa përshkruese e PKPL-sw duhet të jetë e plotë, ndërsa tabelat të përdoren si mjete monitoruese. Në modelin e Republikës Çeke, paragrafe dhe fjali të gjata mund të zëvendësohen nga një shumëfishim i nëntitujve që prezantojnë paragrafe të shkurtra me anë të përdorimit të pikave ndarëse. Në fund të çdo ndarjeje ose nënndarjeje të Planit për përparësitë afatshkurtra dhe afatmesme do të ketë të paktën dy tabela. Njëra prej tyre do të paraqesë një përmbledhje të masave që duhet të merren në fushën e përafrimit të legjislacionit dhe tjetra masat zbatuese. Kjo ndarje korrespondon me tabelat monitoruese të Komisionit dhe me ndarjen e përgjegjësive në shumicën e ministrive të linjës. 4.5.3. Anekset në PKPL PKPL-së do i shtohen tabela në formën e anekseve në lidhje me nevojat për financim dhe burime financuese. PKPL-së mund t’i bashkëngjiten edhe anekse të tjera (psh. politikat dhe strategjitë kombëtare, plane të tjera kombëtare veprimi).

5. Struktura e PKPL Shikoni formatet standarte dhe shpjegimet në anekset e Udhëzuesit.

22 “Formati në formë tabele është negativ për detajimin dhe thellimin në veçanti përsa i takon kapaciteteve administrative”. Opinion i Komisionit në lidhje me Planin Kombëtar të Lituanisë në 1998. “Miratimi i këtij drejtimi me tabela në shumë aspekte është qartësues por e zvogëlon sasinë e informacionit në situatën aktuale të zhvillimit të ngjarjeve duke e bërë të vështirë gjykimin e bazës prej së cilës mund të matet progresi”. Opinion i Komisionit në lidhje me Planin Kombëtar të Polonisë në 2000.




www.itap.gov.al

18

ANEKS I

STRUKTURA E PERGJITHSHME E PKPL

PKPL pasqyron të njëjtën strukturë sikundër Partneriteti Europian dhe Raporti Vjetor i Komisionit Europian për Shqipërinë. Brenda kësaj strukture, titujt pasqyrojnë kapitujt e acquis communautaire që janë pjesë e MSA-së dhe Partneritetit Europian. Pra prezantohen pothuajse 30 kapituj a acquis për kryerjen e kontrollit paraprak me përjashtim të: - bashkërendimit të instrumentave strukturore (pjesë e kapitullit 21 “Politika Rajonale”) - dispozitave financiare dhe buxhetore (kapitulli 29) - Institucioneve (kapitulli 30) Përjashtimi bëhet për shkak se kapitujt e sipërpërmendur të acquis do të adresohen në momentin e anëtarësimit të Shqipërisë në BE. Përputhshmëria e treguar më poshtë ndërmjet ndarjeve kryesore të Partneritetit Europian dhe kapitujve të acquis duhet të përpunohet më shumë që të trajtojë dispozitat e traktateve themeluese që janë drejtpërdrejt zbatueshme. Ky është rasti kur MSA përmbledh të njëjtat dispozita të shprehura në shifra të përgjithshme ose i referohet acquis të BE në një fushë specifike. Përveç kësaj, kur është e nevojshme, nëntitujt që lidhen me një sërë masash të parashikuara për trajtimin e përparësive të Partneritetit Europian kanë të njëjtin formulim si në Partneritetin Europian. STRUKTURA Shkurtime Përmbledhje ekzekutive (mund të paraqitet në një dokument të veçantë) Hyrje Pjesa 1: Situata Politike Demokracia dhe Shteti i së Drejtës Funksionimi i institucioneve demokratike Funksionimi i administratës publike (përfshirë kapacitetet administrative për të zbatuar acquis dhe rolin bashkërendues të Ministrisë së Integrimit Europian) Zgjedhjet Sistemi gjyqësor: reforma e gjyqësorit (pavarësia, transparenca, lufta kundër korrupsionit, vendet e lira për t’u plotësuar, trainimi…)




www.itap.gov.al

19

Lufta kundër korrupsionit ( përsa i takon fushave që nuk mbulohen nga një pjesë tjetër e PKPL) Të drejtat e Njeriut dhe Mbrojtja e Minoriteteve Përfshirë legjislacionin kundër diskriminimit (dhe mundësisht “Barazinë Gjinore” nëse kjo çështje nuk mbulohet në ndarjen “Punësimi dhe Kohezioni Social” të PKPL). Bashkëpunim rajonal dhe ndërkombëtar Kryesisht çështje që lidhen me OBT-në dhe MTL-në përfshirë kapitullin 26 të acquis mbi “Marrëdhëniet e jashtme” dhe kapitullin 27 të acquis mbi “Politikën e Përbashkët të Jashtme dhe të Sigurisë” Pjesa II: Situata Ekonomike Ekonomia e Tregut të Lirë dhe Reformat Strukturore Stabiliteti makro-ekonomik (duke përfshirë në një farë mase kapitullin 11 të acquis mbi “Bashkimin Ekonomik dhe Monetar” dhe kapitullin 4 të acquis mbi “Lëvizjen e lirë të kapitalit”) Procesi i privatizimit (përmbledhje e procesit, më shumë hollësi mund të gjenden në pjesën që lidhet me këtë sektor në Pjesën III të PKPL). Mjedisi i Biznesit (duke përfshirë kapitullin 16 të acquis mbi “Ndërmarrjet e Vogla dhe të Mesme” dhe një pjesë të kapitullit 5 mbi “Ligjet mbi Kompanitë” me përjashtim të të drejtave të pronësisë intelektuale). Tregu i pasurive të paluajtshme (duke përfshirë në një farë mase kapitullin 21 të acquis mbi “Politikën Rajonale”) Punësimi dhe kohezioni social (duke përfshirë kapitullin 13 të acquis mbi “Politikën sociale dhe punësimin”) Menaxhimi i financave publike Duke përfshirë kapitullin 28 të acquis mbi “Kontrollin Financiar”. Pjesa III: Standartet Europiane Tregu i brendshëm dhe tregtia Lëvizja e mallrave (duke përfshirë kapitullin 1 të acquis) Lëvizja e njerëzve (e pa trajtuar në Partneritetin Europian dhe kryesisht që nuk përfshihet në përparësitë afatmesme të MSA-së, por disa rekomandime të Komisionit lidhen me vendosjen e emigrantëve në Shqipëri, prandaj kjo pjesë mund të trajtojë në një farë mase kapitullin 2 të acquis) Liria për të siguruar shërbime (e pa trajtuar në veçanti në Partneritetin Europian, por shërbimet financiare janë pjesë e Nenit 70 të MSA për fushat parësore të përafrimit të ligjeve, prandaj mund të trajtohet kapitulli 3 i acquis) Doganat (duke përfshirë kapitullin 25 të acquis)




www.itap.gov.al

20

Tatimet (duke përfshirë kapitullin 10 të acquis) Konkurrenca dhe Ndihma shtetërore (duke përfshirë kapitullin 6 të acquis) Prokurimi publik (duke përfshirë pjesën përkatëse të kapitullit 1 të acquis mbi “Lëvizjen e lirë të mallrave”) Të drejtat e pronësisë intelektuale (duke përfshirë pjesën përkatëse të kapitullit 5 të acquis mbi “Ligjin mbi Kompanitë”) Politikat sektoriale Bujqësia (duke përfshirë kapitullin 7 të acquis me përjashtim të acquis që lidhet me instrumentat strukturore) Peshkimi (i pa trajtuar në Partneritetin Europian, por ky sektor do të trajtohet menjëherë me hyrjen në fuqi të Marrëveshjes Interim, prandaj mund të trajtohet tashmë në kapitullin 8 i acquis) Mjedisi (duke përfshirë kapitullin 22 të acquis) Shëndeti publik dhe mbrojtja e konsumatorit Partneriteti Europian trajton vetëm çështjen e Shëndetit Publik. Megjithatë, mbrojtja e konsumatorit është një shqetësim i ndërlidhur në të gjithë acquis-n e BE-së. Për më tepër, mbrojtja e konsumatorit mund të trajtohet në nenit 70 të MSA për fushat parësore të përafrimit të legjislacionit. Prandaj kjo ndarje mund të trajtojë kapitullin 24 të acquis mbi “Mbrojtjen e Konsumatorit dhe Shëndetit”. Transporti (duke përfshirë kapitullin 9 të acquis) Energjia (duke përfshirë kapitullin 14 të acquis) Telekomunikacioni (duke përfshirë kapitullin 19 të acquis mbi “Telekomunikacionin dhe teknologjitë e informacionit”) Sektorë të tjerë: Statistikat (kapitulli 12 i acquis), Shkenca dhe Kërkimet (kapitulli 17 i acquis), Arsimi dhe Trainimi (kapitulli 18 i acquis), Kultura dhe Politika për shërbimet audiovizive (kapitulli 20 i acquis) Këto sektorë nuk trajtohen në Partneritetin Europian (përveç sektorit të shërbimeve audiovizive përsa i takon lirisë së medias), por janë pjesë e fushave të bashkëpunimit të MSA-së dhe marrëveshjes kuadër për pjesëmarrje në programet e BE-së. Bashkëpunim në Drejtësi dhe Çështje të Brendshme (të gjitha fushat e përfshira në kapitullin 24 të acquis) Menaxhimi i Kufirit




www.itap.gov.al

21

Politikat e migracionit dhe azilit Policia Krimi i organizuar Trafiku Drogat Pastrimi i Parave Terrorizmi




www.itap.gov.al

22

ANEKS II

STRUKTURA E SECILËS NDARJE DHE NËNDARJE E PKPL-së

I. Hyrje Hartimi i PKPL-së bazohet në një metodologji që përfshin: - Një model dhe pyetësor; dhe - Udhëzimet për zyrtarët e përfshirë në këtë aktivitet. Gjithashtu, një përmirësim thelbësor i kapacitetit të Shqipërisë për të kryer detyra pritet gjatë zbatimit të një metode pune, e cila përbëhet nga: - Sigurimi i një mbështetjeje të vetme për ministritë e linjës dhe organeve të tjera shtetërore nga

ana e MIE-së dhe ndihms s BE-së; - Përdorim i gjerë i një kutie që përmban në veçanti dokumenta metodologjike nga Komisioni

Evropian që kanë të bëjnë me funksionet e nevojshme administrative për t’u ngritur apo përforcuar me qëllim zbatimin e legjislacionit;

- Hartimi gradual i PKPL-së hapa pas hapi me ndarjet e mëposhtme (dhe nënfazat për t’u përcaktuar me qëllim sigurimin e përputhjes ndërmjet fazave të ndryshme); - Faza 1: objektivat dhe situata e tanishme. - Faza 2: Përmbushja e angazhimeve të ndërmarra nga Shqipëria dhe eleminimi i

boshllëqeve (caktimi i përparësive, përzgjedhja e pjesëve përkatëse të Acquis) - Faza 3: ngritja e kapaciteteve administrative (nevojat për personel dhe trajnim) - Fazë 4: vlerësimet financiare dhe ndihma e huaj.

- Monitorimi i kryer nëpërmjet aktiviteteve të Grupit të Punës të përcaktuara nga Urdhëri i Kryeministrit, Nr.185 i datës 17 nëntor 2004, i cili ka për synim të përforcojë bashkëpunimin ndërmjet ministrive të linjës dhe organeve të tjera shtetërore.

- Përpjekje për një paraqitje dhe prezantim më të mirë, në veçanti duke prezantuar një fjalor të përbashkët.

II. Udhëzime Përveç disa përjashtimeve të kufizuara (për sa i takon disa përparësive që kanë të bëjnë me situatën politike ose ekonomike) përdorimi i modelit është i detyrueshëm. Megjithatë, hartuesit gëzojnë një kufi të lejuar veprimi për ta prezantuar në tabelat shtesë të planit (p.sh. rekrutimi i stafit për një periudhë 4 vjeçare) ose të dhëna statistikore (rekomanduar në sektorët e Ekonomisë, Gjyqësorit, Rendit Publik). Hartuesve ju kërkohet gjithashtu të përdorin një fjalor të përbashkët (citim i saktë i legjislacionit të BE-së standartet e përmendura në tabela)23. Secila ndarje apo nënndarje e paraqitur në model duhet të mbulohet. Megjithatë, pyetësori është thjesht indikativ dhe jo i thelluar. Zyrtarët inkurajohen që të vënë në punë njohuritë e tyre me qëllim artikulimin dhe diskutimin e çështjeve ligjore dhe faktike që kanë lidhje me temën, por që nuk janë të pasqyruara tek pyetësori.

23 Gjithashtu, termat “përafrim”, “harmonizim”, “i,e përputhshëm me”, duhet të kenë përparësi ndaj termit “transpozim”.




www.itap.gov.al

23

Përshkrimit të institucioneve dhe aktiviteteve duhet t’i bëhet një mbështetje dhe referencë e kujdesshme. Ndonjëherë, struktura e propozuar më poshtë mund të përdoret për sektorë të veçantë. Megjithatë, në përgjithësi rekomandohet përdorimi i modelit të plotë për nëndarje të veçanta (ose edhe me ndarje të mëtejshme), veçanërisht aty ku ndarjet përmbajnë disa përparësi të Partneritetit Evropian ose shumë nën-kapituj të Acquis.

Paraqitje e modelit për secilën ndarje ose nënndarje të PKPL-së I - Objektivat e përcaktuara të Sektorëve/Nën sektorëve II - Situata e tanishme - Institucionet dhe politikat - Kuadri ligjor - Ndihma e huaj III - Përparësitë afatshkurtra - Masat ligjore - Masa për zbatim - Nevoja financiare dhe ndihmë e huaj Tabelat Listë e masave ligjore Listë e masave për zbatim IV - Përparësi afatmesme - Masat ligjore - Masa për zbatim - Nevoja financiare dhe ndihmë e huaj Tabelat Listë e masave ligjore Listë e masave për zbatim V - Përparësitë afatgjata - Vazhdimi i masave të prezantuara tashmë për arritjen e përparësive afatshkurtra dhe/ose

afatmesme - Strategjia për përafrimin e legjislacionit (tabela për masat legjislative dhe rregullatore) Anekse të PKPL-së Tabelat për nevojat financiare dhe burimet e financimit (ndarje për çdo vit) III. Modeli 1. Objektivat e thëna të Sektorëve/Nën sektorëve




www.itap.gov.al

24

Ju lutem, theksoni në mënyrë të përmbledhur (mundësisht, me bullet point form) gjetjet dhe rekomandimet kryesore ashtu siç janë theksuar në MSA, PE, Raporte dhe Rekomandime të Komisionit Evropian. - Referencë projekt MSA-së: përshkrim i shkurtër ose citim (ose asnjë) - Referencë Partneritetit Evropian: përshkrim i shkurtër ose citim (ose asnjë) - Referencë raportit të tretë të PSA-së: përshkrim i shkurtër ose citim (ose asnjë) - Referenca të tjera: Axhenda e Selanikut, Konferencat Rajonale dhe Ndërkombëtare, planet dhe

strategjitë kombëtare (në ato raste ku nuk trajtohen më lart). Përveç objektivave të veçantë të sektorit, vlen të theksohet se Partneriteti Evropian trajton edhe çështje horizontale që vlejnë për të gjithë sektorët. Kjo vlen veçanërisht për pikat në vijim: - Forcimi i bashkëpunimit rajonal24 - Zbatimi i detyrimeve ndërkombëtare25 - Përfshirja e shoqërisë civile26 Gjithashtu, sipas numrit të referencave të bëra në Partneritetin Evropian dhe në Raportin Vjetor të Komisionit, lufta kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar mund të konsiderohet edhe çëshjte transversiale. 2. Situata e tanishme Objektivi i kësaj ndarje është: sigurimi i kuadrit ligjor dhe institucional dhe përshkrimi i politikave dhe aktiviteteve për matjen e progresit në masat e identifikuara në ndarjet e tjera të PKPL-së. Kjo ndarje do të trajtojë veçanëisht çështjet e mëposhtme: 2.1. Institucionet dhe politikat Kjo nënndarje ka si synim të sigurojë një paraqitje dhe përshkrim të qartë të institucioneve ekzistuese (autoritete mbikëqyrëse dhe njësi të organizuara nga brenda) si edhe t politikave t tyre në nivel qendror dhe vendor. Detyrat dhe funksionimi: − Cilët janë objektivat kryesore të programit të qeverisë (strategji të miratuara nga qeveria ose

sipas përcaktimit)? − Politika dhe aktivitete të tjera të cilat plotësojnë masat dhe shkallën në të cilën masat

integrohen në një politikë më të gjerë qeveritare? − Institucionet përgjegjëse? Misionet e tyre përkatëse sipas bazës ligjore (referencë teksteve)? − Personeli i tanishëm (numri duke treguar kategoritë kryesore të funksioneve duke vënë theksin

mbi funskionet e inspektimit dhe ato të kontrollit)?

24 Përparësi afatshkurtër e Partneritetit Evropian nën titullin “demokracia dhe shteti i së drejtës” (situata politike): “Forcimi i bashkëpunimit – në përputhje me kërkesat e Procesit të Stabilizim Asociimit (PSA) dhe angazhimet e Selanikut për sa i përket bashkëpunimit rajonal” 25 Në këtë aspekt shih përparësitë afatmesme të Partneritetit Evropian: “Detyrime ndërkombëtare për zbatim – Marrëveshje ndërkombëtare për zbatim të plotë dhe konventa të ratifikuara nga Shqipëria, veçanërisht konventa në fushën e Drejtësisë dhe Punëve të Brendshme, të drejtat e njeriut dhe të minoriteteve, dhe fushën e tregtisë”. 26 Përparësitë afatshkurtra të Partneritetit Evropian nën titullin “demokracia dhe shteti i së drejtës” (situata politike) “Inkurajimi i zhvillimit të shoqërisë civile dhe pjesmarrja e saj aktive në proçesin e vendimmarrjes”




www.itap.gov.al

25

− Cilat janë aktivitetet trajnuese të kryera brenda dy viteve të fundit (tema, grupi i synuar – numri dhe kualifikimi -, organizuesi, periudha)?

− Cilat janë fushat e bashkëpunimit me organet e tjera shtetërore? Mënyrat dhe rezultatet e këtij bashkëpunimi?

− Cilat janë masat organizative të zbatuara tashmë dhe ato në rrugë e sipër? Arritje/dështime të masave të marra?

− Cilat janë fushat e bashkëpunimit me vendet e tjera të PSA-së (politike, Pakti i Stabilitetit, zbatimi i Memorandumit të Mirëkuptimit apo një Marrveshje t Tregtis së Lirë ose çdo marrëveshje tjetër)? Mënyrat dhe rezultatet e këtij bashkëpunimi?

Bashkërendimi dhe zbatimi: − Cilët janë organet përgjegjëse për zbatimin dhe forcimin e masave ligjore? − Cilat janë kompetencat specifike të trupit bashkërendues për të kërkuar zbatimin nga

zyra/ministri të tjera? Për të kërkuar vlerësim dhe raportim të rregullt e transparent? − Vini re nëse trupi bashkërendues ka përgatitur ndonjë raport zbatimi? A janë bërë këto

publike? A ka ndonjë mekanizëm tjetër për vlerësimin e rezultateve? − Çfarë mekanizmi ekziston për bashkëpunimin ndërmjet organeve qeveritare dhe atyre

joqeveritare në zbatim dhe vlerësim? Vlerësimi: − Çfarë përpjekjesh janë bërë nga institucionet përkatëse për të rritur vetëdijen publike mbi

rëndësinë e objektivave? A janë vlerësuar masat? Në se po, nga kush? Cilat ishin përfundimet e vlerësimit? Si e vlerësuan veprimin shoqëria civile ose përfaqësuesit e komunitetit të biznesit (zyrtarisht, me anë raportesh apo jozyrtarisht)?

2.2. Kuadri ligjor Kjo nënndarje ka si synim të përshkruaj legjislacionin (ligjet e miratuara nga Parlamenti, akte normative dhe rregullore për zbatim të miratuara nga Këshilli i Ministrave) − Cilat janë aktet normative bazë (të cituara në format të përshtatshëm), qëllimi i tyre i

përgjithshëm, amendamentet e miratuara dhe objektivat e tyre? − Cilat janë tekstet duke u përgatitur (identifikimi, objektivat, mekanizmat e konsultimit). − Shkallën në të cilën legjislacioni ekzistues apo projekt legjislacioni po trajton objektivat e

thëna? Pjesë nga Acquis (titulli i masës së BE-së)? − Pjesa e Acquis e përkthyer deri më tani (titulli i masave të BE-së dhe numri i faqeve)? 2.3. Ndihma e huaj Kjo nënndarje ka si synim të mbledhë aktivitetet e mbështetura nga ndihma e huaj (të arritura, në vazhdim, të planifikuara por jo të zbatuara ende). 3. Prioritetet afatshkurtra 3.1. Masat legjislative Masat legjislative përfshijnë projekt ligjet që do i paraqiten Parlamentit dhe akte të tjera normative që do të miratohen nga Këshilli i Ministrave. (Shikoni, pyetësorin tregues në pikën 2.2.) 3.2. Masat zbatuese Përfshijnë:




www.itap.gov.al

26

Punën përgatitore për veprimtari legjislative Krijimin ose zhvillimin e institucioneve Bashkëpunimin ndërmjet institucioneve Zbatimin efektiv dhe zbatimin e ligjit në fushën përkatëse (sigurimi i personelit, trainimi, dhe pajisjet) Pjesëmarrjen e shoqërisë civile Monitorimin dhe vlerësimin (Shikoni, pyetësorin tregues në pikën 2.1.) 3.3. Nevojat Financiare dhe Ndihma e Huaj Vlerësimi i nevojës për përkthim (numri i faqeve që duhet të përkthehen nga një gjuhë zyrtare e BE-së në shqip dhe numri i faqeve që duhet të përkthehen nga shqip në një gjuhë zyrtare të BE-së) Masat që do të financohen nga buxheti i shtetit ose burime të tjera kombëtare (preferohet shuma e detajuar me një listë shpjeguese për çdo vit) Identifikimi i projekteve të vazhdueshme dhe të planifikuara dypalëshe dhe shumëpalëshe (titull i shkurtër, përshkrim i shkurtër i përbërësve/veprimtari dhe statusi i zbatimit) ose referenca e përshkrimit të bërë në pikën 2.3. Masat për të cilat kërkohet ndihmë e huaj (shumat e kërkuara në EURO dhe identifikimi i donatorëve të mundshëm sipas rasteve të mëparshme ose ose përparësive për të cilat është rënë dakord)

K

urs

Tra

jnim

i: ”P

ëraf

rim

i i L

egjis

laci

onit

të B

E d

he im

plik

imet

e ti

j”

Për

gatit

ur n

ga D

ITM

IR B

USH

ATI

& A

IDA

GU

GU

INST

ITU

TI I

TR

AJN

IMIT

TE

AD

MIN

ISTR

ATE

S PU

BLI

KE

BU

LEV

AR

DI “

ZOG

U I

PAR

E”,

GO

DIN

A 5

7, T

IRA

NE, A

LBA

NIA

TE

L: +

355

4 24

0759

FA

X: +

355

4 27

1860

w

ww

.itap

.gov

.al

Tab

ela

për

përp

arës

itë a

fats

hkur

tra

List

a e

mas

ave

legj

isla

tive

Num

ri i

iden

tifik

imit

Mas

a ko

mbë

tare

Mas

a e B

E-

së

Niv

eli i

pa

jtue

shm

ëris

m

e A

cqui

s C

omm

unau

tair

e

Aut

orite

ti St

atus

i i

përk

thim

it N

dihm

a e kë

rkua

r te

knik

e

Dat

a e

para

qitj

es

në

Kës

hilli

n e

Min

istr

ave

ose

në

Parl

amen

t

Shën

im:

Num

ri i

vetë

m i

iden

tifik

imit

kom

bëta

r të

mas

ës je

pet n

ga M

IE n

ë do

sjen

e le

gjis

laci

onit

kom

unita

r M

asat

kom

bëta

re p

ërfs

hijn

ë: P

roje

kt li

gje,

Pro

jekt

ven

dim

e dh

e ak

te të

tjer

a no

rmat

ive

Mas

a e

BE

-së

i ref

eroh

et le

gjis

laci

onit

të B

E-s

ë (a

cqui

s co

mm

unau

tair

e) d

he/o

se

konv

enta

ve/s

tand

arte

ve n

dërk

ombë

tare

. Për

sa i

tako

n le

gjis

laci

onit

të B

E-s

ë ci

tohe

t (T

itull,

N

umër

i C

ELE

X-i

t27, N

umri

rend

or) a

shtu

siç

e k

ërko

n Pr

ogre

ss E

dito

r i T

AIE

X-i

t28.

Baz

a e

të

dhën

ave

CE

LEX

(i g

jithë

legj

isla

cion

i Eur

opia

n) m

und

të s

hfry

tëzo

hen

nëpë

rmje

t faq

es s

ë in

tern

etit

http

://eu

ropa

.eu.

int/c

elex

me

user

nam

e en

lu00

00, d

he p

assw

ord

euro

pe.

Pajt

uesh

mër

ia m

e A

cqui

s, pr

a ni

veli

i har

mon

izim

it i k

ërku

ar, d

uhet

të v

lerë

sohe

t si m

ë po

shtë

: −

Har

mon

izim

i pj

essh

ëm m

e tr

egue

sin

për

peri

udhë

n e

plot

ësim

it të

ard

hshë

m (p

aras

hiko

het

harm

oniz

im i

plot

ë në

fund

të v

itit)

−

Har

mon

izim

i pl

otë

− Jo

i ap

likue

shëm

A

utor

iteti

përg

jegj

ës p

ërfs

hin

njës

i të

orga

nizu

ara

(Dre

jtori

/Sek

tore

/Zyr

a/In

spek

tori

ate/

Një

si të

tje

ra) d

he a

utor

itete

mbi

kqyr

ëse

(min

istr

itë e

linj

ës).

Kët

o pë

rmen

den

me

shku

rtim

e.

Përk

thim

i i re

fero

het v

etëm

ver

sion

it të

pun

ës, m

egjit

hatë

kur

det

yra

duhe

t të

bëhe

t nga

pë

rkth

yes

eksp

ertë

duk

e pë

rfsh

irë

edhe

rish

ikim

in g

juhë

sor,

ligjo

r dhe

të e

kspe

rtëv

e, k

y sa

ktës

im

duhe

t për

men

dur.

Përn

drys

he,

duhe

t të

përm

ende

t si m

ë po

shtë

: −

Për

kthi

mi i

pla

nifik

uar(

treg

ohet

num

ri i

faqe

ve d

he p

eriu

dha

e pl

anifi

kuar

për

për

fund

imin

e

kësa

j vep

rim

tari

e)

− P

ërkt

him

në

mba

rim

( nu

mri

i fa

qeve

të p

ërkt

hyer

a ta

shm

ë)

− E

për

kthy

er

Ndi

hma

e kë

rkua

r te

knik

e pë

rfsh

in re

fere

ncat

e p

roje

ktev

e në

vaz

hdim

ësi (

titul

li) o

se

përv

ijim

in e

për

cakt

imit

të n

jë p

roje

kti d

uke

përf

shir

ë os

e jo

mas

a të

tjer

a (j

o m

ë sh

umë

se 2

55

kara

kter

e).

27

CE

LEX

ësh

të ‘

data

base

’ që

për

mba

n të

gjit

hë l

egjis

laci

onin

kom

unita

r, i

cili

iden

tifik

ohet

per

ms

një

num

ri t

ë ca

ktua

r. 28

Pro

gres

Edi

tor i

TA

IEX

do

të in

stal

ohet

nga

MIE

në

inst

ituci

onet

tuaj

a.

K

urs

Tra

jnim

i: ”P

ëraf

rim

i i L

egjis

laci

onit

të B

E d

he im

plik

imet

e ti

j”

Për

gatit

ur n

ga D

itmir

Bus

hati

& A

ida

Gug

u

INST

ITU

TI I

TR

AJN

IMIT

TE

AD

MIN

ISTR

ATE

S PU

BLI

KE

BU

LEV

AR

DI “

ZOG

U I

PAR

E”,

GO

DIN

A 5

7, T

IRA

NE, A

LBA

NIA

TE

L: +

355

4 24

0759

FA

X: +

355

4 27

1860

w

ww

.itap

.gov

.al

28

Dat

a e

para

qitje

s në

Ksh

illin

e M

inis

trav

e os

e në

Par

lam

ent,

data

ose

dat

a e

prop

ozua

r për

m

irat

im, d

ata

ose

data

e p

ropo

zuar

për

hyr

jen

në fu

qi: f

orm

ati i

pra

nuar

ësh

të p

ër tr

emuj

or

(tre

gues

it m

e sh

ifra

rom

ake

I-II

-III

-IV

)/vi

ti. M

egjit

hatë

kur

info

rmac

ioni

ësh

të n

ë di

spoz

icio

n da

tat d

uhet

të p

araq

iten

në fo

rmën

dd/

mm

/vvv

v or

mm

/viti

.

K

urs

Tra

jnim

i: ”P

ëraf

rim

i i L

egjis

laci

onit

të B

E d

he im

plik

imet

e ti

j”

Për

gatit

ur n

ga D

ITM

IR B

USH

ATI

& A

IDA

GU

GU

INST

ITU

TI I

TR

AJN

IMIT

TE

AD

MIN

ISTR

ATE

S PU

BLI

KE

BU

LEV

AR

DI “

ZOG

U I

PAR

E”,

GO

DIN

A 5

7, T

IRA

NE, A

LBA

NIA

TE

L: +

355

4 24

0759

FA

X: +

355

4 27

1860

w

ww

.itap

.gov

.al

List

a pë

r mas

at zb

atue

se

Num

ri i

iden

tifik

imit

të m

asës

Aut

orite

ti pë

rgje

gjës

D

etyr

at

Ndi

hma

e kë

rkua

r te

knik

e Fi

llim

i Fu

ndi

Shën

im:

Num

ri i

iden

tifik

imit

të m

asës

jepe

t nga

MIE

A

utho

rite

ti pë

rgje

gjës

për

fshi

n nj

ësitë

e o

rgan

izua

ra d

he a

utor

itete

t mbi

kqyr

ëse

(akr

onim

e)

Det

yrat

për

fshi

jnë

ndr t

tjer

a:

- V

lerë

sim

in e

impa

ktit

- M

asat

në

lidhj

e m

e kr

ijim

in o

se fo

rcim

in e

inst

ituci

onev

e -

Mas

at n

ë lid

hje

me

shtr

irje

n os

e rr

egul

limin

e fu

nksi

onev

e ek

zist

uese

-

Rri

tjen

e nu

mri

t të

staf

it os

e ri

përc

aktim

in e

bur

imev

e nj

erëz

ore

- T

rain

imet

, mis

ione

t jas

htë

dhe

visi

tat s

tudi

mor

e -

Mas

at p

ër k

rijim

in e

sis

tem

eve

të la

jmër

imit/

regj

istr

imit/

mbi

kqyr

jes

- Sk

emat

org

aniz

uese

-

Mas

at p

ër ri

forc

imin

e b

ashk

ëpun

imit

duke

për

fshi

rë k

rijim

in e

gru

peve

të p

unës

ose

ko

mite

teve

dre

jtues

e (n

ë ni

vel k

ombë

tar,

rajo

nal d

he n

dërk

ombë

tar)

-

Kri

jimin

e rr

jetit

dhe

shk

ëmbi

min

e in

form

acio

nit (

përc

aktim

i i p

ikav

e të

kon

takt

it)

- Pë

rpun

imin

e s

trat

egjiv

e os

e m

etod

olog

jive

- O

rgan

izim

in e

tend

erav

e -

Rap

orte

t (ra

port

et m

onito

rues

e os

e st

udim

et e

fizi

bilit

etiti

) dhe

ana

liza

e re

zulta

teve

-

Em

ërim

in e

eks

pert

ëve

- G

odin

at/In

fras

truk

tura

-

Pajis

jet/T

ekno

logj

ia e

Info

rmac

ioni

t, T

I N

dihm

a e

kërk

uar

tekn

ike

përf

shin

pro

jekt

et n

ë va

zhdi

mës

i (tit

ulli)

ose

për

vijim

in e

pë

rcak

timit

të n

jë p

roje

kti d

uke

përf

shir

ë os

e jo

mas

a të

tjer

a (j

o m

ë sh

umë

se 2

55 k

arak

tere

). Pe

riud

ha e

zba

timit

(dat

a e

fillim

it dh

e e

përf

undi

mit

të v

epri

mta

risë

): fo

rmat

i i p

ranu

ar

ësht

ë pë

r tre

muj

or (t

regu

esit

me

shif

ra ro

mak

e I-

II-I

II-I

V)/

viti.

Meg

jitha

të k

ur in

form

acio

ni

ësht

ë në

dis

pozi

cion

dat

at d

uhet

të p

araq

iten

në fo

rmën

dd/

mm

/vvv

v or

mm

/viti

.

K

urs

Tra

jnim

i: ”P

ëraf

rim

i i L

egjis

laci

onit

të B

E d

he im

plik

imet

e ti

j”

Për

gatit

ur n

ga D

ITM

IR B

USH

ATI

& A

IDA

GU

GU

INST

ITU

TI I

TR

AJN

IMIT

TE

AD

MIN

ISTR

ATE

S PU

BLI

KE

BU

LEV

AR

DI “

ZOG

U I

PAR

E”,

GO

DIN

A 5

7, T

IRA

NE, A

LBA

NIA

TE

L: +

355

4 24

0759

FA

X: +

355

4 27

1860

w

ww

.itap

.gov

.al

4. P

ërpa

rësi

të a

fatm

esm

e 4.

1. M

asat

legj

isla

tive

Mas

at l

egjis

lativ

e pë

rfsh

ijnë

proj

ektli

gjet

që

do i

par

aqite

n Pa

rlam

entit

dhe

akt

e të

tje

ra

norm

ativ

e që

do

të m

irat

ohen

nga

Kës

hilli

i M

inis

trav

e.

(Shi

koni

, pye

tëso

rin

treg

ues

në p

ikën

2.2

.) 4.

2. M

asat

zba

tues

e Pë

rfsh

ijnë:

Pu

nën

përg

atito

re p

ër v

epri

mta

ri le

gjis

lativ

e K

rijim

in o

se z

hvill

imin

e in

stitu

cion

eve

Bas

hkëp

unim

in n

dërm

jet i

nstit

ucio

neve

Zb

atim

in e

fekt

iv d

he z

batim

in e

lig

jit n

ë fu

shën

për

katë

se (

sigu

rim

i i

pers

onel

it, t

rain

imi,

dhe

pajis

jet)

Pj

esëm

arrj

en e

sho

qëri

së c

ivile

M

onito

rim

in d

he v

lerë

sim

in

(Shi

koni

, pye

tëso

rin

treg

ues

në p

ikën

2.1

.) 4.

3. N

evoj

at F

inan

ciar

e dh

e N

dihm

a e

Hua

j M

asat

që

do të

fin

anco

hen

nga

buxh

eti i

sht

etit

ose

buri

me

të tj

era

kom

bëta

re (

pref

eroh

et s

hum

a e

deta

juar

me

një

listë

shp

jegu

ese

për ç

do v

it)

Iden

tifik

imi i

pro

jekt

eve

të v

azhd

uesh

me

dhe

të p

lani

fiku

ara

dypa

lësh

e dh

e sh

umëp

alës

he (

titul

l i s

hkur

tër,

përs

hkri

m i

shku

rtër

i pë

rbër

ësve

/vep

rim

tari

dhe

sta

tusi

i zb

atim

it).

Mas

at p

ër t

ë ci

lat

kërk

ohet

ndi

hmë

e hu

aj (

shum

at e

kër

kuar

a në

EU

RO

dhe

ide

ntif

ikim

i i

dona

torë

ve t

ë m

unds

hëm

sip

as r

aste

ve t

ë m

ëpar

shm

e os

e pë

rpar

ësiv

e pë

r të

cila

t ës

htë

rënë

da

kord

)

K

urs

Tra

jnim

i: ”P

ëraf

rim

i i L

egjis

laci

onit

të B

E d

he im

plik

imet

e ti

j”

Për

gatit

ur n

ga D

ITM

IR B

USH

ATI

& A

IDA

GU

GU

INST

ITU

TI I

TR

AJN

IMIT

TE

AD

MIN

ISTR

ATE

S PU

BLI

KE

BU

LEV

AR

DI “

ZOG

U I

PAR

E”,

GO

DIN

A 5

7, T

IRA

NE, A

LBA

NIA

TE

L: +

355

4 24

0759

FA

X: +

355

4 27

1860

w

ww

.itap

.gov

.al

Tab

ela

për

përp

arës

itë a

fatm

esm

e Li

sta

e m

asav

e le

gjis

lativ

e N

umri

i id

entif

ikim

it M

asa

kom

bëta

re

Mas

a e B

E-

së

Niv

eli i

pa

jtue

shm

ëris

ë m

e A

cqui

s C

omm

unau

tair

e

Aut

orite

ti St

atus

i i

përk

thim

it N

dihm

a e kë

rkua

r te

knik

e

Dat

a e

para

qitj

es

në

Kës

hilli

n e

Min

istr

ave

ose

në

Parl

amen

t

List

a e

mas

ave

zbat

uese

N

umri

i id

entif

ikim

it të

mas

ës

Aut

hori

teti

përg

jegj

ës

Det

yrat

N

dihm

a e

kërk

uar

tekn

ike

Filli

mi

Fund

i




www.itap.gov.al 32

V. Përparësitë afatgjata 5.1. Vazhdimësia e masave të prezantuara tashmë për të plotësuar përparësitë afatshkurtra dhe afatmesme Përshkrim konkret. 5.2. Strategji për përafrimin e legjislacionit Tabela për përparësitë afatgjata

Masa kombëtare

Masa e BE-së Përkthimi Data e parashikuar për ta paraqitur në Kshillin e Ministrave dhe/ose në Parlament




www.itap.gov.al 33

PERKTHIMI I ACQUIS COMMUNAUTAIRE SI KUSHT PER

ANETARESIMIN NE BASHKIMIN EUROPIAN 1. Baza ligjore per nje sistem multilinguist

• Neni 21 i Traktatit te Komunitetit Europian dhe Rregullorja nr. 1 e Keshillit Europian e vitit 1958 sanksionojne bazen ligjore per nje sistem multilingual brenda Bashkimit Europian. Neni 21 percakton nder te tjera se: “cdo qytetar i Bashkimit mund t’i shkruaje cdonjerit prej institucioneve ose organeve ... te permendura ne Nenin 314 dhe te marre pergjigje ne te njejten gjuhe”. Sipas Rregullores, legjislacioni i BE-se duhet hartuar ne te gjitha gjuhet zyrtare. Nderkohe, Neni 6 i saj (Rregullores) i jep mundesine institucioneve te BE-se qe te nxjerrin rregulla te posacem per plotesimin e kushteve te mesiperme.

• Diversiteti gjuhesor eshte ne te njejten kohe objektiv dhe sfide e te gjitha institucioneve te BE-se. Diversiteti gjuhesor eshte vlere dhe shenje respekti e identitetit kulturor te qytetareve te Bashkimit. Por ne te njejten kohe eshte nje e drejte demokratike. BE miraton legjislacion dhe rrjedhimisht politikat e saj jane te bazuara ne acquis communautaire. Ky legjislacion eshte drejtperdrejt i zbatueshem per qyetaret e Bashkimit, te cilet nuk mund te detyrohen te zbatojne ligje qe nuk shkruhen dhe botohen ne gjuhen e tyre amtare. Eshte kjo arsyeja qe legjislacioni botohet ne Fletoren Zyrtare te Komunitetit Europian ne te gjitha gjuhet zyrtare.

• Qytetaret e Bashkimit kane te drejte te njihen me ate cka institucionet e Bashkimit bejne ne emer dhe per llogari te tyre, duke kontribuar ne zhvillimin dhe forcimin e metejshem te tij. Eshte kjo arsyeja qe Traktati i Komunitetit Europian parashikon mundesine e komunikimit te qyetareve me institucionet ne gjuhen e tyre amtare.

• BE eshte e vetmja organizate nderkombetare ne te cilen qytetaret mund te flasin ne gjuhen e tyre amtare. Ne kete drejtim, BE-ja ballafaqohet me sfiden e fuqizimit te kapaciteteve administrative. Si pasoje e zgjerimit te fundit numri i gjuheve zyrtare nga 11 eshte rritur ne 20 ose me rreth 82%.

2. Acquis communautaire- Hierarkia e normave Përkthimi i acquis per vendet qe aspirojne anetaresimin ne BE duhet të bëhet sipas këtij rregulli: Legjislacioni parësor Përfshin Traktatet origjinale që nga krijimi i KE e më pas BE-së dhe deri tek Traktatet e tjera të Amsterdamit dhe Nicës, sikundër të gjitha Marrëveshjet e Pranimit (Treaty of Accession) të vendeve anëtare, Traktatin Kushtetues, Karten themelore te te Drejtave te Njeriut. Nenshkrimi i Marreveshjes se Pranimit shoqerohet me botimin ne Fletoren Zyrtare te Komunitetit Europian te legjislacionit paresor ne gjuhen e vendit kandidat. Marreveshja e Pranimit nenshkruhet nje vit para anetaresimit te vendit kandidat ne BE. Legjislacioni dytësor




www.itap.gov.al 34

Përfshin direktivat, rregulloret dhe vendimet, te cilat duhet te botohen te perkthyera ne gjuhen e vendit kandidat ne Fletoren Zyrtare te Komunitetit Europian ne momentin e anetaresimit. Vendimet gjyqësore të Gjykatës Europiane të Drejtësisë Përfshin vetëm vendimet të një karakteri historik, të cilat për momentin konsiderohen rreth 848, nga këto rreth 25 i përkasin Gjykatës së Shkallës së Parë. Është e padiskutueshme që jurisprudenca e Luksemburgut shërben si gur themeltar i acquis. Vendimet botohen te perkthyera ne gjuhen e vendit kandidat ne Fletoren Zyrtare te Komunitetit Europian ne momentin e anetaresimit. 2. Metodologjia e Përkthimit të acquis Ne rastin e Shqiperise, përkthimi do te organizohet fillimisht përmes krijimit të strukturave te perkthimit në Ministrinë e Integrimit Europian (Translation and Coordination Unit). Nga eksperienca e vendeve te porsa anetaresuara në BE, paraqiten dy drejtime në lidhje me organizimin e punes dhe mënyrën e përkthimit të acquis:

• përkthimi i acquis nga përkthyes të pavarur jashtë TCU (Translation and Coordination Unit),

• përkthimi i acquis nga përkthyes në TCU. Në të dy drejtimet, pjesët e përkthyera të acquis rishikohen nga ekspertë gjuhësor dhe më pas nga jurist me njohuri në gjuhë të huaja. Pasi versioni i legjislacionit të jetë i rishikuar tërësisht hidhet në “data base” CCVista (i cili instalohet nga programi TAIEX) dhe i komunikohet shërbimeve të Komisionit Europian, i cili bën çertifkimin përfundimtar të tij. 3. Volumi i punës dhe koha në dispozicion Deri në këtë moment tërësia e acquis communautaire që duhet përkthyer nga vendet që aspirojnë anëtarësimin është rreth 95.000 faqe. Në rastin e anëtarësimit të 10 vendeve të fundit në BE, acquis u përkthye në 204 volume. Duke qene se përkthimi i legjislacionit të BE-së përbën një kusht për anëtarësimin e vendit në BE, nevojitet një punë shumëvjeçare ku procesi i përkthimit duhet të ecë paralelisht me atë të përafrimit të legjislacionit. Është gjithashtu e rëndësishme që të programohen zëra buxhetorë vjetorë për përballimin e shpenzimeve për përkthimin29. 4. Krijimi, përpunimi dhe shkëmbimi i terminologjisë Procesit të përkthimit duhet t’i paraprijmë me krijimin e një bazë të dhënash dhe “glossary” në lidhje me disa fusha prioritare si tregu i brendshëm, doganat dhe tregtia, bankat, shërbimet financiare. Sektori i Përkthimit me ngritjen e tij graduale do t’i fokusoje energjitë e tij në këtë drejtim. Kjo konsiderohet e rëndësishme, jo vetëm për përdorim nga përkthyesit në vend, por edhe për t’u shkëmbyer me vendet fqinje, pasi do të ndihmonin në përkthimin e termave përkatëse.

29 Per shembull, Kroacia duke qenë se ndodhet prapa parashikon që për 2005 të shpenzojë rreth 1 milion EUR për përkthimin, ndërkohë FYROM rreth 360 mijë EUR.




www.itap.gov.al 35

5. Stadi i ndryshem i vendeve te perfshira ne Procesin e Stabilizim Asociimit

• Vendet pjesëmarrëse ne procesin e Stabilizim Asociimit ndodhen në faza të ndryshme me përkthimin e acquis. Shqipëria mund të përfitojë nga eksperienca e vendeve të përparuara në hartimin e “glossary” të ndryshëm. Në mënyrë të veçantë ne mund të përfitojmë reciprokisht me FYROM dhe Kosovën. Në rast se do të konkludonim një marrëveshje me Kosovën, buxhetit të shtetit do t’i lehtësohej barra në përballimin e kostove të përkthimit. E njëjta gjë mund të thuhet edhe në marrëdhëniet Kosovë-Serbi Mali i Zi duke njohur faktin që autoritetet e Kosovës duhet të publikojnë materialet në dy gjuhë.

• Me FYROM mund të gjenden hapësira bashkëpunimi duke kërkuar zbatimin e

Marrëveshjes së Ohrit, sipas së cilës, çdo dokument zyrtar në FYROM duhet përkthyer në dy gjuhë. Këto bashkëpunime që synojnë të nxiten nga programi TAIEX nuk janë të reja. 10 vendet e porsa antarësuara kanë bashkëpunuar në këtë drejtim (p.sh. Çekia me Sllovakinë, vendet baltike etj).

6. Përshtatja e strukturës për fillimin e procesit të përkthimit

• Për vetë kushtet e Shqipërisë, procesi duhet tenderuar (outsourcing) përmes zyrave të përkthimit, por struktura e përkthimit në Ministri duhet të jetë një menaxhuese dhe kontrolluese e procesit. Ky menaxhim duhet të reflektohet në krijimin e 3 specialiteteve brenda kësaj strukture: përkthyes, gjuhëtar dhe jurist. Pra, rishikimi i perkthimit te acquis perpara dergimit ne sherbimet e Komisionit Europian, do te behet nga Ministria e Integrimit Europian. Ne nje situate te tille, Ministria e Integrimit Europian duhet te programoje perkthimin e acquis ne perputhje me nevojat e institucioneve te linjes sipas Planit Kombetar te Perafrimit te Legjislacionit dhe zbatimit te MSA.

• Hartimi dhe miratimi i Planit për Përafrimin e Legjislacionit Shqiptar dhe

zbatimit te MSA-se do të nxjerrë në pah nevojën e ministrive të linjës dhe institucioneve të tjera për përkthimin e legjislacionit dytësor të BE-së. Në këtë drejtim, ne mund të bashkërendojmë nevojat e ministrive në përputhje me prioritetet e Planit dhe ecurinë e procesit, duke organizuar më pas procedurat e tenderimit, krijimin e një “data base” për pjesët e përkthyera dhe komunikimin me shërbimet e Komisionit përmes programit CCVista.

• Parashikohet që në rastin e Shqipërisë vëllimi i acquis të vijë në rritje por edhe

shtimi i BE-së me vende të reja sjell si pasojë përkthimin e të tjera Marrëveshjeve të Pranimit (Treaty of Accession).

7. Puna pergatitore per perkthimin Per t’i paraprire procesit te perkthimit te acquis dhe legjislacionit shqiptar, sektori i perkthimit ne Drejtorine e Perafrimit te Legjislacionit ka pergatitur dhe botuar dokumentet e meposhtem:

• Librin e Bardhe per integrimin ne tregun e brendshem • Manual mbi perdorimin e legjislacionit komunitar




www.itap.gov.al 36

• Glossary i BE-se • Adresar i institucioneve kryesore te BE-se




www.itap.gov.al 37

I. PËRAFRIMI I LEGJISLACIONIT SIPAS MSA DHE PRAKTIKAVE TË

VENDEVE TË TJERA • Kuptimi i përafrimit të legjislacionit Përafrimi i legjislacionit kombëtar më atë komunitar është pa dyshim një nga kriteret bazë për anëtarësimin e një vendi në familjen e madhe europiane. Në thelb të tij qëndron adoptimi i normave konumitare, pra i acquis communautaire, në sistemin ligjor të brendshëm. Samiti i Kopenhagenit i mbajtur më Qershor 1993, theksoi se pikërisht ky kriter, “kushtëzon krijimin e një marrëdhënie preferenciale midis komunitetit dhe vendeve të treta, si dhe mundësinë e aderimit të këtyre vendeve në Bashkimin Europian”. Procesi i përafrimit të legjislacionit nuk duhet parë si një kriter i shkëputur për tu realizuar vetëm nga vendet që synojnë antarësimin. Por ai duhet parë i lidhur me filozofinë e funksionimit të tregut të përbashkët, i cili domosdoshmërisht duhet të mbështetet në këto rregulla unike. Përdorimit i rregullave unike ka ardhur duke u zhvilluar edhe brenda vetë komunitetit. Traktati i Romës që ka themeluar Komunitetin Europian, ka parashikuar dispozita lidhur me përafrimin e legjislacionit, dhe në të njëjtën linjë me të kanë qenë dhe vendimet e Gjykakatës së Luksemburgut, të cilat në çështje të caktuara, e kanë elaboruar më tej konceptin dhe rëndësinë e përafrimit. Në literaturë, koncepti i përafrimit shpesh zëvendësohet me konceptin e harmonizimit. Të dy termat e përdorur japin impaktin e acquis në sistemin ligjor të brendshëm të një vendi.

Procesi i përafrimit të legjislacionit për vendet e treta është paksa i ndryshme nga ai që përmendëm më sipër. Procesi për vendet e treta do të thotë përafrim i ligjeve ekzistuese me ato të një regjimi të jashtëm. I parë në këtë këndvështrim duket sikur përafrimi lidhet vetëm me një proces teknik të adoptimit të legjislacionit, ndërkohë që, ai ka një efekt më të gjerë, sepse ai përfshin jo vetëm procesin e adoptimit, por dhe atë të zbatimit të normave të reja.

Shembujt e këtij procesi i gjejmë në vendet nënshkruese të Marrëveshjeve Europiane (Europe Agreement, EA), vende të cilët sot janë zyrtarisht pjesë e BE-së. Për efekt të këtij prezantimi vendeve që u futën rishtazi në BE do ti referohemi me termin vendet e EA-së (Europe Agreements countries). Në këto vende më shumë sesa përafimi në kuptimin e parë të tij, kishte rëndësi procesi i implementimit të legjislacionit. Ndaj ky proces u shtri përtej asaj që përbënte situatën institucionale, apo ekonomike të tyre, dhe me të drejtë ai u konsiderua si ndërmarrje reformash të thella, të cilat lidhen me tranzicionin ekonomik dhe europianizimin e legjislacionit. Procesi i përafrimit mbetet një sfidë po aq e rëndësishme dhe për vendet nënshkruese të Marrëveshjeve të Stabilizim Asocimit (MSA), sepse pavarësisht nga forma e ndryshme e marrëveshjes edhe këto vende pretendojnë të kënë të njejtin qëllim final: anëtarësimin e tyre në BE.




www.itap.gov.al 38

I njejti proces reformues ka ndodhur dhe pritet të ndodh dhe në vendet nënshkruese të MSA-së, të cilat nuk mbeten prapa përsa i takon llojit dhe shpejtësisë së reformave të ndjekura për të arritur këtë qëllim30.

• Përafrimi sipas MSA dhe EA në vështrim krahasues Dy marrëveshjet tipike të cilat merren në konsideratë për të analizuar përafrimin e legjislacionit janë: Marrëveshjet Europaine31 dhe Marrëveshjet e Stabilizim Asocimit32. Të dyja llojet e marrëveshjeve karakterizohen nga një tipar i përbashkët, i cili është detyrimi i shteteve nënshkruese, për të përafruar legjislacionin e tyre të brendshëm me acquis communautaire. Megjithatë përafrimi i legjislacionit i kërkuar në Marrëveshjet Europiane ndryshon nga përafrimi i legjislacionit i kërkuar nga MSA. Në të gjitha Marrëveshjet Europiane gjejmë shprehje të ngjashme si “ kushti kryesor për integrimin e vendit… në Komunitet, është përafrimi i legjislacionit ekzistues dhe atij që do të dalë në të ardhmen me atë të Komunitetit33. Ndërkohë që në MSA e nënshkruar nga Maqedonia dhe draft MSA ofruar Shqipërisë, fjala “kryesor” (major) është e zëvendësuar me fjalën “i rëndësishëm”, e cila parashikon se kushte të tjera integrimi, kanë të njejtën vlerë si ato të paraqitura në marrëveshjet e para. Ajo cka është e rëndësishme të theksohet është se në MSA fjala përafrim është shoqëruar me detyrimin për një zbatim efektiv të lëgjislacionit. Detyrimi për një zbatim efektiv të legjislacionit është theksuar disa herë gjatë raundeve të negociatave midis Shqipërisë dhe BE-së, pasi përafrimi është një nga hapat e rëndësishëm që duhet të hedhë vendi drejt progresit në rrugën e integrimit. Nga një analizë e përgjithshme që i bëhet neneve të EA-ve që lidhen me përafrimin vihet re se kjo pjesë kishte një strukturë të njejtë në të gjitha marrëveshjet dhe nenet ishin formuluar në mënyrë identike. Në çdo EA, Kapitulli 3 Titulli V, i cili i referohet procesit në fjalë parashikonte një nen që jepte në mënyrë të përgjithshme detyrimin e çdo vendi për të përafruar legjislacionin, duke u pasuar kështu nga një nen tjetër i cili përmbante një listë jo shteruese për fushat që do të përafroheshin. Neni i fundit parashikonte asistencën teknike që BE do t’u ofronte këtyre vendeve për procesin e përafrimit. MSA nga ana tjetër përmban vetëm një nen (neni 70(1) të draft MSA me Shqipërinë) që lidhet me përafrimin, sipas të cilit Shqipëria duhet të sigurojë se ligjet aktuale dhe ato ekzistuese do të përputhen gradualisht me acquis coummunautaire. I njejti formulim është përdour dhe në MSA me FYROM.

30 Përmendim këtu Kroacinë 31 Marrëveshje Europiane (Europe Agreement) ishin marrëveshjet që rregullonin dikur marrëdhëniet midis BE dhe dhjetë vendeve që aktualisht janë anëtare të unionit, si psh EA Poland, Estonia, etj. EA ka nënshkruar dhe Bullgaria dhe Rumania. 32 Marrëveshjet e Stabilizim Asocimit iu ofruan për negocim vendeve pjesmarrëse në procesin e Stabilizim Asocimit, si Kroacia, Ish Repulika Jugosllave e Maqedonisë, Shqipëria. 33 Shih Neni 67, EA Hungari, Neni 68 EA Poloni, Neni 69 EA Bullagari, etj.




www.itap.gov.al 39

Drafti i MSA me Shqipërinë parashikon dy kategori dispozitash lidhur me përafrimin

1. Dispozitat horizontale të cilat parashikohen në Titullin VI “ Përafrimi i legjislacionit, zbatimi dhe rregullat e konkurrencës” dhe kapitujt relevantë, si “Parimet e Përgjithshme” të cila mund të kualifikohen si lex generalis

2. Dispozitat vertikale të cilat përmbahen në nene të ndryshme si për shembull

ato të Titullit VIII “ Politikat e Bashkëpunimit” të cilat kualifikohen si lex specialis

EA-të nuk përmbanin një afat të përgjithshëm për përafrimin e legjislacionit, apo metoda për mënyrën sesi ai do të përafrohej. Zakonisht këto çështje ishin të negociueshme gjatë fazës së para-hyrjes (pre accession) të vendeve të EA-ve në BE. Megjithatë gjatë zbatimit të marreveshjeve vendet e EA-së i vunë vetes disa afate përsa i përket përafrimit në disa fusha kryesore. Ata plotësuan “Partneritetet të Pranimit” me një Plan Kombëtar për Përafrimin e legjislacionit. Plani parashikonte në detaje mënyrën sesi shteti do të adresonte prioritet e Partneritetit drejt integrimit europian. Plani përmbante që nga afatet e realizimit të prioriteve, deri tek fatura financiare dhe kapaciteti njerëzor për implementimin e këtij plani. Me anë të tij vendet e EA-ve matnin shpejtësinë e përafrimit në disa fusha kryesore, si psh në tregun e përbashkët, konkurrecësn, mbrojtjen punëtorëve, etj. Ndryshe nga situata e prodhuar nga EA, në MSA parashikohet një afat për përafrimin e legjislaciont. Neni 70 (2) i draft MSA së Shqipërisë parashikon se ky proces do të fillojë në momentin e nënshkrimit të Marrëveshjes dhe do të realizohet në një periudhë tranzitore prej dhjetë vjetësh34. Në pesë vitet e para do të fillojë përafrimi në fushat më krysore siç është tregu i përbashkët, konkurrenca, pronësia intelektuale, prokurimi publik, standardet dhe shërbimet financiare, etj35. Për sa i përket fushave të tjera detyrimi për përafrim shtrihet në fazën e dytë të zbatimit të marrëveshjes. Është interesante të përmendet këtu se në MSA-në me Kroacinë nuk jepen kaq shumë detaje për sa i përket përafrimit. Neni 69 i MSA me Kroacinë parashikon se ky përafrim do të nisë me nënshkrimin e marrjëveshje dhe do të përfshijë gradualisht të gjithë acquis, brenda periudhës pesë vjeçare. Kroacia ka vendosur një afat virtual deri në 2006 për përafrimin, pavarësisht nga vendimi zyrtar për anëtarësim, dhe aktualisht është duke avancuar në këtë proces. Bashkëpunimi teknik midis vendeve të EA dhe BE, parashikohet në mënyrë të detajuar në marrëveshje. Ai konsiston në një ndihmë konkrete në shkëmbimin e ekspertizës, dispozitave lidhur me informacionin, organizimin e seminareve, trajnimeve, si dhe ndihmës së komunitetit për të përkthyer legjislacionin komunitar. MSA parashikon gjithashtu se procesi i përafrimit do të zhvillohet në bazë të një asistence teknike që do të ofrojë komuniteti për këto vende. Kështu paragrafi i 3 i nenit 70 të draft MSA parashikon se përafrimi do ti nënshtrohet programeve që do të 34 Neni 70 (2) dhe neni 6 i draft MSA BE-Shqipërisë 35 Shih listën e plotë të fushave në paragrafin e 2 të nenit 70 të draft MSA




www.itap.gov.al 40

hartohen midis BE dhe Shqipërisë, megjithatë kjo asistencë nuk është e detajuar si në rastin e EA-ve.




www.itap.gov.al 41

II. PARIMET DHE METODAT E PËRAFRIMIT Për sa i përket metodologjisë së përafrimit, ka patur interpretime të ndryshme. Pavarësisht nga kjo larmi diskutimesh, është pranuar se dy metodat më të rëndësishme janë : metoda legjislative dhe metoda e interpretimit pro-europian të ligjit. Duhet theksuar se për shak të natyrës, së tij, metoda më e mirë e përafrimit është pikërisht ajo legjislative. Metodat e tjera janë të rëndësishme por ato janë sekondare dhe plotësuese të metodës së parë. Ashtu sic është shkruar dhe në dokumenta zyrtare, kjo metodë krijon një siguri të madhe ligjore si për administratën shtetërore dhe për subjektet që i zbatojnë ato. Metoda legjislative parashikon se përafrimi i legjislacionit realizohet duke amenduar legjislacionin në fuqi, si dhe duke krijuar ligje të reja kur është e nevojshme. Metoda legjislative e përafrimit të legjislacionit është e lidhur dhe me burimet e ndryshme të ligjeve europiane. Në përgjithësi kjo metode lidhet si me legjislacionin parësor dhe atë sekondar. Në pjesën më të madhe të rasteve, përputhja e ligjeve të vendeve të asociuara me legjislacionin primar, nuk u ka sjellë probleme vendeve kandidate, por në disa raste është dashur dhe ndryshimi i Kushtetutës. Pjesa më e madhe e përafrimit lidhet më shumë me legjislacionin sekondar, pikërisht atë të specifikuar në nenin 249 të Traktatit të Romës gjatë fazës së para hyrjes. Në momentin anëtarësimit, fillojnë dhe aplikohen direkt rregulloret e dala nga Komisioni. Pra në këtë situatë zbatimi të rregullores do të zëvendësojë automatikisht legjislacionin vendas. Disi më e lehtë paraqitet situata për direktivat, pasi këto të fundit në çdo rast për zbatimi kërkojnë marrjen e masave nga ana e shteteve për implementimin e tyre. Siç është sqaruar dhe më parë, pjesë e acquis është dhe jurisprudenca e Gjykatës së Luksenburgut, e cila nuk kërkon një proces të mirëfilltë përafrimi, por një intepretim të legjislacionit të brendshëm në frymën e vendimeve të kësaj gjykate. Metoda e dytë e përafrimit të legjislacionit është metoda e interpretimit europian të legjislacionit të brendshëm. Duhet theksuar se kjo është metoda më e lehtë dhe më pak e kushtueshme për përafrimit të legjislacionit. Por, pavarësisht nga ky fakt, kjo metodë është e natyrës zëvendesuese, dhe për pasojë ajo nuk mund të përdoret për të shmangur vështirësitë ligjore. Një pyetje që ngrihet më të drejtë në këtë rast është sesa larg duhet të shkojë gjykata e një vendi të asociuar kur përdor këtë instrument interpretues. Megjithëse nuk ka guida për aplikimin e kësaj metode, metoda zbatohet drejtpërdrejt kur ligjet vendase të përafruara me ato europiane janë të qarta dhe jo ambigue. Së fundmi është gjithmonë e dëshirueshme që gjykatat të kujdesen për të patur në konsideratë ligjet europiane dhe vendimet e Gjykatës së Luksenburgut, kur hartojnë vendimet e tyre. Ky parim duhet të shtrihet dhe në ato raste kur gjykatat janë duke aplikuar një ligj jo konfrom acquis gjatë fazës para hyrjes në BE. Përjashtim nga kjo frymë interpretimi bëhet në rastet kur ka arsye ekonomike sociale të cilat pengojnë këtë interpretim.




www.itap.gov.al 42

III. FORCIMI I ADMINISTRATËS PËR IMPLEMENTIMIN E ACQUIS Forcimi i administratës publike dhe i gjyqësorit është një proces natyrshëm i cili nuk duhet konsideruar i shkëputur nga reformat dhe nismat e tjera që ndërmerr çdo vend gjatë procesit të integrimit europian. Kjo reformë bën të munduar dhe realizimin e një nga kritereve të Kopenhagenit i cili lidhet me kapacitetin e vendit kandidat për të implemtuar acquis communautaire. Demokratizimi, modernizimi dhe decentralizimi ishin tre principet bazë të refomës administrative të zhvilluara në vendet e EA-ve36. Pikërisht forcimi i adminstratës publike ishte parashikuar si prioritet kyç afatshkurtër i partneritit të pranimit. Reformimi i administratës publike depërtoi në vendet e EA-ve deri në ri-orgnazimin e qeverisë dhe institucioneve të tjera të lidhura me të. Kështu në Hungari reforma në administratë parashikonte një përcaktim të ri të detyrave dhe kompetencave brenda ministrive, në mënyrë që të përmirësohej fuksionimi i administratës publike. Ajo fokusohej gjithatu në përdorimin në mënyrë të vazhdueshme të analizave kosto- përfitim në zbatimin e detyrave të administratës; racionalizimin e shërbimeve publike; zhvillimin e teknologjisë së informimit, duke përfshirë ndër të tjera forcimin e dialogut të përhershëm midis pushtetit qendror dhe atij lokal. Në rastin e Rumanisë një nga hapat që i dha impuls koordinimit të punës për zbatimin e politikave euorpiane ishte pikërisht futja e departamentit të Integrimit Europian në Ministrinë e Jashtme. Për të përmirësuar punën e nënpunësve civilë, si Rumania dhe Bullgaria, amenduan ligjet e tyre ekzistuese të Statusit të Nënpunësit Civil37. Ligjet në dyja vendet reflektonin standarded europiane në këtë fushë dhe konkretisht: akses të lirë tek administrata publike bazuar në konkurrencë; krijimi i një zyre për punët e administratës publike dhe formulimin e parimeve bazë për të patur një staf rezultativ. E njejta situatë paraqitet dhe në rastin e Kroacisë, ku refoma administrative për t’ju përshtatur proceseve shtrihej në tre drejtime kryesore: Së pari reformimi institucional, pra i strukturës administrative; Së dyti ndryshimi i procedurave të vendimmarrjes; Së treti shtimi i kapaciteteve njerëzore në administratë. Për të realizuar të parën u morën masa për të krijuar një department për integrimin europian pranë cdo ministrie; për decentralizimin e programeve të asistencës komunitare dhe krijimin e këshillave për çeshtjet e integrimit europian. Drejtimi i dytë konsiston në marrjen e disa masave që lidhen me procedurat e vendimmarrjes në qeveri, parlament, si dhe përdorimin e instrumentave të ndryshëm,

36 Shih G Sander “ Public Administration “ në Handbook on European Enlargement, TMC Asser Institute, 2002 37 Ligji për Statusin e Nënpunësit Civil në Rumani, u amendua në 1999 ndërsa në Bullagari në nëntor 1998




www.itap.gov.al 43

pra jo vetëm ligjet për zbatimin e politikave. Në të nëjtën kohë u realizua dhe tabela e përpuethshmërisë të ligjeve aktuale me ato euopiane. Tashmë për Kroacinë udhërrefyese e politikavë është MSA dhe Plani Kombëtëtar për Integrimin e vendit në BE. Në bazë të këtyre dokumentave i jepe përgjigje tre W-ve38: What - çfarë do të adresohet Who - kush do të realizojë implementimin When - cilat janë afatet e vendosura për këto masa Ndërkohë janë ngritur grupe teknike pune për përafrimin dhe janë vendosur procedura detyruese për informim të vazhdueshëm cdo një muaj në Ministrinë e Integrimit Kroat, dhe kjo e fundit bën raportin përfundimtar në qeveri. Vlerësimi i Legjislacionit (RIA) është gjithashtu duke u përdorur në Kroaci dhe është pjëse përbërëse e drejtimit të dytë të reformave. Për sa i përket forcimit të kapaciteteve njerëzore, Kroacia si edhe në rastet e lart përmendura, parashikon rritjen e konkurrencës, marrjen në punë në bazë të meritokracisë dhe forcim të kritereve të punësimit. Në të njejtën kohë vazhdojnë dhe trajnimet e administratës për çështjet europiane. • Forcimi Administratës në Shqipëri Drejtimet kryesore të reformës administrative në vendet e sipërpërmendura kanë relevancë dhe për Shqipërinë. Dokumenti i Planit të Veprimit të Qeverisë Shqiptare në kuadër të Partneritetit Europian e vë Reformën Adiministrative në krye të listës së prioritetve që përmbahen në këtë dokument. Së pari reforma administrative në Shqipëri do të fokusohet në përmirësimin e ligjit dhe Statusit të Nënpunësit Civil, duke përfshirë tek procedurat për rekrutimin, rritjen e konkurrencës dhe trasparencës në përzgjedhje, si dhe rritjen e sigurisë së jëtëgjatësisë së nënpunësit civil në administratë. Është parashikuar gjithashtu dhe thithja e personave të diplomuar jashtë Shqipërisë. Së dyti reforma do të shtrihet në rishikimin dhe strukturimin e administratës shtetërore. Në këtë kuadër to të merren masa për riformulimin dhe racionalizimin e strukturave aktuale adiministrative, misionit të tyre, duke përfshirë këtu dhe agjensitë dhe drejtoritë e pavaraura. Së treti reforma do të fokusohet në zhvillimin e teknologjisë së informacionit dhe komunikimit, e cila do të ndihmojë në veprimtarinë e përditshme të administratës publike. Për këtë janë parashikuar masa për ngritjen e komiteteve ndërministrore për ICT, përmirësimi i faqeve të internetit për cdo ministri, njohja me praktikën e vendeve të tjera, etj39. Gjatë analizave që i janë bërë situatës aktuale të kapaciteteve adiminstrative në Shqipëri, është vënë re se ka mungesë kapaciteti për zbatimin e acquis. 38 Marrë nga “ Administrative reform and Institutional Building, Rasti i Kroacisë , Europa Institute, Sofia Nëntor 2004 39 Plan i veprimit për zbatimin e prioriteteve të Dokumentit të Partneritetit Europian.




www.itap.gov.al 44

Në disa raste, fushat të cilat parashikohen në draft i MSA janë të panjohura për realitetin shqiptar,dhe si rrjedhojë lind nevoja e ngritjes së strukturave të reja dhe ristrukturimit të atyre ekzistuese në përputhje me fushat e acquis. Për shembull, procesi i standardizimit të produkteve kërkon që akreditimi i laboratorëve të ndahet nga drejtoria e standardizimit, dhe për këtë arsye u ngrit Drejtoria e Akreditimit. Në bazë të nenit 71 të draft MSA i cili flet për mbrotjen e konkurrencës u ngrit një autoritet i pavarur i konkurrencës, i cili zëvendësoi drejtorinë e konkurrencës në varësi të Ministrisë së Ekonomisë. U ngrit gjithashtu dhe një Drejtori për Ndihmën Shtetërore e cila më parë nuk kishte patur një rregullim të mirëfilltë në Shqipëri. Forcimi i departamenteve që lidhen me integrimin së bashku me ato ligjore brenda ministrive të linjës mbetet një domosdoshmëri për sjelljen në vijë të legjislacionit me atë komunitar. Nga analizat që janë bërë del se ka një mungesë kapaciteit në këto ministri për të realizuar këtë proces, mungesë kjo që vihet re dhe në ministrinë e integrimit europian.




www.itap.gov.al 45

IV. PËRAFRIMI I LEGJISLACIONIT NË FUSHËN E PRONËSISË INTELEKTUALE

Koncepti i përafrimit të legjislacionit, ashtu sic është adresuar më sipër, konsiston në një përputhje të plotë të lëgjislacionit kombëtar më atë komunitar, jo vetëm për legjislacionin ekzistues por dhe për atë që do të dalë në ardhmen. Megjithatë ky proces do të varet nga stadi i integrimit të një vendi në BE. Cdo të thotë të përafrosh legjislacionin në fushën e pronësisë intelektuale në stadin në të cilën ndodhe aktualisht Shqipëria Fillimisht procesi duhet të fillojë me konslutimin e dokumentave kryesor, dhe në rastin tonë konkret është Draft MSA, Partneriteti dhe Agenda e Selanikut. Para së gjithash duhet kujtuar se ky proces është gradual, cka do të thotë që reformat duhen bërë hap pas hapi. Pra për momentin kërkohet një analizë e situates aktuale dhe nxjerrja e prioriteteve që do të adresohen në të ardhmen. Në çdo rast ne do të jemi të prekur nga ligjet e reja që do të nxjerrë BE në këtë fushë, qoftë në pozitën e vendit të asociuar, qoftë në pozitën e vendit anëtar. Cfarë kërkohet në kuadër të MSA për pronësinë intelektuale (IP)? Neni 73 i draft marrëveshjes parashikon se palët e marrëveshjes duhet të sigurojnë mbrojtje të pronësisë intelektuale dhe se Shqipëria duhet që brenda 4 vjetëve që nga hyrja në fuqi e marrëveshjes, të marra masat për të siguruar një mbrojtje të ngjashme të IP me atë të komunitetit. Dokumenti i Partneritetit parashikon në vija të përgjithshme stadin e refomave dhe kuadrin legjislativ dhe institucional për të realizuar këto reforma. Parashikohet gjithashtu dhe detyrimi i Shqipërisë për të aderuar në konventa ndërkombëtare në këtë fushë. Cdo të thotë të realizosh një mbrotje të ngjashme sipas nenit 73 të MSA? Për të realizuar këtë fillimisht është e nevojshme të shikohet se cfarë legjislacioni komunitar ekziton në këtë fushë. Pronësia intelektuale është e ndarë në disa fusha, sic janë: patentat; market tregtare; e drejta e autorit, treguesit gjeografikë e tjerë. Në këtë fazë asistenca e huaj është gjithmonë e domosdoshme. Pas një analizimi që i bëhet legjislacionit kumunitar për secilën nga këto nënceshtje fillohet dhe analizohet situate aktuale në Shqipëri. A ka legjislacion për secilën nga këto fusha dhe nëse ky legjislacion ekziston, sa i përputhur është ai më acquis ? Dy ligjet kryesore, në këtë fushë ai i Pronësisë Industriale dhe ai i Mbrojtjes së të Drejtës së Autori kanë mbaruar së draftuari. Pikërisht nisma për të amenduar ligjet ekzistuese, erdhi si rrjedhojë e reformave që duheshin marrë në kuadër të procesit të integrimit. Për dy ligjet kryesore, atë për pronësinë industriale ( ku futen market patentat, etj ) Drejtoria e Markave dhe e Patentave, dhe për të drejtën e autorit, Drejtoria Juridike e Ministrisë së Kulturës, paraqitën tabelën e përpuetheshmërisë,




www.itap.gov.al 46

domethënë u pa për çdo nen, çfarë direktive apo rregullore ishte patur parasysh. Ne disa raste citoheshin dhe nenet konkrete të direktivës së përkthyer dhe të futur në ligjin tonë të brendshëm. Kur analizohet ligji komunitar dhe kuadri legjislativ i brendshëm vihen re dhe boshllëqet që ekzitojnë. Në rastin tonë konkret u vu re se nuk ishin adresuar fare disa nga direktivat europiane dhe më konkretisht, ajo për zbatimin e të drejtave të pronësisë intelektuale, direktivë kjo e 2004, si edhe direktiva për marrjen e masave nga ana e doganave për ndalimin e mallrave piratë. Nga ana tjetër kjo fushë është e pasur me konventa dhe marrëveshje ndërkombëtare, në të cilat Shqipëria dhe BE-ja janë anëtarë. Pra adresimi me kujdes i tyre në legjislacionin e brendshëm është një angazhim i dyfishtë. Në rastin konkret ligjet për pronësinë intelektuale dhe ai për të drejtën e aurorit i referohen në një pjesë të madhe TRIPs-it40 , marrëveshje në të cilën është dhe BE. Plotësimi i boshllëqeve ligjore duke patur si udhërrëfyes legjislacionin europian dhe konventat ndërkombëtare shërbeu për plotësimin të kësaj faze që është pikërisht përcaktimi i prioriteteve afatshkurtër, afatmesëm dhe afatgjatë. Së bashku me evidentimin e kuadrit ligjor, realizohet dhe evidentimi i kuadrit institucional. Pra që do të thotë se cila institucione marrin pjesë në këtë proces që nga ato vendimmarrës deri në ato implementues, si edhe kapacitetet dhe financimi i secilit institucion. Me anë të këtij vlerësimi u bë e mundur të kuptohej jo vetëm se kush është aktor në këtë proces, por dhe cilat janë nevojat për tu plotësuar më staf dhe nevojat për trajnim në këtë fushë. Në fushën e pronësise intelektuale vihet re se dy organizmat kryesor janë Zyra e Patentave dhe Markave dhe Ministria e Kulturës/për të drejtën e aurorit. Megjithatë u vu re se jo më pak të rëndësishëm janë doganat, gjykatat, zyra e taksave, prokuroria e tjerë. Roli i gjykatës, drejtorive të doganave, zyrës së taksave dhe tatimeve, është shumë i domosdoshëm për sa i përket pjesës së zbatimit dhe mbrojtjes së të drejtave që rrjedhin nga pronësia intelektuale. Duke eveidentuar fushat dhe institucionet, përcaktohet dhe se cfarë nevojash ka për të trajnuar stafet përkatëse për implementimin e acquis në këtë fushë. Nga ana tjetër vihet re se mungon një bashkepunim institucional, i institucioneve të sipërpërmenura, i cili do të bënte më efektiv sistemin. Ndërgjegjësimi i publikut dhe bashkëpunumi me të tretët rrjedh si detyrim jo vetëm nga Agenda e Selanikut, por dhe nga vetë nevoja për të patur një zbatim sa më të mirë të këtyre normave. Ndaj institucionet përkatëse do të marrin të gjitha masat për sqarimin dhe informimin e vazhdueshëm në kë të fushë.

40 Marrëveshja për aspektet tregtare të pronësisë intelektuale në kuadër të OBT-së




www.itap.gov.al 47

Problemet e sipërpërmendura u vendosën nga institucionet përkatëse në mënyrë të strukturuar në planin e përafrimit sipas rubrikave të përcaktuara në metodologjinë e përafrimit. Duhet theksuar se plani i përafrimit në këtë fazë është më tepër një “ushtrim”, për të provuar aftësitë tona në kuadër të këtij procesi gjithëpërfshirës reformash dhe ndryshimesh. Në të njejtën kohë ai është një hap pararendës për fillimin e zbatimit të detyrimeve që do të rrjedhin nga zbatimi i MSA, të cilat nuk janë gjë tjetër vecse detryime ligjore dhe angazhime institucionale.




www.itap.gov.al 48

MARRËVESHJET E ASOCIIMIT ME BASHKIMIN EUROPIAN: VULLNET POLITIK APO DETYRIM LIGJOR?

Hapja e negociatave për nëshkrimin e Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit (më poshtë “MSA”) midis Republikës së Shqipërisë dhe Komunitetit Europian dhe vendeve anëtare të Bashkimit Europian, shënon fillimin e një kapitulli të ri për zhvillimin e politikave institucionale, ligjore dhe ekonomike të Shqipërisë, me qëllim harmonizimin e tyre me standardet europiane. Integrimi europian - aq i përfolur dhe i dëshiruar për të gjitha vendet e dala nga sistemet totalitare, përfshirë këtu edhe 10 vendet kandidate që pritet të anëtarësohen në BE vitin që vjen - përcakton detyrime dhe kërkon ndërmarrjen e angazhimeve konkrete për përmbushjen e sfidave të së ardhmes41.

Komuniteti Europian gjatë ekzistencës së tij ka lidhur marrëveshje, të cilat duke iu përshtatur nevojave të vendit palë, kanë qenë të natyrave të ndryshme. Megjithatë, përtej përmbajtjes së tyre, marrëveshjet e asociimit janë konsideruar gjithnjë si një instrument specifik për anëtarësimin potencial të vendeve nënshkruese në BE. Në këtë kontekst, për të kuptuar sa më mirë dinamikën e këtyre zhvillimive, nevojitet një analizë ligjore me theks të veçantë në mënyrën sesi lidhen dhe funksionojnë këto lloj marrëveshjesh. Për këtë qëllim, struktura e këtij artikulli do të jetë si më poshtë.

Në pjesën e parë do të analizojmë problemet ligjore që lindin nga aplikimi i Nenit 310 të Traktatit të Komunitetit mbi të cilën lidhen këto marrëveshje. Në pjesën e dytë do të pasqyrojmë shkurtimisht evoluimin e llojeve të ndryshme të marrëveshjeve të asociimit. Pjesa e tretë do të ketë në themel të saj dallimet që ekzistojnë midis marrëveshjeve të asociimit (më poshtë “MA”) ose siç njihen ndryshe marrëveshje europiane (ME), dhe MSA-ve. Në pjesën e fundit do të fokusohemi tek Shqipëria, duke iu referuar marrëdhënieve aktuale që ka vendi ynë me BE-në, si dhe kuadrit të përgjithshëm të projektit të MSA-së me Shqipërinë.

Theksojmë që në fillim se analiza e mëposhtme nuk merr përsipër të ezaurojë të gjithë problematikën e këtyrë marrëveshjeve, pasi evoluimi i tyre nuk mund të përmblidhet në një numër të limituar faqesh. 2. Baza ligjore për nënshkrimin e marrëveshjeve të asociimit Natyra e marrëveshjeve, që ka lidhur Komuniteti Evropian me të tretët, ka qenë e ndryshme dhe e larmishme. Kjo larmi është kushtëzuar si nga baza ligjore mbi të cilën krijohen marrëveshjet, ashtu dhe nga qëllimet dhe objektivat, të cilat ato synojnë të arrijnë. Kompetencat komunitare në marrëdhëniet e jashtme të BE-së janë të limituara në fusha të tilla si politikat e përbashkëta tregtare dhe lidhja e marrëveshjeve të asociimit42. Marrëveshjet e asociimit lidhen mbi bazën e nenit 310 (ish 238) të Traktatit të KE-së, i cili parashikon se:

41 Dhjetë vendet që do të anëtarësohen në maj të vitit 2004 janë: Polonia, Republika Çeke, Hungaria, Sllovenia, Sllovakia, Qiproja, Malta dhe tri Republikat Baltike. 42 Dy fushat janë pjesë e kompetencave komunitare bashkë me të drejtën që ka Komuniteti për të marrë pjesë në marrëveshje ndërkombëtare dhe për të aderuar në organizma ndërkombëtarë, përfshirë këtu edhe Organizatën Botërore të Tregtisë. Shih për më shumë, D. O. Keeffe “ Exclusive Concurrent and shared Competence” in A. Dashwood Ch. Hillian (eds) “The General Law of E.C External Relations, Cambridge 2000, K 10.




www.itap.gov.al 49

Komuniteti mund të përfundojë, me një ose më shumë shtete ose organizata ndërkombëtare, marrëveshje që krijojnë një asociim që përmban të drejta dhe detyrime të ndërsjellta, veprime të përbashkëta dhe procedura specifike.

Një problem i rëndësishëm adresohet nga formulimi i këtij neni. Së pari, përveç përkufizimit të dy koncepteve ‘akte të përbashkëta’ dhe ‘procedura specifike’, nuk gjendet asnjë përkufizim se çfarë do të thotë ‘asociim’ pra, se çfarë duhet të përmbajë një marrëveshje e tillë43. Disa marrëveshje, edhe pse janë lidhur në bazë të nenit të sipërpërmendur, nuk janë titulluar marrëveshje asociimi. Për shembull, marrëveshjet që ka lidhur Komuniteti me vendet e Detit Mesdhe, duke mos pasur si qëllim integrimin e këtyre vendeve në BE, janë quajtur marrëveshje bashkëpunimi44.

Paqartësisë në lidhje me konceptin e ‘asociimit’ të parashikuar në nenin 310 të Traktatit të KE-së i vjen në ndihmë vendimi i Gjykatës Europiane të Drejtësisë në çështjen Demirel v Stadt Schwabisch Gmund 45. Për herë të parë u soll para kësaj Gjykate interpretimi i komptencave të jashtme të Komunitetit bazuar në nenin 310 të Traktatit. Çështja kishte në thelb të saj lëvizjen e lirë të punëtorëve, duke marrë shkas nga Marrëveshja e Asociimit që ishte nënshkruar midis KE-së dhe Turqisë në vitin 1963. Për të përcaktuar natyrën dhe limitet e këtyre kompetencave, Gjykata sqaroi fillimisht konceptin e ‘asociimit’, duke dhënë në një farë mënyre një përkufizim të përgjithshëm se çfarë nënkupton më të. Gjykata e përkufizon marrëveshjen e asociimit si:

Një mjet që krijon lidhje speciale e të privilegjuara të vendeve të treta me Komunitetin, të cilat nga ana e tyre marrin pjesë në sistemin komunitar. Nga ana tjetër, Komuniteti, bazuar edhe në nenin 238, duhet të garantojë marrjen e masave për të gjitha fushat që mbulon traktati 46.

Me të njëjtin arsyetim shfaqet edhe Avokati i Përgjithshëm47 Darmon, i cili në opinionin e tij thekson se:

Një nga qëllimet e marrëveshjes është krijimi i kufijve të afërt për të gjithë shtetasit turq dhe komunitar me qëllim futjen e Turqisë në këtë Komunitet48”.

Pavarësisht nga interpretimi i mësipërm i Gjykatës së Luksemburgut, dy probleme mbeten ende për t’u zgjidhur: Së pari, sa larg shkojnë lidhjet që krijohen nga këto marrëveshje me Komunitetin dhe, së dyti, çfarë nënkupton ‘shumë integrim’, i cili

43 P. Eeckhout “External Competence, express and implied powers-common commercial policy powers”, nga “EC law distant lerning course”, Centre of European law, Kings College London, 2003, fq.1. 44 S. Peers “EC Framework of International Relations: Co-operation, Partnership and Association” in A. Dashwood & Ch Hillian (Eds) “The General Law of EC External Relations” Cambridge 2000, K 11. 45 Çështja 12/86, Meryem Demirel v Stadt Schwabisch Gmund, ECR 3719, 1987. 46 Meryem Demirel v Stadt Schwabisch Gmund, ibid. para 9. 47 Avokati i Përgjithshëm asiston të gjitha çështjet në Gjykatën Europiane të Drejtësisë. Pasi palët bëjnë paraqitjen përmbledhës të çështjes dhe përpara se Gjykata të japë vendimin, Avokati i Përgjithshëm paraqet një opinionin të pavaruar për çështjen. Opinonet e tij janë rekomanduese dhe jo të detyrueshme për t’u zbatuar nga Gjykata. Megjithatë, ato janë të rëndësishme dhe jo rrallëherë arsyetimi i tij ligjor ndiqet nga Gjykata. Një vend të veçantë ato zënë në analizat akademike të çështjeve themelore që sjellin risi nga pikëpamja jurisprudenciale e së drejtës komunitare. Shih për më shumë, nenin 222, si dhe ‘Wyatt & Dashwood’s “European Union Law”, 4 ed, Sweet Maxwell, 193-194, 2002. 48 Shih Opinion e Avokatit të Përgjithshëm Darmon për çështjen Demirel, supra note 5, para 5.




www.itap.gov.al 50

duhet të përfshihet në marrëveshjet e asociimit, që janë konsideruar si instrumentë për një integrim potencial të shtetit palë në BE.

Përkundër qasjes doktrinare, këto probleme gjejnë zgjidhje më së miri në zbatimin praktik të marrëveshjeve ekzistuese. E thënë ndryshe, pa iu referuar praktikës shumëvjeçare është e vështirë të flitet me saktësi për qëllime eksplicite, të cilat synohen të arrihen nga këto marrëveshje dhe për antarësim të vendeve nënshkruese në BE. Për këtë qëllim, në vijim do të përqendrohemi në evoluimin e situates, duke pasur në vëmendje praktikën e disa shteteve. Pra, do të trajtojmë disa lloj marrëveshjesh që kanë lidhur ato (shtetet) me Komunitetin. 2.1 Marrëveshtjet e para të asociimit Praktika komunitare për lidhjen dhe nënshkrimin e marrëveshjeve të asociimit daton që më 1960, kohë në të cilën Turqia dhe Greqia lidhën këto lloj marrëveshjesh me Komunitetin Europian. Duke iu referur së pari marrëveshjeve me Turqinë, Greqinë ose Qipron dhe Maltën, antarësimi në Komunitet ka qenë eventual dhe të katra marëveshjet kanë pasur si qëllim një integrim të vendeve të ndërsjella në bashkimin doganor të KE-së.

Marrëveshjet e nënshkruara me Turqinë dhe Greqinë parashikonin që në fillim shtrirjen e katër lirive49 dhe rregullave të tregut të përbashkët dhe atë të politikave bujqësore të zbatuara nga Komuniteti50. Pra, në të gjitha rastet e lartpërmendura ështe cakuar një nivel integrimi që duhet të përmbajë marrëveshja, duke krijuar kështu një test të domosdoshëm për vlerësimin e marrëveshjeve që u lidhën më vonë.

Megjithatë, nga të gjitha këto vende, aktualisht anëtare në BE është vetëm Greqia. Ndërsa, Malta dhe Qiproja priten të antarësohen bashkë me vendet e Europës Qëndrore dhe Lindore vitin që vjen. Turqia, nga ana tjetër, është pjesë e bashkimit doganor me BE-në dhe pjesë e shumë programeve të BE-së, por aktualisht ajo nuk gëzon statusin e vendeve të sipërpërmendura. 2.2 Marrëveshjet europiane Një situatë e veçantë u krijua dhe nga të ashtuquajturat marrëveshje europiane, ku kryesisht janë përfshirë vendet kandidate të Evropës Qëndrore dhe Lindore, si dhe vendet Baltike. Ky lloj i dytë i marrëvshjeve të asociimit, u lançua për herë të parë më 1994 dhe ka shërbyer si model për hartimin e llojit të tretë të marrëveshjeve që janë ato të stabilizim-asociimit51.

Këto marrëveshje nuk parashikojnë antarësim, adoptim të bashkimit doganor ose rregullave të tregut të përbashkët. Gjithsesi, këto vende janë konsideruar si ‘legjitime’ për t’u anëtarësuar dhe pse në asnjë dispozitë të marrëveshjes nuk përcaktohet në mënyrë eksplicite antarësimi. Këto marrëveshje synonin që në fillim harmonizimin e

49 Katër liritë konsistojnë në: levizjen e lirë të personave, mallrave, shërbimeve dhe kapitaleve. 50 Shih: S Peers, supra note 4, K 11. 51 A Ott “Different forms of EC Agreememnts” in International Agreements in the European Community legal order and in the legal orders of the Member States (K 1) fq. 206, in A Ott & K Inglis (eds) Handbook on European Enlargement, A commentary of the enlargement process, TMC Asser Press 2002.




www.itap.gov.al 51

legjislacionit të tyre me atë të KE-së. Përpos kësaj, vendet nënshkruese e zgjeruan rrethin e integrimit përtej asaj çka parashikonte marrëveshja e asociimit, duke adoptuar legjislacionin komunitar në praktikën e përditshme edhe jashtë kuadrit të marrëveshjes. Pra, përmes kësaj praktike, vendet nënshkruese të marrëveshjeve europiane i dhanë procesit të integrimit një dimension real në jetën e përditshme. MA mbulojnë një numër të konsiderueshëm të çështjeve komunitare, megjithëse kanë qenë të kufizuara kryesisht në lirinë e themelimit dhe të ofrimit të shërbimeve. Nga sa evidentuam më sipër, dhe duke u bazuar në testin e vendosur nga marrëveshjet e para, mund të themi se një nivel i konsiderueshëm integrimi parashikohet edhe në këto marrëveshje52. 2.3 Marrëveshje të tjera Një situatë disi e ndryshme paraqitet për marrëveshjet e tjera të lidhura në bazë të nenit 310 të Traktatit të KE-së. Këtu vlen të përmendim vendet e Konventës së Lomes53 ose vendet e Mesdheut. Veçantia e këtyre marrëveshjeve qëndron pikërisht në marrëdhënien e pandërsjellë që krijohet, e theksuar kjo sidomos në fushën e tregtisë dhe deri diku në anashkalimin e detyrimeve që rrjedhin nga neni 310. Komuniteti parashikon përfitime asimetrike për këto vende, por ajo që mbetet për t’u diskutuar është fakti nëse këto lloj marrëveshjesh të pandërsjella krijojnë ndonjë shteg për integrim. Praktika ka treguar se përveç asistencës financiare dhe rregullimit të marrëdhënieve në fushën e tregtisë, asgjë më shumë nuk synohet të arrihet. Duke qënë se këto marrëveshje krijojnë marrëdhënie të pandërsjella dhe vendet në fjalë janë pak të zhvilluara, integrimi i tyre konsiderohet i vështirë dhe pothuajse i pamundur në BE. Marrëveshje të tilla janë konsiderur marrëveshje të përziera, çka do të thotë se, në rast të nënshkrimit të tyre, ato janë subjekt i ratifikimit nga parlamentet e vendeve anëtare të Komuntetit, detyrim ky që parashikohet edhe për marrëveshjet e asociimit54. 2.3 Marrëveshjet e stabilizim-asociimit Marrëveshjet e stabilizim-asociimit janë përkufizuar si një lloj i veçantë i marrëveshjeve që lidh Komuniteti, të cilat krijojnë detyrime asimetrike për palët. Lloje të tilla marrëveshjesh janë lidhur ose janë në proces nënshkrimi me vendet e Ballkanit Perëndimor. Të tilla marrëveshje janë konsideruar si një hap i rëndësishëm për vendosjen e një bashkëpunimi të ngushtë të vendeve ballkanike me Komunitetin55. Gjithnjë është theksuar nga instanca të ndryshme komunitare se një Europë pa

52 Ibid. 53 Koventa Lomé që ka zëvendësuar Konventën e Yaounde ëshë nënshkruar midis vendeve të Afrikës, Karaibeve, vendeve të Paqësorit, vendeve anëtare në Kotonou dhe KE-së. 54 Në mënyrë më të detajuar, për llojet e marrëveshjeve që lidh Komuniteti, shih, A Rosas “The European Union and Mixed Agreements”, in A Dashwood Ch Hillian (eds) “The General Law of E.C External Relations, Cambridge 2000, K 13. 55 MSA është nënshkruar me ish –Republikën Jugosllave të Maqedonisë dhe me Kroacinë. Për sa i përket vendeve të tjera të Ballkanit, përfshirë ish- Jugosllavinë dhe Bosnje-Hercegovinën, BE ka lançuar një program të ri të quajtur “Procesi i Stabilizim-Asociimit”, dhe vende të tilla përfitojnë nga Programi CARDS dhe Agjensia Europiane për Rindërtim. Shih për këtë gjithashtu: Memon e Komisionit Europian 01/127, 6 prill 2001.




www.itap.gov.al 52

Ballkanin do të mbetet e cunguar dhe pse jo e pa stabilizuar, çka u rikonfirmua në Deklaratën e Selanikut56. Ballkani, si një nga zonat më të “nxehta” të Europës ka qenë gjithmonë pjesë e debateve dhe strategjive të ndryshme nga ato të zbatuara më parë në vendet e Europës Qëndorore dhe Lindore. Madje, shtetet ballkanike janë pjesë e një programi të veçantë të lançuar për vendet e Europës Juglindore, të quajtur proces për stabilitet dhe fqinjësi të mirë në këtë rajon. Nisma e parë për fillimin e këtij procesi të ri u paraqit në Samitin e Royaumont-it në vitin 1996. Vendet pjesëmarrëse mbështetën idenë e përqasjes rajonale, si dhe zbatimin me përpikmëri të angazhimeve që rridhnin prej Marrëveshjes së Dayton-it që synonte asokohe një stabilitet politik dhe prosperitet ekonomik për këto vende57. Në të vërtetë, përqasja rajonale krijon kushte për zhvillimin e marrëdhënieve politike dhe ekonomike, të cilat BE-ja i ka zbatuar në kuadrin e Konventave të Lomé-s58. Gjatë procesit të stabilizim-asociimit është parashikuar se pa përmbushjen e kritereve të Këshillit të Kopenhagenit të vitit 1993 nga këto vende, nuk mund të konsiderohet një integrim i tyre në BE. Këto kritere përfshijnë krijimin e kushteve politike dhe ekonomike që garantojnë inter alia stabilitetin e institucioneve, sundimin e së drejtës, respektimin e të drejtave të njeriut dhe mbrojtjen e minoriteteve, si premisë për anatarësim në BE. Në vitin 1999, Këshilli Europian i Helsinkit59 vlerësoi përmbushjen e këtyre kritereve nga vendet e Ballkanit si një parakusht për antarësim në familjen europiane. Një kriter tjetër i rëndësishëm në lidhje me anëtarësimin në BE është dhe anëtarësimi në Këshillin e Europës dhe Konventën Europiane të të Drejtave të Njeriut60. Po në këtë strategji futet dhe Pakti i Stabilitetit, në kuadër të të cilit zhvillohet bashkërendimi dhe rritja e eficencës së punës të të gjithë aktorëve që do të marrin pjesë në këtë proces. 3. MA dhe MSA në një vështrim krahasues Pavarësisht se një integrim europian potencial parashikohet në të dyja llojet e marrëveshjeve që ka nënshkruar BE-ja me vendet e Evropës Lindore, Qendrore dhe asaj Juglindore, të dyja llojet e marrëveshjeve kanë dallime dhe të përbashkëta. Marrëveshjet e stabilizim-asociimit janë përkufizuar si një lloj i veçantë kontrate që lidhet midis BE-së dhe vendeve të cilat futen në këtë grup marrëveshjesh. Duke qenë pjesë e një procesi stabilizimi dhe asociimi, ato parashikojnë një zhvillim gradual të marrëdhënieve, i cili konsiston në konceptin e “etapave”. Në këto etapa mund të përmendim: krijimin e marrëdhënieve të preferuara tregtare, shtrirjen e asistencës financiare dhe të bashkëpunimit ekonomik dhe vendosja e marrëdhënieve 56 Shih, Deklaratën e Selanikut të miratuar nga samiti BE-Ballkani Perëndimor, 21 qershor 2003 10029 (presse 163). 57 Shih, konkluzionet e Këshillit të BE-së për ish-Jugosllavinë. 58 Këto politika gjejnë një aplikim më të mirë në Lomé III, 23 Qershor 2000. 59 Shih, konkluzionet e Presidencës së Këshillit Europian, 1999. 60 J. Marko, J Wilhelm “The Balkans and the Newly Independent States, Stabilization and Association Agreements”, in A Ott, K Inglis (eds) Handbook on European Enlargement, A comentary on the enlargment process. TMC Asser Press 2002, fq 167-168 të cilët ricitojnë COM (95) 567 final of 22 November 1995, at p 8.




www.itap.gov.al 53

kontraktuale, të cilat do të jenë subjekt i një vlersimi të vazhdueshëm61. Ky proces, i kushtëzuar nga këto lloj marrëveshjesh, është vlerësuar si një proces evolutiv, i cili fillon me negociata që kërkojnë një nivel të ulët të konformitetit me normat europiane, për të vazhduar më pas me nëshkrimin dhe implementimin e marrëveshjeve62. Nga ana tjetër, marrëveshjet me vendet e Europës Qendrore dhe Lindore janë konsideruar që në fillim si marëveshje me qëllime të avancuara për integrim. Ato vazhdojnë të mbeten si e vetmja bazë ligjore mbi të cilën janë ndërtuar marrëdhëniet e BE-së me këto vende. Eshtë për t’u theksuar gjithashtu se këto marrëveshje bashkë me të ashtuquajturin proces të “partneritetit për anëtarësim” përbëjnë një ndihmë të vyer tekniko-finaciare, duke formuar kështu bazën e nevojshme për integrim. Partneriteti për anëtarësim është artikuluar si një nga aktet më të rëndësishme të ndërmarra nga Komuniteti, për t’i orientuar MA-të nga qëllimi për asociim, në atë për anëtarësim63. Partneriteti për anëtarësim përcakton ngritjen e një strukture të vetme bashkëpunimi, në të cilën parashikohen të gjitha aktete e para për anëtarësim nga ana e vendeve kandidate dhe ndihmën financiare të Komunitetit për t’i përmbushur këto lloj aktesh, të cilat konsiderohen si instrumentë kyç nga pikëpamja ligjore për të gjithë procesin që i paraprin anëtarësimit. Por, pavarësisht nga kjo strategji e ndryshme implementimi, parimet bazë mbi të cilat funksionojnë të dyja llojet e marrëveshjeve janë të njëjta. Qëllimi i asociimit sanksionohet që në nenin 1 të marrëveshjeve. Një qëllim i tillë është përcaktuar në mënyrë të njëjtë në të dyja marrëveshjet, duke parashikuar së pari, nevojën për krijimin e kushteve të domosdosme për një dialog politik midis palëve, dhe së dyti, nevojën për një bashkëpunim ekonomik dhe zhvillim64. Të dyja marrëveshjet vënë theksin tek krijimi i një ekonomie tregu funksionale për vendet palë. Nga ana tjetër, dallimet midis marrëveshjeve vihen re në theksimin e kërkesave të tilla siç është detyrimi që kanë vendet e Europës Juglindore, për të forcuar bashkëpunimin rajonal. Një kërkesë e tillë nuk parashikohet në marrëveshjet e nënshkruara nga vendet e Europës Qendrore dhe Lindore. Në MSA-në e nënshkruar me ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë përfshihet në një dimension të gjerë bashkëpunimi rajonal. Neni 1 i Pjesës së Parë parashikon inter alia se “Qasja rajonale përbën një element kyç për MSA-të”65. Për më tepër, në nenin 4 të kësaj marrëveshjeje theksohet se “Bashkëpunimi dhe fqinjësia e mirë janë një detyrim i Maqedonisë dhe detajet për këtë janë pasqyruar në nenin 12 të Pjesës së III”.

61 Ibid. fq 167. 62 E Lannon, K Inglis dhe T Haenebalcke “The many faces of the EU conditionality in Pan Euro Mediterranean relations”, në M Marcesceau and E Lannon (eds) “The EU Enlargement and Mediterranian Strategies, a comparative analysis”. (Basingstoke, Palgrava 2001) fq 97 138. 63 Koncepti “Partneriteti për anëtarësim” u lançua për herë të parë në Këshillin Europian të Dublinit në vitin 1996, ndërkohë që qëllimi dhe përmbajtja e tij u detajuan në Agjendën e Komunitetit në vitin 2000. Agjenda parashikonte një bashkim të gjerë dhe të fortë. Shih për këtë, K Inglis “The Pre-accession strategy and Accession Partnerships”, in A. Ott, K. Inglis (eds) Handbook on European Enlargement, A comentary on the enlargment process. TMC Asser Press 2002, kapitulli 4, fq 106. 64 Shih nenin 1 të MSA-së të nënshkruar nga ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë dhe krahasoje me Marrëveshjen Europiane të nënshkruar nga Hungaria. 65 Shih nenin 3 Titulli i Parë i MSA-së të ish-Republikës Jugosllave të Maqedonisë.




www.itap.gov.al 54

Gjithashtu, vendeve përkatëse u është kërkuar nënshkrimi i një konvente, e cila do të këtë si objektiv krijimin e marrëveshjes së tregtisë së lirë midis vendeve të rajonit66. Në këndvështrimin tonë, kjo qasje rajonale është kushtëzuar nga disa faktorë, të cilët mund të përmblidhen në ato të funksionimit të mirëfilltë të institucioneve dhe stabilitetit politik, të luftës kundër korrupsionit dhe të krijimit të një zone më të madhe të tregtisë së lirë. Në këtë mënyrë bëhet dhe më e lehtë shmangia e dukurive negative që kanë “pushtuar” rajonin si dhe integrimi en bloc i vendeve përkatëse në BE. Një vend të rëndësishëm i kushtohet bashkëpunimit me BE-në për çështjet që i përkasin drejtësisë dhe punëve të brendshme, si një ndër kushtet e domosdoshme që synohet të arrihet nëpërmjet MSA-ve. Ndërkohë, për sa i përket MA-ve, në ato të lidhura më vonë, ky kre pothuaj nuk pasqyrohet fare. Për shembull, një kërkesë e tillë nuk parashikohet në MA-në e nënshkruar me Poloninë. Për fushën e sipërpërmendur, Polonisë i është kërkuar të adaptojë acquis communautaire, si rezulatat i strategjisë paraprake të pranimit dhe sidomos i partneritetit për anëtarësim67. Ky dallim mbështetet mbi një fakt të thjeshtë, i cili lidhet me çastin e nëshkrimit të marrëveshjeve të tilla. Duke pasur parasysh se në këtë kre futen çështjet e lëvizjes së personave dhe problemet e emigracionit, të azilit, liberalizimit të vizave, probleme që janë delikate për vendet e Europës Juglindore, MSA-ja në këtë drejtim është konceptuar si instrument kryesor për zgjidhjen e tyre. Këto probleme nuk mund të konsideroheshin të rëndësishme për vende të tilla si Sllovenia68. Një tjetër proces i rëndësishëm që mendohet të realizohet me anë të marrëveshjeve të tilla është dhe përqasja e legjislacionit të këtyre vendeve me atë komunitar. Në këtë aspekt vihet re një dallim tjetër midis MA-së dhe MSA-së. Brenda kontekstit të MA-ve, duhet theksuar se marrëveshjet e nënshkruar më vonë e parashikojnë procesin e përshtatjes së legjislacionit në mënyrë më të detajuar se marrëveshjet e para. Kështu, sipas marrëveshjes më Slloveninë parashikohet se të gjitha ligjet aktuale dhe ato që do të miratohen në të ardhmen, do të miratohen në përputhje me standardet europiane69. Nga ana tjetër, MSA-të parashikojnë se përafrimi i legjislacionit do të jetë prerogativë e një etape të dytë pas zhvillimit të dialogut politik, i cili për vende të tilla si Sllovenia rreshtohet si prioritet i dorës së fundit70. Përafrimi i legjislacionit është një ndër ingredientët thelbësorë të procesit të integrimit, i cili luan rol dominues në proceset paraprake për anëtarësim. Ky proces parashikon një implementim të të gjithë acquis communautaire dhe më konkretisht,

66 Në këtë kuadër janë nënshkruar dhe marrëveshjet e tregtisë së lirë midis Shqipërisë dhe vendeve të rajonit. Shqipëria ka nënshkruar në kuadër të paktit të stabilitetit memorandumin e mirëkuptimut, i cili përmban një kornizë të shkurtër në bazë të së cilës duhet të funksionojnë këto marrëveshje dhe se çfarë duhet të arrihet përmes tyre. Memorandumi i mirëkuptimit është nënshkruar në Bruksel më 27 qershor 2001. 67 Shih J. Marko, J Wilhelm, supra note 20. 68 Për më gjerë, krahaso nenin 44 të MSA-së të nënshkruar nga ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë me nenin 38 të MA-së të nënshkruar nga Sllovenia që rregullojnë lëvizjen dhe vendosjen e punëtorëve nga vendet e ndërsjella. 69 Shih J. Marko, J Wilhelm, supra note 20. 70 Krahaso për këtë, nenin 1 të MSA-së të nënshkruar nga ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë me nenin 1 të MA-së të nënshkruar nga Sllovenia.




www.itap.gov.al 55

në rastin e ish-Republikës Jugosllave të Maqedonisë, parashikohet një implementim si hallkë e parë e legjislaciont të tregut të përbashkët, i cili do të pasohet me çështje të tjera të aspektit tregtar, siç janë: pronësia intelektuale, legjislacioni për konkurencën, standardizimet, prokurimin publik dhe ai për mbrojtjen e të dhënave71. Dhënia përparësi ligjeve ekonomike është një strategji e domosdoshme, megjithëse shpeshherë situatat nuk janë aq të balancuara, duke marrë këtu në konsideratë nivelin e ndryshëm të zhvillimit të palëve si në MA-të, ashtu dhe MSA-të. Megjithatë, ky përafrim krijon kushte për një akses më të madh të mallrave dhe shërbimeve nga vendet e ndërsjella në tregun europian. Për më tepër, të dyja aspektet, si ai ekonomik dhe ligjor janë të ndërlidhura, sepse një përafrim i ligjit jo vetëm balancon situatat në vendet përkatëse por, në të njëjtën kohë, krijon kushtet për një integrim të shpejtë ekonomik të këtyre vendeve në BE. 4. MSA midis Republikës së Shqipërisë dhe BE-së 4.1 Gjendja aktuale Jo pa qëllim bëmë një panoramë të shkurtër të elementëve më të rëndësishëm ligjorë, politikë dhe ekonomikë të MA-ve dhe MSA-ve, pasi shembujt janë një udhërrëfyes i mirë për të bërë një analizë të përgjithshme për situatën në të cilën ndodhet Shqipëria. Prerogativat e parashikuara si në Samitin e Zagrebit dhe atë të Selanikut janë lançuar për vendet e Ballkanit Perëndimor në të cilin përfshihet vendi ynë. Në Samitin e Zagrebit u theksua vendosja e një raporti asimetrik liberal. Ky regjim parashikon një ngritje të nivelit të importit në tregjet europiane nga këto vende dhe kjo do të shërbejë si një katalizator për marrëveshjet e tregtisë së lirë që do të nënshkruhen me KE-në, e cila realizohet në formën e MSA-së. Aktualisht, përveç hapjes së negociatave me BE-në, e cila është shoqëruar nga një punë intensive shumëplanëshe dhe nga një ndërgjegjësim mbarëkombëtar për këtë proces, Shqipëria është palë e një marrëveshjeje bashkëpunimi me BE-në e lidhur që në vitin 199272. Duhet theksuar se Komuniteti, ndryshe nga marrëveshjet e lartpërmendura, e ka bazuar lidhjen e kësaj marrëveshjeje në nenet 113 dhe 235 të Traktarit të KE-së. Të dyja këto nene janë konsideruar si nene që përcaktojnë nivelin e hyrjes në marrëdhëniet me BE-në, duke lënë kështu shteg për një rishikim të kushteve dhe lidhjen e marrëveshjeve me natyrë dhe qëllime më të gjera dhe konkrete, siç është ajo e stabilizim asocimit. Kryesisht, kjo marrëveshje parashikon një trajtim preferencial të produketeve shqiptare në tregjet evropiane, të cilat në të shumtën e rasteve hyjnë me tarifa shumë të ulta ose zero73.

71 Marrëveshja me ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë parashikon se përafrimi i legjislacionit do të bëhet në dy faza. E gjithë faza tranzitore është parashikuar për një periudhë 10-vjeçare. Shih për këtë nenin 5 të Marrëveshjes. Ndërkohë, MSA-ja me Kroacinë parashikon një periudhë 6 vjeçare për realizimin e kësaj përparësie. 72 Gazeta Zyrtare (1992), L 342. 73 Shqipëria ka akses në Sistemin e Pëgjithshëm të Preferencave të iniciuar nga KE-ja që në vitin 1971, në të cilin futen vendet në zhvillim. Ky sistem ofron një informacion të plotë për mundësitë dhe preferencat në tregun evropian nga këto vende. Shih për më shumë, P Brentonand M Manchin “ Making EU Trade Agreements working. The Role of rules of origin” CESP Working Document 2002 në http://www.ceps.be.




www.itap.gov.al 56

Ndërkohë, marrëveshja e stabilizim-asociimit, e hartuar dhe në proces negocimi, mbështetet në nenin 310 të Traktatit të Komunitetit, duke theksuar kompetencat komunitare në këtë drejtim dhe marrëdhëniet e ndërsjella brenda kufijve të përcaktuar nga ligji. Megjithatë, ashtu siç është evidentuar dhe në pjesët e para të këtij punimi, natyra e ndërsjellë anashkalohet disi në MA-të dhe në mënyrë më të dukshme në MSA-të. Kjo mbështetet dhe në përkufizimin e MAS-së si një kontratë speciale që vendos marrëdhënie tregtare asimetrike. 4.2 Një vështrim i përgjithshëm i projektit të MSA-së me Shqipërinë Parimet bazë mbi të cilat do të operojë marrëveshja janë përcaktuar që në nenin 1 të projekt Marrëveshjes së Asociim-Stabilizimit midis Shqipërisë dhe BE-së. Kështu, parashihet stabilizimi politiko-ekonomik i vendit, ashtu si dhe stabilizimi i rajonit, krijimi i kushteve për një dialog politik me qëllim bashkëpunimin dypalësh, forcimin e demokracisë dhe shtetit të së drejtës74. Gjithashtu, një tjetër qëllim që synohet të arrihet përmes nënshkrimit të marrëveshjes, është ndihma që do t’i ofrohet Shqipërisë për forcimin e bashkëpunimit ekonomik ndërkombëtar edhe përmes përafrimit të legjislacionit shqiptar me atë komunitar. Kjo ndihmë do të ofrohet me qëllim kalimin e fazës tranzitore, harmonizimin e marrëdhënieve ekonomike dhe krijimit gradual të zonës së tregtisë së lirë midis Komunitetit Europian dhe Shqipërisë. Duke njohur specifikën dhe vështirësitë pothuajse të ngjashme me të cilat përballen shtetet e Ballkanit Perëndimor, projekt marrëveshja parashikon detyrimin e Shqipërisë për një bashkëpunim rajonal. Në këtë kontekst, mund të përmendim marrëveshjet e nënshkruara për tregtinë e lirë midis Shqipërisë dhe vendeve fqinjë75. Por, ende mbetet për t’u bërë në drejtim të lëvizjes së lirë të personave dhe të mundësisë për një zhvillim më të konsoliduar të dialogut politik ndërmjet këtyre vendeve76. Krahas angazhimeve politike dhe rajonale, project marrëveshja parashikon zhvillime graduale në fushën e lëvizjes së lirë të mallrave, personave dhe kapitaleve. Në këtë mënyrë Shqipërisë do t’i duhet të përqasë legjislacionin ekzistues dhe atë të miratuar rishtazi në përputhje me acquis communautaire. Sikurse përmendëm në rastin e ish-Republikës Jugosllave të Maqedonisë dhe Kroacisë, një kre për çështjet e drejtësisë dhe të punëve të brendshme parashikohet edhe në këtë MSA. Rëndësi të veçantë i kushtohet fuqizimit të shtetit të së drejtës, riforcimit të institucioneve, regjimit të vizave, kontrollit të kufijve, azilit, migrimit të ligjshëm dhe të paligjshëm, pastrimit të parave dhe trafiqeve të tjera, si dhe luftës kundër terrorizmit, të cilat janë çështje që prekin jo vetëm Shqipërinë, por të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor.

74 Shih nenin 1 të Projekt Marrëveshjes së Asociim Stabilizimit midis KE-së vendeve anëtare të BE-së dhe Republikës së Shqipërisë, 3 shkurt 2003. 75 Marrëveshje të tregtisë së lirë janë nënshkruar me ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë (15 korrik 2002), Kroacisë (1 qershor 2003), dhe janë në proces ratifikimi ose nënshkrimi me Rumaninë, Bullgarinë, Kosovën, Shtetin Serbi - Mali i Zi dhe Turqinë. 76 Këtu mund të përmendim çështje të tilla si ajo e statusit juridik të Kosovës, apo konfliktet e vazhdueshme në ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë.




www.itap.gov.al 57

Me nënshkrimin e marrëveshjes, zbatimi progresiv i saj parashikohet në dy faza, të cilat janë pjesë e asaj që quhet periudhë tranzitore dhe që mendohet të realizohet në një periudhë 10-vjeçare. Zgjedhja e kësaj formule - ashtu siç thuhet edhe në nenin 6 të projekt marrëveshjes - synon mundësinë e vlerësimit të zbatimit të marrëveshjes në gjysmën e periudhës së lartpërmendur, kryesisht në lidhje me përafrimin e legjislacionit shqiptar dhe zbatimin e tij në mënyrë efektive. Shkurt, gjatë kësaj faze kërkohet implementimi i disa prej komponentëve më thelbësorë të acquis communautaire77. Duke mos dashur të bëjmë analiza të detajuara, për shkak se projekt marrëveshja është objekt negociatash intensive, të cilat mund të shpien në ndryshimin dhe përmirësimin e dispozitave të caktuara në favor të palëve përkatëse, mund të themi që kjo marrëveshje mbulon një spektër të gjerë të jetës institucionale, politike, ekonomike dhe shoqërore në Shqipëri. Qëllimi final i saj do të përkojë me një adaptim të standarteve europiane në të gjitha fushat dhe me integrim sa më të shpejtë të mundshëm të Shqipërisë në familjen europiane, në varësi të kapaciteteve përthithëse që ka vendi ynë. 5. Konkluzione Situata aktuale në të cilën ndodhet Shqipëria, pra, negocimi i projektit të MSA-së imponon një përqendrim të vazhdueshëm të energjive intelektuale, për të realizur objektivat dhe angazhimet që do të ndërmerren në kuadër të kësaj marrëveshjeje. Vullneti politik do të dominojë mbi detyrimet ligjore, sepse mbi të gjitha, vetë natyra e këtyre marrëveshjeve të lançuara nga Komuniteti është më shumë e udhëhequr nga politika sesa nga ligji. Hapësirat ligjore që krijon Traktati janë shfrytëzuar vetëm për të pasur bazën fillestare, por, devijimet në favor të palëve nënshkruese kanë qenë gjithmonë të pranishme si rezultat i rrethanave dhe qëllimeve që kërkojnë të arrijnë ato përmes marrëveshjeve. Prandaj, duhet theksuar se, përmbushja e detyrimeve ligjore që rrjedhin nga kjo marrëveshje kërkon domosdoshmërisht një vullnet politik transversal. Përveç vendosjes të stabilitetit politik dhe forcimit të shtetit të së drejtës, një vend të rëndësishëm do të zërë dhe nënshkrimi i marrëveshjes së tregtisë së lirë, e cila do të rregullojë dhe do të forcojë kushtet e konkurrencës në treg. Ndonëse impaktet e para nga marrëveshjet bilaterale ekzistuese nuk janë fort pozitive, e ardhmja do të tregojë që hapat e hedhur me vendosmëri do t’i shërbejnë forcimit të sektorit privat, aftësimit të ekonomisë shqiptare, cilësisë së shërbimeve dhe perspektivave të integrimit en bloc të rajonit. Në analizë të fundit, procesi i integrimit shërben për më shumë ndërveprim dhe njohje më të mirë të sistemit komunitar, sikundër ofron shansin për një rritje të nivelit qeverisës, duke gjetur balancën e duhur ndërmjet kërkesës për frytshmëri dhe

77 Shih për këtë nenet 6 dhe 70 të Projektit të MSA-së Shqipëri-BE. Nga përvoja e shteteve që e kanë nënshkruar një marrëveshje të tillë përpara Shqipërise, ndër elementët kyç të acquis mund të përmendim rregullat themelore të tregut të brendshëm, rregullat në fushën e konkurrencës, pronësinë intelektuale, prokurimet publike, shërbimet financiare, standardizimet dhe çertifikimet, transportin detar e tokësor, mbrojtjen e konsumatorit, mbrojtjen e të dhënave, sigurimet shëndetësore dhe shoqërore etj.




www.itap.gov.al 58

legjitimitet demokratik78. Me pak fjalë, kjo marrëveshje do të synojë të krijojë të gjithë bazën e nevojshme që një orientim europian të penetrojë në të gjitha proceset e zhvillimit. Vështruar në këtë prizëm, perspektiva e anëtarësimit në BE duhet konsideruar pikësëpari si një busull orientuese për konsolidimin e demokracisë pluraliste dhe ekonominë e tregut.

78 Shih në lidhje me këtë argument, Raportin e ish-Kryeministrit hollandez Vim Kok “Rreth të ardhmes së Bashkimit Europian”, drejtuar Komisionit Europian, Mars 2003.




www.itap.gov.al 59

PRONESIA INTELEKTUALE- E DREJTA E AUTORIT I.Objektivat e Sektorëve dhe nënsektorëve

• NË KUADRIN E MARRËVESHJES SË STABILIZIM-ASOCIIMIT

NENET PËR TË CILAT MINISTRIA E KULTURËS,RINISË DHE SPORTEVE ËSHTË PËRGJEGJËSE JANË :

neni 73 Mbrojtja e pronësisë intelektuale në Shqipëri në nivel të ngjajshëm me Bashkimin Europian. Objektivat për këtë standart janë:

1. hartimi dhe miratimi i legjislacionit të ri kombëtar në fushën e pronësisë intelektuale ( të drejtat e autorit dhe të drejtat e përafërta me të) në përputhje me direktivat dhe standartet e Bashkimit Europian 2. ngritja e strukturave institucionale për monitorimin dhe zbatimin e ligjit 3. ndërgjegjësimi i operatorëve ekonomikë në lidhje me njohjen ushtrimin dhe mbrojtjen e të drejtave të pronësisë intelektuale në Shqipëri. 4. rritja e efikasitetit të luftës kundër piraterisë dhe mallrave të fallsifikuara të

pronësisë intelektuale nëpërmjet forvcimit të mekanizmave ligjor dhe institucional.

• NË KUADRIN E RAPORTIT TË TRETË VJETOR I STABILIZIM

ASOCIIMIT PËR PRONËSINË INTELEKTUALE (PSA-SË) CITOHET:

Detyrimi për miratimin e legjislacionit të duhur dhe forcimi i kapaciteteve administrative për të përmirësuar mbrojtjen e të drejtës së autorit. Ndërmarrja e hapave konkrete për të rritur ndërgjegjësimin e operatorëve ekonomikë. Forcimi i zbatimit të ligjit dhe gjyqësorit në lidhje me të drejtën e pronesisë intelektuale dhe tregtare. Në lidhje me këto kërkesa të raportit, përvec objektivave të lartëpërmendura në lidhje me nenin 73 të MSA-së, objektivat të tjera të MKRS-së janë: a. Ngritja e kapaciteteve administrative me një numër të mjaftueshëm specialistësh për kryerjen e detyrimeve ligjore. b. Trajnimi dhe kualifikimi i stafit në strukturat përkatëse të ngarkuara me ligj;

b/1 Punonjës të institucioneve të administratës shtetërore b/2 Gjyqtarë dhe prokurore

c. Ndërgjegjësimi i operatorëve ekonomikë (gjithë aktorët e interesuar në këtë fushë) nëpërmjet fushatave sensibilizuese mediatike, publikimeve, dhe seminareve. d. Rritja e bashkëpunimit midis institucioneve të përfshira në këtë process për rritjen e efikasitetit të luftës kundër piraterisë.

• NË KUADRIN E PARTNERITETIT EUROPIAN.




www.itap.gov.al 60

Detyrimet që burojnë në fushën e të Drejtës së autorit dhe të drejtat që lidhen me të janë : -Miratimi i legjislacionit dhe forcimi i kapacitetit administrativ në fushën e të Drejtave të Autorit. -Rritja e ndërgjegjësimit të operatorëve ekonomikë, forcave të zbatimit të ligjit dh gjyqësorit në lidhje me pronësinë Intelektuale -Zbatimi i Konventave Ndërkombëtare në fushën e të drejtave të pronësisë Intelektuale -Arritja e rezultateve në luftën kundër Piraterisë dhe Fallcifikimeve Objektivat e MKRS në lidhje me këtë detyrim janë të njëjta me ato të cituara në PSA.

• NË KUADRIN E ANËTARËSIMIT TË REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË NË ORGANIZATËS BOTËRORE TË TREGTISË.

Detyrime që burojmë nga Marrëveshja TRIPS, “Mbi aspekte të të drejtave të pronësisë intelektuale që lidhen me tregtinë” , neni 25 , parshikon detyrimin për vendet anëtare që të parshikojnë në legjislacionin kombëtare të të drejtave të autorit edhe mbrojtjen e disenjove dhe modeleve industriale të paregjistruara Objektiv në lidhje me këtë detyrim është; Parashikimi i dispozitave lidhur me mbrojtjen e disenjove të parregjistruara në kuadrin ligjor të mbrojtjes së të drejtës së autorit. II.Situata e Tanishme 2.1. Institucionet dhe politikat Dokumentat Politikë Në bazë të programit analitik të miratuar nga Qeveria Shqiptare për vitin 2004, një ndër objektivat kryesore në fushën e pronësisë intelektuale , angazhim i Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sporteve ishte hartimi dhe miratimi i një kuadri ligjor të harmonizuar me kërkesat dhe rekomanimet e Bashkimit Europian në këtë fushë. Institucionet Pergjegjëse Ministria e Kultures, Rinise dhe Sporteve eshte istitucioni pergjegjes per hartimin e politikave e pronësisë intelektuale, ngritjen e infrastrukturës institucionale për zbatimin e këtyre politikave. Personeli i tanishëm (kategori, numri, inspektorë) Personeli i tanishëm me anë të të cilit Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve realizon politikat e saj të cituara më sipër është: Në fushën e pronësisë intelektuale( të drejtat e autorit) 2 persona. Në strukturën e Ministrisë së Kulturës Rinisë dhe Sporteve, funksionon Drejtoria Juridike e cila krahas detyrave të tjera funksionale, ndjek nga pikpamja politike dhe ligjore problemet që kane të bëjnë me pronësinë intelektuale. Konkretisht Ministri i Kulturës Rinisë dhe Sporteve licenson shoqatat e administrimit kolektik të të drejtave




www.itap.gov.al 61

të autorit sipas kategorive të të drejtave që ato mbrojne dhe harton e përmirëson në mënyrë të vazhdueshme kuadrin ligjor që vepron në këtë fushë.) Gjithashtu po në bazë të ligjit të së drejtës së autorit i cili është në fuqi, inspektorët e Drejtorisë së Përgjithshme të Tatimeve janë të ngarkuar me ligj me kontrollin e përdorimit të ligjshëm të veprave që përbëjnë pronësi intelektuale dhe konstatojnë kundravajtjet administrative që vijnë nga shkelja e ligjit si dhe gjobisin subjektet që veprojnë në kundërshtim me ligjin në këtë fushë. Ekzistojnë dy shoqata të mbrojtjes kolektive të të drejtave të autorit të licensuara nga Ministri i Kulturës, në zbatim të ligjit të të drejtave të autorit.Një shoqatë për mbrojtjen e te drejtave të veprave muzikore (ALBAUTOR) dhe nje shoqatë për mbrojtjen e veprave audivizuale dhe kinematografike (FMAA). Për sa i përket mbrojtjes së disenjove dhe modeleve industriale funksionon Drejtoria e përgjithshme e Markave dhe Patentave Nuk ka strukturë institucionale për monitorimin e respektimit dhe mbrojtjes së të drejtave të autorit (deri më sot). Gjykata ngarkohet nga ligji për gjykimin e cështjeve të pronësisë intelektuale por nuk ka gjykata dhe gjyqtarë tërësisht të specilizuar për gjykimin e çështjeve të tilla . Gjithashtu funksionojnë edhe një numër relativisht i ulet zyrash avokatore të cilat ofrojnë mbrojtje ligjor për autorët e veprave që përbëjnë pronësi intelektuale. Institucione te tjera me te cilat bashkepunon MKRS jane : 1. Ne fushen e Pronesise Intelektuale - Ministria e Drejtesise, Drejtoria e Pergjithshme e Tatimeve, Drejtoria e Pergjithshme e Doganave, Ministria e Financave, Drejtoria e Përgjithshme e patentave dhe markave, Këshillin Kombetar të Radios dhe Televizionit, Duhet të bashkëpunohet në të ardhmen edhe me Ministrinë e Industrisë dhe Energjitikës, shoqatat e bisnesit, autoritetin e konkurencës, etj. Aktivitete trajnuese Trajnimet gjatë dy viteve të fundit

1. Gjate vitit 2003-2004 kane marrë pjesë në kurset e trajnimit. 2. Temat e zhvilluara kanë qënë si vjon :

“Ceshtje te Integrimit Europian” “Formulimi Politikave” “Menaxhimi i Pergjithshem Institucional” “Hartimi i legjislacionit” “Ceshtje te experiences lidhur me procesin e Stabilizim Asocimit” “Aftesit negociuse” “Eshte marrë pjesë në disa mbledhje të Asamblesë së Përgjithshme të WIPO (Organizatës Botërore të Pronësisë Intelektuale”




www.itap.gov.al 62

3. Ne keto kurse trajnimi kane marre pjese nepunesit civil te administratës shtëtërore të cilët zbatojnë poltikat shtetërore në fushat e Pronësisë Intelektuale, bashkëpunimit kulturor dhe integrimit, si dhe mbrojtjes së trashëgimisë kulturore..

4. Disa prej këtyre kurseve trajnimi jane organizuar nga Instituti i Trajnimit te Administrates Publike.

Bashkepunimi institucional Në funksion të zbatimit të politikave në fushën e pronësisë intelektuale dhe konkretisht mbrojtjes së të drejtave të autorit, në zbatim ëdhe të detyrimeve ligjore janë zhvilluar disa takime sensibilizuese të iniciuara nga Ministri i Kulturës me Ministrin e Financave, Drejtorin e Përgjithshëm të Tatimeve, Kryetarin e Këshillit Kombëtar të Radiotelevizionit dhe Drejtorin Ekzekutiv të Agjensisë “Albautor” dhe Drejtorin Ekzekutiv të Agjensisë “FMAA”. Qëllimi i këtij bashkëpunimi institucional ka qënë ndërgjegjesimi i strukturave të ngarkuara të shtetit dhe angazhimi maksimal për zbatimin e ligjit të së drejtës së autorit dhe efikasitet të veprimeve të inspektorëve të policisë tatimore. Në këto takime është kërkuar caktimi dhe trajnimi i koordinatorëve për të drejtën e autorit në Drejtorinë e Përgjithshme të Tatimeve (dhe në degët rajonale nëpër rrethe), të cilët ndjekin nga afër të gjitha rastet e shkeljeve të këtyre të drejtave në bashkëpunim me agjensinë “Albautor”, me qëllim që të veprohet konkretisht për të frenuar piraterinë në fushën e letërsise, muzikes, filmit etj. Masat organizative Në vijim të bashkëpunimit institucional midis institucioneve të ngarkuara me ligj për respektimin dhe mbrojtjen e të drejtave të autorit, është nënëshkruar një memorandumi Mirekuptimi dhe Bashkepunimi midis MKRS, Ministrise se Financave, Drejtorise se Pergjithshme te Tatimeve dhe Agjencise “Albautor”, iniciuar nga MKRS, nepermjet te cilit synohet te intesifikohet bashkepunimi nderinstitucional ne zbatimin e ligjit per te drejtat e autorit, dhe te luftes kunder piraterise dhe evazionit fiscal. Institucionet nënshkruese të këtij memorandumi jane shprehur pozitivisht dhe ne mbeshtetejte te kesaj nisme. Bashkepunimi me vende te tjera Në planin multilateral M.K.R.S.bashkëpunon me WIPO-n (World Intellectual Property Organization), EPO-n European Patent Office dhe zyrën komunitare OHIM-im (Office for harmonization of the internal Market,) Mbetet për tu bërë në këtë : Vendosja e kontakteve institucionale të bashkëpunimit me strukturat homologe të vendeve të Bashkimit Europian. Hartimi i programeve të përbashkëta dhe pjesëmarrja në projekte të përbashkëta, veçanërisht per trajnimin dhe përgatitjen e njerëzve të specializuar nga të gjitha institucionet e sipërpërmendura për problemet e të drejtës së autorit.




www.itap.gov.al 63

Organet monitoruese Mekanizmi monitorues realizohet

- së pari nëpërmjet analizave dhe raporteve vjetore brenda ministrisë, - së dyti nëpërmjet raporteve të ministrisë drejtuar Këshillit të

Ministrave dhe Ministrisë së Integrimit Evropian. Bashkepunimi me shoqerine civile Përsa I përket rritjes së vëmendjes publike mbi rëndësinë e mbrojtjes së pronësisë intelektuale Ministia e Kuturës Rinisë dhe Sporteve ka kryer herë pas here takime, mbledhje, tryeza të rumbullakta me mbajtës të pronësisë intelektuale, shoqërinë civile,përhaqësues të komunitetit të biznesit në të cilat është paraqitur dhe diskutuar projektligji “Për të Drejatat e Autorit dhe të Drejtat e tjera lidhur me të”. Vlerësimet e dala nga këto diskutime kanë qënë mjaft pozitive dhe janë mbështetur në parim. 2.2. Kuadri ligjor Baza ligjore ne fuqi për të drejtën e autorit

• Ligji për të drejtën e autorit Nr.7564,Maj 1992,i ndryshuar me ligjin Nr.7923 Prill 1995 ,me ligjin Nr.8594 Prill 2000 si dhe me ligjin Nr.8630 Korrik 2000.

• Kodi doganor (neni 84, pika 4) • Vendimi i Këshillit të Ministrave nr.205, datë 13.04.1999 « Për dispozitat

zbatuese të kodit doganor ». titulli 9,’mallra te fallsifikuara dhe pirate) • Vendim i Këshillit të Ministrave Nr.309 Qershor 2000 Tarifat e

Përdoruesve • Kodi Penal,Kodi Civil,Kodi i Procedurës Penale,Kodi i Procedurës Civile

SPJEGIME Ligji bazë për mbrojtjen e të drejtës së autorit në Shqipëri është ligji nr. 7564, dt. 19.05.1992 “Për të drejtën e autorit. Ligji sanksionon principin kryesor sipas te cilit "e drejta e autorit (morale dhe ekonomike) eshte e mbrojtur", dhe kjo eshte garancia qe perdorimi i vepres se mbrojtur me ligj , kushtëzohet nga autorizimi i vetë autorit per te vepruar . Ligji nr. 7923, dt. 19.04.1995 “Për disa ndryshime në ligjin nr. 7564, dt. 19.05.1992 “Për të drejtën e autorit). Jane miratuar disa ndryshime teper te rendesishme te cilat konsistonin ne fuqine prapavepruese te ligjit qe, do te thoshte trajtim sipas tij edhe per veprat e botuara, shfaqura e krijuara para daljes se ligjit, ne harmonizimin e kohezgjatjes se vepres deri ne 70 vjet pas vdekjes se krijuesit, sipas direktives se Bashkimit Evropian, percaktimin e raporteve kontraktuale e ligjore te krijuesit me prodhuesin si dhe detyrimin e perdoruesve buxhetore dhe jobuxhetore per te lidhur kontrate çdo vit me shoqerite e autoreve për pagesën e përdorimit të veprave artistike dhe audiovizule.




www.itap.gov.al 64

Gjithashtu në kuadrin e anetarsimit të Shqipërisë në OBT (Organizata Botërore e Tregtisë), në frymën e harmonizimit te legjislacionit midis shteteve anetare si dhe ne kuader te angazhimeve per respektimin e detyrimeve të marrëveshjes mbi aspektet e tregut të te drejtave të pronësisë intelektuale, është rishikuar ligji duke amenduar në përputhje me detyrimet e marrëveshjes (TRIP-s). Me Ligjin nr.8594, dt. 06.04.2000 “Për disa ndryshime në ligjin nr. 7564, dt. 19.05.1992 “Për të drejtën e autorit), sanksionohen gjobat administrative dhe penaliteti me burgim deri në një vit, për përdorimin e pronësisë intelektuale pa lejen e autorit apo të shoqerise që ky autor i ka kaluar të drejtat, duke siguruar keshtu një mbrojtje efektive me parametra europian të te drejtave te autorit. Mareveshja TRIPS do te kete efekte te ndjeshme, edhe ne te ardhmen, sepse ajo detyron gjithe vendet anetare, te parashikojne ne legjislacionet e tyre kombetare, proçedura dhe zgjidhje administrative, per te fuqizuar rolin e gjykatave per te urdheruar masa te parakohshme, per te permbushur kerkesat e veçanta te lidhura me masat ne kufi , dhe per te siguruar prova per proçedurat penale. Me Ligjin nr. 8630, dt. 03.07.2000 “Për disa ndryshime në ligjin nr. 7564, dt. 19.05.1992 “Për të drejtën e autorit),, është bërë një riformulim i ri i krijimit të agjensive për të drejtën e autorit ku thuhet se “Agjensitë e autoreve krijohen sipas degëve të artit, por jo më shumë se një agjensi për cdo degë të artit”, pra ligji ka sanksionuar shprehimisht ekzistencën e një shoqërie për administrimin e një kategorie të drejtash. Me ligjin nr. 8826, date 05.11.2001 “Per disa shtesa ne ligjin nr.7564, date 19.05.1992 “Per te drejten e autorit”, jane percaktuar shkeljet te cilat perbejne kundravajtje administrative, dhe nga ana tjeter eshte percaktuar nje sistem gjobash te cilat duhet te ndermerren nga inspektoret e ngarkuar te policise tatimore ndaj perdoruesve te pronesise artistike te cilet nuk respektojne dhe zbatojne te drejtat e autorit Ne zbatim te ligjit ne fjale kane dale edhe akte nenligjore. - Vendim i Këshillit të Ministrave nr. 309, dt. 13.6.2000 “Për Tarifat e Përdoruesve të Pronësisë Artistike”. Ne baze te ketij vendimi, te gjithe kategorite e ndryshme te perdoruesve te te drejtave te autorit dhe te drejtave te peraferta me to, jane te detyruar te lidhin kontrate me shoqerite e administrimit kolektiv te ketyre te drejtave dhe te paguajne tarifat perkatese te percaktuara ne vendim. -Udhezimin e perbashket nr.3, date 22.02.2001, te Ministrit te Kultures, Rinise dhe Sporteve dhe Ministrit te Financave, jane parashikuar nje teresi rregullash per t,u zbatuar edhe nga institucione te tjera te perfshira ne fushen e mbrojtjen se te drejtave te autorit. Ky udhezim eshte nje akt qe nxit bashkepunimin midis institucioneve per te forcuar mjetet dhe mekanizmat ligjore te mbrojtjes dhe per t,a bere me efikase ate.




www.itap.gov.al 65

- Kodin Penal te Republikes se Shqiperise miratur me ligjin nr.7895, date 27.01.1995, u arrit perfshirja e tre neneve qe kishin te benin me kundravajtje dhe vepra penale me objekt cenimi te te drejtave te autorit.(nenet 147, 148dhe 149 te kodit). Në frymen e rritjes se perpjekjeve per parandalimin e fenomenit te piraterisë, mjaft te perhapur ne vendin tone, nje arritje ishte miratimi i ligjit nr.8449, date 27.01.1999 "Per Kodit Doganor ne Republiken e Shqiperise" dhe miratimi i Vendimit te Keshillit te Ministrave nr. 205, date 13.04.1999 "Per dispozitat zbatuese te Kodit Doganor te Republikes se Shqiperise", i cili siguron nje sistem masash kufitare per ndalimin e mallrave pirate dhe te fallsifikuara qe cenojne dhe shkelin te drejtat e pronesise intelektuale. Ligji dhe vendimi parashikon masa te menjehershme qe duhet te marrin agjentet doganore, kur konstatojne shkelje te se drejtes se autorit ne kufi, apo kur shohin se kalojne mallra pirate apo te falsifikuara. Kete nderhyrje mund ta bejne qofte duke konstatuar ne vend shkeljen ose me kerkese te mbajtesit te se drejtes. Keto masa konsistojne, ne te drejten e organeve te doganave nesekuestrimin e mallrave qe zgjat deri ne shqyrtimin administrativ ose gjyqesor te ankeses se pales se demtuar. Bazë tjetër ligjore për pronësisë intelektuale. - Ligji nr. 8410, datë 30.09.1998 “Për radion dhe Televizionin publik dhe privat në Republiken e Shqipërisë” me ndryshimet përkatëse. -Ligjit Nr.8794, date 10.05.2001 “Për disa ndryshime në ligjin nr. 8410, datë 30.09.1998 “Për radion dhe Televizionin publik dhe privat në Republiken e Shqipërisë” ku thuhet: - “Per shkelje te dispoziatave te ligjit per te drejten e autorit, si dhe per shkelje te te drejtave qe lidhen me transmetimet radiotelevizive, pala e interesuar i drejtohet gjykates ne perputhje dhe sipas procedures se percaktuar ne ligjin per te drejten e autorit Por KKRT ka aplikuar sanksionin e paralajmerimit per raste kur kishte ankesa nga subjektet. Ligjin nr.8579, date 16.02.2000 « Per aderimin ne Republikes se Shqiperise ne Konventën e Romës, "Për mbrojtjen e artistëve interpretues dhe ekzekutues, të prodhuesve të fonogrameve dhe të organizmave të radiodifuzionit" Ligjin nr. 8585, date 15.03.2000, «Per aderimin ne Republikes se Shqiperise ne Konventën e Gjenevës, "Për mbrojtjen e prodhuesve të fonogrameve kundër riprodhimit të pa autorizuar të tyre". Ligji nr. 8740, date 15.02.2001, "Për mbrojtjen e artistëve interpretues dhe ekzekutues dhe prodhuesve të fonogrameve". Ligji nr.9129, date 08.09.2003 « Per aderimin ne Republikes se Shqiperise ne Konventën Universale “Per te Drejten e Autorit” dhe Dy Protokollet Shtese te Saj, nenshkruar ne Paris, me 24 korrik 19971. Në fushën trashgimisë kulturore materiale dhe jomateriale : Shqipëria ka aderuar në këto konventa ndërkombetare:

o Ne Konventën e Bernës, "Për mbrojtjen e veprave letrare dhe artistike", nënshkruar në Bernë më 09.09.1886, plotesuar me aktin e Parisit me




www.itap.gov.al 66

24.07.1971 dhe ndryshuar me 02.10.1979.( Aderimi me dekret te Presidentit te Republikes nr.487 date 09.03.1993).

o Ne Konventën e Romës, "Për mbrojtjen e artistëve interpretues dhe ekzekutues, të prodhuesve të fonogrameve dhe të organizmave të radiodifuzionit", nënshkruar në Romë me 26 tetor 1961. (Aderimi me ligjin nr.8579, date 16.02.2000 te Kuvendit të Shqipërisë)

o Ne Konventën e Gjenevës, "Për mbrojtjen e prodhuesve të fonogrameve kundër riprodhimit të paautorizuar të tyre" nënshkruar në Gjenevë me 29 tetor 1971. (Aderimi me ligjin nr.8585, date 15.03.2000, të Kuvendit të Shqipërisë).

o Ne Konventën Universale “Per te Drejten e Autorit” dhe Dy Protokollet Shtese te Saj, nenshkruar ne Paris, me 24 korrik 19971. (Aderimi me ligjin nr.9129, date 08.09.2003, të Kuvendit të Shqipërisë

Traktatet Ndërkombëtare:

1. Traktatin e Organizatës Botërore të Pronësisë Intelektuale (ËIPO) , "Për mbrojtjen e artistëve interpretues dhe ekzekutues dhe prodhuesve të fonogrameve", ligji 8740, date 15.02.2001.

2. Traktatin e Organizatës Botërore të Pronësisë Intelektuale (ËIPO) "Për te drejtën e autorit", ligji 8838, date 22.11.2001.

3. Traktati “ Mbi lidhjen e Marreveshjeve nderkombetare”8371 dt.9.07.1998. 2.3.Ndihma e huaj

Asistenca teknike e huaj përfituar për hartimin e projektligjit të ri “Për të Drejtat e Autorit dhe të Drejtat e tjera lidhur me të” u mundësua nga GTZ. Ky program e asistoi teknikisht grupin shqiptar te punës me një eksperte të huaj të së Drejtës Ndërkombëtare dhe të Drejtës së Autorit.




www.itap.gov.al 67

PLAN VEPRIMI

I DREJTORISE SE PATENTAVE DHE MARKAVE

1. Objektivat e përcaktuara dhe prioritetet Objektivi kryesor në fushën e pronësisë industriale që është vendosur si prioritar për institucionet shqiptare në kuadrin e angazhimeve të marra për MSA dhe në Programin e Qeverisë shqiptare për periudhën 2002-2005 është:

• krijimi i një partneriteti interaktiv dhe të përgjegjshëm me komunitetin e sipërmarrësve dhe krijimi i një ambjenti interaktiv për investitorët vendas dhe të huaj; dhe

• arritja e një niveli të ngjashëm mbrojtje të të drejtave të pronësisë industriale me atë të vendeve të Bashkimit Europian brenda një periudhe katër vjecare nga hyrja në fuqi e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit79 (MSA).

Këto objektiva kryesore janë të lidhura ngushtë me një sërë objektivash të tjera të cilat konsistojnë në:

• Forcimin e rolit të Drejtorisë së Patentave dhe Markave, si një nga institucionet kryesore të përfshira në sistemin e mbrojtjes së të drejtave të pronësisë industriale, jo vetëm në drejtim të dhënies së një informacioni të shpejtë edhe cilësor të kërkuar nga organet kompetente të interesuar në këtë fushë, por edhe më gjerë;

• Përmirësimin e legjislacionit aktual që rregullon pronësinë industriale dhe përputhjen e tij të plotë me TRIPS-in, si dhe me Direktivat e Komisionit Europian në këtë fushë. Në këtë konteks, mospërputhjet midis legjislacionit kombëtar dhe atij të BE-së dobësojnë zbatimin e të drejtave të pronësisë industriale dhe në të njëjtën kohë sjellin si pasojë fragmentimin e tregut të brendshëm në këtë fushë. Pikërisht për këtë arsye, një nga objektivat e këtij procesi mbetet marrja e masave për përafrimin e legjislacionit kombëtar me atë të BE-së për të siguruar një nivel më të lartë, më homogjen dhe në të njëjtën kohë ekuivalent në tregun e brendshëm80;

• Aderimin në traktate, konventa dhe marrëveshje ndërkombëtare, ku kanë aderuar vendet anëtare të BE-së. Në vitin 2005 është parashikuar të bëhet depozitimi i instrumentave të aderimit në Klasifikimin Ndërkombëtar të Patentave IPC dhe Aktin e Gjenevës në lidhje me Marrëveshjen e Hagës81;

79 Ky angazhim i parashikuar në nenin 73, të MSA-së dhe Aneksin VII të po kësaj marrëveshje, tashmë ka përfunduar së negociuari. 80 Shih, pikat (9), (10) dhe (11) të Directivës 2004/48 EC të Parlamentit Europian dhe të Këshillit të Bashkimit Europian të 29 Prillit 2004 “Mbi zbatimin e drejtave të pronësisë intelektuale” 81 Me këtë aderim Shqipëria bëhet anëtare e të gjitha Akteve Ndërkombëtare më të rëndësishme të administruara nga WIPO dhe ku vendet e BE-së kanë aderuar, sepse Shqipëria ka aderuar në vitin 2003 në Protokollin e Madridit për regjistrimin ndërkombëtar të markave, në Marrëveshjen e Nisës për klasifikimin ndërkombëtar të mallrave dhe shërbimeve, në Traktatin e Budapestit për depozitimin e mikroorganizmave për qëllime patentimi dhe në Marrëveshjen e Hagës për regjistrimin ndërkombëtar të dizenjove industriale.




www.itap.gov.al 68

2. Situata e tanishme 2.1 Institucionet dhe politikat Dokumentat politike që kanë shërbyer si bazë për hartimin e objektivave të parashikuara në pikën 1. të këtij plani janë:

• Programi politik i Qeverisë shqiptare për periudhën 2002-2005; • Strategjia e Integrimit Europian; dhe • Plani i veprimit i Qeverisë shqiptare për arritjen e Marrëveshjes së Stabilizim

Asociimit dhe Dokumenti i Partneritetit me Bashkimin Europian.

Institucionet shqiptare të përfshira në sistemin e mbrojtjes së të drejtave të pronësisë industriale janë:

• Drejtoria e Patentave dhe Markave, që përfaqëson të vetmin institucion nëpërmjet të cilit shteti shqiptar jep të drejtën e pronësisë mbi shpikjet dhe modelet e përdorimit (patentat), markat tregtare e të shërbimit, dizenjot industriale dhe treguesit gjeografikë apo emërtimet e origjinës, duke iu garantuar pronarëve të tyre këtë të drejtë nëpërmjet regjistrimit82. Gjendja aktuale e mbrojtjes së të drejtave industriale në Shqipëri tregon për arritje të rëndësishme, sidomos në drejtim të përafrimit të legjislacionit të pronësisë industriale me Marrëveshjen e TRIPS-it dhe atij europian. Janë bërë hapa të rëndësishëm në drejtim të aderimit apo ratifikimit të marrëveshjeve ndërkombëtare. Janë hedhur hapa në drejtim të implementimit, por mbetet akoma për të bërë për zbatimin e plotë të legjislacionit ku duhet të përfshihen kontributet e të gjitha institucioneve publike të interesuar dhe të ngarkuara nga ligji me këtë detyrë. Shtimi i numri të aplikimeve nga viti në vit në masën 15-20%, respektivisht për marka dhe patenta pranë Drejtorisë83, shtimi i kërkesave për marrje informacioni nga institucione të ndryshme, shtimi i numrit të konflikteve në gjykatë, dëshmojnë për interesin në rritje të përdorimit të sistemit të mbrojtjes së të drejtave që burojnë nga pronësia industriale.

• Autoritetet doganore, janë të detyruara të vërtetojnë dhe kontrrollojnë pas

kërkesës së personit të interesuar mallrat e fallsifikuara dhe mallrat pirate. Pranë autoriteteve doganore rezulton se deri tani ka pasur 2-3 raste të vit ku janë deklaruar apo evidentuar shkelje të së drejtës së pronësisë industriale;

• Ministria e Financave me anë të Policisë tatimore është një subjekt tjetër që

duhet dhe mund të japë kontributin e vet në bashkëpunim me organet e tjera për të dhënë apo marrë informacionin e nevojshëm në rast të konstatimit të shkeljeve të të drejtave të pronësisë industriale;

82 Kjo drejtori funksionon mbështetur në ligjin Nr. 7819, datë 27.4.2994 “Për pronësinë industriale”, në ligjin Nr. 8477, datë 22.04.1999 “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin 7819, datë 27.4.1994 “Për pronësinë industriale”, në Vendimin e Këshillit të Ministrave Nr. 313, datë 13.06.2000 “Për funskionimin e Drejtorisë së Patentave dhe Markave”, si dhe në Urdhërin e Kryeministrit datë 22.10.2001 “Për miratimin e strukturës dhe organikës së Drejtorisë së Patentave dhe Markave” 83 Drejtoria ka rreth 4-5 kërkesa për patenta kombëtare dhe rreth 500 aplikime për patenta ndërkombëtare në vit; Për periudhën 1994-2004 ka rreth 40.000 marka tregtare të regjistruara, 18.000 patenta të regjistruara, 50 dizenjo industriale.




www.itap.gov.al 69

• Prokuroria, është organi i procedimit penal pranë të cilit depozitohen kërkesa për rastet e fallsifikimit të markave tregtare apo dizenjove nga subjekte private kundrejt njëri-tjetrit, bazuar në dispozitat e Kodit Penal. Duhet theksuar se padia penale si kërkesë e personit të dëmtuar nga fallsifikimi i markës apo emrit tregtar rezulton pothuajse e papërdorur;

• Sistemi gjyqësor. Kryesisht është Gjykata e Shkallës së Parë Tiranë84 që ka

juridiksionin e përcaktuar nga Kodi i Procedurës Civile dhe ligji “Për pronësinë industriale” për të vepruar si instancë e parë e specializuar për gjykimin e konflikteve që burojnë nga pronësia industriale. Pranë kësaj gjykate është seksioni i gjykimit të cështjeve tregtare që ushtron detyrën e mësipërme. Krahas kësaj Gjykate, në shkallën e dytë dhe të tretë janë Gjykata e Apelit dhe Gjykata e Lartë pranë të cilave ankimohen vendimet gjyqësore shkallë-shkallë. Gjithsesi, niveli i gjykimit mbetet i ulët dhe dikton nevojën e trainimit të stafit gjyqësor në fushën e pronësisë industriale.

2.2 Kuadri Ligjor Kuadri ligjor aktual për mbrojtjen e të drejtave që burojnë nga pronësia industriale në Shqipëri konsiston, si më poshtë:

• Kushtetuta e RSH-së, neni 58/1; • Ligji Nr. 7819, datë 27.4.2994 “Për pronësinë industriale”; • Ligjin Nr. 8477, datë 22.04.1999 “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin

7819, datë 27.4.1994 “Për pronësinë industriale”; • Kodi Civil i RSH-së aprovuar me ligjin Nr. 7850, datë 29.7.199485 në nenet

628-640; • Kodi Penal i RSH-së nenet 148, 149 dhe 288; • Kodi i Procedurës Civile i RSH-së i aprovuar me ligjin Nr. 8116, datë

29.3.199686, nenet 348, 334-336, 208-212, 527-608; • Kodi Doganor i RSH-së neni 82/4, si dhe Udhëzimi i Këshillit të Ministrave

Nr. 205, datë 13.9.1999 për zbatimin e Kodit Doganor”, Titulli IX, nenet 118-127,

• Vendimin e Këshillit të Mnistrave Nr. 313, datë 13.06.2000 “Për funksionimin e Drejtorisë së Patentave dhe Markave”,

• Urdhërin e Kryeministrit datë 22.10.2001 “Për miratimin e strukturës dhe organikës së Drejtorisë së Patentave dhe Markave”,

• Urdhër i Drejtorit të ZPM Nr. 5, datë 5.12.1994 “Regulla për emërtimet e origjinës”;

• Urdhër i Drejtorit të ZPM Nr. 3, datë 4.10.1994, “Regulla për markat”; • Rregulloren e Brendshme të vitit 1994 të ZPM “Për Patentat, Modelet e

përdorimit dhe Dizenjot industriale”. • Konventat, Marrëveshjet dhe aktet ndërkombëtare ku ka aderuar RSH.87

84 Dy vjetët e fundit janë rreth 10-15 konflikte gjyqësore në vit kryesisht me objekt zgjidhjen e konfliktit midis dy markave tregtare të ngjashme, dhe zgjidhjen e konfliktit midis një marke të regjistruar dhe një emri tregtar apo marke të paregjistruar ende. 85 Kodi Civil i RSH-së është ndryshuar me ligjin 8536, datë 18.10.1999 dhe me ligjin Nr 8781, datë 3.5.2001. 86 Kodi i Procedurës civile është ndryshuar me ligjin Nr. 8181, datë 23.12.1996 dhe me ligjin Nr. 8431, 14.12 1998. 87 Për hollësira shih pikën I. të këtij materiali.




www.itap.gov.al 70

Bazuar në sugjerimet e bëra nga ekspertët e WIPO-s dhe ekspertët ligjorë të Zyrës Europiane të Patentave, me asistencën e ekspertëve ligjorë të Zyrës Gjermane të Patentave ka përfunduar Projektligji “Për pronësinë industriale” dhe dhënia e opinioneve nga institucionet e interesit. Pas regullimit të disa vërejtjeve që nuk kanë të bëjnë me thelbin e neneve të projektligjit, shumë shpejt pritet që ai të kalojë në Këshillin e Ministrave për miratim. Ndryshimet e bëra sigurojnë rritjen e mbrojtjes së të drejtës që të jep pronësia mbi një objekt që pronësia industriale si patentë, markë, dizenjo industriale dhe tregues gjeografik. Ky projektligj siguron nivelin e kërkuar në nenin 73 të MSA-së. Më konkretisht, Zyra e Patentave dhe Markave ka përgatitutr Pasqyrën e Përfarimit të Projektligjit me TRIPS-in dhe Direktivat e BE-së, sipas të cilës nenet e projektligjit kanë të përcaktuar në një matricë edhe nenet homologe në TRIPS, Direktivën 98/44/EC, Direktiva 98/71/EC, Direktiva 89/104EEC, Konventën Europiane të Patentave, Marrëveshja e Madridit për regjistrimin Ndërkombëtar dhe Protokolli lidhur me të, Rregullore (EEC) 2081/92, si dhe ligje të shteteve anëtare dhe kandidate si Sllovenia, Hungaria, Bullgaria e Maqedonia)88. Projektligji sjell si risi:

• Përsosjen e procedurave që lidhen me rritjen e nivelit të ekzaminimit për patentat, duke sjellur si pasojë edhe rritjen e nivelit të mbrojtjes së të drejtave;

• Minimizimin e mundësive për të krijuar konflikte fiktive gjatë fazës së regjistrimit të markave e patentave në Zyrën e Patentave e Markave;

• Forcimin dhe ashpërsimin e masave administrative në formën e sanksioneve në rastet e shkeljes;

• Forcimin e rolit të gjykatës nëpërmjet rritjes së masave të ndërmjetme, provizore të marra nga ana e saj;

• Përshtatjen e treguesve gjeografikë me Direktivën përkatëse të BE-së, sepse ligji aktual nuk e siguron një përqasje të tillë, etj.

2.3 Ndihma e huaj Zyra e Patentave dhe Markave është asistuar në punën e saj nga ekspertizë institucionale e WIPO-s, Zyrës Europiane të Patentave dhe GTZ për përgatitjen e bazës së re ligjore në fushën e pronësisë idnustriale. Po ashtu, në kuadrin e Programit CARDS janë ndërtuar programe trainuese me punonjës të doganave, gjyqtarëe prokurorë, me punonjës të policisë tatimore, e të tjera.89 Mbështetja e huaj ka qënë jo vetëm për trainime, por edhe në fushën e botimeve, të ndërtimit të një data base me të dhëna e informacion për personat e interesuar nga komuniteti i biznesit e më gjerë. 2.4. Ndërgjegjësimi i publikut Janë botuar për herë të parë pas krijimit të Drejtorisë së Patentave dhe Markave pesë numra të Gazetës së Patentave dhe Markave dhe u janë shpërndarë qarqeve të 88 Bashkangjitur këtij materiali është edhe një kopje e Pasqyrës së Përfarimit të Projektligjit me TRIPS-in dhe Direktivat e BE-së, e përgatitur nga Zyra e Patentave dhe Markave. 89 Bashkangjitur këtij materiali është edhe një program i trainimeve të kryera në kuadrin e Programit CARDS.




www.itap.gov.al 71

interesuar në bazë të ligjit. Eshtë shpërndarë një udhëzues ligjor dhe praktik, hartuar nga Drejtoria dhe botuar në bashkëpunim me GTZ-në në kuadrin e një projekti të përbashkët. Ky udhëzues iu është shpërndarë operatorëve ekonomikë, dhomave të tregtisë, gjykatave, doganave, etj. Janë përgatitur fletë palosje dhe broshura me qëllim ndërgjegjësimin dhe sensibilizimin e qarqeve të biznesit dhe më gjerë. Eshte punuar për automatizimin e informacionit nëpërmjet krijimit të një data base-i të ri. 3. Përparësitë afatshkurtëra 3.1 Masat ligjore Masat ligjore afatshkrutra që duhet të merren janë:

• Kalimi dhe Aprovimi i projektligjit “Për pronësinë industriale” në Qeveri dhe Parlament;

• Aderimi në Klasifikimin Ndërkombëtar të Patentave IPC dhe Aktin e Gjenevës në lidhje me Marrëveshjen e Hagës;

• Parashikimi i përgatitjes së një baze ligjore në formën e: - akti nënligjor për krijimin e një autoriteti ndërinstitucional me

përfaqësues nga ZPM, Doganat, Ministria e Financave, (Zyra e tatim-taksave), policia e krimit ekonomik,

ose - të parashikimit të amendamenteve në Kodin doganor ose Udhëzimin

përkatës të KM për zbatimin e kodit doganor, për të bërë të detyrueshëm jo vetëm shkëmbimin e informacionit midis këtyre institucioneve, por edhe zbatimin e ligjit në rastet e shkeljeve, duke marrë masa ex-officio për veprimin e këtyre organeve me iniciativë në rastet e konstatimit të shkeljes së të drejtës së pronësisë industriale90, për bashkëveprimin rast pas rasti për sekuestrimin apo bllokimin e hyrjes në treg të mallrave pirate apo të fallsifikuara;

3.2 Masa për zbatim Masat për zbatim të nevojshme për një plan afatshkurtër janë:

• Masat me karakter institucional që konsistojnë në rritjen e kapaciteteve njerëzore të specialistëve që punojnë pranë Drejtorisë së Patentave e markave91;

• Sistemimi i stafit në ambjente të prështatshme për kryerjen e detyrave të ngarkuara me ligj;

• Vendosja mbi baza institucionale e harmonizimit të veprimeve të të gjitha institucioneve të përfshira në mbrojtjen e të drejtave të pronësisë industriale, si: tatimet, doganat, prokuroria dhe policia e krimit ekonomik;

• Hartimi i një kalendari vjetor për trainimin e gjyqtarëve, prokurorëve, në bashkëpunim me Shkollën e Magistraturës; për trainimin e doganierëve, të policisë tatimore e të krimit ekonomik në bashkëpunim me Minsitrinë e Financave dhe atë të Rendit, si dhe për trainimn e agjentëve ligjore në bashkëpunim me Dhomë Kombëtare të Avokatisë.

• Hartimi i një Web-site me të dhëna dhe informacion për personat e interesuar,

90 Baza ligjore e deritanishme ofron vetëm veprimin e institucioneve doganore e tatimore mbi bazën e kërkesës së personit të interesuar dhe jo me iniciativën e tyre. 91 Aktualisht Drejtoria ka 15 punonjës të strukturuar në tre Departamente dhe parashikohet që të ketë një shtesë prej 20-30% në vit.




www.itap.gov.al 72

• Ndërtimi i një programi bashkëpunimi me Dhomën Kombëtare të Tregëtisë për të për të sensibilizuar dhe ndërgjegjësua komunitetin e biznesit me të drjetat që burojnë nga ligji dhe shmangien e shkeljeve të tyre.

3.3 Nevoja financiare dhe ndihmë e huaj

Itap-materiali Perafrimi Legjislacionit Me Be

Documents

Transcript of Itap-materiali Perafrimi Legjislacionit Me Be