İstanbul ve Ulaşım Zamandizini

2009

Zikrullah Kırmızı Fehime Tunalı Çalışkan

Ġstanbul ve UlaĢım

Zamandizini

Zikrullah Kırmızı

Fehime Tunalı ÇalıĢkan

©

2009

SUNUġ

Yaklaşık beş-altı yıl önce, kolları sıvadığımızda ve konuyu aramızda ilk

değerlendirişimizde, her ikimizin de usunda belirgin, kesinleşmiş düşünceler

yoktu. Bildiğimiz tek şey, bir kurum olarak ĠETT, bir kent olarak Ġstanbul

konusunda kaynakların, ya yetersiz ya da gereğinden çok dağınık olduğu, bu

kaynakların anlamlı, ölçünlü bir bütünlük taşımadıkları, araştırmacı ya da ilgilinin

hep yeniden, sıfırdan başlamak zorunda kaldığıydı. Belleksizlik; kurumsal, yerel

kaynakların yanı sıra ulusal, giderek evrensel kaynak yitiminine de yol açıyordu.

Bunu seziyor, yüzlerimiz acıyla kasılıyordu. Ne yapabilirdik, yapmalıydık?

Mutfakta görevli insanlar olarak, bir yaklaşım sağlayabilir, kaynakları üç

başlık altında toplayarak, derleyebilir, eleştirisini yapabilir, yorumlayabilirdik. O

andan sonra önümüzde çözülmeyi bekleyen soru; bu ana başlıkların ne

olacağıydı. Biz İstanbul’a ve İstanbul ulaşımına hangi başlıklar altında katkıda

bulunabilirdik?

Arayışlarımızın daha başında kuramsal (teorik) sayılabilecek bir konu

kendini dayattı. Soruyu ortaya koyarken önce bu soruyu dille biçimlemeli,

kavramlarını oluşturmalı, varolan kavramları da doğru kullanmalıydık. Öyleyse

dilden, ulaşımın terimlerinden işe başlamak gerekiyordu. İşte çalışmalarımızın ilk

ayağını, bu nedenle, Türkçemizde ve ulaşım alanında büyük bir gereksinim

duyulan, Kentiçi UlaĢım Terimleri Sözlüğü (www.zkirmizi.com , 2008)

oluşturdu doğallıkla. Kavramlar gelişigüzel kullanılmamalı, uluslar arası içerikle

uyumlu olmalı, ülkemizin sektöre bağlı insanları ortak evrensel terminolojiyi

kullanmalıydı.

İkinci aşamada, İstanbul’u konu yapan sayısız kaynağa özgün bir katkıda

bulunabilir miyiz, sorusuyla hesaplaştık. İstanbul birçok açıdan ele alınmış,

bilimin sanatın eşsiz nesnelerinden biri olarak dünya kültür birikimine

eklemlenmiştir. Olmayan, eksik kalan, tam da bizim değişik çalışmalarımızda

önümüze büyük bir boşluk olarak dikilen şey, kentin ulaşımının derli toplu bir

sunumuydu. Kent tarihçiliği ülkemizde, söz konusu olan İstanbul gibi bir dünya

başkenti bile olsa, henüz kent yaşamının gündelik ayrıntılarına dizgeli

(sistematik) tanıklık düzeyine değin inememişti. Tarihçi değildik ama sınırlı da

olsa kaynaklara yakındık. Peki, biz yapabilir miydik bunu? Gözlerimiz,

birbirimize bunu yapabileceğimizi söyledi. Kuşkusuz o zaman, karşılaşacağımız

güçlükler konusunda da bir düşüncemiz yoktu. Ama bir yaklaşım sağlayabilirdik

yine, bir başlangıç noktası oluşturabilirdik. Öyleyse ne bekliyorduk, sorusu

fazlaydı, fazlaydı ama ülkemizde yaşamı, bu kurumsal (kamusal) yaşam bile olsa,

yönlendiren temel itki önemli ölçüde ratlantılardı ve rüzgâr güçlü esti, kendimizi

başka yerlerde bulduk.

Ama yazık olacaktı. Elimizin altındaki malzemeyi gözden geçirmeli,

biçimlendirmeli ve yayımlamalıydık. İşte yıllar sonra gelen, zorlukları yabana

atılamayacak karar bu oldu.

Bu büyük projenin üçüncü ayağına da kısaca değinmek isteriz. İlk ikisini

tamamlayacak, bilgiyi soyuttan somuta evrimi içinde, Ġstanbul UlaĢımı’nın

sayısallaştırılması çerçevesinde ele alacak Ġstanbul UlaĢımının Tarihsel

Ġstatistikleri. Aynı zamansal kesiklikler, kopukluklar içerisinde günışığına

çıkması geciken, sekteye uğrayan bu proje için gerekli gereç hemen hemen

toplanmış olmasına karşın, önümüzdeki günlerde elden geçirilmeyi

beklemektedir. Umarız kısa sürede yayıma hazır duruma getirir ve kamuoyunun

bilgisine sunarız.

Ne yazık ki bu çalışmaların arkasında kurumsal bir destek ya da anlayış

sözkonusu olmamıştır. Kişisel olanaklarımız, koşulları zorlamamızla ve büyük

özveriyle kotarılmış bu çalışmalar, dileriz doğru ellere ulaşır ve onlar tarafından

daha da geliştirilir, yaşama geçirilirler.

Üç çalışmayla, bu konudaki görevimizi tamamladığımızı düşünüyoruz.

Eleştirilere açık güncelleme boyutunu hep gündemde canlı tutarak kuşkusuz…

Yinelersek, Kentiçi UlaĢım Terimleri Sözlüğü (2008), Ġstanbul ve UlaĢım

Zamandizini (2009), Ġstanbul UlaĢımının Tarihsel Ġstatistikleri birbirini

tümleyen, üç aşamalı bir girişim olarak değerlendirilebilir.

*

Ġstanbul ve UlaĢım Zamandizini’nde yaklaşımımız ve yöntemimizle ilgili

birkaç şey söylememiz gerekiyor.

Dikkatli okur, bu zamandizinine (kronoloji) yakından baktığında kafasında

kimi sorular oluşması beklenir. Bu soruların ya da beklentilerinin tam karşılığını

bulamamak onu düşkırıklığına uğratabilir. Bu nedenle sevgili okurumuzu

uyarmamız yerinde olacaktır.

Önce şunu açıklıkla söylemeliyiz. Bu bir İstanbul Kenti Zamandizini

değildir. Böyle kapsamlı, dev bir girişim tarih uzmanlığı ve birden çok kişinin

uzun zaman ayırması gereken bir iş olurdu ve bizim amacımızın da dışındadır.

Biz İstanbul’daki kentiçi ulaşıma bakmak, onu görünür kılmak istedik.

Çalışmamızın odak noktası budur. İbremiz bu amaca dönüktür.

Bu çalışma, bir İstanbul kentiçi ulaşım zamandizinidir. İlgili okurumuz

öncelik sırasını kafasında; ĠETT, UlaĢım, Ġstanbul, Dünya, Genel Tarihsel

Çerçeve olarak kurgularsa hem kendi, hem de bizim işimizi kolaylaştırmış

olacaktır. Biz önce Ulaşım Şirketleri ve ardılı İETT’ye, sonra ulaşıma, sonra

İstanbul’a, vb. bakmak istedik. İlgisiz gibi görünen bilgiler, belli bir noktada

körleşmeyi önlemek, belli bir konuya saplanarak konunun genel bağlam

içerisindeki boyutu, anlamı ve önemini yakalamak için eklenmiş, ağırlıklar buna

göre dengelenmeye çalışılmıştır.

Böyle bir çalışmada ayrıntının sınırı olmadığını biliyoruz, çalışırken

öğrendik. Ama bir eşik olduğunu, olması gerektiğini de… Ayrıntı düzeyi bir

noktadan sonra, böyle bir çalışmadan beklenebilecek yararı, anlamı

etkileyememektedir. Belki özel bir yöntembilimsel tarih açısı (Annalees Okulu,

vb.) somut ayrıntılarla örgülenmiş gündelik yaşam tarihinden çıkabilecek bir

genel kavrayışın peşine düşebilir. Neden olmasın? Bir kurumun (İETT), gündelik

kentsel ulaşım yaşamının (ulaşım araç ve mobilyaları, işletimleriyle kent

insanlarının yüzleşme biçimleri, arakesitleri, vb.) tarihleri de olabilir ve

olağanüstü sonuçlar çıkarılabilir bu tür çalışmalardan. Ama bizim

yöntembilimimizde, ayrıntı düzeyi, bir noktadan sonra, amacımızın ışığında bize

içgüdüsel olarak dur, demiştir ve iyi ki de böyle olmuştur. Bütünün fotoğrafı, yani

İstanbul’da 150 yıldır yaşayan insanların günlük yaşamlarını sürdürürken kentsel

devinimlerini nasıl gerçekleştirdikleri, kentin bu devinimden nasıl etkilendiği, vb.

gözden yitebilir, ulaşımın birikimi gözden kaçırılarak, geleceğe yönelik olarak

sorgulanması (kritiği) olanaksızlaşırdı. Bu çalışmanın risk eşiğiydi. Dengeyi

tutturup tutturamadığımız okurlarımızın yaklaşımıyla anlaşılacaktır.

İETT ve ulaşıma odaklanmakla birlikte, ulaşımı kentsel bir yaşantı olarak

kavradığımızdan, onu en çok etkileyebilecek kentsel süreçleri, başta kentsel

yerleşmeler ve imar (bununla ilgili belli başlı yasal çerçeve de içinde olmak

üzere) düzenini göz ardı edemezdik. Çünkü İstanbul’un özgül tarihini aynı

zamanda yerleşmeler (iskan), yönetim ve yaşam habitusları, sokakları,

meydanları, toplumsal uzam ve zamanı yoğaltım (tasarruf) biçimleri, göçler ve

tüm bunları çevreleyen imparatorluklardan ulusal devlete yönetim politikaları,

kent planlama girişimleri vb. de oluşturur. Ulaşım kent ve çevresindeki insanları

gereksinimleri doğrultusunda kentin bir yerinden başka bir yerine her gün düzenli

ya da rastgele sürüklediğine göre, kentin üretim, ticaret, eğlenme, eğitim, ibadet,

kültürel etkinliklerini örgütleyen kentsel uzam (mekan) ve kentsel zaman

düzenlemeleri ile ulaşım arasında gözle görünen ya da görülemeyen sıkı bir

nedensel bağ söz konusudur. Zamandizini’mizde imar konusunun ağırlığı bu

düşünceden kaynaklanır.

İstanbul’un özgül koşullarına, tarihine bağlı yedi izlek (tema) bu çalışmanın

somut ayaklarını oluşturur. Bir kurum olarak İETT’yi bir kenara koyarsak, doğal

ya da toplumsal etkinlik olarak, İstanbul’da Metronun Tarihi, İstanbul’da İmar

Tarihi, İstanbul’da Planlama’nın Tarihi, İstanbul’da Boğaz Geçişinin Tarihi,

İstanbul’da Depremlerin Tarihi, İstanbul’da Yangınların Tarihi özel olarak

vurgulanmayı hak etmektedir. Genel Zamandizinimizde içerilmiş olmasına

karşın, bu izlekler ayrı kutular olarak, ilgilinin işini kolaylaştırmak amacıyla

sunulmaktadır. Bu tür bir derlemenin ilk olduğunu (bilebildiğimiz kadarıyla)

söylemekten kıvanç duyuyoruz.

*

Kentiçi UlaĢım Terimleri Sözlüğü’nde (Tunalı/Kırmızı, 2008) olduğu gibi,

yine dikkatli okur bu çalışmada bir tutumun, bir duruşun, bir yaklaşımın ayrımına

varacaktır. Bu çalışmanın arkasında yatan bir dünya görüşü vardır ve kendisini

öyle aman aman saklamış da değildir.

Bu dünya görüşünün politik çerçevesi ve uzantıları hakkında uzun söze

gerek yok. Ama temel saptamalara işaret edebiliriz. İstanbul yağmalanan bir

kenttir (uzun onyıllardır böyledir bu), tarihsel kalıtı hızla yok edilmekte, kişiliksiz

dünya ticaret ve eğlence metropollerinden biri olma yönünde yabancı ve yerli

politikalarca sürüklenmektedir. 1200 yıllık Bizans’ın, 600 yıllık Osmanlı’nın

başkenti bu sular kenti, uygarlıklar kavşağı, 2010 Dünya Kent Mirası

kutlamalarına, dört element : ‘toprak, hava, su, ateĢ’ savsözüyle (slogan)

hazırlanmaktadır.

Bu kent; bırakalım insan iradelerini, insan kuşaklarının genel iradelerinin

bile üzerinde taşıdığı derin anlamıyla geleceğe kalmalıdır, taşınmalıdır. Biz

diyoruz ki, İstanbul’un ulaşımı, bu kenti daha da tüketecek, yıpratacak, anlamına

uzak ve ters düşürecek politikalarla değil, tersine onunla bütünleşecek, onu

destekleyecek, yüceltecek anlayışlarla örgütlenmeli, planlanmalı,

gerçekleştirilmelidir. Kurumlara, yerel yönetimlere, hükümetlere düşen görev;

tarihini, çevresini, insan zenginliğini, kültürel derinliğini, buluşturma-kaynaştırma

gücünü pekiştirmek, güçlendirmektir bu olağanüstü kentin, çünkü o geçici

sahipleri olarak yalnız bize ait değil, tüm geçmiş, bugün ve gelecek insanlığa ait

bir uygarlık anıtı, kalıtıdır aynı zamanda. İşte bizim için İstanbul, Türkiye, Dünya

bu anlama gelmektedir. Kimsenin bireysel ya da topluluk çıkarı, politik erki

elinde tutsa da, bir İstanbul’dan ve onun sokaklarında yürüyen insanın kentle

bütünleşmiş ruh durumundan, ritmik uyumundan, doğal mutluluğundan önemli

olamaz. Derdimiz budur. Bu kenti bilinçle yaşamak, bilmek, sevmektir.

*

Zamandizini içinde geçen terimlerle ilgili küçük bir sözlük okurlarımıza

yardımcı olacaktır.

Konuyla ilgili sınırlı ve tarihsel görsel malzeme konusunda biraz cimri

davranılmıştır. Nedeni bu fotoğrafların günümüzde artık internet üzerinde küçük

bir arama sonucu, kolay erişilebilir olmalarıdır. Yine de birkaç tarihsel fotoğrafla

çalışmamızı metinsel sıkıcılıktan kurtarmadan edemedik.

Sonuçta, bizi sevindirecek olan şey, araştırmacıların, ilgilenenlerin, artık

elaltında bu çalışmaların olduğu noktasından yola çıkmaları, bunlar yokmuş gibi

konuyla ilgili dağınıklığı, gelişigüzelliği sürdürme girişim ve niyetlerinden

vazgeçmeleridir. Umarız ülkemize, sevgili İstanbul’umuza, onda yaşama şansını

tatmış insanlar olarak bu çalışmalarla büyük borcumuzun bir bölümünü de olsa

ödeyebilmiş oluruz. Yoksa kimsenin İstanbul’un insan uygarlığına katkısını

karşılamak haddi değil. Biz bunun farkındayız, okyanusa eklenmiş bir damla

olduğumuzun…

Zikrullah Kırmızı

Fehime Tunalı Çalışkan

KISALTMALAR

ABD Amerika Birleşik Devletleri (İng. USA; United States of American)

ACE Architects' Council of Europa (Avrupa Mimarlar Konseyi)

AKBĠL Akıllı Bilet

AKM Atatürk Kültür Merkezi

AKP Adalet ve Kalkınma Partisi

AKYOLBĠL Akıllı Yolcu Bilgilendirme

APK Araştırma Planlama Koordinasyon

Ar. Arapça

AR-GE Araştırma-Geliştirme

BM Birleşmiş Milletler

ĠBB Ġstanbul Büyükşehir Belediyesi

BĠNPB Büyük Ġstanbul Nazım Plan Bürosu

BUGSAġ Başkent Ulaşım ve Doğalgaz Hizmetleri Proje Tah. San. A.ġ.

CFC K(C)lorflorok(c)arbon

CHP Cumhuriyet Halk Partisi

GHG Greenhouse gas (Sera gazı)

GIS Coğrafi Bilgilendirme Sistemi (İng. Geographic Information

System)

ĠDGSA Ġstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi

ĠDO Ġstanbul Deniz Otobüsleri

Ġng. Ġngilizce

DLHĠ Demiryolları Limanlar Hava Meydanları Ġnşaat (Genel Müdürlüğü)

DPT Devlet Planlama Teşkilatı

EGO Ankara Elektrik ve Havagazı (Otobüs) İşletme Müessesesi

ESHOT Elektrik Su Havagazı Otobüs Troleybüs (Genel Müdürlüğü)

Far. Farsça

Fr. Fransızca

GATS Hizmet Ticareti Genel Anlaşması (İng. General

Agreement on Trade in Services)

GEEAYK Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu

IRTC Uluslar arası Demiryolu Tünel Konsorsiyumu

ĠETT Ġstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri (Genel Müdürlüğü)

ĠSKĠ Ġstanbul Su Kanalizasyon Ġşletmesi (Genel Müdürlüğü)

ĠTO Ġstanbul Ticaret Odası

ĠTÜ Ġstanbul Teknik Üniversitesi

LRT Light Rail Transport

LT London Transport

METMED Akdeniz Bölgesi' nde Kentiçi Ulaşımının Gelişim Yönetimi (Managing the Development of Urban Transport in the

Mediterranean Region)

MKEK Makina Kimya Endüstri Kurumu

NATO North Atlantic Treaty Organization

NEDECO Nedherlands Engineering Consultants

ODTÜ Ortadoğu Teknik Üniversitesi

OECD Organisation for Economic Co-operation and Development

ÖHO Özel Halk Otobüsleri

ÖTV Özel Tüketim Vergisi

RATP Régie Autonome des Transports Parisiens

SGTE Societe Generale de Traction et d'Explanations

SHP Sosyal Demokrat Halkçı Parti

SOFĠNA Societe Financiere de Transport et de l'Entreprise Industdrielles

SOFRETU Sofretransport Urbain

SSCB Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği

STFA Sezai Türkeş Fevzi Akkaya

STIF l‟Autorite organisatrice de vos transports en ile de-france

TAO Ticaret Anonim Ortaklığı

TBMM Türkiye Büyük Millet Meclisi

TC Türkiye Cumhuriyeti

TCDD Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları

TEK Türk Elektrik Kurumu

TEM Trans-European North-South Motorway

THK Türk Hava Kurumu

TMMOB Türkiye Mimar ve Mühendisler Odalar Birliği

Tr. Türkçe

TÜBĠTAK Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu

TÜDEK Türkiye Denizcilik Kurumu

TÜMAġ Türk Mühendislik Müşavirlik ve Müteahhitlik Anonim ġirketi

TÜSĠAD Türkiye Sanayici ve Ġşadamları Derneği

UIA Uluslararası mimarlar Birliği (Fr. Union Internationale des

Architectes)

UKOME Ulaşım Koordinasyon Merkezi

UNESCO United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization

UYGAR Ulaştırma Uygulama ve Araştırma Merkezi

YĠD Yap Ġşlet Devret

YPK Yüksek Planlama Kurulu

YTÜ Yıldız Teknik Üniversitesi

VIPS Volvo Interactive Planning Systems

WCTR Dünya Ulaştırma Araştırma Konferansı (İng. World Conference

on Transport Research)

ĠÇĠNDEKĠLER

Ġstanbul Yöneticileri

Ġstanbul Valileri

ĠETT Genel Müdürleri

Ġstanbul’un Adları

Ġstanbul’da Depramlar

Ġstanbul’da Yangınları

Ġstanbul’da Ġmar

Ġstanbul’da Planlama

Haliç Köprüleri

Ġstanbul’da Boğaz GeçiĢi

Ġstanbul’da Metro

Sözlük

Ġstanbul’da UlaĢımın Zamandizi

I. BaĢlangıçların Ġstanbul’u

II. Bizans’ın Ġstanbul’u

III. Osmanlı’nın Ġstanbul’u

IV. Türkiye Cumhuriyeti’nin Ġstanbul’u

V. Üçüncü Binyılın (Millenium) EĢiğinde Ġstanbul

Kaynaklar

ĠSTANBUL YÖNETĠCĠLERĠ

Osmanlı Dönemi (ġehreminler)

Pepe Salih PaĢa (13 Temmuz 1855 - 4 Kasım 1855) Hacı Hüsam Efendi (3 Kasım 1855 - 23 Şubat 1856) Osman RaĢid PaĢa (24 Şubat 1856 - 18 Haziran 1858) Hüseyin Bey (19 Haziran 1958 - 1 Mayıs 1860) Ahmed ġükrü Bey (12 Mayıs 1860 - 14 Nisan 1862) Hacı Ahmed Efendi (22 Nisan 1862 - 22 Haziran 1862) Hüseyin Bey (22 Haziran 1962 - 16 Mart 1868) Server PaĢa (7 Mart 1868 - 6 Temmuz 1870) Haydar Efendi (18 Temmuz 1870 - 30 Ağustos 1872) Ali Rıza Bey (21 Eylül 1872 - 10 Mayıs 1873) Besim Bey (12 Mayıs 1873 - 23 Ağustos 1873) Ali PaĢa (23 Ağustos 1873 - 12 Temmuz 1874) Hekim Ġsmail PaĢa (15 Temmuz 1874 - 1 Ekim 1874) Feyzi Bey (2 Ekim 1874 - 30 Ekim 1874) Hekim Ġsmail PaĢa (30 Ekim 1874 - 24 Mart 1875) ġevket Bey (25 Mart 1875 - 24 Mayıs 1875) Ali Kabuli PaĢa (30 Mayıs 1875 - 19 Temmuz 1875) Cenanizade Mehmed Kadri PaĢa (19 Temmuz 1875 - 10 Eylül 1875) Halet PaĢa (10 Eylül 1875 - 22 Aralık 1875) Cenanizade Mehmed Kadri PaĢa (24 Aralık 1875 - 28 Kasım 1876) Refik Bey (28 Kasım 1876 - 14 Kasım 1878) Galib PaĢa (20 Kasım 1878 - 28 Mart 1879) Ahmet Rasim PaĢa (30 Mart 1879 - 20 Nisan 1879) ReĢid PaĢa (20 Nisan 1879 - 5 Ağustos 1879) Rıza PaĢa (6 Ağustos 1879 - 29 Kasım 1879) Mehmed Arif PaĢa (30 Kasım 1879 - 2 Mart 1880) Rıza PaĢa (4 Mart 1880 - 30 Mart 1881) Mazhar PaĢa (2 Nisan 1881 - 21 Eylül 1890) Rıdvan PaĢa (22 Eylül 1890 - 10 Haziran 1906) ReĢid Mümtaz PaĢa (14 Haziran 1906 - 18 Temmuz 1908) Rauf PaĢa (19 Temmuz 1908 - 27 Temmuz 1908) Ziver Bey (28 Temmuz 1908 - 16 Mart 1909) Hazım Bey (17 Mart 1909 - 13 Temmuz 1909) Halil Bey (20 Temmuz 1909 - 6 Ocak 1910) Tevfik Bey (8 Ocak 1910 - 19 Mayıs 1910) Subhi Bey (25 Mayıs 1910 - 26 Temmuz 1911) Hüseyin Kazım Bey (21 Temmuz 1911 - 27 Ağustos 1911) Tevfik Bey (28 Ağustos 1911 - 18 Ağustos 1912) Cemil Topuzlu (18 Ağustos 1912 - 7 Kasım 1914) Ġsmet Bey (8 Kasım 1914 - 3 ġubat 1915) Ġsmail Canbulat (4 Şubat 1915 - 29 Nisan 1915)

Bedri Bey (30 Nisan 1915 - 7 Temmuz 1917) Sezai Bey (8 Temmuz 1917 - 17 Ağustos 1918) Cemil Topuzlu (28 Ağustos 1918 - 15 Aralık 1918) Yusuf Ziya Bey (18 Aralık 1918 - 4 Mayıs 1919) Cemil Topuzlu (5 Mayıs 1919 - 28 Şubat 1920) Hayreddin Bey (2 Mart 1920 - 17 Nisan 1920) Salim PaĢa (18 Nisan 1920 - 2 Aralık 1920) Yusuf Razi Bey (5 Aralık 1920 - 23 Şubat 1921) Mehmed Ali Bey (24 Şubat 1921 - 5 Temmuz 1921) Celal Bey (7 Temmuz 1921 - 4 Mart 1922) Ziya Bey (5 Mart 1922 - 13 Nisan 1923)

Cumhuriyet Dönemi

VALİ VE BELEDİYE BAŞKANLARI

Ali Haydar Yuluğ - (15 Nisan 1923 - 8 Haziran 1924) Emin Erkul - (8 Haziran 1924 - 12 Ekim 1928) Muhittin Üstündağ - (14 Ekim 1928 - 4 Aralık 1938) Lütfi Kırdar - (8 Aralık 1938 - 16 Ekim 1949) Fahrettin Kerim Gökay - (24 Ekim 1949 - 26 Ekim 1957) Kemal Hadımlı - (12 Temmuz 1957 - 5 Ekim 1957) * Mümtaz Tarhan - (29 Kasım 1957 - 11 Mayıs 1958) Ethem Yetkiner - (14 Mayıs 1958 - 24 Aralık 1958) Kemal Aygün - (25 Aralık 1958 - 27 Mayıs 1960)

BELEDİYE BAŞKANLARI

Refik Tulga - (27 Mayıs 1960 - 14 Haziran 1960) ġefik Erensü - (14 Haziran 1960 - 24 Eylül 1960) Refik Tulga - (24 Eylül 1960 - 26 Şubat 1962) Turan Ertuğ - (27 Şubat 1962 -16 Mart 1962) Kadri Ġlkay - (17 Mart 1962 - 30 Ocak 1963) * Kamuran Görgün - (8 Haziran 1962 - 22 Haziran 1962) Niyazi Akı - (31 Ocak 1963 - 28 Şubat 1963) * Necdet Uğur - (28 Şubat 1963 - 9 Aralık 1963) HaĢim ĠĢcan - (10 Aralık 1963 - 11 Mart 1968) Faruk Ilgaz - (12 Mart 1968 - 6 Haziran 1968) * Fahri Atabey - (8 Haziran 1968 - 9 Aralık 1973) Ahmet Ġsvan - (14 Aralık 1973 - 11 Aralık 1977) Aytekin Kotil - (14 Aralık 1977 - 12 Eylül 1980) Ġsmet Hakkı Akansel - (12 Eylül 1980 - 30 Ağustos 1981) ** Ecmel Kutay - (30 Ağustos 1981 - 24 Eylül 1982) **

BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANLARI

Abdullah Tırtıl - (24 Eylül 1982 - 26 Mart 1984) ** Bedrettin Dalan - (26 Mart 1984 - 28 Mart 1989) Nurettin Sözen - (28 Mart 1989 - 27 Mart 1994) Recep Tayyip Erdoğan - (27 Mart 1994 - 6 Kasım 1998) Ali Müfit Gürtuna - (12 Kasım 1998 - 1 Nisan 2004) Kadir TopbaĢ - (1 Nisan 2004 - ...................)

* Vekaleten , ** Atamayla

ĠSTANBUL VALĠLERĠ

Esat Bey (7 Ekim 1922 – 4 Nisan 1923)

Ali Haydar Bey (1 Haziran 1923-3 Haziran 1924)

RaĢit Bey (15 Haziran 1924-24 Eylül 1924)

Süleyman sami Bey (17 Kasım 1924-11 Temmuz 1928)

Mithat Bey (24 Aralık 1927-11 Temmuz 1928)

Muhittin Üstündağ (14 Temmuz 1928-14 Aralık 1938)

Lütfü Kırdar, Dr. (8 Aralık 1938-24 Ekim 1949)

Fahrettin Kerim Gökay, Ord. Prof. Dr. (24 Ekim 1949-25 Aralık 1957)

Mümtaz Tarhan (25 Ekim 1957-17 Mayıs 1958)

Ethem Yetkiner (17 Mayıs 1958-17 mayıs 1960)

Refik Tulga, General (27 Mayıs 1960-26 Şubat 1962)

Niyazi Akı (6 Mart 1962-20 Ocak 1966)

Vefa Poyraz (18 Ocak 1966-20 Haziran 1973)

Namık Kemal ġentürk (26 Haziran 1973-25 Ekim 1977)

Ġhsan Tekin (7 Şubat 1978-9 Nisan 1979)

Orhan Alaettin Erbuğ (29 Mayıs 1979-6 Aralık 1979)

Nevzat Ayaz (7 Aralık 1979-18 Ocak 1988)

Cahit Bayar (18 Ocak 1988-19 Ağustos 1991)

Hayri Kozakçıoğlu (19 Ağustos 1991-1 Aralık 1995)

Rıdvan YeniĢen (4 Kasım 1995 – 24 Temmuz 1997)

Kutlu AktaĢ (24 Temmuz 1997- 4 Ağustos 1998)

Erol Çakır (4 Ağustos 1997- 17 Şubat 2003)

Muammer Güler (17 Şubat 2003 -……………… )

ĠETT GENEL MÜDÜRLERĠ

HANSSENS, Tramvay Şirketi’nin Genel Müdürü (1917 –1938)

GINDORF Tünel Şirketi Genel Müdürü (1917 – 1938)

Kadri MUSLUOĞLU (1938 – 1939)

Nazım TAYFUR, Y. Müh. 1940 – 1940

Prof. Hulki EREN, Prof. (1940 - 1946 )

Ġbrahim Kemal BAYBURA (1946 – 1951)

Sürhay CEVANġĠR, Y. Müh. (1951 – 1951)

Kamuran GÖRGÜN, Prof. (1951 - 1959)

Y. Mimar Sedat ERKOĞLU, Y. Mim. (1959 - 1960)

Orhan ĠLTER (1960 - 1966)

Mehmet Saffet GÜRTAV (1966 - 1977)

Gültekin TÜRKOĞLU, Y. Müh. (1977 – 1978)

Suat KUMBASAR (1978 - 1980)

A. Suat ARIK (1980 - 1984)

Faruk Bozkurt DOĞAN (1984 - 1988)

Bilgin SOYER (1988 - 1990)

Prof. Vural AKARÇAY, Prof. (1990 - 1992)

Samim ÖZTEK (1992 - 1994)

Muammer KANTARCI, Dr. (1994 – 1997)

Raif YETĠM (1997 - 1999)

Nevzat PAKDĠL (1999 - 2001)

Rıdvan ASLAN (2001 - 2004)

Muammer KANTARCI, Dr. (2004 - 2005)

Mehmet ÖZTÜRK (2005 - ………)

İSTANBUL’UN ADLARI

VByzantion

Dersaadet

Konstantinopolis, Konstantiniyye

Grekçe

Vizantion

Latince

Bizantium

Antoninia

Alma roma

Nova roma

Rumca

Konstantinopolis (1762’de III: Mustafa bu adın kullanımını yasaklar)

Ġstinpolin

Megali polis

Kalipolis

Slavca

Çargrad

Konstantingrad

Vikingce

Miklagord

Ermenice

Vizant

Stimbol

Esdambol

Eskomboli

Arapça

Bizantiya

El-mahsura

Kustantina el-uzma

Selçuklu

Konstantiniyye

Mahrusa-i konstantiniyye

Stambul

Osmanlı

Dersaadet

Deraliyye

Mahrusa-i saltanat

Ġstanbul

Ġslambol

Darüs-saltanat-ı aliye

Asitane-i aliyye

Darül-hilafetül aliye

Payitaht-ı saltanat

Dergah-ı mualla

Südde-i saadet

ĠSTANBUL’DA

DEPREMLER

358 Tarihi kaynaklara göre İstanbul'da bilinen ilk deprem

555 10 Richter ölçeğinde deprem

1464 Bir buçuk ay süren depremler

1509 İstanbul'u sarsan ve Kıyamet-i Süğra denilen deprem

1766 Kurban Bayramı ilk günü iki dakika süren deprem

1894 10. Richter ölçeğinde Büyük İstanbul depremi

1999 Marmara'da 7,4 şiddetinde, İstanbul'u sarsan Gölcük depremi

1999 7,2 şiddetinde Düzce Depremi sonucu Bolu Tüneli'nin çökmesi

2004 İstanbul JMO Başkanı Dr.Yıldırım Güngör: "Dünyada deprem riski bu

kadar yüksek olan, ama buna karĢın bağrında tüpçüleri, ilaç

fabrikalarını, boya fabrikalarını, kozmetik depolarını, benzin

istasyonlarını ve fırınları barındıran baĢka bir kent yok. Yani Ġstanbul

deprem olmadan da patlamaya hazır bir bomba gibi.”

ĠSTANBUL'DA

YANGINLAR

1569 Bir hafta süren büyük yangın

1586 Yeniçeri ayaklanmasını izleyen büyük yangın

1592 Ayasofya'da büyük yangın

1633 Kentin beşti birini yok eden Cibali yangını

1645 Kentin büyük bölümünü kül eden Beyazıt yangını

1652 Kentin önemli bir bölümünü yok eden Esir Hanı yangını

1660 Büyük yangın ve onu izleyen kıtlık, salgın

1665 Topkapı Sarayı'nın büyük bölümünün yanması

1688 Büyük yangın ve deprem

1690 Eyüp ve Mısır Çarşısı yangını

1693 Kentin önemli bir bölümünü yok eden Ayazma yangını

1696 Yangınlarla baş edemeyen İstanbul Kaymakamının ahşap

bina yapımını yasaklaması

1698 Şehremini Baruthanesinin havaya uçmasıyla çıkan

yangında 425 evin yanması

1701 Büyük Bedesten yangını

1716 20.000 evin yandığı söylenen Cibali yangını

1720 Yeniçerilerle ilk yangın söndürme örgütü (itfaiye)

Tulumbacılar Ocağı'nın kurulması

1727 Balat Kapısı'nda başlayan ve kentin sekizde birini kül eden

yangın

1745 Fener'de çoğu Hiristiyanlara ait 700 evin yanması

1759 Küçükpazar'da çıkan yangının hızla yayılması.

1750 Mercan'ın yangında kül olması

1808 Yeniçeri ayaklanması sırasında büyük yangın

1817 Mahallelerde yangın nöbetleri tutulması ve Galata (İsveç

Elçiliği) yangını

1826 36 saat süren ve kentin yarısını kül eden Hocapaşa yangını

1833 Kente büyük zarar veren Cibali yangını

1839 Babıali'nin yangında kül olması

1855 Büyük yangın

1864 Büyük Hoca Paşa (Sirkeci'den Kumkapı'ya 3.500 yapı kül

olmuştur) yangını

1866 Sirkeci'den Kumkapı'ya kadar olan sahayı yok eden büyük

yangını Kumkapı ve Kadırga yangınlarının izlemesi (3.551

bina yanmıştır)

1870 İstanbul Valideçeşme'de çıkan yangında Beyoğlu ve

Taksim'de 5.000 evin yanması

1872 İstanbul Kuzguncuk'ta çıkan yangında Boğazdaki 600 evin

yanması

1910 İstanbul-Beşiktaş Sahili'ndeki Çırağan Sarayı'nın bir

elektrik kontağı sonucu yanması.

1911 İstanbul Mercan-Aksaray'da büyük yangın

1916 İstanbul Fatih-Cibali-Altımermer'de yıkıcı yangın

1917 İstanbul Haydarpaşa Garında büyük bir yangın olması.

1925 İstanbul Heybeliada'da çıkan yangında 60 ev, 30 dükkanın

yanması

1926 İstanbul kartal Maltepe'de çıkan yangında 110 ev ve

dükkânın yanması

1927 İstanbul Küçükpazar'da 90 ev ve dükkanın yanması

1929 İstanbul Tatavla'da çıkan yangında 500 dolayında evin

yanması

1933 İstanbul Sultanahmet'de Abdülmecit zamanında Mimar

Fosseti'ye yaptırılan Adliye Sarayının yanması

1942 İstanbul'un Fen ve Edebiyat Fakülteleri'nin bulunduğu

Laleli'deki binanın yanması

1948 İstanbul Fındıklı'daki Güzel Sanatlar Akademi'sinin

yanması

1954 İstanbul Kapalıçarşı yangınında 1.500 dükkanın yanması

1964 İstanbul Kuledibi'ndeki yangında 167 dükkan, 25

apartmanın yanması

1970 İstanbul Tepebaşı Şehir Tiyatrosu'nun bir bölümü ve

Taksim'deki Kültür Sarayı'nın (Atatürk Kültür Merkezi)

yanması

1975 İstanbul Aksaray Yer altı Çarşısı'nın yanması

1980 İstanbul Fener Plastik Fabrikası'nda çıkan yangında 50'den

fazla ev ve işyerinin yanması

1987 İstanbul Şan Tiyatrosu'nun yanması

1992 Sütlüce Vapur İskelesi'nin yanması

1992 İstanbul'da Eminönü-Karaköy'ü birleştiren tarihi Galata

Köprüsü'nün yanması

2003 İstanbul Burgazada'da çıkan yangında ormanlık alanın yok

olması

ĠSTANBUL'DA ĠMAR

1473 Leonardo da Vinci'nin Osmanlı Yönetimine köprü yapma

önerisi

1721 Kağıthane'de Sa'adabad'ın yapımı

1730 I. Mahmut'ça Taksim'de Maksem'in (su dağıtım yeri)

yaptırılması

1780 Taksim'de topçu kışlası

1830 İlk kent planlama çalışmaları (II: Mahmut dönemi)

1831 Kaldırım Müdürlüğü kurulması

1837 Von molkte'nin II: Mahmut'un isteği üzerine 1/25.000

ölçekli kent planlama çalışması

1839 Bina ve sokak yapımlarıyla ilgili genelge yayınlanması

1842 Sultan Abdülmecit tarafından Dolmabahçe Sarayı'nın

yaptırılması

1848 Ebniye (Yapılar) Nizamnamesi'nin yayınlanması

1855 Abdülmecit tarafından, Şehremaneti oluşturmak için

Şehremaneti ve İntizamı Şehir Komisyonu oluşturulması

1857 Beyoğlu'nda Abdülmecit tarafından Altıncı Daire-i Belediye

Müdürlüğü (Beyoğlu Belediyesi) binasının yaptırılması

1858 İstanbul'da Sokaklara Dair Nizamnameler'in çıkarılması

1863 Sultan Abdülaziz zamanında Beşiktaş-Ortaköy arasında

Çırağan Sarayının yapımı. 1866'da bitmiştir

1863 Yol ve kaldırımların Bakırköy taşıyla döşenmesi ve

yenilenmesi

1864 Galata Surlarının yıkımı ve Divan Yolunun genişletilmesi

1864 Abdülaziz döneminde Beyazıt'da İstanbul Darülfünun

(Üniversite) binasının yapımı (1866'da bitti)

1864 Türük ve Ebniye Nizamnamesi (Yollar ve Yapılar

Yönetmeliği)

1864 6.Belediye kararıyla Galata Surlarının yıkımı

1865 Beylerbeyi Sarayının yapılması.

1865 Beaux-arts ilkelerine uygun olarak tasarlanmış ilk parkın

İstanbul Taksim Kışlasının yanında açılması

1865 İstanbul'da Batılı anlamında ilk parkın Çamlıca sarıkaya'da

yaptırılması

1866 Çıkarılan Turuk-u Muabir Nizamnamesi ile yolların 4 sınıfa

ayrılması (Tarik-i Sultani, Vilayet, Sancak, Kaza)

1866 Dördüncü imar girişimi: Yangından sonra imar komisyonu

olarak Islahı Türk Komisyonu'nun kurulması

1868 Beşinci imar girişimi: Yeni bir belediye kanunu çıkarılarak

İstanbul'un 14 Belediye Dairesine

1868 İstanbul'da Taksim Parkı'nın yapılması

1868 Şurayı Devlet (Danıştay) tarafından hazırlanan Dersaadet

İdare-i Belediye Nizamnamesi ile belediye örgütünün tüm

İstanbul'a yaygınlaştırılması (14 belediye dairesi).

1870 Demiryolunun Sirkeci'ye getirilmesi için Topkapı Sarayı'nın

İncili Köşkünün yıkılarak, Sepetçiler ve Cebeciler Kasırı

vb.nin Saray bütününden ayrılması

1874 Çırağan ve Yıldız Sarayı'nın yapılması

1877 İstanbul Tepebaşı Parkı'nın açılması

1879 İtalyan mimar Berborini tarafından, eski adı Hotel de Ville

olan 6. Daire-i Belediyenin hizmet verdiği, günümüzde de

Beyoğlu Belediyesinin bulunduğu neoklasik binanın

yapımına başlanması (Bitiş: 1883).

1882 Ebniye (Binalar) Kanunu'nun çıkarılması

1883 Turuk ve Ebniye (Yollar ve yapılar) Nizamnamesi'nin

yayımı

1890 Sultan II. Abdülhamit döneminde İstanbul Sirkeci'de Rumeli

Demiryolu'nun başlangıç noktası olarak mimar A.

Jasmund'a Sirkeci Garının yaptırılması

1892 Galata Rıhtımı'nın yapımına başlanması

1894 Beyoğlu Tepebaşı'nda Sultan II. Abdülhamit döneminde

Pera Palas Oteli'nin mimar Alexandre Vallury'ye

yaptırılması

1899 Haydarpaşa Liman Tesisleri'nin Anadolu Bağdat

Demiryolları Kumpanyası'nca yapımına başlanması (1903

yılında hizmete başlamıştır).

1906 Haydarpaşa Garı'nın mimar Otto Ritter ve Helmut Cuno

tarafından yapımına başlanması

1908 Altıncı imar girişimi: Yolların genişletilmesi ve kagir yapı

zorunluluğu getirilmesi

1912 Beyoğlu Tünel İstasyonu'nun (Metro Han; günümüzde İETT

Genel Müdürlüğü) yenilenmesi ve yapımına başlanması

(Çelik konstrüksiyonlu olarak yapılan, zemin ve

merdivenleri mermer olan Metro Han'ın zemin katı Henri

Gavand projesine göre yapılmasına rağmen, diğer 6 katta

bu plana uyulmamıştır). Yapım işi, 1914'te bitirilmiştir.

1913 İstanbul Şehremaneti Cemil Topuzlu tarafından Gülhane

Parkı'nın düzenlenmesi

1914 İstanbul'da Fatih'te hava şehitleri için Tayyare Parkı'nın

yapılması

1915 Mimar Vedat Tek tarafından Haydarpaşa Vapur İskelesi'nin

yapımı (Çinin süslemeleri Kütahya çini ustası Mehmet Emin

Bey'ce yapılmıştır)

1921 Çelebizade Said Tevfik Bey tarafından Taksim kışlasının

arkasında ilk stadyumun yaptırılması

1922 İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalışan Carl Ch. Lörcher'in

Beyoğlu yakası 1/2000 ölçekli Nazım Planı çalışması

1924 Eski Eserler Encümeni'nin kurulması

1926 İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalışan Carl Ch.Lörcher'in

Üsküdar-Kadıköyü 1/10.000 ölçekli Nazım Planı çalışması

1926 Beyazıt Meydanı'nda oval havuz yapılması

1928 İstanbul Cumhuriyet Meydanı'nda (Taksim) İtalyan

heykeltraş Pietro Canonica'ya Cumhuriyet Anıtı'nın törenle

açılışı. Anıtın kaide ve çevre düzeni mimar Guilio Mongeri

tarafından yapılmıştır.

1930 1580 sayılı Belediye Kanunu'nun çıkarılması

1930 1583 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nun çıkarılması

(Belirli bir büyüklüğün üzerindeki kentlerde plan

zorunluluğu)

1937 İstanbul Zincirlikuyu'da asri mezarlığın yapılması.

1938 İstanbul Eminönü-Mısırçarşısı'nın restorasyonunun

yapılması

1938 İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı Lütfi Kırdar'ın,

Aksaray-Yenikapı-Saraçhane-Unkapanı yolboyunda,

tramvay yoluna seçenek 50 m. genişliğinde yol yaptırması

(1949 yılında bitirilmiştir)

1943 İstanbul Dolmabahçe'de İnönü Stadyumu'nun mimar Vietti

Violi'ye yaptırılması

1953 İstanbul Üsküdar Şemsi Paşa Rıhtımı yapımının

tamamlanması

1953 Yeşilköy (Atatürk) Hava Limanı'nın genişletilmesi

1953 Haydarpaşa Limanı'nın genişletilmesi

1953 Tophane Salıpazarı rıhtım ve antrepolarının yapımı (1960

yılında bitirilmiştir)

1953 Törenle, Yeşilköy Hava Meydanı tesislerinin hizmete

açılması

1954 İstanbul'da beton asfalt yol yapımına başlanması

1954 Karaköy Galata Köprüsü'nün onarımı

1954 Tapu yasasında yapılan değişiklikle kat mülkiyetine olanak

sağlanması

1954 Tapu yasasında yapılan değişiklikle kat mülkiyetine olanak

sağlanması

1955 İstanbul Hilton Oteli'nin Beyoğlu Taksim bölgesinde

hizmete girmesi

1956 6785 sayılı yeni İmar Yasası'nın çıkarılması

1956 6830 sayılı yeni İstimlak Yasası'nın çıkarılması

1956 İstanbul'da imar seferberliği. Başbakan Adnan

Menderes:"İstanbul'u bir kere daha fethedeceğiz". Amaç:

1)Trafiği rahatlatmak, 2)Kenti güzelleştirmek, 3) Cami ve

dini yapıların restorasyonu

1956 5656 sayılı yasa ile belediyelerin konut yapımındaki görev

alanlarının genişletilmesi ve konut finansmanına yardımcı

olmak üzere Emlak Bankası'nın programlarında değişiklik

yapılması

1956 Mimar Sedat Hakkı Eldem'in Beyazıt Meydanı için proje

hazırlaması

1956 Başbakan Adnan Menderes'in trafiği rahatlatma

operasyonu çerçevesinde tarihi doku zararına, yolları 30-50

m. genişletmesi ve yeni yollar açtırması: Millet Caddesi,

Ordu Caddesi, Vatan Caddesi, Londra Asfaltı, Beşiktaş,

Yıldız, Zincirlikuyu Asfaltı, Hacıosman Bayırı, Bağdat

Caddesi, Haydarpaşa

1957 Adnan Menderes: "İstanbul'un imarı mevzuu adeta bir zafer

alayının hikayesidir. İstanbul'u bir kere daha fethedeceğiz"

1957 İstanbul imar operasyonunu yönlendirmek ve kentin tümü

için bir öneri geliştirmek üzere Almanya'dan planlama

uzmanı Högg'ün çağrılması

1957 İstanbul'da yıkımlar kapsamında Beyazıt'da meydan

seviyesinin altında yollar bağlanması ve meydandaki

ağaçların bir bölümünün kesilmesi

1958 İller Bankasınca K. Han'da Cevat Erbel'in müdürlüğünde

İstanbul İmar ve Planlama Müdürlüğü'nün kurulması ve

ünlü İtalyan plancısı Luigi Piccinato'nun

yönlendiriciliğinde İstanbul Metropoliten Alan Planı

hazırlama girişimi

1958 İstanbul nazım planı için, İller Bankası ve İstanbul İmar ve

Planlama Müdürlüğü'nce yapılan ayrıntı çalışmalarını ve

İstanbul çevresini de içeren Prof. Luigi Piccinato'nun

önerisi (1958-1961)

1958 Yıkım ekipleri ve greyderlerce, Beyazıt çevresindeki Bizans

Sarayı'na ait mermer sütunların Aksaray'a doğru

sürüklenmesi.

1959 İstanbul imar seferberliği çerçevesinde 7289 yapının

kamulaştırılması ve yıkılması

1960 Başbakan Adnan Menderes ve döneminde görev yapan beş

İstanbul Belediye Başkanı hakkında istimlaklar sırasında

usulsüzlük yaptıkları gerekçesiyle dava açılması

1957 Beyazıt-Topkapı-Aksaray caddesinin genişletilmesi

1966 775 sayılı 'mevcut gecekonduların islahı, tasfiyesi ve

yeniden yapımını ve gecekondu bölgelerinin saptanıp

ilanı'nı öngören yasayla gecekondu alanlarında farklı imar

kurallarının uygulanabileceğinin kabul edilmesi

1969 İstanbul Taksim Meydanında Atatürk Kültür Merkezi'nin

(AKM) açılışı

1972 İmar Yasası'na ek olarak çıkarılan 1605 sayılı yasada,

birden çok belediyeyi ilgilendiren metropolitan alanlardaki

imar planlama sorunlarında, İmar ve İskan Bakanlığı'na,

ilgili belediyelerin kararı olmadan, bölgede imar planları

yapma ya da yaptırma yetkisinin verilmesi

1975 İstanbul Sheraton Oteli'nin hizmete girmesi

1977 İstanbul Intercontinental Oteli'nin hizmete girmesi

1977 Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun

1977 sayılı kararıyla, Boğaziçi korularının koruma altına

alınması

1977 Turizm ve Kültür Bakanlığı Gayrimenkul Eski Eserler ve

Anıtlar Yüksek Kurulu'nun kararıyla, Süleymaniye ve

Çevresinin tescil edilmesi

1979 İstanbul Etap Oteli'nin hizmete girmesi

1983 İstanbul tarihi Taşkışla Binası'nın (İTÜ), TC Kültür ve

Turizm Bakanlığı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar

Yüksek Kurulu'nca, aynen korunması gereken taşınmaz

kültür varlığı olarak tescili

1983 ANAP Hükümeti Bayındırlık ve İskan Bakanı Safa Giray'ın

müjdesi: "Gecekondulara imar affı"

1983 Bakanlar Kurulu kararı ile Boğaziçi'nde plana bağlı olarak

yürütülen imar uygulamalarının sınırlandırılması

1983 İmar Affı Yasası

1983 İTÜ Taşkışla Binası'nın Anıtlar Yüksek Kurulu'nca 1. sınıf

tarihi eser kapsamına alınması

1983 İstanbul Boğaziçi Yasası'yla Boğaziçi'nde yapılaşmaya yol

açılması

1984 İmar affı

1984 Kadıköy (İstanbul) sahilinin (ilk aşama Dalyan-

Caddebostan) doldurulmaya başlanması (Kadıköy

Belediyesi'nce URANSAN Firması'na ihale edilen iş,

1987'ye kadar sürmüştür)

1985 İstanbul'da Bizans sarnıcı Yerebatan Sarayı'nın

restorasyonuna başlanması

1985 İstanbul Beyoğlu Belediyesi'nin kararıyla Perşembe

Pazarı'nın yeşil saha içine alınması üzerine 1.100 esnafın

İstanbul İdare Mahkemesi'ne dava açması

1985 3194 sayılı İmar Yasası'nın çıkarılması

1985 Boğaziçi Yasası'nda değişiklik öngören 3194 sayılı İmar

Yasası eklentileriyle Bogaziçi Öngörünüm Bölgesi'nin

yapılaşmaya açılması

1985 10.10.1985'ten önce İstanbul Boğaziçi'nde yapılan kaçak

yapılara 3290 sayılı yasa ile imar affı getirilmesi

1986 Üsküdar Belediye Meclisi'nce yeşil alan ve mesire yeri

olarak ilan edilen, 1977 tarihli Anıtlar Kurulu'nca alınan,

Boğaziçi SİT Alanı içinde yer alan Küçük Çamlıca

Tepesi'yle ilgili kararın, İBB Meclisince onayı (Ancak İBB

Başkanı B.Dalan'ca karar bekletilmiş, daha sonra villa tipi

yapılaşmaya açılmıştır)

1986 Anayasa Mahkemesi'nin 3194 sayılı İmar Yasası'yla

Boğaziçi öngörünüm bölgesinde yapılaşmayı getiren

eklerinin iptal edilmesi

1986 İstanbul Boğaziçi'nde Boğaziçi İmar Yasası gereği

Kuruçeşme Kömür Depoları'nın alan dışına çıkarılması

1986 İETT Şişli Garajı'nın (63 dönüm) iş merkezi gökdelen

yapılması için İBB'ye 6 milyar TL karşılığında devredilmesi

(İETT Encümen kararı: 17 Mart 1987)

1984 Anayasa Mahkemesi'nin Yabancıların Taşınmaz Edinmeleri

Hakkında Yasayı iptal etmesi: "Ülkede yabancıların arazi

ve emlak edinmesi, salt bir mülkiyet sorunu gibi

değerlendirilemez. Toprak devletin, vazgeçilmesi olanaksız,

temel unsuru, egemenlik ve bağımsızlık simgesidir"

1986 İmar Kanunu'nun Boğaziçi öngörünüm bölgesinde yoğunluk

artışı getiren, 47. maddesi ile İmar Affı Yasası'nın geçici 7.

maddesinin Anayasa Mahkemesi'nce iptal edilmesi

(Yürürlüğe 4 ay sonra, 18.4.1987'de girmiştir)

1987 İTÜ Taşkışla Binası'nın Bakanlar Kurulu'nca turizm

merkezi ilan edilmesi

1987 Boğaziçi Yasası'nda değişiklik yapan yasanın Anayasa

Mahkemesi tarafından "kamu yararı gözetilmediği için"

iptal edilmesi

1987 İTÜ Taşkışla'yı 1. sınıf eski eser sayan Anıtlar Kurulu'nun

3479 sayılı yeni bir kararla, ESKA'nın otel projesinin

uygulanmasında sakınca bulunmadığı kararı alması

1987 İBB meclisinde Tarlabaşı ve İstiklal Caddesi Bölge

Düzenleme Projesi'nin onaylanması

1987 İBB Başkanı B.Dalan: "Alıcam o köşklerin hepsini elinden

(Çelik Gülersoy'un). Alıcam ve ihaleyle bunları İstanbul'un

en iyi lokantalarına vericem.(…) Bu kadar çok düşünmek

zorunda olduğum işler içinde, Çelik Gülersoy'u benim

düşünecek vaktim olmaz"

1987 İBB Belediye Meclisi kararıyla Levent Parkı'nda,

Demirören Şirketi'nin arsasında yapılaşma izni verilmesi

1987 İstanbul'un trafik sorunlarının çözümü için aktarma merkezi

olarak planlanan Yenikapı Ulaşım Merkezi'nin temelinin

atılması

1987 Haliç'te Eyüp-Alibeyköy arasında kazıklı yol yapımı

temelinin atılması

1987 Boğazda Abraham Paşa, Fethi Paşa ve Çamlıca

Koruları'nın halka açılması

1987 İETT Şişli Garajı' nın İstanbul Büyükşehir Belediyesi' ne

devredilmesi

1987 6831 sayılı Orman Yasası'na 2. madde ekiyle orman

alanları tahsisi ve % 6 imar hakkı getirilmesi

1988 İstanbul 1. İdare Mahkemesi'nce, İstanbul Boğazı'nın

Arnavutköy Bölgesi'nde denize kazıklar çakılarak yapılan

yolun, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın onayı alınmadığı

gerekçesiyle 90 gün süreyle yapımının durdurulması

1988 İstanbul 1. İdare Mahkemesi'nce verilen 'yapımını

durdurma' kararına karşın yapımı hızla yapılan

Arnavutköy'deki 'yasadışı' kazıklı yolun, İBB Başkanı B.

Dalan'ca bando eşliğinde törenle hizmete açılması

1988 İBB Başkanı B. Dalan'ın imzaladığı vaziyet planı ile Beykoz

Saip Molla Özel Ormanı'nda 1452 villanın yapımına

başlanması

1988 İBB tarafından (Bedrettin Dalan) borçları karşılığı

İETT'nin Levent Garajı'na (44 dönüm), iş merkezi ve otel

yapılmak üzere el konulması

1988 İstanbul 2. Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma

Kurulu'nun göreve başlaması

1988 Beyoğlu Belediyesi'nin Galata Kulesi ve Çevresini

Düzenleme Projesi'ni programına alması.

1988 25 km. lik Güney Haliç Kanalizasyon Projesi'nin

tamamlanması (Atık suyu Yenikapı Arıtma Tesisi'sine

veriyor)

1988 Haliç'te kazıklı yol olarak tanımlanan Eyüp-Alibeyköy arası

ana arterin tamamlanarak trafiğe açılması. İBB Başkanı

B.Dalan: "Haliç'te iş bitti, her şey düzenli gidiyor, ama

birçok profesör ne olduğunu anlamadı"

1988 Büyükşehir Belediyesi'ne Boğaziçi kıyısında gezi alanı

yapılmak üzere 5 yıl içinde arazi kamulaştırma yetkisi

tanıyan Boğaziçi Yasası'nın geçici 10. maddesinin

yürürlükten kalkması

1988 İstanbul 3. İdare Mahkemesi'nce Taşkışla'nın ESKA AŞ'ye

kiralanmasıyla ilgili tüm karar ve onaylar için yürütmeyi

durdurma kararı alınması

1988 Mimarlar Odası İstanbul Şubesi'nin, 15.7.1988 tarihli

1/5.000 ölçekli Boğaziçi Geri Görünüm ve Etkilenme

Bölgeleri Revizyon Planı'nının iptali için İstanbul 1. No'lu

İdare Mahkemesi'ne başvurması

1988 İstanbul-Bakırköy'de Galleria Alışveriş Merkezi'nin

açılması.

1989 Türkiye Avrupa Mimari Mirasının Korunması

Sözleşmesi'nin onaylanması

1989 Kuruçeşme Kömür Depoları'nın yerinin park alanı olarak

düzenlenmesi

1989 Başbakan onayıyla Bayındırlık Bakanlığı'nca yayınlanan

genelgeye dayanarak, 3194 sayılı İmar Yasası'nın 8.ve 9.

maddelerindeki bakanlık yetkisinin, turizm merkezi ilan

edilen yerlerde de yürürlüğe sokulması

1989 İstanbul Harbiye'de Cemal Reşit Rey Konser Salonu'nun

yapımı

1989 İstanbul Ataköy'de Atrium Alışveriş Merkezi'nin yapımı.

1989 Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in görevlendirmesi ile Devlet

Denetleme Kurulu'nun Boğaziçindeki istenmeye

dağişimlerle ilgili raporunun hazırlanması

1989 Anayasa Mahkemesi'nin 1988/61 esas nolu kararı ile

yalnızca sahil şeridi ve öngörünüm bölgesinde değil tüm

Boğaziçi'nde imar affı uygulamalarının iptal edilmesi

1990 İstanbul'un Küçük Armutlu gecekondu bölgesinde yapılan

polis operasyonunda 3 polis, 9 yurttaşın yaralanması

1990 İstanbul Beyoğlu İstiklal Caddesi'nin trafiğe kapatılarak

yaya bölgesine dönüştürülmesi

1990 Moda Sahili'nin doldurulmaya başlanması (1993'e kadar

sürmüştür)

1991 Beyoğlu Bölgesi'nde 1600 m.yaya bölgesi, Kumkapı'da

4500 m2, Nurosmaniye'de 4700 m2 yayalara açık alan

düzenlemesi

1991 İlan edilen Turizm Bölgelerinde Bakanlığın yetkili kılındığı

genelgeye dayanak olan 3194 sayılı İmar Yasası'na 1987

yılında eklenen maddenin, Danıştay 6. Dairesi'nce iptal

edilmesi

1991 İBB Başkanı Nurettin Sözen: "Öyle sanıyorum ki yabancı

turistler de vardıkları kültür düzeyi ve ziyaret ettikleri

birçok ülkedeki gözlemleri nedeniyle tarihi eserlerin

korunması konusundaki titizliği yadırgamayacaklar, ayrıca

trafikten arındırılmış yaya bölgelerinin çoğalmasını olumlu

karşılayacalklardır."

1991 Türkiye Gemi Sanayi AŞ'ye bağlı İstinye Tersanesi'nin

(Boğaziçi) kaldırılması

1991 İstanbul Osmanbey'de bulunan ve halk arasında ahtapot

denen yaya geçidinin kaldırılması ve yeni kavşak

düzenlemesi yapılması

1991 İstanbul gecekondu bölgesi Küçük Armutlu'da 3.000 polis

ve jandarma tarafından gerçekleştirilen operasyonda 131

kişinin gözaltına alınması

1992 Ümraniye Belediye Meclisi'nin 66 numaralı kararıyla ilçe

sınırları içinde tüm kooperatif ve toplu konut sitelerine

birer kat ekleme hakkı verilmesi

1992 Sultanbeyli'nin ilçe yapılması

1993 İETT Havagazı Fabrikaları'nın tasfiye edilmesi

1993 İstanbul'daki 10 turizm merkezinin Bakanlar Kurulunca

iptal edilmesi

1993 İstanbul-Etiler'de Akmerkez Alışveriş Merkezi'nin açılması.

1993 İstanbul-Altunizade'de Capitol Alışveriş Merkezi'nin

açılması.

1994 İstanbul (Polonezköy ve yakın çevresinin Orman Bakanlığı

tarafından (yaklaşık 3000 hektarlık bir alan) Tabiat Parkı

ilan edilmesi

1994 İBB Refah partisi adayı Recep Tayyip Erdoğan: "Ben de

kaçak yapıda oturuyorum."

1994 Meclis Araştırma Komisyonu'nun İstanbul Raporu: "İmar

affı getirilmemeli, gecekondu ve kaçak inşaat yapılmamalı,

ağır cezalar uygulanmalı."

1995 İstanbul-Bakırköy'de Carousel Alışveriş Merkezi'nin

açılması.

1996 Öğretim Görevlisi İsmail Acar: "Bir Viyana'yı, bir

Londra'yı dolaşın, tarihisel kalıntısı olan kentleri dolaşın.

Kent merkezlerinde bir tane katlı kavşak yoktur… Kent

merkezinde katlı kavşak kesinlikle çözüm değil. Bunu bütün

dünya idrak etti. Ama biz hala kurdele kesmek için katlı

kavşak yapmaya çalışıyoruz."

1996 Karayolları Genel Müdürlüğü'nün Boğaz'a üçüncü köprü

yapılması yönünde imar planı değişikliği önerisi

1997 İstanbul-Maltepe'de Grandhouse Alışveriş Merkezi'nin

açılması.

1998 İstanbul-Mecidiyeköy'de Profilo Alışveriş Merkezi'nin

açılması

1998 İstanbul-Akaretler'de Mayadrom Alışveriş Merkezi'nin

açılması

2000 İstanbul-Zeytinburnu'nda Olivium Outlet Center Alışveriş

Merkezi'nin açılması

2001 İstanbul-Acıbadem'de Tepe Nautilus Alışveriş Merkezi'nin

açılması

2003 İstanbul-Levent'de Metrocity Alışveriş Merkezi'nin açılması.

2003 Moda Otoyolu ve buna bağlı Kurbağalıdere üzerinden

Fenerbahçe bağlantılı Münir Nureddin Selçuk

Viyadüğü'nün planlanması (halkın tepkisiyle durduruldu)

2003 Köy Yasası'nda yapılan değişiklikle 'yabancılara toprak

satışının serbest bırakılması' (1 yıl içinde 43.521 yabancı

toplam 298 bin dekar arazi satın almıştır)

2003 İstanbul Altunizade'de köprü bağlantı yolları ve kavşak

düzenlemesi yapımına başlanması

2003 Kalamış-Moda otoyolu için Yoğurtçu Çayırı Caddesi-

M.Nurettin Caddesi Köprü ve Karayolu Bağlantı Yolu

İnşaatı Projesine başlanması

2003 2B (Orman kanunu, 2. Maddesi) Orman arazilerinin

satışıyla ilgili yasa tasarısının Cumhurbaşkanı Ahmet

Necdet Sezer'ce veto edilmesi.

2005 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz

Varlıkların Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması

hakkında yasanın TBMM'ce kabülü. Yasanın ilk

uygulamaları İstanbul-Sulukule ve Tarlabaşı'nda

gerçekleştirilmiştir

2005 İstanbul-Şişli'de Cevahir Alışveriş Merkezi'nin açılması

2006 İETT Karaköy Gar Binası'nın restorasyonu

2006 İstanbul-Levent'de Kanyon Alışveriş Merkezi'nin açılması.

2006 İBB'nin, Çevre ve Orman ile Sanayi ve Ticaret

Bakanlıklarının Ömerli Su Havzası'nı organize sanayi böyle

yapma amacıyla imara açma girişimiyle ilgili dava açması

2006 7 Tepe 7 Tünel Projesinin İBB'ce başlatılması

2007 Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü (DDY) ile İBB

arasında imzalanan protokol uyarınca, Haydarpaşa ve

dolayıyla ilgili plan yapma yetkisini İBB'nin DDY'den devir

alması

2007 İstanbul Kentsel Dönüşüm Yasası'nın çıkarılması

2007 İstanbul-Bakırköy'de Capacity Alışveriş Merkezi'nın

açılması

2007 İstanbul-İstinye'de İstinye Park Alışveriş Merkezi'nin

açılması

2008 İstanbul Şişli'de City's Nişantaşı Alışveriş Merkezi'nin

açılması

ĠSTANBUL'UN PLANLARI

1830 İlk kent planlama çalışmaları (II: Mahmut dönemi)

1837 Von Molkte'nin II: Mahmut'un isteği üzerine 1/25.000

ölçekli kent planlama çalışması

1902 II. Abdülhamit'in, Paris'in Başmimarı Joseph Antoine

Bouvard'a, Paris sefiri aracıyla İstanbul'u güzelleştirmek

amacıyla plan ısmarlaması

1922 İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalışan Carl Ch. Lörcher'in

Beyoğlu yakası 1/2000 ölçekli Nazım Planı çalışması

1925 Fransız mimar Rene Danger'nin belediyenin isteği üzerine

İzmir'in ilk planını yapması.

1926 İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalışan Carl Ch.Lörcher'in

Üsküdar-Kadıköyü 1/10.000 ölçekli Nazım Planı çalışması

1927 Ankara kenti planlanması işinin Ankara Şehremanetince

(Belediye) Monsier (Mösyö) Heussler'e verilmesi ve

Ankara'yı eski/yeni kent olarak ikiye ayıran, 150 hektarlık

alanda Yenişehir'i öngören Löhler Planı

1932 Atatürk'ün isteğiyle İstanbul planı için Alfred Agache

(Fransız Şehirciler Örgütü başkanı: Rio planını yapmıştır),

Herman Elgötz (Berlin Teknik Üniversitesi: Essen Kent

planını yapmıştır), H.Lambert (New York,Chikago, Paris

kent planlama çalışmalarına katılmıştır) önerisi (1932-

1933)

1932 Almanya Berlin Yüksek Mühendis Okulundan

Prof.Hermann Jansen'in Ankara kent planının TBMM'ce

onaylanması

1933 Atatürk'ün isteğiyle İstanbul'un planlanması için uluslar

arası bir yarışma açılması ve Berlin Teknik

Üniversitesinden Elgötz, Fransız Şehircilik Birliği başkanı

Agache ve Paris, NewYork, Chikago kentlerinin planlarında

imzası bulunan Lambert'in ortak önerilerini içeren

(Elgötz'ün önerileri ağır basmıştır) Elgötz Planının

benimsenmesi

1935 Ünlü Fransız kentbilimci Henri Prost'un Atatürk döneminde

çağrılı olarak Türkiye'ye gelişi

1935 1932 Elgötz planının yetersiz bulunması üzerine İstanbul

planı için Prof. Martin Wagner'in (Alman kentbilimci)

önerisinin değerlendirilmesi (1935-1938)

1936 İstanbul için Prof. Henri Prost'un (Fransız Şehircilik

Enstitüsü uzmanı) nazım ve uygulama planı (1936-1950)

1937 Şehircilik Müşaviri Dr.Ing. Martin Wagner'in 'İstanbul

Havalisinin Planı' adlı çalışmasının, Arkitekt Dergisi'nde

yayınlanması. Wagner'e göre, başkent Ankara'ya taşındığı

için İstanbul'da nüfus artışı olmayacağından, Boğazı geçen

bir demiryolu köprüsü gereksiz

1938 İmar Bürosu müşavirlerinden Sabri Oran tarafından

hazırlanan Kadıköy Planı (uygulanamamıştır)

1938 Henri Prost'un 'Eminönü, Balıkhane ve Hal' adlı

çalışmasının yayınlanması

1939 Prof. Henri Prost'un hazırladığı İstanbul Nazım Planı'nın

onaylanarak yürürlüğe girmesi (5 yıllık üç dönem, 15 yıllık

uygulama planı)

1941 Yüksek Müh. H.Baykal'ın etüdüne dayalı Henri Prost'un

'Boğaziçi Anadolu Sahilinin 1/2000 Mikyaslı Nazım Planını

İzah Eden Rapordur' çalışmasının İstanbul Belediyesi'nce

yayınlanması

1942 Henri Prost'un 'Sirkeci-Ayasofya Mıntakası İmar ve Islah

Şekli' adlı çalışmasının İstanbul Belediyesince

yayınlanması.

1943 İstanbul için 10 yıllık yeni bir imar planı kabul edilmesi

1948 İzmir'e gelen ünlü Fransız mimar Le Corbusier'nin, İzmir

için bir kentsel gelişme planı hazırlaması.

1950 İstanbul nazım plan ve detayları için Prof. Hans Högg'ün

çalışmaları (1950-1960)

1950 İstanbul plancısı Henri Prost'un görevine son verilmesi

1951 İstanbul Nazım Planı (Prost) için 'Revizyon Komitesi'

çalışma ve önerileri (1952 yılına kadar çalıştı)

1952 Revizyon Komisyonu önerisine uygun olarak oluşturulan

Müşavirler Heyeti'nce Beyoğlu Ciheti Nazım Planı (1/5000)

ve Sanayi Bölgeleri Planı (1/10000) yapılması

1953 İstanbul Nazım Planı için 'Müşavirler Heyeti'nin

(İTÜ+DGSA) çalışma ve önerileri (1953-1956): Beyoğlu

Planı (1/5000-1/500); İstanbul Sanayi Planı (1/10000);

Boğaz Köyleri Planı (1/2000).

1954 Danışman olarak çağırılan Kent planlamacısı İngiliz Sir

Patrick Abercombie raporu: 'İstanbul planlaması bir

yabancı tarafından yönlendirilemez'

1958 İstanbul nazım planı için, İller Bankası ve İstanbul İmar ve

Planlama Müdürlüğü'nce yapılan ayrıntı çalışmalarını ve

İstanbul çevresini de içeren Prof. Luigi Piccinato'nun

önerisi (1958-1961)

1960 İtalyan Luigi Piccinato'nun, İmar ve İskan Bakanlığı'nca

onaylanmayan 1/10.000 ölçekli 'Geçit Devri Nazım

Planı'nın tamamlanması

1960 İmar ve İskan Bakanlığı'nın İstanbul'da OECD, BM desteği

alan, Tuğrul Akçura yürütücülüğünde bir Bölge Planlama

Bürosu açması

1960 Högg'ün Bürosu ve İller Bankası Büroları'nın kaldırılması

ve Belediyenin günlük işlerini izleyen İmar Müdürlüğü'nden

ayrı bir İmar Planlama Müdürlüğü'nün, Turgut Cansever

yönetiminde İstanbul Belediyesi bünyesinde kurulması

1961 İstanbul nazım planı 'geçit dönemi tedbirleri' hakkında şura

toplantısı (Türkiye'de ilk katılımcılık anlayışı)

1961 Başbakan Adnan Menderes'e verilen İstanbul Fahri

Belediye Başkanlığı ünvanının Belediye Encümeni kararıyla

geri alınması

1961 Prost'dan esinlenen Tarihi Yarımada İmar Planı'nın

onaylanması (40 rakım ilkesi)

1962 Doğu Marmara Bölgesi Kent Planlama çalışmaları.

1963 Turgut Cansever'in, Belediye İmar Planlama Müdürlüğü

yöneticiliğinden ayrılması

1963 İstanbul Belediyesinin Tarihi İstanbul Sur içi Yarımadası

Bölgeleme Planı çalışmaları (1963-1966)

1963 İmar ve İskan Bakanlığı Bölgesel Planlama Dairesi'nce

hazırlanan 'Büyük İstanbul Bölge Planı'.

1963 Bakanlıklararası komisyon ve İstanbul Belediyesince

birlikte hazırlanan İstanbul Sanayi Sahaları Planlama

çalışmaları (1963-1966)

1963 Belediye yetkililerinin emri ile 1961'de hazırlanmış bulunan

İstanbul için geçiş dönemi planları ve plan raporlarının

yakılması

1964 İstanbul Suriçi Bölgesi için 1/5.000 ölçekli imar planının

onaylanması

1964 Hazırlanamayan Bölgeleme-Zoning (İmar durumu ) Planı

yerine İstanbul Kat Nizamları Planı'nın yürürlüğe

sokulması

1964 Milli Güvenlik Kurulu isteğiyle Bölge Planlama Bürosu'nun

hazırladığı İstanbul Sanayi Nazım Planı'nın Belediye

Meclisi tarafından onaylanması

1964 Bölge Planlama çalışmalarının tamamen durdurulması

1965 Türkiye'de ilk kez OECD ve Birleşmiş Milletler Örgütü'nün

de katılımı ve desteğiyle yabancı uzmanların

danışmanlığından yararlanılarak Doğu Marmara Bölge

Geliştirme Planı'nın yapılması

1966 Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu (BİNPB) tarafından

yürütülen Metropoliten Alan Planlama çalışmaları (1966-

1972)

1966 Topkapı ve Levent'i sanayi bölgesi olarak öneren kısmi

planın onaylanması

1968 Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu'nun hazırladığı

1/25.000 ölçekli 'Metropoliten Alan Nazım Plan Öneri

Şeması'nın tamamlanması

1968 İstanbul Belediyesi'nden gelen sadece çevre yollarının ve

köprünün çizili olduğu planın, İmar ve İskan Bakanlığı

'Çevre Yolları Mevzii İmar Planı' olarak onaylanması

1969 İstanbul'da Koca Mustafa Paşa, Langa, Aksaray, Zeyrek,

Fatih bölgelerinin koruma alanı olarak ilan edilmesi

1969 İstanbul kenti için bir gelişme şeması seçilmesi ve

varsayımların sınanması için bir dizi araştırma planlanması

1970 Boğaziçi Sahil Şeridi Yalıları'nın korunması konusunda

Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek

Kurulu'nun(GEEAYK) aldığı ilk karar

1971 Dünya Bankası'nın İstanbul'u kentsel projelerin

finansmanına girişmek için örnek kent seçmiş olmasının

gerektirdiği aciliyete bağlı olarak, araştırmalar henüz

tamamlanmadan, Nazım Plan Bürosu'nun 1/25.000 ölçekli

İstanbul Nazım Planı çizmesi

1971 Boğaziçi Sahil Şeridi Koruma Planı'nın (1/5.000)

hazırlanması

1971 Oluşturulan bilim kurulunca 1971'de tamamlanan İstanbul

Nazım Planı'nın incelemeye alınması

1971 İller Bankası'nca metropoliten alanda İstanbul dışındaki

belediyelerin planlarını yapmak ve yaptırmak için İstanbul

Mücavir Belediyeler İmar Planlama Bürosu'nun kurulması

1972 BİNPB'nun 1/50.000 İstanbul Nazım Planı, İstanbul

Boğaziçi SİT Planı çalışmaları (1972-1981)

1972 İstanbul Şehirsel Gelişme Projesi için Dünya Bankası'nın

2,3 milyon dolar kredi sağlaması (üç başlıktan biri olan

ulaşım konusunda danışman firma Jameson McKay and

Partner'dir)

1972 İmar Yasasına ek olarak çıkarılan 1605 sayılı yasada,

birden çok belediyeyi ilgilendiren metropolitanalanlardaki

imar planlama sorunlarında, İmar ve İskan Bakanlığı'na

ilgili belediyelerin kararı olmadan, bölgede imar planları

yapma ya da yaptırma yetkisinin verilmesi.

1972 Türk Hükümeti ile Dünya Bankası arasında İstanbul

Şehirsel Gelişme Projesi'nin dış finansmanını sağlayacak

bir anlaşma yapılması

1972 İstanbul Boğaziçi SİT Alanı'nın ilan edilmesi

1972 Gayrımenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun

(GEEAYK) nin Boğaziçi ile ilgili kararının revize edilmesi

1974 Dünya Bankası ile 1971'de başlatılan ve 1973'te

sonuçlandırılan görüşmeler ve İnstitute of Public

Administration+Buchanan Grubu Konsorsiyumu'nun

danışmanlık katkılarıyla, İstanbul Metropol Alanı Planlama

ve Geliştirme sorunlarını ele alan çalışmanın Wilhelm

Molkte başkanlığında başlatılması

1974 Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun

(GEEAYK) 'Boğaziçi korularının ve ormanlarının

korunması'na ilişkin kararı

1976 İstanbul Nazım Plan Bürosu'nca bu yıla kadar yapılan tüm

çalışmaların genel bir değerlendirmesinin yapılması ve yeni

bir strateji öneren raporun hazırlanması

1977 Boğaziçi alanının tamamını kapsayan 1/5.000 ölçekli Nazım

İmar Planı ve Yönetmeliği'nin yürürlüğe girmesi (1978 ve

1979 yıllarında revize edilmiştir)

1980 Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu'nun hazırladığı ve

sonraki Belediye Başkanı Bedrettin Dalan tarafından

uygulanmayan, 15 yıllık hedefleri içeren 1/50.000 ölçekli

İstanbul Nazım Planı'nın İmar ve İskan Bakanlığı'nca

onaylanması

1982 Devlet Planlama Teşkilatı eşgüdümünde Ulaştırma Ana

Planı (1983-1993) hazırlık çalışmaları

1982 2634 sayılı Teşvik Yasası'yla İstanbul'da yeşil alan ve

tarihsel bahçelerin özel imar koşullarıyla yüksek ve yoğun

yapılaşmaya açılması.

1982 Yeni ilkeler doğrultusunda İstanbul Boğaziçi için yeni plan

hazırlanması kararı alınması (Sahil Şeridi, Ön görünüm:

4.300 ha, geri görünüm:1.000 ha, etkilenme bölgesi: 5.300

ha)

1983 DPT tarafından hazırlanan 10 yıllık Ulaşım Ana Planı

(1983-1993)

1983 İstanbul Belediyesi, Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu ve

İller Bankası üyelerinden oluşan planlama grubu

tarafından hazırlanan Boğaziçi Nazım İmar Planı'nın

(1/5.000) ve Sahil Şeridi ve Öngörünüm Bölgesi Koruma

Geliştirme Planı'nın (1/1.000) onaylanması ve Boğaziçi

İmar Uygulama Planı'nın yürürlüğe girmesi

1984 Ömerli İçme Suyu Havzası Koruma Planı'nın (1/25.000)

çıkarılması ve Sultanbeyi'nin 'gelişmesi sınırlandırılacak

köy' olarak tanımlanması

1984 İTÜ Taşkışla Binası'nın bahçesiyle birlikte 5 yıldızlı otel

yapılması için Maliye ve Gümrük Bakanlığı'nca 49 yıllığına

kullanma hakkının ESKA AŞ'ye verilmesi. (Bina, Milli

Müdafaa Vekaleti'nce, Reisicumhurun emirleriyle, 1943'te

Maarif Vekilliği'ne, İstanbul Yüksek Mühendislik Okulu'nun

bina sıkıntısının giderilmesi koşuluyla tahsis edilmişti)

1984 2981 sayılı Islah İmar Planı Yasası

1984 İstanbul Adalarının (Prens Adaları) SİT (İngilizce, city

sözcüğünden) alanı ilan edilmesi

1984 Kadıköy (İstanbul) sahilinin (ilk aşama Dalyan-

Caddebostan) doldurulmaya başlanması (Kadıköy

Belediyesi'nce URANSAN Firması'na ihale edilen iş,

1987'ye kadar sürmüştür)

1987 Prof.Ahmet Keskin: "Essen Planı öylesine yanlıştı ki,

başkaları alıp kenti iyice mahvetmesin diye işi kabul ettim.

Elimden geldiği kadar insani ölçülere indirmeye çalıştım"

1988 İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Nazım Planı

raporlarının Temel Mühendislik tarafından hazırlanması

1988 1/25.000 ölçekli Beykoz İlçesi, Köyleri ve Çevresi, Çevre

Düzeni İmar Planı'nın kabulü (Polonezköy'de yağmayı

hızlandırmıştır)

1988 3194 sayılı İmar Kanunu'na dayanılarak ve koruma

kurulları onayı alınmadan hazırlanan 1/5.000 ölçekli

Boğaziçi Revizyon Nazım İmar Planı'nın İBB tarafından

onaylanması

1990 İstanbul'un 1.No'lu Mahkemesi'nin Boğaziçi Geri Görünüm

ve Etkilenme Bölgeleri Revizyon Planı'nın iptali başvurusu

için yürütmeyi durdurma kararı vermesi

1990 İTÜ ve Mimarlar Odasının itiraz ettiği İstanbul Tarihi

Yarımada Koruma İmar Planı'nın İBB Meclisi'nce

onaylanması

1990 İstanbul Suriçi Tarihi Yarımada Koruma Nazım Planı'nın,

İBB Meclisi tarafından onaylanması

1990 İstanbul için yapılmış mevcut ulaşım etüdlerinin İBB

tarafından Metroplan Firması'na incelettirilmesi ve önemli

uygulamaların değerlendirilerek Kentsel Ulaşımı

İyileştirme Projesi adı altında toplanması

1991 İstanbul Tarihi Yarımada Koruma İmar Planı'nın Bölge

İdare Mahkemesince iptal edilmesi

1994 İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından ikinci

metropoliten planın onaylanması (kısa bir süre sonra Recep

Tayyip Erdoğan'ın İBB Başkanlığı döneminde iptal

edilmiştir)

1994 İstanbul 4. İdare Mahkemesi'nin, 1990 tarihli İstanbul

Suriçi Koruma İmar Planını, mevcut ve yeni yasadışı

uygulamaları arttıracağı gerekçesiyle iptal etmesi

1994 1/50.000 ölçekli İstanbul Nazım Planı'nın tamamlanması ve

onaylanması

1994 Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in, 30 maddelik bir

talimatname hazırlayarak hükümetten, İstanbul'u 2000'li

yıllara taşıyacak 'makro plan'ın hemen devreye girmesini

istemesi

1994 TC Başbakanlık DPT tarafından VII. Beş Yıllık (1995-1999)

Kalkınma Planı Ulaştırma Sektörü Özel İhtisas Komisyonu

Raporu'nun yayınlanması

1994 İstanbul Boğazı'nın petrol yolu olamayacağı yönünde

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararı

1995 İstanbul'un tarihi yarımadasının (Suriçi) korunmasıyla ilgili

SİT kararının alınması (1 yıl içerisinde, hazırlanması

gereken Koruma Planı hazırlanmamıştır)

1995 Yüksek yargının, Mimarlar Odası'nın 1990 yılında yaptığı

başvuruyu sonuçlandırarak, ilk hazırlık ve ihalesi B. Dalan

döneminde yapılan, Sözen döneminde yürürlüğe giren

İstanbul Suriçi İmar Planı'nı iptal etmesi

1995 3 numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma

Kurulu'nca Sarıyer ve Beykoz İlçelerinin (İstanbul) doğal

SİT ilan edilmesi

1995 İstanbul tarihi yarımadanın karma SİT alanları bütünü

olarak ilan edilmesi

1995 İstanbul 1 numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma

Kurulu'nun 6848 sayılı kararıyla, Eminönü ve Fatih

İlçelerini içeren tarihi yarımadanın 1.derecede SİT alanı

ilan edilmesi

1995 Kültür Bakanlığı 3 numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını

Koruma Kurulu'nca Beykoz ve Sarıyer'deki tüm ormanlık

bölge, tarım alanları, köy-belde yerleşmelerini, Elmalı Su

Havzası'nı ve Karadeniz Kıyı Kuşağını 'doğal SİT Alanı'

ilan etmesi

1995 İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından (Recep Tayyip

Erdoğan dönemi) 1/50.000 ölçekli yaptırılan; su

havzalarının İSKİ yönetmenliğine bağlandığı ve ardından

yönetmenliğin değiştirildiği, onaydan sonra Mimarlar

Odası'nın hakkında dava açtığı, Danıştay'ın plan

konusunda Büyükşehiri yetkisiz ve Bayındırlık Bakanlığı

onayını zorunlu gördüğü kararıyla, tümüyle iptal edilen

Metropoliten Alan Alt Bölge Nazım Planı'nın onaylanması

1995 7755 Sayılı kararla İstanbul'un kuzeyinde Beykoz ve Sarıyer

İlçe ve Beldelerinin 1 ve 2 no.lı doğal SİT Alanı ilan

edilmesi

1995 İstanbul 1. nolu İdare Mahkemesi'nin Boğaziçi Geri

Görünüm ve Etkilenme Bölgeleri Revizyon Planı'nın iptal

edilmesi kararı vermesi (Daha sonra bu kararın iptali için

İBB, Danıştay'a gitmiştir)

1996 İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma

Kurulu'nun 7981 sayılı kararıyla, Eminönü ve Fatih

İlçelerini içeren tarihi yarımadanın geçiş dönemi yapılaşma

koşullarının yeniden düzenlenmesi

1997 Haliç Çevre Koruma Projesinin başlatılması

1997 İBB+İTÜ işbirliği ile İTÜ tarafından 1/50.000 ölçekli

İstanbul Nazım İmar Planı temel alınarak 2010 yılı hedefli

İstanbul Ulaşım Master (Ana) Planı'nın hazırlanması

1998 İTO ve Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Anabilim

Dalı'nın birlikte hazırladığı İstanbul Ulaşımında Acil Eylem

Planı sonuçlarının açıklanması

1999 İBB, UKOME'de İstanbul Ulaşım Planı'nın onaylanması

2002 Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın, İstanbul Büyükşehir

Belediye Başkanlığı'na ' 1995 yılında onaylanan

Metropolitan Alan Planının mahkemelerce geçersiz

kılındığına, bu nedenle yeni bir nazım planın üretilerek

Bakanlıkça onaylanabilmesi için Büyükşehir Belediyesi'nin

Valilik kanalıyla Bakanlıkla ortak planmala çalışmasını

öngören bir protokol taslağının hazırlanmasına' ilişkin

2513 sayılı yazısı

2004 Toplam sayısı 20'yi bulan koruma bölge kurullarının

yapısını değiştirerek üye sayısını 5'ten 7'ye çıkaran ve şehir

planlamacısı, mimar, arkeolog ve sanat tarihçisi yanında

hukukçu üye öngören 5226 sayılı Kültür ve Tabiat

Varlıklarını Koruma Kanunu ile Çeşitli Kanunlarda

Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'un yürürlüğe girmesi

HALĠÇ KÖPRÜLERĠ

1473 Leonardo da Vinci'nin Osmanlı Yönetimine köprü yapma

önerisi

1836 II: mahmut'un açılışını yaptığı Unkapanı-Azapkapı

Hayratiye (Cisr-i Atik) Köprüsü

1845 Eminönü-Karaköy arasında ilk köprü (Cisr-i cedid)

1863 İlk köprünün yerinde ikinci ahşap Galata (Karaköy)

Köprüsü

1863 Ayvasaray-Piri Paşa arasında ahşap kazıklı Haliç (Yahudi)

Köprüsü

1869 Bir İngiliz Firmasının ahşap Galata Köprüsü yerine 18 m.

genişliğinde demir köprü önerisi yapması

1870 Ethem Paşa tarafından Karaköy Köprüsünün (dubalı)

yeniden yaptırılması (1912 yılına kadar kullanılmıştır)

1872 Ahşap Unkapanı Köprüsü'nün 18 m. olarak yenilenmesi

1874 Üçüncü Galata Köprüsünün, Fransızlara ihale edilmesine

rağmen Fransız-Alman savaşı nedeniyle iptal edilip, yerine

İngiliz G. Wels Firmasının projesiyle Unkapanı köprüsünün

geçirilmesi (37 yıl hizmet görmüştür)

1878 Galata Köprüsünün 14 m. olarak yenilenmesinin

tamamlanması

1891 Londra'da yayınlanan 'Şark ve Garp' gazetesi başyazarı

Nasip Abdullah Şebli'nin Osmanlı Sarayına bir mektup

göndererek 'Asya ile Avrupa'yı birleştirecek bir asma

köprünün kurulacağı' haberini sevinçle karşıladığını

bildirmesi

1908 İstanbul Şehremini (belediye başkanı) Ziver Bey'in 'yer altı

tramvayları'ndan söz eden ilk metro önerisi (Topkapı-

Aksaray-Beyazıt-Çarşıkapı-Eminönü-Karaköy-

Galatasaray-Taksim-Pangaltı-Nişantaşı)

1910 Sultan Mehmet Reşat döneminde Eminönü-Karaköy

arasında Eski Galata Köprüsü'nün yaptırılması

1912 Alman MAN firmasına yaptırılan yeni Galata Köprüsünün

(dördüncü) hizmete girmesi ve köprü geçiş ücretlerinin

(mürüriye) arttırılması

1912 Sökülen Karaköy Köprüsünün Azapkapı-Unkapanı arasına

taşınması (1936 yılına kadar kullanılmıştır)

1912 350 bin altına Alman MAN Firmasına yaptırılan, altında

dükkanların bulunduğu dördüncü Galata Köprüsü'nün

trafiğe açılması (80 yıl hizmet vermiştir)

1912 Tahta köprünün (Galata) yerine çelik konstrüksiyonlu yeni

köprünün hizmete girişiyle birlikte tramvayların köprüden

geçiş yasağının kaldırılması

1985 Yeni Galata Köprüsü'nün (486 m. uzunluk, 42 m. genişlik,

ortası açık, 130 dükkan) Karayolları Genel Müdürlüğü'nce

STFA-Thyssen ortak girişimine ihale edilmesi

1986 İstanbul Eminönü-Karaköy arasında Yeni Galata

Köprüsü'nün yapımına başlanması

1987 Yeni Galata Köprüsü'nün temelinin atılması

1992 İstanbul'da Eminönü-Karaköy'ü birleştiren tarihi Galata

Köprüsünün (1875'te İngilizlere 105 bin altına yaptırılmıştı)

yanması

1992 Galata Köprüsü'nün yanması üzerine kullanılamaz hale

gelen köprünün Ayvansaray'a taşınması

1992 Yeni Galata Köprüsü'nün trafiğe açılması

1998 Mahkemelik olduğu için bakımı yapılamayan yeni Galata

Köprüsü'nün hidrolik sisteminin arızalanması

ĠSTANBUL'DA BOĞAZ

GEÇĠġĠ

MÖ 490 Pers imparatoru Darius'un, 80.000 askerini Boğaziçi'ne

gemilerle kurduğu bir yüzer köprüden Avrupa Yakasına

geçirmesi

1011 İstanbul Boğazında denizin donması

1232 İstanbul Boğazında denizin donması

1621 İstanbul'da Haliç'in donması

1630 Hazerfan Ahmet Çelebi'nin Galata Kulesinden Üsküdar

Doğancılar'a (6 km.) planör kanatlarla uçması

1633 Lagari Hasan Çelebi'nin roket esaslı aracıyla

Sarayburnu'ndan havalanıp denize inişi

1845 Üsküdar'a ilk defa yaz-kış olmak üzere düzenli vapur

seferlerinin konması

1850 Eminönü-Üsküdar arasında günde dört sefer yapan

vapurların çalıştırılması

1854 İstanbul'da ısının eksi 6'ya düşmesi ve Tuna nehrinden

Karadeniz ve Boğaz'a buz parçalarının sürüklenmesi

1858 Kabataş-Üsküdar arasında ilk arabalı vapur seferlerinin

başlaması

1860 Fransız mühendis S.Preaut'nun İstanbul'un Avrupa ve Asya

yakasını tüp geçitle birleştirme avan projesi

1869 Gavand'ın, Tünel projesini, Maliye Nazırı Sadık Paşa ve

Nafia Nazırı Edhem Paşa destekleriyle Padişah Abdülaziz'e

kabul ettirmesi (Gavand ayrıca 'Yeni Şehir Projesi' adıyla

Kumkapı'yı Ortaköy'e bağlayan, bir diğer hattının

Sarayburnu'ndan Üsküdar'a uzandığı denizaşırı bir

demiryolu projesi ile Medrese, Perşembe Pazarı,

Kumbaracı, Yeniçarşı sokaklarında tünel önermişti)

1900 Compaigne Internationale du Chemin de Fer de Bosphore

Demiryolu Şirketi'nin (Fransız mühendis Arnaudin)

Üsküdar-Sarayburnu arasında bir demiryolu köprüsü

kurma proje önerisi

1905 İstanbul deniz ulaşımında kullanılan yandan çarklı

vapurların yerine ilk uskurlu vapurların sefere konulması

1916 Alman ordularının Asya ve Ortadoğu'ya erişmesini

sağlayacak bir boğaz köprüsü için Alman Ordu

mühendislerinin Üsküdar Salacak'ta sondaj çalışmaları

başlatması (sonuç alınamamıştır)

1923 Boğazların tabi olduğu usulleri de düzenleyen Lozan

Andlaşması'nın imzalanması

1936 İstanbul ve Çanakkale Boğazları'ndan geçişleri düzenleyen

uluslar arası Montreux Sözleşmesi'nin imzalanması

1936 Boğazların yönetimini Türkiye'ye bırakan anlaşmanın

Avustralya, Büyük Britanya, Bulgaristan, Japonya,

Romanya, Fransa, Sovyetler Birliği, Yunanistan,

Yugoslavya ve Türkiye arasında Montreaux (İsviçre)

Kenti'nde imzalanması ve komisyon görev ve yetkilerinin

Türkiyeye devredilmesi

1938 İstanbul Boğaz trafiğini düzenleyen Montreux (Montrö)

Sözleşmesi'nin imzalanması

1948 İstanbul Fındıklı'daki Güzel Sanatlar Akademi'sinin

yanması

1950 Metin Pusat tarafından hazırlanan boğaz tünel geçişi

projesinin İTÜ ve Belediye temsilcilerinden oluşan bir grup

tarafından reddedilmesi.

1954 Royal George Bridge Company'nin kendi isteğiyle Boğaz

Köprüsü hazırlık çalışmaları başlatması

1954 Karayolları Genel Müdürlüğü'nün Boğaz Köprüsü için bir

fizibilite raporu hazırlamak üzere ABD mali katkısı

sağlanarak, De Leuw Cather and Co. ile sözleşme

imzalaması ve Anadoluhisarı'nda sondaj çalışmalarını

başlatması

1956 Danışman firmanın hazırladığı İstanbul Boğazı Köprüsü ve

Bağlantı Yolları Sistemi adlı raporun hazırlanması

1956 Alman profesör Högg'un bir revizyon imar planıyla

Ortaköy-Beylerbeyi arasında bir köprü ve kentiçi yol

ağırlıklı ulaşım sistemi önerisi

1956 ABD Firmasınca, Boğaz Köprüsü yapılabilirlik etüdü

gerçekleştirilmesi

1957 Kent planlamacı Högg'ün köprü için en uygun yer olarak

Ortaköy-Beylerbeyi arasını, Prost'un ise bir ucu

Arnavutköy'de olan bir tünel önermesi

1957 Boğaz köprüsü kontrollük ve yapım sözleşmesinin Amerikan

firması Steinmann ile imzalanması

1958 Bayındırlık Bakanlığının ABD Steel Company tarafından

yapılan Boğaziçi Köprüsü ve Çevre Yolları Projesi'ni

onaylaması

1958 İstanbul'da ilk Boğaz Köprüsü ve Çevre Yolları Projesi'nin

hükümetçe onaylanması

1960 27 Mayıs Hükümetinin 'Boğaz Köprüsü Projesi'ni

durdurduğunu açıklaması

1966 İngiltere'nin Galler Bölgesi'nde İstanbul Boğaz

Köprüsü'nün bir eşi olan Severn Köprüsü'nün (şerit metre

başına 60 ton yüke göre) yapılması

1966 Başbakan Süleyman Demirel: "İstanbul Köprüsü bir hayal,

bir faraziye değil, bir hesap kitap işidir. De Leuw Cather'in

etütlerini tetkik ettim. Artık İstanbul Köprüsü…"

1967 Karayolları Genel Müdürlüğü'nün, boğaz geçişiyle ilgili

daha önceki tüm çalışmaları güncelleştirerek İstanbul

Çevre Yolu ve Boğaz Köprüsü Ekonomik Etüdü başlığı

altında yayımlaması

1967 Arap-İsrail Savaşları sırasında Süveyş Kanalı'nın

kapanması (Gerçek bir yolculuk talebi olmamasına rağmen,

Birinci Boğaz Köprüsü'nün gündeme alınmasının uluslar

arası jeopolitik nedeni)

1967 TMMOB Mimarlar Odası'nın İstanbul'da boğaz köprüsü ile

ilgili raporu: "Boğaz Köprüsü İstanbul şehrinin rasyonel

gelişimini olumsuz yönde etkileyecek, tek merkezli, ulaşım

masrafları çok yüksek, arsa spekülasyonuna açık bir şehir

biçimi geliştirecektir. Bunun sonucunda yeniden başka

köprü ve çevre yollarının, pek masraflı şehir içi arterlerinin

inşası kaçınılmaz olacaktır..."

1970 105+22 milyon TL'na Boğaz Köprüsü'nün (Birinci Köprü,

Boğaziçi Köprüsü) Alman-İngiliz Konsorsiyumuna ihalesi

1970 İstanbul Ortaköy-Beylerbeyi arasında, 1.560 m.

Uzunluğunda dünyanın en büyük dördüncü köprüsü olan

Boğaziçi Köprüsü'nün yapımına başlanması (1973'de

bitirilmiştir)

1970 Daha sonra Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'nün de

başmühendisliğini yapan Dr. William Brown'un

Avustralya'da gerçekleştirdiği Westgate Köprüsü'nün

çökmesi

1972 İstanbul Boğaziçi SİT Alanı'nın ilan edilmesi

1973 İstanbul Boğazı ve Çevresi Sorunları Sempozyumu'nun

yapılması

1973 İstanbul Boğazı'nda Alman Hochtief ve İngiliz Cleveland

Firmaları tarafından yapılan köprünün (Boğaziçi Köprüsü)

açılışı

1974 İstanbul-Ankara Çift Hatlı Hızlı Tren Projesi'nin gündeme

alınması

1974 Çevre yolları ve Boğaziçi Köprüsü'yle birlikte uluslar arası

E-5 karayolunun Avrupa'dan Asya'ya ulaşmasında önemli

bağlantı noktalarından birisini oluşturan yeni Haliç

Köprüsü'nün hizmete girişi

1977 İstanbul Boğazında ikinci köprü için fizibilite etüdünü

hazırlamak üzere, Freeman Fox Firması'nın

görevlendirilmesi ve çalışmalarını tamamlaması

1978 İkinci Boğaz köprüsü fizibilite etüdü kapsamında,

Karayolları Genel Müdürlüğü'nce İngiliz Freeman Fox

Şirketi -Türk Botek ortak girişimine yaptırılan etüdün

sonunda 4.Levent-Yenikapı arasında metro önerisi

yapılması

1980 İkinci Boğaz Köprüsü'nün, 1980 Nazım Planına aykırı

olarak onaylanması

1982 İstanbul Boğaz Köprüsü eşi olan İngiltere'deki Severn

Köprüsü'nün askı çatlamaları üzerine 49 askı kablosunun

köprü yapımının 3 katı maliyetle değiştirilmesi ve bu soruna

bağlı olarak köprülerde kabul edilen yük standartlarının

(şerit m. başına yük olarak BS 153 yerine BS 5.400)

değiştirilmesi

1983 İstanbul Boğaziçi Yasası'yla Boğaziçi'nde yapılaşmaya yol

açılması

1983 İngiliz Freeman, Fox and Partners Firması'na 2. köprü

projesinin ihalesi

1984 Boğaziçi Tüp Geçiş ve İstanbul'u kuzey-güney, doğu-batı

doğrultusunda bağlayacak metro sisteminin avan projesinin

tarihi yarımadada tarihsel ve kültürel varlıklara etkisi

konusunda Prof. Afife Batur'un çalışmalarına başlaması

(1986'da tamamlanmıştır)

1984 Freeman Fox (İngiliz) ve Botek AŞ (Türk) tarafından İkinci

Boğaz Köprü Geçişi Fizibilite Etüdü'nün yapılması

1985 İstanbul Kavacık-Rumelihisarüstü arasında Fatih Sultan

Mehmet Köprüsü'nün yapımına başlanması (1988'de

tamamlandı)

1985 Ulaştırma Bakanlığı'nca uluslar arası bir konsorsiyum olan

IRTC'nin (İstanbul Rail Tunnel Consorsium) Boğaz

Demiryolu Tünel Projesi çalışmalarına başlaması (637

milyon dolara mal olan proje 30 ay sürmüştür)

1986 İBB'nin ( Başkan B.Dalan) oto-tüp yolu yaklaşımı

doğrultusunda Fransız Bouygues Firması'yla, daha sonra

ağır koşulları nedeniyle DPT tarafından reddedilen,

(Ahırkapı-Harem arasında 'yap-işlet-devret yöntemiyle)

'oto-tüp geçit' yapımı için ön anlaşma yapması

1986 Japon devlet finansman kuruluşları ve ticari bankaları

tarafından sağlanan krediyle, Japon Firmalarının ağırlıklı

olduğu Japon, İtalyan ve Türk (IHI-C.ITOH-STFA) firmalar

konsorsiyumu tarafından, İstanbul Boğazı üzerinde ikinci

asma köprünün yapımına başlanması

1986 İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Bedreddin Dalan'ın

desteğiyle, İstanbul'u Yıldız-Samatya doğrultusunda kesen

geniş bir otoyol ve üzerinde birçok viyadük, tünel, 4. Haliç

Köprüsü öngören, 3 Alman trafikçi tarafından yapılan

Essen Uygulama Planı'nın, Essen Üniversitesinde görevli

birkaç kişi ve Belediyenin de ortak olduğu Weidleplan adlı

Şirketçe hazırlanması ve '3. Boğaz Köprüsü ve Tünel

Önfizibilite Etüdleri' raporunun yayınlanması

1986 Fransız Bouygues firmasınca 3. köprüye seçenek olarak

tünel önerilmesi

1987 IRTC (Konsorsiyum) tarafından İstanbul ulaşım modeli

kalibrasyonunun yapılması, tüp tünel ve metro için

(Yenikapı-Taksim Metro Hattıyla bağlantılı Üsküdar-

Şemsipaşa-Sarayburnu tüp geçişi) 60 rapor ve 400'ün

üzerinde projenin ayrıntılandırılması

1987 DPT'nin, İBB Başkanı B.Dalan'a, 3. Köprü ve Tüp Geçit'in

aynı firmaya ihale edilmesi ve tekliflerin DPT ile birlikte

değerlendirilmesini isteyen yazısı

1987 DPT'nin raylı tüpgeçitin yapımını kolaylaştırmak için,

tüpgeçitle birlikte ihale edilmesini ısrarla istediği üçüncü

Boğaziçi Köprüsü'nün, İBB Başkanı B. Dalan'ın baskısı ve

Başbakanın (Turgut Özal) kararıyla, Boğazaltı Raylı

Tüpgeçidi İhalesi'nden ayrılarak, tek başına ihale edilmesi

1988 İBB Başkanı Bedrettin Dalan'ın Üsküdar-Ortaköy arasına

üçüncü köprü istemesi

1988 İstanbul 2. İdare Mahkemesi'nce, İstanbul Boğazı'nın

Arnavutköy Bölgesi'nde denize kazıklar çakılarak yapılan

yolun, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın onayı alınmadığı

gerekçesiyle 90 gün süreyle yapımının durdurulması

1988 İstanbul Boğazı üzerinde ikinci köprünün (Fatih Köprüsü)

hizmete açılması

1988 Birinci köprünün 600 m. güneyinde kurularak 'tünel-

viyadük-tünel' sistemleriyle otomobilleri Yıldız Sarayı

sırtlarından 'doğrudan' Piyalepaşa'ya ulaştıracak bir

ekspres yol olarak tasarlanan 3. Çevre yolu Boğaz Geçişi

Ön Etüdü ve teklifinin ENKA-Cleveland Ortaklığı'nca

İBB'ye sunulması

1988 TMMOB Mimarlar Odası'nın İstanbul Şubesi'nce 'İstanbul

Ulaşımı ve 3. Boğaz Köprüsü' panelinin yapılması.

1988 İBB Başkanı B. Dalan: "Londra'da Times'da 22 tane köprü

var, New York'ta 40 köprü var, tabii İstanbul'da birçok

köprü olabilir. Biz üçüncü köprüyü yapacağız. Karşı

çıkanlar da paşa paşa üzerinden geçecek."

1992 Japon köprü firmalarının Boğaz Demiryolu Tüp Geçişi'ne

seçenek (alternatif) olarak hazırladıkları projeleri yerel ve

merkezi Türk yönetimlerine sunmaları (kabul edilmemiştir)

1992 Koalisyon Hükümeti Ulaştırma Bakanlığı'nın, ihale

ilanlarında İstanbul Boğazı ibaresindeki 'tüp' sözcüğünü

silerek İstanbul Boğazı Geçişi deyimini kullanması

1993 İETT APK Daire Başkanlığı tarafından Boğaziçi

Köprüsü'nde Bir Şeridin İETT Otobüslerine Ayrılması

Fizibilite Raporu'nun hazırlanması

1993 İstanbul 3 no.'lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma

Kurulu'nun; SİT alanı olan Boğaziçi'nin hiçbir yerinde

köprü geçirilemeyeceği kararı alması

1993 Bayındırlık ve İskân Bakanı Onur Kumbaracıbaşı (CHP):

"İlerde sıkıntı çıkmasın diye, Karayolları 17.Bölgemiz ön

etütleri yapıyor. Köprü kuzeye düşünülüyor. Yani, şehrin

görüntüsünü bozmayacak bir şekilde. Üçüncü bir çevre

yoluyla birlikte planlanacak. Bu çevre yolu Gebze-Çorlu

arasını birbirine bağlayacak... Köprünün yapımıyla ilgili

bir girişimimiz yok. Bunu da açıklıkla vurguluyorum. Arzu

edildiği anda devreye girecek bir şekilde hazırlanıyor.

Çünkü biz inanıyoruz ki bu talep bir süre sonra

İstanbullulardan gelecek..."

1994 İstanbul Boğazı'nın petrol yolu olamayacağı yönünde

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararı

1994 İstanbul Boğaz trafiğini düzenleyen tüzüğün yayınlanması

1996 Ulaştırma Bakanlığı'nca Üsküdar-Yenikapı Tüp Geçiş

Bağlantısı'nın etüd-proje çalışmasının yeniden, Yüksel

Proje-Louis Beerger (ABD) ve De Consult (Alman)

Konsorsiyumu'na, 16 ayda bitirilmek üzere ihale edilmesi

1996 Karayolları Genel Müdürlüğü'nün Boğaz'a üçüncü köprü

yapılması yönünde imar planı değişikliği önerisi

1997 Başbakanlık Yüksek Planlama Kurulu'nun (YPK)

toplantısında İstanbul'da demiryolu tüp geçiş yerine üçüncü

köprüyü uygun bulması

1997 Bayındırlık ve İskân Bakanı Yaşar Topçu: "İkisini de

(üçüncü köprü ve tüp geçit) yap-işlet-devret modeliyle

ihaleye çıkaralım, hangisinin müşterisi çıkarsa onu

yapalım."

1997 Yüksek Planlama Kurulu'na (YPK), ENKA Danışmanlık

Hizmeti'nce hazırlandığı notuyla, Haydarpaşa-Piyalepaşa

Otoyolu adıyla üçüncü boğaz köprüsü projesinin sunulması

1997 TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası'nın Tarık Zafer Tunaya

Kültür Merkezi'nde düzenlediği brifingde Boğaz

Köprülerine Tercihli Otobüs Yolu Önerisi yapılması

1998 İBB Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Milliyet Gazetesi

ziyareti: "Gebze-Çorlu Hattını birbirine bağlayacak en

kuzeyde bir çevre yoluyla köprü düşünülürse, buna sıcak

bakabilirim."

1999 Boğaz'da üçüncü köprüye karşı direnen Arnavutköy Semt

Girişimi'nin oluşumu

1999 Bayındırlık Bakanlığı'nın İstanbul'a üçüncü köprü avan

projesini İBB'ye sunması

2003 İstanbul Boğazı'nda gemi trafiğini ve güvenliğini sağlama

amacıyla yapılan radar kulelerinin hizmete girmesi ve

sistemin Denizcilik Müsteşarlığı'ndan alınarak Kıyı

Emniyeti ve Gemi Kurtarma İşletmeleri'ne devredilmesi

2003 İstanbul Altunizade'de köprü bağlantı yolları ve kavşak

düzenlemesi yapımına başlanması

2004 Asya ve Avrupa'yı denizin altından birbirine bağlayacak

Demiryolu Boğaz Tüp Geçişi Yapımı Sözleşmesi'nin, Taisei-

Kumagai Gumi-Gama-Nurol Ortak Girişimi'yle Ulaştırma

Bakanlığı arasında imzalanması (2,5 milyar dolar

harcamayla, 2008'de bitmesi planlanan projenin daha

sonra İstanbul raylı sistemleriyle entegrasyonu

yapılacaktır)

2004 Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi'nin,

anahtar teslim olarak yaklaşık 2 milyar dolar maliyetle ve

Japon kredisiyle yapımına başlanması (2007'de kazı

işlemlerinin bitirilmesi, 2008 yılında Sirkeci-Üsküdar

arasında tamamlanması planlanan projenin, 13,3 km. si

deniz altında olmak üzere toplam uzunluğu 76,3 km)

2004 Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi'nin

temel atma töreninin Üsküdar'da yapılması. Ulaştırma

Bakanı: "Hiçbir zaman İstanbul için ne köprü ne tüp geçit

tartışması yok. Zamanı geldiğinde şehrin köprüye de, tüp

geçide de ihtiyacı olabilir. İstanbul'un yoğun trafik yükü

belki bir başka tüp geçidi de, üçüncü köprüyü de ihtiyaç

haline getirecektir. Tüp geçit, üçüncü köprünün alternatifi

değildir. İhtiyaç doğdukça ve zamanı geldikçe bunlar

sırasıyla ele alınacaktır."

2005 Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı'na (JICA), İBB'ce

Ulaşım Master Planı hazırlatması.

2008 İETT Avcılar - Mecidiyeköy Metrobüs Hattı'nın Boğaziçi

Köprüsü üzerinde ayrılan şerit üzerinden Anadolu

Yakası'nda Kozyatağı'na bağlanması işinin başlaması

(Şubat 2009'da, Avcılar-Topkapı-Mecidiyeköy-Zincirlikuyu-

Altunizade-Kozyatağı Metrobüs Hattı hizmete girecektir.)

2008 Yap-işlet-devret (YİD) modeli ile yapılacak Karayolu Boğaz

Tünel Geçişi Projesi ihalesini, Yapı Merkezi ile Güney

Kore'den SKEC-Samwhan-Hanshin-Namkwang-Kukdong

şirketlerinden oluşan "TKJV Türk-Kore Ortak Girişimi"nin

alması. (1 milyar dolara mal olması beklenen tünel geçişi, 4

yıl 7 ayda tamamlanacak. Projenin işletme süresi ise 30 yıl

6 ay 9 gün olacak. Proje ile iki kıta, denizin altından

karayolu tüneli ile birbirine bağlanacak. Kazlıçeşme'den

başlayacak, Göztepe Kavşağı'nda bitecek projede 3.3

kilometrelik bölüm denizin altında yer alacak. İki katlı ve

ikişer şeritli planlanan tünelde katlardan birisi giden, diğeri

gelen araçlara ayrılacak. Günde 90 bin aracın geçiş

yapacağı öngörülüyor.)

ĠSTANBUL'DA METRO

1860 Avrupa ile Asya Yakasını tüp geçitle birleştirme avan

projesi (Fransız mühendis S.Preaut)

1869 Gavand'ın, Tünel projesini, Maliye Nazırı Sadık Paşa ve

Nafia Nazırı Edhem Paşa destekleriyle Padişah Abdülaziz'e

kabul ettirmesi (Gavand ayrıca 'Yeni Şehir Projesi' adıyla

Kumkapı'yı Ortaköy'e bağlayan, bir diğer hattının

Sarayburnu'ndan Üsküdar'a uzandığı denizaşırı bir

demiryolu projesi ile Medrese, Perşembe Pazarı,

Kumbaracı, Yeni Çarşı sokaklarında tünel projeleri

tasarlamıştır)

1871 Tünel yapımına başlanması

1872 Fransız mühendis Henri-Gavand'ın Kumkapı-Süleymaniye-

Haliç-Galata-Fındıklı-Dolmabahçe-Beşiktaş-(Kilyos)

yolboyunca (güzergah) metro+raylı sistem önerisi (kabul

edilmedi)

1873 Karabet adlı kişinin Galata-Beyoğlu-Karadeniz Boğazına

kadar metro yapma önerisi (ertesi yıl reddedildi)

1874 Tünel yapımının bitirilmesi

1876 Eugene-Henri Gavand tarafından projelendirilen Kumkapı-

Beyazıt-Karaköy-Dolmabahçe arasında İstanbul Metrosu

ile Yedikule-Sarayburnu arasında liman önerisinde

bulunulması

1877 Henri Gavand'ın Kumkapı-Ortaköy arasında geliştirilmiş

metro projesi (Kumkapı-Beyazıt-Eminönü-Karaköy-

Tophane-Beşiktaş-Ortaköy güzergahlı, yeraltından Haliç

geçişli ve gerekli finansman sağlanırsa Kilyos'a uzatılacak).

1887 Reji İdaresi memurlarından Osmanlı uyruklu Boğos

Efendi'nin Sadaret'e, Bahçekapı-Beyazıt arasında metro

önerisi (Meclis-i Vükela tarafından reddedildi)

1898 Namık Paşazade Tahir Bey'ce Bahçekapı-Çarşıkapı-Beyazıt

arasında metro imtiyazı isteği

1900 Müze-i Hümayun Müdürü Osman Hamdi Bey'in

Kabataş'tan Taksim'e metro imtiyazı için başvurusu

1902 Ahmet Besim Paşa tarafından Üç Amerika'lı mühendise

(Strom, Lindtman, Hillicar), Sarayburnu'nu Üsküdar-

Salacak'a bağlayacak demiryolu tüp geçit projesi

yaptırılması

1908 İstanbul Şehremini (belediye başkanı) Ziver Bey'in 'yer altı

tramvayları'ndan söz eden ilk metro önerisi (Topkapı-

Aksaray-Beyazıt-Çarşıkapı-Eminönü-Karaköy-

Galatasaray-Taksim-Pangaltı-Nişantaşı)

1909 Monsieur (Mösyö) Moray'ın Taksim-Galata-Sirkeci-Beyazıt

arasında metro imtiyazı isteği

1911 Osmanlı İmparatorluğu İstanbul Şehri Metropoliten

Demiryolu Projesi adıyla Philipp Holzman Müessesesi'nden

Mühendis Horrbach'ın Beyazıt-Şişli arasında 7 km.lik,

Tüneli de kapsayan, Alman ve Fransız Şirketlerince

Sadrazam Mahmut Şevket Paşa'ya sunulan metro önerisi

(Beyazıt-Cağaloğlu-Eminönü-Galata-Şişhane-Galatasaray-

Taksim-Pangaltı-Nişantaşı)

1911 Eminönü-Beyazıt arasında yeraltı metrosu yapmak için

Dersaadet Tramvay Şirketi'nin Devlet-i Aliye'ye (Ticaret ve

Nafia Nezareti) yazılı başvurusu

1912 Fransız mühendis L. Guerby'nin ilk ciddi metro öneri ve

projesi

1912 İstanbul Şehiriçi Metropolitan Demiryolu için Deutsche

Bank nam ve hesabına hareket eden Anadolu Demiryolları

Genel Müdürü Edouard Huguenin'in, Beyazıt-Şişli asıl hat,

Beyazıt-Yenikapı ikinci hat ve Eyüp ve Dolmabahçeye yan

yol olmak üzere elektrikli raylı sistem önerisi (Ekim ayında

ferman çıkmış, Ocak 1913'te mukavele yapılmış olmasına

rağmen savaş nedeniyle kalmıştır)

1912 Umur-ı Nafıa Anonim Şirketi adına Oktav Basenson'un

Beyazıt-Şişli metro hattı önerisi

1912 Karaköy'den Taksim'e ve Oradan Boğaziçi'nin

Rumelifeneri'ne Müntehi Olmak Üzere Elektrikli Bir

Demiryolu İnşa ve İşletilmesi İmtiyazı Hakkında İrade-i

Seniyye'nin yayınlanması ve Boğaziçi Elektrikli Demiryolu

Şirketi Mukavelenamesi'nin ve Şartnamesi'nin imzalanması

1913 Mahmut Şevket Paşa'nın güncesinden:"Beyazıt-Şişli

arasında tünel yapılması projesi de bu suretle uyutulmuştu.

Bu tünel projesi hükümetçe tasdik edilmiş, padişahtan

iradesi bile alınmış olduğu halde, harekete geçilemiyordu.

Eski Sadrazam Sait Paşa bu imtiyazı vermek için Deutsche

Bank'tan 15.000 altın rüşvet istemiş. Bunu Almanya

Büyükelçisi Baron Von Wangenheim bizzat bana söyledi.

Gene Alman Büyükelçisi dedi ki: Bunun üzerine Alman,

İngiliz ve Fransız maliye grupları, Türkiye'ye borç

vermemek üzere karar aldılar. Bu mesele üzerinde tahkikat

yaptım. Öğrendim ki, bir Fransız firmasının temsilcisi de,

bu Beyazıt-Şişli tüneli imtiyazının Almanlara değil,

kendilerine verilmesi için, Osmanlı hükümetine 3 milyon

altın teklif etmiş".

1936 Fransa'dan davet edilen şehircilik uzmanı Henri Prost'un

İstanbul için Taksim-Beyoğlu-Tünel-Şişhane-Karaköy-

Mahmutpaşa-Beyazıt arasında metro önerisi

1950 Metin Pusat tarafından hazırlanan boğaz tünel geçişi

projesinin İTÜ ve Belediye temsilcilerinden oluşan bir grup

tarafından reddedilmesi

1951 İstanbul için Hollanda NEDECO Firması'na metro fizibilite

etüdü yaptırılması

1952 Societe Generale de Traction et d'Explanations (SGTE) adlı

Fransız grubunca Mecidiyeköy-Taksim-Beyazıt arasında 12

istasyonlu ve tahmini maliyeti 160 bin dolar tutan 1. metro

önerisi (kaynak bulunamamıştır)

1953 Paris Taşıt İşletmeleri (RATP) Müdürü Prof. Langevine' in

İTÜ ile birlikte İstanbul kentiçi ulaşım problemlerini

incelemek üzere davet edilmesi ve İstanbul Yolcu Nakliyat

İşleri Etüdü Raporu'nun yayınlanması.

1954 Fransa Paris Ulaşım İşletmesi'nin (RATP) desteği ile

Fransız SGTE firmasına Prof. Langevine' in yönetiminde,

İstanbul için Bayındırlık Bakanlığınca onaylanmış metro

etüdünün başlatılması

1954 Societe Generale de Traction et d'Explanations adlı Fransız

grubunca Mecidiyeköy-Taksim-Yenikapı arasında 2. metro

önerisi

1956 Fransız SGTE firmasına metro projesi yaptırılması

1957 Kent planlamacı Högg'ün köprü için en uygun yer olarak

Ortaköy-Beylerbeyi arasını, Prost'un ise bir ucu

Arnavutköy'de olan bir tünel önermesi

1957 Fransız SGTE Firması'nın, metronun Mecidiyeköy-Karaköy

bölümü için teklif vermesi

1960 İtalyan Fnamenica Firmasının İstanbul'da metro yapımıyla

ilgili girişimi (sonuçsuz kalmıştır)

1964 Sovyetler Birliği'nin İstanbul için metro çalışmaları

1964 Fransız-İtalyan Grubu'nun (CIMT Başkanlığında 5 Fransız,

SACOP başkanlığında 3 İtalyan) İstanbul Metrosu teklifi

1965 Amerikan General Electric ile Gibes and Hill Steel CO.

Firmalarının birlikte ABD kredi koşullarıyla İstanbul metro

teklifi

1968 İstanbul Belediye Başkanı Haşim İşcan'ın SSCB-Sovyet

Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'ne (TECHNO-EXPORT

Şirketi) metro projesi (Topkapı-Yenikapı-Eminönü-

Karaköy-Galatasaray-Taksim-Şişli-Mecidiyeköy-

Zincirlikuyu ve Beyazıt-Saraçhane-Edirnekapı-Topçular)

yaptırması

1968 Haşim İşcan: "(Sovyetler projesini kastederek) İstanbul

metro biletini kestim"

1970 İstanbul Belediye Başkanı Haşim İşçan'ın kentte katlı

kavşaklar yaptırması

1970 Sovyet TECHNOEXPORT Firması'nın 9.800 dolar karşılığı

Enerji Bakanlığı izniyle Levent-Karaköy Hattının Eminönü-

Yenikapı-Topkapı yönünde uzatılmasıyla ( ikinci aşamada

yeni bir hatla Eminönü-Edirnekapı-Gaziosmanpaşa

bağlantısı, son aşamada boğazın iki kıyısı boyunca raylı

sistem) ilgili metro fizibilite raporu

1971 Sovyet Technoexport Firması'na İstanbul Metro Etüdü

yaptırılması

1971 İstanbul Belediye Meclisi'nin İstanbul'da metro yapılması

hususunda hükümete iletilmek üzere temenni kararı

1972 Türk, Fransız, İtalyan, Alman grubunun İstanbul'da

Mecidiyeköy-Karaköy arasında metro projesi

1973 İstanbul Belediye Başkanı Fahri Atabey'in basın

açıklaması: "Metronun temeli Cumhuriyet Bayramı'nda

atılacak".

1974 Devletin İstanbul Metrosu yapımını üstlenmesi ve Bakanlar

Kurulu kararı ile görevi İmar Koordinasyon Kurulu'na

devretmesi ve ilk uygulama olarak bu tarihe kadar

gerçekleştirilmiş proje ve fizibiliteleri değerlendirmek üzere

müşavir firmaların görevlendirilmesi

1978 İstanbul belediye Başkanı Aytekin Kotil: "Metronun

temelini 1-1.5 yıl içinde atıyoruz"

1978 İstanbul Belediyesi metro etüdü

1980 Ankara Belediye başkanı Ali Dinçer tarafından Meclis-Ulus

arasında 3.5 km. metro temelinin atılması

1982 İstanbul Valisi Nevzat Ayaz'ın tüm metro projeleri ve

öyküsünü içeren bir dosyayı Ankara'ya sunması

1984 Boğaziçi Tüp Geçiş ve İstanbul'u kuzey-güney, doğu-batı

doğrultusunda bağlayacak metro sisteminin avan projesinin

tarihi yarımadada tarihsel ve kültürel varlıklara etkisi

konusunda Prof. Afife Batur'un çalışmalarına başlaması

(1986'da tamamlanmıştır)

1984 Bayındırlık Bakanlığı'nca, ABD'nin Parsons Firması'na

İstanbul'da metro için 'fizibilite ve avan proje' yaptırılması

1985 İstanbul Taksim-4. Levent Metrosu hazırlık çalışmalarının

başlatılması

1985 Ulaştırma Bakanlığı'nca uluslar arası bir konsorsiyum olan

IRTC'nin (İstanbul Rail Tunnel Consorsium) Boğaz

Demiryolu Tünel Projesi çalışmalarına başlaması (637

milyon dolara mal olan proje 30 ay sürmüştür)

1986 İBB'nin ( Başkan B.Dalan) oto-tüp yolu yaklaşımı

doğrultusunda Fransız Bouygues Firması'yla, daha sonra

ağır koşulları nedeniyle DPT tarafından reddedilen,

(Ahırkapı-Harem arasında 'yap-işlet-devret yöntemiyle)

'oto-tüp geçit' yapımı için ön anlaşma yapması

1986 İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Bedreddin Dalan'ın

desteğiyle, İstanbul'u Yıldız-Samatya doğrultusunda kesen

geniş bir otoyol ve üzerinde birçok viyadük, tünel, 4. Haliç

Köprüsü öngören, 3 Alman trafikçi tarafından yapılan

Essen Uygulama Planı'nın, Essen Üniversitesinde görevli

birkaç kişi ve Belediyenin de ortak olduğu Weidleplan adlı

şirketçe hazırlanması ve 3. Boğaz Köprüsü ve Tünel

Önfizibilite Etüdleri raporunun yayınlanması

1986 Fransız Bouygues Firması'nca üçüncü köprüye seçenek

olarak tünel önerilmesi

1987 IRTC (Konsorsiyum) tarafından İstanbul ulaşım modeli

kalibrasyonunun yapılması, tüp tünel ve metro için

(Yenikapı-Taksim Metro Hattıyla bağlantılı Üsküdar-

Şemsipaşa-Sarayburnu Tüp Geçişi) 60 rapor ve 400'ün

üzerinde projenin ayrıntılandırılması

1987 DPT'nin, İBB Başkanı B.Dalan'a, üçüncü köprü ve tüp

geçit'in aynı firmaya ihale edilmesi ve tekliflerin DPT ile

birlikte değerlendirilmesini isteyen yazısı

1987 DPT'nin raylı tüpgeçitin yapımını kolaylaştırmak için,

tüpgeçitle birlikte ihale edilmesini ısrarla istediği üçüncü

Boğaziçi köprüsü'nün, İBB Başkanı B. Dalan'ın baskısı ve

Başbakanın (Turgut Özal) kararıyla, Boğazaltı Raylı

Tüpgeçidi İhalesi'nden ayrılarak, tek başına ihale edilmesi

1987 Ulaştırma Bakanlığı Demiryolları, Limanlar ve Hava

Meydanları Genel Müdürlüğü'nün (DLH); mevcut proje ve

etütlerin hızla büyüyen İstanbul'un gereksinimleri için

yetersiz kaldığı görüşüyle uluslar arası bir konsorsiyuma

(IRTC) İstanbul Kentsel Ulaşım Etüdü'nü yaptırması (1985

verileri 2005 yılı projeksiyonuyla değerlendirilmiştir) ve

Topkapı-Unkapanı-Şişhane-Taksim-Mecidiyeköy- 4. Levent

Metrosu ve Yenikapı-Sirkeci-Üsküdar-Söğütlüçeşme Boğaz

Demiryolu Tüp Geçişi karma önerisi

1988 IRTC ulaşım modeline uygun avan proje ve teknik

raporların DLH'nin talebi ile İTÜ Yapı ve Deprem

Uygulama Araştırma Merkezi'nce incelenmesi

1988 Ulaştırma Bakanlığı İstanbul Kentsel Ulaşım Etüdü'nün 371

pafta projeli bir uygulama planıyla başlatılması (raylı

sistem ve demiryolu tüp geçit)

1988 İTÜ Uygar Araştırma Merkezi tarafından metro

raporlarının yeniden değerlendirilmesinin yapılması

1988 İstanbul 2. İdare Mahkemesi'nce, İstanbul Boğazı'nın

Arnavutköy Bölgesi'nde denize kazıklar çakılarak yapılan

yolun, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı'nın onayı alınmadığı

gerekçesiyle 90 gün süreyle yapımının durdurulması

1988 Bayındırlık Bakanı Sefa Giray: "Bir metroyu kârlı işletmek

dünyada kimseye nasip olmamıştır. Böyle bir şey yok. Tren

dolu giderken otobüse göre kârlıdır. Dünya uçağa gidiyor…

Bugünün son teknolojisi neyi getirdi, ona bakın. Avrupa

trene yatırım yapmıyor. Bir memleketin bütün ulaşımı

demiryolu ile olabilir mi sanıyorsunuz?"

1988 İstanbul Taksim - 4. Levent Metrosu Projesi'nin

tamamlanması

1989 Anayasa Mahkemesi'nin 1988/61 esas no.lu kararı ile

yalnızca sahil şeridi ve öngörünüm bölgesinde değil tüm

Boğaziçi'nde imar affı uygulamalarının iptal edilmesi

1990 Ankara Metrosu'nun yapımına başlanması (Batıkent'de ilk

kazmanın vurulması)

1990 İBB'nin, IRTC raporlarına dayanarak 16 km.lik Topkapı -

4.Levent Metro Hattını kredili olarak ihale edilmek üzere

ODTÜ M. Parlar Vakfı'na ihale belgelerini hazırlatması ve

bazı uluslar arası yapım firmalarına ön yeterlilik vermesi

1991 İBB'nin metro projesini aşamalara bölerek özkaynaklarla

gerçekleştirme kararı ve Taksim - 4. Levent güzergahının

öne alınması

1991 İstanbul Taksim - 4. Levent Metrosu sondaj çalışmalarının

(ön tünel) başlaması

1992 İstanbul metro uygulama projelerini ve denetim hizmetlerini

yürütecek firmanın işe başlaması

1992 İstanbul metro yapımını üstlenen yüklenicilerle (müteahhit)

sözleşme imzalanması

1992 Japon köprü firmalarının Boğaz demiryolu tüp geçişine

seçenek (alternatif) olarak hazırladıkları projeleri yerel ve

merkezi Türk yönetimlerine sunmaları (kabul edilmemiştir)

1992 ODTÜ'ye İstanbul Metro Projesi'nin ihale belgelerinin

hazırlatılması

1992 Koalisyon hükümeti Ulaştırma Bakanlığı'nın, ihale

ilanlarında İstanbul Boğazı ibaresindeki 'tüp' sözcüğünü

silerek İstanbul Boğazı Geçişi deyimini kullanması

1992 Taksim - 4. Levent Metrosu ihalesinin imzalanması

1992 İBB Başkanı Nurettin Sözen (SHP) tarafından Taksim - 4.

Levent arasında İstanbul Metrosunun temelinin atılması (7

km. yer altı, 6 istasyonlu)

1993 İzmir Metrosu için İsveç-İsviçre ortaklığı ABB ve Türkiye

ortağı Yapı Merkezi ile 387 milyon 565 dolara sözleşme

imizalanması (Fahrettin Altay meydanı-Basmane arası hafif

raylı sistem, İslam Enstitüsü-Hatay-Üçyol-Halil Rıfat Paşa-

Konak-Gümrük-Basmane bölümü metro)

1996 Ulaştırma Bakanlığı'nca Üsküdar-Yenikapı Tüp Geçiş

Bağlantısı'nın etüd-proje çalışmasının yeniden, Yüksel

Proje-Louis Beerger (ABD) ve De Consult (Alman)

konsorsiyumuna, 16 ayda bitirilmek üzere ihale edilmesi

1996 Ankara'da Ankaray'ın (Hafif Raylı Sistem) BUGSAŞ'ca

işletmeye alınması

1997 Başbakanlık Yüksek Planlama Kurulu'nun (YPK)

toplantısında İstanbul'da demiryolu tüp geçiş yerine 3.

köprüyü uygun bulması

1997 Bayındırlık ve İskân Bakanı Yaşar Topçu: "İkisini de

(3.Köprü ve Tüp Geçit) yap-işlet-devret modeliyle ihaleye

çıkaralım, hangisinin müşterisi çıkarsa onu yapalım."

1996 Ankara'da metro sisteminin BUGSAŞ'ca işletmeye alınması

2000 İstanbul Taksim - 4. Levent Metro bağlantısı teknik deneme

sürüşlerine başlanması

2000 Taksim - 4. Levent Metrosu'nun işletmeye başlaması

2003 Taksim-Dolmabahçe Raylı Tünel Sistemi'nin (Funiküler)

yapımına başlanması

2004 Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi'nin,

anahtar teslim olarak yaklaşık 2 milyar dolar maliyetle ve

Japon kredisiyle yapımına başlanması (2007'de kazı

işlemlerinin bitirilmesi, 2008 yılında Sirkeci-Üsküdar

arasında tamamlanması planlanan projenin, 13,3 km.si

denizaltında olmak üzere toplam uzunluğu: 76,3 km)

2004 Asya ve Avrupa'yı denizin altından birbirine bağlayacak

demiryolu boğaz tüp geçişi yapımı sözleşmesinin, Taisei-

Kumagai Gumi-Gama-Nurol Ortak Girişimiyle Ulaştırma

Bakanlığı arasında imzalanması (2,5 milyar dolar

harcamayla 2008'de bitmesi planlanan projenin daha sonra

İstanbul raylı sistemleriyle entegrasyonu yapılacaktır)

2004 Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi'nin

temel atma töreninin Üsküdar'da yapılması. Ulaştırma

Bakanı: "Hiçbir zaman İstanbul için ne köprü ne tüp geçit

tartışması yok. Zamanı geldiğinde şehrin köprüye de, tüp

geçide de ihtiyacı olabilir. İstanbul'un yoğun trafik yükü

belki bir başka tüp geçidi de, 3.köprüyü de ihtiyaç haline

getirecektir. Tüp geçit, 3.köprünün alternatifi değildir.

İhtiyaç doğdukça ve zamanı geldikçe bunlar sırasıyla ele

alıncaktır."

2006 Taksim-Kabataş arasını 110 saniyeye indiren Tünel

(Füniküler) Sistemi'nin Başbakan ve Büyükşehir Belediye

Başkanı'nın katıldığı bir törenle hizmete açılması

2008 Yap-işlet-devret (YİD) modeli ile yapılacak Karayolu Boğaz

Tünel Geçişi Projesi ihalesini, Yapı Merkezi ile Güney

Kore'den SKEC-Samwhan-Hanshin-Namkwang-Kukdong

şirketlerinden oluşan TKJV Türk-Kore Ortak Girişimi

kazandı. 1 milyar dolara mal olması beklenen tünel geçişi, 4

yıl 7 ayda tamamlanacak. Projenin işletme süresi ise 30 yıl

6 ay 9 gün olacak. Proje ile iki kıta, denizin altından

karayolu tüneli ile birbirine bağlanacak. Kazlıçeşme'den

başlayacak, Göztepe Kavşağı'nda bitecek projede 3.3

kilometrelik bölüm denizin altında yer alacak. İki katlı ve

ikişer şeritli planlanan tünelde katlardan birisi giden, diğeri

gelen araçlara ayrılacak. Günde 90 bin aracın geçiş

yapacağı öngörülüyor.

2009 Şişhane-Taksim ile 4.Levent-Atatürk Oto Sanayi Sitesi

Metro Hatlarının Başbakanın da katıldığı törenle işletmeye

açılma

SÖZLÜK

Aktarmalı hatağı, Değişik ulaşım

işletmeleri ve türlerinin

birbirlerini destekledikleri,

yolculara aktarma olanağı

sağlayarak seyahat sürelerini

kısaltma olanağı sağlayan ulaşım

yapısı.

Avan proje, Ön proje.Uygulamaya

yönelik olmayan, üzerinde ana

kararların, genel biçimlerin,

işlevlerin ve işlevsel ilişkilerin

gösterildiği proje.

Bilici, Doğaüstü yollardan gizli,

bilinmeyen şeyleri, geleceği

kestiren kimse.

Bröve, Fr.Brevet. Belirli bir eğitimden

sonra yeterliliğini kanıtlayanlara

verilen belge. Uçak kullanma,

paraşütle atlama, dalış yapma, vb.

eylemleri gerçekleştirebilmek için

gerekir.

Carbon clean aygıtı, Makine ve

yanıcı olmayan temizleme

kimyasallarından oluşan bir

sistem, araç motorlarında

kullanılır.

Darülfünun, Ar. (Bilimler Kapısı)

Üniversite.

Deprem, Yer altı levha devinileri ya

da volkanizmayla yerkabuğunun

kırılması sonucu ortaya çıkan

sarsıntı.

Deregülasyon, Kuralsızlaştırma.

Özellikle Batıda 80’li yıllarda

kamu işletmelerinin özelleştirilme

yöntemi olmuştur (İngiltere,vb.)

Devalüasyon, Değişmez (sabit) kur

ekonomilerinde ödemeler dengesi

açık veren ülkenin yönetimince

alınan bir kararla, ulusal paranın

dış satın alma gücünün

düşürülmesi.

Dumanölçer, Baca ve egzos

gazlarınını yoğunluğunu ölçen

aygıt.

Ebniye, Ar. Yapı(lar).

Elektronik bilet (AKBĠL), İşlem

bilgilerinin kayıtlarını depolayan

yazılımların yüklenebildiği

taşınabilir elektronik devre (chip).

Emisyon, Gaz ya da gaz ve parçacık

(partikül) karışımlarının

atmosfere verilmesi.

Enflasyon, Fiyatlar genel düzeyinin

sürekli ve hissedilir artışı,

paranın alım gücünün düşmesi.

Feri (ferry), Araç (karayolu,

demiyolu, vb.)taşıyan gemi.

Ferman, Far. Padişahların herhangi

bir iş hakkında tuğra veya

nişanını taşıyan yazılı emri.

Fetva, Ar. İslam hukuku ile ilgili bir

sorunun dinî hukuk kurallarına

göre çözümünü açıklayan,

şeyhülislâm veya müftü tarafından

verilebilen izin, onay.

Füniküler, Bir dağ veya tepe gibi

eğimli arazide, halatlarla

yukarıya çekilerek çalışan raylı

taşıma sistemi.

Gayrimenkul, Ar. Taşınmaz mal

varlığı (yapı, arsa, vb.).

Görev zararı, Kamu bankalarının

yönetimlerin istemlerine uygun

olarak zarara yol açacak biçimde

finans kaynağı olarak kullanımı.

Habitat, Lat. Habitus. Bir

organizmanın yaşadığı ve geliştiği

yer. Bu yer, fiziksel bir bölge,

yeryüzünün özel bir parçası, hava,

toprak ya da su olabilir.

Hendesehane, Mühendislik okulu.

Osmanlı imparatorluğu’nda ilk

kez I. Ahmet zamanında

Üsküdar'da askeri okul olarak

açılmıştır.

Ġdadi; Ar. Lise.

Ġktisadi Devlet TeĢekkülü,

Sermayesinin tamamı devlete ait,

iktisadi alanda ticari esaslara

göre faaliyet göstermek üzere

kurulan, kamu iktisadî girişimi.

Ġlmühaber, Ar. Alındı, Durum belgesi.

Ġmar, Ar. Bayındırlık, tüm yapım

işleri.

Ġmtiyaz, Özel ya da tüzel kişilere

sağlanan ayrıcalık.

Ġrade-i seniyye, Padişah, üst düzey

bir yetkilinin, bir işin yapılması ya

da yapılmaması hakkında verdiği

buyruk.

Ġstimbot, İng. Steamboat, Buharla

çalışan gemi.

Kadana, Daha çok taşıma işlerinde

kullanılan Macaristan kökenli iri

ve güçlü at.

Kagir, Taş, tuğla kerpiç, vb. toprak

gereçleriyle yapılan yapı türü.

KamulaĢtırma (Ġstimlak), Kamu

yararı gerektiğinde özel mülklerin

yasal yollardan bedeli

karşılığında kamuya devredilmesi.

Kasr, Ar. Köşk.

Kat mülkiyeti, Bir ya da daha çok

kişinin, bir yapının belirli bir

bölümüne sahip olması. Diğer bir

deyişle, tamamlanmış bir yapının

kat, daire, iş bürosu, dükkan,

mağaza, mahzen, depo gibi

bölümlerinden ayrı ayrı kat

mülkiyeti ve başlı başına

kullanılmaya elverişli olanları

üzerinde, o taşınmazın sahibi veya

ortak sahipleri tarafından kurulan

bağımsız mülkiyet hakkı.

Katma değer, Bir üretim sürecinde

çıktı ile girdi arasındaki fark.

Koruma alanı, Belli gerekçelerle,

doğal çevrenin içindeki tüm

varlıklarla (yapı, canlı, nesne, vb.)

sürekliliğinin yönetsel yetki

kullanılarak güvenceye alınması.

Körüklü otobüs, Körükle birbirine

bağlanan iki parçadan oluşan ve

şehir içi toplu taşımacılığında

kullanılan otobüsler (Teknik

anlamı farklıdır).

Kumbarahane, Demir veya tunçtan

dökülmüş, yuvarlak ve boş olan

içine patlayıcı maddeler

doldurulup havan topu veya el ile

atılan yuvarlak bir tür bomba,

kumbara yapılan işlik, üretimevi.

Kumpanya, Ortaklık, topluluk.

KüreselleĢme, Ekonomiden politikaya

yerel, bölgesel sınırları aşan,

dünya ölçeğinde yaklaşımları

öneren, dayatan siyasal,

ekonomik, toplumsal girişim ve

yaklaşım biçimleri.

Kyoto Protokolü, Birleşmiş Milletler

İklim Değişikliği Çerçeve

Sözleşmesine bir ek niteliğindeki

uluslararası bir çevre anlaşması.

Metro (oto)büs, Kendi ayrılmış

yolunda çalışan uzun (iki

körüklü), çok yüksek yolcu

kapasiteli, lastik tekerlekli ulaşım

aracı. Yolcu, yükseltilmiş

duraklarına yolculuk bedelini

ödeyerek girer ve araçların tüm

kapılarından iniş biniş yapılır.

Yaygın örnekte elektrikle çalışan

araçlar, kimi modellerde

akaryakıt kullanmaktadır

(İstanbul Uygulamasında olduğu

gibi). Manyetik iz yönlendiricili,

sürücüsüz uygulamaları da vardır.

Motris, Birkaç arabalı bir katarda

(tramvay, tren, vb.) elektrik

motoru ya da patlamalı motorla

çalışan ve öbür arabaları çekmeye

yarayan çekici (araç).

Mukavelename, Sözleşme belgesi.

Herhangi bir konuda iki yanın

karşılıklı belirlenmiş koşullara

uymayı kabul ettiklerini gösterir

yasa gözünde geçerli belge.

Mücavir, Ar. Çevre, Sınır ötesi,

Tanımlı alanı saran kuşak.

Mükellef, Ar. Yükümlü, uymak

zorunluluğu olan.

Mülga, Ar. Kaldırılmış, kapatılan,

iptal edilmiş.

Münakalat, Ar. Nakl’den. Ulaşım

işleri, nakliye.

Müruriye, Ar. Eskiden devletin

yurttaşa saldığı köprü geçiş

ücreti (vergisi). Bir tür ayak

bastı parası. İstanbul Galata

Köprüsü uygulamasına 1930

yılında son verildi.

Nefir, Far. Boynuzdan yapılan büyük

boru, Yuf borusu da denir. Kaza

önlemek için eskiden atlı

tramvayların önünde yürüyen

vardacı tarafından, uyarı amaçlı

çalınırdı.

Nizamname, İç tüzük, tüzük, bir

yasaya bağlı yönergeler,

uygulama kuralları bütünü.

Omnibus, Lat. Omni (Herkes) ve

Bus(İçin) sözcüklerinin bileşimi.

Atlarla raylar üzerinde çekilen

tekerlekli bir kara toplu taşıma

aracı.

Pereme (preme), Gondola benzer,

taşımacılıkta kullanılan bir tür

uzun gövdeli kayık.

Restorasyon, Eski yapıların asınla

uygun, bilimsel kurallar

gözetilerek onarımı.

Richter, Depremlerin aletsel

büyüklükleri ve sarsıntı

oranlarının ölçeği.

Ring hat, Başlangıç ve bitişi aynı

nokta olan, genellikle gidiş-dönüş

yolu farklılaşan ulaşım hattı.

Romörk, Araç katarlarında

(tramvay, tren, vb.) motorlu

çekici (motris) tarafından

sürüklenen araç.

Sera gazı (Greenhouse gas),

Yeryüzünde sera etkisine yol açan, fosil

yakıtların yanması, vb. nedenlerden

kaynaklanan su buharı, karbondioksit,

metan,ozon vbg. gaz.

SOFINA, Yirminci yüzyıl başlarında

Osmanlı İmparatorluğunda

etkili olmuş Belçika kökenli

çokuluslu şirket.

Solo otobüs, Motorlu tek gövdeden

oluşan otobüs.

ġartname, Satın alınacak mal ya da

hizmetin özellikleri ve uyulması

gereken koşulları belirleyen

çerçeve belge.

ġehir Hatları, İstanbul’da önce özel

şirketler, Cumhuriyetten sonra

Merkezi Ynetime bağlı Kamu

Kurumları, 2000/li yıllarda ise

İBB’ye bağlı İDO AŞ.’ce

işletilen kentiçi deniz ulaşımı

türü.

ġehremaneti, Ar. Belediye, Yerel

yönetim.

Tabiyyet, Ar. Uyrukluk, yurttaşlık,

bağlılık

Talimatname, Bir kurallar bütününün

nasıl uygulanacağını gösterir

yönerge.

Tebligat, Ar. Bildirim, duyurma.

Tercihli yol, Toplu taşıma sistemlerini

ulaşım ağında öncelemek için

diğer araçların girişlerinin

yasaklandığı ya da

sınırlandırıldığı ayrılmış (tahsis

edilmiş) yol. Fiziksel engel kimi

uygulamalarda kullanılabilir.

Tombaz, Geçici bir askeri köprünün

yüzücü ayaklarından biri veya

birçok şeyleri su üstünde karşıya

geçirmek için bir sal olarak

kullanılan hafif kayık veya yüzücü

araç.

Tramvay, Ketiçinde raylar üzerinde

elektrikle çalıştırılan toplu ulaşım

sistemi.

Turuk, Eskiden Türk karşılığı.

Tüp tünel (tüp geçit), Yer ya da su

altında kazılarak yapılan ulaşım

yolu.

Tünel, Yeraltına açılan geçit.

UlusallaĢtırma (MillileĢtirme),

Ulusalcı bir yönetimce yabancı

yatırımcıların (şirketler)

girişimlerine el konulması, el

konulan girişimlerin tasfiye

edilmeleri ya da ulusalcı

anlayışlarca sürdürülmesi.

Varda, Lat. Guarda. Çekilin, savulun,

kendinizi koruyun, anlamındadır.

Eskiden atlı tramvayların önüsıra

yürüyen vardacıların sokaktaki

insanlara seslenişi.

Yap iĢlet devret, Bir kamu alt yapı

yatırım veya hizmetinin

finansmanının özel bir şirket

tarafından karşılanarak

gerçekleştirilmesi, kamu

tarafından belirlenen bir süre için

işletilmesi ve yine bu süre içinde

ürettiği mal veya hizmeti,

tarafların karşılıklı saptadıkları

bir tarife uyarınca Kamu

kuruluşlarına satması, sürenin

sonunda işletmekte olduğu

tesisleri bakımı yapılmış, eksiksiz

ve işler durumda ilgili kamu

kuruluşuna devretmesi.

Yaya bölgesi, Yerleşmelerde yalnızca

yayalara ayrılmış, araş girişleri

yasaklanmış ya da sınırlandırılmış

alanlar.

YerleĢim, Ġskan, Bir topluluğun bir

coğrafi bölgeyi yurt tutması.

ĠSTANBUL’DA ULAġIMIN

ZAMANDĠZĠNĠ

YIL OLAY

I. BAġLANGIÇLARIN ĠSTANBUL’U

BaĢlangıçlar

40 bin yıl önce Ġstanbul Küçük Çekmece, Fikirtepe ve Pendik‟te paleolitik

yerleĢmeleri.

MÖ 6000 Yarımburgaz, Büyük Çekmece, Çatalca, Dudullu, Ümraniye,

Pendik, DavutpaĢa, Kilyos, Fikirtepe, Ambarlı insan yerleĢimleri.

MÖ 3000 Ġstanbul ve çevresinde yoğun yerleĢimler ve küçük kent

beylikleri.

MÖ 658

Megaralıların, kralları Byzas'ın önderliğinde, bilicilerin sözlerine

uyarak, Fenikelilerin yerleĢtiği 'körler ülkesi‟nin (chalcedon-

Kadıköyü) karĢısında, bugünkü Sarayburnu bölgesinde ilk

Ġstanbul kent insan yerleĢmesini (Byzantion) gerçekleĢtirmesi.

MÖ 513 Byzantion ve Khalkedon'un Anadoluyu ele geçirerek ilerleyen

Perslerin eline geçmesi.

MÖ 490 Pers imparatoru Darius'un, 80.000 askerini Boğaziçi'ne gemilerle

kurduğu bir yüzer köprüden Avrupa Yakasına geçirmesi.

MÖ 489 Ġspartalı komutan Pausanias'un Persleri yenmesiyle, Byzantion‟u

kurtarması ve 477'e kadar kente egemen olması.

MÖ 340 Ġstanbul'un ilk kez Makedonya Kralı II.Philip‟ce kuĢatılması.

MÖ 334 Büyük Ġskender'in Ġran seferi sırasında Boğazı geçmek için

dubalar üzerinde yüzer köprü yaptırması.

MÖ 318 Byzantion'un, Büyük Ġskender'in komutanlarından Antigonus

tarafından ele geçirilmesi.

MÖ 74 Bithinia Krallığı egemenliğindeki Byzantion'un Roma

Ġmparatorluğu egemenliğine geçiĢi.

194

Roma Ġmparatoru Septimus Severus'un 3 yıl süren ve kent

halkının açlıktan kırıldığı bir kuĢatmanın ardından kenti ele

geçirerek intikam için Byzantion'u yıkıp halkı kılıçtan geçirmesi.

11 Mayıs 330 Ġstanbul'un Ġmparator Konstantinos tarafından Roma

Ġmparatorluğunun baĢkenti yapılması (40 gün süren Ģenlikler

yapıldı).

Depremler Geliyor

358 Tarihi kaynaklara göre Ġstanbul'da bilinen ilk deprem.

II. BĠZANS’IN ĠSTANBUL’U

DOĞU’NUN BÜYÜK ROMA ĠMPARATORLUĞU

395

Roma'nın Batı ve Doğu Roma olarak ikiye bölünmesi ve Doğu Roma Ġmparatorluğu'nun (Bizans), Ġstanbul'u (Konstantinopolis) baĢkent yapması.

413 II.Teodosius zamanında barbar akınlarına karĢı Bizans baĢkentinin korunması için iç surların yapımına baĢlanması.

439 Haliç ve Marmara Surları yapımının bitirilmesi.

440 Hunların Ġstanbul'u tehditi.

447

Hunların Bizans imparatoru Teodosius'u haraç vermeye zorlayarak Büyük Çekmece'ye kadar yaklaĢtıkları sırada, eski kara surları önünde ikinci surların ve hendeklerin yapımına baĢlanması.

532 Ayasofya'nın yapımına baĢlanması. Kubbesinin 537‟de kapatıldı.

13 Ocak 532 Nika Ġsyanı sırasında Ayasofya‟nın (yapımı sürerken) yanması.

555 10 Richter ölçeğinde Ġstanbul depremi.

605 Sasanilerin Ġstanbul'u tehditi.

626 Slav-Avarlar'ın Ġstanbul'a saldırması.

669 Emevi halifesi Muaviye tarafından Ġstanbul'un kuĢatılması (ilk müslüman kuĢatması).

674 Muaviye'nin Ġstanbul kuĢatması.

717 Arapların (Müslümanlar) Ġstanbul'u kuĢatması.

863 Rusların Ġstanbul'a saldırısı.

924 Bulgarların Ġstanbul'a saldırısı.

1011 Ġstanbul Boğazında denizin donması.

1204 Ġstanbul'un Latin Haçlılar‟ca ele geçirilip yağmalanması.

1232 Ġstanbul Boğazında denizin donması.

Kente Bir Kuleden Bakmak

1349 Ġstanbul'da ilk kulenin, Galata kesiminde Cenevizliler tarafından deniz ticaretini denetlemek için yapılması.

1391 Ġstanbul'un Sultan Yıldırım Beyazıt‟ca ilk kez kuĢatılması.

1397 Ġstanbul'un Sultan Yıldırım Beyazıt‟ca ikinci kez kuĢatılması.

1422 Ġkinci Murat tarafından Ġstanbul'un 65 gün süren kuĢatılması.

1422 Ġstanbul'un bilinen ilk haritasının Buondelmonte tarafından yapılması.

Konstantinopolis‟ten Ġstanbul‟a

1428 Topkapı Sarayı‟nın yapımına baĢlanması.

III. OSMANLI’NIN ĠSTANBUL’U

29 Mayıs 1453 Bizans Ġmparatorluğu baĢkenti Konstantinopolis'in Osmanlılar (Fatih Sultan Mehmet) tarafından alınması.

30 Mayıs1453

Sultan 2.Mehmed'in fethin ertesi günü, kumandan ve danıĢmanlarıyla Ġstanbul'un imarı konusunu, çadırı otağ-ı hümayun'da görüĢmesi ve Hızırbey Çelebi'nin Ġstanbul Kadısı ve Efendisi olarak görevlendirilmesi (2004 yılı itibarıyla 475 Osmanlı+31 Cumhuriyet dönemi Ġstanbul yöneticisi)

1453 Haliç üzerinde kurulan ilk Tombaz Köprü

1455 Sultan II. Mehmet (Fatih) emriyle Ġstanbul'da ilk bina ve nüfus sayımının yapılması.

11 Aralık 1455 Fatih Sultan Mehmet tarafından ilk Türk tersanesinin Ġstanbul Haliç'de yaptırılması.

1457 Edirne'nin yerine Ġstanbul'un Osmanlı Devletinin baĢkenti yapılması.

1461 Sultan II. Mehmet (Fatih) tarafından Ġstanbul KapalıçarĢı'nın yaptırılması.

1462

Fatih Sultan Mehmet'in Ġstanbul'da ilk kurulan kentin akropolü üzerinde; Haliç, Boğaziçi, Üsküdar ve Marmara'ya egemen bir noktada Topkapı Sarayı‟nı yaptırmaya baĢlaması.

1464 Ġstanbul'da bir buçuk ay süren depremlerin meydana gelmesi.

1477

Ġstanbul'da nüfus sayımı yapılması (Ġstanbul yakası: 14.803 hane, müslüman Türk nüfus 8.951,Galata: 1521 hane, Müslüman Türk nüfus 535).

1498 Ġkinci Beyazıt zamanında 5.000 dolayında Yahudinin Ġspanya'nın Katalanya bölgesinden Ġstanbul'a getirilmesi.

3 Temmuz1503

Leonardo Da Vinci'nin Haliç'te köprü için Osmanlı PadiĢahına yazdığı mektup: 'Ben kulunuz şöyle işittim ki İstanbul'dan Galata'ya bir köprü yapmak kastetmişsiniz. Ama bilir adem bulunmadığı sebepten yapmamışsız. Ben kulunuz bilirim. Bir yay gibi pek yüksek bir kaldırım ki hiç kimse üzerinden, yüksek olduğundan geçmeye razı olmaya. Ama bir fikreyledim ki bir çatma idem, andan sonra suyu çıkaram ve kazıklar koyam. Şöyle idem ki aşağıdan hemen yelkenleriyle bir gemi çıka. Bu sözlerimi inşallah gerçek bilesiz ve ben kulunuzu daim hizmetiniz de bilip buyurasınız'.

1509 Ġstanbul'u sarsan ve Kıyamet-i Süğra denilen deprem.

1515 Ġstanbul Bedesten'inin çıkan yangında yok olması.

1550 Mimar Sinan‟ın mimarlık anıtlarından Süleymaniye Camisi‟nin yapımına baĢlanması (Cami 1557‟ de bitirildi).

1550

Raylı sistemlerin kullanımına ilişkin en eski belge: Dar hat maden demiryolu (ahşap yol) ve vagonlarını gösteren Sebastian Münster'in Cosmographia Universalis resimleri.

1565 Eminönü-Üsküdar arasında düzenli kayık seferleri.

1559

Ġstanbul için ilk inĢaat talimatnamesinin yapılması ve bu talimatname ile Ġstanbul'da en çok iki kat sınırlaması getirilmesi, dıĢarı taĢma ve balkon yapımının yasaklanması.

Ġstanbul Yanıyor

1569 Ġstanbul'da 1 hafta süren yangının kente büyük zarar vermesi.

1586 Yeniçerilerin ayaklanmasının ardından Ġstanbul'da büyük yangın çıkması.

9 Nisan 1588 Mimar Sinan'ın ölümü.

1592 Ġstanbul Ayasofya'da büyük yangın çıkması.

1621 Ġstanbul'da Haliç'in donması.

1630 Hazerfan Ahmet Çelebi'nin Galata Kulesinden Üsküdar Doğancılar'a (6 km.) planör kanatlarla uçması.

1633 Lagari Hasan Çelebi'nin roket esaslı aracıyla Sarayburnu'ndan havalanıp denize iniĢi.

1633 Ġstanbul Cibali'de çıkan yangının kentin beĢte birini yok etmesi.

1638 Evliya Çelebi'nin aktarımına göre, Ġstanbul'da nüfus sayımı.

1645 Beyazıt'da çıkan ve üç gün süren yangının kentin büyük bir bölümünü kül etmesi.

1652 Ġstanbul Esir Hanı‟nda çıkan yangının kentin büyük bölümünü yok etmesi.

1660 Ġstanbul'da çıkan büyük yangının ardından kıtlık ve salgında birçok insanın ölmesi.

16 Mart 1662 Paris' de ilk otobüslerin, kral XIV. Louis'nin, Blaise Pascal'a verdiği izinle çalıştırılması (atlı otobüs, Latince omnibüs: herkes için)

1665 Ġstanbul Topkapı Sarayı‟nın büyük bölümünün yanması.

1677 Ġstanbul'da Marmara, Haliç ve Boğaziçi'nde 17 kayık iskelesi ve toplam 1458 kayık.

1680 Tarihsel bir belgeye göre; Ġstanbul'da 1444 kayık+pereme ve 15.000 kayıkçı+peremeci (Preme, Pereme, Perama, Eminönü).

1688 Ġstanbul'da büyük yangın ve deprem.

1690 Ġstanbul'da Eyüp ve Mısır ÇarĢısı‟nın yanması.

1693 Ġstanbul Ayazma'da çıkan yangının kentin büyük bölümünü yok etmesi.

1696 Üstüste çıkan yangınlar nedeniyle Ġstanbul Kaymakamının kentte ahĢap bina yapımını yasaklaması.

1698 Ġstanbul ġehremini Baruthanesinin havaya uçması üzerine çıkan yangında yöredeki 425 evin yanması.

1698 İngiltere'de, Humprey Mackwort'ça hava (atmosfer) basınçlı ilk izli sistemin yapılışı.

1701 Ġstanbul Bedesten'de büyük yangın.

1716 Ġstanbul Cibali'de baĢlayan ve hızla yayılan Ġstanbul'un gördüğü en büyük yangın (20.000 evin yandığı söylenmektedir).

1720 Ġstanbul'da, itfaiye teĢkilatı olan ve yeniçeriler içinden oluĢturulan ilk Tulumbacılar Ocağı'nın kurulması.

1721

Büyük imar hareketi içinde Kağıthane'de Sa'adabad'ın temelinin atılması (derenin akağı değiĢtirilmiĢ, Baruthane‟ye kadar mermer rıhtımlar yapılmıĢ, yeni kanal çevresine bahçeler, havuzlar, küçük köprüler, kasr'lar inĢa edilmiĢtir).

1727 Balat Kapısında baĢlayan ve kentteki (Ġstanbul) evlerin sekizde birini yakan yangın.

1730 Sultan I.Mahmut tarafından Taksim'de su dağıtım yeri olarak Maksem'i (Taksim) yaptırması.

1731 Ahşap tekerleğe demir çember geçirilerek aşınma dayanımının yükseltilmesi ve ilk demir tekerlek.

1734

I. Mahmut döneminde, Sadrazam Topal Osman PaĢa giriĢimiyle ve müslümanlığı kabul etmiĢ Fransız subayı Comte de Bonneval'in (Ahmed) yardımıyla Üsküdar, TopbaĢı'nda Kumbarahane ve Hendesehane kurulması.

1743

Yeniçeri Ağası Hasan PaĢa'ya I. Mahmud'un emri: 'İstanbul'un her tarafı teftiş edilerek, yabancı ve kuşkulu görülen şahıslar öldürüle'.

1745 Ġstanbul Fener Semtinde çıkan yangında çoğu Hiristiyanlara ait 700 evin yanması.

1748

Simon Kalfa‟nın yaptığı barok mimarinin en önemli örneklerinden Nurosmaniye Camisinin yapımına baĢlanması. (1755 yılında bitirilmiĢtir).

1750 Ġstanbul Küçükpazar'da çıkan yangının baĢka yerlere sıçramasıyla büyük zarar vermesi.

1750 Ġstanbul Mercan'da çıkan yangında semtin kül olması.

11 Ocak 1775 Haliç'in donması.

1762 Sultan III. Mustafa tarafından Ġstanbul için Konstantiniyye adının kullanılmasının yasaklanması.

1763 İlk buharlı araç

Mühendisliğin Önemi

23 Mayıs 1766 Kurban bayramı ilk günü iki dakika süren büyük deprem (Fatih ve Eyüp Sultan camilerinin kubbeleri yıkılmıĢtır).

1767

Ġngiltere'de maden mühendisi Richard Reynold'ça Shropshire kentinde arabaların üzerlerinde yürüdükleri kalasların demirle kaplanmasıyla ilk demiryolu tasarımı.

1773

Kaptan-ı derya Cezayirli Gazi Hasan PaĢa'nın desteğiyle Batılı anlamda ilk mühendislik okulu Baron de Tott‟ça Tersane Hendesehanesi'nin kurulması.

1776 Hendesehane-i Bahri‟nin (Deniz harb Okulu) KasımpaĢa‟da kurulması.

1780 Ġstanbul Taksim'de Topçu KıĢlasının yapılması.

22 Ekim 1784 I. Abdülhamit döneminde Mühendishane-i Bahri Hümayun‟un

(Deniz Mühendislik Okulu) kurulması.

1795

Kanunname ile Hasköy'de Mühendishane-i Fünun-ı Berri-i Hümayun (Kara Fenlerine ĠliĢkin Mühendislik Okulu) oluĢturulması, kara ve deniz mühendishanelerinin tek bir yönetim altında birleĢtirilmesi.

1797 Robert Fulton'un Paris Sen Nehri üzerinde buhar gücüyle çalışan 'stim bot' (istimbot) denemesi yapması.

1799 Ġstanbul'da Haliç'in donması.

1802 Ġstanbul'da deniz ulaĢımında kullanılan kayık sayısının 3996'ya ulaĢması

Raylar Üzerinde UlaĢmak

1804 Maden mühendisi Richard Trevitchnick Vilthick (İngiltere) tarafından ilk buharlı lokomotifin yapılması.

1807 ABD'de buharla hareket eden ilk 'stim bot'un Robert Fulton tarafından yapılması.

1808 Yeniçeri ayaklanması sırasında kentte büyük bir yangın olması.

1813 William Hedley ve Timothens Hockworth'ca raylar üzerinde yürüyen ilk lokomotif.

25 Temmuz 1814

İlk ticari lokomotifin George Stephenson (İngiltere) tarafından başarıyla çalıştırılması.

1817

Ġstanbul'da yıl içinde 73 yangın çıkması üzerine halkın mahallelerde nöbet tutmaya baĢlaması ve Ġsveç Elçiliği‟nde çıkan yangın sırasında Galata bölümünün yanması.

1825 İngiliz Mühendis George Stephenson tarafından yapılan ilk buharlı lokomotifin ilk seferini yapması

27 Eylül 1825 İngiltere'de atlarla raylar üzerinde çekilen, Stockton-Darlington kentleri arasında yolcu ve yük taşıma amaçlı tren işletmeciliği.

1826 Yeniçeri Ocağının kaldırılması.

1826 HocapaĢa'da çıkan yangının 36 saat sürmesi ve kentin yarısının kül olması.

1826

Ġhtisab Nazırlığının (Yerel Yönetim, Belediye Bakanlığı) kurulması (Amaç, kentlerde kolluk, yerel yönetim hizmetleri ve vergi alımını gerçekleĢtirmektir).

1827 Ġstanbul'a II. Mahmut tarafından Ġngilizlerden satın alınan ilk buharlı geminin getirtilmesi.

20 Mayıs 1828 Ġstanbul'a BUĞU (vapour karĢılığı) adlı ilk buharlı geminin

(Ġngiltere‟den alınan geminin özgün adı Swift) II. Mahmut için Ġstanbul tüccarları tarafından satın alınarak getiriliĢi ve hediye edilmesi.

1829 Ġstanbul Boğaz'da ilk buharlı geminin satın alınması ve çalıĢtırılması.

4 Ocak 1829 İngiltere Londra'da George Schiller'ce işletilen ilk atlı otobüs.

1830 Avrupa Kentlerinde ilk buharlı otobüs.

1830 Genç Fransız mühendis Loubat tarafından Amerika'da atlı tramvay projesinin New York kent yönetimine sunulması.

15 Eylül 1830 İngiltere'de Liverpool-Manchester arasında modern anlamda ilk lokomotifli tren işletmesi.

1830 Ġstanbul'da ilk kent planlama çabaları (II. Mahmut dönemi).

1831 Ġstanbul'da ilk Kaldırım Müdürlüğü'nün kurulması

1 Kasım 1831 Ġlk Türkçe gazete Takvim-i Vekayi'nin Ġstanbul'da çıkarılması.

1832 Lobuat'nın atlı tramvay projesinin New York'ta uygulanması.

1833 Ġstanbul Cibali'de çıkan yangının kente büyük zarar vermesi.

1835 Belçika'da ilk demiryolu şebekesinin yapılması.

1836 Evkaf Nazırlığının (Vakıflar Bakanlığı) kurulması.

Ġstanbul‟un Köprüleri

3 Eylül 1836

II. Mahmut tarafından Haliç üzerinde Unkapanı-Azapkapı arasında Hayratiye Köprüsü'nün (Cisr-i Atik) açılıĢı. II:Mahmut: 'Köprünün yapılmasından maksat, karşılıksız ahaliye kolaylık ve menfaat sağlamaktır. Zinhar kimseden bir akçe alınmasın'. Köprünün adı bu nedenle Hayratiye olarak bilinir.

1837

Ġkinci imar giriĢimi. II.Mahmut'un isteği üzerine, Von Molkte'nin Ġstanbul 1/25.000 ölçekli Ģehir planlama çalıĢmaları (1837-1851). Von Molkte: "İstanbul planını bitirdim!"(22 ġubat 1837)

1837 Ġngiliz ve Rus olmak üzere iki yabancı vapur kumpanyası tarafından Ġstanbul'da vapur taĢımacılığının baĢlatılması.

1837 New York'ta ilk buharlı tramvay.

1838 ABD'li gemi yapım mühendisi Foster Rohdes'in gözetiminde Ġstanbul TaĢkızak Tersanesinde ilk buharlı gemi yapımı.

1838 Vapurlar Nezaretinin kurulması (Nazır: Salih PaĢa).

1839 Nafia Nezaretinin (Bayındırlık Bakanlığı) kurulması.

1839

Ġstanbul'da çıkarılan bir ilmühaberle; binaların kagir olarak yapılması, yeni binalar için yer gösterilmesi, ahĢap ev yapılmaması, geometrik koĢullara uyulması, yol geniĢliği, binaların 3 kat ve 20 zira (20 arĢın, 15 metre) olması, çıkmaz yol yapılmamasının kararlaĢtırılması.

1839 Gülhane Hattı Hümayunu'nun okunması (Osmanlıda ilk reform giriĢimi) ve Tanzimat ilanı.

1839 Ġstanbul Babıali'nin yangında kül olması.

1840 İngiltere' de çift katlı omnibüs.

1841 İlk modern dizel otobüslerin seri üretimi.

1842 Sultan Abdülmecit tarafından Dolmabahçe Sarayının BeĢiktaĢ'ta yaptırılması (1853'de bitmiĢtir).

1843

Ġstanbul'de kentiçi deniz ulaĢımı için Fevaid-i Osmaniye (Fevaid‟in sözcük anlamı Faydalar, Yararlar) adlı ilk Ģirketin (1843-1870) Kadıköy ve Adalar'a yolcu taĢıma amacıyla kuruluĢu (Ġlk vapur, Tersanei Amire'den satın alınan Eser-i Hayır).

1843 Seyr-i bahri adlı ilk buharlı geminin Bahriye Nezaretince Ġstanbul, Ġzmit, Gemlik, Tekirdağ arasında çalıĢması.

1843 Yayaların kullandığı Thames tüneline ray döşenerek ilk yer altı demiryolu ulaşımının gerçekleştirilmesi.

1844 Ġstanbul'da yolcu taĢımacılığından çalıĢan kayık sayısının 19.000'e yükselmesi.

1844 Ġstanbul'da vapur iĢletmeciliği için Tersanede Hazine-i Hassa Vapurları Ġdaresi'nin kurulması.

1844 Ġstanbul'da ilk nüfus sayımı.

1845

Fevaidi Osmaniye vapur Ģirketinin filosuna 5 adet vapur (Tar-i bahri, Hasir-i bahir, Peyk-i Ģevket, Hemaperva, Eser-i cedit) eklemesi.

1845 Üsküdar'a ilk defa yaz-kıĢ olmak üzere düzenli vapur seferlerinin konması.

22 Kasım 1845

Bezmialem Valde Sultan tarafından, Karaköy Valde Köprüsünün Eminönü-Karaköy arasında (Cisr-i cedid) yapılıĢı (18 yıl kullanılabilmiĢtir).

25 Kasım1845

Ġstanbul köprülerinde, Sultan Abdülmecit döneminde ilk resmi müruriye (geçiĢ ücreti) uygulaması (85 yıl uygulandı). GeçiĢ ücretleri: yaya 5, hamal 10, boş beygir 20, yüklü beygir 40, koyun-keçi-kuzu 3 para, boş araba 2,5, dolu araba 5 Krş.

1847 Çıkarılan bir nizamname ile Mühendishane-i Berri-i Hümayun'un Harbiye (Topçu ve İstihkam) ve Mimar Okulu'na dönüĢtürülmesi.

1848 Ġstanbul'da yapım iĢlerini düzenleyen ilk nizamname: Ebniye (yapılar) Nizamnamesi.

1850

İngiltere'de, Londra ulaşımını düzeltmeyi amaçlayan planın bir parçası olarak metro düşüncesinin Charles Pearson tarafından ortaya atılması.

1850 Eminönü-Üsküdar arasında günde dört sefer yapan vapurların çalıĢtırılması.

1851

Şirket-i Hayriye Ģirketinin 25 yıl süreyle vapur iĢletme hakkını alması ve yabancı vapurların (Rus-Ġngiliz) çalıĢmasının yasaklanması (Ġlk gemiler:İstinye, Mirgün, Sarıyer, Anadolu).Kurucular arasında Sadrazam Mustafa ReĢit PaĢa bulunmaktadır, ilk müdürü Sakızlı Ali Hilmi Efendi‟dir.

1853 Dolmabahçe Sarayının yapılması. Tümüyle bitmesi 1855‟te oldu.

1853 Dolmabahçe Gazhane Tesislerinin çalıĢmaya baĢlaması.

1853 Dolmabahçe Sarayı' nın aydınlatılması amacı ile Dolmabahçe sarayı Gazhane'sinde havagazı üretimi.

1854 Şirket-i Hayriye filosuna 6 gemi eklenerek (Rumeli, Tarabya, Göksü, Beylerbeyi, Tophane, Beşiktaş) filonun 10'a çıkarılması.

Ray Öyküleri ya da Bir Kenti Yönetmek

1854 Osmanlı Ġmparatorluğunda Kahire-Ġskenderiye hattında ilk tren iĢletmesi.

1854 Paris' de atlı tramvay.

1854 Ġstanbul'u kargaĢa ve düzensizlik içerisine sokan Kırım SavaĢının baĢlaması.

13 Haziran 1854

Ġstanbul ġehremaneti (Belediye) kurma giriĢimleri.

25 Şubat 1854 Ġstanbul'da ısının eksi 6'ya düĢmesi ve Tuna nehrinden Karadeniz ve Boğaz'a buz parçalarının sürüklenmesi.

1855 Ġstanbul'da büyük yangın.

1855

Sultan Abdülmecit zamanında Üçüncü imar giriĢimi: Ġstanbul ġehremaneti oluĢturmak için Şehremaneti ve İntizamı Şehir Komisyonu kurulması. KuruluĢ beyannamesinde sıralanan görevler: İstanbul'un tezyini (güzelleştirilmesi), tanzifi (temizlenmesi), tevessü (yolların genişletilmesi), tenvir-i esvak (aydınlatılması), ıslahat-ı usul-i ebniye (yapım yöntemlerinin iyileştirilmesi).

9 Mayıs 1856

Ġrade-i Seniyye ile İntizam-ı Şehir Komisyonu'nun kurulması (görevi: kurulacak belediye yönetimi hakkında önerilerde bulunmak ve kuruluş tasarısı hazırlamak).

16 Ağustos1855

Prefecture de la ville'in Türkçe karĢılığı olarak Şehremaneti ünvanıyla Dersaadet ve Bilad-ı Selase'de (Üsküdar, Galata ve Eyüp) memuriyet ihdas edilmesi ve Ģehir meclisi kurulması nizamnamesinin Meclis-i Vala (Yüce Meclis) tarafından çıkarılması.

23 Eylül 1856 Anadoluda ilk demiryolu yapımı için bir Ġngiliz Ģirketine Ġzmir-Aydın demiryolu için (133 km) imtiyaz verilmesi.

1856 Türkiye topraklarında (Osmanlı) ilk demiryolu yapımına baĢlanması.

1857

Ġstanbul Beyoğlu Tünel'de Sultan Abdülmecit Döneminde Altıncı Daire-i Belediye Müdürlüğü (Beyoğlu Belediyesi) binasının mimar Giovanni Battista Barborini'ye yaptırılması.

1857 Galata ve Yüksek Kaldırımda ilk havagazı aydınlatması.

1858 Ġstanbul Haliç'in donması.

1857 İntizam-ı Şehir Komisyonu‟nun dağılması.

16 Ocak 1858

Ġstanbul'da oluĢturulacak 15 Daireden Beyoğlu ve Galata Dairesinin pilot uygulama olarak seçilmesinin gerekçesini, „bu semtlerde oturanların başka ülkeleri gören kişiler olmaları ve belediye hizmetlerinden anlamaları, ayrıca buradaki binaların daha düzenli yapılmaları’, biçiminde açıklayan resmi duyurunun (tebliğ) yayınlanması.

28 Aralık 1858

İntizam-ı Şehir Komisyonu‟nun kentin 14 daireye ayrılmasıyla ilgili nizamnamesi (Pera, Galata ve Tophane'yi kapsayan 6. Dairenin pilot uygulama olarak önerilmesi).

Ġstanbul‟un Otomobille Talihsiz TanıĢması

1858

Kırım Anglikan Kilisesi‟nin Ġstanbul'da yapımına izin veren Sultan Abdülmecit'e Ġngiltere kraliçesi tarafından hediye edilen ve Ġstanbul'daki ilk otomobilin, Ģeyhülislam'ın 'şeytan işi' fetvasına dayanılarak Sarayburnu'ndan denize atılarak yok edilmesi.

1858

Ġstanbul'da Altıncı Daire-i Belediye adını taĢıyan Beyoğlu ve Galata Bölgesi örnek (numune) belediyenin, ġehremanetine değil doğrudan hükümete, yani Bab-ı Ali'ye bağlı olarak kurulması.

1858 İstanbul'da Sokaklara Dair Nizamnameler'in çıkarılması.

1858 KabataĢ-Üsküdar arasında ilk arabalı vapur seferlerinin baĢlaması.

1860 Londra' da (Birkenhead) atlı tramvay.

1860 Fransız mühendis S.Preaut'nun Ġstanbul'un Avrupa ve Asya yakasını tüp geçitle birleĢtirme avan projesi.

1860 Kahire-Ġskenderiye (Osmanlı) demiryolu pamuk hattının açılması.

13 Ocak 1860

Osmanlı uyruklarından Hacı Manuk Efendi'ye, Avrupa'dan getirilen ve 'omnibüs' denen dolmuĢ türü arabaların Üsküdar cihetinde (bölge) çalıĢtırılması için, 25 yıl süre ile imtiyaz verilmesi.

1861 Sultan Abdülaziz'in tahta çıkması.

1861 Bebek‟li Atıf Bey'in tasarımını kendisinin yaptığı kanat, kuyruk ve pervaneli uçağıyla baĢarısız uçuĢ denemesi.

1863

Londra, Paddington-Farrington Street arasında 6.500 m. uzunluğunda ilk açma-kapama tünel kazılarak Metropolitan Railways Line'in (metro) kurulması.

1863 Ġlkinin yerinde Ġkinci ahĢap Galata (Karaköy) Köprüsünün yapılıĢı (12 yıl kullanılabilmiĢtir).

1863 Sultan Abdülaziz döneminde BeĢiktaĢ-Ortaköy arasında Çırağan Sarayının yaptırılması (1866 da tamamlandı)

1863

Ayvansaray-Piri PaĢa arasında, Yahudi sarraf Cezayirli Mıgırdıç tarafından yeni bir ahĢap (kazıklı) Haliç (Yahudi) Köprüsü (10 gün sonra kayıkçılar tarafından yakıldı).

1863

Toplanan köprü müruriyeleriyle yolsuzluk yapıldığı söylentileri üzerine Sultan Abdülaziz Han tarafından ücretlerin düĢürülmesi kararının halka duyurulması. Yaya 5, yüklü-yüksüz beygir-eşek-manda-sığır 30, koyun-keçi 5, atlı araba 5, atlı 4, yüklü sırık hamalı 2, sedye 2.5, yüklü manda-öküz arabası 10, yüksüzü 5 para. Askeri öğrenci, asker, zaptiye subay ve erleri, ağır suçlular, tulumbacılar, askeri yük taşıyanlar, tersane vapuru subayları mürüriye ödemiyordu.

1863

Tüm Osmanlı topraklarında geçerli Ebniye ve Turuk Nizamnamesi'nin yürürlüğe girmesi (Kentsel altyapı kavramı ilk kez geçmektedir).

Atlar ve Tramvaylar

1863 Ġstanbul'da bir tramvay (atlı) Ģirketi kurulması yönünde önerilerin baĢlaması (1863-1869).

1863 Ġstanbul'da açılan Umumi Dünya Sergisine çağrılan yabancılar nedeniyle, Bakırköy taĢlarıyla (mactra‟lı kireçteĢı?) yol ve

kaldırımların yenilenmesi ve döĢenmesi.

1864 Hava basınçlı raylı sistemlerin son deneme hattının Londra Crystal Palace'da yapılması.

1864 Ġstanbul'da, Sirkeci'den Kumkapı'ya kadar uzanan alanda 3.500 binayı yakan HocapaĢa yangını.

1864 Galata Surlarının yıkımı ve Büyük HocapaĢa yangını sonrasında Divan Yolunun geniĢletilmesi (19 m.)

1864 Sultan Abdülaziz Döneminde Beyazıt'da Ġstanbul Üniversitesi binasının yaptırılması (1866'da tamamlandı).

1864

Şirket-i Hayriye'nin vapur filosuna 6 yeni geminin katılması (Toplam filo: 16 vapur), Müdür Ali Hilmi Efendiye iĢten el çektirilmesi.

1864 Rusçuk-Vidin (Osmanlı) ve Ġzmir-Aydın (incir-pamuk-tütün hattı) demiryolu hatlarının açılması.

1864 Harbiye, Bahriye ve Tıbbiye Ġdadilerinin (Lise) Galatasaray'da Mekteb-i İdadi-i Umumi adıyla birleĢtirilmesi.

1864

Belediyeciliğin tüm ülkeye yayılmasında önemli bir adım olan Vilayet Nizamname'sinin yayınlanmasıyla, sancak ve kaza merkezlerinde meclis-i belediyelerin (belediye meclisleri) kurulması, üyelerinin seçimle göreve gelmelerinin sağlanması.

1864 Türük ve Ebniye Nizamnamesi'nin (Yollar ve Yapılar Yönetmeliği) çıkarılması.

1864 Galata Surlarının 6.Daire-i Belediye uygulamasıyla yıkılması.

1864

Ġstanbul'da „kent yaşamı ve modern belediyeciliğe’ iliĢkin, Münif PaĢa tarafından yazılan ilk makalenin Mecmua-i Fünun dergisinin 21. sayısında yayınlanması.

18 Eylül 1865

Ġstanbul'un en büyük yangınlarından birinden sonra Hocapaşa Yangını ve Islahat-ı Turuk (Yolların Islahatı) Komisyonu‟nun kurulması.

1865 Ġzmir-Turgutlu-Afyon ile Manisa-Bandırma demiryolu hattının 98 km.lik bölümünün Ġngiliz Ģirketince tamamlanması.

1865 Ġzmir-Bornova-Buca Banliyö hattının açılması.

1865 Beylerbeyi Sarayı‟nın yapılması.

1865 Beaux-arts ( Güzel Sanatlar) ilkelerine uygun olarak tasarlanmıĢ ilk parkın İstanbul Taksim Kışlası‟nın yanında açılması.

1865 Ġstanbul'da Batılı anlamda ilk parkın Çamlıca Sarıkaya'da yaptırılması.

1866 Çıkarılan Turuk-u Muabir Nizamnamesi ile yolların 4 sınıfa ayrılması (Tarik-i Sultani, Vilayet, Sancak, Kaza).

1866

Sirkeci'den Kumkapıya kadar olan sahayı yok eden büyük yangını Kumkapı ve Kadırga yangınlarının izlemesi (3.551 bina yanmıĢtır).

1866 Dördüncü imar giriĢimi: Yangından sonra imar komisyonu olarak İslahı Türk Komisyonu‟nun kurulması.

1866 Türkiye topraklarında (Osmanlı) ilk demiryolu yapımının (Ġzmir-Aydın hattı) tamamlanması.

1867 New York Manhattan Island'da (Manhattan Adası) ilk kentiçi buharlı tren yolu hattının açılması.

1867 New York Broadway'de, Alfred Ely Peach adlı kişi tarafından 93 m. Uzunluğunda, işletmeye açılamayan bir metro yapılması.

1867 Sivil mühendislik amaçlı olarak Mülkiye Mühendisi ve Islah-i Sanayi Mektebi kurulması.

Mayıs 1867 Fransız mühendis ve yüklenici Eugene Henri Gavand'ın gezgin olarak Ġstanbul'a gelmesi.

14 Nisan 1868

Abdülaziz döneminde, Meclis-i Maabir üyesi Rüstem Bey'in 'tramvay tabir olunan yolların inşaasına dair' yetki istemi (imtiyaz talebi).

1868

Makinalı ve yandan çarklı ilk araba vapurlarının (26:Suhulet, 27:Sahilbent) daha çok top arabalarını taĢıma amaçlı olarak yaptırılıp, Üsküdar-KabataĢ arasında iĢletilmesi.

Dünyada Metro Ġstanbul‟da Tünel

1868 New York metrosu.

1868

BeĢinci imar giriĢimi: Yeni bir belediye kanunu çıkarılarak Ġstanbul'un 14 Belediye Dairesine ayrılması ve 6. Dairenin „hususiyet‟inin kaldırılması.

1868 Ġstanbul'da Taksim Parkı‟nın yapılması.

20 Temmuz 1868

Fransız mühendis ve yüklenici (müteahhit) Eugene Henri Gavand'ın tünel projesini Osmanlı hükümetine (Sadrazam Ali PaĢa) sunması ve reddedilmesi.

6 Ekim 1868

ġurayı Devlet (DanıĢtay) tarafından hazırlanan Dersaadet İdare-i Belediye Nizamnamesi ile belediye örgütünün tüm Ġstanbul'a yaygınlaĢtırılması (14 belediye dairesi).

8 Aralık 1868 İlk trafik sinyallerinin İngiltere-Londra‟da kullanımı.

1869 Ġstanbul'da Şark Demiryolları Banliyö İşletmesi.

1869 Bir Ġngiliz Firmasının ahĢap Galata Köprüsü yerine 18 m. geniĢliğinde demir köprü önerisi yapması.

Ocak 1869 Fransız mühendis ve yüklenici Gavand'ın Ġstanbul'a ikinci geliĢi.

1 Şubat 1869

Fransız mühendis Eugene-Henri Gavand'ın Tünel imtiyazını elde edebilmek amacıyla, daha önce kendisine sunulan bütün değiĢiklik önerilerini kabul edeceğini beyan ederek Nafia Nezaretine baĢvurusu ve Sultan Abdülaziz‟le görüĢmesi.

10 Haziran 1869

Gavand'ın, Tünel projesini, Maliye Nazırı Sadık PaĢa ve Nafia Nazırı Edhem PaĢa destekleriyle PadiĢah Abdülaziz'e kabul ettirmesi (Gavand ayrıca 'Yeni Şehir Projesi' adıyla Kumkapı'yı Ortaköy'e bağlayan, bir diğer hattının Sarayburnu'ndan Üsküdar'a uzandığı denizaĢırı bir demiryolu projesi ile Medrese, PerĢembe Pazarı, Kumbaracı, YeniçarĢı sokaklarında tünel önermiĢti).

30 Ağustos1869

Sultan Abdülaziz döneminde, Dersaadet'te Tramvay ve Tesis İnşası'na dair bir sözleĢme ile (Mehmet Kabuli PaĢa Nazır-i Ticaret ve Ziraat ile vekaleten Nezaret-i Umur-i Nafi‟a olarak imzalamıĢtır), daha henüz Ģirket kurulmadan, Ġstanbul caddelerinde yolcu, eĢya taĢımacılığı için demiryolu yapılarak hayvanların çektiği araba iĢletmeciliği hakkının 40 yıl süre ile Konstantin Krepano Efendi'nin kuracağı 'Dersaadet Tramvay Şirketi' adlı Ģirkete verilmesi. (Dersaadet Tramvay Şirketi Nizamname-i Esasisi, Dersaadet'te Tramvay Tesis ve İnşasına Dair Mukavelename ve Dersaadet'te Tramvay Tesis ve İnşasına Dair Şartname). 20 Osmanlı lirası değerinde, 20.000 hisseli Ģirketin Kurucu hissedarları: Bank-ı Osmanı, Şirket-i Umumiye-i Osmaniye, Hristaki Zağrapos Efendi, rüsüm-i sitte komisyonu üyesi banker Baspalli, Mösyö Kzano, Mösyö Zarifi, R. Edwards (İstanbul’a yerleşmiş bir İngiliz), G.Casanova-Ralli (Banker), D.G.Fernandey (Banker), R. Viterbe (Tüccar-şirketin müdürü), Demetrios Raspalli (Rum cemaatinden).

Tramvay Sahnede

3 Eylül 1869

Ġstanbul' da iki kadana (Macaristan ve Avusturya‟dan getirilen atlar) tarafından çekilen iki katlı, sarı renkli ilk atlı tramvayın Tophane-BeĢiktas arasında çalıĢmaya baĢlaması nedeniyle tören düzenlenmesi.

1869

Bir Belçika Ģirketinin baĢvurusuyla, ortakları arasında ġirket-i Umumiye-i Osmaniye, Osmanlı Bankası, Ġstanbullu Hristaki Zoğrafos ve Konstantin Krepano'nun (aynı zamanda Ģirketin temsilcisi) bulunduğu Dersaadet (İstanbul) Tramvay A.Ş.'nin 200 bin lira sermayeyle kuruluĢu.

6 Kasım 1869

Sultan Abdülaziz' in izniyle, Henry Gavand' ın 42 yıllık tünel imtiyazını (Tünel Ġmtiyazı hakkında Ferman-ı Ali ve Tünel Şirketinin Mukavelenamesi ve Tünel Şirketinin Şartnamesi) alması üzerine Gavand'la Nafia Nezareti arasında 3 maddelik anlaĢma imzalanması. Ġmzalar: Nafıa Nazırı Davut PaĢa ve Henri Gavand.

7 Kasım 1869 Bir fermanla Rumeli Demiryolları imtiyazının Baron Hirsch'e verilmesi.

1870

İngilterede Thames nehri altında açılan demiryolu tüneli Tower Subway ile metro yapımında ilk kez tüp tünel (tube) yöntemi kullanılması.

1870 Ethem PaĢa tarafından Karaköy Köprüsünün (dubalı) yeniden yaptırılması (1912 yılına kadar kullanılmıĢtır).

1870 Ġstanbul ValideçeĢme'de çıkan yangında Beyoğlu ve Taksim'de 5.000 evin yanması.

1870 Fevaid-i Osmaniye Vapur Şirketi‟nin filosuna 1 adet vapur (ġirketi Hayriye'nin yaptırdığı Rahat) eklemesi.

1870 Şirket-i Hayriye filosuna 3 vapur eklenmesiyle (Azamet, Rahat, Selamet) filonun 19'u bulması.

1870 İstanbul Tramvay Şirketi Nizamname-i Esasisi'nin imzalanması.

1870 Osmanlı yönetimince uzunluk ölçü birimi arşının bırakılarak metrik sisteme geçilmesi.

1870

İdare-i Umumiye-i Vilayet Nizamnamesi ile idare bölüm merkezleri (yönetim birimleri) olan vilayet, sancak ve kaza merkezlerinde birer belediye örgütü kurulmasının yasallaĢması.

1870

Demiryolunun Sirkeci'ye getirilmesi için Topkapı Sarayı‟nın Ġncili KöĢkünün yıkılarak, Sepetçiler ve Cebeciler Kasırı vb.nin Saray bütününden (kompleks) kopartılması.

Ocak 1870 Eugene-Henri Gavand'ın, imtiyaz sahibi olduğu Tünel yapımı için sermaye bulmak üzere Fransa'ya dönüĢü.

8 Mayıs 1870

Eugene-Henri Gavand'ın Fransa'da Tünel için iki banka ile ortaklaĢa, adı Chemin de Fer Metropolitain de Galata a Pera olan anonim bir Fransız Ģirketi kurması.

Haziran 1870

Ġstanbul'a dönen Eugene-Henri Gavand'ın dahili nizamnamenin kabulu ve hisse senedi ihracı için baĢvurusunun Fransa-Almanya arasında patlak veren savaĢ nedeniyle askıda kalması.

1871

Eugene-Henri Gavand'ın Fransa'daki toplumsal olaylar nedeniyle yarım kalmıĢ Tünel projesini gerçekleĢtirmek amacıyla Ġngitere-Londra kaynaklı "The Metropolitain Railway of Constantinople from Galata to Pera" adıyla yeni bir limited Ģirketin Babıali (Osmanlı

Hükümeti) tarafından onayını istemesi.

1871

Eski Fevaidi Osmaniye vapur iĢletmesinin adının değiĢtirilmesiyle ġurayı Devlet azası Boğos beyin yönetiminde, Kadıköy-Adalar arasında çalıĢtırılmak üzere Ġrade-i ġahane/Ġdare-i Aziziye Vapur ĠĢletmesinin kuruluĢu.

1871 Ġstanbul-Ankara demiryolu hattının 91 km.lik HaydarpaĢa-Ġzmit bölümünün yapımına baĢlanması.

13 Mart 1871 Şehremanet-i Behiyyesiyle Tramvay Şirketi Beyninde Ta'ati Olunan Mukavele-i Munzama'nın yayımı.

8 Mayıs 1871

Tünelin yapımı ve iĢletimi için merkezi Londra'da bulunan Dersaadet Mülhakatından Galata ve Beyoğlu Beyninde Tahtelarz Demiryolu Şirketi‟nin (The Metropolitain Railway of Constantinople from Galata to Pera) kuruluĢu (Tünel Şirketinin Mukavele Senedi, Tünel Şirketinin Nizamname-i Dahilisi).

30 Haziran 1871

Geciken Tünel yapımı iĢi için yapımın baĢladığını kanıtlama amacıyla kamulaĢtırmaların (istimlak) yapılması.

30 Temmuz 1871

Tünel yapımına baĢlanması. (Mühendisler: Süleyman Bey, Briot, Victor Tridon, Jules Jacobs, Paul Mugnier).

31 Temmuz 1871

Azapkapı-BeĢiktaĢ tramvay hattının açılması.

UlaĢımla Gelen Kaza

26 Ağustos 1871

Karaköy‟de Ġlk ölümlü tramvay kazası.

Eylül 1871

SözleĢme tarihinde Tünel yapımına baĢlayamayan Eugene-Henri Gavand'ın Babıali'ye (Osmanlı Hükumeti) zaman kazanmak amacıyla, hükümetçe reddedilen bir protesto notası vermesi.

7 Eylül 1871 Raylı (demiryolu) sistemleri destekleyen, bayındırlık giriĢimlerinin destekçisi Sadrazam Ali PaĢa'nın ölümü.

9 Eylül 1871

Henri-Gavand'ın sunduğu Tünel Nizamnamesi‟nin yürürlüğe girmesiyle, Ġngiliz kökenli Payitaht Demiryolu Şirketi‟nin (The Metropolitain Railway of Constantinople from Galata to Pera) kuruluĢu için Gavand'a izin verilmesi.

31 Ekim 1871

Mühendis Gavand'ın, Tünel ġirketinin Ġstanbul'daki mühendisi Mösyö Jacobs'a yazdığı mektupta, gecikme nedeni olarak kamulaştırma karar ve uygulamalarındaki aksamaları göstermesi.

1871

Sadrazam Ali PaĢa'nın ölümü üzerine Sultan Abdülaziz tarafından bu göreve getirilen Mahmud Nedim PaĢa'nın onaylanmıĢ Tünel Nizamnamesini, Ģirket kaynağının Ġngiltere olmasını gerekçe göstererek yeniden incelemeye aldırması.

1871 Azapkapı-Aksaray, Aksaray-Yedikule, Aksaray-Topkapı hatlarında atlı tramvay hizmeti.

Ekim 1871 Eminönü-Aksaray tramvay hattının iĢletmeye açılması.

1871

YurtdıĢında yaptırılan yandan çarklı iki araba vapurunun (Suhulet, Sahilbent) yurda getirilerek KabataĢ-Üsküdar arasında çalıĢtırılmaya baĢlanması (Mavnacılar tepki göstermiĢtir).

1871

Harbiye sınıflarının Harbiye'ye, idadi sınıflarının Maçka'daki Harbiye Ġdadisine, Harbiye'deki idadi sınıflarının ise Mühendishane'ye taĢınması ve Mühendishane'nin Mahrec-i Mekatib-i Askeriye adıyla topçu ve istihkam hazırlık okuluna dönüĢtürülmesi.

1871 Rumeli Demiryollarının Ģehiriçi banliyö bölümü olan Sirkeci-Küçükçekmece arasının hizmete giriĢi.

1872 Ġstanbul'da Anadolu Demiryolları Banliyö İşletmesi.

Grev De Ne?

1872 Ġstanbul'da ilk grevin Beyoğlu telgraf iĢçilerince gerçekleĢtirilmesi.

1872 HaydarpaĢa-Fenerbahçe arasında ilk banliyö treninin Ġstanbul'da hizmete açılması.

1872 Ġstanbul Kuzguncuk'ta çıkan yangında Boğazdaki 600 evin yanması.

1872 Londra'da (İngiltere) ilk buharlı tramvay.

1872 AhĢap Unkapanı Köprüsü'nün 18 m. olarak (geniĢlik) yenilenmesi.

1872 Tünel Şirketi‟nin kurularak Ġngiliz yasalarına göre tescil edilmesi ve Gavand'ın imtiyazını Ģirkete devretmesi.

1872 Rumeli Demiryolları Şirketi tarafından Sirkeci-Hadımköy Banliyö hattının iĢletmeye açılması.

1872

Rumeli Demiryolları‟nın Ömerli-Yarımburgaz kesiminde çalıĢan iĢçilerle HaydarpaĢa-Ġzmit demiryolu iĢçilerinin ücret arttırımı isteğiyle greve gitmeleri.

1872 Fransız mühendis Henri-Gavand'ın Kumkapı-Süleymaniye-Haliç-Galata-Fındıklı-Dolmabahçe-BeĢiktaĢ-(Kilyos) yolboyunca

(güzergah) metro+raylı sistem önerisi (kabul edilmedi).

4 Nisan 1872

Nizamnamenin yeniden incelenmesi ve onaylanması üzerine, Payitaht Demiryolu Şirketi adının Dersaadet Mülhakatından Galata'dan Beyoğlu'na Tahtelarz Demiryolu Şirketi yapılarak Tünel ġirketinin yine Ġngiliz ġirketi olarak (The Metropolitain Railway of Constantinople from Galata to Pera) kurulmasına izin verilmesi.

3 Şubat 1872 BeĢiktaĢ-Ortaköy tramvay hattının iĢletmeye açılması.

18 Mayıs 1872 ġark demiryolları imtiyazının 75 yıllığına yabancı Ģirkete verilmesi.

24 Haziran 1872

Nafia Nezareti‟nce Tünel yapımcısı Eugene-Henri Gavand'a yazılan yazıda, inĢaatın baĢlangıç tarihinin 1 Eylül 1871 yerine 24 Haziran 1872 tarihine erteleme isteminin kabul edildiği, dolayısıyla çalıĢmaların tamamlanması için kendisine 2 Ocak 1875'e kadar süre tanındığı, bu çerçevede 42 yıllık imtiyaz süresinin de 2 Ocak 1917'de biteciğinin bildirilmesi.

14 Ağustos 1872

Aksaray-Yedikule tramvay hattının iĢletmeye (deneme seferleri) açılması.

19 Ağustos 1872

Tünel Ģirketinin % 5 faizli tahvillerinin Londra ve Ġstanbul'da piyasaya çıkarılması.

3 Eylül 1872 Tophane'de yağmur altında yapılan törenle atlı tramvayların resmen hizmete baĢlaması (Azapkapı-Ortaköy).

4 Kasım 1872 Tünelin Beyoğlu tarafındaki baĢlangıç noktasında kazı çalıĢmalarının baĢlatılması.

26 Kasım 1872 Tünelin Galata yönünde kazı çalıĢmalarının baĢlatılması.

21 Aralık 1872

Ġstanbul'da yayınlanan The Levant Herald Gazetesi‟nin haberi: „Yapımı süren tünel için Creuset fabrikasına her biri 500 beygirden fazla gücü olan iki buharlı makine siparişi verildi.‟

Aralık 1872 Eminönü-Aksaray tramvay hattının iĢletmeye açılması.

1873 San Fransisco‟da (ABD) ilk kablolu tramvay.

1873 3. tramvay hattı olan Aksaray-Yedikule hattının hizmete resmen açılıĢı.

1873 Hükümetçe HaydarpaĢa-Ġzmit Banliyö Hattı (91 km. olarak) ile Sirkeci-Edirne Demiryolu‟nun hizmete açılması.

1873

1871-1873 arasında Mühendis Gavand'ın Osmanlı resmi makamları ve Fransız Sefareti ile yaptığı yazıĢmaların derlendiği "Chemin de Fer Souterrain de Galata a Pera Document Divers" adlı kitabın Ġstanbul'da basılması.

1873 Tünel yapımı için kamulaĢtırma (istimlak) iĢlerinin Galata Mevlevihanesi‟yle ilgili irade de alınarak tamamlanması.

1873

Fransız mühendis Eugene-Henri Gavand'a, ancak üçüncü baĢvurusunda hükümetçe tünel kazısından (hafriyat) çıkan toprağı boĢaltacağı yer için izin verilmesi.

14 Ocak 1873 Dördüncü tramvay hattı olarak Aksaray-Topkapı tramvay hattının iĢletmeye açılması.

Mart 1873 Karabet adlı kiĢinin Galata-Beyoğlu-Karadeniz Boğazına kadar metro yapma önerisi (ertesi yıl reddedildi).

21 Ağustos 1873

Fransız mühendis Eugene-Henri Gavand'ın, kamulaĢtırmalar yüzünden, Beyoğlu tarafında tünelden çıkarken zaptiyeler tarafından tutuklanması (2 saat sonra salınmıĢtır).

1874

Tünel yapımının bitirilmesi (Makine ve müteharrik malzemeyle birlikte toplam maliyet: 520.000 Ġngiliz lirası. Yapım: 180.000 altın lira, 4.002 m2 kamulaĢtırma için 80.000 altın lira, makinalar için 10.000 altın lira).

1874 Constantinople adlı kitabın yazarı Ġtalyan Edmondo de Amicis'in Dersaadet'e (Ġstanbul'a) geliĢi.

1874

Mülkiye Mühendisliği ve İslah-i Sanayi Mektebi'nin Galatasaray'da Darülfünun-ı Sultani kapsamı içine alınarak Mühendisin-i Mülkiye Mektebi'ne dönüĢtürülmesi.

1874 Sirkeci-Edirne demiryolunun açılıĢı.

1874 Çırağan ve Yıldız Sarayının yapılması.

Ġstanbul Havagazıyla TanıĢıyor

1874 Dolmabahçe Gazhanesi‟nin kurulması.

1874

Üçüncü Galata Köprüsünün, Fransızlara ihale edilmesine rağmen Fransız-Alman savaĢı nedeniyle iptal edilip, yerine Ġngiliz G. Wels Firmasının projelendirdiği Unkapanı köprüsünün geçirilmesiyle (yapımı sırasında boyunun uzatılıp kısaltıldığı, batma tehlikesi geçirdiği için yükseltilen, 24 duba üzerinde yapılan ve iskelesinin yapımının unutulduğu ahĢap köprü) tamamlanması (37 yıl hizmet görmüĢtür).

Kasım 1874 Tünel'de deneme seferlerinin baĢlaması.

17 Ocak 1875

Ġstanbul‟un ilk, dünyanın ikinci ve buharla çalıĢan metrosu Tünel‟in (Funicular) Kurban bayramının ilk günü, dönemin tüm nazırları ve ġehremini Kadri Bey, Beyoglu Mutasarrıfı ve Galata Kaymakamının, yabancı temsilciliklerin katıldığı, ama son anda görevden uzaklaĢtırılan Eugene-Henri Gavand'ın bulunmadığı bir törenle resmen açılması ve ertesi günü hizmete baĢlatılması.

(Ġlk uygulanan ücret 10 para ve 50.000 altın lira yıllık gelir).

18 Ocak 1875 Tünelin resmen iĢletmeye açılarak halkın hizmetine sunulması.

1875 Tüneli ilk kez bir Ġngiliz Ģirketinin çalıĢtırması (1875-1905).

5 Şubat 1875

PadiĢah iradesiyle, Tünel yapımını baĢarıyla gerçekleĢtirip ülkeye güzel bir eser kazandırmasından ötürü Monsieur (Mösyö) Eugene-Henri Gavand'a üçüncü dereceden (rütbe) Nişan-ı Ali-i Osmani ve esere emeği geçen Ģirket çalıĢanı diğer bazı insanlara da dördüncü, beĢinci derecelerden 7 kıta Mecidiye Nişanı verilmesinin kararlaĢtırılması.

1875 Ġngiliz Firmasına projelendirilen yeni Galata Köprüsünün (Üçüncü) montajı (1912'ye kadar hizmet vermiĢtir).

1875 Mühendisin-i Mülkiye Mektebi'nin adının Turuk ve Maabir Mektebi 'ne (Yollar ve Köprüler Okulu) dönüĢtürülmesi.

Nisan 1875

Dersaadet Tramvay Şirketi genel kurulunun toplanarak, Galata Borsasında spekülasyona neden olan ġirket hisselerinin nominal ve yatırılmıĢ değerlerinin düĢürülerek zararları karĢılayacak ek kaynağın karĢılanması.

Mayıs 1875

Tünel ġirketinin taĢımacılık (nakliye) fiyatlarını indirme isteğinin hükümetçe kabul edilip ġehremanetine tebligatta bulunulması (1. mevki gidiş 60 para, gidiş-geliş 2 Krş'a, aboneler için 40 kıtalık biletin 50 Krş'a indirilmesi).

25 Ağustos 1875

Saat 13.30 dolayında Galata'dan Beyoğlu'na çıkmakta olan treni çeken kayıĢın istasyona 100 m. kala kopması sonucu oluĢan ilk tünel kazasında kayan trendeki makinistin Galata istasyonuna 40 m. kala frene basmasıyla can kaybı olmadan kazanın atlatılması.

9 Eylül 1876 8 kiĢinin yaralandığı, kayıĢ kopmasına bağlı ikinci tünel kazası (Basiret, 20 Şaban 1293).

1876 II. Abdülhamit'in tahta geçmesi

Birinci MeĢrutiyet

1876

Teşkilatı Esasiye Kanunu (Anayasa)'nun çıkarılması (112. m: Dersaadet'de ve taşrada kurulacak belediyelerin seçimle işbaşına gelecek meclislerle yönetilmesi, kuruluş ve görevleriyle üyelerinin seçim usulünün özel kanunla belirlenmesi).

1876

Fransız Mühendis Henri-Gavand'ın Ġstanbul'da tünel imtiyazının alınması ile yapım çalıĢmaları hakkında bilgi içeren "Chemin de Fer Metropolitain de Constantinople ou Chemin de Fer Sourterrain de Galata a Pera dit Tunnel de Constantinople" adlı kitabının Paris'te basılması.

1876

Eugene-Henri Gavand tarafından projelendirilen Ġstanbul Metrosu (Kumkapı-Beyazıt-Eminönü-Karaköy-Dolmabahçe) ile Yedikule-Sarayburnu arasında liman önerisinde bulunulması.

1877

Henri Gavand'ın Kumkapı-Ortaköy arasında geliĢtirilmiĢ metro projesi (Kumkapı-Beyazıt-Eminönü-Karaköy-Tophane-Beşiktaş-Ortaköy güzergahlı, yeraltından Haliç geçişli ve gerekli finansman sağlanırsa Kilyos'a uzatılacak).

1877

Teşkilatı Esasiye Kanunu (Anayasa) çerçevesinde Vilayet ve Dersaadet Belediye Kanunu'nun çıkarılmasıyla (Şehremanetine bağlı 20 Belediye Dairesi ve Şehremininin atanma yoluyla gelmesi) subaĢı, mimarbaĢı gibi yetkili kiĢilerin devreden çıkarılarak kent hizmetlerinin kurumlaĢması yönünde önemli bir adım atılması.

1877 Ġstanbul'da ilk tren iĢletmesinin Sirkeci-Yedikule arasında tren çalıĢtırmaya baĢlaması.

1877 Ġstanbul'u çok etkileyen Türk-Rus savaĢının baĢlaması.

1877 Ġstanbul TepebaĢı Parkı‟nın açılması.

1878 Galata Köprüsünün 14 m. olarak yenilenmesi.

1878 İdare-i Aziziye Vapur İşletmesi‟nin ad değiĢtirmesiyle İdare-i Mahsusa Vapur İşletmesi‟nin kuruluĢu (filo: 40 vapur).

1878 Vapur yolculuklarında kalın karton bilet uygulaması.

1878

Şirketi Hayriye Anadolu Şimendiferleri ile İdare-i Mahsusa arasında Galata-HaydarpaĢa arasında sefer yapma konusunda anlaĢma yapılması.

1879 Elektrikli lokomotifin bulunuşu.

1879

Berlin Trades Exhibition fuarında Alman mühendis C.Werner Siemens'in geliştirdiği döşeli raylar üzerinde elektrikle işleyen tramvayın sergilenmesi.

1879

Ġtalyan mimar Berborini tarafından, eski adı Hotel de Ville olan 6. Daire-i Belediyenin hizmet verdiği, günümüzde de Beyoğlu Belediyesinin bulunduğu neoklasik binanın yapımına baĢlanması (BitiĢ: 1883).

1880 Ġstanbul'da tramvaylarda durak uygulamasına geçilmesi.

1881 Galata, TepebaĢı, Ġstiklal Caddesine tramvay hattı döĢenmesi.

12 Mayıs 1881 Siemens tarafından Berlin'de gerçekleĢtirilen ilk elektrikli tramvayın çalıĢtırılması.

28 Temmuz 1881

Yeni atlı tramvay hatları için Nazır-ı Umur-ı Nafi'a Hasan Fehmi tarafından imzalanan yeni (36 yıllık) bir sözleĢme (Dersaadet'te Müceddeden İnşa ve Tesis Olunacak Tramvay Hatlarına Dair Mukavelename ve Dersaadet'te İnşa Olunacak Tramvay Hatlarına Dair Şartname). Hatlar: Voyvoda-Tepebaşı-Şişli; Eminönü-Eyüp; ilk hattın bir noktasından ayrılarak Tatavla.

25 Şubat 1882 Sultan II. Abdülhamit tarafından Ġstanbul Fındıklı'da Mimar Sinan Üniversitesi binasının yaptırılması.

1882 Ġzmir'de atlı tramvaylar için sözleĢme imzalanması.

1882 Ebniye (Binalar) Kanunu‟nun çıkarılması.

1883 Anadolu Demiryolları Banliyö İşletmesi‟nin HaydarpaĢa-Pendik arasında 24.5 km. lik banliyö iĢletmeciliğine baĢlaması.

3 Ağustos 1883

Londra' da Brighton Beach) elektrikli tramvay.

3 Kasım 1883 Halıcıoğlu'ndaki mühendishane binalarının bir bölümünde Hendese-i Mülkiye açılması.

1883 Turuk ve Ebniye (Yollar ve yapılar) Nizamnamesi'nin yayımı.

1884 Londra'da (İngiltere) kablolu (havai hatlı) tramvay.

1885 İçten patlamalı motorun yapılması.

1885 New York metrosunun açılması.

17 Ağustos 1885

Uluslar Arası Toplu Ulaşım Birliği‟nin (Union Internationale des Transports Publics) Belçika‟nın baĢkenti Brüksel‟de kurulması.

1886 İngiltere Glasgow metrosunun açılması.

1886 Ġstanbul'da Beyoğlu Bölgesine bakan 6. Daire-i Belediye örnek alınarak 14 belediye dairesi'nin kurulması.

1887 Dersaadet (İstanbul) ve Havalisinin Havagazıyla Tenvirine Dair Mukavelename imzalanması.

1887 Sirkeci Garı‟nın yapılması için giriĢimler.

1887 Eski Şirket-i Hayriyye'nin kurucularından ve 40 yıl Ģirketin baĢında bulunan Giritli Hüseyin Haki Efendi'nin ölümü.

27 Eylül 1887

Reji Ġdaresi memurlarından Osmanlı uyruklu Boğos Efendi'nin Sadaret'e, Bahçekapı-Beyazıt arasında metro önerisi (Meclis-i Vükela tarafından reddedildi).

1888 İstanbul Şirket-i Tenviriyye-i Osmaniyyesi Nizamname-i Dahilisi'nin yayınlanması.

1888 Mersin'de atlı tramvaylar için sözleĢme imzalanması.

1888 Bağdat Demiryolunun ilk ayağı olarak Ġzmit-Ankara hattı imtiyazının Almanlara verilmesi.

1888 Almanlarla özel hükümler içeren demiryolu anlaĢmasının imzalanması (Görevli mühendis Wilhelm Von Pressel).

1888 Bağdat Demiryolunun Anadolu Demiryolları Şirketi‟ne satılması.

1888 ġark demiryollarının (toplamı 336 km) Ġstanbul-Edirne ve Kırklareli-Alpullu kesiminin hizmete açılması.

2 Şubat 1888 Amerika Virginia Richmond'da elektrikli tramvay.

1889 ABD Boston ve Avustralya Melbourn'de elektrikli tramvay.

1889 Deutsche Bank öncülüğünde Anadolu-Osmanlı Şimendifer Kumpanyası‟nın kurulması.

11 Mart 1889

Anadolu-Bağdat Demiryolunun HaydarpaĢa kesiminde (mıntıka) liman ve rıhtım imtiyazının yabancı Ģirket olan Anadolu-Bağdat Demiryolu Şirketi'ne verilmesi için ferman çıkarılması.

20 Nisan 1889

Ġstanbul'un Avrupa yakasında liman ve iĢletme imtiyazının 85 yıl boyunca Russel PaĢanın yönettiği yabancı Ģirket Dersaadet Dok-Rıhtım ve Antrepo Şirketi'ne verilmesine iliĢkin fermanın yayınlanması.

1889 Hamburglu bir grup iĢadamınca, Hamburg-Bremen-Anvers ile Ġstanbul arası çalıĢacak buharlı gemi seferlerinin baĢlatılması.

1890 Kurbağalıdere Havagazı Fabrikasının kurulumu.

Maç BaĢlıyor ve Elektrik Diye Bir ġey

1890 Kadıköy KuĢdili çayırında Moda Kulübü ile Ġzmir Karması arasında ilk futbol karĢılaĢmasının yapılması.

1890

Tramvay Hatları Altında Bulunan Su ve Gaz Borularıyla Lağımlarda İcrası Lazım Gelen Tamirat İçin Tramvay Şirketi'nin Bir Guna Muhalefette Bulunmağa Hakkı Olmadığına Dair Dahiliye Nezareti Tezkiresi'nin yayımı.

1890 ġam-ı ġerif'te ve Adapazarı'nda atlı tramvaylar için sözleĢme imzalanması.

1890 İngiltere Londra metrosunda elektrik kullanımına geçilmesi (elektrikli metro hattı).

1890 Selanik'te elektrikli tramvay.

1890

Sultan II. Abdülhamit döneminde Ġstanbul Sirkeci'de Rumeli Demiryolu'nun baĢlangıç noktası olarak mimar A. Jasmund'a Sirkeci Garının yaptırılması.

1890 Alman Deutshe Bank ve Wiener Bank Verein'ın, Baron Hirsch'in elinde bulunan Rumeli Demiryolları hisselerini satın alması.

1891 Ġstanbul'da İmperial denen iki katlı tramvayların yalnızca Azapkapı-Ortaköy hattında hizmete verilmesi.

1891

Kadıköyü ve Üsküdar ile Boğaziçi'nin Anadolu Cihetinin Havagazıyla Tenviri İmtiyazına Dair Mukavelename ve Şartname'nin imzalanması.

1891 Üsküdar-Kadıköyü Osmanlı Gaz Şirket-i Tenviriyyesinin Nizamname-i Dahilisi'nin imzalanması.

1891 Beyrut'da atlı tramvaylar için sözleĢme yapılması.

1891 Ġzmir'de elektrikli tramvay.

1891

Londra'da yayınlanan 'Şark ve Garp' gazetesi baĢyazarı Nasip Abdullah ġebli'nin Osmanlı Sarayına bir mektup göndererek 'Asya ile Avrupa’yı birleştirecek bir asma köprünün kurulacağı' haberini sevinçle karĢıladığını bildirmesi.

1892 Ġstanbul-Ankara demiryolu hattının Anadolu Demiryolu Şirketi'nce tamamlanması.

1892 Galata Rıhtımı‟nın yapımına baĢlanması.

1892 Selanik'te atlı tramvaylar için sözleĢme imzalanması.

7 Kasım 1892 Ġstanbul‟da Darülaceze‟nin temelinin atılması.

1892 ABD Chicago'da metro açılması.

1893 Fransa Marsilya'da elektrikli tramvay.

9 Aralık 1893 Soğuyan hava nedeniyle Haliç‟in donması.

Depremi Ne Güzel UnutmuĢtuk

10 Temmuz 1894

10. Richter ölçeğinde büyük Ġstanbul depremi.

1894 Ġstanbul rıhtımlarının yapımına baĢlanması.

1894 Beyoğlu TepebaĢı'nda Sultan II. Abdülhamit döneminde Pera Palas Oteli‟nin mimar Alexandre Vallury'ye yaptırılması.

1895 Sultan II. Abdülhamit döneminde Ġstanbul HaydarpaĢa'da Marmara Üniversitesi binasının yaptırılması.

1895 Almanya'da Daimler Benz firmasınca yapılan ilk dizel motorlu otobüs.

1895 Galata rıhtımı yapımının bitirilmesi ve hizmete verilmesi.

1895 ABD Chicago'da Batı Yakası Yükseltilmiş Demiryolu yapımı.

1895 Şirket-i Hayriye'nin filo büyüklüğü: 46 vapur.

Ġlkler: Otomobil ve Sinema

1895 Ġstanbul'a ilk otomobilin geliĢi (Sahibi Basra Mebusu Zehirzade Ahmed PaĢa).

1896 Budapeşte metrosu.

1896 İrlanda Dublin'de elektrikli tramvay.

2 Ocak 1897 Dünyada ilk havagazıyla çalışan trafik ışığının İngiltere-Londra‟da parlamento binasının önünde kullanılması.

1897 Ġngiltere Glasgow metrosunun açılması.

1897 Ġstanbul'da halka açık ilk film gösterisinin Galatasaray'daki Sponeck Birahanesi‟nde yapılması.

7 Mart 1897

Meclis-i Vükela kararıyla imtiyaz süresi uzatma isteminde bulunan Tünel Şirketi‟nin, gelecekte rekabeti önleyeceği gerekçesiyle isteğinin reddedilmesi.

1898 Ġngiltere Liverpool'da elektrikli tramvay.

Mart 1898 Namık PaĢazade Tahir Bey‟ce Bahçekapı-ÇarĢıkapı-Beyazıt arasında metro imtiyazı isteği.

16 Nisan 1898

Saraydan Babıali'ye (Hükümet) gönderilen bir irade ile Tünel imtiyazının Paris Sefareti müsteĢarı Necip Melhame Efendi'ye verileceğinin bildirilmesi.

1899

Atlı tramvaylarda görevli, tramvayın geliĢini önünde borazanıyla (nefir) ve varda diye haykırarak haber veren Vardacıların tasarruf amacıyla kaldırılması.

1899

Tünel Şirketi‟nin iki kez daha (Mayıs, Haziran aylarında) 12 yıl sonra bitecek imtiyaz süresinin uzatılması yönünde baĢvuruda bulunması.

20 Nisan 1899

Haydarpaşa Liman Tesisleri‟nin Anadolu Bağdat Demiryolları Kumpanyası‟nca yapımına baĢlanması (1903 yılında hizmete baĢlamıĢtır).

Yirminci Yüzyılın EĢiğinde

1900 Paris Metrosunun açılması.

1900 Fransa Paris'te elektrikli tramvay.

1900 Dünyada banliyö tren işletmeciliğinde ilk elektrifikasyon.

1900

Compaigne Internationale du Chemin de Fer de Bosphore Demiryolu Şirketi‟nin (Fransız mühendis Arnaudin) Üsküdar-Sarayburnu arasında bir demiryolu köprüsü kurma proje önerisi.

1 Ocak 1900 Müze-i Hümayun Müdürü Osman Hamdi Bey'in KabataĢ'tan Taksim'e metro imtiyazı için baĢvurusu.

11 Ocak 1900

PadiĢah iradesiyle Tünel imtiyazının Necip Melhame Efendi'ye (Cebrail Gazal takma adlı) verildiğine dair Meclis-i Vükela'dan karar çıkartılması isteği.

15 Şubat 1900

Ġstanbul'da yayınlanan Le Moniteur Oriental Gazetesinde, Tünel imtiyazının Cebrail Gazal Efendi'ye verildiği yanlıĢ (!) haberinin yayınlanması.

16 Mart 1900

Ticaret ve Nafia Nazırı Zihni PaĢa ile Cebrail Gazal Efendi (Necip Melhame Efendi) arasında Tünel imtiyazını uzatmak için mukavele ve senet imzalanması.

20 Mart 1900 Tünelin iĢletme imtiyazının Cebrail Gazal Efendi'ye verilmesi için Ferman-ı Ali çıkarılması.

1900 Ġstanbul rıhtımlarının (Sirkeci) yapımının bitirilmesi.

1900

Dersaadet Tramvay Şirketi ile Taksim Bahçesi İdareleri arasında yapılan bir anlaĢma uyarınca Şişli-Taksim, 6. Daire-Taksim hatları yolcularının biletlerini göstererek parka ücretsiz giriĢlerinin sağlanması.

1901 Demiryollarıyla eĢgüdümlü olarak vapur Ģirketlerinin seferlerinin planlanması amacıyla Osmanlı Seyri Sefain İdaresi‟nin kurulması.

1901 Vapur iĢletmelerinde kullanılan biletlerin kalınlaĢtırılması ve basılı hale getirilmesi.

1901 Tünelde kayıĢ kopması.

1902 Ġlk pervaneli 2 gemi (Tarz-ı nevin, DilniĢ'in) yaptırılması (1903 den baĢlayarak Boğaziçi‟nde çalıĢmıĢlardır).

1902

Ahmet Besim PaĢa tarafından Üç Amerika'lı mühendise (Strom, Lindtman, Hillicar), Sarayburnu'nu Üsküdar-Salacak'a bağlayacak demiryolu tüp geçit projesi yaptırılması.

1902 Tünel kazası (bilgi yok).

1902 Berlin metrosunun açılması.

1902

II. Abdülhamit'in, Paris'in BaĢmimarı Joseph Antoine Bouvard'a, Paris sefiri aracıyla Ġstanbul'u güzelleĢtirmek amacıyla plan ısmarlaması (Mimarın Ġstanbul'a hiç gelmeden yaptığı perspektif çizimleri Ġstanbul'da sergilenmiĢtir).

1903 Tünel İmtiyazının Elli Sene Müddetle Temdidine Dair Mukavelename'nin imzalanması.

1903 HaydarpaĢa Limanı‟nın tamamlanması ve hizmete verilmesi.

1904

Ermeni terör örgütü TaĢnak'ın aralarında Tüneli bombalamak da olan II. Abdülhamit'e suikast düzenleme eyleminin planlanması (baĢarılamamıĢtır).

7 Aralık 1904

Uzun tartıĢmalardan sonra, Tünel imtiyazının, imtiyaz sahibi Tünel Şirketi‟ne 75 yıl daha verilmesi, Tünel istasyonlarının yenilenmesi ve bazı binaların yapımının karara bağlanması (İmza: Sanayi ve nafia Bakanı Zihni Paşa, Tünel Şirketi Müdürü William Albert, 29 Ramazan 1322).

19 Mart 1905 Ġstanbul deniz ulaĢımında kullanılan yandan çarklı vapurların yerine ilk uskurlu vapurların sefere konulması.

1905 HaydarpaĢa-Gebze demiryolu hattının çift hatta çevrilmesi.

1906

Tüneli çalıĢtıran yeni Ģirket: Şirketi Osmani (1906-1910).

1906 Vapur hatlarında abonman bilet, gidiĢ-dönüĢ bileti uygulaması.

1906

Şirket-i Hayriye'nin vapur filosuna Ġngiltere'de yaptırılmıĢ, Boğaziçi'nde çalıĢtırılmak üzere, ilk çift pervaneli 2 yeni gemi daha (Kamer, Rağbet) eklemesi.

1906 ġehir hatlarında abonman bilet ve gidiĢ dönüĢ biletlerine indirim uygulaması.

1906

II. Abdülhamit döneminde, Haydarpaşa Garı‟nın mimar Otto Ritter ve Helmut Cuno tarafından yapımına baĢlanması. (1908‟ de bitirildi).

1906 ġam'ı ġerif'in (Damascus) elektrikli tramvaya kavuĢan ilk Osmanlı kenti olması.

1906 Konya'da, Beyrut'da, Selanik'de tramvay ve elektrikle ıĢıklandırma için imtiyaz talebinin hükümetçe değerlendirilmesi.

1907 Tünele yönelik Ermeni terör giriĢimiyle ilgili ihbar alınması.

1907 Dersaadet Tramvay Şirketi Müddet-i İmtiyaziyyesinin Temdidi ve bazı Hutut-ı Cedide İnşası Hakkında Mukavelename' nin imzalanması.

1907

1907 sözleĢmesine bağlı olarak Dersaadet Tramvay Şirketi‟ne verilen elektrikli tramvay iĢletme imtiyazına, Ġngiliz Ģirketi olan The Metropolitan Railway of Constantinople from Galata to Pera' nın hakkın kendisinde olduğunu söyleyerek itiraz etmesi üzerine, hükümetin iki Ģirketin anlaĢmasını istemesi; Tünel Şirketi‟nin tüm imtiyaz haklarını, tünel hattını, iki uçtaki garlarını, vasıtalarını, yani tüm varlıklarını, 95 bin sterlin karĢılığında Dersaadet Tramvay Şirketi‟ne devretmesi.

1907

Dersaadet Tramvay Şirketi ortaklar bünyesinde değiĢiklikler olması ve Galata bankerlerinin yerini giderek yabancıların alması.

1907 Tünel Şirketi İmtiyazının Yetmiş Beş Sene Müddetle Temdidi Hakkındaki Ferman-ı Ali'nin yayınlanması.

1907 Osmanlı kenti ġam-ı ġerif'in elektrikle ıĢıklandırılması.

7 Nisan 1907 Havagazıyla aydınlatılan Ġstanbul'da bazı yerlerde (örneğin, Cercl D'Orient Kulübü) elektrikle aydınlanmaya geçilmesi.

21 Mart 1905 Ġstanbul deniz ulaĢımında 10,5 deniz mili hızında, 923 kapasiteli vapurların kullanılmaya baĢlaması.

31 Ocak 1907 Tramvay Şirketi‟nin "temdit-i müddet" (süre uzatımı) isteğinin 75 yıl olarak kabul edilmesi.

Ġkinci MeĢrutiyet‟e Doğru

1908 Tünel Şirketi İmtiyazının Yetmiş Beş Sene Müddetle Temdidine dair Mukavelename'nin imzalanması.

1908 Haydarpaşa Garı‟nın yapımının bitirilmesi.

1908

Ġstanbul ġehremini (belediye baĢkanı) Ziver Bey'in 'yer altı tramvayları'ndan söz eden ilk metro önerisi (Topkapı-Aksaray-Beyazıt-ÇarĢıkapı-Eminönü-Karaköy-Galatasaray-Taksim-Pangaltı-NiĢantaĢı).

1908

Altıncı imar giriĢimi: GeçmiĢin 70 büyük yangınında 25.000 binanın yanması ve bunun yarattığı olanaklara dayalı yolların geniĢletilmesi ve kagir yapı zorunluluğu getirilmesi.

1908

Ġstanbul'a ilk otomobillerden birinin daha Muzika-i Hümayun'dan yarbay Stavrola ve Basra eĢrafından Züheyrzade Ahmet PaĢa tarafından getirilmesi.

1908 ABD Boston-Philadelphia'da metronun açılması.

17 Ocak 1908 Londra'da Tünel Şirketi‟nin gerçekleĢtirdiği genel kurulda Tünel Şirketi‟nin Tramvay Şirketi‟ne devri kararı alınması.

29 Ocak 1908 Ġstanbul'da Tramvay Şirketi‟nin gerçekleĢtirdiği genel kurulda Tünel Şirketi‟nin Tramvay Şirketi‟ne devri kararı alınması.

31 Mart 1908 31 Mart Vakası denilen olaylarla Sultan Abdülhamit'in tahttan indirilmesi.

23 Temmuz 1908

II. MeĢrutiyetin ilan edilmesi.

25 Eylül 1908 Tatil-i Eşgal Cemiyetleri Hakkında Kanun-ı Muvakkat'ın yasalaĢması.

21 Aralık 1908

Tramvay hatlarının elektrifikasyonuna geçebilmek için, Ģirket genel kurulunda, beĢer lira ödenmiĢ, her biri 20 Osmanlı lirası değerinde 17.617 hisse senedinin ihraç edilmesi kararı alınması.

1909 Ticaret-i Bahriye Mektebi Ali'nin kuruluĢu.

1909 İdare-i Mahsusa Vapur İşletmesi‟nin bir Ġngiliz Ģirketine devri (Kısa bir süre sonra Ġngiliz Ģirket tasfiye edilmiĢtir).

Sırada Otobüsler Var Daha

1909

Dersaadet Otobüs ve Omnibüs Osmanlı Anonim Şirketinin Suret-i Teşkili Hakkındaki İrade-i Seniyyeyi Mübelliğ Ticaret ve Nafia Nezaretinin Tezkiresi; Dersaadet Otobüs ve Omnibüs Osmanlı Anonim Şirketinin Şartnamesi; Dersaadet Otobüs ve Omnibüs Osmanlı Anonim Şirketinin Nizamname-i Dahilisi'nin yayınlanması.

1909 Fesa Bey'in Fransız Hava Kulübü‟nden aldığı belgeyle ilk bröveli pilot olması.

1909 Hendese-i Mülkiye'nin Nafia Nezareti'ne bağlı bağımsız bir kuruma dönüĢtürülerek, Mühendis-i Mekteb-i Alisi'nin kurulması

1909 Haydarpaşa Garı‟nın hizmete girmesi.

Haziran 1909 Mösyö Moray'ın Taksim-Galata-Sirkeci-Beyazıt arasında metro imtiyazı isteği.

Nisan 1909

II. MeĢrutiyet ilanından kaynaklanan çatıĢmaların Cadde-i Kebir'e (Ġstiklal Caddesi) bulaĢması sonucu Tünel seferlerine birkaç gün ara verilmesi.

27 Temmuz 1909

Eski Tatil-i Eşgal Kanunu‟nun yürürlüğe girmesi.

4 Kasım 1909 Bağdat Demiryolu‟nun baĢlangıç noktası olan Ġstanbul HaydarpaĢa Garının törenle hizmete açılması.

11 Şubat 1910 Beşiktaş Tramvay Garajı‟nın açılıĢı.

1910 Tüneli iĢleten Ġngiliz Ģirketinin tramvayların elektrifikasyonu nedeniyle Tünel İşletmesi' ni satmaya karar vermesi.

1910 Sultan Mehmet ReĢat döneminde Eminönü-Karaköy arasında Eski Galata Köprüsü‟nün yaptırılması.

1910 Ağaçlı linyit havzasında maden arama ruhsatı.

1910

İdareyi Mahsusa‟nın adının değiĢtirilmesiyle, Osmanlı Seyri Sefain İdaresi Vapur İşletmesi‟nin büyük bir ulusal (milli) Ģirket olarak kuruluĢu.

HoĢ Geldin Elektrik

1910 MeĢrutiyet Hükümetince, merkezi PeĢte'de bulunan Ganz Anonim Elektrik Şirketi'ne Ġstanbul'da 50 yıllık imtiyaz verilmesi.

1910

Halil Ethem Bey‟in ġehreminliği ( belediye baĢkanı) döneminde Ġstanbul'da, Fransız Topoğrafya Cemiyeti‟ne ihale edilen harita alım iĢinin baĢlaması (Nirengi noktası olarak Galata Kulesi alınmıĢ, çalıĢma 1911 yılında tamamlanmıĢtır).

1910 Dersaadet Belediye Kanunu‟nun çıkarılmasıyla merkeziyetçiliğin güçlendirilmesi.

18 Ocak 1910 Ġstanbul-BeĢiktaĢ Sahili‟ndeki Çırağan Sarayı‟nın bir elektrik kontağı sonucu yanması.

19 Haziran 1910

Almanya‟da „Deutschland‟ adlı ilk zeplin balonunun uçurulması.

1 Kasım 1910

Ġstanbul'un elektriklendirilmesi için yapılan sözleĢme (mukavele) ile merkezi BudapeĢte'de bulunan Societe Anonyme d'Electricite Ganz Şirketi‟ne imtiyaz verilmesi.

1911

Dersaadet Mülhakatından Galata ve Beyoğlu Beyminde Tahtelarz Demiryolu T.A.Ş. adlı Osmanlı Ģirketinin (Ġngiliz kökenli) tünel iĢletme imtiyazını Osmanlı Tünel Anonim Şirketi'ne, % 5 tahville ödenmek üzere 95.000 Pound karĢılığı devri (ġirketin gerçek iĢleticisi merkezi Belçika'da bulunan SOFĠNA ġirketi ve her biri 5 lira değerli 33.000 hisseli, toplam 165.000 Osmanlı altını sermayeyle kurulmuĢtur) (1911-1939).

1911 Ġstanbul Mercan-Aksaray'da büyük yangın.

Taksicilik

1911 Tütüncü Abdüsselam Efendi‟nin iki otomobil getirterek taksi olarak iĢletmeye baĢlaması.

1911 Atlı tramvay hattının Harbiye, KurtuluĢ (Tatavla) ve ġiĢli' ye uzatılması.

1911

Banque Generale de Credit Hongrois ve Banque de Bruxelles'in ortaklaĢa sermaye (beheri 22 Osmanlı lirası kıymetindeki 24.000 hisseden oluĢan toplam 528.000 lira) ile Osmanlı Anonim Elektrik

Şirketi'ni kurmaları.

1911 Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi Nizamname-i Dahilisi'nin imzalanması.

1911

Mahmut ġevket PaĢa‟nın giriĢimiyle YeĢilköy'de Ayamama Deresi-Kalitarya köyü arasında tayyare (uçak) pisti ve hangar yaptırılması.

1911 İtalya'nın Dünyada ilk hava saldırısını Trablusgarp'a yapması.

1911 Fen Memuru yetiĢtirmek üzere Kondüktör Mekteb-i Alisi'nin kuruluĢu.

4 Kasım 1911

Osmanlı İmparatorluğu İstanbul Şehri Metropoliten Demiryolu Projesi adıyla Philipp Holzman Müessesesi'nden Mühendis Horrbach'ın Beyazıt-ġiĢli arasında 7 km.lik, Tüneli de kapsayan, Alman ve Fransız ġirketlerince Sadrazam Mahmut ġevket PaĢa‟ya sunulan metro önerisi (Beyazıt-Cağaloğlu-Eminönü-Galata-ġiĢhane-Galatasaray-Taksim-Pangaltı-NiĢantaĢı).

13 Mart 1911

Şişli Atlı Tramvay Ahırları‟nda oluĢacak at gübresinin Osmanlı uyruğu olan Brikos Efendi'ye 2 yıllığı 40 Osmanlı Lirasına satıĢ sözleĢmesinin imzalanması.

21 Mart 1911

Eminönü-Beyazıt arasında yer altı metrosu yapmak için Dersaadet Tramvay Şirketi'nin Devlet-i Aliye'ye (Ticaret ve Nafia Nezareti) yazılı baĢvurusu.

30 Nisan 1911

Tünel Şirketi'nin dahili nizamnamesinin kabul edilerek Ģirket ünvanının 'İstanbul Şehri Dahilinde Dersaadet Mülhakatından Galata ile Beyoğlu Beyninde Tahtelarz Demiryolu Osmanlı Anonim Şirketi (Societe Anonyme Ottoman du Chemin de Fer Metropolitan de Constantinople entre Galata et Pera) olarak saptanması ve Ġngiliz Ģirketinin sahip olduğu hakların Osmanlı ġirketine devredilmesi.

11 Mayıs 1911

Yeni Tünel Nizamnamesinin kabulü üzerine faaliyete geçtiği yıldan beri Tünel ġirketi müdürlüğünü yapan William Albert'e üçüncü rütbeden bir kıta Nişan-ı Ali-i Osmani verilmesi.

12 Mayıs 1911

Servet-i Fünun dergisinde (sayı no:1042) atlı tramvay iĢletmeciliğiyle ilgili olarak ġehremaneti ve Dersaadet Tramvay Şirketi‟ni öven yazının yayınlanması.

1 Haziran 1911 Mahmut ġevket PaĢa‟nın desteğiyle YeĢilköy'de büyük bir havaalanı yapılması.

17 Temmuz 1911

Aksaray Tramvay Deposu (Garaj) açılıĢı.

27 Temmuz 1911

Kurucular heyeti toplantısında yeni Osmanlı Tünel Şirketi‟nin oluĢturulması.

31 Temmuz 1911

Ġngiliz "The Metropolitan Railway of Constantinople from Galata to Pera" Ģirketinin Londra genel kurulunda tasfiye kararı alması.

Eylül 1911

Tünel, Tramvay ve Osmanlı Anonim Elektrik ġirketlerini bünyesinde barındırmak üzere bir İstanbul Konsorsiyumu (Union Ottoman Societe d'Intrepises Electriques a Constantinople) kurulması (Esas olarak Belçika uyruklu ve çokuluslu SOFĠNA-Societe Finenciere de Transport et de l'Entreprise Industdrielles ġirketi‟nin bir kanadı olan konsorsiyumun üyeleri: 6 Alman, 7 Fransız, 6 Belçikalı, 6 Belçika-Macaristan ortaklığı, 1 Ġsviçreli grup).

2 Kasım 1911

Dersaadet Tramvay Şirketi Hududunda Kudret-i Elektrikiye İsti‟maline Dair Mukavelename ve Dersaadet Tramvay Şirketi Hududunda Kudret-i Elektrikiyye İsti'maline Dair Şartname ile tramvaylarda elektrik kullanımı ruhsatı. Ġmzalar: Nafia Müdürü Frankiya, Ticaret ve Nafia Nazırı Halaçyan, Nezaret-i Umur-u Ticaret ve Nafia F.Kauvz.

TutuĢan Balkanlar ve Ġstanbul‟a DüĢen AteĢ

1912 Balkan savaĢı.

1912

Alman MAN firmasına yaptırılan yeni Galata Köprüsünün (dördüncü) hizmete girmesi ve köprü geçiĢ ücretlerinin (mürüriye) arttırılması.

1912 Fransız mühendis L. Guerby'nin ilk ciddi metro öneri ve projesi.

1912 Ġstanbul'da ilk trafik kazasının ġiĢli Camii önünde gerçekleĢmesi.

1912 Galata Köprüsü‟nün çift hatlı tramvayın geçebilmesi için geniĢletilmesi.

1912

İstanbul Şehiriçi Metropolitan Demiryolu için Deutsche Bank nam ve hesabına hareket eden Anadolu Demiryolları Genel Müdürü Edouard Huguenin'in, Beyazıt-ġiĢli asıl hat, Beyazıt-Yenikapı ikinci hat ve Eyüp ve Dolmabahçeye yan yol olmak üzere elektrikli raylı sistem önerisi (Ekim ayında ferman çıkmıĢ, Ocak 1913'te mukavele yapılmıĢ olmasına rağmen savaĢ nedeniyle kalmıĢtır).

1912 Umur-ı Nafıa Anonim Şirketi adına Oktav Basenson'un Beyazıt-ġiĢli metro hattı önerisi.

1912 Sökülen Karaköy Köprüsünün Azapkapı-Unkapanı arasına taĢınması (1936 yılına kadar kullanılabilmiĢtir).

1912

Dolmabahçe Gazhanesi‟nin Hazine-i Hassa tarafından ġehremaneti'ne (belediye) devri (Dolmabahçe Gazhanesinin Şehremanetine Devri Hakkında Kanun-ı Muvakkat; Dolmabahçe

Gazhanesinin Şehremaneti'ne Devri hakkında Mukavelename).

1912 Almanya Hamburg Metrosunun açılması.

1912 Mersin'de buharlı tramvay.

1912

Ermeni bir Osmanlının uçak fabrikası kurma önerisinin kabul edilmemesi ve Fransa'dan Deperdesin, Almanya'dan Harlan, Ġngiltere'den Bristol uçaklarının getirtilmesi.

1912

Dersaadet Belediye Kanunu‟nun yerine Dersaadet Teşkilatı Belediyesi Hakkında Kanunu Muvakkat'ın çıkarılması (ġehremini yine atanma yoluyla gelmekte, Belediye Dairelerinin yerini 9 Belediye Şubesi almakta, Şehremaneti Meclisi yerini Encümen‟e bırakmaktadır).

1912

Beyoğlu Tünel İstasyonu‟nun (Metro Han; günümüzde İETT Genel Müdürlüğü) yenilenmesi ve yapımına baĢlanması (Çelik konstrüksiyonlu olarak yapılan, zemin ve merdivenleri mermer olan Metro Han'ın zemin katı Henri Gavand projesine göre yapılmasına rağmen, diğer 6 katta bu plana uyulmamıĢtır).

3 Temmuz 1912 Yeşilköy Tayyarecilik Mektebi‟nin açılması.

Atlar SavaĢa: Tramvaylar Artık Elektrikli

2 Şubat 1912

Karaköy Meydanında Ġstanbul ġehremini (Belediye BaĢkanı) vekili Bedri Bey'in ilk elektrikli tramvay hattı olan Karaköy-Ortaköy Hattının açılıĢını bir konuĢmayla yapması.

15 Mart 1912 Askeri amaçlı 2 uçağın hizmete giriĢi (1914'de uçak filosu 17).

1912

Balkan SavaĢlarının baĢlaması üzerine İstanbul Tramvay Şirketi‟nin tüm atlarının (430 kadana) 30 bin liraya satın alınması üzerine atlı tramvayların çalıĢamaması.

1912

Dersaadet ve Civarının Rumeli Cihetinde Metropoliten Tabir Olunur Bir Şehir Demiryolu İnşa ve İşletilmesi İmtiyazı Hakkında İrade-i Seniyye'nin yayınlanması.

1912 Metropoliten Demiryolu Şirketinin Mukavelenamesi'nin ve Şartnamesinin imzalanması.

1912

Karaköy'den Taksim'e ve Oradan Boğaziçi'nin Rumelifeneri'ne Müntehi Olmak Üzere Elektrikli Bir Demiryolu İnşa ve İşletilmesi İmtiyazı Hakkında İrade-i Seniyye'nin yayınlanması ve Boğaziçi Elektrikli Demiryolu Şirketi Mukavelenamesi'nin ve Şartnamesi‟nin imzalanması.

1912

350 bin altına Alman MAN Firmasına yaptırılan, altında dükkanların bulunduğu dördüncü Galata Köprüsü‟nün trafiğe açılması (80 yıl hizmet vermiĢtir).

27 Nisan 1912

Tahta köprünün (Galata) yerine çelik konstrüksiyonlu yeni köprünün hizmete giriĢiyle birlikte tramvayların köprüden geçiĢ yasağının kaldırılması.

9 Mayıs 1912

Dersaadet Tramvayları Hutut-ı Cedidesi İmtiyazı Hakkında 8/21 Kanunisani 1326/1911 Tarihli Mukavelenameye Müzeyyil Mukavelename'nin imzalanması. Ġmzalar: Nafia Nezareti Mehmed Cavid, Nafia Müdürü Zihni, Friz, ġrayber.

28 Haziran 1912

1911 sözleĢmesine ek yeni sözleĢme ile 5 yeni tramvay hattı yapımı. Hatlar: Aksaray-Silivrikapı; Taksim-Dolmabahçe; Harbiye-Maçka; Feriköy-Azapkapı; eski bir hattın Bahçekapı Karakol'a uzatılması.

17 Eylül 1912 ġiĢli Tramvay Deposu (Garaj) açılıĢı.

1913 Haliç Şirketi Vapur İşletmesi‟nin (Ġtalyanlara devredilen imtiyaz ile) Haliç kıyılarında ulaĢım hizmeti amacıyla kuruluĢu.

1913 Ġstanbul ġehremaneti Cemil Topuzlu tarafından Gülhane Parkı‟nın düzenlenmesi.

1913

İstanbul Şehrinin Beyoğlu ve Yeniköy Daire-i Belediyyeleri Dahilindeki Mahallerine Havagazı Tevzi ve İcrası İmtiyazı Hakkında İrade-i Seniyye'nin çıkması, Mukavelename ve Şartnamenin imzalanması.

1913

17 adet Franco-Belge, 19 adet MAN (Machinen Ausbourg Neurenberg) marka toplam 36 adet çekici tramvay arabasının getirtilerek KabataĢ ve Dolmabahçe iskelesine indirilmesi.

1913 Yeşilköy Tayyarecilik Mektebi‟ni bitiren Ali Yar'ın Dünyanın ilk uçak mühendislerinden biri olması.

11 Ocak 1913 Elektrik kesilmesi.

13 Şubat 1913

Mahmut ġevket PaĢa'nın güncesinden:" Beyazıt-Şişli arasında tünel yapılması projesi de bu suretle uyutulmuştu. Bu tünel projesi hükümetçe tasdik edilmiş, padişahtan iradesi bile alınmış olduğu halde, harekete geçilemiyordu. Eski Sadrazam Sait Paşa bu imtiyazı vermek için Deutsche Bank'tan 15.000 altın rüşvet istemiş. Bunu Almanya Büyükelçisi Baron Von Wangenheim bizzat bana söyledi. Gene Alman Büyükelçisi dedi ki: Bunun üzerine Alman, İngiliz ve Fransız maliye grupları, Türkiye’ye borç vermemek üzere karar aldılar. Bu mesele üzerinde tahkikat yaptım. Öğrendim ki, bir Fransız firmasının temsilcisi de, bu Beyazıt-Şişli tüneli imtiyazının Almanlara değil, kendilerine verilmesi için, Osmanlı hükümetine 3 milyon altın teklif etmiş".

27 Şubat 1913 18-60 yaĢ arası erkeklerin yükümlüsü (mükellef) olduğu yol

nakdi yükümlülüğü (Yılda 12-40 krĢ).

03 Haziran 1913

Servet-i Fünun Dergisi‟nde Ġstanbul'da çalıĢtırılacak olan elektrikli tramvaylarla ilgili haber-yazının yayınlanması.

25 Haziran 1913

Anadolu Yakasında tramvay iĢletilmesiyle ilgili olarak Nafia Nezaretince açılan ihaleye merkezi Paris'te bulunan Omnium D'Entreprises Ģirketi ile daha önce havagazı fabrikası için teklif veren Monsieur (Mösyö) Bezanson'un teklif sunması.

11 Temmuz 1913

Servet-i Fünun Dergisi‟nde Dolmabahçe önünde yeni elektrikli tramvayların ilk resimlerinin yayınlanması.

6 Eylül 1913 Ġzmir'de liman ve tramvay iĢçilerinin Fransızlara karĢı yürüttükleri ilk iĢçi grevinin yapılması.

28 Eylül 1913 Ġstanbul'da yaĢamı etkileyen sel felaketi.

1914 Galata köprüsüne ray döĢenerek iki yakayı (Ġstanbul ve Beyoğlu) birleĢtiren elektrikli tramvay hattı.

25 Ocak 1914

Galata köprüsü üzerinde ilk elektrikli tramvayın çalıĢtırılması (ilk günün hasılatı Osmanlı donanma Cemiyetine bağıĢlanmıĢtır) nedeniyle tören düzenlenmesi. ġehremini vekili Bedri beyin konuĢması :"Artık yokuşlarda değiştirilen atlar, nefir çalarak koşan vardacılar, sürücülerin kırbaç şakırtıları tarihe karışıyor.Bugünden itibaren asri, güzel tramvaylara kavuşuyoruz.Hayırlı ve uğurlu olsun".

25 Ocak 1914

Servet-i Fünun Dergisi‟nde Devrim Gazetesi kaynak gösterilerek elektrikli tramvayların Galata Köprüsüyle ilk buluĢmasının yazılması.

20 Şubat 1914 Elektrikli tramvayın gerçek seferlerine Karaköy-Ortaköy hattında baĢlamasıyla ilgili tören yapılması.

21 Şubat 1914 Sabah Gazetesi‟nin elektrikli tramvayların çalıĢmasıyla ilgili haberi.

11 Şubat 1914 Silahtarağa Elektrik Fabrikası‟ndan Tramvay Ģebekesine cereyan (elektrik) verilmesi.

14 Şubat 1914

Silahtararağa Elektrik Fabrikasından Ġstanbul'daki tüm elektrik Ģebekeleri, hususi tesisatlar ve özel kuruluĢlara elektrik verilmesi.

5 Mart 1914

Meclisi Vükela kararına dayalı olarak Ġstanbul Anadolu Yakası‟nda tramvay iĢletilmesiyle ilgili irade-i seniyye‟nin açıklanması: "Üsküdar-Kadıköy dahil çevre kısımları ile Boğaziçinin Anadoluhisarı'ndan Beykoz ve Anadolu Fenerine kadarki bölümünde tramvay şebekesinin Üsküdar-Alemdağ bölümünü, Evkaf-ı Hümayun Nezareti ve Şehremaneti'nin birlikte inşe edip işletmeleri, masraf ve gelirleri paylaşmaları..."

11 Mart 1914 Tramvayların Umur-ı Zabıta Nizamnamesi'nin imzalanması.

1914 Ġstanbul ġehremaneti Cemil Topuzlu tarafından Ġstanbul ġehir Tiyatrolarının temelinin Darülbedayi adıyla atılması.

1914

Elektrikli tramvay iĢletmesi için, 23 adet Franco-Belge, 67 adet MAN olmak üzere toplam 90 adet Çekici, 20 adet MAN Romörkün getirtilmesi.

Dünya Yanıyor: I. Dünya SavaĢı

28 Haziran 1914

Birinci Dünya Savaşının başlaması.

1914 1.Dünya SavaĢının baĢlaması üzerine Ġstanbul'da ulaĢımın 8 ay süreyle durması.

Şubat 1914 Kömürle çalıĢan Silahtarağa Elektrik Santrali‟nin üretime baĢlaması.

1914 Kağıthane-Ağaçlı demiryolunun (dar hat-dekovil) yapımına baĢlanması.

1914 Ġstanbul Yakası ve Beyoğlu Tramvay hatlarının birleĢtirilmesi ve tüm Ģebekenin elektrikle çalıĢması.

1914 Ġstanbul'da Fatih'te hava Ģehitleri için Tayyare Parkı‟nın yapılması.

1914

Tramvay Güzergahiyle Sair Cadde ve Sokaklarda Hasbe'l-Ameliyat Bozulacak Kaldırımların Tramvay Şirketi'nce Hal-i Aslisine Irca-ı Kararlaştırılarak Ol Babdaki İ'tilafnamenin Gönderildiğine Dair Tezkire-i Emanet-Penahı'nın yayımlanması.

1914

Silahtarağa Elektrik Santrali'nin iĢletmeye alındıktan kısa bir süre sonra, Societe Financiere de Transports et d'Enterprises Industrielles a Bruxelles, SOFINA Ģirketine devredilmesi (Bu Ģirket, Societe Anonyme Turque d'Electricite-Osmanlı Türk Elektrik Anonim Şirketi adıyla 1937 yılına kadar çalıĢmıĢ, 1939'da ĠETT'ya bağlanmıĢtır).

1914 Beyoğlu Tünel İstasyonu ve Metro Han'ın yapımının tamamlanması.

1914 Arjantin, Buenos Aires Metrosunun açılması.

1914 Tayyareci üstteğmen Mithad Nuri'nin 'Vasıta-i Tayyare' adlı teknik havacılık kitabının yayınlanması.

15 Ocak 1915 Ġstanbul'a verilen elektrik akımının (cereyan) hükümet emriyle kesilmesi.

1915 Ġzmir ve Ayastefanos'da (YeĢilköy-Ġstanbul) Şömendöfer Mektebi açılması.

1915

SavaĢ nedeniyle Tünel kayıĢı sipariĢinin dıĢalımının gecikmesine bağlı seferlerin aksaması ve vagon sayısının bire indirilmesi (KayıĢ aralık ayında gelmiĢ ve vagon sayısı yeniden ikiye çıkarılarak yolcu izdihamı azalmıĢtır).

1915

Mimar Vedat Tek tarafından Haydarpaşa Vapur İskelesi‟nin yapımı (Çinin süslemeleri Kütahya çini ustası Mehmet Emin Bey'ce yapılmıĢtır).

Temmuz 1915 Kağıthane-Ağaçlı demiryolunun iĢletmeye açılması.

30 Haziran 1916

Kemerburgaz-Çiftalan demiryolunun (dar hat-dekovil) yapımına baĢlanması.

26 Aralık 1916 Kemerburgaz-Çiftalan demiryolunun yapımının tamamlanması.

1916 Tramvay Geçen Sokaklardaki Parke Taşlarının Cihet-i Aidiyyetine Dair Şura-yı Devlet Kararı.

1916 Tramvaylar için abonman karnelerinin (toplu bilet) piyasaya sürülmesi.

1916 Ġstanbul Fatih-Cibali-Altımermer'de yıkıcı yangın.

1916

Alman ordularının Asya ve Ortadoğu'ya eriĢmesini sağlayacak bir boğaz köprüsü için Alman Ordu mühendislerinin Üsküdar Salacak'ta sondaj çalıĢmaları baĢlatması (sonuç alınamamıĢtır).

1917 Ġstanbul'a 2 adet MAN marka motris, 3 adet römork (toplam 5 adet) getirtilmesi.

1917 Ġstanbul HaydarpaĢa Garında büyük bir yangın olması.

1918 KayıĢ kopmasına bağlı Tünel kazası.

1918 Ġstanbul'a 2 adet Hanovre marka römork, 14 ad. MAN marka motris getirtilmesi.

Ocak 1918

Tünel ġirketinin sermaye arttırma amacıyla her biri 5 liralık, 5 adet tahvilden bileĢik, 22.001-33.000 arası sayılandırılmıĢ 220 adet tahvili piyasaya sürmesi.

SavaĢ Bitti Ama Mondros‟la Gelen

30 Ekim 1918 Osmanlı Devletinin paylaĢılmasını öngören Mondros Bırakışması‟nın imzalanması

13 Kasım 1918 Ġtilaf devletlerinin 55 parçalık donanmasının HaydarpaĢa açıklarına demirlemesi.

1919

Tünel'de kablo yenilenemediğinden kablo kopmasına bağlı kaza (taĢıt frenleri zamanında kullanıldığı için can ve mal kaybı olmamıĢtır).

1919 Belediye BaĢkanı Cemil Topuzlu PaĢanın İstanbul Kent Haritasının yapılması giriĢimi

1919 İspanya, Madrid Metrosunun açılması.

01 Temmuz 1919

Bahriye Nezaretince alınan köprü geçiĢ ücretlerinin (mürüriye) ġehremanetine devredilmesi.

ĠĢgal Altında Bir payitaht: Sodom ve Gomorra

16 Mart 1920

Ġstanbul'un müttefiklerce iĢgali. Mustafa Kemal‟in itilaf devletleri ve Ġstanbul‟daki tarafsız devletlere çektiği protesto telgrafı: “İstanbul’un işgali olayında doğacak büyük mesuliyete son bir defa olarak dünyanın dikkati nazarını çekeriz. Davamızın haklılığı ve mukaddesliği, bu güç günlerde Tanrı’dan sonra en büyük yardımcımızdır.”

11 Mayıs 1920

ĠĢgal altındaki Ġstanbul'da tramvay iĢçilerinin baĢlattıkları ve aynı Ģirket grubuna (SOFĠNA) bağlı Tünel iĢçilerinin de ücret ve sosyal hak talepleriyle katıldıkları ilk grev ilan edilmesi.

16 Mayıs 1920

Meclis-i Vükela kararıyla Tünel yolculuk ücretlerinin ortalama % 25 arttırılarak, 1. mevki için 2,5 ve ikinci mevki için 1,25 KrĢ'a yükseltilmesi.

17 Mayıs 1920

Tramvay ve Tünel iĢçilerinin grevinin sona erdirilmesi (günlük mesainin 9 saate indirilmesi, haftada 1 gün tatil yapılması, ücretlerin arttırılması).

10 Ağustos 1920

Osmanlı Ġmparatorluğu için ağır koĢullar içeren Sevr Antlaşması‟nın imzalanması.

3 Kasım 1920 Tramvay ve Tünel iĢçilerinin Ģirket yöneticilerine yeni isteklerini bildirmesi.

1920 Ġstanbul'a 20 ad. Hanovre römork, 20 ad. MAN marka motris getirtilmesi.

1921 Çelebizade Said Tevfik Bey tarafından Taksim kıĢlasının arkasında ilk stadyumun yaptırılması.

1921 Ġstanbul'a 36 ad. MAN, 2 ad. STC marka motris getirtilmesi.

1921 Tünelde kayıĢ kopması.

24 Ocak 1921 Ankara-Sivas Demiryolu İnşaasına Ait Kanun‟un TBMM'de kabulü.

2 Şubat 1921

Tramvay ve Tünel iĢçilerinin Ģirketten yeni talepleriyle ilgili uzlaĢma sağlanması (ġirket kabul ettiği konuları uygulamaya geçirmemiĢtir).

1922 Kağıthane-Kemerburgaz-Ağaçlı-Çiftalan demiryolu hattının (Karadeniz Sahra Hattı) çalıĢtırılmaması.

1922 Karadeniz Sahra Demiryolu Hattının (Kağıthane-Çiftalan) askerlerin elinden alınarak Ticaret Nezaretine devri.

1922 Ġstanbul'a 13 ad. STC marka motris getirtilmesi.

16 Mayıs 1920

Tramvay çalıĢanlarının grevi gerekçe gösterilerek 18 yıl uygulanacak tarife artıĢı (1.mevki 3,75, 2.mevki 2,5 KrĢ'a yükseltildi).

30 Eylül 1921 Ġstanbul iĢgal komutanlığı ve Nafia Nezaretinin etkisiz kalması üzerine tramvay ve tünel iĢçilerinin 1 günlük grev yapması.

21 Şubat 1921 102 sayılı yasayla yolların devlet ve il yolları olarak ayrılması.

1921 Tünel kazası (bilgi yok).

1921 Köprü geçiĢ ücretlerinin (mürüriye) para yerine sarı pirinçten jetonlarla ödenmesi kararı.

Grev Mi ĠĢgale DireniĢ Mi?

26 Ocak 1922

Sosyalist Parti‟nin teĢvikiyle tramvay iĢçilerinin yeniden greve çıkmaları (13 gün süren grev baĢarılı olmamıĢ, iĢçiler iĢlerini yitirme durumunda kalmıĢtır).

7 Şubat 1922

ĠĢsiz kalma korkusuyla greve giden iĢçilerin bütün taleplerinden vazgeçtiklerini Nafia Nezaretine bildirmesi (Diğer ülkelerdeki Ģirketlerinde çalıĢanlarına söz konusu hakları tanıyan SOFĠNA ġirketi, çalıĢmadıkları süre için ücret ödemeyi reddederek iĢbaĢı yapmayı kabul etmiĢtir).

1922

Kondüktör Mekteb-i Alisi'nin adının Nafia Fen Mektebi'ne dönüĢtürülmesi (Daha sonra Yıldız Teknik Üniversitesi olacak öğrenim kurumunun ilk çekirdeği).

1922

Ġstanbul Hükümetince 'İnşaat ve Keşfiyat AŞ' nin kurulması (Yaptığı haritalama iĢini 1928 yılında Rahmi Arı Firmasına devretmiĢ, çalıĢma 1940'da tamamlanmıĢtır).

1922 İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalıĢan Carl Ch. Lörcher'in Beyoğlu yakası 1/2.000 ölçekli Nazım Planı çalıĢması.

1922 Teşkilat-ı Belediye-i Kanun-ı Muvakkat'ın çıkarılması.

20 Aralık 1922 Dersaadet Tramvay Şirketi iĢçilerinin Ġstanbul Umum Amele Birliği'ni kurmaları.

Ulusal Ruh Ayakta

1923 597 sayılı yasayla Eski Osmanlı Seyri Sefain İdaresi'nin yerine Türkiye Seyri Sefain İdaresi Vapur İşletmesi‟nin kuruluĢu.

1923 Filoya eklenen gemilerle Köprü (Galata)'den Pendik ve YeĢilköy'e vapur seferleri yapılmaya baĢlanması.

17 Haziran 1923

Tramvay ġirketi ile Ankara Hükümeti arasında; tarifelerin saptanması, personel ücretleri, gelirlerin belli bir yüzdesinin (önce % 1,25, 1924'ten itibaren % 3,5) belediyeye ayrılması, tüm personelin altı ay içerisinde TürkleĢtirilmesi, vb. konularda sözleĢme.

20 Temmuz 1923

Çıkarılan Cumhuriyet Hükümeti yasasıyla, 16 Mart 1923 tarihinden önce kurulmuĢ olan anonim Ģirketlerin tümünün nizamnamelerinde eski Osmanlı hükümetine ait ve Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'na aykırı ifadeler bulunması hesabıyla bunların mevcut Anayasaya uyumlarının sağlanması için, Ticaret Vekaletinin gerekli düzenlemeleri yapmasının öngörülmesi.

24 Temmuz 1923

Boğazların tabi olduğu usulleri de düzenleyen Lozan Andlaşması‟nın imzalanması.

25 Eylül 1923 Ġstanbul'da Tulumbacı TeĢkilatı yerine modern motorlu itfaiye teĢkilatının kurulması.

2 Ekim 1923 Türk ordularının Ġstanbul'u tümüyle ele geçirip iĢgalden kurtarması.

6 Ekim 1923 ĠĢgal kuvvetlerinin Ġstanbul'dan çekilmesi.

9 Ekim 1923

Ankara'nın TC'nin baĢkenti olması için TBMM Başkanlığı‟na yasa teklifi verilmesi (13 Ekim'de kabul edilmiĢ, 20 Nisan 1924‟te TC Anayasasının 2. maddesine konulmuĢtur).

IV. CUMHURĠYET’ĠN ĠSTANBUL’U Türkiye Cumhuriyeti: Ġlelebet

29 Ekim 1923 Türkiye Cumhuriyeti Devletinin tüm Dünyaya ilan edilmesi.

4 Kasım 1923 ĠĢgal kuvvetlerinin Ġstanbul‟u tümüyle terk etmesi.

23 Aralık 1923

Ġstanbul Polis Müdürü Sadettin beyin tamimi (genelgesi) ile Tramvaylardan ve ġirketi Hayriye vapurlarından, haremlik bölümü uygulamasının kaldırılması.

1924 Anadolu Demiryolu ve Haydarpaşa Liman Şirketleri‟nin devletleĢtirilmesi için Cumhuriyet hükümetine yetki verilmesi.

1924 Devlet Demiryolları Müdüriyeti Umumiyesi.

1924 İspanya Bercelona Metrosunun açılması.

1924 İstanbul Şehremaneti Mecmuası'nın yayına baĢlaması.

16 Şubat 1924 Ankara Şehremaneti Kanunu'nun çıkarılması.

20 Mayıs 1924 İstanbul Tramvay Şirketi İşçileri Tesanüt ve Teavün Cemiyeti'nin (sendika) yalnızca tramvay iĢçileriyle sınırlı olarak kurulması.

24 Mayıs 1924 506 sayılı kanunla Haydarpaşa Limanı‟nın hükümetçe satın alınarak 1927 yılına değin özel bir rejimle yönetilmesi.

24 Mayıs 1924 506 sayılı yasayla demiryollarının kamulaĢtırılması ve Anadolu Bağdat Demiryolları Müdüriyeti‟nin kurulması.

16 Kasım 1924

Üniversite öğrencilerinin indirimli öğrenci bileti uygulamamakta direnen Belçikalılara bağlı Dersaadet Tramvay Şirketi'ne ait yönetim binası Metrohan‟ı basıp tahrip ettikleri, ulusalcı gençlik eylemi (3 tıp öğrencisinin olayları önlemek için Ģirketçe tramvaylara yerleĢtirilen sivil polisle tartıĢması olayı baĢlatan kıvılcım olmuĢtur).

1924 Tramvay iĢçilerinin bir bölümünün de katıldığı Amele Teali Cemiyeti'nin kurulması.

1924 Eski Eserler Encümeni‟nin kurulması.

19 Ocak 1925 542 sayılı Yol Mükellefiyeti Kanunu‟nun çıkarılması.

16 Şubat 1925 Atatürk'ün emriyle daha sonra adı Türk Hava Kurumu olacak olan Türk Tayyare Cemiyeti'nin kurulması.

19 Şubat 1925 TBMM tarafından Türkiye‟de radyonun kurulması.

1925 Yunanistan Atina Metrosunun açılması,

1925 Ġstanbul Heybeliada'da çıkan yangında 60 ev, 30 dükkanın yanması.

1925 Fransız mimar Rene Danger'nin belediyenin isteği üzerine Ġzmir'in ilk planını yapması.

1925 Tayyare Otomobil ve Motor Türk Anonim Şirketi'nin (TOMTAġ) kurulması.

1925 Ernest Mamboury tarafından hazırlanan Ġstanbul rehberi Rehber-i Seyyahin'in yayınlanması.

28 Aralık 1925

697 sayılı kanunla milletlerarası saat kabül edilerek, Greenwich‟e göre otuzuncu derecede bulunan boylam dairesinin tüm Türkiye saatleri için esas alınması ve miladi takvim kullanımına geçilmesi.

1926 Ġstanbul kartal Maltepe'de çıkan yangında 110 ev ve dükkanın yanması.

1926 Sivil Mühendislik Okulu mezunu Ahmet Muhtar Bey‟in Demiryollar

Umum Müdürlüğü‟ne getiriliĢi.

1926 Dersaadet Tramvay A.Ş. tarafından Fransa' dan 4 adet Renault-Scania otobüs satın alınması ve hizmete veriliĢi.

1926 Eskişehir Uçak Fabrikası‟nın kurulması.

1926 Türkiye'de ilk 'şehircilik' kitaplarının yayınlanmaya baĢlaması (Joillant: Şehircilik, Camillo Sitte: Şehir Mimarisi).

1926 İnşaat ve Keşfiyat AŞ adına çalıĢan Carl Ch.Lörcher'in Üsküdar-Kadıköyü 1/10.000 ölçekli Nazım Planı çalıĢması.

1926 Kadıköy Ġskelesi ile Moda arasında özel otobüslerin çalıĢmaya baĢlaması.

1926 Beyazıt Meydanı‟nda oval havuz yapılması.

5 Kasım 1926 Kayseri'de ilk uçak fabrikasının hizmete girmesi.

21 Temmuz 1926

Tramvay ġirketi ile Ġstanbul Belediyesi arasında yeni sözleĢmede, 4 adet otobüs çalıĢtırma koĢulunun bulunması.

27 Temmuz 1926

ġirket (Tramvay) sermayesini arttıran sözleĢme.

1927 Anadolu Bağdat Demiryolları Müdüriyeti‟nin Devlet Demiryolları ve Limanları İdare-i Umumiyesi'ne dönüĢtürülmesi.

1927 Ġstanbul Küçükpazar'da 90 ev ve dükkanın yanması.

1927 Ġstanbul'da nüfus sayımı:730.334 , Toplam araç sayısı:1000.

1927 Yedikule Havagazı Fabrikası‟nın yapımı.

1927

Ġstanbul'un Anadolu Yakasında da tramvay çalıĢtırılması konusunda giriĢimler: Süreyya Ġlmen'in öncülüğünde Üsküdar-Kısıklı-Alemdağ Halk Tramvayları TAŞ'ce Anadolu yakasında tramvay iĢletmeciliğine geçilmesi.

1927 Japonya Tokyo metrosunun açılması.

1927

Ankara kenti planlanması iĢinin Ankara ġehremanetince (Belediye) Monsier (Mösyö) Heussler'e verilmesi ve Ankara'yı eski/yeni kent olarak ikiye ayıran, 150 hektarlık alanda YeniĢehir'i öngören Löhler Planı.

12 Haziran 1927

1131 sayılı yasayla yolların yapım ve bakım iĢlerinin illere bırakılması.

1 Temmuz 1927

Milli Mücadeleden sonra, Mustafa Kemal Atatürk'ün, Ġstanbul'a ilk ziyareti ve büyük bir törenle karĢılanması :"İki büyük cihanın mültekasında, Türk vatanının ziyneti, Türk tarihinin serveti, Türk milletinin gözbebeği İstanbul, bütün vatandaşların kalbinde yer alan şehirdir..."

1928 Anadolu demiryolu hattının devletleĢtirilmesi.

1928 Anadolu Demiryolu ve Haydarpaşa Liman Şirketleri‟nin devletleĢtirilmesi.

1928 Tramvay araba deposu olarak kullanılan Bağlarbaşı Garajı' nın otobüs garajına dönüĢtürülmesi.

19 Şubat 1928

Üsküdar, Kısıklı, Alemdağı Halk Tramvayları TAŞ'ın (daha sonra adı Üsküdar-Kadıköy ve Havalisi Halk Tramvayları TAŞ olmuĢtur) Vakıflar Ġdaresi ve çevre halkı giriĢimiyle oluĢturulması, vakıf hisselerinin belediyeye devri.

1928 Türkiye'de Ford firmasının otomobil montaj fabrikasının kurulması.

8 Haziran 1928 Üsküdar-Bağlarbaşı-Kısıklı Tramvay Hattının yapılan bir törenle çalıĢmaya baĢlaması.

8 Ağustos 1928

İstanbul Cumhuriyet Meydanı’nda (Taksim) İtalyan heykeltraş Pietro Canonica'ya Cumhuriyet Anıtı’nın törenle açılışı. Anıtın kaide ve çevre düzeni mimar Guilio Mongeri tarafından yapılmıştır.

6 Ekim 1928 Kayseri Uçak Fabrikasının üretime geçmesi.

7 Ekim 1928 Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk büyük grevi olan Ġstanbul Tramvay ġirketi iĢçileri (1400 tramvay iĢçisi) grevinin yapılması.

31 Aralık 1928 Anadolu-Bağdat Demiryolları HaydarpaĢa hattının (Anadolu Demiryolları Şirketi) ulusallaĢtırılması (devletçe satın alınması).

1928

Ġstanbul'da ilk özel otobüs iĢletmesi 'Boğaziçi Otobüsleri'nin 10-12 otobüs filosuyla Taksim-Yenimahalle hattında çalıĢmaya baĢlaması (2.Dünya savaĢına kadar).

1928 Tayyare Makinist Mektebi'nin açılması.

1928 EskiĢehir Uçak Fabrikasının TOMTAġ'ın lağvedilmesi üzerine Hava Müfettişliği'ne devredilmesi.

1928 Çıkarılan bir yasayla Mühendis Mekteb-i Alisi adının Yüksek Mühendis Mektebi'ne dönüĢtürülmesi ve tüzel kiĢilik verilmesi.

1928 Ġstanbul Tophane'de Ford Firmasına kurdurulan otomobil montaj fabrikasının üretim yapması için serbest bölge ilan edilmesi.

5 Ocak 1929

1902 yılında yabancıların iĢletmesine bırakılan Anadolu-Bağdat ve Mersin-Tarsus demiryolları ve Haydarpaşa Limanı‟nın ulusallaĢtırılması.

1929 Üsküdar-HaydarpaĢa tramvay Ģebekesinin çift hatta dönüĢtürülmesi.

1929 Ġstanbul Tatavla'da çıkan yangında 500 dolayında evin yanması.

1929 1525 sayılı Şose ve Köprüler Kanunu‟nun çıkarılması.

1929 Bilet ve tarifelerin, durak adlarının yeni harf devrimine uygun olarak değiĢtirilmesi.

1929

Milet Mektepleri Kanunu uyarınca İstanbul Tramvay Şirketi tüm personelinin yeni açılan millet mekteplerinde yeni harfleri öğrenmeye gönderilmesi

1929 Ankara Sincan-KayaĢ Banliyö hattının açılması (Banliyö iĢletmeciliği).

21 Haziran1929 Fatih-Edirnekapı Tramvay Hattı.

13 Temmuz 1929

Üsküdar-HaydarpaĢa (Hat 10), BağlarbaĢı-Karacaahmet Tramvay Hatlarının açılıĢı.

2 Temmuz 1929

Nafia Vekaleti ve Ġstanbul ġehremini arasında sözleĢme ile Üsküdar, Kadıköy çevresi, Beykoz ve Anadolu Fenerine kadar olan bölümde tramvay iĢletme hakkının, büyük hissesine Belediyenin sahip olduğu Üsküdar ve Havalisi Halk Tramvayları T.A.Ş.' ne verilmesi.

16 Mart 1930

Üsküdar-BağlarbaĢı-HaydarpaĢa ve Üsküdar-Karacaahmet hatlarının kaldırılması, BağlarbaĢı-Karacaahmet tramvay hattının kurulması.

3 Nisan 1930

1580 sayılı Belediye Kanunu'nun çıkarılması (Belediye ve özel idarenin birleĢtirilmesiyle BirleĢik Ġdare ve belli bir büyüklüğün üzerinde kentlerde plan zorunluluğu).

31 Mayıs1930

1928'de Ġstanbul mebusu Süreyya Ġlmen'in yasa önerisinin kabulü üzerine Ġstanbul köprülerinde uygulanan müruriyenin (geçiĢ ücreti) kaldırılması. "İstanbul, Gazi Mustafa Kemal (Unkapanı) ve Karaköy (Galata) köprülerinden mürüriye alınmaz. Bu kanun 1 haziran 1930 tarihinden itibaren muteberdir".

1 Haziran 1930

Ġstanbul Galata köprüsünde (uygulama:1845) 85 yıldır alınmakta olan geçiĢ ücretinin kaldırılması (Son uygulanan geçiĢ ücreti: yaya 5 para, hamal 10 para, yüklü araba 5 krĢ, yüklü beygir 40 para, koyun 3 para).

30 Ağustos 1930

Ġsmet Ġnönü'nün Ankara-Sivas demiryolunu açması.

6 Ekim 1930 Ġstanbul Umumi Meclisinin, Vali ve belediye baĢkanı Muhittin (Üstündağ) Bey tarafından açılması.

14 Ekim 1930 Türkiye Cumhuriyetinin ilk yerel seçimi.

1930 Mühendishane-i Bahri-ı Hümayun'un Heybeliada'ya taĢınması.

1930 Ġstanbul Valiliği ile Ġstanbul Belediye BaĢkanlığının birleĢtirilmesi.

1930 1583 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nun çıkarılması (Belirli bir büyüklüğün üzerindeki kentlerde plan zorunluluğu).

1930 Ġstanbul'da taksi-dolmuĢ güzergahlarının oluĢması.

1930 Tünel Metro han birasına yedinci kat eklenmesi.

1931

İstanbul Tramvay Şirketi tarafından 1926 yılında satın alınan 4 otobüsün toplu taĢım hizmetlerinde (Beyazıt-Karaköy-Ortaköy hattı) kullanılması.

1931 Ġstanbul'da özel hat otobüslerine talimatname çıkarılması.

1931

Deneme seferleri yaptırılan otobüslerin en karlı hat olan Taksim-BeĢiktaĢ hattının satın alınması üzerine bu hatta çalıĢmalarını sürdürmesi.

20 Şubat 1931 Dersaadet Tramvay Şirketi'nin adının İstanbul Tramvay Şirketi olarak resmen değiĢtirilmesi.

22 Haziran 1931

1831 sayılı yasa ile Evkaf Umum Müdürlüğü mal varlığının Ģirkete (Tramvay) devri ve Ġstanbul Belediyesi borçlarının silinmesi.

1932

Atatürk'ün isteğiyle Ġstanbul planı için Alfred Agache (Fransız ġehirciler Örgütü baĢkanı: Rio planını yapmıĢtır), Herman Elgötz (Berlin Teknik Üniversitesi: Essen Kent planını yapmıĢtır), H.Lambert (New York,Chikago, Paris kent planlama çalıĢmalarına katılmıĢtır) önerisi (1932-1933).

1932 Malatya Banliyö hattının açılması.

19 Şubat 1932

Dil-Tarih-Coğrafya; güzel sanatlar; tiyatro; spor; sosyal yardım; halk dersaneleri; kütüphanecilik; köy konuları; müzecilik-sergicilik dallarında etkinlikler gerçekleĢtirecek olan Halkevleri‟nin kurulması.

23 Temmuz 1932

Almanya Berlin Yüksek Mühendis Okulu‟ndan Prof.Hermann Jansen'in Ankara kent planının TBMM'ce onaylanması.

27 Eylül 1932 İstanbul Tramvay Şirketi‟nce değiĢik tarife tiplerini tanımlayan nizamnamenin yayınlanması.

Onuncu yıl CoĢkusu

1933

Cumhuriyetin 10.yıl kutlama törenleri için Atatürk'ün doğrudan verdiği emirle, ĠETT'nin tüm tramvay+otobüs filosunun eksiksiz (% 100) olarak (320 tramvay+4 otobüs) servise çıkarılması.

1933

Atatürk'ün isteğiyle Ġstanbul'un planlanması için uluslar arası bir yarıĢma açılması ve Berlin Teknik Üniversitesinden Elgötz, Fransız ġehircilik Birliği baĢkanı Agache ve Paris, NewYork, Chikago kentlerinin planlarında imzası bulunan Lambert'in ortak önerilerini içeren (Elgötz'ün önerileri ağır basmıĢtır) Elgötz Planının benimsenmesi.

1933 Belediyeler Bankası Kanunu‟nun çıkarılması

1933 Eski Ebniye Kanunu‟nun yerine Yapı ve Yollar Kanunu'nun çıkarılması.

1933 Ġstanbul Sultanahmet'de Abdülmecit zamanında Mimar Fosseti'ye yaptırılan Adliye Sarayının yanması.

3 Şubat 1933 Ġstanbul-Ankara arasında ilk uçuĢ denemesinin yapılması.

20 Mayıs 1933 Havayolları Devlet İşletme İdaresi‟nin Milli Savunma Bakanlığına bağlı olarak kurulması.

1 Temmuz 1933

Türkiye Seyri Sefain İdaresi'nin tasfiye edilerek (2248 sayılı yasa) Akay İdaresi, Denizyolları Müdürlüğü, Fabrika ve Havuzlar Müdürlüğü'ne ayrılması

1933 Akay İdaresi Vapur İşletmesi‟nin kuruluĢu.

1933 Japonya Osaka Metrosunun açılması.

1934 Belediye İstimlak Kanunu'nun çıkarılması.

1934 ġiĢli-Mecidiyeköy tramvay hattının uzatılması (Toplam tramvay Ģebekesi: 35.448 m).

1935

Üsküdar-HaydarpaĢa tramvay hattının Kadıköy'e uzatılarak, Kadıköy-Moda, Kadıköy-Bostancı, Kızıltoprak-Fenerbahçe tramvay hatlarının oluĢturulması.

Otobüs ĠĢletmeciliği YerleĢiyor

1935

97 halk otobüsünün güzergahlarının (Taksim-Yenimahalle, Sirkeci-Bakırköy, Sirkeci-Kocamustafapaşa, Sirkeci-Rami, Keresteciler-Eyüp) belirlenmesi.

1935 ġirket-i Hayriye‟nin (vapur iĢletmesi) Ġstanbul Belediyesine devri (1935-1941).

1935 Ünlü Fransız kentbilimci Henri Prost'un Atatürk döneminde çağrılı olarak Türkiye‟ye geliĢi.

1935

1932 Elgötz planının yetersiz bulunması üzerine Ġstanbul planı için Prof. Martin Wagner'in (Alman kentbilimci) önerisinin değerlendirilmesi (1935-1938).

1935 Rusya, Moskova Metrosunun açılması.

1935 Türkkuşu'nun hizmete girmesi

1935

Ankara'da, SSCB'den alınan ZĠS marka 100 otobüsle toplu ulaĢım gerçekleĢtirmek üzere Otobüs İdaresi'nin kurulması (12 hat).

23 Kasım 1935 Ġtalyan imtiyazı olan Haliç Vapur İşletmeciliği‟nin 17 gemi filosuyla Ġstanbul Belediyesine devri.

25 Kasım 1935 Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası‟nın açılması.

26 Şubat 1936

Şişhane Faciası. Vatman Fahri yönetiminde 122 filo numaralı tramvayın ġiĢhane yokuĢunda frenlerinin boĢalması üzerine kayarak bir apartmana bindirmesiyle, 6 kiĢinin ölümüne (ölenlerden biri de o anda tramvayda bulunan ve kazayı önlemeye çalıĢan kontrol memuru Niyazi'dir), 6 kiĢinin de yaralanmasına neden olması.

20 Temmuz 1936

Ġstanbul ve Çanakkale Boğazları‟ndan geçiĢleri düzenleyen uluslar arası Montreux Sözleşmesi‟nin imzalanması.

1936 Kazadan sonra onarılan 122 numaralı tramvay hattının halkın tepkisi dikkate alınarak 180 numarayla iĢletmeye verilmesi.

1936 Ġstanbul için Prof. Henri Prost'un (Fransız Şehircilik Enstitüsü uzmanı) nazım ve uygulama planı (1936-1950).

1936

Fransa'dan davet edilen Ģehircilik uzmanı Henri Prost'un Ġstanbul için Taksim-Beyoğlu-Tünel-ġiĢhane-Karaköy-MahmutpaĢa-Beyazıt arasında metro önerisi.

1936

Ġstanbul'da modern görünümlü (Ģık, açık sarı, asılmaya olanak vermeyen, yan tabelalı, mevki farkı için ortadan bölünen, hareket halinde kapıları kapalı ve duraklarda havalı kapıları basamaklarla birlikte otomatik olarak açılıyor) yeni tramvayların, daha çok Şişli-Tünel, Şişli-Beyazıt, Harbiye-Fatih hatlarında çalıĢtırılması.

1936 Tüzel kiĢiliği olan Yüksek Mühendis Mektebi'nin tüzel kiĢiliğinin kaldırılması.

25 Ocak 1936 ġark demiryollarını iĢleten yabancı Ģirketle Nafia Vekaleti arasında hattın satın alınmasıyla ilgili sözleĢmenin imzalanması.

20 Temmuz 1936

Boğazların yönetimini Türkiye'ye bırakan anlaĢmanın Avustralya, Büyük Britanya, Bulgaristan, Japonya, Romanya, Fransa, Sovyetler Birliği, Yunanistan, Yugoslavya ve Türkiye arasında Montreaux (Ġsviçre) Kenti‟nde imzalanması ve komisyon görev ve yetkilerinin Türkiyeye devredilmesi.

12 Ekim 1936 Son Posta Gazetesi‟nin haber baĢlığı: „İstanbul Belediyesi 250 otobüs alıyor'.

1937 Sirkeci demiryolu hattının devletleĢtirilmesi.

1937

Özel elektrik Ģirketinin kamulaĢtırılması ile Naf'ia Vekaletine bağlı Elektrik İşleri Umum Müdürlüğü' nün elektrik dağıtım iĢlerinden sorumlu olması.

1937

ġehircilik MüĢaviri Dr.Ing. Martin Wagner'in 'İstanbul Havalisinin Planı' adlı çalıĢmasının, Arkitekt Dergisi‟nde yayınlanması. Wagner'e göre, baĢkent Ankara'ya taĢındığı için Ġstanbul'da nüfus artıĢı olmayacağından, Boğazı geçen bir demiryolu köprüsü gereksiz.

1937 Ġstanbul Zincirlikuyu'da asri mezarlığın yapılması.

1937 Tramvay vatmanlarının görevleri ve olası kaza tipleriyle çeĢitlerini açıklayan yönetmeliğin yayınlanması.

1 Ocak 1937 ġark Demiryolları ġirketinin (Ġstanbul yakası) ulusallaĢtırılması (devletçe satın alınarak Türk Ġdaresine geçiĢi)

1938 İmar Bürosu müĢavirlerinden Sabri Oran tarafından hazırlanan Kadıköy Planı (uygulanamamıĢtır).

1 Ocak 1938 Denizbank'ın 3295 sayılı yasayla kurulması.

17 Ocak 1938 İstanbul Tramvay Şirketi‟nden Alınan Paraların İstanbul Şehri İmarına Tahsisine Dair Kanun‟un (3333) kabulü.

3 Haziran 1938 3424 sayılı yasa ile katma bütçeli Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü'nün kuruluĢu.

22 Haziran 1938

Merkezi Macaristan'da bulunan Ganz Elektrik Şirketi'nin (Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi) Nafia Vekaletine devredilmesi.

22 Haziran 1938

3480 sayılı İstanbul Elektrik Şirketi Tesisatının Satın Alınmasına Dair Mukavelenamenin Tasdiki Hakkında Kanun‟un ve 3481 sayılı İstanbul Elektrik İşleri Umum Müdürlüğünün Teşkilat ve İşletmesine Dair Kanun‟un çıkarılması.

15 Aralık 1938 Henri Prost'un 'Eminönü, Balıkhane ve Hal' adlı çalıĢmasının yayınlanması.

1938 Şehir Hatları‟nın Denizbank tarafından iĢletilmesi.

1938 İstanbul Tramvay Şirketi'nin son iĢletme yılı.

1938 Ġstanbul'da çalıĢtırılan ilk otobüsler olan 4 adet Renault-Scania'nın iĢletmeden kaldırılıĢı.

1938 Ġstanbul Boğaz trafiğini düzenleyen Montreux (Montrö) SözleĢmesi‟nin imzalanması.

1938 Ġstanbul Eminönü-MısırçarĢısı'nın restorasyonunun yapılması.

1938

Ġstanbul Valisi ve Belediye BaĢkanı Lütfi Kırdar‟ın, Aksaray-Yenikapı-Saraçhane-Unkapanı arasına tramvay yoluna seçenek 50 m. geniĢliğinde yol yaptırması (1949 yılında bitirilmiĢtir).

1939 Şehir Hatları‟nın Devlet Denizyolları ve Limanları Umum Müdürlüğü tarafından iĢletilmesi.

1939

Ġstanbul'da deniz taĢımacılığı yapan Akay İşletmesi Marmara Hatları‟nın Devlet Denizyolları ve Limanları Umum Müdürlüğü‟ne devri.

1939

Prof. Henri Prost'un hazırladığı İstanbul Nazım Planı‟nın onaylanarak yürürlüğe girmesi (5 yıllık üç dönem, 15 yıllık uygulama planı).

ĠETT Doğuyor

1939 Ġstanbul' da elektrik üretim ve dağıtım iĢinin ĠETT' ye devri.

1 Ocak 1939

SOFĠNA ġirketi ile Cumhuriyet Hükümeti arasında sözleĢme gereği (Tramvay ve Tünel Şirketi‟ne ait) „asıl ve ikinci derecede bütün imtiyaz hakları ve menfaatlerin‟ hükümete devredilmesi.

1 Ocak 1939 İstanbul Tramvay Şirketi‟nin ĠETT'ye bağlanma geçiĢ süresi için geçerli geçici bilet tipi uygulaması.

8 Şubat 1939

İstanbul Tramvay Şirketi ve Tünel Şirketi' nin (SOFĠNA) Nafia Vekaletine, (Vekil: Ali Çetinkaya) devri ile ilgili devir sözleĢmesinin imzalanması.

1 Mart 1939

İstanbul Tramvay Şirketi ile Tünel Şirketi‟nin bütün tesisat ve malları, tüm hukuk ve vecibeleri ile birlikte 13 senede ödenmek üzere 1,589,000.- TL karĢılığında hükümete devredilmesi. Cumhuriyet Gazetesi'nin ilk sayfadan ana haber baĢlığı:"Tramvay ve Tünel teslim alındı".

12 Haziran 1939

3642 sayılı İstanbul Tramvay Şirketi İmtiyaz ile Tesisatının Satın Alınmasına Dair 7 Şubat 1939 Tarihli Mukavelename ve Buna Musaddık Kanun‟un çıkarılarak Ġstanbul Tramvay ĠĢletmesi' nin Ġstanbul Belediyesi' ne devri.

12 Haziran 1939

3643 sayılı İstanbul Tünel Şirketi İmtiyaz ile Tesisatının Satın Alınmasına Dair 8 Şubat 1939 Tarihli Mukavelename ve Buna Musaddık Kanun ile tünel tesisatının tüm haklarıyla birlikte

175.000 Türk Lirasına hükümete devri.

16 Haziran 1939

3645 sayılı yasa ile (İstanbul Elektrik, Tramvay ve Tünel İdareleri Teşkilat ve Tesisatının İstanbul Belediyesine Devrine Dair Kanun) Tünel ve Tramvay ġirketlerinin Mecliste (TBMM) kabul edilerek İETT İşletmeleri Umum Müdürlüğü' ne bağlanması.

21 Haziran 1939

Tünel ve Tramvay Şirketi‟nin Cumhuriyet Hükümeti tarafından satın alma mukavelesinin onaylanması.

23 Haziran 1939

Tünel ve Tramvay ġirketlerinin Ġstanbul Belediyesi‟ne devrine dair kanunun Resmi Gazetede yayınlanması.

30 Haziran 1939

Denizbank'ın feshedilmesi.

1 Temmuz 1939 Devlet Denizyolları ĠĢletmesi'nin 3633 sayılı yasayla kurulması.

28 temmuz 1939

Demiryolunun doğuda AĢkale‟ye ulaĢması.

6 Kasım 1939 Henri Prost'un Anadolu Sahili Planını İzah Eden Rapor adlı çalıĢmasının Ġstanbul Belediyesince yayımlanması.

1939 ĠETT'nin devraldığı ve arızalı 4 adet Renault Scania otobüsün onarılarak servise verilmesi (motor değiĢikliği, filo no:1)

1939 Kayseri Uçak Fabrikası‟nda uçak üretim, bakım ve revizyon hakkının tümüyle Türk Hava Kuvvetleri‟ne devredilmesi.

Ufukta Yeni Bir SavaĢ

1 Haziran1940

Ġngiliz AEC Firmasından pazarlık yöntemiyle, 35 otobüs alımı sözleĢmesi (Ġngiltere'nin savaĢa girmesi nedeniyle gerçekleĢmemiĢtir).

1940 THK Etimesgut Uçak Fabrikası‟nın kurulması.

11 Nisan 1941

Yüksek Müh. H.Baykal'ın etüdüne dayalı Henri Prost'un 'Boğaziçi Anadolu Sahilinin 1/2000 Mikyaslı Nazım Planını İzah Eden Rapordur' çalıĢmasının Ġstanbul Belediyesi‟nce yayınlanması.

24 Nisan1941 İlk modern dizel motorlu otobüs üretimi.

16 Temmuz 1941

Ġstanbul Belediyesi‟ne devredilen Haliç Vapur İşletmesi‟nin Devlet Denizyolları ve Limanları Umum Müdürlüğü‟ne bağlanması.

20 Ağustos 1941

Tünel seferlerinin malzeme sağlanmasında güçlük nedeniyle (ABD'den sipariĢ edilenkaĢının gecikmesi) durdurulması.

17 Ağustos 1941

YeĢilköy Havacılık Tesisleri‟nin törenle açılması.

23 Ağustos 1941

23 adet White Marka otobüsün ABD' den sipariĢ edilmesi.

6 Aralık 1941 KayıĢ temini üzerine Tünel seferlerine yeniden baĢlatılması.

1941 Sivas Divriği'de Gök Uçuş Okulu'nun kurulması.

1941 Yüksek Mühendis Mektebi‟nin Yüksek Mühendis Okulu adıyla Milli Eğitim Bakanlığına bağlanması.

1942

Hükümetin (Ticaret Odası) Ġsveç' ten ithal ettiği Scania-Vabis Marka benzinli kamyonlardan 15' inin otobüse dönüĢtürülerek (kamyon Ģasileri ĠETT karoseri atölyesinde otobüse dönüĢtürülerek), ĠETT' ye verilmesi.

1942 Türkiye'de Varlık Vergisi uygulaması.

1942 Ġstanbul'un Fen ve Edebiyat Fakülteleri‟nin bulunduğu Laleli'deki binanın yanması.

2 Şubat 1942 Henri Prost'un ' Sirkeci-Ayasofya Mıntakası İmar ve Islah Şekli' adlı çalıĢmasının Ġstanbul Belediyesince yayınlanması.

27 Şubat 1942

ABD'den alınan White Marka otobüslerden 9 adedinin parçalı (demonte) olarak sandıklarla yüklendiği geminin ABD'den hareket etmesi.

30 Haziran 1942

ABD'den otobüs getiren vapurun yükünü sözleĢmeye aykırı olarak Ġskenderiye Limanı‟na indirmesi.

30 Ekim 1942 Taksim-Beşiktaş Hattında çalıĢan Renault-Scania otobüslerin seferlerine son verilmesi ve araçların hurdaya ayrılması.

16 Aralık 1942

4325 sayılı KuruluĢ Kanunu ile yasal statüsü belirlenen ve ismi "Ankara Elektrik ve Havagazı İşletme Müessesesi " olarak tescil edilen EGO‟nun kuruluĢu.

8 Şubat 1943 Ġskenderiye'ye boĢaltılmıĢ otobüs malzemelerinin Türkiye'ye getirilmesi.

18 Şubat 1943 Ġzmit Körfez Hattı‟nın (denizyolları) açılması.

3 Nisan 1943 Karoseri ve koltukları tramvaylardan tamamlanan Scania Vabis kamyonların otobüs olarak hizmete verilmesi.

Nisan 1943

ABD' den sipariĢ edilen otobüslerden 9 adedinin (Gazoilli White) montajının yapılarak, hizmete verilmesi (6-22 arası çift filo numarasıyla Taksim-Bakırköy Ekspres Hattında, krem üzerine

kırmızı bant renkle).

6 Temmuz 1943

Saat 14.15' de Galata' ya inen 2 nolu vagonunun kablosunun (yassı çelik halat) kopması sonucu, 1 görevlinin (Ali Özmen adlı istasyon Ģefi) ölümü ve 20 yolcunun yaralanması ile sonuçlanan tünel kazası (Vali ve Ġstanbul Beledi BaĢkanı Lütfi Kırdar, ĠETT Umum Müdürü Hulki Erdem).

1943 Ġstanbul Dolmabahçe'de Ġnönü Stadyumu‟nun mimar Vietti Violi'ye yaptırılması.

1943 Ġstanbul Belediyesinin Cumhuriyetin 20. yılı dolayısıyla Güzelleşen İstanbul adlı kitabı yayımlaması.

1943 4427 sayılı yasa ile yol vergisinin iki katına çıkarılması.

1943 Ġstanbul için 10 yıllık yeni bir imar planı kabul edilmesi.

7 Temmuz 1943 Tünel seferlerine ara verilmesi.

27 Temmuz 1943

Eshot Genel Müdürlüğü‟nün, İzmir Tramvay ve Elektrik Türk Anonim Şirketi imtiyazı ile tesisatın alınmasına dair anlaĢmanın onayı ve bu KuruluĢun iĢletilmesi hakkındaki 27.07.1943 tarih ve 4483 sayılı Yasanın 5. Maddesi ile, İzmir Suları Türk Anonim Şirketi‟nin satın alınmasına ve devrine dair, 05.06.1947 gün ve 4583 sayılı Yasanın 6. maddesi hükümleri gereğince, bu gibi kuruluĢlar için genel bir ĠĢletme Yasası çıkıncaya kadar, katma bütçeli bir idare Ģeklinde yönetilmek üzere, İzmir Belediyesi’ne bağlı bir işletme olarak kurulması.

15 Ekim 1943 Tünel seferlerinin yeniden baĢlatılması.

1 Şubat 1944 Devlet Denizyolları ve Limanları Umum Müdürlüğü‟nün 4517 sayılı yasa ile kurulması.

1 Haziran 1944 Ankara Otobüs İdaresi'nin Belediye bünyesinde Ankara Otobüs İşletmesi İdaresi adlı katma bütçeli kuruluĢa dönüĢtürülmesi.

1944 Ġsveç' ten 5 adet sağdan direksiyonlu Scania-Vabis marka otobüs alınması.

1944 Gazi Orman Çiftliği‟nde THK Uçak Motoru Fabrikası‟nın kurulması.

1944 Ġstanbul'da BeĢiktaĢ'ta kurulan uçak fabrikasında yolcu uçağı yapımına baĢlanması ve yurtdıĢına ihraç edilmesi.

1944 Milli Eğitim bakanlığına bağlı Yüksek Mühendis Okulu'nun İstanbul Teknik Üniversitesi'ne dönüĢtürülmesi.

1945

ġubat ayından baĢlayarak Tünel'in Avrupa‟daki savaĢ koĢullarına bağlı olarak, saat 10.00-16.00 arası seferlerinin iptal edilmesi.

1945

Ġstanbul' da özel Ģirketlerce Yedikule, Kurbağalıdere Havagazı Fabrikaları‟nda yapılan havagazı üretimi ve dağıtım iĢinin 4762 sayılı yasa ile ĠETT' ye devri.

1945

Özel Şirketi Hayriye Vapur İşletmesi‟nin 94 yıl sonra tüm tesisleriyle birlikte Münakalat Vekaleti; Devlet Denizyolları ve Limanları Umum Müdürlüğü‟ne devri.

1945 Şehir Hatları‟na ait 55 gemi (Günlük yolculuk sayısı: Haliç:21.600, Boğaziçi:46.000, Marmara: 55.000).

1945

Ġstanbul Yakası Tramvay günlük yolculuk sayısı: 275.200, Anadolu Tramvayları günlük yolculuk sayısı: 39.500, Tünel günlük yolculuk sayısı: 27.600.

1945 Ġstanbul nüfus sayımı: 903.728 kiĢi.

3 Mart 1945 Tünel seferlerinin kısıtlanması.

2 Mayıs 1945 1944 yılında alınan Scanıa-Vabis marka otobüslerin hizmete verilmesi.

1 Haziran 1945 Vagonları çeken kayıĢların risk taĢıması nedeniyle Tünel seferlerinin durdurulması.

25 Haziran 1945

4768 sayılı, Elektrik İşletme Müesseseleri Hakkında Kanun'un çıkarılması.

20 Haziran 1945

4762 sayılı İstanbul Havagazı ve Elektrik ve Teşebbüsat-ı Sinaiye Türk Anonim Şirketi'ni Satın Alma Sözleşmesinin Onanmasına ve İstanbul Elektrik, Tramvay ve Tünel İşletmeleri İdaresi'ne Devrine Dair Kanun'un çıkarılması.

26 Haziran 1945

Malzeme sağlanması üzerine tünel seferlerinin yeniden baĢlatılması.

28 Aralık 1945

Tünel seferlerinin malzeme (kayıĢ) yokluğuna bağlı olarak saat 12.00-1400 ile 16.00-20.00 saatleri arasında yapılacak biçimde kısıtlanması.

SavaĢ Ertesi Yeni ArayıĢlar

1946

Üsküdar ve Havalisi Halk Tramvayları Şirketi' nce otobüs iĢletmeciliğine geçilmesi [Ġlk otobüs hatları: Kadıköy-Caddebostan(2 otobüs), Kadıköy-Suadiye(2 otobüs), Üsküdar-

Kısıklı(2 otobüs)].

1946 6 adet Ford Marka otobüs satın alınması ve 32 filo mevcudundan 3 otobüsün hurdaya ayrılması.

28 Ocak 1946

Malzemesizlik nedeniyle (kayış yokluğu) Tünel seferlerinin iptal edilmesi (Tünelin eksikliğini gidermek üzere Karaköy-Taksim arasına 6 Tramvay vagonu tahsis edilmiĢtir).

12 Temmuz 1946

KayıĢın gelmesi üzerine Tünel seferlerinin yeniden baĢlatılması.

10 Temmuz 1946

Üsküdar ve Havalisi Tramvay Şirketi‟nce Kadıköy-Caddebostan, Kadıköy-Suadiye otobüs hatlarının kurulması (toplam 4 otobüs, renk: metalik gri).

19 Temmuz 1946

Üsküdar ve Havalisi Tramvay Şirketi‟nce Üsküdar-Kısıklı otobüs hattının kurulması (1 otobüs).

12 Ekim 1946 Ankara Otobüs garajında çıkan yangında 18 otobüsün iĢe yaramaz hale gelmesi.

17 Ekim 1946

Anadolu Yakası Otobüs İşletmesi' nin kaldırılarak, 5 otobüsün Bakanlar Kurulu kararı ile, depo yangınında otobüsleri yanan (23 otobüs) Ankara Belediyesi' ne gönderilmesi.

3 Kasım 1946 Birleşmiş Milletler Örgütü'ne bağlı, merkezi Paris'te Eğitim, Bilim ve Kültür Kolu olan UNESCO'nun kuruluĢu.

1947 Üsküdar ve Havalisi Halk Tramvayları Şirketi' nin 16 otobüslük yeni bir filo oluĢturması.

1947 Şişli Tramvay Deposu‟nun yanında 80 otobüs kapasiteli Şişli Otobüs Garajı‟nın yapılması.

1947 Filoya 4 adet Scania-Vabis Marka otobüs katılması, 2 adet Gazoille-White Marka otobüsün filodan düĢürülmesi.

1947 Devlet Hava Yolları‟nın Ankara-Ġstanbul-Atina seferleri ile ilk yurtdıĢına açılıĢı. Yıl içinde Londra uçuĢlarına da baĢlanmıĢtır.

1947

Türkiyenin ABD Marshall Planı içine alınması (Korumacı önlemlerin ve devlet müdahalelerinin kaldırılması, KĠT'lerin tasfiyesi, tarıma dayalı ve iç pazara dönük, kendine bağımlı ekonomi modeli).

Troleybüs Türkiye‟de

1 Haziran 1947 Ankara'da 10 km. hava hattı yapılarak 10 adet troleybüsle, troleybüs iĢletmeciliğine geçilmesi.

25 Ekim 1948 5.763 m2 alana sahip 80 otobüs kapasiteli Şişli Garajı ve Atölyelerinin hizmete alınması.

1948 Filoya 40 adet Scania-Vabis Marka otobüs eklenmesi.

1948 Uluslararası Mimarlar Birliği'nin (UIA) kuruluĢu.

1948 Londra‟nın ulaşım işletmesi London Transport‟un kuruluşu.

1948

Amerikan Yol Heyeti‟nce Türkiye için hazırlanan Hill Raporu önerisi: “Ulaşımda artık karayollarına geçilmelidir. Bunun için de Ulaştırma bakanlığı’na bağlı olmayan, karar ve uygulama erkine sahip bir genel müdürlük oluşturulmalıdır…”

1948 Ġzmir'e gelen ünlü Fransız mimar Le Corbusier'nin, Ġzmir için bir kentsel gelişme planı hazırlaması.

1948 Ġstanbul Fındıklı'daki Güzel Sanatlar Akademi‟sinin yanması.

1949

Amerikan Yol Heyeti'nce hazırlanan; Türkiye‟de demiryolları yerine karayoluna öncelik verilebilmesi için, UlaĢtırma Bakanlığı‟na değil Bayındırlık Bakanlığına bağlı bir teşkilatlanma öneren ve 2 yıl sonra Karayolları Genel Müdürlüğü Kuruluşu Hakkında Kanun'un çıkarılmasına ve oluĢturulan genel müdürlüğün Bayındırlık Bakanlığına bağlanmasına yol açan Hilts Raporu'nun yayınlanması.

1949 Filodan 2 adet Scania-Vabis ile 3 adet Ford marka otobüsün düĢürülmesi.

15 Temmuz 1949

Kartal-Yalova arasında araba vapuru çalıĢtırılması.

1950 Ġstanbul nazım plan ve detayları için Prof. Hans Högg'ün çalıĢmaları (1950-1960).

1950 1 adet Scania-Vabis marka otobüsün filodan düĢürülmesi (filo=68 otobüs).

1950 Ġsveç Stockholm Metrosunun açılması.

1950 Kayseri'deki uçak fabrikasının Kayseri Hava İkmal ve Bakım Merkezi'ne dönüĢtürülmesi.

1950 THK'nın araĢtırma ünitelerinden Ankara Hava Tüneli'nin (AHT) açılması (1956'da Genelkurmay'a devredildi).

1950 Sirkeci-Karaköy araba vapuru hattının açılması.

1950

Metin Pusat tarafından hazırlanan boğaz tünel geçişi projesinin ĠTÜ ve Belediye temsilcilerinden oluĢan bir grup tarafından reddedilmesi.

1950 Ġstanbul plancısı Henri Prost'un görevine son verilmesi.

1 Ocak 1950

1949 tarih 5363 sayılı yasanın 3. maddesine dayanarak Ankara Belediye Meclisi kararıyla Otobüs İşletme İdaresi‟nin Elekrik ve Havagazı Şirketi‟yle birleĢtirilmesi ve yeni kurumun Ankara Elektrik, Havagazı ve Otobüs İşletme Müessesesi olarak adlandırılması.

Elveda Demiryolu HoĢ geldin Karayolu

11 Şubat 1950

5539 sayılı Karayolları Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun‟un çıkarılması ve Karayolları Umum Müdürlüğü‟nün oluĢturulması.

10 Nisan 1950 Sirkeci-Karaköy arasında araba vapuru seferlerinin baĢlatılması.

1951 Ġstanbul Nazım Planı (Prost) için 'Revizyon Komitesi' çalıĢma ve önerileri (1952 yılına kadar çalıĢtı).

1951 İstanbul Kalkınma Kongresi‟nin yapılması.

1951

Ġstanbul için Hollanda NEDECO Firması‟na metro fizibilite etüdü yaptırma kararı üzerine, İstanbul Şehrinin Merkezindeki Seyrüsefer Meselesi adlı Hollanda Teknik Danışmanlık Bürosu‟nun (NEDECO) metro önerisi içeren rapor hazırlaması (Prost Planı esas alınmıĢtır).

1951 Kağıthane-Kemerburgaz-Ağaçlı-Çiftalan demiryolu hattının (Karadeniz Sahra Hattı) kaldırılması.

1951 ĠETT filosuna 50 adet B. Bussing marka otobüs eklenmesi ve 4 adet Scania-Vabis otobüsün filodan düĢürülmesi.

1951

Fahrettin Kerim Gökay tarafından 1950'de Fransa'dan getirtilen ölçüm aletleriyle oluĢturulan ĠETT Psikoteknik Laboratuvarı‟nın açılması.

2 Temmuz 1951 5805 sayılı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu kuruluĢ yasasının çıkarılması.

10 Ağustos 1951

5842 sayılı yasa ile Denizcilik Bankası TAO'nın (Holding Ģirketi olarak) kurulması.

18 Şubat 1952 Türkiye‟nin NATO‟ya resmen giriĢi.

1 Mart 1952

Denizcilik Bankası TAO'nın bünyesinde Şehir Hatları ĠĢletmesiyle birlikte 5842 sayılı yasa ile iktisadi devlet teşekkülü olarak kurulması.

1952 ġehir Hatları‟nın Denizcilik Bankası TAO tarafından iĢletilmesi.

1952 Adalar ve Yalova'ya ekspres vapur seferlerinin baĢlaması.

1952 ĠETT Filoya 50 adet B.Bussing marka otobüs eklenmesi ve 8 adet Scania-Vabis otobüsün filodan düĢürülmesi.

1952 Uçak fabrikasının MKEK'e devredilmesi.

1952

Revizyon Komisyonu önerisine uygun olarak oluĢturulan MüĢavirler Heyeti'nce Beyoğlu Ciheti Nazım Planı (1/5000) ve Sanayi Bölgeleri Planı (1/10000) yapılması.

1952

Societe Generale de Traction et d'Explanations (SGTE) adlı Fransız grubunca Mecidiyeköy-Taksim-Beyazıt arasında 12 istasyonlu ve tahmini maliyeti 160 bin dolar tutan 1. metro önerisi (kaynak bulunamamıĢtır).

5 Aralık 1952 Londra'da hava kirlenmesinden kaynaklanan yoğun sis nedeniyle 'hava kirliliğine karşı savaş' başlatılması.

1953 Henri Prost'la 'İstanbul'un Mukadderatını Ellerinde Tutanlar' baĢlıklı Aslan Tufan tarafından gerçekleĢtirilen söyleĢi.

1953

Üsküdar ve Havalisi Halk Tramvayları Şirketi‟nin elektriği kesildiğinden ilk parti Büssing (1951-52 model) otobüslerin geçici olarak Anadolu Yakasında çalıĢtırılması.

1953 TCDD ĠĢletmesinin kuruluĢu.

1953

Ġstanbul nazım planı için 'Müşavirler Heyeti'nin (ĠTÜ+DGSA) çalıĢma ve önerileri (1953-1956): Beyoğlu Planı (1/5000-1/500); İstanbul Sanayi Planı (1/10000); Boğaz Köyleri Planı (1/2000).

Raylar Sökülürken: Biten Tarih Mi, Yoksa?

1953 Kağıthane-Kemerburgaz-Ağaçlı-Çiftalan Demiryolu Hattının bir sonraki yılda bitirilen sökümü.

1953 Ġstanbul Üsküdar ġemsi PaĢa Rıhtımı yapımının tamamlanması.

1953 YeĢilköy (Atatürk) Hava Limanı‟nın geniĢletilmesi.

1953 2 adet Scania-Vabis otobüsün ĠETT filosundan düĢürülmesi.

1953 22 km. lik Ġstanbul Çevre Yolunun (E5) yapımına baĢlanması.

1953

Paris Taşıt İşletmeleri (RATP) Müdürü Prof. Langevine' in ĠTÜ ile birlikte Ġstanbul kentiçi ulaĢım problemlerini incelemek üzere davet edilmesi ve İstanbul Yolcu Nakliyat İşleri Etüdü Raporu‟nun yayınlanması.

1953 HaydarpaĢa Limanı‟nın geniĢletilmesi.

1953

Tophane Salıpazarı rıhtım ve antrepolarının yapımı (1960 yılında bitirilmiĢtir).

1 Ağustos 1953

Tünel tramvay hattının iĢletmeden kaldırılması (Bunu Taksim-Eminönü, Kadıköy-Moda, Kadıköy-Bostancı hatları izler).

1 Ağustos 1953 Törenle, Yeşilköy Hava Meydanı tesislerinin hizmete açılması.

1954

1580 sayılı yasayla oluĢturulan BirleĢik Ġdarenin (Valilik+Belediye) 6349 sayılı kanunla tekrar ayrılması, Ġstanbul Belediyesinin ilçelere göre 14 ġube Müdürlüğü‟ne bölünmesi).

1954 Ġstanbul KapalıçarĢı yangınında 1.500 dükkanın yanması.

1954

Societe Generale de Traction et d'Explanations adlı Fransız grubunca Mecidiyeköy-Taksim-Yenikapı arasında 2. metro önerisi.

1954

Fransa Paris Ulaşım İşletmesi‟nin (RATP) desteği ile Fransız SGTE firmasına Prof. Langevine' in yönetiminde, Ġstanbul için Bayındırlık Bakanlığı‟nca onaylanmıĢ metro etüdünün baĢlatılması.

Ġstanbul‟u Kim Planlasın?

1954

DanıĢman olarak çağırılan kent planlamacısı Ġngiliz Sir Patrick Abercombie raporu: 'İstanbul planlaması bir yabancı tarafından yönlendirilemez'.

12 Mayıs 1954 Ġstanbul Belediyesi‟nce, sigara izmaritini sokağa atanlardan 25 Lira ceza alınması kararı.

1954

ĠETT Filosuna 50 adet K.Bussing marka otobüs eklenmesi ve 1 adet Scania-Vabis otobüsün filodan düĢürülmesi (filo=196 otobüs).

1954

Hava frenli ve otomatik kapılı elektrikli tramvayların bir benzerinin ĠETT atölyelerinde yerli malzeme ve iĢçilikle yapılması.

1954 Ġstanbul'da beton asfalt yol yapımına baĢlanması.

1954 Karaköy Galata Köprüsü‟nün onarımı.

Paratransit UlaĢım: DolmuĢçuluk

1954 Aralık ayında Ġstanbul Belediyesinin Dolmuşçuluğu resmen tanıyarak ilk tarifeyi kabul etmesi (toplam 155 dolmuĢ hattı).

1954 Kanada Toronto Metrosunun açılması.

1954 Ġzmir'de tramvayların iĢletmeden kaldırılması.

1954 DP tarafından Ġstanbul'un sorunlarını ele alan bir dizi toplantının İstanbul Ticaret Odası‟nda gerçekleĢtirilmesi.

1954 Uçak Motoru Fabrikası‟nın (Ankara) MKEK'e devredilmesi.

1954 UlaĢtırma Bakanlığı bünyesinde Sivil Havacılık Dairesi Başkanlığı'nın kurulması.

1954 Tapu yasasında yapılan değiĢiklikle kat mülkiyetine olanak sağlanması.

1954 Royal George Bridge Company'nin kendi isteğiyle Boğaz Köprüsü hazırlık çalıĢmaları baĢlatması.

1954 6235 sayılı yasayla Türk Mühendis ve Mimarlar Birliği'nin (TMMOB) kuruluĢu.

1954 Mimarlar Odası'nın kuruluĢu.

1954

Karayolları Genel Müdürlüğü‟nün Boğaz Köprüsü için bir fizibilite raporu hazırlamak üzere ABD mali katkısı sağlanarak, De Leuw Cather and Co. ile sözleĢme imzalaması ve Anadoluhisarı'nda sondaj çalıĢmalarını baĢlatması.

16 Ekim 1954 Nafia Vekaletince 1928'de kurulan Üsküdar-Kadıköy ve Havalisi Halk Tramvayları Şirketi'ne el konulması.

11 Kasım 1954 Anadolu Yakası Üsküdar-Kadıköy ve Havalisi Tramvay Şirketi' nin genel kurulunda fesih kararı ve belediyeye devri.

13 Şubat 1955 Deniz dolmuĢ motorları ile Ġstanbul Belediyesi arasında denetim protokolü imzalanması.

16 Mart 1955 Anadolu Yakası Üsküdar ve Havalisi Tramvay İşletmesi' nin tüm tesisleriyle birlikte Belediye Meclisi kararıyla ĠETT' ye devri.

6/7 Eylül Olaylarının Görgü Tanığı: Tramvay

7 Eylül 1955 6/7 Eylül Olayları: Ġstanbul'da azınlıklara yönelik yağmalama olaylarının tramvay ulaĢımını engellemesi.

1955 ĠETT Filosuna 4 adet Latille ve 1 adet Causson Marka otobüs eklenmesi (filo=201 otobüs).

1955 80 otobüs kapasiteli ĠETT Topkapı Otobüs Garajı‟nın hizmete açılması.

1955 Sirkeci-Halkalı Banliyö Hattı‟nın elektrifikasyonu (27.6 km).

Uçak Mı, Traktör Mü?

1955 MKEK'e devredilen Uçak Motor Fabrikası‟nın traktör üretimine baĢlaması (Daha sonra Türk Traktör Fabrikası).

1955 Ġstanbul Hilton Oteli‟nin Beyoğlu Taksim Bölgesi‟nde hizmete girmesi.

4 Aralık 1955 Sirkeci-Soğuksu arasında Türkiye‟de ilk elektrikli tren seferinin baĢlaması.

1 Mart 1956 Türk Hava Yolları AO' nın faaliyete geçmesi.

Mayıs 56 DanıĢman firmanın hazırladığı İstanbul Boğazı Köprüsü ve Bağlantı Yolları Sistemi adlı raporun hazırlanması.

1956 Ġlk yerli vapurların İstinye Tersanesi'nde yapılarak hizmete verilmesi (ikincisi 1958 yılında hizmete girmiĢtir).

1956 Karayolları Genel Müdürlüğü' nden 11 adet Mercedes Benz Marka otobüsün ĠETT' ce devir alınması.

1956 Sirkeci-Halkalı Banliyö Hattının sinyalizasyonunun tamamlanması.

1956 ĠETT Filosuna 98 adet Scoda ve 1 adet Ikarus Marka otobüs eklenmesi ve 8 adet Scania-Vabisin filodan düĢürülmesi.

Troleybüs Ġstanbul‟da

1956 Ġtalya Ansaldo San Giorgio Firması‟ndan ilk troleybüs sipariĢi.

1956 Fransız SGTE firmasına metro projesi yaptırılması.

1956 6785 sayılı yeni İmar Yasası‟nın çıkarılması.

1956 6830 sayılı yeni İstimlak Yasası‟nın çıkarılması.

1956

Ġstanbul'da imar seferberliği. BaĢbakan Adnan Menderes:"İstanbulu bir kere daha fethedeceğiz". Amaç: 1)Trafiği rahatlatmak, 2)Kenti güzelleştirmek, 3) Cami ve dini yapıların restorasyonu”.

1956

Alman profesör Högg'un bir revizyon imar planıyla Ortaköy-Beylerbeyi arasında bir köprü ve kentiçi yol ağırlıklı ulaĢım sistemi önerisi.

1956 EĢref ġefik'in İstanbul Belediye Mecmua'sına yazdığı yazıdan: "Şehir yollarının en kısası en az tıkananıdır".

1956 ABD Firmasınca, Boğaz Köprüsü yapılabilirlik etüdü gerçekleĢtirilmesi.

1956 Tramvayların Galata Köprüsü‟nden geçiĢlerinin sona erdirilmesi.

1956 Ġstanbul Belediyesi sınırlarının geniĢletilmesi.

1956

5656 sayılı yasa ile belediyelerin konut yapımındaki görev alanlarının geniĢletilmesi ve konut finansmanına yardımcı olmak üzere Emlak Bankası‟nın programlarında değiĢiklik yapılması.

1956 Mimar Sedat hakkı Eldem'in Beyazıt Meydanı için proje hazırlaması.

1 Ekim 1965

32 sayfa (2 forma), kapak sayfaları renkli, içi siyah beyaz, 100 KrĢ (1 Lira) bedeli olan İETT Dergisi‟nin, „İETT'nin bir evvelki ay gerçekleştirdiği faaliyetleri (Elektrik, havagazı, tramvay, tünel ve otobüs bazında) halkın bilgilendirilmesi amacıyla‟ yayımlanmaya baĢlaması. (Açılan, iptal edilen, güzergâhları veya numaraları değiĢtirilen hatlar, yeni otobüs alımları, plantonluk bilgileri, tramvay Ģebekelerindeki değiĢimler, ücretler vb. çeĢitli bilgilerle donatılan derginin diğer sayfaları da dünyadan ulaĢım, elektrik, havagazı hizmetlerinin anlatıldığı konularla doldurulmaktaydı. Yayını 3 yıl süren dergi, 35-36 sayı kadar çıktıktan sonra, 1960 yılında yayın hayatına son veriyor).

Ġstanbul‟u Yeniden Fethetmek (!)

1956

BaĢbakan Adnan Menderes'in trafiği rahatlatma operasyonu çerçevesinde tarihi doku zararına, yolları 30-50 m. geniĢletmesi ve yeni yollar açtırması : Millet Caddesi, Ordu Caddesi, Vatan Caddesi, Londra Asfaltı, BeĢiktaĢ, Yıldız, Zincirlikuyu Asfaltı, Hacıosman Bayırı, Bağdat Caddesi, HaydarpaĢa.

26 Şubat 1957 Adnan Menderes: "İstanbul'un imarı mevzuu adeta bir zafer alayının hikayesidir. İstanbul'u bir kere daha fethedeceğiz".

Mart 1957 Vilayet ve belediyelerin birbirinden ayrılması.

1 Haziran 1957

Ġmar çalıĢmaları nedeniyle BaĢbakan Adnan Menderes'e Ġstanbul Belediye Meclisi tarafından 'İstanbul Fahri Belediye Reisi' ünvanı verilmesi. Adnan Menderes:" Aksaray'dan bakınca Topkapı'yı göreceğim".

11 Haziran 1957

4483 ve 4583 sayılı devir Yasalarının 5. ve 6. Maddeleri ile 1322 sayılı Yasaya dayanılarak, 11.06.1957 tarih ve 9630 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren İZMİR ELEKTRİK, SU, HAVAGAZI, OTOBÜS ve TROLEYBÜS Genel Müdürlüğü TeĢkilat ve Vazifeleri hakkındaki yönetmeliğin yayımlanması.

1957

Kent planlamacı Högg'ün köprü için en uygun yer olarak Ortaköy-Beylerbeyi arasını, Prost'un ise bir ucu Arnavutköy'de olan bir tünel önermesi.

1957 Boğaz köprüsü kontrollük ve yapım sözleĢmesinin Amerikan firması Steinmann ile imzalanması.

1957 ĠETT filosuna 200 adet Scoda Marka otobüs eklenmesi ve 14 adet Scania-Vabis otobüsün filodan düĢürülmesi.

1957

Cahide Sonku‟nun yaptığı, baĢrolünde Zeki Müren‟in oynadığı ve tramvay ve tramvaya iliĢkin jargonu öne çıkaran YeĢilçam filmi: Berduş.

1957

Ġstanbul imar operasyonunu yönlendirmek ve kentin tümü için bir öneri geliĢtirmek üzere Almanya'dan planlama uzmanı Högg'ün çağrılması.

1957 ĠETT filosundaki Latille Floirat Marka otobüslerin turistik gezi amaçlı kullanılmaları.

1957 Fransız SGTE firmasının, metronun Mecidiyeköy-Karaköy bölümü için teklif vermesi.

1957 İETT Topkapı Garajı‟nın hizmete açılması.

1957 Beyazıt-Topkapı-Aksaray caddesinin geniĢletilmesi.

1957 Sirkeci-Haydarpaşa demiryolu ferisinin (ferryboat) hizmete girmesi.

1957 Türkiye'de yapılan motorlu vapurların Ģehir içi hatlarda devreye sokulması.

1957

Ġstanbul'da yıkımlar kapsamında Beyazıt'da meydan seviyesinin altında yollar bağlanması ve meydandaki ağaçların bir bölümünün kesilmesi.

1958

İller Bankası‟nca K. Han'da Cevat Erbel'in müdürlüğünde İstanbul İmar ve Planlama Müdürlüğü‟nün kurulması ve ünlü Ġtalyan plancısı Luigi Piccinato'nun yönlendiriciliğinde İstanbul Metropoliten Alan Planı hazırlama giriĢimi.

1958 Bayındırlık Bakanlığının ABD Steel Company tarafından yapılan Boğaziçi Köprüsü ve Çevre Yolları Projesi‟ni onaylaması.

1958

Ġstanbul nazım planı için, İller Bankası ve İstanbul İmar ve Planlama Müdürlüğü'nce yapılan ayrıntı çalıĢmalarını ve Ġstanbul çevresini de içeren Prof. Luigi Piccinato'nun önerisi (1958-1961).

1958 Karayolları Genel Müdürlüğü‟nce 15.000 ulaĢım anketi yapılarak İstanbul Trafik Etüdü (o güne değin en kapsamlı) hazırlanması.

1958

ĠETT Filosuna 15 adet Mercedes Benz Marka otobüs eklenmesi ve 24 adet son Scania-Vabis otobüsün filodan düĢürülmesi (filo=480).

1958 Ġstanbul'da ilk Boğaz Köprüsü ve Çevre Yolları Projesi‟nin hükümetçe onaylanması.

1958 Yıkım ekipleri ve greyderlerce Beyazıt çevresindeki Bizans sarayına ait mermer sütunların Aksaray'a doğru sürüklenmesi.

1 Mart 1958 Ġzmit'de Üsküdar adlı Şehir Hatları vapurunun fırtınada batmasıyla çoğu lise öğrencisi 220 kiĢinin yaĢamını yitirmesi.

Eylül 1958

U.I.T.P. : Beynelmilel Nakliyat İdareleri Birliği (Union Internationale des Transports Publics)nin, Müdürler Komitesi‟nin; 8, 9, 10 Eylül 1958 günlerinde ĠETT‟nin konuğu olarak Ġstanbul‟u ziyareti. (Kaynak: İETT Dergisi, s.24)

1959 Sirkeci-Kadıköy arasında araba vapuru seferlerinin baĢlatılması.

1959

ĠETT Filosuna 20 adet K. Bussing, 63 adet Mercedes, 5 adet Magirus ve 1 adet Langia Binanche Marka otobüs eklenmesi ve 1 adet Scoda ile 1 adet B. Bussing Marka otobüsün filodan düĢürülmesi (filo=567).

1959

Fransız L'Electro Entreprise Firması'nca 1968'de yenilenen İstanbul Tüneli‟nin ilk örneğinin İsrail Hayfa kentinde yapılması (1.780 m. uzunluk, 120 m. çift hatlı kısım, 300 m. alt-üst seviye farkı, yukarı istasyonda eğim % 30 ve 4 ara durak).

1959 Fransa-Paris ulaĢım otoritesi STP‟nin kurulması (2000 yılında STIF‟e dönüşecektir).

1959 İETT Levent Garajı' nın hizmete açılması.

1959 Ġstanbul imar seferberliği çerçevesinde 7289 yapının kamulaĢtırılması ve yıkılması.

1959 Portekiz Lizbon Metrosunun açılması.

1959 Uçak Fabrikasında üretimin durdurulması, sadece bakım onarım iĢlerinin yapılması.

2 Şubat 1959 Üsküdar-Bağlarbaşı-Kadıköy otobüs hattının açılması.

1 Temmuz 1959 Kadıköy-Caddebostan otobüs hattının açılması.

18 Ağustos 1959

Kadıköy-Merdivenköy otobüs hattının açılması.

28 Eylül 1959 Kadıköy-Bostancı otobüs hattının açılması.

2 Kasım 1959 Üsküdar-Kadıköy otobüs hattının açılması.

11 Aralık 1959 Kadıköy-Kısıklı-KoĢuyolu otobüs hattının açılması.

Asker Yönetime El koyuyor: Siyaset Kirli Mi?

1960

ĠETT Filosuna 25 adet Magirus Marka otobüs eklenmesi ve 4 adet Latille, 1 adet Langia Binanche, 22 adet Scoda, 26 K. Bussing, 14 B. Bussing Marka otobüsün filodan düĢürülmesi (Filo=525 otobüs).

1960 Ġtalyan Fnamenica Firmasının Ġstanbul'da metro yapımıyla ilgili giriĢimi (sonuçsuz kalmıĢtır).

1960

BaĢbakan Adnan Menderes ve döneminde görev yapan beĢ Ġstanbul Belediye BaĢkanı hakkında istimlaklar sırasında usulsüzlük yaptıkları gerekçesiyle dava açılması.

1960

Ġstanbul Boğazı Kandilli önlerinde 54 denizcinin yanarak ölümüyle sonuçlanan Liberya ve Yugoslav bandıralı tankerlerin çarpıĢması.

1960 Rusya Kiev Metrosunun açılması.

1960

Ġtalyan Luigi Piccinato'nun, İmar ve İskan Bakanlığı'nca onaylanmayan 1/10.000 ölçekli 'Geçit Devri Nazım Planı'nın tamamlanması.

1960

İmar ve İskan Bakanlığı'nın Ġstanbul'da OECD, BM desteği alan, Tuğrul Akçura yürütücülüğünde bir Bölge Planlama Bürosu açması.

1960

Högg'ün Bürosu ve Ġller Bankası Büroları‟nın kaldırılması ve Belediyenin günlük iĢlerini izleyen İmar Müdürlüğü‟nden ayrı bir İmar Planlama Müdürlüğü'nün, Turgut Cansever yönetiminde Ġstanbul Belediyesi bünyesinde kurulması.

1960 Devlet Planlama Teşkilatı'nın (DPT) kurulması.

27 Mayıs 1960 Türkiye'de askeri darbe yapılması.

10 Haziran 1960

27 mayıs hareketini izleyen bocalama döneminden sonra, Bakanlar Kurulu Kararıyla yeni seçimlere kadar Belediye BaĢkanlarının görevine son verilerek, Belediye Kanunu‟nun 94. maddesi uyarınca atama yoluyla baĢkanlar getirilmesi.

1960 27 Mayıs Hükümetinin 'Boğaz Köprüsü Projesi'ni durdurduğunu açıklaması.

1961 Ġstanbul Nazım Planı 'geçit dönemi tedbirleri' hakkında Ģura toplantısı. (Türkiye'de ilk katılımcılık anlayıĢı).

1961

Ġtalya'dan getirtilen Ansaldo San Giorgio Marka 1 adet körüklü troleybüsün Ġstanbul'da Eminönü-Topkapı hattında deneme seferleri yapması.

1961

Yönetmen Ertem Göreç‟in çektiği, Ayhan IĢık ve Türkan ġoray‟ın baĢrollerinde oynadığı, Ayhan IĢık‟ın dürüst ĠETT Otobüs Ģoförünü canlandırdığı YeĢilçam filmi Otobüs Yolcuları.

1961 Adnan Menderes'e verilen İstanbul Fahri Belediye Başkanlığı ünvanının Belediye Encümeni kararıyla geri alınması.

1961 Ġstanbul Anadolu Yakasında banliyö hattının Pendik-Tuzla bölümünün elektrifikasyonu ve çift hat haline getirilmesi.

1961 Ray değiĢtirme nedeniyle Tünelin 9 gün kapatılması

Yerli Otomobil: BaĢlayan ve Biten

1961 1.650.000,-TL brüt bütçe ile DDY atölyelerinde tümüyle yerli üç prototip otomobilin üretilmesi.

1961 Ford Marka minibüslerin Türkiye'de montajına baĢlanması.

Ağustos 61 DPT'nin Karayolu Ulaştırma Araçlarının Yerli İmalatı ile İlgili Çalışmalar Hakkında Ön Etüd baĢlıklı raporunun yayınlanması.

Eylül 61

23 mühendis tarafından tümüyle yerli Devrim adlı otobüsün ilk törenle denenmesinde, benzinin unutulması üzerine denemenin baĢarısızlıkla sonuçlanması.

Ocak 61 Prost'dan esinlenen Tarihi Yarımada İmar Planı‟nın onaylanması (40 rakım ilkesi).

27 Haziran 1961

Troleybüslerin ilk Topkapı-Eminönü Hattında hizmete sunulması.

1961 76 adet troleybüsün teslim alınması.

12 Ağustos 1961

Ġstanbul Yakasında ĠETT ġiĢli Deposu‟ndan çıkarılan 128 numaralı tramvayın arkasına dizilmiĢ 6 tramvayla geçit töreni yaptırılarak, elektrikli tramvayın iĢletmeden kaldırılıĢı. ĠETT Genel Müdürü kurmay albay Orhan Ġlter:"İstanbul’u bir tramvay seyahatiyle tanıyıp sevmiştim".

1962 KayıĢ kopma tehlikesi görüldüğünden Tünelin 7 gün kapatılması.

1962 19 adet troleybüsün teslim alınması.

1962 Doğu Marmara Bölgesi Kent Planlama çalıĢmaları.

Eylül 1962 Türkiyede Chrysler Sanayi AŞ'nin kurulması.

1963 5 adet troleybüsün teslim alınması.

Kalkınma EĢittir Planlama

1963 Türkiyede planlı döneme geçilmesi.

1963 İstanbul'da Otobüs Karoseri Sanayi AŞ'nin kurulması ve Alman Magirus Deutz otobüs montajına baĢlaması.

1963 Turgut Cansever'in, Belediye İmar Planlama Müdürlüğü yöneticiliğinden ayrılması.

1963 Ġstanbul Belediyesinin Tarihi İstanbul Sur içi Yarımadası Bölgeleme Planı çalıĢmaları (1963-1966)

1963 Ġmar ve Ġskan Bakanlığı Bölgesel Planlama Dairesi'nce hazırlanan 'Büyük İstanbul Bölge Planı'.

1963

Bakanlıklararası komisyon ve Ġstanbul Belediyesince birlikte hazırlanan İstanbul Sanayi Sahaları Planlama çalıĢmaları (1963-1966)

1963 Otokar firmasının Ġstanbul'da komple otobüs üretimine (E 6 ve E 113) baĢlaması.

1963 Uçak fabrikasında traktör üretimine baĢlanması.

1963

Belediye yetkililerinin emri ile 1961'de hazırlanmıĢ bulunan Ġstanbul için geçiş dönemi planları ve plan raporlarının yakılması.

1963 Ġstanbul Anadolu yakasında banliyö hattının Tuzla-Gebze bölümünün elektrifikasyonu ve çift hat haline getirilmesi.

1963 Kıbrıs Olaylarının baĢlaması ve Ġstanbul azınlıklarını etkilemesi.

1963 Sovyet Bandıralı geminin Ġstanbul Boğazı Rumelihisarı‟nda tarihi yalıya girmesi.

25 Haziran 1963

Sabah 09.42‟de ĠETT talim otobüsü1954 model Bussing otobüsün Karaköy‟den denize uçması. (3 ĠETT Ģöforu ölmüĢtür).

27 Temmuz 1963

Çıkarılan yasa ile belediye baĢkanlarının seçiminde tek dereceli çoğunluk usulünün getirilmesi.

11 Ekim 1963 Türkiye‟de yerel seçimler yapılması ve Ġstanbul'da HaĢim ĠĢçan'ın seçimle gelen ilk Belediye BaĢkanı olması.

1964 Sovyetler Birliği‟nin Ġstanbul için metro çalıĢmaları.

1964 Chrysler Sanayi Aġ'nin Türkiye‟de üretime geçmesi.

Otomativ Endüstrisinin Parlayan Yıldızı

1964 Otosan‟ın, Ġngiliz Ford ile Anadol Projesi‟ni baĢlatması.

1964 Fransız-Ġtalyan Grubunun (CIMT BaĢkanlığında 5 Fransız, SACOP baĢkanlığında 3 Ġtalyan) Ġstanbul Metrosu teklifi.

1964 İstanbul Suriçi Bölgesi için 1/5000 ölçekli imar planının

onaylanması.

1964 Hazırlanamayan Bölgeleme-Zoning (Ġmar durumu ) planı yerine İstanbul Kat Nizamları Planı'nın yürürlüğe sokulması.

1964

Milli Güvenlik Kurulu isteğiyle Bölge Planlama Bürosunun hazırladığı İstanbul Sanayi Nazım Planının Belediye Meclisi tarafından onaylanması.

1964 Bölge Planlama çalıĢmalarının tamamen durdurulması.

1964 İstanbul Su-Pissu Proje (DAMOC Konsorsiyum) çalıĢmasının baĢlatılması (1967'de tamamlandı).

1964 İtalya Milano Metrosunun açılması.

1964 Ġstanbul Kuledibi'ndeki yangında 167 dükkan, 25 apartmanın yanması.

1965 Volan (kayıĢ) onarımı nedeniyle Tünelin 23 gün kapalı kalması.

1965

ĠETT Filosuna 3 Scoda Marka otobüs eklenmesi ve 3 B. Bussing, 24 K. Bussing, 1 Mercedes ve 1 Causson Marka otobüsün filodan düĢürülmesi (Filo=498 otobüs).

1965 Amerikan General Electric ile Gibes and Hill Steel CO. Firmalarının birlikte ABD kredi koĢullarıyla Ġstanbul metro teklifi.

1965 Gürcistan Tiflis Metrosunun açılması.

1965

Türkiye'de ilk kez OECD ve Birleşmiş Milletler Örgütü'nün de katılımı ve desteğiyle yabancı uzmanların danıĢmanlığından yararlanılarak Doğu Marmara Bölge Geliştirme Planı‟nın yapılması.

1966 Otosan‟ın 5.000 otomobil kapasite/yıl olarak Anadol üretimine baĢlaması.

1966 Ünver Sanayi Tesisi‟nin kurularak K.H.Deutz Marka kamyon ve traktör ile Renault Marka küçük otobüs montajına baĢlanması.

1965 ĠETT otobüslerinde renk değiĢikliği: kırmızı kuĢaklı krem renk yerine üst kısım krem bej, alt kısım kırmızı.

1965 Milli Güvenlik Kurulu'nun Ġstanbul, Ankara ve Ġzmir'in bir an önce nazım planlarının yapılması için tavsiye kararı alması.

1965

Milli Güvenlik Kurulu tavsiyesi uyarınca Bakanlar Kurulu'nun, Ġstanbul, Ankara, Ġzmir planlarının İmar ve İskan Bakanlığı‟nca kurulacak bürolarca, İller Bankası tarafından finanse edilerek yapılmasını kararlaĢtırması.

20 Temmuz 1965

Milli Güvenlik Kurulu‟nun tavsiyesi, bakanlar kurulunun kararlarıyla Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu'nun, metropoliten alan içerisindeki tüm belediyelerden tek tek yetki alınarak, Mithat Yenen baĢkanlığında kurulması.

1966 Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu (BĠNPB) tarafından yürütülen Metropoliten Alan Planlama çalıĢmaları (1966-1972).

1966

İngiltere'nin Galler Bölgesi’nde İstanbul Boğaz Köprüsü’nün bir eşi olan Severn Köprüsü’nün (şerit metre başına 60 ton yüke göre) yapılması.

1966

775 sayılı „mevcut gecekonduların islahı, tasfiyesi ve yeniden yapımını ve gecekondu bölgelerinin saptanıp ilanı‟nı öngören yasayla gecekondu alanlarında farklı imar kurallarının uygulanabileceğinin kabul edilmesi.

1966 Anadol Marka yerli otomobilin üretimine baĢlanması.

1966 Ġstanbul'da plaka sayısının dondurulması (Taksi:15.200, DolmuĢ taksi:705).

1966 Topkapı ve Levent'i sanayi bölgesi olarak öneren kısmi planın onaylanması.

1966 Latille Floirat Marka 1 otobüsün ĠETT'de troleybüse (Tosun) dönüĢtürülmesi.

1966 ĠETT Filosu=489 otobüs.

1966 ĠETT Matbaası‟nın kurulması ve otobüs biletlerinin burada basılması (1 kağıt bilet maliyeti 1 KrĢ.).

1966 İsveç Oslo ve Kanada Montreal'de Metro açılması.

1966

Sirkeci-Kadıköy arabalı vapur hattının kaldırılıp yerine Sirkeci-Harem arabalı vapur hattının açılması ve İstinye-Paşabahçe arabalı vapur hattının eklenmesi.

1966 ÇarpıĢan iki tankerin Karaköy Ġskelesinin yanmasına yol açması.

Boğazı Karadan Geçmek

23 Haziran 1966

BaĢbakan Süleyman Demirel: “İstanbul Köprüsü bir hayal, bir faraziye değil, bir hesap kitap işidir. De Leuw Cather'in etütlerini tetkik ettim. Artık İstanbul Köprüsü…”

14 Kasım 1966

Anadolu Yakasında elektrikli tramvayın kaldırılıĢı.

1967

Karayolları Genel Müdürlüğü'nün, boğaz geçişiyle ilgili daha önceki tüm çalıĢmaları güncelleĢtirerek İstanbul Çevre Yolu ve Boğaz Köprüsü Ekonomik Etüdü baĢlığı altında yayımlaması.

1967

Arap-İsrail Savaşları sırasında Süveyş Kanalı‟nın kapanması (Gerçek bir yolculuk talebi olmamasına rağmen, Birinci Boğaz Köprüsü‟nün gündeme alınmasının uluslar arası jeopolitik nedeni).

1967

TMMOB Mimarlar Odası‟nın Ġstanbul'da boğaz köprüsü ile ilgili raporu: “Boğaz Köprüsü İstanbul şehrinin rasyonel gelişimini olumsuz yönde etkileyecek, tek merkezli, ulaşım masrafları çok yüksek, arsa spekülasyonuna açık bir şehir biçimi geliştirecektir. Bunun sonucunda yeniden başka köprü ve çevre yollarının, pek masraflı şehir içi arterlerinin inşası kaçınılmaz olacaktır...”

1967 MAN AŞ'ın Federal Almanya'nın MAN lisansı ile Türkiye‟de otobüs montajına (590 HO Tipi) baĢlaması.

1967

Kadıköy KuĢdili'nde 15-20 tramvay aracı kullanılarak İETT Tramvay Taşıt Müzesi‟nin açılıĢı, çalıĢabilir durumda 125'den çok tramvayın Avcılar İETT Kampı‟na dinlenme konutu yapılmak üzere gönderilmesi.

1967 Milli Prodüktivite Kurumu‟nca, İETT Taşıtlar dairesi İş Değerlendirme Liyakat Takdiri ve verim Sistemleri Projesi Raporunun hazırlanması.

1967 DıĢ hatlarda jet seferlerinin baĢlaması.

1967 Azerbeycan Baku Metrosunun açılması.

1967 Haliç Ġskelelerinin sayısının 14'ten 6'ya indirilmesi.

Boğazda Ticari ĠĢletme: Deniz Motoru

1967 Ġstanbul deniz ulaĢımında deniz motorlarının devreye sokulması.

1967 Ġlk yerli otomobil üretimine baĢlayan fabrikanın açılması.

1968

Ġstanbul Belediye BaĢkanı HaĢim ĠĢcan'ın SSCB-Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği‟ne (TECHNO-EXPORT ġirketi) metro projesi (Topkapı-Yenikapı-Eminönü-Karaköy-Galatasaray-Taksim-Şişli-Mecidiyeköy-Zincirlikuyu ve Beyazıt-Saraçhane-Edirnekapı-Topçular) yaptırması.

21 Mayıs 1968

ĠETT Filosuna 62 adet Leyland Marka otobüs eklenmesi ve 1 B. Bussing, 8 K. Bussing, 1 Ikarus Marka otobüsün filodan düĢürülmesi.

25 Ekim 1968 Yenilemek için Tünelin çalıĢmasının durdurulması.

1968 ĠETT atölyelerinde Tosun olarak adlandırılan troleybüsün

yapımının bitirilmesi.

1968 HaĢim ĠĢcan: “(Sovyetler projesini kastederek) İstanbul metro biletini kestim”.

1968 Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu‟nun hazırladığı 1/25.000 ölçekli 'Metropoliten Alan Nazım Plan Öneri Şeması'nın tamamlanması.

1968 Otomarsan'ın Federal Almanya'nın Mercedes Benz lisansı ile Türkiye'de otobüs üretimine (0302 serisi) baĢlaması.

1968 Otoyol Firması‟nın Federal Almanya Büssing lisansı ile otobüs üretimine (Consül) baĢlaması (1968-1973).

1968 Hollanda Rotterdam ve Almanya Frankfurt Metrolarının açılması.

1968 Uçak Fabrikası‟nın MKEK Tekstil Makineleri üretimine baĢlaması (daha sonra kapatılacaktır).

1968

Ġstanbul Belediyesinden gelen sadece çevre yollarının ve köprünün çizili olduğu planın, Ġmar ve Ġskan Bakanlığı 'Çevre Yolları Mevzii İmar Planı' olarak onaylanması.

1968

Ġmar ve Ġskan Bakanlığı‟nca Ġstanbul'da Boğaz Köprüsü yapılma kararının alınması ve Freeman Fox Firmasıyla proje hazırlanması, De Leuw Cather Firması ile ekonomik etütlerin yenilenmesi için anlaĢmaların yapılması.

Tarihi Tünelde Büyük DönüĢüm

1968 Tünelin Galata (Karaköy) istasyon ve binalarının yapımına baĢlanması.

24 Kasım1968

Tünelin elektrifikasyonunun Fransız ġirketi Electro Enterprise tarafından yapılması (Belediye BaĢkanı Fahri Atabey, ĠETT Genel Müdürü Saffet Gürtav) için seferlerin durdurulması.

3 Aralık 1968

Tünelin modernizasyonu (elektrifikasyon) için Fransız Firmalar Grubunu temsil eden L'Electro Entreprise Firması ile sözleĢme imzalanması.

12 Nisan 1969 Ġstanbul Taksim Meydanı‟nda Atatürk Kültür Merkezi‟nin (AKM) açılıĢı.

4 Haziran 1969 Buharlı tarihi tünel vagonları, buhar makineleri ve diğer bölümlerinin ĠETT TaĢıt Müzesi‟ne kaldırılması.

29 Mayıs 1969 HaydarpaĢa-Gebze Banliyö Hattının elektrifikasyonun tamamlanması.

1969

ĠETT Filosuna 238 adet Leyland Marka otobüsün eklenmesi ve 10 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi (Filo=779 otobüs).

1969

OECD kaynaklarından UlaĢtırma bakanlığı‟nca derlenen raporun yayımlanması: Şehir İçi Otobüs İşletmesinde Yenilik, Islah ve İnkişaflar.

1969 Çin-Pekin ve Meksika-Mexico City Metrolarının açılması.

1969 Ġstanbul'da Koca Mustafa PaĢa, Langa, Aksaray, Zeyrek, Fatih bölgelerinin koruma alanı olarak ilan edilmesi.

1969 Otobüs öncelikli sistem konusunda ilk bilimsel araştırmanın İngiltere‟de Yol AraĢtırma Laboratuarı‟nda (RRL) yapılması.

1969 Ġstanbul kenti için bir geliĢme Ģeması seçilmesi ve varsayımların sınanması için bir dizi araĢtırma planlanması.

1970 İstanbul Tepebaşı Şehir Tiyatrosu'nun bir bölümü ve Taksim'deki Kültür Sarayı‟nın (Atatürk Kültür Merkezi) yanması.

1970 Ġstanbul Belediye BaĢkanı HaĢim ĠĢçan'ın kentte katlı kavşaklar yaptırması.

1970

Sovyet TECHNOEXPORT Firması‟nın 9.800 dolar karĢılığı Enerji Bakanlığı izniyle Levent-Karaköy Hattının Eminönü-Yenikapı-Topkapı yönünde uzatılmasıyla ( ikinci aĢamada yeni bir hatla Eminönü-Edirnekapı-Gaziosmanpaşa bağlantısı, son aĢamada boğazın iki kıyısı boyunca raylı sistem) ilgili metro fizibilite raporu.

1970 105+22 milyon TL'na Boğaz Köprüsü‟nün (Birinci Köprü, Boğaziçi Köprüsü) Alman-Ġngiliz Konsorsiyumuna ihalesi.

1970 TEK yasası ile elektrik üretiminin Türkiye Elektrik Kurumu' na devri.

1970 Ġstanbul'da dolmuĢların çalıĢtığı hat sayısı: 269.

1970

Ġstanbul Ortaköy-Beylerbeyi arasında, 1.560 m. Uzunluğunda dünyanın en büyük dördüncü köprüsü olan Boğaziçi Köprüsü‟nün yapımına baĢlanması (1973'de bitirilmiĢtir).

1970 ĠETT Filosuna 15 yerli Bussing Consul U7D Marka otobüsün eklenmesi ve 56 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi.

Krize Doğru Dörtnala

1970 Türkiye'de büyük oranlı devalüasyon.

1970 Almanya-Münih ve Çekoslovakya-Prag Metrosunun açılması.

1970 Ġstanbul'da nüfus sayımı sonucu: 2.849.950 kiĢi.

1970

Daha sonra Fatih Sultan Mehmet Köprüsü‟nün de başmühendisliğini yapan Dr. William Brown'un Avustralya'da gerçekleştirdiği Westgate Köprüsü‟nün çökmesi.

10 Ekim 1970

Boğaziçi Sahil Şeridi Yalıları‟nın korunması konusunda Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun(GEEAYK) aldığı ilk karar.

1971 ĠETT Taşıtlar Dairesi Reorganizasyon Etüdü.

1971 Ġstanbul Tepebaşı Şehir Tiyatrosu‟nun tümüyle yanması.

1971 Sovyet Technoexport Firması‟na İstanbul Metro Etüdü yaptırılması.

1971 Renault ve Fiat Marka otomobillerin Türkiye'de üretilmeye baĢlanması.

1971

Paris ve çevresinde kent ulaşımını finanse etmek için yediden çok işçi çalıştıran işverenlerin ödemek zorunda olduğu Kentiçi UlaĢımı Ġçin Özel Vergi Uygulaması‟nın başlaması.

1971 ĠTÜ AraĢtırmasına göre Ġstanbul'da minibüs hat sayısı:19, minibüs araç sayısı:3.125.

1971

ĠETT Filosuna 70 yerli Bussing Consul U7D Marka otobüsün eklenmesi ve 102 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi (Filo=706 otobüs).

1971

Dünya Bankasının Ġstanbul'u kentsel projelerin finansmanına giriĢmek için örnek kent seçmiĢ olmasının gerektirdiği aciliyete bağlı olarak araĢtırmalar henüz tamamlanmadan, Nazım Plan Bürosu‟nun 1/25.000 ölçekli İstanbul Nazım Planı çizmesi.

1971 Otomobil üretimi yapan ikinci yerli fabrikanın açılması.

1971 Boğaziçi Sahil Şeridi Koruma Planı‟nın (1/5.000) hazırlanması.

1971 ĠTÜ'nün ĠETT için gerçekleĢtirdiği İstanbul Şehri Kamu Taşıma Etüdü'nün yayımlanması.

1971 Tünelin Galata (Karaköy) istasyon ve binalarının yapımının tamamlanması.

1971 OluĢturulan bilim kurulunca 1971'de tamamlanan İstanbul Nazım Planı‟nın incelemeye alınması.

1971

Ġller Bankasınca metropolitan alanda Ġstanbul dıĢındaki belediyelerin planlarını yapmak ve yaptırmak için İstanbul Mücavir Belediyeler İmar Planlama Bürosu'nun kurulması.

1971

Hızırbey'in Ġstanbul sorumluluğuna atanmasının 518. Yıldönümünde, her yılın 31 Mayıs‟ının Belediye Anma ve Saygı Günü ilanı.

12 Mart 1971 Türkiye‟de askeri darbe yapılması.

Ġstanbul Tüneline KavuĢuyor

22 Ekim 1971 Ġstanbul Belediye Meclisinin Ġstanbul'da metro yapılması hususunda Hükümete iletilmek üzere temenni kararı.

25 Ekim 1971

İngiltere-Belfort demiryolu atölyelerinde Alsthom, MTV, Brissonneau&Lotz Firmalarının işbirliğiyle geliştirilen Turbotren TGV 001 prototip elektrikli çekicinin yapımı (hızlı tren).

2 Kasım 1971

Ġstanbul Belediyesi Fahri Atabey‟in, ĠETT Genel Müdürü Saffet Gürtav‟ın, halk ve basının katıldığı bir törenle yenilenmiĢ ve elektrifikasyonu yapılmıĢ Tünelin yeniden iĢletmeye açılması.

3 Kasım 1971

Fransız firması Electro Entreprise tarafından 33 milyon liraya yenilenmiĢ ve elektrifikasyonu tamamlanmıĢ tünelin seferlerine baĢlaması.

9 Kasım 1971 Yenilenen Tünel iĢletmesi‟nin yolcu taĢımacılığına baĢlaması.

1972 BĠNPB‟nun 1/50.000 İstanbul Nazım Planı, İstanbul Boğaziçi SİT Planı çalıĢmaları (1972-1981).

1972

ĠETT Filosuna 45 yerli Bussing Consul U7D Marka otobüsün eklenmesi ve 43 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi (Filo=708 otobüs).

1972

İstanbul Şehirsel Gelişme Projesi için Dünya Bankası'nın 2,3 milyon dolar kredi sağlaması (üç baĢlıktan biri olan ulaĢım konusunda danıĢman firma Jameson McKay and Partner'dir)

1972 Türk, Fransız, Ġtalyan, Alman grubunun Ġstanbul'da Mecidiyeköy-Karaköy arasında metro projesi.

1972 Karayolları Genel Müdürlüğü‟nün Ġstanbul trafiği ve otopark sorunuyla ilgili araĢtırması.

1972 Japonya-Yokohama, Rusya-Harkov, Almanya-Nürnberg, ABD-San Fransisco metrolarının açılması.

1972 BirleĢmiĢ Milletler (BM) Dünya Mirası Koruma Sözleşmesi‟nin imzalanması.

1972

Türk Hükümeti ile Dünya Bankası arasında İstanbul Şehirsel Gelişme Projesi‟nin dıĢ finansmanını sağlayacak bir anlaĢma yapılması.

1972 İstanbul Boğaziçi SİT Alanı‟nın ilan edilmesi.

1972

Ġmar Yasasına ek olarak çıkarılan 1605 sayılı yasada, birden çok belediyeyi ilgilendiren metropoliten alanlardaki imar planlama sorunlarında, İmar ve İskan Bakanlığı'na, ilgili belediyelerin kararı olmadan, bölgede imar planları yapma ya da yaptırma yetkisinin verilmesi.

5 Haziran 1972

İsveç-Stockholm‟de BM I. Dünya Çevre ve kalkınma Konferansı‟nın yapılması. “İnsanın, özgürlük, eşitlik ve yeterli yaşam koşulları sağlayan onurlu ve refah içinde bir çevrede yaşaması temel hakkıdır.”

13 Mayıs 1972 Gayrımenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun (GEEAYK) nin Boğaziçi ile ilgili kararının revize edilmesi.

26 Aralık 1972 Ġstanbul Belediye Meclisi‟nin Ġstanbul'da metro yapılması hususunda Hükümete iletilmek üzere temenni kararı.

Aman Petrol Canım Petrol

1973 Dünya petrol krizi.

1973 İngiltere Norwich'de elektrikle çalışan otobüslerin denenmesi.

1973 Satate 200 km/s hız yapan hızlı trenlerin Japonya‟da hizmete girmesi.

1973 Ġstanbul Belediye BaĢkanı Fahri Atabey'in basın açıklaması: “Metronun temeli Cumhuriyet Bayramı’nda atılacak”.

1973 ĠETT Filosuna 48 yerli Bussing Consul U7D Marka otobüsün eklenmesi ve 3 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi.

1973 Çevre Belediyelerin otobüs iĢletmeleri.

1973 Güney Kore-Pyong Yang metrosunun açılması.

1973 İstanbul Boğazı ve Çevresi Sorunları Sempozyumu'nun yapılması.

1973 Jamieson Mackay araĢtırmasına göre Ġstanbul'da midibüs sayısı: 300.

29 Mayıs 1973 Ġstanbul Boğazı‟nda Alman Hochtief ve Ġngiliz Cleveland Firmaları tarafından yapılan köprünün (Boğaziçi Köprüsü) açılıĢı.

Mayıs 1974 İstanbul Ulaşım Kongresi.

31 Mayıs 1974

Devletin Ġstanbul Metrosu yapımını üstlenmesi ve Bakanlar Kurulu kararı ile görevi İmar Koordinasyon Kurulu'na devretmesi ve ilk uygulama olarak bu tarihe kadar gerçekleĢtirilmiĢ proje ve fizibiliteleri değerlendirmek üzere müĢavir firmaların görevlendirilmesi.

1974

ĠETT Filosuna, Havayolları Genel Müdürlüğü' nden 5 Bussing ve 5 Magirus Marka otobüs alınarak eklenmesi ve 21 Scoda Marka otobüsün filodan düĢürülmesi.

1974 Sudan-Hartum ve Kore-Seul Metrolarının açılması.

1974 İstanbul-Ankara Çift Hatlı Hızlı Tren Projesi'nin gündeme alınması.

1974 Şehir Hatları İstinye-Paşabahçe seferlerinin iptal edilmesi.

1974 TDĠ İstanbul Sirkeci-Yalova araba vapuru seferlerinin baĢlaması.

10 Eylül 1974

Çevre yolları ve Boğaziçi Köprüsü‟yle birlikte uluslar arası E-5 karayolunun Avrupa‟dan Asya‟ya ulaĢmasında önemli bağlantı noktalarından birisini oluĢturan yeni Haliç Köprüsü‟nün hizmete giriĢi.

1974

Dünya Bankası ile 1971'de baĢlatılan ve 1973'te sonuçlandırılan görüĢmeler ve Ġnstitute of Public Administration+Buchanan Grubu Konsorsiyumu‟nun danıĢmanlık katkılarıyla, İstanbul Metropol Alanı Planlama ve Geliştirme sorunlarını ele alan çalıĢmanın Wilhelm Molkte baĢkanlığında baĢlatılması.

1974

Gayrımenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun (GEEAYK) nin Boğaziçi korularının ve ormanlarının korunmasına iliĢkin kararı.

1974 TMMOB İnşaat Mühendisleri İstanbul Şubesi‟nce 1. İstanbul Ulaşım Kongresi düzenlemesi.

1974 Uluslar arası petrol krizinin derinleĢmesi.

1975 Ġstanbul ulaĢtırma kesiminin yarattığı ulusal katma değer cari fiyatlarla 8,6 milyar TL (% 26'sı kamu kesimi).

1975 Ġstanbul Aksaray Yer altı ÇarĢısının yanması.

1975 İstanbul-Ankara Hızlı Demiryolu yapımına baĢlanması

1975

ĠETT Filosuna Havayolları Genel Müdürlüğü' nden 4 Bussing Marka otobüs alınarak eklenmesi ve 2 Scoda Marka otobüsün Elazığ ve Akçakiraz Belediyelerine satılması (Filo=692 otobüs).

1975 Şili-Santiago ve Brezilya-Sao Paolo metrolarının açılması.

1975 Ġstanbul Sheraton Oteli‟nin hizmete girmesi.

1976

ĠETT tarafından SOFRETU Firması‟na (Societe Françoise D‟etudes et de Realisation de Transports Urbains) yaptırılan reorganizasyon etüdü. Tam adı: İETT‟nin Taşıt Servislerinin Mali, İdari ve Organizasyon Etüdü.

1976 Belçika-Brüksel, ABD-Washington, Avusturya-Viyana metrolarının açılması.

1976 Birleşmiş Milletler 1. Ġnsan YerleĢimleri Konferansı'nın (Habitat 1) Kanada'nın Vancouver kentinde yapılması.

1976

İstanbul Nazım Plan Bürosu‟nca bu yıla kadar yapılan tüm çalıĢmaların genel bir değerlendirmesinin yapılması ve yeni bir strateji öneren raporun hazırlanması.

1977

Ortadan kapılı 1 adet Mercedes Benz Marka otobüsün deneme seferleri.

1977 Hollanda-Amsterdam, Japonya-Kobe, Özbekistan-Taşkent Metrolarının açılması.

1977 Ġstanbul Intercontinental Oteli‟nin hizmete girmesi.

1977

Ġstanbul Boğazında ikinci köprü için fizibilite etüdünü hazırlamak üzere, Freeman Fox Firması‟nın görevlendirilmesi ve çalıĢmalarını tamamlaması.

1977 Uluslar Arası Toplu Ulaşım Birliği (UITP) Kanada-Montreal Kongresi‟nin yapılması.

12 Mart 1977 Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu‟nun 1977 sayılı kararıyla, Boğaziçi korularının koruma altına alınması.

9 Nisan 1977

Turizm ve Kültür Bakanlığı Gayrımenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun kararıyla, Süleymaniye ve Çevresinin tescil edilmesi.

3 Haziran 1977

Boğaziçi alanının tamamını kapsayan 1/5.000 ölçekli Nazım Ġmar Planı ve Yönetmeliği‟nin yürürlüğe girmesi (1978 ve 1979 yıllarında revize edilmiĢtir).

15 Haziran 1978

Taksim-Sarıyer Hattında (Hat No: 40) çalıĢan ĠETT Büssing U47D Marka otobüsün (filo no:1243) lastik patlaması nedeniyle Tarabya'da denize uçması ve 30 kiĢinin ölümü.

11 Aralık 1978 Ankara'da Ankara Belediyesi EGO Genel Müdürlüğü‟nün ToplutaĢım Kongresi düzenlemesi (4 gün).

1978 Boğaziçi Üniversitesi‟nce yürütülen raporun yayımlanması: İETT İşletmeleri Ulaşım Projesi.

1978

Ġsveç'te kamu ulaĢımının sorumluluğunu eyaletlerdeki belediye ve eyalet meclislerine veren, Eyalet Kamu Ulaşım İdareleri'nin kurulmasını sağlayan yasanın çıkarılması.

1978 Taksim-Mecidiyeköy Tercihli Yolu‟nun 8 km. olarak açılması (Daha sonra Zincirlikuyu'ya uzatıldı).

1978 Ġstanbul belediye BaĢkanı Aytekin Kotil‟in basın açıklaması: “Metronun temelini 1-1.5 yıl içinde atıyoruz”.

1978

ĠETT ulaĢım araçlarında mesafeye bağlı kıtalı bilet sistemine son verilerek tüm mesafeler için geçerli tek tip, paralı-kumbaralı bilet uygulamasına geçilmesi ve biletçi kadrolarının tasfiye edilmesi.

1978

Ġkinci Boğaz köprüsü fizibilite etüdü kapsamında, Karayolları Genel Müdürlüğü‟nce Ġngiliz Freeman Fox Şirketi -Türk Botek ortak giriĢimine yaptırılan etüdün sonunda 4.Levent-Yenikapı arasında metro önerisi yapılması.

1978 Ġstanbul Belediyesi metro etüdü.

1978 Fransa-Marsilya ve Lyon metrolarının açılması.

1979 ĠETT Filosuna 128 adet Mercedes ile 30 Magirus-Dodge Marka otobüs eklenmesi.

1979 Ġstanbul Belediyesi‟nin desteğiyle İstanbul Hasköy Mahallesi Ulaşım Kooperatifi‟nin kurulması.

1979 İstanbul Etap Oteli‟nin hizmete girmesi.

1979

Uluslar arası Toplu Taşım Birliği (UITP) Helsinki Kongresinin yapılması (Bu kongrede kamu taşımacılığında eğilimler, taşıma kapasitelerine göre raylı kentiçi sistemlerin sınıflandırılması yapılmıştır).

15 Şubat 1979

ĠETT, DPT, EGO ve ESHOT ve otobüs üreticileri arasında finansmanı Maliye Bakanlığı‟ndan karĢılanmak üzere, otobüs temini ile ilgili protokol imzalanması (ĠETT'ye 2 yıl içerisinde 500 ad. Magirus Deutz, 255 ad. Mercedes-Benz Marka otobüs).

1979 HaydarpaĢa Banliyö Hattında TCDD İşletmesi Adapazarı Demiryolu Fabrikası‟nda üretilmiĢ elektrikli tren dizilerinin kullanılması.

1979

Ek otobüs gereksinimi doğması üzerine Macar Milli Bankası‟ndan 30 milyon dolar kredi sağlanarak Ankara, Ġstanbul, Adana için 550 ad. körüklü ve solo tip otobüs temini için Yüksek Planlama Kururu kararı.

1979 ĠETT otobüs filosuna körüklü uzun otobüslerin (Macar İkarus) katılması.

1979 ĠETT hatlarında Boğaz Köprüsü geçiĢleri için çift tarife uygulaması.

1979 ABD-Atlanta, Romanya-BükreĢ, Hong Kong, Brezilya-Rio de Janeiro Metrolarının açılması.

Marmara Denizi Alev Alev

11 Mart 1979 Taksim-Levent arasında 6,5 km' lik tercihli yol uygulamasına baĢlanması: Ġlk çalıĢan otobüs Leyland.

1 Mayıs 1979

Kadıköy-HaydarpaĢa açıklarında İndependenta adlı Romanya bandıralı tankerin bir ay süreyle yanması. (Boğaz bir süre trafiğe kapatıldı, 43 kiĢi öldü).

13 Haziran 1979

Taksim-Levent tercihli yol otobüslerinde ilk biletçisiz kumbaralı sistem deneme uygulaması.

4 Ağustos 1979 ĠETT ve Ġstanbul Belediyesi ile Macaristan Mogurt-Ikarus Firması arasında otobüs alımı ile ilgili anlaĢma yapılması.

Ekim 1979 Otomarsan Türkiye'nin ürettiği 1000. belediye otobüsünün üretimi.

3 Aralık 1979 Ankara Belediyesi EGO Genel Müdürlüğü‟nce 2.Toplutaşım Kongresi düzenlenmesi (4 gün).

24 Ocak 1980 Milli Güvenlik Konseyi‟nce alınan 24 Ocak ekonomik kararlarının uygulamaya sokulması.

1 Nisan 1980 Toplu taĢıma araçlarında Aylık Kart uygulaması (Mavi Kart).

29 Temmuz 1980

Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu‟nun hazırladığı ve sonraki Belediye BaĢkanı Bedrettin Dalan tarafından uygulanmayan, 15 yıllık hedefleri içeren 1/50.000 ölçekli İstanbul Nazım Planı'nın İmar ve İskan Bakanlığı‟nca onaylanması.

Bu Kaçıncı: Bir Darbe Daha

12 Eylül 1980 Türkiye'de askeri darbe yapılması.

25 Eylül 1980 Bakanlıklararası Ekonomik Kurul kararıyla Ankara Metrosu yapımının durdurulması.

1980

Milli Güvenlik Konseyi‟nin, büyük kentlerde çevre belediyelerin ana belediyeye bağlanmasıyla ilgili 34 sayılı kararının açıklanması.

1980 Ġstanbul Fener Plastik Fabrikası‟nda çıkan yangında 50'den fazla ev ve iĢyerinin yanması.

1980

ĠETT araçlarında yolculuk bedeli olarak yolcudan para toplanmasından vazgeçilerek, kağıt bilet uygulamasına geçilmesi.

1980 ĠETT tarafından Boğaziçi Üniversitesi' ne yaptırılan ulaşım projesi.

1980 4 kapılı ve ses düzeni olan Ġkarus 280'lerden 80 adedinin ĠETT'ye teslimi.

1980 İngiltere-Yorkshire Belediyesi‟nin sıvı gazla (LPG) işleyen otobüs çalıştırması.

1980 İkinci Boğaz Köprüsü‟nün, 1980 Nazım Planına aykırı olarak onaylanması.

1980 ABD-New Castle ve Çin-Tianjin Metrolarının açılması.

1980

Ankara Belediye baĢkanı Ali Dinçer tarafından Meclis-Ulus arasında 3.5 km. metro temelinin atılması (Ankara‟nın nüfusu 2.3 milyon).

9 Şubat 1981

1. Ordu ve İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı‟nın 57 sayılı bildirisiyle Ġstanbul'daki 25 çevre belediyenin Ġstanbul Belediyesine bağlanması.

16 Şubat 1981 Mülga çevre belediyelere ait 142 adet çeĢitli marka otobüsün ĠETT' ye devri.

11 Mart 1981

1. Ordu ve İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı‟nın 81 sayılı bildirisiyle Ġstanbul'daki 22 köyün tüzel kiĢiliğinin kaldırılarak Ġstanbul Belediyesine bağlanması.

12 Eylül 1981 Ekspres sefer deneme uygulamalarının baĢlatılması.

1981

Kadıköy İtfaiyesi‟nin talebi üzerine KuĢdili ĠETT TaĢıt Müzesi‟nin kapatılması ve müzedeki örnek tramvay araçlarının Avcılar İETT Kampı‟na gönderilmesi.

1981 İstanbul Sorunları Sempozyumu‟nun (SĠSAV) yapılması.

1981 ABD-Calgary, San Diego, Japonya-Fukuoka, Kyoto ve Ermenistan-Erivan Metrolarının açılması.

1981 Haliç Tersanesi‟nde küçük kapasiteli ilk motorbotun yapılması.

1981 Mimar Sinan'ı anma toplantılarının yapılması.

Mart 1982 Turizmi TeĢvik Yasasının çıkarılması.

8 Nisan 1982 Ġstanbul Belediyesi ile ĠTÜ arasında Genel Ulaşım Etüdü (kavşak sinyalizasyonu+otopark+genel ulaşım) protokolü.

4 Haziran 1982 Kadıköy İskele-Altıyol tercihli yolunun açılması.

9 Eylül 1982 Yasa değiĢikliği ile tüm ĠETT elektrik hizmetlerinin TEK'na devri.

16 Eylül 1982 Devlet Planlama Teşkilatı eĢgüdümünde Ulaştırma Ana Planı‟nı (1983-1993) hazırlık çalıĢmaları.

12 Mart 1982

2634 sayılı Teşvik Yasası‟yla Ġstanbul'da yeĢil alan ve tarihsel bahçelerin özel imar koĢullarıyla yüksek ve yoğun yapılaĢmaya açılması.

1982

Yeni ilkeler doğrultusunda Ġstanbul Boğaziçi için yeni plan hazırlanması kararı alınması (Sahil ġeridi, Ön görünüm: 4.300 ha, geri görünüm:1.000 ha, etkilenme bölgesi: 5.300 ha)

1982 Ankara'da, Türkiye Birinci Şehircilik Kongresi'nin yapılması.

1982 Ġstanbul Valisi Nevzat Ayaz'ın tüm metro projeleri ve öyküsünü içeren bir dosyayı Ankara‟ya sunması.

1982 Ġstanbul Belediyesi‟nin aldığı bir kararla, halk otobüslerini (özel) yönetmelik çerçevesinde yaygınlaĢtırması.

1982 1.000 otobüs alımı için ihaleye çıkılması ve DPT' den teĢvik uygulama belgesi sağlanması.

1982 Kadıköy-Altıyol tercihli otobüs hattının açılması.

1982 Finlandiya-Helsinki Metrosunun açılması.

1982

İstanbul Boğaz Köprüsü eşi olan İngiltere'deki Severn Köprüsü'nün askı çatlamaları üzerine 49 askı kablosunun köprü yapımının 3 katı maliyetle değiştirilmesi ve bu soruna bağlı olarak köprülerde kabul edilen yük standartlarının (şerit m. başına yük olarak BS 153 yerine BS 5.400) değiştirilmesi.

Paratransit UlaĢım: Minibüs

1983 Ġstanbul kentiçi toplutaĢımda 14 kiĢilik minibüslerin trafiğe katılması.

1983

Denizcilik Bankası TAO'nın yasal ve yönetimsel değiĢikliğe uğrayarak kurum ünvanının Türkiye Denizcilik Kurumu'na (TÜDEK) dönüĢmesi.

1983

Ġstanbul Tarihi TaĢkıĢla Binası‟nın, TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu‟nca, aynen korunması gereken taĢınmaz kültür varlığı olarak tescili.

1983 Taksim-Levent ve Kadıköy-Altıyol otobüs tercihli yolunda bariyer uygulaması.

1983 Otobüs duraklarının 500 m. Mesafe ilkesine göre yeniden düzenlenmesi, 112 durağın kaldırılması

1983 TEM Otoyolu‟nun 1980 Nazım Planı‟na aykırı olarak onaylanması.

1983 İngiltere-Baltimore, İspanya-Caracas, Fransa-Lille Metrolarının açılması.

1983 Türkiye'nin BM Dünya Mirası Koruma Sözleşmesi‟ni imzalaması.

1983 DPT tarafından hazırlanan 10 yıllık Ulaşım Ana Planı (1983-1993).

1983 ANAP Hükümeti Bayındırlık ve Ġskan Bakanı Safa Giray'ın müjdesi: “Gecekondulara imar affı”.

1983 OYAK Renault'nun kurşunsuz benzin kullanan araba üretimine baĢlaması.

Ġstanbul‟un Rantı ve Büyük Oyunlar

Ocak 1983 Bakanlar Kurulu kararı ile Boğaziçi‟nde plana bağlı olarak yürütülen imar uygulamalarının sınırlandırılması.

14 Şubat 1983

BM Dünya Kültürel ve Doğa Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme'nin Türkiye'de onaylanarak Resmi Gazete'de yayınlanması.

16 Mart 1983 Ġmar Affı Yasası.

Ağustos 1983 İTÜ Genel Ulaşım Etüdü Önraporu‟nun sunumu.

22 Temmuz 1983

Ġstanbul Belediyesi, Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu ve İller Bankası üyelerinden oluĢan planlama grubu tarafından hazırlanan Boğaziçi Nazım İmar Planı‟nın (1/5.000) ve Sahil Şeridi ve Öngörünüm Bölgesi Koruma Geliştirme Planı‟nın (1/1.000) onaylanması ve Boğaziçi İmar Uygulama Planı‟nın yürürlüğe girmesi.

18 Ekim 1983 İstanbul Boğaziçi Yasası‟yla Boğaziçi‟nde yapılaĢmaya yol açılması.

14 Kasım 1983 İngiliz Freeman, Fox and Partners Firması‟na 2. köprü projesinin ihalesi .

Haziran 1983 ĠBB talebi üzerine havagazı üretim ve dağıtım faaliyetlerinin ĠETT tarafından durdurulması.

1984 ĠETT‟nin Ġstanbul Teknik Üniversitesi' ne yaptırdığı Genel Ulaşım Etüdü‟nün tamamlanması.

1984 TOFAġ'ın kurşunsuz benzin üreten araba üretimine baĢlaması.

24 Şubat 1984 Ġmar affı.

26 Mart 1984

Türkiye'de yerel seçimlerin yapılması ve Bedrettin Dalan'ın (ANAP) Ġstanbul'un ilk seçilen Büyükşehir Belediye Başkanı olması.

14 Mayıs 1983

Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu‟nca Ġstanbul Taşkışla Binası‟nın (ĠTÜ) 'aynen korunacak' birinci sınıf tarihi eser olarak 14947 sayılı kararla tescil edilmesi.

21 Haziran 1984

3029 sayılı Yabancıların Taşınmaz Edinmeleri Hakkında Kanun‟un çıkarılması.

27 Haziran 1984

3030 sayılı, Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun‟un çıkarılması.

16 Temmuz 1984

Troleybüs İşletmesinin tasfiye edilmesi ve 75 adet ĠETT troleybüsünün Ġzmir Belediyesi ESHOT ĠĢletmesi' ne satılması.

13 Ağustos 1984

Ömerli İçme Suyu Havzası Koruma Planı‟nın (1/25.000) çıkarılması ve Sultanbeyi'nin 'gelişmesi sınırlandırılacak köy' olarak tanımlanması.

1 Aralık 1984

İTÜ Taşkışla Binası‟nın bahçesiyle birlikte 5 yıldızlı otel yapılması için Maliye ve Gümrük Bakanlığı‟nca 49 yıllığına kullanma hakkının ESKA Aġ'ye verilmesi. (Bina, Milli Müdafaa Vekaleti'nce, Reisicumhurun emirleriyle, 1943'te Maarif Vekilliği‟ne, İstanbul Yüksek Mühendislik Okulu'nun bina sıkıntısının giderilmesi koĢuluyla tahsis edilmiĢti).

1984 2981 sayılı İslah İmar Planı Yasası.

1984 Hindistan-Kalküta, Almanya-Karlsruhe, Filipinler-Manilla, ABD-Miami, Polonya-Minsk Metrolarının açılması.

1984

İngiltere'de çıkarılan London Regional Transport Act (Londra Bölgesel Ulaşım Kanunu) ile London Transport'un (LT) yeniden merkezi hükümetin denetimine geçmesi ve otobüs-metro işletimi için ek şirketler kurulması.

1984 Ġstanbul Adalarının (Prens Adaları) SĠT (Ġngilizce, city sözcüğünden) alanı ilan edilmesi.

1984

Boğaziçi Tüp Geçiş ve Ġstanbul'u kuzey-güney, doğu-batı doğrultusunda bağlayacak metro sisteminin avan projesinin tarihi yarımadada tarihsel ve kültürel varlıklara etkisi konusunda Prof. Afife Batur'un çalıĢmalarına baĢlaması (1986'da tamamlanmıĢtır).

1984

Kadıköy (Ġstanbul) sahilinin (ilk aĢama Dalyan-Caddebostan) doldurulmaya baĢlanması (Kadıköy Belediyesi‟nce URANSAN Firması‟na ihale edilen iĢ, 1987'ye kadar sürmüĢtür).

1984 BaĢbakan Yardımcısı Kaya Erdem'in müjdesi: “Gecekondulara kredi ve altyapı hizmeti götürülmesi”.

1984

Türkiye Denizcilik Kurumu'nun yeniden düzenlenerek Türkiye Denizcilik İşletmeleri ve Türkiye Gemi Sanayii AŞ olarak iki iktisadi devlet teĢekkülü oluĢturulması.

1984 Freeman Fox (Ġngiliz) ve Botek AŞ (Türk) tarafından İkinci Boğaz Köprü Geçişi Fizibilite Etüdü‟nün yapılması.

1984 TC BaĢbakanlık DPT tarafından İstanbul Belediyesi Otobüs İhtiyacı Etüdü'nün TÜMAġ'a yaptırılması.

1984

Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı Demiryolları Liman ve Hava Meydanları İnşaatları Genel Müdürlüğü‟nün (DLHĠ) İstanbul Ulaşım Etüdü ihalesi açması (Ġhaleyi kazanan firmalar: ABD'li Parsons Brinckerof ve Kaizer firmaları ile STFA-Temel Mühendislik ve TÜMAġ).

1984 Bayındırlık Bakanlığı‟nca, ABD'nin Parsons firması‟na Ġstanbul'da metro için 'fizibilite ve avan proje' yaptırılması.

1985

Avrupa Konseyi‟nce, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı'nın kabul edilmesi (m.3/2: “Belediye meclislerinin varlığı, yasaların izin verdiği durumlarda, halkoylaması (referandum) ya da doğrudan doğruya kenttaş katılımına olanak veren kenttaş meclislerine başvurmayı hiç bir biçimde engellemeyecektir”.

1985 Londra dışındaki ulaşım şirketlerinin deregülasyonu.

1985 London Transport tarafından otobüs servislerini işletmek için London Buses Limited‟in (Londra Otobüs Şirketi) kurulması.

1985 İsveç'te kentiçi ulaşım hizmetlerinin özelleştirilmesi.

1985 Ġstanbul'da nüfus sayımı: 5.771.000 kiĢi.

1985 Ġstanbul Kavacık-Rumelihisarüstü arasında Fatih Sultan Mehmet Köprüsü‟nün yapımına baĢlanması (1988'de tamamlandı).

1985 Ġstanbul'da Bizans sarnıcı Yerebatan Sarayı‟nın restorasyonuna baĢlanması.

1985

Ġstanbul Beyoğlu Belediyesi‟nin kararıyla Perşembe Pazarı‟nın yeĢil saha içine alınması üzerine 1.100 esnafın Ġstanbul Ġdare Mahkemesi‟ne dava açması.

1985 ĠETT‟ye 400 otobüs alımı için uluslar arası ihaleye çıkılması.

1985 700 otobüs kapasiteli ĠETT İkitelli Garaj Projesi‟nin onaylanması.

1985 ĠETT araçlarında, güçlüğü nedeniyle, toplanan kağıt biletlerin sayımından vazgeçilmesi ve biletlerin kumbara içinde yakılması.

1985

UKOME Kararı‟yla Ġstanbul'da Özel Halk Otobüsleri‟nin (ÖHO), ĠETT ile aynı bilet ve tarife uygulaması içine alınması ve toplanan ÖHO biletlerinin ĠETT tarafından sayılarak kendilerine ödeme yapılması.

1985 3194 sayılı İmar Yasası‟nın çıkarılması.

1985 Rusya-Nijni Novgorod, Novo Sibirsk, Brezilya-Porto Allegre, Recife, Güney Kore-Pusan ve Tunus Metrolarının açılması.

1985 2600 yıllık İstanbul Tarihi Yarımadası‟nın BM Dünya Listesi‟ne alınması.

1985 Ġstanbul'un UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesine alınması.

1985 Ġstanbul Taksim-4. Levent Metrosu hazırlık çalıĢmalarının baĢlatılması.

1985 UlaĢtırma Bakanlığı‟nca uluslar arası bir konsorsiyum olan

IRTC'nin (İstanbul Rail Tunnel Consorsium) Boğaz Demiryolu Tünel Projesi çalıĢmalarına baĢlaması (637 milyon dolara mal olan proje 30 ay sürmüĢtür).

1985

Yeni Galata Köprüsü‟nün (486 m. uzunluk, 42 m. geniĢlik, ortası açık, 130 dükkan) Karayolları Genel Müdürlüğü‟nce STFA-Thyssen ortak giriĢimine ihale edilmesi.

1985

Yük ve banliyö demiryolu taĢımacılığında görev zararı uygulamasının kaldırılması (TCDD bu tarihten sonra sürekli zarar etmiĢtir).

3 Mayıs 1985

Boğaziçi Yasası‟nda değiĢiklik öngören 3194 sayılı İmar Yasası eklentileriyle Bogaziçi Öngörünüm Bölgesi‟nin yapılaĢmaya açılması.

7 Haziran 1985 10.10.1985'ten önce Ġstanbul Boğaziçi'nde yapılan kaçak yapılara 3290 sayılı yasa ile imar affı getirilmesi.

1 Ekim 1985 820 Özel Halk Otobüsü' nün “yönetim, denetim ve yürütümü” için ĠETT' ye bağlanması.

30 Kasım 1985 841 dolayında ÖHO taĢımacısına ĠETT‟ce iĢletme ruhsatı verilmesi.

28 Şubat 1986

Üsküdar Belediye Meclisi‟nce yeĢil alan ve mesire yeri olarak ilan edilen, 1977 tarihli Anıtlar Kurulu‟nca alınan, Boğaziçi SĠT Alanı içinde yer alan Küçük Çamlıca Tepesiyle ilgili kararın, ĠBB Meclisince onayı (Ancak ĠBB BaĢkanı B.Dalan'ca karar bekletilmiĢ, daha sonra villa tipi yapılaĢmaya açılmıĢtır).

1 Mart 1986

ÖHO‟lerin 4 ĠETT iĢletme bölgesinde (Anadolu, Ġstanbul, ġiĢli, Levent) karma ya da kendi hatlarında rotasyonlu çalıĢmaya baĢlatılmaları.

1 Temmuz 1986

ĠBB'nin ( BaĢkan B.Dalan) oto-tüp yolu yaklaĢımı doğrultusunda Fransız Bouygues Firması‟yla, daha sonra ağır koĢulları nedeniyle DPT tarafından reddedilen, (Ahırkapı-Harem arasında 'yap-iĢlet-devret yöntemiyle) 'oto-tüp geçit' yapımı için ön anlaĢma yapması.

19 Temmuz 1986

400 otobüs kapasiteli ĠETT Anadolu I Garajı‟nın iĢletmeye açılması.

11 Aralık 1986

Anayasa Mahkemesi‟nin 3194 sayılı İmar Yasası‟yla Boğaziçi öngörünüm bölgesinde yapılaĢmayı getiren eklerinin iptal edilmesi.

1986 İstanbul Boğaziçi'nde Boğaziçi İmar Yasası gereği Kuruçeşme Kömür Depoları‟nın alan dıĢına çıkarılması.

1986 İngiltere ve Fransa'nın ortak girişimiyle ilgili açıklama: Manş Denizi’nin altına tünel açılacak.Uzunluk: 49 km.

1986 ĠETT otobüslerinde egzoz gazı çıkıĢlarının otobüslerin tavanları üstüne alınması.

1986 ĠETT Rami Kışla Otobüs Park Yeri düzenlemesi.

1986 Ġstanbul Bakırköy'de, Türkiye‟de ilk zincir mağaza (department store) olan ÇarĢı'nın açılması.

1986

ĠETT Filosuna 160 MAN SL200, 108 MAN SG220 Marka otobüs eklenmesi ve 24 Bussing U7D, 7 Magirus, 9 Leyland Marka otobüsün filodan düĢürülmesi.

1986

Hafif Raylı Sistem‟in (LRT) 1. aĢaması, Ferhatpaşa-Aksaray Hattının (7 km) İsveç ASEA+Türk Yapı Merkezi’nce yapımına baĢlanması.

1986 Brezilya-Belohorizonte, Kanada-Vancouver metrolarının açılması.

1986

Japon devlet finansman kuruluĢları ve ticari bankaları tarafından sağlanan krediyle, Japon Firmalarının ağırlıklı olduğu Japon, Ġtalyan ve Türk (IHI-C.ITOH-STFA) firmalar konsorsiyumu tarafından, Ġstanbul Boğazı üzerinde ikinci asma köprünün yapımına baĢlanması.

1986

Ġstanbul BüyükĢehir Belediye BaĢkanı Bedreddin Dalan‟ın desteğiyle, Ġstanbul'u Yıldız-Samatya doğrultusunda kesen geniĢ bir otoyol ve üzerinde birçok viyadük, tünel, 4. Haliç Köprüsü öngören, 3 Alman trafikçi tarafından yapılan Essen Uygulama Planı‟nın, Essen Üniversitesinde görevli birkaç kiĢi ve Belediyenin de ortak olduğu Weidleplan adlı ġirketçe hazırlanması ve '3. Boğaz Köprüsü ve Tünel Önfizibilite Etüdleri' raporunun yayınlanması.

Bir Ġki Üç Daha Fazla Köprü Ama Tek Ġstanbul

1986 ĠETT araçlarında öğrenci ve er'lerle birlikte öğretmenlerin de indirimli tarifeye sokulması.

1986 Fransız Bouygues firmasınca 3. köprüye seçenek olarak tünel önerilmesi.

1986 Ġstanbul Eminönü-Karaköy arasında Yeni Galata Köprüsü‟nün yapımına baĢlanması.

9 Şubat 1986 Gemi mühendisleri Odası Yönetim Kurulu BaĢkanı TaĢkın Çilli: "Deniz otobüsü kitle taşımacılığına uygun değil".

17 Şubat 1986

Ġstanbul hızlı tramvay projesinin (4.5 yılda bitecek ve 640 milyon Ġsviçre Frankı) ticari ve teknik sözleĢmesinin ĠBB ve Ġsveç ASEA ile Türk ortağı Yapı Merkezi arasında imzalanması.

7 Mart 1986

ĠETT Şişli Garajı‟nın (63 dönüm) iĢ merkezi gökdelen yapılması için ĠBB'ye 6 milyar TL karĢılığında devredilmesi (ĠETT Encümen kararı: 17 Mart 1987).

8 Ekim 1984

Anayasa Mahkemesinin Yabancıların Taşınmaz Edinmeleri Hakkında Yasayı iptal etmesi: "Ülkede yabancıların arazi ve emlak edinmesi, salt bir mülkiyet sorunu gibi değerlendirilemez. Toprak devletin, vazgeçilmesi olanaksız, temel unsuru, egemenlik ve bağımsızlık simgesidir".

Temmuz 1986

TMMOB Mimarlar Odası‟nın Saray Sineması‟nda 'Yaşayan Beyoğlu İçin' paneli düzenlemesi. Prof. Ahmet Keskin: “Şehir ulaşım için değildir, ulaşım şehir içindir. Bu nedenle ulaşımı rahatlatıyoruz diye şehri katledemeyiz”.

11 Aralık 1986

İmar Kanunu‟nun Boğaziçi öngörünüm bölgesinde yoğunluk artıĢı getiren, 47. maddesi ile İmar Affı Yasası‟nın geçici 7. maddesinin Anayasa Mahkemesi‟nce iptal edilmesi (Yürürlüğe 4 ay sonra, 18.4.1987'de girmiĢtir).

23 Aralık 1986

Yıldız Üniversitesi Gemi İnşa Bölüm Başkanı Prof.Dr.Suavi Eyice: "Bu gemilerin (deniz otobüsü) İstanbul limanında hız yapamayacağını, hız düşürülürse yakıt masrafları bakımından çok pahalıya mal olacağını belirttim. Hiç olmazsa bir tane alınsın, Türkiye’de yapımı görüşülsün, dedim. Belediye Başkanına da söyledim, ama bir baktım 10 tane birden almışlar. En az 22 mil sürat yaparsa normal yakıt yakar. 20 mile bile düşse pahalıya gelir".

1987

ĠETT Filosuna 72 MAN SG220 Marka otobüs eklenmesi ve 41 Bussing U7D, 26 Leyland ve 5 adet çeĢitli marka çevre belediye otobüsünün filodan düĢürülmesi.

1987

IRTC (Konsorsiyum) tarafından Ġstanbul ulaĢım modeli kalibrasyonunun yapılması, tüp tünel ve metro için (Yenikapı-Taksim Metro Hattıyla bağlantılı Üsküdar-Şemsipaşa-Sarayburnu tüp geçişi) 60 rapor ve 400‟ün üzerinde projenin ayrıntılandırılması.

1987

Nüfus baĢına günlük yolculuk: 1,44, toplam yolculuk: 7.700.000, otomobillerin kentiçi yolculuk payı: % 20, Yaya: % 40, ToplutaĢım: % 20.

1987 Konya'da Hafif Raylı Sistemin yapımına baĢlanması .

1987 KPMG Konsorsiyumu‟nca İETT Sistem ve İşletme Reorganizasyon Çalışması‟nın yayımlanması.

13 Ocak 1987 Yeni Galata Köprüsü‟nün temelinin atılması.

20 Şubat 1987 ĠETT Ģoförlerinin toplusözleĢme görüĢmelerinin çıkmaza girmesi üzerine pasif direniĢ (yavaĢlatma) baĢlatması.

18 Mart 1987 İTÜ Taşkışla Binası‟nın Bakanlar Kurulu‟nca turizm merkezi ilan edilmesi.

18 Nisan 1987 Boğaziçi Yasası‟nda değiĢiklik yapan yasanın Anayasa Mahkemesi tarafından "kamu yararı gözetilmediği için" iptal edilmesi.

26 Nisan 1987

ĠBB BaĢkanı B.Dalan ve ekibinin, Norveç Firması Fjellstarnd'a ısmarladığı 10 deniz otobüsünden ikisini törenle teslim almaları (39 m.boy, 9,5 m.geniĢlik, 4 m. derinlik, katamaran tip, 24/32 knot hız, 449 yolcu kapasite)

Haziran 1987 Ġstanbul Bağdat Caddesi‟nde tek yön trafik uygulamasının baĢlatılması.

Denizde Otobüs ÇalıĢtırmak

8 Haziran 1987 Ġstanbul Bostancı-Kabataş arasında ilk deniz otobüsü seferlerinin baĢlatılması.

2 Temmuz 1987

İTÜ Taşkışla'yı 1. sınıf eski eser sayan Anıtlar Kurulu‟nun 3479 sayılı yeni bir kararla, ESKA'nın otel projesinin uygulanmasında sakınca bulunmadığı kararı alması.

11 Temmuz 1987

ĠETT Ġkitelli Garajı‟nın hizmete açılması.

26 Temmuz 1987

Prof.Kemal Kutlu: "Ben şahsen (trafikte) tek yön uygulamasına karşıyım. Dünyanın en kötü sistemi. Geniş yollara ve alternatifi olmayan yollara tek yön uygulaması yapamazsınız. Vatandaşları şaşırtır".

28 Ağustos 1987

ĠBB meclisinde Tarlabaşı ve İstiklal Caddesi Bölge Düzenleme Projesi‟nin onaylanması.

29 Eylül 1987

ĠBB BaĢkanı B.Dalan: “Alıcam o köĢklerin hepsini elinden (Çelik Gülersoy'un). Alıcam ve ihaleyle bunları Ġstanbul'un en iyi lokantalarına vericem.(…) Bu kadar çok düĢünmek zorunda olduğum iĢler içinde, Çelik Gülersoy'u benim düĢünecek vaktim olmaz”.

29 Eylül 1987 ĠBB Belediye Meclisi kararıyla Levent Parkı‟nda, Demirören ġirketi‟nin arsasında yapılaĢma izni verilmesi.

16 Ekim 1987

DPT'nin, ĠBB BaĢkanı B.Dalan'a, 3. Köprü ve Tüp Geçit'in aynı firmaya ihale edilmesi ve tekliflerin DPT ile birlikte değerlendirilmesini isteyen yazısı.

16 Ekim 1987 Ġstanbul'un trafik sorunlarının çözümü için aktarma merkezi olarak planlanan Yenikapı UlaĢım Merkezi‟nin temelinin atılması.

14 Ekim 1987 Haliç'te Eyüp-Alibeyköy arasında kazıklı yol yapımı temelinin atılması.

1 Kasım 1987

Prof.Ahmet Keskin: "Essen Planı öylesine yanlıştı ki, başkaları alıp kenti iyice mahvetmesin diye işi kabul ettim. Elimden geldiği kadar insani ölçülere indirmeye çalıştım".

Temmuz 1987

Ġstanbul'da doğal gaz şebekesinin yapımı için kazıların Avcılar-Esenyurt'ta baĢlaması (3 aĢamalı projeye göre, 1992'de bitirilecek ve 800 bin aboneye ulaĢılacaktı).

1987

DPT'nin raylı tüpgeçitin yapımını kolaylaĢtırmak için, tüpgeçitle birlikte ihale edilmesini ısrarla istediği üçüncü Boğaziçi Köprüsü‟nün, ĠBB BaĢkanı B. Dalan'ın baskısı ve BaĢbakanın (Turgut Özal) kararıyla, Boğazaltı Raylı Tüpgeçidi İhalesi‟nden ayrılarak, tek baĢına ihale edilmesi.

1987 Ġstanbul Şan Tiyatrosu‟nun yanması.

1987 Boğazda Abraham PaĢa, Fethi PaĢa ve Çamlıca Korularının halka açılması.

1987

UlaĢtırma Bakanlığı Demiryolları, Limanlar ve Hava Meydanları Genel Müdürlüğü (DLH)'nün; mevcut proje ve etütlerin hızla büyüyen Ġstanbul'un gereksinimleri için yetersiz kaldığı görüĢüyle uluslar arası bir konsorsiyuma (IRTC) İstanbul Kentsel Ulaşım Etüdü'nü yaptırması (1985 verileri 2005 yılı projeksiyonuyla değerlendirilmiĢtir) ve Topkapı-Unkapanı-Şişhane-Taksim-Mecidiyeköy-4.Levent Metrosu ve Yenikapı-Sirkeci-Üsküdar-Söğütlüçeşme Boğaz Demiryolu Tüp Geçişi karma önerisi.

1987 İETT Şişli Garajı' nın Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi' ne devredilmesi.

1987 6831 sayılı Orman Yasası‟na 2. madde ekiyle orman alanları tahsisi ve % 6 imar hakkı getirilmesi.

1987 Mısır-Kahire, Rusya-Samara, Japonya-Sendai ve Singapur Metrolarının açılması.

1987 Sivil Havacılık Dairesi Başkanlığı‟nın Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü'ne dönüĢtürülmesi.

1987

Norveç'ten satın alınan ve ilk üretimi Kuzey Denizi‟nde petrol platformlarına eĢya ve insan taĢımak için 1981'de gerçekleĢtirilen katamaran tipi gemilerin (449 yolcu kapasiteli) ĠDO Aġ tarafından iĢletmeye konuluĢu (Ġlk 2 hat: Bostancı-Kabataş, Bostancı-Bakırköy; 38.80 m uzunluk, 9.40 m geniĢlik, 3,97 m.derinlik; ilk üç gemi sırasıyla Çakabey, Umurbey, Yeditepe).

1987 Üsküdar-KabataĢ arabalı vapur hattının hizmetine son verilmesi.

1987 ĠETT araçlarında öğrenci, er, öğretmenlerle birlikte yargıç (hakim) ve savcıların da indirimli tarife kategorisine sokulması.

1987

Kamuoyunun tepkisi üzerine Ġstanbul'da kentiçi ulaĢım ücretlerinin (belediye, banliyö, vapur) % 20-25 oranında indirilmesi.

AlıĢveriĢin Tapınakları

1988 Ġstanbul Bakırköy'de Galleria alıĢveriĢ merkezi, Ataköy Marina, Holiday-Inn Plaza‟nın açılması.

1988

IRTC ulaĢım modeline uygun avan proje ve teknik raporların DLH'nin talebi ile ĠTÜ Yapı ve Deprem Uygulama Araştırma Merkezi‟nce incelenmesi.

1988

UlaĢtırma Bakanlığı İstanbul Kentsel Ulaşım Etüdü‟nün 371 pafta projeli bir uygulama planıyla baĢlatılması (raylı sistem ve demiryolu tüp geçit).

1988 ĠBB UKOME Kararıyla ÖHO‟lere Mavibüs adı verilmesi.

1988 Rusya-Sverdlovsk ve İspanyaValencia Metrolarının açılması.

1988 Avrupa Yaya Hakları Bildirgesi‟nin kabülü.

1988 ĠTÜ Uygar Araştırma Merkezi tarafından metro raporlarının yeniden değerlendirilmesinin yapılması.

1988 Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi Ulaşım Nazım Planı raporlarının Temel Mühendislik tarafından hazırlanması.

1988 Ġstanbul Master Ulaşım Planı model çalıĢmalarının Halkow Fox Grubu tarafından yapılması.

1988 ĠBB BaĢkanı Bedrettin Dalan'ın Üsküdar-Ortaköy arasına üçüncü köprü istemesi.

21 Ocak 1988

İstanbul 2. İdare Mahkemesi‟nce, Ġstanbul Boğazı‟nın Arnavutköy Bölgesi‟nde denize kazıklar çakılarak yapılan yolun, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı‟nın onayı alınmadığı gerekçesiyle 90 gün süreyle yapımının durdurulması.

31 Ocak 1988

Bayındırlık Bakanı Sefa Giray: "Bir metroyu kârlı işletmek dünyada kimseye nasip olmamıştır. Böyle bir şey yok. Tren dolu giderken otobüse göre kârlıdır. Dünya uçağa gidiyor… Bugünün son teknolojisi neyi getirdi, ona bakın. Avrupa trene yatırım yapmıyor. Bir memleketin bütün ulaşımı demiryolu ile olabilir mi sanıyorsunuz?"

4 Mart 1988 1/25.000 ölçekli Beykoz İlçesi, Köyleri ve Çevresi, Çevre Düzeni İmar Planı‟nın kabulü (Polonezköy'de yağmayı hızlandırmıĢtır).

14 Mart 1988

Yıldız Üniversitesi Mühendislik Fakültesi‟nin 50.yıl kutlama töreninde ĠBB BaĢkanı Dalan: “İstanbul'da yaşamak kolay olmamalı.Önümüzdeki yıllar için İstanbul artık bir endüstri şehri hüviyetinden çıkarak hizmet sektörü, turizm, eğitim gibi konuların ağırlık kazandığı bir şehir olacaktır. Bunun için nüfusun denetim altına alınması gerekmektedir. Bu da şehirde yaşamanın faturasının daha ağırlaşması demektir”.

20 Mart 1988

İstanbul 2. İdare Mahkemesi‟nce verilen 'yapımını durdurma' kararına karĢın yapımı hızla yapılan Arnavutköy'deki 'yasadışı' kazıklı yolun, ĠBB BaĢkanı B. Dalan'ca bando eĢliğinde törenle hizmete açılması.

12 Nisan 1988 ĠBB BaĢkanı B. Dalan'ın imzaladığı vaziyet planı ile Beykoz Saip Molla Özel Ormanı‟nda 1452 villanın yapımına baĢlanması.

1 Mayıs 1988

ĠBB tarafından (Bedrettin Dalan) borçları karĢılığı ĠETT'nin Levent Garajı‟na (44 dönüm) , iĢ merkezi ve otel yapılmak üzere el konulması.

Şubat 1988 Ġstanbul 2. Numaralı Kültür ve tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu‟nun göreve baĢlaması.

Mayıs 1988 İstanbul Boğazı üzerinde ikinci köprünün (Fatih Köprüsü) hizmete açılması.

1988 Beyoğlu Belediyesi‟nin Galata Kulesi ve Çevresini Düzenleme Projesi'ni programına alması.

8 Şubat 1988

Birinci köprünün 600 m. güneyinde kurularak 'tünel-viyadük-tünel' sistemleriyle otomobilleri Yıldız Sarayı sırtlarından 'doğrudan‟ PiyalepaĢa'ya ulaĢtıracak bir ekspres yol olarak tasarlanan 3. Çevre yolu Boğaz Geçişi Ön Etüdü ve teklifinin ENKA-Cleveland Ortaklığı‟nca ĠBB'ye sunulması.

2 Temmuz 1988 TMMOB Mimarlar Odası‟nın Ġstanbul ġubesi‟nce 'İstanbul Ulaşımı ve 3. Boğaz Köprüsü' panelinin yapılması.

2 Temmuz 1988 25 km. lik Güney Haliç Kanalizasyon Projesi‟nin tamamlanması (Atık suyu Yenikapı Arıtma Tesisi‟sine veriyor).

15 Temmuz 1988

3194 sayılı İmar Kanunu‟na dayanılarak ve koruma kurulları onayı alınmadan hazırlanan 1/5.000 ölçekli Boğaziçi Revizyon Nazım İmar Planı'nın ĠBB tarafından onaylanması.

30 Ekim 1988

Haliç'te kazıklı yol olarak tanımlanan Eyüp-Alibeyköy arası ana arterin tamamlanarak trafiğe açılması. ĠBB BaĢkanı B.Dalan: "Haliç'te iş bitti, her şey düzenli gidiyor, ama birçok profesör ne olduğunu anlamadı".

21 Kasım 1988 Avrupa Konseyi tarafından Strasbourg'da Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik ġartı'nın kabul edilmesi.

22 Kasım 1988

BüyükĢehir Belediyesi‟ne Boğaziçi kıyısında gezi alanı yapılmak üzere 5 yıl içinde arazi kamulaĢtırma yetkisi tanıyan Boğaziçi Yasası‟nın geçici 10. maddesinin yürürlükten kalkması

2 Aralık 1988

İstanbul 3. İdare Mahkemesi‟nce Taşkışla'nın ESKA Aġ‟ye kiralanmasıyla ilgili tüm karar ve onaylar için yürütmeyi durdurma kararı alınması

14 Aralık 1988

Mimarlar Odası İstanbul Şubesi‟nin, 15.7.1988 tarihli 1/5.000 ölçekli Boğaziçi Geri Görünüm ve Etkilenme Bölgeleri Revizyon Planı‟nın iptali için İstanbul 1. No.lu İdare Mahkemesi‟ne baĢvurması

20 Aralık 1988

ĠBB BaĢkanı B. Dalan: “Londra'da Times'da 22 tane köprü var, New York'ta 40 köprü var, tabii İstanbul'da birçok köprü olabilir. Biz üçüncü köprüyü yapacağız. Karşı çıkanlar da paşa paşa üzerinden geçecek.”

Haziran 1988

ĠETT'den TEK'na özlük hakları korunarak geçen memur personelin ĠETT araçlarından ücretsiz yararlanmalarını sağlayan pasolarının geri alınması giriĢimi.

Ġlk Metro

1988 Ġstanbul Taksim - 4. Levent Metrosu projesinin tamamlanması

1989 London Buses Limited'in yerel otobüs servislerini işletmek üzere 10 yarı özerk şirket kurması.

1989 Topkapı-Sirkeci arasında tercihli yol yapımı için proje çalıĢmalarının baĢlaması.

1989 Türkiye-Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesi‟nin onaylanması.

1989 VIPS II Projesi çerçevesinde İETT Hat Rasyonalizasyonu uygulamaları.

1989 VOLVO Firması‟nca (VTS Transportation Systems corporation) İETT için Seyahat ve Gecikme Süresi Etüdü Raporu‟nun yayımlanması.

1989

ĠETT tarafından Ġsveç Volvo Frması‟na yaptırılan VIPS II Hat Rasyonalizasyonu ve Yönetim Bilgi Kontrol Sistemi Projesi Raporunun yayımlanması.

1989 Hindistan-Mumbai, Meksika-Guadalajara, Türkiye-İstanbul, Konya, ABD-Los Angeles Metrolarının açılması.

1989 İstanbul Aksaray-Kartaltepe Hafif Raylı Sistem‟in (LRT, Hafif Metro) açılması ve Esenler'e uzatılması.

1989 KuruçeĢme Kömür Depoları‟nın yerinin park alanı olarak düzenlenmesi.

1989

BaĢbakan onayıyla Bayındırlık Bakanlığı‟nca yayınlanan genelgeyle, 3194 sayılı İmar Yasası‟nın 8.ve 9. maddelerindeki bakanlık yetkisinin turizm merkezi ilan edilen yerlerde de yürürlüğe sokulması.

1989 ĠBB'ce İstanbul Kent Bilgi Sistemi Projesi çalıĢmalarına baĢlanması.

1989

ĠBB UKOME Kararıyla Mavibüs denen otobüslerin adlarının Özel Halk Otobüsü‟ne dönüĢtürülmesi ve renklerinin turuncu-krem olarak (iki renk) belirlenmesi.

1989 OPEL'in Türkiye‟de kurşunsuz benzin yakan araba üretimine baĢlaması.

1989 Ġstanbul Harbiye'de Cemal Reşit Rey Konser Salonu‟nun yapımı.

1989 Ġstanbul Ataköy‟de Atrium Alışveriş Merkezi‟nin yapımı.

26 Mart 1989 Türkiye'de yerel seçimlerin yapılması ve ĠBB yönetiminin SHP'ye geçmesi.

12 Nisan 1989

CumhurbaĢkanı Kenan Evren'in görevlendirmesi ile Devlet Denetleme Kurulu'nun Boğaziçi‟nde istenmeyen dağiĢimlerle ilgili raporunun hazırlanması.

28 Haziran 1989

Anayasa Mahkemesi‟nin 1988/61 esas no.lı kararı ile yalnızca sahil Ģeridi ve öngörünüm bölgesinde değil, tüm Boğaziçi‟nde imar affı uygulamalarının iptal edilmesi.

19 Ocak 1990 Bolu Dağı Tünel (Demiryolu) Geçişi için sözleĢme imzalanması

23 Şubat 1990

İstanbul'un 1 No.lı Mahkemesi‟nin Boğaziçi Geri Görünüm ve Etkilenme Bölgeleri Revizyon Planı‟nın iptali baĢvurusu için yürütmeyi durdurma kararı vermesi.

10 Nisan 1990 Ankara Metrosu‟nun yapımına baĢlanması (Batıkent'de ilk kazmanın vurulması).

22 Ağustos 1990

İTÜ ve Mimarlar Odası‟nın itiraz ettiği İstanbul Tarihi Yarımada Koruma İmar Planı'nın ĠBB Meclisi‟nce onaylanması.

UlaĢımda Nostalji: Beyoğlu‟nun Tramvayı

24 Ağustos 1990

Ġstanbul'un Küçük Armutlu gecekondu bölgesinde yapılan polis operasyonunda 3 polis, 9 yurttaĢın yaralanması.

20 Aralık 1990

ĠETT Taşıt Müzesi‟nden geriye kalan ve korunan 3 motris ve 2 römorkün onarılması ve 1,7 km. uzunluğunda Beyoğlu Tramvayı' nın onarılan tramvay araçlarıyla, 12,5 milyar TL harcanarak iĢletmeye alınması.

23 Aralık 1990 Beyoğlu Tramvayı’nın deneme seferlerine baĢlatılması.

29 Aralık 1990 Beyoğlu Tramvayı‟nın fiilen hizmet vermeye baĢlaması.

1990 Otobüslerin renginde değiĢiklik yapılması: üst kısım turuncu, alt kısım mavi renk.

1990

AB Ülkelerinin mimarlık meslek örgütlerini biraraya getiren Avrupa Mimarlar Konseyi (Architects' Council of Europa, ACE) nin Brüksel'de kuruluşu.

1990 Ġstanbul ĠETT Hatağında aktarmalı sisteme geçilmesine bağlı olarak tek, çift ve kademeli bilet uygulaması.

1990

ĠETT Genel Müdürlüğü‟nün 500 solo, 150 körüklü olmak üzere toplam 650 otobüs için uluslar arası ihaleye çıkması (Ġhaleyi Macaristan İkarus Firma‟sı kazanmıĢtır).

1990 Ankara'da 3. Toplutaşım Kongresi‟nin yapılması.

1990 Ġstanbul Beyoğlu İstiklal Caddesi‟nin trafiğe kapatılarak yaya bölgesine dönüĢtürülmesi.

1990 Rusya-Dniepropetrovsk, İtalya-Cenova ve Napoli, Meksika-Monterrey Metrolarının açılması.

1990

ĠBB'nin, IRTC raporlarına dayanarak 16 km. lik Topkapı-4. Levent Metro Hattı‟nı kredili olarak ihale edilmek üzere, ODTÜ M. Parlar Vakfı‟na ihale belgelerini hazırlatması ve bazı uluslar arası yapım firmalarına ön yeterlilik vermesi.

1990 Moda Sahili‟nin doldurulmaya baĢlanması (1993'e kadar sürmüĢtür).

1990 Trafikteki araçlarla ilgili EURO 0 Çevre Standartı‟nın uygulanma tarihi.

22 Ağustos 1990

ĠBB Meclisi tarafından Tarihi Yarımada Koruma Planı‟nın onaylanması.

4 Eylül 1990 Ġstanbul Suriçi Tarihi Yarımada Koruma Nazım Planı‟nın onaylanması.

1990 Ġstanbul'da nüfus sayımı: 7.309.000 kiĢi.

1990

Ġstanbul için yapılmıĢ mevcut ulaĢım etütlerinin, ĠBB tarafından Metroplan Firması‟na incelettirilmesi ve önemli uygulamaların değerlendirilerek Kentsel Ulaşımı İyileştirme Projesi adı altında toplanması.

1990 ĠETT tarafından Ġstanbul'da Aksaray-Topkapı Otobüs Özel Yolu‟nun (tercihli yol) hizmete açılması.

1991 Beyoğlu Bölgesi‟nde 1.600 m. yaya bölgesi, Kumkapı‟da 4.500 m2, Nurosmaniye'de 4.700 m2 yayalara açık alan düzenlemesi.

1991 ĠTÜ+ĠETT iĢbirliğiyle çift yakıtlı (doğal gaz+dizel) otobüs dönüĢüm projesi çalıĢmalarının baĢlatılması.

1991 Hafif Raylı Sistem (LRT, Hafif Metro) Hattı‟nın Ferhatpaşa-Havaalanı arası 2. aĢamasının yapımına baĢlanması.

1991

ĠBB'nin metro projesini aĢamalara bölerek özkaynaklarla gerçekleĢtirme kararı ve Taksim - 4. Levent güzergahının öne alınması.

1991

Yol açtığı güçlükler nedeniyle ĠETT araçlarında tek, çift ve kademeli bilet uygulamasından vazgeçilmesi ve eski uygulamaya (tek bilet) dönülmesi.

1991 Yakıt hava karışımını dengeleyen Turbo Şarj sistemi.

1991 Belçika-Antwerppe, Mısır-İskenderiye Metrolarının açılması.

1991

Ġlan edilen turizm bölgelerinde Bakanlığın yetkili kılındığı genelgeye dayanak olan, 3194 sayılı İmar Yasası‟na 1987 yılında eklenen maddenin, Danıştay 6. Dairesi‟nce iptal edilmesi.

1991 Ġstanbul Tarihi Yarımada Koruma İmar Planı‟nın Bölge Ġdare Mahkemesince iptal edilmesi.

31 Ocak 1991

Ġstanbul gecekondu bölgesi Küçük Armutlu'da 3.000 polis ve jandarma tarafından gerçekleĢtirilen operasyonda 131 kiĢinin gözaltına alınması.

11 Şubat 1991

ĠBB BaĢkanı Nurettin Sözen (SHP): “Toplu taşımaya taraftar olmak siyasal bir tercihtir. Ben elimden gelse otobüsleri arttırıp minibüsleri kente sokmamak istiyorum.”

27 Şubat 1991 Sirkeci-Aksaray arasında çalıĢacak tramvayın Yapı Merkezi ĠnĢaat Sanayii Aġ'ye ihale edilmesi.

10 Nisan 1991

Aksaray-Sirkeci Tramvay Hattı‟nın temelinin, İETT ile Yapı merkezi İnşaat Sanayii AŞ arasında imzalanan sözleĢmeye göre atılması (15 milyar TL, iki yönlü, 4 km.).

19 Nisan 1991

ĠBB BaĢkanı Nurettin Sözen (SHP): “Öyle sanıyorum ki yabancı turistler de vardıkları kültür düzeyi ve ziyaret ettikleri birçok ülkedeki gözlemleri nedeniyle tarihi eserlerin korunması konusundaki titizliği yadırgamayacaklar, ayrıca trafikten arındırılmış yaya bölgelerinin çoğalmasını olumlu karşılayacalklardır.”

4 Mayıs 1991 Ġstanbul‟da ilk, ĠETT Ģoförleri iĢ yavaĢlatma eylemi.

8 Mayıs 1991 Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı'nın TBMM'nin çıkardığı 3723 sayılı yasayla onaylanması.

Mayıs 1991 Yönelim Araştırma ve Danışmanlık AŞ'ce Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi Otobüs Araştırmaları Çalışması‟nın yapılması.

Ağustos 1991 Türkiye Gemi Sanayi AŞ'ye bağlı İstinye Tersanesi‟nin (Boğaziçi) kaldırılması.

Temmuz 1991

Ġstanbul-Osmanbey'de bulunan ve halk arasında ahtapot denen yaya geçidinin kaldırılması ve yeni kavĢak düzenlemesi yapılması.

30 Eylül 1991 Ġstanbul Taksim - 4. Levent Metrosu sondaj çalıĢmalarının (ön tünel) baĢlaması.

Kasım 1991 Canlı hayvan taĢıyan bir geminin (22 bin koyun) Ġstanbul Boğazı‟nda batıĢı.

1991 ĠETT Filosuna Macaristan ve Yugoslavya‟dan alınan Ġkarus Marka körüklü ve solo tip otobüs katılması.

Nisan 1992 Ġstanbul metro uygulama projelerini ve denetim hizmetlerini yürütecek firmanın iĢe baĢlaması.

Ağustos 1992 Ġstanbul metro yapımını üstlenen yüklenicilerle (müteahhit) sözleĢme imzalanması.

1992

Fransa-Bordeaux, ABD-Boston, Peru-Lima, İngiltere-Manchester, ABD-New Haven, New Jersey, Sacramento, Tayvan-Tai Pei Metrolarının açılması.

11 Eylül 1992

Ġstanbul (Taksim - 4. Levent arasında 7 km. yer altı, 6 istasyonlu) metro temelinin ĠBB BaĢkanı Nurettin Sözen (SHP) tarafından atılması.

1992 Sultanbeyli'nin ilçe yapılması.

1992 İstanbul'un Kentsel Gelişme Sorunları ve Avrupa Metropolleri Kollokyumu'nun yapılması.

1992

„Kültürel varlıkların ve doğal çevrenin korunmasına yönelik kriterlerini, birlik organlarının tümü ve birlik üyesi tüm ülkeler için tartışmasız, uyulması gereken kriterler’ olarak kabul eden Avrupa Birliği (AB) Matrix Antlaşması‟nın imzalanması.

1992 Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı‟nın Türkiye‟ce onaylanması.

1992

Türkiye‟nin de onayladığı Avrupa Kentsel Şartı: “Madde 4/1: Kente karşı otomobil. Durum artık buna çok yakındır. Otomobil kentleri öldürmektedir. Öyle ki, 2000'li yıllar, ikisi bir arada olamayacağından, otomobil ya da kentten birini seçmemizi zorunlu kılacaktır…”

1992 Ġstanbul'da 2. Kentiçi Ulaşım Kongresi‟nin yapılması.

1992

Japon köprü firmalarının Boğaz Demiryolu Tüp Geçişi‟ne seçenek (alternatif) olarak hazırladıkları projeleri yerel ve merkezi Türk yönetimlerine sunmaları (kabul edilmemiĢtir).

1992 TÜSĠAD'ın İstanbul Raporu: “İstanbul'u ancak özerklik kurtarabilir.”

1992

İETT Taşıt Müzesi‟nden kalan 2 tramvay, yolcu ve vatman mankenler ve 30 m. lik özgün rayın, Hasköy Lengerhane Binası‟nda bulunan Rahmi Koç Sanayi Müzesi‟nde sergilenmesi.

1992

Sirkeci-Aksaray-Topkapı Otobüs Özel Yolu güzergahı üzerine 10,7 km. lik tramvay hattının (çağdaĢ Tramvay) yapılması ve hizmete girmesi (Kapasite gün:60.000, yolculuk-gün:20.000).

1992 BirleĢmiĢ Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı‟nın (Yeryüzü Zirvesi) Rio de Janeiro'da (Arjantin) yapılması.

1992 Sütlüce Vapur İskelesi‟nin yanması.

16 Ocak 1992

Avrupa Konseyi üyesi devletler ile Avrupa Kültür SözleĢmesi‟ne taraf diğer ülkeler arasında Malta'da, Arkeolojik Mirasın Korunmasına Yönelik Avrupa SözleĢmesi'nin imzalanması.

18 Mart 1992

Avrupa Konseyi Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Konferansı Strasbourg Olağan Toplantısı‟nda Avrupa Kentli Hakları Deklerasyonu'nun kabülü: “Otomobil kenti öldürmeketedir.”

1 Ağustos 92

Koalisyon Hükümeti UlaĢtırma Bakanlığı‟nın, ihale ilanlarında Ġstanbul Boğazı ibaresindeki 'tüp' sözcüğünü silerek İstanbul Boğazı Geçişi deyimini kullanması.

16 Mayıs 1992

Ġstanbul'da Eminönü-Karaköy'ü birleĢtiren tarihi Galata Köprüsü‟nün (1875'te Ġngilizlere 105 bin altına yaptırılmıĢtı) yanması.

1992 Yanan Galata Köprüsü‟nün onarıldıktan sonra Haliç‟e, Balat-Hasköy arasına çekilmesi.

1992 Yeni Galata Köprüsü‟nün trafiğe açılması.

11 Eylül 1992 Özel Halk Otobüsü Ģirketi Özulaş‟ın (Ġstanbul Anadolu Yakası iĢletmecileri) kurulması.

22 Ekim 1992 Çevre Bakanlığı‟nın yayınladığı tebliğle "zorunlu egzos gazı ölçümü" öngörülmesi.

5 Kasım 1992

Ümraniye Belediye Meclisi‟nin 66 numaralı kararıyla ilçe sınırları içinde tüm kooperatif ve toplu konut sitelerine birer kat ekleme hakkı verilmesi.

16 Aralık 1992 TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası‟nca 2. Kentiçi Ulaşım Kongresi düzenlenmesi (16-18 Aralık 1992).

Aralık 1992 Uluslar arası HABĠTAT II Konferansı‟nın Türkiye-İstanbul'da yapılması için BM'nin karar alması.

Ocak 1993

Ġstanbul'un sorunlarını saptamak ve insanların uygar bir düzen içinde yaĢamasını sağlamak için, DYP Samsun Milletvekili Ali Eser'in baĢkanlığında Meclis Araştırma Komisyonu kurulması.

Şub.93

İzmir Metrosu için Ġsveç-Ġsviçre ortaklığı ABB ve Türkiye ortağı Yapı Merkezi ile 387 milyon 565 dolara sözleĢme imizalanması (Fahrettin Altay Meydanı-Basmane arası hafif raylı sistem, İslam Enstitüsü-Hatay-Üçyol-Halil Rıfat Paşa-Konak-Gümrük-Basmane kısmı metro)

Haziran 1993 ĠETT Havagazı Fabrikaları‟nın tasfiye edilmesi.

1993 26 adet çift katlı DAF-OPTARE Marka otobüslerin filoya katılması.

1993 Avrupa Birliği Ülkelerinde kurşunlu benzinin yol açtığı çevre kirlenmesi (kurşun oranı) nedeniyle yasaklanması.

1993 Trafikteki araçlarla ilgili EURO I Çevre Standartı‟nın uygulanma tarihi.

1993 ĠETT çift katlı otobüsleri için özel tarife (çift bilet) ve biletçili sistem uygulaması.

1993 Ġstanbul ġehiriçi Tramvayın (ÇağdaĢ Tramvay) Topkapı-Karayolları arası 3. aĢamasının yapımına baĢlanması.

1993 ĠETT iĢçi personelin yazlık-kıĢlık iĢ giysilerinin renklerinin değiĢtirilmesi (bejden maviye).

1993 ABD-Dallas, St. Louis, İngiltere-Sheffield Metrolarının açılması.

1993 İETT APK Daire Başkanlığı tarafından Yolcu Biniş Süreleri Ölçümü Araştırması‟nın yapılması.

1993

İETT APK Daire Başkanlığı tarafından Boğaziçi Köprüsü‟nde Bir Şeridin İETT Otobüslerine Ayrılması Fizibilite Raporu‟nun hazırlanması.

1993

İstanbul 3 no.'lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun; SĠT alanı olan Boğaziçi‟nin hiçbir yerinde köprü geçirilemeyeceği kararı alması.

14 Mart 1993

Türkiye Tarihi Evleri Koruma Derneği ile Mimarlar Odası İstanbul Anakent Şubesi'nce düzenlenen "İstanbul'un Sahibi Kim?" panelinin yapılması.

17 Eylül 1993 Ġstanbul'daki 10 turizm merkezinin bakanlar kurulunca iptal edilmesi.

1993 Ġstanbul-Etiler Akmerkez Alışveriş Merkezi‟nin açılması.

1993 Ġstanbul-Altunizade Capitol Alışveriş Merkezi‟nin açılması.

21 Eylül 1993 Doğalgazlı (çift yakıtlı) sisteme dönüĢtürülmüĢ 100 adet ĠETT otobüsünün iĢletmeye verilmesi.

2 Aralık 1993

Bayındırlık ve İskân Bakanı Onur KumbaracıbaĢı (CHP): “İlerde sıkıntı çıkmasın diye, Karayolları 17.Bölgemiz ön etütleri yapıyor. Köprü kuzeye düşünülüyor. Yani, şehrin görüntüsünü bozmayacak bir şekilde. Üçüncü bir çevre yoluyla birlikte planlanacak. Bu çevre yolu Gebze-Çorlu arasını birbirine bağlayacak... Köprünün yapımıyla ilgili bir girişimimiz yok. Bunu da açıklıkla vurguluyorum. Arzu edildiği anda devreye girecek bir şekilde hazırlanıyor. Çünkü biz inanıyoruz ki bu talep bir süre sonra İstanbullulardan gelecek...”

31 Ocak 1994 Hızlı tramvayın (LRT) Yeni Otogar-Merter arasında hizmet vermeye baĢlaması.

Mart 1994

Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi tarafından ikinci Metropoliten Plan‟ın onaylanması (kısa bir süre sonra Recep Tayyip Erdoğan'ın ĠBB BaĢkanlığı döneminde iptal edilmiĢtir).

17 Mart 1994 Ġstanbul Boğazı‟nın petrol yolu olamayacağı yönünde Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararı.

27 Mart 1994 Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi yönetimini Refah Partisi‟nin adayı Recep Tayyip Erdoğan‟ın kazandığı yerel seçimlerin yapılması.

Ġklim DeğiĢiyor Mu? Çevre Uygulamaları

Nisan 1994 TS 11365 ile Egzos Gazı Kirleticileri-Trafikteki Dizel Motorlu Taşıtlar İçin Ölçüm Metodu tayini ve sınır değerleri belirlenmesi.

1994 İl Mahalle Çevre Kurulu kararıyla, İl Çevre ve Orman Müdürlüğü‟ne bağlı Gürültüyle Mücadele Birimi‟nin kurulması.

6 Mayıs 1994 İngiltere'yi Avrupa'ya (Fransa-Calais) bağlayan ManĢ Tüneli‟nin açılması (toplam maliyet: 16 milyar $).

Temmuz 1994

Ġstanbul (Polonezköy ve yakın çevresinin) Orman Bakanlığı tarafından (yaklaĢık 3000 hektarlık bir alan) tabiat parkı ilan edilmesi.

17 Kasım 1994

İstanbul 4. İdare Mahkemesi‟nin, 1990 tarihli İstanbul Suriçi Koruma İmar Planı‟nı, mevcut ve yeni yasadıĢı uygulamaları arttıracağı gereekçesiyle iptal etmesi.

1994

Avrupa Birliği programı çerçevesinde MEDMET Projesi (Akdeniz Bölgesi' nde Kentiçi Ulaşımının Gelişim Yönetimi) Ġstanbul çalıĢması.

1994

Ġsveç Ulusal Karayolu KuruluĢu (SNRA), Ulusal Polis TeĢkilatı (Rikspolisstyrelsen) ve Yerel Yönetimler Birliği'nin (Svenska Kommunförbunder) işbirliği ile 1995-2000 yıllarını kapsayan 5 yıllık Ulusal Trafik Güvenliği Planı hazırlanması. Hedefler: 1. Halk arasında trafik kazalarını sağlık sorunu sayanların oranı % 30 arttırılacak, 2. Alkollu araç kullanıcısı % 27 azalacak, 3. Hız ihlalleri % 35 azaltılacak, 4. Hız ihlali dışında trafik kuralı ihlalleri % 50 azalacak, 5. Sürücü ve yolcu emniyet kemeri kullanma oranı % 95 olacak, 6. Gece yollarda açıkca görünebilir olacak yaya ve bisikletli oranı % 60 olacak, 7. Bisiklet ve motosiklet kullanıcılarının en az % 80'i kask takacak, 8. Binek araçlarının çarpışmadan etkilenmeme endeksi % 12 arttırılacak, 9. Trafik güvenliği gereklerini karşılamayan yol uzunluğu azaltılacak.

1994

Tünelin Karaköy giriĢinde yeni İETT Müzesi‟nin hizmete açılıĢı (Yazlık atlı tramvay, atlı tramvay durağı, direk, levha, çeĢitli ekipmanlar sergilenmeektedir).

1994

Ġstanbul Özel Halk Otobüsleri‟nde ĠETT'den ayrı bilet uygulamasına geçilmesi ve biletçilerle otobüs içinde yolcuya bilet satılması.

1994 Ġstanbul Boğaz trafiğini düzenleyen tüzüğün yayınlanması.

1994 İtalya-Catania, Fransa-Rouen, Strasbourg, Polonya-Varşova Metrolarının açılması.

1994 1/50.000 ölçekli İstanbul Nazım Planı‟nın tamamlanması ve onaylanması.

1994

CumhurbaĢkanı Süleyman Demirel'in, 30 maddelik bir talimatname hazırlayarak, hükümetten Ġstanbul'u 2000'li yıllara taĢıyacak 'makro plan'ın hemen devreye girmesini istemesi.

1994

Meclis AraĢtırma Komisyonu‟nun İstanbul Raporu: “İmar affı getirilmemeli, gecekondu ve kaçak inşaat yapılmamalı, ağır cezalar uygulanmalı.”

1994 ĠBB Refah partisi adayı Recep Tayyip Erdoğan: “Ben de kaçak yapıda oturuyorum.”

1994 Ġstanbul'da dolmuĢ taksi araçlarının 7 kiĢilik yeni araçlarla (Otosan) yenilenmesi.

1994

İETT APK Daire Başkanlığı tarafından 1992 yılından itibaren iki yıl süren yolcu sayım çalışmasıyla ilgili sonuç raporunun yayınlanması.

1994 Ġstanbul Topkapı-Zeytinburnu arasında tramvay (çağdaĢ tramvay) istasyonlarının yapılması.

1994 Hafif Raylı Sistem (LRT, Hafif Metro) Hattının Zeytinburnu-Bakırköy istasyonlarının hizmete açılması.

1994

TC BaĢbakanlık DPT tarafından VII. Beş Yıllık (1995 -1999) Kalkınma Planı Ulaştırma Sektörü Özel İhtisas Komisyonu Raporu‟nun yayınlanması.

Dünyada UlaĢımı ÖzelleĢtirme Furyası

Ocak 1995 London Transport'un (LT; İngiltere-Londra) sahip olduğu otobüs şirketlerinin özelleştirilmesi.

1995 ĠETT tarafından 'İETT İşletmeleri Genel Müdürlüğü' kitapçığının yayınlanması.

1995 Danimarka'da otobüs servislerinin özelleştirilmesi için ihaleye çıkılması.

1995 ĠETT ihalesiyle Tuzla-Topkapı Hattı‟nda 175 özel otobüsün çalıĢtırılması.

1995 ĠETT‟ce, 7 adet dumanölçer satın alınarak garajlarda hizmete sunulması.

1995 Emisyonla ilgili olarak ĠETT'nin carbon clean aygıtı kullanımına geçmesi.

1995 ĠETT‟ce 5 adet carbon clean aygıtı satın alınarak garajlarda hizmete sunulması.

1995 229 kayıp insanın fotoğraflarını taĢıyan Umut Otobüsü‟nün sefere konulması.

1995 ĠETT otobüslerinde % 100 doğal gaz yakıtlı otobüs projesi çalıĢmalarına baĢlanması.

1995 ĠETT otobüslerinde devingen (mobil) reklam uygulaması.

1995 Dini bayramlarda ĠETT otobüsleriyle ücretsiz taşımacılık uygulaması.

1995 İETT ile Piknikli Günler sloganıyla yaz sezonu boyunca piknik alanlarına sefer düzenlenmesi.

1995 Kentiçi otobüs taĢımacılığında ĠETT' nin ilk özelleştirme çalıĢmaları.

1995 Ġstanbul-Bakırköy Carousel Alışveriş Merkezi‟nin açılması.

1995 Tayvan-Bangkok Metrosunun açılması.

1995

Ġstanbul'un tarihi yarımadasının (Suriçi) korunmasıyla ilgili SĠT kararının alınması (1 yıl içerisinde hazırlanması gereken Koruma Planı hazırlanmamıĢtır).

1995

Yüksek yargının, Mimarlar Odası‟nın 1990 yılında yaptığı baĢvuruyu sonuçlandırarak, ilk hazırlık ve ihalesi ĠBB BaĢkanı B. Dalan döneminde yapılan, Nurettin Sözen döneminde yürürlüğe giren İstanbul Suriçi İmar Planı‟nı iptal etmesi.

1995 3 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu‟nca Sarıyer ve Beykoz Ġlçelerinin (Ġstanbul) doğal SİT ilan edilmesi.

1995 Ġstanbul Belediye BaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın İstanbul'a göçü önleme yolu olarak vize uygulaması önerisi.

1995

T.C Hükümeti‟nin GATS'a (Hizmet Ticareti Genel Anlaşması) imza atmasıyla birlikte, yerel hizmetlerin (sağlık, çevre, vb.) özel ve uluslar arası sermayeye açılması.

1995 Ġstanbul Ataköy ve Yenibosna Metro Ġstasyonları‟nın iĢletmeye açılması (toplam istasyon sayısı: 15 ).

1995 İETT APK Daire Başkanlığı’nca, Yolcu sayım ve Ölçümlerine İlişkin İstatistik Sonuç ve Değerlendirmeler Raporu‟nun yayımlanması.

12 Ocak 1995

İstanbul 1 No.lı İdare Mahkemesi‟nin, Boğaziçi Geri Görünüm ve Etkilenme Bölgeleri Revizyon Planı‟nın iptal edilmesi kararı vermesi (Kararın iptali için ĠBB DanıĢtaya gitmiĢtir).

20 Nisan 1995 Ankara'da 3 gün süren, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Uygulamaları ve Sorunları Sempozyumu'nun yapılması.

27 Haziran 1995

Ġstanbul tarihi yarımadanın karma SĠT alanları bütünü olarak ilan edilmesi.

2 Temmuz 1995 ĠETT Kağıthane (Poligon) Garajı‟nın hizmete girmesi.

12 Temmuz 1995

İstanbul 1 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 6848 sayılı kararıyla Eminönü ve Fatih İlçelerini içeren tarihi yarımadanın 1. derecede SİT alanı ilan edilmesi.

2 Ağustos 1995

İstanbul 1 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 6898 sayılı kararıyla Eminönü ve Fatih İlçelerini içeren tarihi yarımadanın geçiĢ dönemi yapılaĢma koĢullarının belirlenmesi.

Ekim 95 Elektronik biletin (AKBİL) çift katlı otobüslerde pilot uygulamasına baĢlanması

20 Ekim 1995

Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi tarafından (BaĢkan Recep tayyip Erdoğan dönemi) 1/50.000 ölçekli; su havzalarının ĠSKĠ Yönetmeliği‟ne bağlandığı ve ardından yönetmeliğin değiĢtirildiği, onaydan sonra Mimarlar Odası'nın hakkında dava açtığı, DanıĢtay'ın BüyükĢehir‟i yetkisiz, Bayındırlık Bakanlığı onayını zorunlu gördüğü kararıyla, tümüyle iptal edilen, Metropolitan Alan Alt Bölge Nazım Planı'nın onaylanması.

Kasım 95 HABİTAT II Türkiye Ulusal Rapor Taslağı‟nın temel fikri: “Türkiye küreselleşmenin dışında kalmamalı.”

Kasım 95

Kültür Bakanlığı 3 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu‟nca Beykoz ve Sarıyer‟deki tüm ormanlık bölge, tarım alanları, köy-belde yerleĢmelerini, Elmalı Su Havzası‟nı ve Karadeniz Kıyı KuĢağı‟nı 'doğal SİT Alanı' ilan etmesi.

15 Kasım 1995 7755 Sayılı Karar‟la Ġstanbul'un kuzeyinde, Beykoz ve Sarıyer Ġlçe ve Beldelerinin 1 ve 2 No.lı doğal SİT alanı ilan edilmesi.

27 Kasım 1995 Engelli vatandaĢlar için özel tasarımlı Berkhof Marka 7 otobüsün ĠETT‟ce hizmete veriliĢi.

5 Aralık 1995 Bosna Hersek'e 10 ĠETT otobüsü hibe edilmesi.

Aralık 95

İETT Encümeni tarafından tasfiye edilen Yedikule Havagazı Tesisleri‟nde bulunan gazometreler, fırın ve ocak tesislerinin ihaleyle Metal Döküm Sanayi Ticaret AŞ'ye satılması.

1996 Trafikteki araçlarla ilgili EURO II Çevre Standartı‟nın uygulanma tarihi.

1996 ĠETT ihalesiyle 128 adet çift katlı özel otobüsün ĠETT yönetim, yürütüm ve denetiminde çalıĢtırılması.

1996

Elektronik biletin (AKBĠL) tüm ĠETT otobüslerinde yaygınlaĢtırılması.

1996 ĠETT otobüslerinde eski renge dönüĢ (üst kısım krem bej, alt kısım kırmızı).

1996 ĠETT bütçesinde AR-GE için ilk kez kaynak ayrılması (3,5 milyar TL).

1996

ĠETT'nin ĠTÜ ile ĠETT dizel otobüs motorlarında yanma odasının kaplanması konusunda (GPX seramik kaplama teknolojisi) ortak çalıĢma yürütmesi (sonuç alınamamıĢtır).

1996 ĠETT yatırım programına % 100 doğal gaz yakıtlı otobüs alımı projesinin konulması.

1996 ĠETT yeni otobüs satın alma teknik koĢulu olarak ihale Ģartnamelerine EURO II Çevre Standartı‟nın konulması.

1996 ĠETT‟de Ģikâyetlerin alınabildiği 0800'lü bir telefon hattı açılması.

1996 Sirkeci-Eminönü Tramvay (Çağdaş Tramvay) İstasyonlarının tamamlanması (Toplam: 21 istasyon).

1996

İspanya-Bercelona, İsviçre-Basel, Bern, Cenevre, Lozan, Almanya-Bremen, Ulm, Dortmund, Dresden, Duisburg, Düsseldorf, Bonn, Essen, Hannover, Köln, Leipzig, Mannheim, Stutgart, İngiltere-Bristol, Edinburgh, Liverpool, Hindistan-Kalküta, Danimarka-Kopenhag, ABD-Detroit, Houston, Maryland, New Orleans, Philadelphia, İrlanda-Dublin, İsveç-Göteborg, Avustury- Graz, Salzburg, Japonya-Hiroshima, Nagasaki, Rusya-Leningrad, Polonya-Lodz, Avustralya-Melbourne, Sydney, Fransa-Nantes, Tolouse, Bulgaristan-Sofya, Ukrayna-Temeşvar, İsviçre-Zürich, İtalya-Torino, Macaristan-Szeged, Hollanda-Utrecht Metrolarının açılması.

1996 ĠETT tarafından Özel Araç (Otomobil) Kullanıcıları Anketi yaptırılması.

1996 ÖHO‟lerin rotasyon yerine bölgeye bağlı çalıĢmalarının (3 bölge) sağlanması.

Mart 1996

UlaĢtırma Bakanlığı‟nca Üsküdar-Yenikapı Tüp Geçiş Bağlantısı‟nın etüd-proje çalıĢmasının yeniden, Yüksel Proje-Louis Beerger (ABD) ve De Consult (Alman) Konsorsiyumu‟na, 16 ayda bitirilmek üzere ihale edilmesi.

ĠETT‟nin Bilimsel Atakları

6 Mayıs 1996 ĠETT'nin düzenlediği 1. Ulusal (Uluslar arası katılımlı) Ulaşım Sempozyumu.

3 Haziran 1996 BM-HABĠTAT II uluslar arası toplantının Ġstanbul'da yapılması (3-14 Haziran 1996).

3 Haziran 1996

BM-İnsan Yerleşimleri 2. Konferansı‟nda (Ġstanbul) Habitat Ticaret Fuarı‟na Güney Amerika-Brezilya'nın Curitiba Kenti‟nde iĢletilen metro otobüslerin sergilenme amacıyla getirilmesi.

10 Haziran 1996

ĠETT Genel Müdürlüğü‟nün televizyonda yayınlanmak üzere (Kanal 7) ilk kez reklam sözleĢmesi imzalaması.

Temmuz 1996

Booz Allen-Hamilton (ABD) Firması‟nca hazırlanan 'Demiryollarında Yeniden Yapılanma Raporu: “Türkiyede demiryolu ağı azaltılmalı ve yolcu potansiyeli yüksek hatlar özelleştirilmeli'.”

30 Ağustos 1996

ĠĢletmeciliğini BUGSAŞ (Başkent Ulaşım ve Doğalgaz Hizmetleri Proje Tah. San. A.Ş.) adlı Belediye kuruluĢunun yaptığı Ankaray‟ın (hafif raylı sistem) hizmete girmesi.

4 Eylül 1996

İstanbul 1 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 7981 sayılı kararıyla Eminönü ve Fatih İlçelerini içeren tarihi yarımadanın geçiĢ dönemi yapılaĢma koĢullarının yeniden düzenlenmesi.

16 Eylül 1996 Prof.Ergun Gedizlioğlu: "İstanbul'daki trafik sorununun taşıt sayısıyla ilişkisi yok, yönetim hatasından kaynaklanıyor."

19 Eylül 1996

Öğretim Görevlisi Ġsmail Acar: "Bir Viyana'yı, bir Londra'yı dolaşın, tarihisel kalıntısı olan kentleri dolaşın. Kent merkezlerinde bir tane katlı kavşak yoktur… Kent merkezinde katlı kavşak kesinlikle çözüm değil. Bunu bütün dünya idrak etti. Ama biz hala kurdele kesmek için katlı kavşak yapmaya çalışıyoruz."

Boğaz‟a, Bitmeyen Yeni Köprü AĢkı

11 Aralık 1996 Karayolları Genel Müdürlüğü‟nün Boğaz‟a üçüncü köprü yapılması yönünde imar planı değiĢikliği önerisi.

1997 ĠETT‟ce, EURO II Çevre Standartlarında 134 adet Mercedes Marka otobüs alımı.

1997 Haliç Çevre Koruma Projesi‟nin baĢlatılması.

1997 Ġstanbul'da nüfus sayımı geçici sonuç: 9.600.000 kiĢi.

1997 Ġstanbul-Maltepe‟de Grandhouse Alışveriş Merkezi‟nin açılması.

1997

ĠBB+ĠTÜ iĢbirliği ile ĠTÜ tarafından 1/50.000 ölçekli İstanbul Nazım İmar Planı temel alınarak 2010 yılı hedefli İstanbul Ulaşım Master (Ana) Planı'nın hazırlanması ve Sonuç Raporu‟nun yayımlanması.

1997 ĠETT APK Daire BaĢkanlığı tarafından Çift Katlı Otobüs Yolcu Anketi yapılması.

Ocak 1997 ĠETT APK Daire BaĢkanlığı tarafından İETT Memur Anketi Çalışması yapılması.

10 Mart 1997 ĠETT Genel Müdürlüğü‟nün televizyonda yayınlanmak üzere (Kanal 7) ikinci kez reklam sözleĢmesi imzalaması.

Temmuz 1997 İETT APK Daire Başkanlığı tarafından Coğrafi Bilgilendirme Sistemi (GIS) ile ilgili rapor hazırlanması.

2 Eylül 1997

Başbakanlık Yüksek Planlama Kurulu'nun (YPK) toplantısında Ġstanbul'da demiryolu tüp geçiş yerine üçüncü köprüyü uygun bulması.

2 Eylül 1997

Bayındırlık ve İskân Bakanı YaĢar Topçu: “İkisini de (üçüncü köprü ve tüp geçit) yap-işlet-devret modeliyle ihaleye çıkaralım, hangisinin müşterisi çıkarsa onu yapalım.”

1997

Yüksek Planlama Kurulu‟na (YPK), ENKA DanıĢmanlık Hizmeti‟nce hazırlandığı notuyla, Haydarpaşa-Piyalepaşa Otoyolu adıyla üçüncü boğaz köprüsü projesinin sunulması.

1997

Sera gazları (greenhouse gas-GHG) emisyonlarının azaltılması çerçevesinde Birleşmiş Milletler‟ce Kyoto Protokolü‟nün imzalanması.

12 Eylül 1997

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası‟nın Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi‟nde düzenlediği brifingde Boğaz Köprülerine Tercihli Otobüs Yolu Önerisi yapılması.

Ekim 1997

ĠçiĢleri Bakanlığı (Bakan: Murat BaĢesgioğlu) Mahalli Ġdareler Genel Müdürlüğü'nce 'Yerel Yönetimler Reformu Yasa Taslakları' adlı kitabın yayınlanması

16 Ekim 1997 BaĢbakan Mesut Yılmaz'ın Ġzmit Körfezi köprüsü (3.5 km karayolu köprüsü) ile ilgili sözleĢmesi imzalaması

16 Aralık 1997 ġahinkaya (Beykoz) Park Garajı' nın hizmete açılması

28 Aralık 1997

ĠĢletmeciliğini BUGSAŞ (Başkent Ulaşım ve Doğalgaz Hizmetleri Proje Tah. San. A.Ş.) adlı Belediye kuruluĢunun yaptığı Metro‟nun Ankara‟da hizmete girmesi.

1998

ĠETT‟ce, EURO II Çevre Standartlarında 213 adet Mercedes Marka otobüs alımı.

1998 ĠETT kapalı duraklarının yenilenmesi.

1998 ĠETT tarafından Otomobil Kullanıcıları Anketi yaptırılması.

1998 Dersaadet'den İstanbul'a Tramvay adlı kitabın 1. cildinin ĠETT yayını olarak yayımlanması. (Yaz. R. Sertaç Kayserilioğlu).

1998 Sayısal (digital) göstergeli ĠETT hat tabela uygulaması.

1998 Ġstanbul Boğazı trafiğini düzenleyen tüzüğün güncelleĢtirilmesi.

1998

ĠBB BaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bütçe konuĢması: “Elektromekanik Sistem İhalesi’yle ilgili krediye zamanında onay vermeyen Hazine, metronun 11 ay gecikmesine neden oldu.”

1998 Ġstanbul-Mecidiyeköy‟de Profilo Alışveriş Merkezi‟nin açılması.

1998 Ġstanbul-Akatlar‟da Mayadrom Alışveriş Merkezi‟nin açılması.

1 Ekim 1998 ĠETT'nin düzenlediği 2. Uluslararası Ulaşım Sempozyumu.

6 Ağustos 1998

ĠBB BaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Milliyet Gazetesi ziyareti: "Gebze-Çorlu Hattını birbirine bağlayacak en kuzeyde bir çevre yoluyla köprü düşünülürse, buna sıcak bakabilirim."

Ağustos 1998 Ulaştırma Bakanlığı ve TCDD'nin birlikte düzenlediği 2. Ulusal Demiryolu Kongresi'nin Ankara'da yapılması.

Ağustos 1998 Ġstanbul Valisi Erol Çakır'ın trafik önerisi: “Haftada 1 gün trafiğe çıkma yasağı”(uygulanmamıĢtır).

Ağustos 1998 ĠBB BaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın İstanbula göçe vize uygulamasına Göç-Der'in tepki göstermesi.

Eylül 1998

İTO ve Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Anabilim Dalı‟nın birlikte hazırladığı İstanbul Ulaşımında Acil Eylem Planı sonuçlarının açıklanması.

11 Eylül 1998 Mahkemelik olduğu için bakımı yapılamayan Yeni Galata Köprüsü‟nün hidrolik sisteminin arızalanması.

12 Kasım 1998

Danıştay 8. Daire‟nin kararı üzerine İçişleri Bakanlığı‟nca görevden alınan ĠBB BaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın yerine ĠBB Meclisi‟nce seçilen Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi BaĢkanvekili Ali Müfit Gürtuna'nın göreve baĢlaması.

24 Aralık 1998

Prof. Haluk Gerçek'in açıklaması: “İstanbul'a 102 km. metro ve 88 km. hafif metro olmak üzere toplam 190 km. uzunluğunda yeni raylı sistem hattının yapımı gereklidir” ve “İstanbul trafiğinde araçların ortalama hızı 30 km. ye düşmüş olup, 10 yıl içerisinde bu 21 km. ye düşecektir.”

1999 ĠETT‟ce, EURO II Çevre Standartları‟nda 49 adet körüklü Mercedes Marka otobüs alımı.

1999 Tünel‟in Karaköy giriĢindeki Taşıt Müzesi‟nin kapatılması.

3 Ocak 1999 Boğaz‟da üçüncü köprüye karĢı direnen Arnavutköy Semt Girişimi'nin oluĢumu.

6 Ocak 1999 ĠBB UKOME'de İstanbul Ulaşım Planı‟nın onaylanması.

Mart 1999

1 Nisan-30 Haziran 1999 tarihleri arasında geçerli olmak üzere 1600 cc'ye kadar olan otomobiller için ek taĢım alım vergisinin % 12'den % 6'ya düĢürmesi.

Nisan 1999 Ġstanbul Valiliği‟nin İstanbul‟un Trafik ve Ulaşım Sorunu Paneli düzenlemesi.

Nisan 1999

TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Şubesi ve Yapı Endüstri Merkezi yayın organı Yapı Dergisi'nin ortaklaĢa Metro Projesi ve Uygulaması Gün Işığında konulu sempozyum düzenlemesi.

27 Mayıs 1999

Uluslararası Toplu Ulaşım Birliği‟nin (UITP) Kanada-Toronto 53. Kongresi‟nde "Kamu Taşımacılığı-Yaşanabilir ve Desteklenebilir Gelişmelere Ana Katkı" baĢlıklı Toronto Protokolü‟nün imzalanması.

Büyük Deprem Geri Mi Dönüyor?

17 Ağustos 1999

Marmara'da 7,4 Ģiddetinde Ġstanbul'u sarsan Gölcük depremi.

Ağustos 1999 Yaya Hakları Lobisi’nce Yaya Hakları Bildirgesi'ni imzaya açması.

22 Eylül 1999 Avrupa ülkelerinde 20 milyon kiĢinin otomobil kullanımını, bir günlüğüne bisiklet kullanarak protesto etmesi.

7 Ekim 1999 Fransa-Strasbourg'da 'Avrupa Tarihi Kentler Birliği' kuruluĢ toplantısının yapılması.

13 Ekim 1999

Avrupa Konseyi öncülüğünde imzalanan Arkeolojik Mirasın Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi‟nin imzalanarak Resmi Gazetede yayınlanması.

12 Kasım 1999 7,2 Ģiddetinde Düzce Depremi sonucu Bolu Tüneli‟nin çökmesi.

1999 İETT İkitelli Motor Yenileme Fabrikası' nın hizmete giriĢi.

1999 Bayındırlık Bakanlığı‟nın Ġstanbul'a üçüncü köprü avan projesini ĠBB'ye sunması.

1999 İETT APK Daire Başkanlığı‟ca Genel Ulaşım Raporu‟nun hazırlanması.

V. ÜÇÜNCÜ BĠNYILIN (MILLENIUM)

EġĠĞĠNDE ĠSTANBUL

2000 ÖHO renklerinin değiştirilerek mavi-açık mavi (daha sonra yeşil) yapılması.

2000 Trafikteki araçlarla ilgili EURO III Çevre Standartı‟nın uygulanma tarihi.

2000 ĠETT‟ce, EURO II Çevre Standartlarında 159 adet Mercedes Marka otobüs alımı.

2000 Avrupa Konseyi'nce 50. yıldönümünde Avrupa: Bir Ortak Miras Kampanyası baĢlatılması.

2000 Türkiye Tarihi Kentler Birliği'nin kurulması.

2000 İstanbul-Zeytinburnu‟nda Olivium Outlet Center AlıĢveriĢ Merkezi‟nin açılması.

17 Şubat 2000

ĠTO‟ nun İstanbul Üniversitesi‟ne (proje yöneticisi Emre Kongar) yaptırdığı araĢtırmaya göre, Ġstanbul'un en önemli sorununun 'trafik, ulaşım, altyapı otopark' olarak belirlenmesi.

17 Nisan 2000 ĠETT'nin düzenlenmesine katıldığı 1. Çevre ve Teknoloji Sempozyumu yapılması.

Temmuz 2000 Ġstanbul Taksim - 4. Levent Metro bağlantısı teknik deneme sürüĢlerine baĢlanması.

Temmuz 2002 ĠETT‟ce Sultançiftliği-Edirnekapı Raylı Taşıma Sistemi yapımına baĢlanması (2007 yılı sonunda hizmete girdi)

Eylül 2000 Taksim-Levent Metrosunun (Taksim - 4. Levent Metro) iĢletmeye baĢlaması.

2001 Ġstanbul-Acıbadem‟de Tepe Nautilus Alışveriş Merkezi‟nin açılması

2002

Ġstanbul'da yerel ulaĢım iĢletmelerinin Akbil bilet satıĢ ve yolculuk gelirlerinin İETT havuzunda toplanması uygulamasına baĢlanması.

2002

Curitiba kent projesinin mimarı Brezilya-Curitiba‟lı efsane şehircilik uzmanı Jaime Lerner‟in Uluslar arası Mimarlar Birliği Genel Kurulu‟nda (UIA) başkan seçilmesi.

Eylül 2002

Yıldız Teknik Üniversitesi Ulaştırma Uygulama ve Araştırma Merkezi (UYGAR) tarafından İETT için İETT Hatlarının Etüdü ve Rehabilitasyonu çalıĢmasının yapılması.

12 Kasım 2002

Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın, Ġstanbul BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı‟na “1995 yılında onaylanan Metropolitan Alan Planı’nın mahkemelerce geçersiz kılındığına, bu nedenle yeni bir nazım planın üretilerek Bakanlıkça onaylanabilmesi için Büyükşehir Belediyesinin Valilik kanalıyla, Bakanlıkla ortak planlama çalışmasını öngören bir protokol taslağının hazırlanmasına ilişkin”, 2513 sayılı yazısı.

24 Haziran 2002

Ulaşım AŞ.‟ce işletilen İstanbul Hafif Raylı Sistem'in (LRT) Atatürk Havalimanı‟na (YeĢilköy) kadar uzatılması.

2003 Kadıköy-Moda Tramvay Hattı‟nın yapımı.

31 Ocak 2003

Kalamış-Moda Otoyolu İçin Yoğurtçu Çayırı Caddesi-Münir Nurettin Caddesi Köprü ve Karayolu Bağlantı Yolu İnşaatı Projesi‟ne baĢlanması.

2003

Moda otoyolu ve buna bağlı Kurbağalıdere üzerinden Fenerbahçe bağlantılı Münir Nureddin Selçuk Viyadüğü'nün planlanması (halkın tepkisiyle durduruldu).

2003 Ġstanbul'un büyük hemĢerisi ve sevdalısı Çelik Gülersoy'un ölümü.

2003 Bağımsız Çevre Bakanlığı‟nın kaldırılarak Orman Bakanlığıyla birleĢtirilmesi ve Çevre ve Orman Bakanlığı‟nın kurulması.

2003

Ġstanbul'da yerel yönetime bağlı mevcut raylı sistemlerin ve yapılacakların (metro, LRT, tramvay) ĠETT Genel Müdürlüğü yönetiminde özerk iĢletmeler olarak toplanması.

Kent Mi Otomobil Mi?

17 Şubat 2003

Londra'da sabah 07:00 ile akĢam 18:30 arasında otomobillerin kent merkezine giriĢlerinde ceza ödeme (günde 5 pound) uygulamasına baĢlanması.

24 Mayıs 2003

Belediye İş İETT Taşıt Şubesi‟nin organize ettiği, İETT‟nin Özelleştirilmesinde Çalışanlarının ve İstanbul Halkının Yaşayacağı Sorunlar-Çözüm Önerileri Paneli‟nin yapılması.

Mayıs 2003 Uluslararası Tarihi Kentler Birliği Bursa Toplantısı‟nın gerçekleĢtirilmesi.

3 Temmuz 2003

Köy Yasası‟nda yapılan değiĢiklikle 'yabancılara toprak satışının serbest bırakılması' (1 yıl içinde 43.521 yabancı toplam 298 bin dekar arazi satın almıĢtır).

1 Ağustos 2003

Çift katlı otobüsler ve Özel halk Otobüsleri (ÖHO) hariç yerel yönetime bağlı tüm ulaĢım iĢletmelerinde geçerli olacak bilet ve ücret entegrasyonu uygulamasına baĢlanması

1 Ekim 2003

Ġstanbul çevresindeki ilçe ve beldelerde (Büyükçekmece, Silivri, Çatalca, Ümraniye) hizmet veren 697 midibüs ve otobüsün özel UKOME Kararı‟yla Halk Otobüsü (ÖHO) kapsamına sokularak, ĠETT Genel Müdürlüğü yönetim, yürütüm ve denetimine alınması.

Ġstanbul‟un Rayları

Ekim 2003 Kabataş-Eminönü arasında tramvay hattının yapımına baĢlanması.

17 Ekim 2003

Paris‟te, BM UNESCO Konferansı‟nda, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması SözleĢmesi‟nin kabülü. Türkiye bu sözleĢmeyi 19 Ocak 2006‟da, 5448 sayılı kanunla onaylamıĢtır.

31 Ekim 2003

Ġstanbul Boğazı‟nda gemi trafiğini ve güvenliğini sağlama amacıyla yapılan radar kulelerinin hizmete girmesi ve sistemin Denizcilik Müsteşarlığı‟ndan alınarak Kıyı Emniyeti ve Gemi

Kurtarma İşletmeleri‟ne devredilmesi.

1 Kasım 2003 Kadıköy-Moda Tramvay Ring Hattı‟nın hizmete açılması.

2003 Taksim-Dolmabahçe Raylı Tünel Sistemi‟nin (Funiküler) yapımına baĢlanması.

2003 Eminönü-Kabataş Raylı Sistem Projesi‟nin (tramvay) yapımına baĢlanması.

2003 Sultançiftliği-Vezneciler Raylı Sistem Projesi‟nin (tramvay) yapımına baĢlanması.

2003 Ġstanbul-Levent‟de Metrocity Alışveriş Merkezi‟nin açılması.

2003 Ġstanbul Altunizade'de köprü bağlantı yolları ve kavĢak düzenlemesi yapımına baĢlanması.

2003

Yeni Araç alımında 20 yaĢ üzeri araçlarını hurdaya ayıranlara 3,5 milyar TL tutarında ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) indirimi uygulamasının baĢlaması.

2003

2B (Orman kanunu, 2. Maddesi) Orman Arazilerinin satıĢıyla ilgili yasa tasarısının CumhurbaĢkanı Ahmet Necdet Sezer‟ce veto edilmesi.

2003 Yeni Yüksektepe Kültür Derneği tarafından, Geleneksel Türkiye Ulusal Fotoğraf Yarışması'nın konusu olarak ulaşımın seçilmesi.

2003

UNESCO Miras Listesi sorumlularından Minja YANG: "İstanbul'a hayran olmak çok kolay; bu kente karşı zaten başka duygu zaten olanaksız… Ama yok edilen mirası seyrederek hayran olmayı da ben burada görüyorum…"

2003 Ġstanbul Burgazada'da çıkan yangında ormanlık alanın yok olması.

14 Ocak 2004 Financial Times: “İstanbul Boğazı’ndaki tanker yığılması petrol sıkıntısı tehdidi oluyor.”

Şubat 2004 KurĢunlu benzin kullanımının Türkiye'de çevre sorunları (KurĢun yüzdesi 31 kat fazla) nedeniyle yasaklanması.

8 Şubat 2004

İtalya'da başkent Roma ve pek çok kent ve kasabada aşırı hava kirliliği nedeniyle 1 gün boyunca saat 11:00-18:00 arasında otomobillerin trafiğe çıkarılmasının yasaklanması.

28 Mart 2004 Türkiye‟de yerel seçimlerin yapılması ve ĠBB BaĢkanlığına Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) adayı Kadir TopbaĢ'ın seçilmesi.

26 Nisan 2004 ĠBB BaĢkanı: “Sultançiftliği-Edirnekapı güzergahında yapılacak raylı sistemler tamamen yanlış.”

2 Mayıs 2003

BaĢbakan Recep Tayyip Erdoğan‟ın katıldığı törenle, mimari yapıtların maketlerinin sergilendiği Miniatürk Müzesi‟nin Ġstanbul Haliç Kıyısı‟nda açılması.

Köstebek Operasyonu

6 Mayıs 2004

Asya ve Avrupa'yı denizin altından birbirine bağlayacak Demiryolu Boğaz Tüp Geçişi Yapımı Sözleşmesi‟nin, Taisei-Kumagai Gumi-Gama-Nurol Ortak GiriĢimi‟yle Ulaştırma Bakanlığı arasında imzalanması (2,5 milyar dolar harcamayla, 2008'de bitmesi planlanan projenin daha sonra Ġstanbul raylı sistemleriyle entegrasyonu yapılacaktır).

Mayıs 2004

Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi‟nin, anahtar teslim olarak yaklaĢık 2 milyar dolar maliyetle ve Japon kredisiyle yapımına baĢlanması (2007'de kazı iĢlemlerinin bitirilmesi, 2008 yılında Sirkeci-Üsküdar arasında tamamlanması planlanan projenin, 13,3 km. si deniz altında olmak üzere toplam uzunluğu 76,3 km).

9 Mayıs 2004

Marmaray Asya-Avrupa Demiryolu Bağlantısı Projesi‟nin temel atma töreninin Üsküdar'da yapılması. UlaĢtırma Bakanı: "Hiçbir zaman İstanbul için ne köprü ne tüp geçit tartışması yok. Zamanı geldiğinde şehrin köprüye de, tüp geçide de ihtiyacı olabilir. İstanbul'un yoğun trafik yükü belki bir başka tüp geçidi de, üçüncü köprüyü de ihtiyaç haline getirecektir. Tüp geçit, üçüncü köprünün alternatifi değildir. İhtiyaç doğdukça ve zamanı geldikçe bunlar sırasıyla ele alıncaktır.”

Mayıs 2004

Çevre sağlığı nedeniyle Haziran ayında uygulanmak üzere AB standartları çerçevesinde Hükümetin kurşunlu benzin satıĢını da yasaklayan yönetmeliği imzalaması.

26 Mayıs 2004

Cari açığın yükselmesine önlem olarak, çevre kaygısıyla yaĢlı otomobillerin trafikten çekilmesi ve yeni araçlarla değiĢtirilmesi için uygulamaya sokulan ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) indirimi miktarının, yurtdıĢından Türkiye‟ye giren otomobil sayısında aĢırı yükselmeden ötürü, düĢürülmesi.

Mayıs 2004

Meteksen Sistem tarafından, TÜBĠTAK-ODTÜ- Bilkent proje desteği ile 3 yıllık bir AR-GE çalıĢması sonucu Trafikkent Sürücü Eğitim Simülatörü'nden sonra Trafikent ürün ailesine Trafikent Psikoteknik Sürücü Değerlendirme Sistemi'ni kazandırması.

Haziran 2004

TBMM Meclis BaĢkanlığına „İstanbul Ulaşım İdaresi Genel müdürlüğünün Kuruluş ve Görevleri hakkında Kanun Teklifi‟ verilmesi. Teklif geri çekilmiĢ, yasalaĢmamıĢtır.

16 Haziran 2004 Ġzmir BüyükĢehir Belediye BaĢkanı Ahmet PriĢtina‟nın (CHP) beklenmedik (51 yaĢında) ölümü.

24 Haziran 2004

27-28 Haziran 2004 tarihlerinde Ġstanbul'da yapılacak NATO zirvesi için Ġstanbul kentiçi ulaĢımının sınırlandırılması ve ĠETT seferlerinin süre boyunca yeniden düzenlenmesi ya da iptal edilmesi.

4 Temmuz 2004

Türkiye-Ġstanbul'da 10. Dünya Ulaştırma Araştırma Konferansı'nin (World Conference on Transport Research, WCTR) toplanması (3 gün sürmüĢtür).

10 Temmuz 2004

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu‟nun Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmesi.

2004

Birleşmiş Milletler Kültür, Eğitim ve Bilim Örgütü (UNESCO) tarafından, Ġstanbul'un, 'tehdit altındaki Dünya Mirası Listesi'ne alınması yolundaki önerisinin değerlendirilmesinin 2006 yılında yapılmasını kararlaĢtırması.

2004 OPET Petrolcülük AŞ.‟nin, TEMA Vakfı ve Karayolları Genel Müdürlüğü ile "Yeşil Yol" projesini baĢlatması.

2004 2004 yılının Türkiye Trafik Yılı ilan edilmesi.

2004 Karayolu TaĢımacılık Yasası‟nın ve yönetmeliklerinin çıkarılması.

11 Temmuz 2004

Kocaeli-TavĢancık arasında kentlerarası demiryolu treni ile Ġstanbul banliyö treni arasında sinyalizasyon hatasına bağlı ölümlü ve yaralanmalı kaza.

13 Temmuz 2004

Yeni 5216 sayılı BüyükĢehir Belediyesi Yasası‟nın Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmesi.

14 Temmuz 2004

5226 sayılı Kültür ve tabiat Varlıklarını Koruma yasasının TBMM‟de kabülü.

15 Temmuz 2004

Ġngiltere'de, tren taĢımacılığının stratejik yönetiminin özel Ģirket Strategic Rail Authority'den alınarak, yeniden kamu yönetimi denetimine alınması, yani bir yerde dolaylı kamulaĢtırma yapılarak ilgili bakanlıkça denetlenen Network Rail'e verilmesi.

22 Temmuz 2004

Ġstanbul-Ankara arasında çalıĢtırılan hızlandırılmış tren'in Sakarya dolayında büyük can kaybı ve yaralanmalara yol açan kaza yapması (Normal tren seferlerine 16 gün sonra baĢlandı).

Ağustos 2004

Toplam sayısı 20'yi bulan Koruma Bölge Kurulları‟nın yapısını değiĢtirerek, üye sayısını 5'ten 7'ye çıkaran ve Ģehir planlamacısı, mimar, arkeolog ve sanat tarihçisi yanında hukukçu üye öngören, 5226 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'un yürürlüğe girmesi.

11 Ağustos 2004

Ġstanbul'da Ģiddetli yağıĢlar sorucu 3 ölü, 1.277 su baskını ve

maddi hasarlı kayıpların oluĢması (2 gün sürmüĢtür).

16 Ağustos 2004

Ġstanbul JMO BaĢkanı Dr.Yıldırım Güngör: "Dünyada deprem riski bu kadar yüksek olan, ama buna karşın bağrında tüpçüleri, ilaç fabrikalarını, boya fabrikalarını, kozmetik depolarını, benzin istasyonlarını ve fırınları barındıran başka bir kent yok. Yani İstanbul deprem olmadan da patlamaya hazır bir bomba gibi."

13 Eylül 2004

Şehir Plancıları Odası ikinci baĢkanı Buğra Gökçe: "Kent merkezine daha çok araç gelmesini sağlayacak seçenekler yerine çağdaş ulaşım politikalarının uygulanması, toplu taşım öncelikli seçimlerin yaşama geçirilmesi gerektiği anlaşılacaktır."

6 Ekim 2004

Kültür ve Turizm Bakanlığı ve ĠBB'nin iĢbirliğiyle Birleşmiş Milletler Bilim, Kültür Teşkilatı‟nın (UNESCO) Tarihi İstanbul Yönetimi Kentsel Yönetim Stratejileri ve Eylem Planı Geliştirme Uluslararası Arama Konferansı'nın Ġstanbul'da yapılması (6-8 Ekim): "Minja Yang: Eğer Suriçi'nin her gün daha fazla yok olan sivil mimarlık dokusunu kurtaracak yasal ve yönetsel bir önlem alınmazsa, İstanbul 'Risk Altındaki Miras' listesine aktarılacak.”

Ekim 2004 Ġstanbul köy ve mahalle muhtarlarına İETT Denetim Kartı verilmesi.

2 Kasım 2004

Otomobil ithalatının yavaĢlatılması amacıyla binek otomobillerden alınan Özel TaĢıt Vergisi'nin (ÖTV) % 7- 9 oranında arttırılması.

2004

BirleĢmiĢ Milletler üyesi (aynı zamanda Güvenlik Kurulu) Rusya'nın Kyoto Protokolü‟nü imzalaması ile imzalamayan ABD'ne rağmen protokolün uluslararası yasa statüsü kazanması (Protokol sera gazlarının 2014 yılına kadar belli bir düzeye indirilmesini sağlayacak uygulamalar öngörmektedir).

2004 ĠETT ekspres otobüslerin (E-Otobüs) iĢletmeye konulması.

19 Kasım 2004 ĠBB BaĢkanı Kadir TopbaĢ (AKP): “Kent merkezine özel araçla girişin bir bedeli olmalı, bunun üzerinde çalışıyoruz.”

Aralık 2004 5272 sayılı Belediyeler Yasası‟nın çıkarılması.

2004

5281 sayılı Vergi Kanunlarının YTL ile Uyumu Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Yasa. 5272 sayılı kanunun geçici 1. maddesinin yürürlükten kaldırılması: „Hazine arazilerinin belediyeleri devri.‟

2005

ĠBB‟ce kentin imar ve ulaĢım planlarını hazırlamak amacıyla, İstanbul-Tepebaşı TÜYAP Binası‟nda İstanbul Metropoliten Planlama ve kentsel Tasarım Merkezi‟nin oluĢturulması.

Ocak 2005 Kabataş-Eminönü Raylı Sistemi‟nin hizmete açılması.

30 Ocak 2005

Kabataş-Eminönü Tramvay Hattı‟nın (8.321.009 dolara mal olan hattın uzunluğu 2.8 km.) iĢletmeye açılması. ĠETT Genel Müdürü Muammer kantarcı: “Hat ile hem yolculuk sayısı yüzde 12 artacak, hem de daha konforlu, hızlı ve güvenli bir ulaşım sağlanacak.”

31 Ocak 2005

ĠETT‟de geçmiĢ yıllarda çalıĢan ünlülerin yer aldığı İlk Durak belgeselinin tanıtım töreninin, ünlülerin katılımıyla Cemal Reşit Rey Konser Salonu‟nda yapılması.

16 Şubat 2005

Rusya‟nın, Kyoto Protokolü‟nü („2012 yılına kadar sera salımı 1990 düzeyinin en az % 5 altına indirilecek’)imzalamasıyla protokolün yürürlüğe girmesi.

22 Mart 2005 Türkiye Denizcilik İşletmeleri (TDİ) bünyesindeki Ģehir hatları vapurlarının ĠDO‟ya devri.

2005 Dünya Mimarlık Kongresi‟ne Ġstanbul‟un ev sahipliği yapması.

2005 Ġstanbul-ġiĢli‟de Cevahir Alışveriş Merkezi‟nin açılması.

16 Haziran 2005

5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması hakkında yasanın TBMM‟ce kabülü. Yasanın ilk uygulamaları Sulukule ve TarlabaĢı‟nda gerçekleĢtirilmiĢtir.

Ekim 2005 ĠETT‟ce, Otogar-Bağcılar Raylı Sistem (LRT) yapımına baĢlanması.

Ekim 2005 ĠETT‟ce, Kirazlı-Başakşehir Raylı Sistem (Metro) yapımına baĢlanması.

29 Kasım 2005 12 gün sürecek BirleĢmiĢ Milletler Ġklim DeğiĢikliği Çerçeve SözleĢme Konferansı‟nın Kanada-Montreal‟de açılışı.

2005 Trafikteki araçlarla ilgili EURO IV Çevre Standartı‟nın uygulanma tarihi.

2005 Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı‟na (JICA), ĠBB‟ce Ulaşım Master Planı hazırlatması.

2005 ĠETT iĢletmeciliğinde sigortalı yolculuk (ferdi kaza sigortası) döneminin baĢlatılması.

2005

ĠDO Aġ.‟nin eski Ģehir hatları vapurlarını iĢletmeden kaldırarak yeni vapurları devreye sokma projesine karĢı sivil örgütlerce „vapurlarımızı vermiyoruz’ kampanyasının baĢlatılması.

2005 ÖHO personeline giyim standardı getirilmesi.

2005

ĠETT‟nin eski BağlarbaĢı Garajı‟nın yerinde İETT Kültür Merkezi ve Ulaşım Müzesi yeniden düzenlenmesi.

2005 Kadıköy-Kartal Raylı Sistemi‟nin (metro) yapımına baĢlanması.

2005 ĠETT beyaz masa uygulaması (internet ortamında) baĢlaması.

2006 ĠETT‟nin kuruluĢ kanununda değiĢiklik yapılarak „iĢletir-iĢlettirir‟ sözcüklerinin ilgili maddeye (3. Madde) eklenmesi.

2006 İETT Stratejik Plan hazırlık çalıĢmaları.

2006 Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi tarafından Ġstanbul için Metrobus Hattı (Topkapı-Avcılar) ön çalıĢmaların baĢlatılması.

2006 Ġstanbul‟da Lastik Tekerlekli Tramvay Hatları (Metrobüs) için ĠETT‟nin çalıĢmalar baĢlatması.

2006 Klimali, EURO III çevre standartlı, yüzde yüz alçak tabanlı yeni 450 adet Mercedes Citaro Marka otobüsün ĠETT filosuna katılması.

2006 ĠETT‟nin Ġkitelli Garajı‟nda bulunan merkez ambarın yenilenmesi.

2006 ĠETT‟de gece seferleri uygulamasının baĢlaması.

2006 ĠETT‟ce, 350 solo, 100 körüklü (Mercedes Citaro Marka) otobüs alınması.

27 Mart 2006 ĠETT otobüslerinde tutamak reklam uygulaması.

Mart 2006 7 Tepe 7 Tünel Projesinin ĠBB‟ce baĢlatılması. Ġstanbul‟un iki yakasında 26 karayolu tüneli yapımı öngörülüyor.

Nisan 2006

Hükümetin özelleĢtirme programına karĢı, İstanbul 5 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu‟nca, HaydarpaĢa Gar Binasıyla birlikte tüm çevresinin „tarihi sit’ ilan edilmesi.

Nisan 2006

Ġstanbul‟un ulaĢım tarihini anlatan dizinin üçüncü kitabının Dersaadet‟ten İstanbul‟a Tünel I adıyla ĠETT yayını olarak yayımlanması.

11 Nisan 2006 Brüksel-Avrupa Parlamentosu‟nun uluslar arası büyük jürisince, Ġstanbul‟un 2010 Avrupa Kültür Başkenti olarak kabul edilmesi.

13 Mayıs 2006 Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013) Stratejisi Hakkında Karar alınması.

Haziran 2006

Özürlüler ve refakatçileri için ĠETT „beyaz kart’ uygulamasının baĢlaması. .

Haziran 2006

ĠBB‟nin, Çevre ve Orman ile Sanayi ve Ticaret Bakanlıklarının Ömerli Su Havzası‟nı organize sanayi böyle yapma amacıyla imara açma giriĢimiyle ilgili dava açması.

Haziran 2006 ĠETT Karaköy Gar Binası‟nın restorasyonu.

2006 Ġstanbul-Levent‟de Kanyon Alışveriş Merkezi‟nin açılması.

6 Haziran 2006

ĠBB‟nin Bimtaş‟a (İstanbul Metropoliten Planlama Bürosu) yaptırdığı 1/100.000 ölçekli İstanbul çevre Planı‟nın TMMOB‟ce oratk bildiriyle eleĢtirisi.

1 Temmuz 2006

BüyükĢehir Belediyesi‟nce, „tek bilet akbil’ uygulamasına geçilerek, ĠETT ve Özel Halk Otobüsleri, ġehir Hatları Vapurları, Metro, Deniz Motorları ve Banliyö Trenlerinin aynı bileti kullanması ve sistem genelinde mavi akbil‟in (aylık abonman) geçerli olması.

1 Temmuz 2006

Taksim-Kabataş arasını 110 saniyeye indiren 640 m. Uzunluğundaki Tünel (Füniküler) Sistemi‟nin, 29 Haziran 2006 günü BaĢbakan ve BüyükĢehir Belediye BaĢkanı‟nın katıldığı bir törenden sonra iĢletmeye alınması.

4 Temmuz 2006

ĠBB- Ġstanbul UlaĢım Aġ‟nin, Uluslararası Toplu Ulaşım Birliği (UITP) ile birlikte düzenlediği Toplu Taşımacılık Türkiye Konferansı‟nın yapılması.

14 Temmuz 2006

İBB Stratejik Planı‟nın BüyükĢehir Belediye Meclisi‟nde onaylanması. Planda, Ġstanbul için „7 Tepe 7 tünel‟ projesi baĢlığıyla 2011 yılına kadar 20 adet tünel yol yapımı öngörülmektedir.

2006 ÖHO iĢletmecilerinin yönetiminde haftalık Kentiçi Toplu Taşıma Gazetesi‟nin yayına baĢlaması.

12 Ocak 2007 Akyolbil için 100 ĠETT otobüsüyle pilot uygulama baĢlatılması.

2007

50 adet çift katlı, kırmızı (DAF Mjt Marka), 44 solo (Mercedes Citaro Marka) otobüs alınması.

2007 İETT‟ce, EURO II Çevre Standartlarında 44 adet Mercedes Marka normal, 50 adet Mercedes Capasity körüklü otobüs alımı.

2007

Avcılar-Topkapı Metrobus Hattı‟nda çalıĢtırılmak üzere yüksek yolcu kapasiteli, konforlu 31 adet (Mercedes Capacity Marka) otobüsün alınması.

2007

“Boss” adı verilen bir sürücüsüz araba ile çok sayıda başka sürücüsüz arabanın, Victorville Kaliforniya‟da (ABD) gerçeğe yakın koşullardaki bir caddede öteki araçlarla birlikte trafikte denenmesi.

2007 Ġstanbul-Bakırköy‟de Capacity Alışveriş Merkezi‟nın açılması.

2007 Ġstanbul-Ġstinye‟de İstinye Park Alışveriş Merkezi‟nin açılması.

Haziran 2007

Ġstanbul‟un ulaĢım tarihini anlatan serinin dördüncü kitabının Dersaadet‟ten İstanbul‟a Tünel II adıyla ĠETT yayınları arasında yayımlanması.

5 Temmuz 2007 UITP‟ nin Türkiye Bürosu‟nun Ġstanbul‟da açılıĢı.

13 Temmuz 2007

ĠETT ilk Stratejik Planı‟nın (2008-2012) BüyükĢehir Belediye Meclisi‟nde onaylanması.

17 Ağustos 2007

Akyolbil ile ilgili çalıĢmaların yürütüleceği Komuta Kontrol Merkezi`nin İETT Kağıthane Garajı‟nda açılması.

24 Ağustos 2007

Ġstanbul‟un kuzeyinde ormanlık alanda Uluslar arası Formula-1 otomobil yarıĢının baĢlaması (ĠETT eriĢim için toplutaĢım desteği sağlamıĢtır.)

Ne Deve Ne KuĢ: Metrobüs

17 Eylül 2007 Avcılar-Topkapı arasındaki yolculuk süresini 22 dakikaya indiren Metrobüs Hattı‟nın ĠETT‟ce iĢletmeye alınması.

1 Ekim 2007 ĠETT otobüslerinin zararlı mikroorganizmalara karĢı haftada bir kez dezenfekte edilmeye baĢlanması.

4 Aralık 2007 İstanbul Kentsel Dönüşüm Yasası‟nın çıkarılması.

2008 Kentiçi Ulaşım Terimleri Sözlüğü‟nün WEB‟de yayımı (www.zkirmizi.com).

1 Ocak 2008 ĠETT‟de kağıt biletin uygulamadan kaldırılması ve yerine beĢ biletlik kartların (beĢibiryerde) geçirilmesi.

Ocak 2008 ĠETT‟ce, Sultançiftliği Hafif Raylı Sistemi‟nin devamı olan, Edirnekapı-Topkapı Hattı‟nın yapımına baĢlanması.

18 Şubat 2008

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) İnşaat Fakültesi Ulaştırma Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Güngör Evren‟in açıklaması: “Bazı bölgelerde talebin acilen karşılanması için metrobüs iyi bir çözüm. Ancak, İstanbul gibi büyük kentlerde tekerlekli sistemler kısa sürede işlevini yitiriyor.”

Mart 2008

TEMA, Doğa Derneği, ÇEKÜL, Doğal Hayatı Koruma Derneği, Dünya Araştırmalar Enstitüsü'ne bağlı Sürdürülebilir Ulaşım Merkezi (EMBARQ-İstanbul), Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF Türkiye), Türkiye Ormancılar Derneği, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği ve Kuş Araştırmaları Derneği temsilcilerinin katıldığı toplantıda, onaylanmıĢ il çevre düzenleme planına karĢın Ġstanbul Boğazı‟nda yapılacak üçüncü köprüye ortaklaĢa direnme kararı alınması.

2008

ĠETT‟ce, 2 adet EURO III çevre standartında çift katlı kırmızı (Daf Mjt Marka), metrobüs hattında çalıĢtırılmak üzere EURO IV standartında 100 adet körüklü( Mercedes Capasity Marka), 8 adet körüklü (Phileas Marka) otobüs alınması.

2008

1 adet lastik tekerlekli tramvay (Phileas Marka) alınması (Avcılar-Topkapı Metrobus Hattı‟nda çalıĢtırılmak üzere; yüksek yolcu kapasiteli, hibrit motorlu, yüksek teknolojiyle donatılmıĢ).

Mart 2008 ĠETT‟li ustaların Tünel‟in ilk vagonlarını (hizmete açıldığı yıl 1875‟te kullanılan) birebir aslına uygun Ģekilde yenilemesi.

2008 Ġstanbul ġiĢli‟de City‟s Nişantaşı Alışveriş Merkezi‟nin açılması.

Mart 2008

Ġstanbul BüyükĢehir Belediye BaĢkanı Kadir TopbaĢ' ı „yanlıĢ ve kural dıĢı iĢler‟ konusunda 5 kez mektupla uyardığını ancak yanlıĢta hep ısrar edildiğini vurgulayan eski İETT Genel Müdür Yardımcısı Cemal Acar”ın Büyükşehir Çalı(şı)yor adlı kitabının yayımlanması.

21 Mart 2008

Ġstanbul Levent'teki 46 bin metrekarelik İETT Garajı arsasının 705 milyon dolar (KDV dahil 1 milyar 156 milyon 400 bin YTL) teklif veren Sama Dubai'ye satılması. (Açık arttırmayı kazanan Dubai ġeyhi El Maktum arazinin ücretini, Mimarlar Odası'nın açtığı ve arazide yapılan imar değiĢikliğinin iptalini isteyen dava ile ihalenin iptalini isteyen davayı gerekçe göstererek ödemedi. ġirket, ihale sürecinin askıya alınmasını talep etti.)

24 Eylül 2008

Tarihi Yarımada ve Haliç‟ten sorumlu İstanbul 4 No.lı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu‟nun 2399 sayılı kararında; „Fenerbahçe, PaĢabahçe ve Maltepe vapurlarının kent kültürüne ve kent anılarına katkıları nedeniyle korunmalarının uygun olacağı‟nın belirtilmesi.

16 Ekim 2008

İETT Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı‟nca düzenlenen Kentiçi Ulaşımda Alternatif çözümler: Metrobüs Sistemleri panelinin yapılması. Panel kitabı Ocak 2009‟da yayımlandı.

7 Kasım 2008

Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi‟nce (ĠBB) Taksim - 4. Levent Metro Hattının 7 km. uzatılmasıyla inĢa edilen, Şişhane-Maslak Atatürk Oto Sanayi Sitesi (AOS) metro hattında deneme seferlerine ĠBB BaĢkanı Kadir TopbaĢ‟ın da katıldığı bir törenle baĢlanması. (ġiĢhane-Maslak arasında yolculuk süresini 21 dakikaya indirecek olan hat, Ocak 2009‟da hizmete verilecek. Toplam 15 kilometre uzunluğa sahip, günde 600 bin yolculuğun gerçekleĢeceği ġiĢhane-Maslak AOS hattında 10 istasyon bulunuyor. )

8 Kasım 2008 Ġstanbul-GaziosmanpaĢa‟da bir ĠETT otobüsünün yüzleri maskeli kiĢilerce Molotof kokteyli atılarak yakılması.

21 Kasım 2008 16 su tankı üzerinde bulunan Karaköy Vapur İskelesi‟nin Ģiddetli lodosta batması.

28 Kasım 2008

„Bisiklet‟ sloganıyla kent yaşamına kattığı “bike sharing”in Milano‟da hayata geçirilmesi. (Ekolojik bir araç olarak nitelenen, çevreyi kirletmeyen bisiklet taşımacılığı, ilk aşamada 65 istasyon ve 800 bisikletle hizmet verecek Milanolulara. Belediye otobüsleri, metro ve benzeri yüzey araçlarının işletmeciliğini yürüten ATM‟nin kontrolündeki bisiklet hizmeti, müşterilere kentin 65 farklı noktasında elektronik kart karşılığında seçtiği bisikleti bir taşıma aracı olarak kullanabilmesini, istediği hedefe ulaşabilmesini sağlıyor.)

Kasım 2008

İETT Avcılar- Mecidiyeköy Metrobüs Hattı‟nın Boğaziçi Köprüsü üzerinde ayrılan Ģerit üzerinden Anadolu Yakası‟nda Kozyatağı‟na bağlanması iĢinin baĢlaması (ġubat 2009‟da, Avcılar-Topkapı-Mecidiyeköy-Zincirlikuyu-Altunizade-Kozyatağı Metrobüs Hattı hizmete girecektir.)

30 Kasım 2007

Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü (DDY) ile ĠBB arasında imzalanan protokol uyarınca, HaydarpaĢa ve dolayıyla ilgili plan yapma yetkisini ĠBB‟nin DDY‟den devir alması.

Aralık 2008 ĠETT‟nin, ĠETT ve ulaĢımla ilgili haber ve yazıları içeren Durak adlı ücretsiz dergisini yayımlamaya baĢlaması.

5 Aralık 2008

Yap-işlet-devret (YĠD) modeli ile yapılacak Karayolu Boğaz Tünel Geçişi Projesi ihalesini, Yapı Merkezi ile Güney Kore‟den SKEC-Samwhan-Hanshin-Namkwang-Kukdong Ģirketlerinden oluĢan “TKJV Türk-Kore Ortak Girişimi”nin alması. (1 milyar dolara mal olması beklenen tünel geçiĢi, 4 yıl 7 ayda tamamlanacak. Projenin iĢletme süresi ise 30 yıl 6 ay 9 gün olacak. Proje ile iki kıta, denizin altından karayolu tüneli ile birbirine bağlanacak. KazlıçeĢme‟den baĢlayacak, Göztepe KavĢağı‟nda bitecek projede 3.3 kilometrelik bölüm denizin altında yer alacak. Ġki katlı ve ikiĢer Ģeritli planlanan tünelde katlardan birisi giden, diğeri gelen araçlara ayrılacak. Günde 90 bin aracın geçiĢ yapacağı öngörülüyor. )

2009 Trafikteki araçlarla ilgili EURO V Çevre Standartı”nın uygulanma tarihi.

15 Ocak 2009

5831 Sayılı, Orman Yasası‟nın 2/B bendine gönderme yapan ve yeni bir düzenleme getiren (orman niteliğini yitirmiĢ arazilerin imara açılması) Tapu Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun‟un TBMM‟de kabül edilmesi. Ġzleyen günlerle CumhurbaĢkanınca onaylanarak resmi gazetede yayımlanmıĢ, yürürlüğe girmiĢtir.

30 Ocak 2009 Şişhane-Taksim ile 4.Levent-Atatürk Oto Sanayi Sitesi Metro Hatlarının BaĢbakanın da katıldığı törenle iĢletmeye açılması.

KAYNAKLAR

Ahunbay, Zeynap; Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, 1998, Yapı Endüstri

Yayınları, İstanbul

Alpöge, Atila; İstanbul Ulaşımı ve Metro,1977, İstanbul

Alus, Sermet Muhtar; Ġstanbul Yazıları, 1994, İBB, İstanbul

Amicis, Edmondo de; İstanbul, 1981, ?, İstanbul

Bayrak, M. Orhan; İstanbul Tarihi, 1996, İnkilap Yayınları, İstanbul

Belge, Murat; İstanbul Gezi Rehberi, 1993, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul

Beyaz,Metin/Koçak,Hüseyin; İmar Uygulamaları, 2004, ?

Bookchin, Murray; Kentsiz Kentleşme, 1999, Ayrıntı yayınları, İstanbul

Carbognano, Cosimo Comidas de ; 18.Yüzyılın Sonunda İstanbul, 1993, Eren

Yayıncılık, İstanbul

Çeçen,Kazım/Kutlu, Kemal; Çağını Yakalayan Osmanlı, 1995, İstanbul

Çelebi,Funda/Aksal,Bahri/ Öğretmen, Filiz, Proje Koord.; Kent Araştırmaları

Bibliyografyası, 2001, Tarih Vakfı, İstanbul

Daver, Abidin; Dünkü Bugünkü Yarınki İstanbul, 1944, Belediye Matbaası,

İstanbul

Daver, Abidin; Yenileşen İstanbul, 1947, Belediye Matbaası, İstanbul

Dumont, Paul; Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri, 1996, Tarih Vakfı

Yayınları, İstanbul

EGO Genel Müdürlüğü ; Cumhuriyetin 50.Yılında EGO, 1973, EGO Genel

Müdürlüğü, Ankara

Ekinci, Oktay; İstanbul'u Sarsan 10 Yıl.1983-1993, 1994, Cumhuriyet Gazetesi,

11-20 Ocak 1994, İstanbul

Ekinci, Oktay; İstanbul Dosyaları, 1996, Anahtar Yayınları, İstanbul

Erder, Sema; Ümraniye: İstanbul'da Bir kent Kondu, 1996, İletişim yayınları,

İstanbul

Ergin, Vahidettin; Tünel, 2000, Simurg Yayınları, İstanbul

Ergin, Vahidettin; Rumeli Demiryolları,1993, İstanbul

Ergin, Osman Nuri; İstanbul Şehreminleri, Haz.Ahmet Nezih Galitekin, 1996,

İBB, İstanbul

Ergin, Osman Nuri; Mecelle-i Umur-ı Belediyye (8 cilt), 1995, İBB, İstanbul

EriĢçi, Lütfü; Türkiyede İşçi Sınıfının Tarihi, 1951, İstanbul

Erol, Kaya; Kentleşme ve kentlileşme, 2003, İlke yayınları, İstanbul

Ertan, Ünal; Tramvaylar Tarihe Karıştı, 1964, Radyo Kültür yayınları, İstanbul

Evren, Burçak; Galata Köprüleri Tarihi, 1994, Milliyet Yayınları, İstanbul

Faroqhi, Suraiya; Osmanlıda Kentler ve Kentliler, 1993, Tarih Vakfı Yayınları,

İstanbul

Freund,P/Martin, G.; Otomobilin Ekolojisi, 1993, Ayrıntı yayınları, İstanbul

Gencer, Ali Ġhsan; Türk Denizcilik Tarihi Araştırmaları, 1986, İstanbul

Gökdağ, Remzi ; Park Otel "Olayı", 1992, Anahtar Yayınları, İstanbul

Göksel, Ali Akif; İstanbul'un Yolları ve şehir Yollarının Tarihçesi, 1955, İstanbu

Göncüoğlu, S.Faruk; İstanbul'un 'İlk'leri, 'En'leri, 2003, İBB, İstanbul

Göymen, Koral; Türkiye'de Kent Yönetimi, 1997, Boyut Publishing yayınları,

İstanbul

Güçlük, G./BeĢiroğlu, Z.;İstanbul Metropoliten Taşıma ve Ulaşım Ücretleri

Araştırması, 1973, Karayolları Genel Müdürlüğü, Ankara

Gülersoy, Çelik; Tramvay İstanbul'da, 1989, İstanbul Kitaplığı, İstanbul

Gülersoy, Çelik; Eski İstanbul Arabaları, TÜRİNG yayınları, İstanbul

Gülersoy, Çelik; Kayıklar, 1983, Türing yayınları, İstanbul

IRTC Konsorsiyumu; Boğaz Demiryolu Tüneli Geçişi ve İstanbul Metrosu

Fizibilite Etüdleri ve Avan Projeleri. Kentsel Ulaşım Etüdü Alternatiflerinin

Değerlendirilmesi. Nihai Rapor,1987, İstanbul

ĠETT; İETT İşletmeleri Umum Müdürlüğü Tarihçesi, Teşkilatı, Mevzuatı ve

Faaliyeti,1956, İETT, İstanbul

ĠETT; İstanbul ve Civarında Yolcu Taşıma İhtiyacı ve Metro Konusu, 1973, İETT,

İstanbul

ĠETT; Tünel 100 Yaşında, 1975, İETT

ĠETT; Dünyada Otobüsün Tarihsel Gelişimiyle İstanbul'da Otobüs İşletmesinin

Kuruluşu ve Gelişimi 1926-1988, 1988, İETT, İstanbul

ĠETT; İETT İşletmeleri Genel Müdürlüğü Tarihçesi, 1995, İETT, İstanbul

ĠETT; İETT İşletmeleri Genel Müdürlüğü-Kuruluş Kanunu, İlgili Yönetmelik ve

Yönergeler, 2004, İETT, İstanbul

Ġlter, Ġsmet; Boğaz ve Haliç Geçişlerinin Tarihçesi, 1973, Karayolları Genel

Müdürlüğü, Ankara

Ġstanbul Belediyesi; Cumhuriyet Devrinde İstanbul: Otobüs, 1948, İstanbul

Belediyesi, İstanbul

Ġstanbul Valiliği; İstanbul'un Kitabı, Kitap 1, 1958, İstanbul Valiliği, İstanbul

Kaygılı, Osman Cemal; Köşe Bucak İstanbul, 2003, Selis Yayınları, İstanbul

Kaynak, MuhteĢem; Osmanlı Demiryollarına Bir Bakış, 'Yapıt', 1984, Yapıt, s.59,

İstanbul

Kayra, Cahit ; Eski İstanbul Haritaları, 1990, İstanbul

Kayserilioğlu, R. Sertaç; İETT Tarihçesi: Otobüsün Tarihçesi, 1994, İETT,

İstanbul

Kayserilioğlu, R. Sertaç; Dersaadet'ten İstanbul'a Tramvay I, 1998, İETT,

İstanbul

Kayserilioğlu, R. Sertaç; Dersaadet'ten İstanbul'a Tramvay II,1999, İETT,

İstanbul

Kayserilioğlu, R. Sertaç/Mazak, Mehmet/Ton, Kadir; Osmanlıdan Günümüze

Havagazının Tarihçesi, Cilt 1,1999, İGDAŞ, İstanbul

KeleĢ, RuĢen ; 100 Soruda Türkiyede Şehirleşme, Konut ve Gecekondu, 1983,

Gerçek Yayınları, İstanbul

KeleĢ, RuĢen; Kentbilim Terimleri Sözlüğü, 1998, İmge Yayınları, Ankara

KeleĢ, RuĢen; Kentleşme Politikası, 2002, İmge Yayınları, Ankara

Keskin, Ahmet; İstanbul Şehri Metro İhtiyacı, 1962, İstanbul

Kılıçbay, Mehmet Ali ; Şehirler ve Kentler, 1993, Gece Yayınları, İstanbul

Kıray, Mübeccel B.; Örgütleşemeyen Kent: İzmir, Bağlam Yayınları, İstanbul

Kızıltuğ, Celal; İstanbul'da Toplu Ulaşım ve İETT, 1989, İETT, İstanbul

Koçu, ReĢat Ekrem; İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul

Kuban, Doğan; İstanbul:Bir kent Tarihi, 1996, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul

Kutlu, ġemsettin; Bu Şehr-i İstanbul Ki, 1972, Milliyet Yayınları, İstanbul

Laborit, Henri ; İnsan ve Kent, Payel Yayınları, İstanbul

Mansel, Philip; Konstantinopolis:Dünyanın Arzuladığı Şehir 1453-1924, İstanbul

MEB; İstanbul Albümü 1950-1953, 1954, MEB, Ankara

Mengi, AyĢegül; İmar Hukukuna Giriş, 2003, İmge Yayınları, Ankara

Okyay, Ġsmet; Fransa'da Kentsel Sit Alanlarının Korunması: Malraux Yasası,

2001,Yapı Endüstri Yayınları, İstanbul

Onur, Ahmet; Türkiye Demiryolları tarihi 1860-1953,1953, Genel Kurmay

Başkanlığı, Ankara

Orhon, Onur; İstanbul Toplutaşın Tarihi, 1980, Yayınlanmamış

Orhonlu, Cengiz; Osmanlı İmparatorluğunda Şehircilik ve Ulaşım Üzerine

Araştırmalar, 1984, Ege Üniv., İzmir

Ramazanoğulları, Turgut Sırma, Ġstanbul'un Yönetimi, 2004 , Anahtar kitaplar

yayınevi, İstanbul

Rasim, Ahmet; Şehir Mektupları, 1971, Arba yayınları, İstanbul

Sahırsılan, Necmettin; Üsküdar-Kadıköy ve Havalisi Halk Tramvayları,1932,

İstanbul

Sanayi Bakanlığı; Türk Sanayiinde 50 Yıl, 1973, Sanayi Bakanlığı, Ankara

Sarıarslan, Ümit; Demir Ağlardan Örümcek Ağlarına-Cumhuriyet demiryolculuğu

ve Ötesi, 2004, Otopsi Yayınları, İstanbul

Sayar,M/C.; İstanbul'un Surlar İçindeki Kısmınının Jeolojisi, 1962, İTÜ Maden

Fak., İstanbul

Serçe, Erkan; İzmir'de Belediye: Tanzimattan Cumhuriyete (1868-1945), 1998

Dokuz Eylül yayınları, İzmir

Sezer, S./Özyalçınar, A.; İstanbul'un Taşı Toprağı Altın, 1995, Altın Kitabevi

yayınları, İstanbul

Tarih Vakfı, Ġstanbul Ansiklopedisi, 1993

TC Karayolları; İstanbul Ulaşımında 50 Yıl,1973, TC Karayolları, Ankara

Tekeli, Ġlhan; Modernite Aşılırken Kent Planlaması, 2001, İmge Yayınları, Ankara

Tekeli,Ġ/Okyay,T.; Dolmuşun Öyküsü, 1981, Çevre ve Mimarlık Bilimleri Derneği,

İstanbul

TMMOB Mimarlar Odası; Boğaz Köprüsü Üzerine Mimarlar Odası Görüşü, 1970,

TMMOB yayınları, Ankara

Tunalı ÇalıĢkan, Fehime/Kırmızı, Zikrullah; İstanbul Tramvay İşletmeleri, 1998,

Yayınlanmamış, İstanbul

Tunalı ÇalıĢkan, Fehime/Kırmızı, Zikrullah; Kentiçi Ulaşım Terimleri Sözlüğü,

2008, www,zkirmizi.com

TÜRĠNG; İstanbul Kuitaplığı Katalogu, 1988, TÜRİNG Kurumu, İstanbul

Tutel, Eser; Şirket-i Hayriye, 1994, İletişim yayınları, İstanbul

Uslu, Ġbrahim/Büyükyılmaz,Altan, Ed.; İstanbul Rehberi, 2002, İBB, İstanbul

wowTURKEY.com WEB Sitesi

www.iett.gov.tr WEB sitesi

www.ibb.gov.tr WEB sitesi

Yapı Merkezi; Tünel Projeleri, 2000, Yapı Merkezi, İstanbul

Yerasimos, Stefanos; İstanbul İmparatorluklar Başkenti, 2000, Tarih Vakfı Yurt

yayınları, İstanbul

Yurt Ansiklopedisi, C.6: 'İstanbul:Kentiçi ulaşım”, 1982, Ana Yayıncılık,

İstanbul