ISPITNI KATALOG

S O C I O L O G I J AM A T U R S K I I S P I T U G I M N A Z I J I

šKOLSKA 2010/2011. GODINA

Ispitni katalog pripremili:

Mira Špadijer, Gimnazija “Slobodan Škerović” PodgoricaMomir Dragićević, SMŠ “Ivan Goran Kovačić” Herceg Novi

Dragoje Đokić, savjetnik za društvenu grupu predmeta, Ispitni centar

Recenzija: Dr Nataša Krivokapić, Filozofski fakultet, Nikšić

Sadržaj

1. Uvod ....................................................................................................................................4

2. Pravila .................................................................................................................................5

3. Opšti ciljevi ispita ................................................................................................................6

4. Struktura ispita ....................................................................................................................7

5. Ispitni program ...................................................................................................................8

6. Oblici pitanja u testu ....................................................................................................... 12

7. Primjer testa sa shemom za bodovanje......................................................................13

8. Primjer lista za odgovore na pitanja višestrukog izbora ……………………………...28

9. Literatura.................................................................................……………………………...30

�

1. UVOD

Državna matura uvodi se školske 2010/11. godine u obrazovni sistem Crne Gore i predstavlja standardizovanu eksternu provjeru školskih postignuća učenika na kraju četvorogodišnjeg gimnazijskog obrazovanja. Na osnovu Zakona o gimnaziji (“Sl. list RCG”, br. 64/02 od 28. 11. 2002, 49/07 od 10. 08. 2007, “Sl. list Crne Gore”, br. 45/10 od 04. 08. 2010) maturski ispit se polaže eksterno, a za pripremu ispitnih materijala i sprovođenje procedure državne mature zadužen je Ispitni centar.

Na državnoj maturi Sociologija je izborni predmet. Provjeravaju se znanja, sposobnosti i vještine koje se zasnivaju na ključnim djelovima Nastavnog programa i koja treba da posjeduju učenici na kraju četvorogodišnjeg gimnazijskog obrazovanja.

Ispitni katalog detaljno opisuje ispit iz Sociologije i namijenjen je učenicima i nastavnicima.U Ispitnom katalogu su navedeni opšti ciljevi ispita, opisana je struktura ispita i formom ispitnih ciljeva precizno je naveden sadržaj koji će se ispitivati. Ponuđen je i primjer testa sa detaljnom shemom za ocjenjivanje.

5

2. PRAVILA

Svi učenici koji su izabrali Sociologiju kao izborni predmet na maturi, polagaće ispit pismeno istog dana i u isto vrijeme.

Predviđeno je da učenik sjedi sam u klupi i da raspored klupa u učionici bude takavda najviše 15 učenika može da se smjesti u jednu prostoriju.

Ispitni materijal će biti zapakovan u posebne sigurnosne koverte (PVC), koje će se otvoriti pred učenicima neposredno prije početka ispita.

Na ispitu nije dozvoljeno: lažno predstavljanje otvaranje ispitnih zadataka prije dozvoljenog vremena ometanje drugih učenika prepisivanje od drugog učenika korišćenje nedozvoljenog pribora oštećenje šifre na test-knjižici nepoštovanje znaka za završetak ispita

Dozvoljen pribor je: grafitna olovka i gumica, hemijska olovka, korektor.Učenikov rad mora biti napisan hemijskom olovkom.

Nakon ispita, učenikov rad će biti vraćeni u Ispitni centar, gdje će se vršiti ocjenjivanje.

6

3. OPšTI CILJEVI ISPITA

Cilj maturskog ispita iz Sociologije ja da:

→ provjeri koliko učenik shvata kompleksnost društvene stvarnosti i specifičnosti društvenog determinizma;

→ provjeri znanje o osnovnim sociološkim pojmovima i njihovo razumijevanje;→ provjeri znanje i razumijevanje osnovnih socioloških teorija i shvatanje njihovog

značaja za razumijevanje cjelokupnog društva;→ provjeri znanje i razumijevanje različitih metoda socioloških istraživanja društvenih

pojava kao načina za upoznavanje i shvatanje funkcionisanja društvene stvarnosti;

→ provjeri znanje o društvenom sistemu zasnovanom na podjeli društvene moći i društvenoj nejednakosti;

→ provjeri poznavanje i razumijevanje rada i aktivnosti društvenih grupa, institucija i organizacija u kojima se odvija društveni život;

→ provjeri znanje i razumijevanje savremenih društvenih promjena i razvoja i njihovih posljedica na mikro i makro nivou;

→ provjeri sposobnost razlikovanja zdravorazumskih od socioloških objašnjenja društvenih pojava i procesa;

→ provjeri razumijevanje mogućnosti praktične upotrebe socioloških znanja u rješavanju društvenih problema;

→ provjeri sposobnost povezivanja znanja iz sociologije sa oblastima bliskih nauka;→ provjeri sposobnost povezivanja znanja iz sociologije sa svakodnevnim životom;→ utvrdi da li učenik razumije kompleksnost društvene stvarnosti i mjesto i ulogu

kulture u njoj;→ utvrdi da li učenik posjeduje znanje o nastanku kulture, osnovnim pojmovima

kulture i njenih strukturalnih elemenata;→ utvrdi da li učenik poznaje temeljne elemente kulture i njihovu dinamiku;→ utvrdi da li učenik poznaje i razumije savremene društvene promjene i njihov

uticaj na promjene u kulturi;→ utvrdi da li učenik poznaje, razumije i posjeduje kritičan odnos prema

savremenim kulturnim promjenama i njihovom uticaju na sferu svakodnevnog života;

→ utvrdi da li učenik razumije ulogu i značaj kulture u obrazovanju ljudske ličnosti;→ utvrdi da li učenik razumije značaj mlade generacije za održavanje, njegovanje i

razvijanje kulture.

4. STRUKTURA ISPITA

Ispit iz Sociologije traje od 90 - 120 minuta. Maksimalan broj bodova je 100. Netačno riješen ili neurađen zadatak ne donosi negativne poene.

Ispit sadrži dvije vrste zadataka:

a) zadatke višestrukog izbora

b) zadatke otvorenog tipa

Tip zadatka Broj zadatakaZadaci otvorenog tipa 15 - 20Zadaci zatvorenog tipa 20 - 25

Nastavno gradivo iz Sociologije za gimnazije podijeljeno je na 5 oblasti (područja) i izučava se u 4. razredu. Za dopunu maturskog standarda iz Sociologije učenici moraju izabrati opšti izborni predmet Sociologija kulture, koji mogu izučavati u 3. ili 4. razredu. Tabelom je data zastupljenost sadržaja u strukturi ispita.

Redni broj Područje Zastupljenost

sadržajaI SOCIOLOGIJA 70%

1. Uvod u sociologiju 10%

2. Čovjek, društvo, kultura 30%

3. Stratifikacija društvene nejednakosti 10%

4. Rad, društvene grupe i institucije 15%

5. Društvena promjena i razvoj 5%

II SOCIOLOGIJA KULTURE 30%

7

5. ISPITNI PROGRAM

I SOCIOLOGIJA

1.1. UVOD U SOCIOLOGIJU Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 1.1.1. definiše sociologiju kao nauku i odredi njene osnovne elemente; 1.1.2. razumije specifičnosti sociologije i odredi njen cilj i zadatak; 1.1.3. navede preteče sociologije; 1.1.4. napravi razliku između predistorije i istorije sociologije 1.1.5. nabroji elemente sociološkog metoda; 1.1.6. objasni tehničku osnovu dva metodska postupka; 1.1.7. definiše pojam sociološke teorije; 1.1.8. objasni razliku između starijih i savremenih socioloških teorija.

1.2. Čovjek, društvo, kultura

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 1.2.1. navede jedno suštinsko određenje čovjeka i da ga objasni; 1.2.2. definiše pojam društva; 1.2.3. analizira određenje i elemente društvenih pojava; 1.2.4. razumije suštinu pojma i suštinu pojma determinizma i oblike determinizma; 1.2.5. odredi pojam svojine i nabroji njene oblike; 1.2.6. objasni pojam društvene strukture; 1.2.7. objasni razliku između društvene uloge i društvenog položaja; 1.2.8. odredi pojam, elemente i vrste društvene grupe; 1.2.9. objasni razliku između društvene institucije i organizacije; 1.2.10. objasni pojam simbola; 1.2.11. objasni razliku između tradicije i civilizacije; 1.2.12. objasni razliku između pojmova kultura i civilizacija; 1.2.13. razumije društvene uslove za nastanak masovne kulture i nabroji njene karakteristike; 1.2.14. definiše fenomene kiča i šunda i objasni pojam subkulture; 1.2.15. definiše pojam religije; 1.2.16. analizira tipove religioznosti primitivnih zajednica; 1.2.17. identifikuje tipove monoteističke religije; 1.2.18. objasni razliku između magije i religije; 1.2.19. objasni razliku između vjere i religije; 1.2.20. objasni pojam socijalizacije i nabroji njene subjekte; 1.2.21. objasni pojam devijantnosti i nabroji njene oblike; 1.2.22. razumije uticaj sankcija na eliminaciju (društveno prevazilaženje) devijantnog ponašanja.

1.3. STRATIfIKACIJA I DRUšTVENE NEJEDNAKOSTI

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 1.3.1. objasni pojam i uzroke društvene nejednakosti i nabroji vrste; 1.3.2. objasni paralelu društvena nejednakost – jednakost;

8

1.3.3. razumije relaciju društvena podjela rada – nejednakost; 1.3.4. objasni pojam vertikalne strukture društva; 1.3.5. analizira uzroke socijalnih razlika; 1.3.6. objasni pojam društvene pokretljivosti; 1.3.7. razlikuje oblike društvene slojevitosti (kasta, stalež, klasa, sloj...); 1.3.8. objasni pojam otvorenog i zatvorenog društva; 1.3.9. definiše pojam društvene moći i nabroji izvore društvene moći; 1.3.10. kritički procijeni veze između društvene moći, političke grupe i odlučivanja.

1.4. rad, društvene gruPe i institucije

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 1.4.1. definiše rad i nabroji kategorije rada; 1.4.2. objasni neku od teorija određenja rada; 1.4.3. objasni razliku između rada, društvenog djelovanja, zanimanja i profesije; 1.4.4. nabroji osnovne odlike društvene podjele rada i objasni ih; 1.4.5. razumije uzroke nejednakosti u oblasti rada; 1.4.6. nabroji društvene grupe vezane za sferu rada, profesije, zanimanja, ekonomsko – socijalnih prava; 1.4.7. objasni pojam tehnike i tehnologije; 1.4.8. navede razlike između tehnoloških nivoa; 1.4.9. objasni uticaj tehničkog determinizma; 1.4.10. ukaže na neke posljedice upotrebe različitih tehnologija; 1.4.11. nabroji vrste prostornih grupa; 1.4.12. definiše pojam naselja; 1.4.13. definiše pojam urbanizacije i deagrarizacije; 1.4.14. definiše pojam porodice i nabroji njene funkcije i tipove; 1.4.15. razlikuje harmoničnu i disharmoničnu porodicu; 1.4.16. razlikuje pojam braka i pojam porodice i navede oblike brak i srodstva; 1.4.17. objasni pojam etničke grupe i navede njene karakteristike; 1.4.18. nabroji karakteristike nacije i objasni jedno određenje pojma nacije; 1.4.19. definiše pojam asimilacije i nacionalne identifikacije; 1.4.20. objasni razliku između naroda i nacije; 1.4.21. nabroji neke od osobenosti crnogorske nacije; 1.4.22. definiše i nabroji elemente države; 1.4.23. navede forme državne vlasti;

1.5. DRUšTVENA PROMJENA I RAZVOJ

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 1.5.1. pronađe paralelu između tradicionalnog i modernog društva; 1.5.2. identifikuje karakteristike postmodernog društva; 1.5.3. definiše pojam društvene promjene, tranzicije, demokratizacije i liberalizacije; 1.5.4. objasni neku od teorija društvenih promjena; 1.5.5. definiše pojam ekologije i objasni uzroke i oblike ekoloških problema i načina njihovog prevazilaženja; 1.5.6. objasni suštinu pojma ekološka država.

9

II SOCIOLOGIJA KULTURE

2.1. UVOD U SOCIOLOGIJU KULTURE

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.1.1. definiše predmet sociologije kulture i navede osnovne kategorije, sadržaje, interesovanja i osnovne elemente sociologije kulture; 2.1.2. razumije osnovne teorijske pristupe u okviru sociologije kulture.

2.2. POJAM I DEfINICIJA KULTURE

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.2.1. definiše pojam kulture i razumije probleme i jednostranosti određenja kulture; 2.2.2. definiše pojam civilizacije i umije da analizira različita značenja pojma; 2.2.3. objasni pojam i razlikuje osnovne norme i društvene vrijednosti; 2.1.4. analizira osnovne ciljeve kulture; 2.2.5. izvede zaključke o vezi tradicije i progresa; 2.1.6. istakne osnovne tipove kulture i analizira njihove osnovne karakteristike; 2.1.7. analizira oblike kulturnih potreba i izvodi zaključke o autentičnim i pseudo potrebama.

2.3. KULTURNA ANTROPOLOGIJA

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.3.1. definiše predmet kulturne antropologije; 2.3.2. objasni pojam društvenosti i zna osnovnu strukturu društvenog bića čovjeka; 2.3.3. analizira prirodu i funkcije mita; 2.3.4. objasni pojam, elemente i oblike simbola; 2.3.5. razumije osnovne karakteristike i funkcije religije, rituala i kulta; 2.3.6. razumije značaj rada i poslovne kulture.

2.4. fUNKCIJE KULTURE

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.4.1. razumije osnovne funkcije kulture; 2.4.2. objasni pojam komunikacije i funkciju kulture kao sredstva komunikacije; 2.4.3. objasni normativnu i zaštitnu funkciju kulture; 2.4.4. opiše oblike i navede karakteristike osnovnih oblika kulture; 2.4.5. razumije značaj kulturnih institucija i organizacija.

10

2.5. IGRA

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.5.1. razumije pojam i funkcije igre u ljudskoj kulturi; 2.5.2. razlikuje osnovne oblike igre i da objasni njihove karakteristike; 2.5.3. razumije posebnosti i suštinu takmičarskih igara, igara na sreću, prerušavanja i zanosa; 2.5.4. analzira osnovne karakteristike sporta i savremenog sporta; 2.5.5. uoči i analizira osnovne devijantnosti, normativizam, institucionalizam i komercijalizam u igrama savremenog društva.

2.6. MASOVNA KULTURA

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.6.1. analizira osnovne uzroke nastanka i karakteristike masovne kulture; 2.6.2. analizira oblike slobodnog vremena i ,,industrije zabave“; 2.6.3. razumije značaj elektronskih medija i globalizaciju u oblasti komunikacija; 2.6.4. opiše karakteristike kiča i šunda; 2.6.5. opiše osnovne karakteristike popularne kulture.

2.7. kultura i liČnost

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.7.1. objasni pojam ličnosti i faze njenog razvoja; 2.7.2. analizira pojave konformizma, angažovanosti i autentičnosti u kulturi; 2.7.3. objasni socijalizaciju i njene agense.

2.8. KULTURA MLADIh

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.8.1. objasni karakteristike starosne dobi i razvitak psihičkog života čovjeka; 2.8.2. analizira različite stilove života; 2.8.3. analizira različite pokrete mladih i subkulturu pokreta; 2.8.4. objasni oblike devijantnog ponašanja mladih i oblike kontrakulturnih pokreta mladih.

2.9. SOCIOLOGIJA UMJETNOSTI

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca pokazuje da umije da: 2.9.1. definiše pojam i najznačajnija područja umjetnosti; 2.9.2. objasni funkcije umjetnosti; 2.9.3. razlikuje i objasni stilove umjetničkog stvaralaštva;

11

2.9.4. nabroji osnovne karakteristike klasične i savremene umjetnosti; 2.9.5. objasni najznačajnije karakteristike avangardne umjetnosti; 2.9.6. analizira pojam, funkcije i podjelu mode; 2.9.7. objasni pojmove: govora, jezika, kulturnu uslovljenost jezika i književnosti; 2.9.8. razumije društvenu uslovljenost filma.

6. OBLICI PITANJA U TESTU

Test sadrži sljedeće vrste zadataka:

A. zadatke višestrukog izboraUčenik od više ponuđenih odgovora bira jedan tačan i zaokružuje slovo ili brojispred tog odgovora. Tu su i pitanja povezivanja u kojima treba da se povežupojmovi iz dvije paralelne kolone. Ispred svake vrste pitanja dato je uputstvo o načinu rješavanja. Pitanja u testu iz Sociologije poređana su po vrstama, tj. oblicima pitanja. U testu prvo su pitanja zatvorenog tipa, iz svih područija, zatim pitanja otvorenog tipa i na kraju pitanja vezana za određeni tekst, koja mogu biti i zatvorenog i otvorenog tipa. Odgovori na pitanja višestrukog izbora u kojima se traži zaokruživanje prenose se na list za odgovore.

B. zadatke otvorenog tipaKod ovih zadataka rješenje može biti:1. kratak odgovor – rješenje je riječ, prosta rečenica ili godina;2. duži odgovor – rješenje je opširnije i sastoji se iz više rečenica.

12

7. PRIMJER TESTA SA ShEMOM ZA BODOVANJE

Pažljivo pročitajte tvrdnje i odredite jesu li tačne t ili netačne n. na listu za odgovore treba da obilježite znakom X jedan tačan odgovor od dva ponuđena.

1. Izraz „status“ odnosi se, prema Veberovoj teoriji, na razlike između društvenih grupa u pogledu časti ili prestiža koje im pripisuju drugi.

1. T 2. N

1 bod

2. Društvene grupe koje se međusobno razlikuju posebno u kulturnim osobenostima (jeziku, religiji, povijesti…) zovu se etničke grupe.

1. T 2. N

1 bod

3. Emil Dirkem tvrdi da se podjelom rada povećava solidarnost i međuzavisnost u društvu.

1. T 2. N

1 bod

4. U pravnoj državi, svi organi vlasti i pojedinci ponašaju se slobodno, prema sopstvenom ubjeđenju.

1. T 2. N

1 bod

5. Simbol upućuje na niz nevidljivih značenja.

1. T 2. N

1 bod

6. Simbol predstavlja nešto čulno i opipljivo.

1. T 2. N

1 bod

u sljedećim zadacima jedan odgovor je tačan. na list za odgovore obilježite znakom X jedan tačan odgovor od ponuđenih tri.

7. Kont je u početku koristio izraz:

1. Društvena geometrija 2. Društvena fiziologija 3. Društvena fizika

1 bod

13

14

8. Prema tvrđenju Lasli Vajta, šta su riječi za čovjeka?

1. znaci 2. simboli 3. znaci i simboli

1 bod

9. Šta su, u principu, političke partije?

1. dobrovoljne političke institucije 2. organizacije idejnih istomišljenika 3. strogo zatvorene političke grupe

1 bod

u sljedećim zadacima jedan odgovor je tačan. na list za odgovore obilježite znakom X jedan tačan odgovor od ponuđena četiri. 10. Ko je prvi sistematski protumačio uspon modernih organizacija?

1. Emil Dirkem 2. Maks Veber 3. Mišel Fuko 4. Talkot Parsons

1 bod

11. Kako se zove metoda kojom se proučava sadržaj nekoga simboličnoga materijala (pisama, novina, TV-emisija i slično) sa svrhom otkrivanja vrijednosnoga sklopa, odnosno ideologije autora tih sadržaja?

1. analiza sadržaja 2. metoda ankete 3. metodologija 4. metoda eksperimenta

1 bod

12. Šta od navedenoga ne predstavlja državnu političku instituciju?

1. Glasanje na izborima 2. Politička stranka 3. skupština 4. Zakoni o izborima

1 bod

13. Kako se zove politički poredak u kojem država nadzire sva područja društvenoga života uz pomoć kulta ličnosti i pridružene vladajuće ideologije?

1. autoritarizam 2. neposredna demokratija 3. predstavnička demokratija 4. totalitarizam

1 bod

14. Šta je konformizam?

1. karakteristika određenog tipa društva 2. lagodan način života 3. oblik devijantnog ponašanja 4. prilagođavanje društvenim normama i stavovima

1 bod

15. Koja je komponenta kulture čije su bitne karakteristike prihvatanje i prenošenje već stvorenih i osvojenih tekovina kulture?

1. Akulturatija 2. Evolucija 3. Progres 4. Tradicija

1 bod

16. Kako glasi antropološko određenje rada?

1. rad je ”carstvo nužnosti” 2. rad je proizvodnja materijalnih dobara 3. radom čovjek proizvodi sebe kao kulturno i istorijsko biće 4. rad je svjesno prilagođavanje prirode ljudskim potrebama

1 bod

17. Ko je autor djela ”Igra i ljudi”?

1. Ratko Božović 2. Rože Kajoa 3. Žan Munije 4. Lesli Vajt

1 bod

18. Kada je termin civilizacija uveden u literaturi?

1. 16. vijeku 2. 18. vijeku 3. 19. vijeku 4. 20. vijeku

1 bod

19. U čemu se ogleda društvena moć pojedinca?

1. dobrovoljnom i neiznuđenom poštovanju koje mu se ukazuje 2. mogućnost nametanja njegove volje drugima 3. položaju koju ima u društvu 4. stepenu obrazovanja koje posjeduje

1 bod

20. Kako se naziva brak jednog muškarca i više žena?

1. egzogamija 2. endogamija 3. poliandrija 4. poligamija

1 bod

15

16

u sljedećim zadacima između ponuđena četiri odgovora izaberi tri koje smatraš tačnim. na listu za odgovore obelježite znakom X samo jednu tačnu kombinaciju od ponuđene četiri.

21. Porodica je zajednica:

A. između muškarca, žene i njhove djeceB. koja se zasniva na krvno-srodničkim odnosimaC. kojoj je osnovna funkcija rađanje i vaspitavanje djeceD. koja može da ima manji broj članova od članova u braku

Ponuđene kombinacije:

1. ABC2. ABD3. ACD4. BCD

1 bod

22. Pravna država stvara politički sistem u čije središte stavlja:

A. čovjeka građaninaB. ljudska prava i slobodeC. zatečene monopole i hijerarhijeD. ljudske dužnosti i obaveze

Ponuđene kombinacije:

1. ABC2. ABD3. ACD4. BCD

1 bod

u sljedećim zadacima jedan odgovor nije taČan. na list za odgovore obilježite znakom X jedan netaČan odgovor od ponuđena četiri.

23. Na koji način se ostvaruje vertikalna društvena pokretljivost?

1. promjenom društvene uloge 2. promjenom društvenog položaja3. povećanjem bogatstva4. povećanjem stepena obrazovanja

1 bod

24. Šta je država?

1. istorijska i društvena kategorija 2. prirodna i vještačka kategorija 3. sila koja stoji iznad društva 4. specifičan oblik organizacije klasnog društva

1 bod

u sljedećim zadacima odgovorićete sa tačno ( t ) ili netačno ( n ). odgovore prenesite na list za odgovore.na listu za odgovore treba da uz redni broj obilježiti znakom X da li je odgovor tačan ( t ) ili netačan ( n ).

25. Pokreti mladih su:

A. Ekološki pokret T N B. Gotik pokret T N C. Hipi pokret T N D. Pacifički pokret T N E. Pank pokret T N

5 bodova

26. Osnovni oblici kulture su:

A. elitna kultura T N B. kultura mladih T N C. masovna kultura T N D. narodna kultura T N E. televizijska kultura T N

5 bodova

27. Postmoderna kultura se odlikuje:

A. homogenizacijom kulture T N B. miješanjem vrsta i žanrova T N C. originalnošću i autentičnošću T N D. otuđenošću potrošača od kulture T N E. slikama koje imaju prednost pred riječima T N

5 bodova

28. Globalizacija kulture podrazumijeva:

A. ideale i aspiracije T N B. imitaciju i oponašanje starih kultura T N C. percepciju svijeta T N D. stvaranje poretka normi u kulturi T N E. težnju za socijalnom pravdom T N

5 bodova

17

18

u sljedećim zadacima svakom pojmu u lijevoj koloni možete pridružiti samo jedan pojam iz desne kolone. na listu za odgovore treba da uz broj koji označava pojam u lijevoj koloni obilježite znakom X slovo tačnog odgovora iz desne kolone. Pažnja: u prvom zadatku u lijevoj koloni jedan pojam je višak, a u ostalim zadacima ovoga tipa dva su pojma višak.

29. Teoretičare društva povežite sa odgovarajućim pravcima.

1. Talkot Parsons A. Simbolički interakcionizam2. Džordž Mid B. Strukturalizam3. Klod Levi-Stros C. Funkcionalizam D. Marksizam

3 boda

30. Osnivačima sociologije pridružite obilježja njihovoga učenja.

1. Spenser A. istorijski materijalizam 2. Marks B. idealni tip 3. Veber C. evolucija 4. Dirkem D. primarne grupe E. mehanička i organska solidarnost F. socijalna fizika

4 boda

31. Pogreškama u definisanju kulture pridružite imena njihovih predstavnika.

1. pozitivističke A. Moric Šlik 2. kulturalističke B. Maks Šeler 3. naturalističke C. Ralf Linton 4. metafizičke D. Talkot Parsons 5. normativističke E. Rut Benedikt F. Lesli Vajt G. Osvald Špengler

5 bodova

32. Povežite autore i njihova djela.

1. Edgar Moreno A. Sociologija forever 2. Ernest Kasirer B. Obrasci kulture 3. Roberto Pađoli C. Teorija avangardne umjetnosti 4. Rut Benedikt D. Duh vremena E. Iskušenje slobodnog vremena F. Jezik i mit

4 boda

u sljedećem zadatku hronološki poređajte tri forme društva koje se međusobno razlikuju po strukturi.

33. Odredite tačan redosljed formi, odnosno tipova društvene strukture.

A. Zajednica ličnosti B. Vitalna zajednica C. Društvo u užem smislu riječi

Redosljed je sljedeći:

1. .................................................................................

2. .................................................................................

3. .................................................................................

Prenesi odgovor na list za odgovore. Na listu za odgovore znakom X obilježi odgovore po tačnom redosljedu.

2 boda

Zadaci dopunjavanja i kratkih odgovora

34. Ideologija koja se u prvom redu zalaže za prava i slobode pojedinca zove se

..................................................................................1 bod

35. Društvena organizacija čije je djelovanje usmjereno na legitimno osvajanje

državne vlasti na izborima naziva se ..................................................................................1 bod

36. Demografske promjene u nekom društvu zavise od prirodnog kretanja stanovništva i

..................................................................................1 bod

37. U koja dva osnovna vida se javljaju globalne prijetnje životnoj sredini?

1. ....................................................................................................................................................................

2. ....................................................................................................................................................................

2 boda

38. Prema psihološkim teorijama navedi tri osnovna obilježja devijantnosti.

1. ......................................................................

2. ......................................................................

3. ......................................................................3 boda

19

20

39. Autor jednog od značajnijih djela iz oblasti Sociologije kulture „Propast Zapada”

zvao se ..................................................................................

1 bod

40. Koja su tri osnovna tipa kulture prema Osvaldu Špengleru?

1. .....................................................................

2. .....................................................................

3. ....................................................................

3 boda

41. Pored opšteg pojma kulture, tj. univerzalne ljudske kulture, postoje još konkretni oblici i manifestacije koji su karakteristični za pojedine društvene grupe i nazivaju se

.................................................................... 1 bod

42. Proces širenja gradskih obrazaca mišljenja, djelovanja i ponašanja, tj. gradskog

načina života na seoske prostore naziva se.....................................................................

1 bod

43. Složene i višefunkcionalne društveno prostorne skupine koje nastaju relativno trajnim vezivanjem pojedinaca i grupa za neku određenu teritoriju i njihovim međusobnim

društvenim povezivanjem u lokalnu društvenu zajednicu nazivamo ...............................................

1 bod

Zadaci dužeg odgovora

44. Navedi pet karakteristika Veberovog idealnog tipa birokratije.

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................5 bodova

45. Navedi šest izvora društvene moći.

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................6 bodova

46. S obzirom na broj generacija koje su prisutne u jednoj porodici, ona može biti:

.......................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................3 boda

Rad na tekstu

Pažljivo pročitajte tekst i odgovorite jasno i sažeto, usmjeravajući se na ono što je bitno za sam zadatak.

„U nižoj fazi divljaštva nije bilo boljeg oružja za napade i odbranu od batine i motke. Ali su i batina i kamen, kasnije doživjeli usavršavanje, ljudi su im povećali težinu, davali oble završetke ili oštrije ivice kako bi im povećali ubojitost i efikasnost. Zatim, još kasnije, to oružje se razvijalo u buzdovan, jer mu je time povećan domet prilikom bacanja, pa u koplje, kome je oblik dozvoljavao još veći domet, a izoštren vrh i primjena otrovnih materijala, još veću efikasnost. Međutim, sva ta oružja je izbacao čovjek i radijus im je stoga bio prilično ograničen. On se bitno mijenja tek primjenom mehaničkih sredstava za izbacivanje. To su najprije luk i strijela, a zatim i katapult. U još višoj fazi se javlja vatreno oružje: revolver, puška i mitraljez“.(tekst je preuzet iz udžbenika Sociologije kulture Miloša Ilića, str. 21)

u sljedećim zadacima jedan odgovor je tačan. na list za odgovore obilježi znakom X jedan tačan odgovor od ponuđena dva.

47. Da li gore navedeni odlomak opisuje progres ili evoluciju?

1. Evoluciju 2. Progres

1 bod

48. Da li evolucija može da predstavlja i progres? 1. da 2. ne

1 bod

49. Koje su razlike između evolucije i progresa?

.......................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................

5 bodova

21

22

Rad na tekstu

Velegradovi su oduvijek bili sjedišta novčane privrede zato što raznolikost inagomilanost privredne razmjene osigurava sredstvu razmjene važnost do koje uoskudnosti seoskog prometa ne bi došlo.A novčana privreda i vladavina razuma najdublje su povezane. Zajednička im je čistapredmetna racionalnost u pristupu ljudima i stvarima u kojoj se formalna pravednostčesto spaja s bezobzirnom okrutnošću. Čisti čovjek razuman, ravnodušan je premasvemu zaista individualnom jer iz njega slijede odnosi i reakcije koji se ne moguiscrpsti logickim razumom upravo kao što u princip novca ne ulazi individualnostpojava. Jer novac pita samo o onome što je svima zajedničko, o razmjenskojvrijednosti koja svu kvalitetu i osobitost nivelira na pitanje koliko. ( tekst preuzet iz Velegradovi i duhovni život - G. Simmel u izdanju Janeski I Turi, Zagreb, 2001)

u sljedećem zadatku dopuni rečenicu.

50. Novčana privreda, velegradski način života i racionalnost zadani su oblicidruštvenoga života na koje pojedinac ne može uticati.

Dirkem ih naziva društvenim ......................................................................

1 bod

u sljedećem zadatku jedan odgovor je tačan. na list za odgovore obilježi znakom X jedan tačan odgovor od ponuđena četiri.

51. Šta Zimel podrazumijeva pod „novčanom privredom”?

1. planski oblik razmjene 2. prisilni oblik razmjene 3. tradicionalni oblik razmjene 4. tržišni oblik razmjene

1 bod

ODGOVORI SA ShEMOM ZA BODOVANJE

1. Odgovor je pod 1, T 1 bod

2. Odgovor je pod 1, T 1 bod

3. Odgovor je pod 1, T 1 bod

4. Odgovor je pod 2, N 1 bod

5. Odgovor je pod 1, T 1 bod

6. Odgovor je pod 2, N 1 bod

7. Odgovor je pod 3, Društvena fizika 1 bod

8. Odgovor je pod 3, znaci i simboli 1 bod

9. Odgovor je pod 2, organizacije idejnih istomišljenika 1 bod

10. Odgovor je pod 2, Maks Veber 1 bod

11. Odgovor je pod 1, analiza sadržaja 1 bod

12. Odgovor je pod 2, Politička stranka1 bod

13. Odgovor je pod 4, totalitarizam1 bod

14. Odgovor pod 4, prilagođavanje društvenim normama i stavovima1 bod

15. Odgovor je pod 4, Tradicija 1 bod

16. Odgovor je pod 3, radom čovjek proizvodi sebe kao kulturno i istorijsko biće1 bod

17. Odgovor je pod 2, Rože Kajoa1 bod

18. Odgovor je pod 2, 18. vijek1 bod

23

24

19. Odgovor je pod 2, mogućnost nametanja njegove volje drugima1 bod20. Odgovor je pod 4, poligamija1 bod

21. Odgovor je pod 1, ABC priznaje se samo potpun i tačan odgovor i nosi 1 bod

22. Odgovor je pod 2, ABD priznaje se samo potpun i tačan odgovor i nosi 1 bod

23. Odgovor je pod 11 bod

24. Odgovor je pod 2 1 bod

25. Odgovori: A - N; B - T; C - T; D - N; E - T Za svaki tačan odgovor dobija se po 1 bod. Ukupno 5 bodova.

26. Odgovori: A - T; B - N; C - T; D - T; E - N Za svaki tačan odgovor dobija se po 1 bod. Ukupno 5 bodova.

27. Odgovori: A - T; B - T; C - N; D - T; E - NZa svaki tačan odgovor dobija se po 1 bod. Ukupno 5 bodova.

28. Odgovori: A - T; B - N; C - T; D - T; E - NZa svaki tačan odgovor dobija se po 1 bod. Ukupno 5 bodova.

29. Odgovori: 1. C 2. A 3. B Za svaki tačan odgovor po 1 bod Ukupno 3 boda

30. Odgovori: 1. C 2. A 3. B 4. E Za svaki tačan odgovor po 1 bod Ukupno 4 boda

31. Odgovori: 1. C 2. F 3. E 4. B 5. A Za svaki tačan odgovor po 1 bod Ukupno 5 boda

32. Odgovori: 1. D 2. F 3. C 4. BZa svaki tačan odgovor po 1 bod Ukupno 4 boda

33. Odgovori : 1. B (Vitalna zajednica) 2. C (Društvo u užem smislu riječi) 3. A (Zajednica ličnosti) Za jedan tačan odgovor 1 bod; za dva ili tri tačna odgovora 2 boda.

34. Odgovor je: liberalizam1 bod

35. Odgovor je: stranka, partija, politička partija1 bod

36. Odgovor je: migracijama1 bod

37. Odgovori: 1. Zagađivanje ili stvaranje otpada koji se ne može u kratkom roku odložiti ili ponovo upotrijebiti (reciklirati); 1 bod 2. Iscrpljivanje prirodnih resursa koje je nemoguće nadoknaditi; 1 bodUkupno 2 boda

38. Odgovori: 1. frustracija 1 bod 2. napetost 1 bod 3. agresivnost 1 bod(odgovori se priznaju bez obzira na redosljed) Ukupno 3 boda

39. Odgovor je: Osvald Špengler1 bod

40. Odgovori: 1. antički ili apolonijski tip 1 bod 2. arabljanski ili magijski 1 bod 3. zapadnoevropski ili faustovski 1 bod(odgovori se priznaju bez obzira na redosljed)Ukupno 3 boda

41. Odgovori: subkultura ili podkultura(priznaje se bilo koji od dva ponuđena odgovora)1 bod

42. Odgovor: urbanizacija1 bod

43. Odgovor: naseljem1 bod

44. Poželjan odgovor: - Postojanje jasno određene hijerarhije ovlašćenja;1 bod - Pisanim pravilima određuje se ponašanje službenika na svim organizacionim nivoima; 1 bod - Službenici rade puno radno vrijeme i imaju platu; 1 bod- Postoji razdvojenost između dužnosti službenika na poslu i njegovog života van posla1 bod - Pripadnici organizacije nijesu vlasnici materijalnih sredstava sa kojima rade; 1 bodUkupno 5 boda

25

26

45. Poželjan odgovor: - Ekonomska moć - proističe iz svojine; 1 bod - funkcionalna moć - temelji se na značaju društvene uloge koju obavlja neki pojedinac ili grupa; 1 bod- statusna moć - temelji se na ocjeni značaja mjesta koje neki pojedinac ili grupa nasljeđuje ili stiče u toku života; 1 bod - manipulativna moć - vladanje pomoću sredstava masovne komunikacije; 1 bod - fizička sila - najstariji oblik moći koji dominira u primitivnim društvima; 1 bod - znanje i informacije - u modernim društvima nalaze se u prvom planu izvora nejednakosti; 1 bodUkupno 6 bodova

46. S obzirom na to ona može biti: nuklearna (muž, žena i njihova djeca) 1 bod; proširena (praroditelji, roditelji i njihova djeca) 1 bod; porodična zadruga (u njoj živi veći broj generacija: zajednički rodovi, brastva) 1 bodUkupno 3 boda

47. Odgovor je pod 1, evoluciju1 bod

48. Odgovor je pod 1, da1 bod

49. Poželjan odgovor: Progres ima za cilj da poveća efikasnost i kvalitet onoga što je poželjno - 1 bod - i obezbjeđuje postojanje viših vrijednosti u odnosu na one koje su prethodno postojale - 1 bod. Za progres nije bitna perspektiva vremena - 1 bod, što znači da ono što je vremenski novije, nije istovremeno i progresivnije - 1 bod.Evolucija predstvlja napredak u skladu sa vremenskom perspektivom, odnosno promjena u odnosu na predhodno stanje - 1 bod.Ukupno 5 bodova

50. Odgovor je: činjenicama1 bod

51. Odgovor je pod 2, na prisilni oblik razmjene1 bod

LIST ZA ODGOVORE

27

7. LITERATURA

Zorica Kotri, Momir Dragićević – Sociologija za četvrti razred gimnazije – Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Podgorica, 2009.

Za sociologiju kulturde predmetna komisija do izrade udžbenika , kao moguće rešenje, predlaže da se u nastavi koristi sljedeća literatura:— Benedikt,R.: Obrasci kulture, Prosveta, Beograd, 1976.— Benc, E.: Nova religija, Čigoja, Beograd, 2005.— Božović, R: Leksikon kurturologije, Beograd 2006.— Božović R.R.: Kultura potreba, Narodna knjiga, Beograd,1989.— Dolo,L: Individualna i masovna kultura, CLIO, Beograd, 2000.— Đorđević, D.: Sociologija forever, Niš, 1996.— Gezeman, G.: Crnogorski čovjek, CID, Podgorica, 2003.— Ilić,M.: Sociologija kulture i umjetnosti, Narodna knjiga, Beograd,1991.— Kajoa, R.: Igre i ljudi, Nolit, Beograd,1965.— Kimlika, V.: Multikulturalizam, CID, Podgorica, 2004.— Kloskovska, A.: Sociologija kulture, Čigoja štampa, Beograd,2001.— Pavićević, V.: Sociologija religije, BIGZ, Beograd,1979.— Vukićević, S. Božović, R.R.: Sociološki aspekti progresa i kulture, Jasen, Nikšić, 2001.

28

29

30

vaka Đurovića bb, 81 000 Podgoricaic@iccg.co.me, www.iccg.edu.me