İSTİŞARE VE KORUMA ÖNLEMİ POLİTİKALARI

Proje Uygulama Birimlerine Yönelik

ECA Koruma Önlemleri Eğitimi, 17 Mayıs 2011

2

Sunum Planı

• İstişarelerin gerekçesi

• Dünya Bankası’nın istişareler ile ilgili politikaları

• İstişare süreci

• Akılda tutulması gereken Kilit Hususlar ve Esaslar

3

İstişarelerin Gerekçesi

• Proje tasarımının ve uygulamasının iyileştirilmesine yardımcı olmak

• İnsanları kendilerini etkileyen değişiklikler hakkında bilgilendirmek

• Görüşlerini projelerin tasarımında ve uygulanmasında dikkate almak

• Olumsuz etkileri ve proje faydalarını arttıracak mekanizmaları tespit etmek

• Bir projeden kaynaklanacak riskleri ve bir projeyi etkileyecek riskleri tespit etmek

• Projenin daha fazla sahiplenilmesini sağlamak ve sürdürülebilirliğini arttırmak

• İstişare gerektiren Banka/Hükümet politikalarına uyumu sağlamak

4

Banka Politikası : Genel İstişare Yükümlülüğü

Tüm Kategori A ve B projeler için. . . , Çevresel Değerlendirme sürecinde, borçlu projenin çevresel hususları ile ilgili olarak projeden etkilenen gruplar ve yerel sivil toplum kuruluşları (STK) ile istişare yapar ve görüşlerini dikkate alır.

OP 4.01, Çevresel Değerlendirme, paragraf 14

5

Banka Politikası : Anlamlı İstişareler

… tüm A ve B kategorisindeki projelerde borçlu ile projeden etkilenen gruplar ve yerel STK’lar arasında etkili bir istişare sürecinin yürütülebilmesi için, borçlu;

ilgili materyalleri istişareden önce, zamanında ve istişare yapılan gruplar tarafından anlaşılabilecek

ve erişilebilecek bir dilde ve şekilde sunar.

OP 4.01, Çevresel Değerlendirme, paragraf 15

6

Banka Politikası : Gönülsüz Yeniden Yerleşim

. . .Banka’nın gönülsüz yeniden yerleşim politikasının genel amaçları şunlardır [(a) (b) (c)]:

(b) ……yeniden yerleşim faaliyetleri sürdürülebilir kalkınma programları olarak görülmeli ve yürütülmelidir ……Yerlerinden uzaklaştırılan kişiler ile anlamlı bir şekilde istişare yapılmalıdır ve yeniden yerleşim programlarının planlama ve uygulama aşamalarına dahil olma fırsatı tanınmalıdır.

OP 4.12, Gönülsüz Yeniden Yerleşim, paragraf 2

7

İstişare Süreci

• İstişareler ile ilgili temel sorumluluk borçlunun üzerindedir – genellikle danışmanların yardımı ile gerçekleştirilir

• İstişareler Banka’nın zorunlu kıldığı süreçler bağlamında veya başka şekilde gerçekleşebilir

• İstişareler için bir İletim stratejisine sahip olmanın önemi

• İstişarelerin tasarımı kapsamında ele alınması gereken sorular :

Sorun Paydaş Şekil Yer Zamanlama Dokümantasyon ve Yayım Projeye Yansıtma

8

Hangi konularda istişare yapılmalıdır?

• Etkilerin tespit edilmesi (olumsuz, olumlu, kümülatif, diğer)

• Proje tasarımının iyileştirilmesi • Fırsatların arttırılmasına ve olumsuz etkilerin

azaltılmasına yönelik önlemlerin tasarlanması• Kurumsal düzenlemeler de dahil olmak üzere

uygulamanın iyileştirilmesi• Proje uygulaması sırasındaki değişiklikler

9Kimlerle istişare yapılacak?

• Paydaşları kim temsil ediyor? Katılımcılar nasıl seçilecek?• Banka’nın koruma önlemleri politikalarının kapsadığı kişiler

de dahil olmak ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere doğrudan etkilenen kişiler (bir örneklem ile değil etkilenen tüm insanlar ile istişare yapın)

• Proje faydalanıcıları • Proje ile ilgili hususlar hakkında görüş sahibi olduğu bilinen

kilit çıkar grupları• Özellikle proje uygulamasında rol sahibi olanlar olmak

üzere ana muhataplar dışındaki kamu kurumları• Yerel sivil toplum kuruluşları• Bazı durumlarda, uluslararası STK’lar

10

Ne zaman?

• Tasarım seçenekleri belli olur olmaz• Tasarıma son hali verilmeden önce• Koruma önlemi politikalarının gerektirdiği etki

azaltma önlemlerinin geliştirilmesi kapsamında• Hazırlık aşamasında tasarım seçenekleri

belirlenmemiş ise, uygulama sırasında• Uygulama sırasındaki değişiklikler yeni etkilerin

tespit edilmesine yol açtığı zaman• Karmaşık projeler için, proje uygulaması boyunca• Banka’nın geç dahil olması halinde, o ana kadar

gerçekleştirilen istişareler ve ilave istişare ihtiyacı değerlendirilir

11

Nerede?

• Doğrudan etkilenen insanlara yakın bir yerde• Geniş çaplı ayak izlerine sahip projelerde, projeden

doğrudan etkilenen insanlara katılım olanağı tanımak için farklı yerlerde

• Uzak bir yerde gerçekleştiriliyor ise, katılımcılara gidiş ve dönüş için ulaşım olanaklarının sağlanması gerekebilir

• Kadınlar, yaşlılar, engelliler, vs. için özel düzenlemeler gerekebilir

• Toplantı yerinin katılımcılar tarafından güvenli bir yer olarak algılanması gerekir

• Toplantı yerindeki düzenlemeler yeterli olmalıdır

12

Nasıl?

• İstişare biçimi paydaşların profiline bağlıdır• Başlıca istişare yöntemleri şunlardır:

Halka açık toplantılar Hanehalkı görüşmeleri Bireysel anketler Odak grupları Elektronik istişareler

• Paydaşların görüşlerini / önerilerini / yorumlarını sürekli olarak kaydedebilecekleri mekanizmalar da oluşturun

• Projeye güçlü bir şekilde karşı çıkanlar için özel istişare yolları gerekebilir

13

Halka açık toplantılar nasıl etkili hale getirilebilir?

• İstişarelerin amacını, katılım kurallarını ve önerilen takip prosedürlerini önceden açıklayın

• Katılımcıların beklentilerini yönetin• İstişare toplantılarının gündemini katılımcılar ile

birlikte kararlaştırın• Kilit paydaşlara önceden ve uygun formatta bilgi

verin• İstişareler için yeterli zaman sağlayın• Uygun moderasyon / kolaylaştırma becerilerini

kullanın

14

Halka açık toplantılar nasıl etkili hale getirilebilir?

• Tartışmaya birkaç paydaşın hakim olmasına izin vermeyin

• Yazılı ve sözlü çeviri ihtiyacını değerlendirin

• İnsanların istişarelere katılım konusunda güven duymasını sağlayın

• Kırılgan ve potansiyel olarak sesi çıkmayan grupların görüşlerini ifade etmelerini sağlamak için özel çaba sarf edin

• Toplantıyı, alınan görüş ve önerilerin nasıl işleme konulacağını tekrarlayarak kapatın

15

Sonuçların belgelenmesi ve yayımı

• İstişareleri iyi bir şekilde kayıt altına alın• Ses ve görüntü kayıt araçlarını kullanın, ancak kayıt

biçimini önceden açıklayın• Görüşlerin niteliklendirilmesi konusunu tartışın• Katılımcıları istişarelerin kayıtlarına nasıl erişileceği

konusunda bilgilendirin• Katılımcılara istişarelerden sonraki adımları açıklayın• Uygulanamayacak paydaş önerilerini kaydedin ve ele

alın• Kabul edilemeyecek olanlar da dahil olmak üzere

önerilerin nasıl ele alındığı konusunda katılımcılara geri bildirimde bulunun

• İstişare toplantısının tutanaklarına proje ÇED raporunun ekinde yer verilir

16

İstişare sonuçlarının proje tasarımına ve uygulamasına yansıtılması

• İstişarelerden çıkacak kilit tavsiyeleri proje tasarımında dikkate alın –istişarelerin anlamlılığının kilit ölçüsü

• Uygulama düzenlemeleri ile ilgili önerilere yer verin

• Görüşlerden / önerilerden bazılarının neden kabul edilemeyeceğini açık bir şekilde açıklayın

17

İstişarelerin anlamlı olması nasıl sağlanır?

• İlgili bilgileri paydaşlara toplantı öncesinde anlayabilecekleri bir şekilde sağlayın

• Süreci ve ortaya çıkan sorunları kapsamlı bir şekilde belgeleyin

• İstişareler sırasında paydaşlar tarafından ortaya konulan kilit hususların proje tasarımında ve uygulamasında nasıl dikkate alındığını proje dokümanlarında açıklayın

• Paydaşlar tarafından yapılan kabul edilemeyecek önerileri açık bir şekilde tartışın

18

İstişarelerin anlamlı olması nasıl sağlanır? (devamı)

• İstişarelerin sonuçlarını, istişarelerin nitelendirilme biçimine karşı çıkan paydaşların itirazlarını nasıl kaydedebilecekleri ile birlikte duyurun

• Paydaşlar tarafından yapılan itirazlara, istişare sonuçlarının proje tasarımında ve uygulamasında nasıl ele alındığı ve proje dokümanlarında nasıl açıklandığı konusunda cevap verin

19

Türkiye’den örnekler

BOTAŞ, Gaz Sektörü Geliştirme Projesi’ni tasarlarken Tuz Gölü çevresindeki yerel köylüler ile istişare toplantıları yaptı

İkizdere Vadisi Projesi’nde istişarelerin yapılmaması itibari ve finansal riskler doğurdu ve 8 barajın inşaatı iptal edildi

20

Akılda tutulması gereken kilit hususlar

Paydaşları tespit edin Proje bilgilerinin paydaşlar için anlamlı ve

erişilebilir olmasını sağlayın Bilgileri istişare süreci başlamadan önce

zamanında ve uygun şekilde duyurun Erken aşamada ve sürekli olarak istişare yapın İstişare sonuçlarını proje tasarımına dahil edin Paydaşlara geri bildirimde bulunun İstişare sürecini belgeleyin

21

Akılda tutulması gereken kilit hususlar

• Projeden etkilenen insanları ve yerel STK’ları proje hakkında anlamlı bir şekilde bilgilendirin ve görüşlerini dikkate alın

• Kategori A projeleri için, (i) Çevresel Değerlendirme görev tanımına son hali verilmeden önce ve (ii) taslak Çevresel Değerlendirme raporu hazırlandıktan istişare toplantıları yapın

• Paydaşları etkileyen sorunları gidermek için gerektiğinde uygulama sürecince paydaşlar ile istişare yapın

• İlgili materyalleri istişare toplantılarından önce zamanında ve istişare yapılan gruplarca anlaşılabilir ve erişilebilir bir şekilde ve dilde sunun

22

Akılda tutulması gereken kilit hususlar

• Yerli halkları etkileyen projeler için, yerli halkları açık, önceden ve bilgilendirilmiş bir istişare sürecine dahil edin. Bu, proje için geniş bir toplum desteği sağlamalıdır

• Gönülsüz yeniden yerleşimin söz konusu olduğu projelerde, yerlerinden edilen insanlara danışılmalı, seçenekler sunulmalı ve teknik ve ekonomik açıdan uygulanabilir yeniden yerleşim alternatifleri sunulmalıdır

• Ev sahibi topluluklara, yerel makamlara ve STK’lara danışın