ISTRAŽIVANJE JAVNOG MNJENJA

STANJE DEMOKRATIJE U SRBIJI

Izveštaj pripremljen za Nacionalni demokratski institut (NDI)

Izveštaj pripremio CeSID, BeogradMaj 2014. godine

METODOLOGIJA

2

Istraživanje realizovaliAgencija za istraživanje javnog mnjenja CeSID i

Nacionalni demokratski institut (NDI), kancelarija u Beogradu

Terenski rad U periodu između 27. februara i 05. marta 2014. godine

Tip i veličina uzorka Slučajni, reprezentativni uzorak od 600 punoletnih građana Srbije

Okvir uzorka Teritorija biračkog mesta kao najpouzdanija registarska jedinica

Odabir domaćinstvaSlučajno uzorkovanje bez zamene – u okviru biračkog mesta, svaka druga kućna adresa od

početne tačke

Odabir ispitanika u okviru domaćinstva Slučajno uzorkovanje bez zamene – izbor ispitanika metodom prvog rođendana u odnosu na dan anketiranja

Istraživačka tehnika Licem u lice u okviru domaćinstva

Istraživački instrument Upitnik od 109 pitanja

KAKO GRAĐANI SRBIJE VIDE DEMOKRATIJU? VREDNOSNE PROMENE U ODNOSU PREMA DEMOKRATIJI (2007 VS 2014)

3

39

22

18

21

30

25

24

21

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Demokratija je bolja od svih drugih oblika vladavine

Za ljude kao ja i demokratski i nedemokratski režim su isti

U nekim slučajevima, nedemokratska vlada može biti bolja od demokratske

Ne zna

2007 2014

OSNOVNI ELEMENTI DEMOKRATIJE U OČIMA GRAĐANA SRBIJE I DEO

4

20

43

37

loše stanje

neutralni

dobro stanje

37

32

31

bezbedan

neutralni

nebezbedan

Procena trenutnog stanja u srpskim medijima

Procena trenutnog stanja u oblasti bezbednosti u Srbiji

OSNOVNI ELEMENTI DEMOKRATIJE U OČIMA GRAĐANA SRBIJE II DEO

5

Egzistencijalni strah kod građana Srbije

Stanje ljudskih prava u Srbiji

23

37

40

nema strah

neutralni

ima strah

13

3255

nema kršenja

neutralni

ima kršenja

ODNOS PREMA 5. OKTOBRU – STAV PREMA DEMOKRATSKIM PROMENAMA USRBIJI

6

13 15

25

47

12

29

19

39

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Ne zna, ne razmišlja o tome

To je početak demokratskog

preobražaja Srbije

To je početak propadanja Srbije

Sve je ostalo isto, samo su jedni

zamenili druge

2014. godina 2007. godina

PROFILISANJE VREDNOSNIH GRUPA GRAĐANA SRBIJEGDE SU GRAĐANI SRBIJE NA VREDNOSNOJ SKALI?

7

1Neutralni

nekonformisti

2Neutralni tradiciona

listi

3Verski

netolerantni

nacionalisti

4Konformis

tički neregional

isti

5Tolerantni modernist

i

Prosek

Tradicijamodernisti 10% 3% 52% 14%neutralni 49% 13% 4% 34% 45% 31%tradicionalisti 41% 87% 96% 63% 3% 55%

Konformizamnekonformisti 67% 1% 7% 51% 31%neutralni 33% 37% 19% 41% 34% 32%konformisti 62% 73% 59% 14% 37%

Autoritarnostneautoritarni 26% 21% 2% 43% 73% 33%neutralni 63% 62% 65% 55% 26% 54%autoritarni 12% 17% 33% 1% 1% 13%

Verska tolerancijatolerantni 12% 7% 21% 68% 22%neutralni 66% 64% 24% 69% 29% 50%netolerantni 22% 29% 76% 10% 3% 28%

Nacionalizamnenacionalni 11% 21% 22% 74% 25%neutralni 56% 64% 11% 60% 21% 42%nacionalni 33% 16% 89% 18% 5% 33%

Stav o regionalizacijiregionalisti 1% 21% 35% 12%neutralni 48% 63% 21% 4% 56% 42%neregionalisti 51% 16% 79% 96% 8% 46%

Stav o decentralizacijidecentralisti 12% 3% 9% 10% 18% 11%neutralni 75% 79% 63% 82% 69% 73%centralisti 14% 18% 28% 7% 13% 16%

RANIJE IZBORNO PONAŠANJE I OPREDELJENJE NA MARTOVSKIM IZBORIMA 2014.GODINE

8

SNS DS SPS DSS NDS LDP URS SRS DVERI NeodlučniNe bih glasao

Nije glasao

15% 0% 2% 0% 1% 1% 0% 0% 0% 41% 37%

SNS 72% 0% 1% 1% 0% 0% 0% 1% 0% 17% 7%

DS 12% 17% 1% 0% 14% 2% 1% 0% 1% 33% 18%

SPS 12% 0% 63% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 12% 12%

DSS 8% 0% 0% 60% 0% 0% 0% 0% 0% 24% 8%

LDP 0% 0% 0% 0% 0% 60% 0% 0% 0% 24% 16%

URS 13% 0% 0% 0% 0% 0% 50% 0% 0% 25% 12%

SRS 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 67% 0% 11% 22%

DVERI 0% 0% 0% 17% 0% 0% 0% 83% 0% 0%

ODNOS GRAĐANA PREMA ZATVORENIM IZBORNIM LISTAMA

9

1- Uopšte se ne slaže; 2- Uglavnom se ne slaže; 3- Niti se slaže, niti se ne slaže; 4- Uglavnom se slaže; 5- Potpuno se slaže

1 2 3 4 5

Kada glasam na izborima opredeljujem se prema lideru stranke, a najčešće ne znam ko je odbornik ili poslanik za koga glasam 16% 6% 26% 19% 33%

Uvek znam ime odbornika ili poslanika za koga glasam na lokalnim ili republičkim izborima 29% 15% 29% 11% 15%

Najbolji način selekcije i odabira kandidata za odbornike ili poslanike imaju političke stranke 21% 11% 47% 11% 10%

Bolje bi bilo da postoji neki drugi mehanizam za odabir kandidata na izborima, nego da to čine političke partije 5% 5% 42% 18% 29%

Bolje bi bilo da građani imaju mogućnost da glasaju pojedinačno za odbornike ili poslanike, nego da glasaju isključivo za stranačke liste 3% 4% 37% 14% 41%

Svejedno je da li građani glasaju za pojedinačne kandidate za odbornike/poslanike ili za liste, stranke ionako predlažu i jedne i druge 10% 7% 50% 13% 19%

DEMOGRAFSKE OSOBINE STRANAČKIH PRISTALICA

10

SNS DS SPS DSS NDS LDP SRS DVERI PROSEKŽensko 45% 80% 59% 11% 44% 41% 33% 46% 51%Muško 55% 20% 41% 89% 56% 59% 67% 54% 49%18-29 god. 13% 13% 12% 0% 7% 22% 0% 46% 16%30-39 god. 18% 20% 17% 20% 27% 17% 8% 31% 19%40-49 god. 12% 27% 12% 30% 13% 6% 15% 0% 15%50-59 god. 25% 13% 24% 25% 20% 39% 31% 8% 22%60 god i više 32% 27% 34% 25% 33% 17% 46% 15% 29%Bez osnovne škole 6% 0% 7% 0% 0% 0% 0% 0% 4%Osnovna škola 17% 7% 29% 21% 13% 22% 17% 0% 15%Radničke škole 24% 7% 12% 21% 25% 17% 17% 15% 23%Srednja škola 40% 47% 26% 21% 44% 28% 33% 31% 38%Viša škola/fakultet 13% 40% 26% 37% 19% 33% 33% 54% 20%do10000 48% 14% 47% 35% 33% 40% 33% 50% 46%10000-20000 25% 43% 37% 24% 25% 60% 50% 38% 34%20000-30000 18% 14% 17% 35% 33% 0% 17% 13% 13%preko 30000 9% 29% 0% 6% 8% 0% 0% 0% 7%

Neutralni konformisti 34% 13% 21% 41% 29% 33% 17% 23% 27%

Neutralni tradicionalisti 19% 20% 18% 24% 29% 11% 0% 23% 20%

Netolerantni tradicionalisti

21% 13% 32% 35% 14% 6% 67% 46% 20%

Konformistički neregionalisti

19% 20% 18% 0% 0% 0% 0% 0% 12%

Tolerantni modernosti 7% 33% 11% 0% 29% 50% 16% 8% 22%

KADA SE U SRBIJI NAJBOLJE ŽIVELO ILITI KOMUNIZAM VS DEMOKRATIJA

11

78

8

104

u periodu od drugog svetskog rata do 1990

od 1990 do 2000

od 2000 do 2012

posle 2012 -te

PROCENA KVALITETA ŽIVOTNOG STANDARDA, STANJA PRIVREDE, BEZBEDNOSTI IPOLITIČKIH SLOBODA OD II SVETSKOG RATA DO DANAŠNJIH DANA

12

73

7

9

4

7

72

6

7

8

7

74

7

7

4

8

31

8

28

15

16

0 20 40 60 80

Period 1945 do 1990

period 1990 do 2000

period od 2000 do 2012

period posle 2012

ne zna

Političke slobode

Stanje privrede

Bezbednost građana i zemlje

Životni standard građana

DOBITNICI I GUBITNICI – KAKO SU BIVŠE KOMUNISTIČKE ZEMLJE PROŠLEU PRETHODNIH DVADESET GODINA?

13

5751

43

28

46 43

10

18

3237

49

28 26

84

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Mađarska Hrvatska Crna Gora Makedonija Rumunija Albanija Srbija

Pretežno na dobitku Pretežno na gubitku

KOME VERUJU GRAĐANI SRBIJE?POVERENJE U INSTITUCIJE SISTEMA

14

Institucija Broj odgovora Min ocena Max ocena Srednja ocena

Predsednik Republike 559 1 5 2.73

Vlada Srbije 560 1 5 2.54

Skupština Srbije 561 1 5 2.37

Vojska Srbije 560 1 5 3.15

Policija 561 1 5 2.69

Sudovi 561 1 5 2.18

Škole i fakulteti 560 1 5 3.04

Političke partije 561 1 5 2

Mediji 560 1 5 2.28

Sindikati 559 1 5 2.33

Zdravstvene ustanove 560 1 5 2.71

Državna administracija 558 1 5 2.35

Lokalna administracija 560 1 5 2.29

Crkva 560 1 5 3.35

Nevladine organizacije 560 1 5 2.57

NIVO AKTIVIZMA GRAĐANA SRBIJESOCIJALNI I POLITIČKI AKTIVIZAM

15

12

10

5 5

3

65

1

3

10

2

4

6

8

10

12

14

Crkva, verske organizacije Političke stranke Sindikalne organizacije Profesionalne, strukovne organizacije

Nevladine organizacije

Član Aktivista

DA LI ĆE U SKOROJ BUDUĆNOSTI DOĆI DO VEĆIH PROTESTA I NEMIRA U SRBIJI?

16

20.2

5.5

38.7

35.5Ne zna

Iz političkih razloga

Iz ekonomskih razloga

Neće doći do nemira

KOLIKO SU GRAĐANI ZAISTA SPREMNI DA UČESTVUJU U PROTESTIMA?

17

15.2

2.8

25.356.7

Ne zna

Da, iz političkih razloga

Da, iz ekonomskih razloga

Ne bi učestvovao

KOJI JE EKONOMSKI SISTEM NAJBOLJI ZA SRBIJU?TRŽIŠNAVS DRŽAVNA , PLANSKA EKONOMIJA?

18

30

16.7

18.2

35.2

Ne zna

Tržišna ekonomija je bolja od bilo kog drugog ekonomskog sistema

Planska ekonomija je za nas bolja od tržišne ekonomije

Za ljude kao ja, nije važno da li je ekonomija tržišna ili planska

ODNOS PREMA PRIVATIZACIJI DRUŠTVENE IMOVINE U SRBIJI – ZA ILI PROTIVISTE?

19

18.9

41.6

34.3

5.1Ne zna, nema stav

Najbolje bi bilo da privatizacije nije ni bilo jer su ta preduzeća najbolje vođena od strane države

Privatizacija je bila nužna, samo je trebalo promeniti model po kome je ona sprovedena

Privatizacija je bila nužna i sprovedena je onako kako je bilo moguće u tadašnjim okolnostima

IZBOR POSLADA LI SU GRAĐANI SPREMI DA RIZIKUJU I ZARADE VIŠE ILI RADIJE BIRAJUSIGURNO RADNO MESTO SA MANJOM PLATOM?

20

9.7

63

27.3

Ne može da izabere

Siguran posao, bez obzira kakva je plata

Posao u kojem može da se zaradi, pa makar radno mesto bilo nesigurno

NAČIN LEČENJAKO TREBA DA BRINE O TROŠKOVIMA I KVALITETU LEČENJA GRAĐANA?

21

17.4

46

36.6

Ne može da izabere

Da građani učestvuju u troškovima lečenja da bi se stvorili bolji uslovi za zdravstvenu zaštitu

Da država u potpunosti snosi troškove lečenja makar zdravstvena zaštita bila loša

ODNOS GRAĐANA PREMA EKONOMSKOJ I SOCIJALNOJ POLITICI DRŽAVEPROSEK SLAGANJA SA TVRDNJAMA NA SKALI OD 1=UOPŠTE SE NE SLAŽE, 5=POTPUNO SE SLAŽE

22

3.11

3.32

3.052.33

2.94

2.73

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

Samo najsiromašniji treba da dobiju pomoć, ostali

treba sami da se snalaze?

Država treba da pomaže svima, čak

i po cenu da se dodatno

zadužujemo

Problem zapošljavanja treba prepustiti tržištu,

tu važi zakon ponude i potražnje

Država treba da brine o otvaranju

radnih mesta i pomoći

nezaposlenima

Najbolje je slobodno tržište u

koje se država meša samo kada

mora

Postoji mit o slobodnom tržištu,

država je ta koja treba planski da ga

reguliše

HVALA NA PAŽNJI

23