işle ilişkili birikimsel zedelenme

1

İŞLE İLİŞKİLİ

BİRİKİMSEL

ZEDELENME

HASTALIKLARI

(İİBZH) Prof. Dr. Songül Acar Vaizoğlu

17 Mayıs 2013

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi

Halk Sağlığı Anabilim Dalı

BİRİKİMSEL ZEDELENME HASTALIKLARI

İş kaybı,

İşten kalma,

Tazminatların

“en önemli nedeni”

2

ERGONOMİ KURSU Ergonomi -İİBZH

TANIM

AĞIR,

TEKRARLANAN, KÖTÜ DURUŞ

ya da

SÜREKLİ GÜÇ HARCAMASI

gerektiren iş etkinliklerinin yol açtığı, ya da ağırlaştırdığı kas iskelet sistemi

hastalıklarıdır.

3


TANIM

Tendonlar,

Tendon kılıfları,

İlişkili kaslar ve kemikler,

El, bilek, dirsek, omuz,

Boyun, bel ve sırtı

ilgilendiren hastalıklardır.

4

ERGONOMİ KURSU - Ergonomi -İİBZH

BELİRTİLER

Ağrı, sızı, rahatsızlık,

Kütlük ya da yanma,

“İğnelenme”,

Bitkinlik ve sarsaklık ,

Hareket kısıtlılığı,

Sakatlık,

Depresyon,

Yaşam kalitesinin bozulması

5


BİRİKİMSEL ZEDELENME DÖNGÜSÜ

6


SÜRTÜNME, BASINÇ,

GERGİNLİK

YIRTILMA YA DA ZEDENLENME

ENFLAMASYON

ADEZYON VE FİBROZİS

ZAYIF ve GERGİN

Dolaşımın azalması ve ödem

1. Akuıt Yaralanma

2. Tekrarlayan

Yaralanma

3. Sabit basınç ve

gerginlik

Enflamasyon

Döngüsü

Kronik Döngü

ÇALIŞMA

KOŞULLARI

YENİ DEĞİLDİR

– Bernardino Ramazzini, 1713- doğal olmayan postür ve düzensiz hareketler hastalıklara neden olur.

– Gray, 1893

– Mayo klinik, 1910, Carpal Tünel Sendromu

– İsviçre sigortası (1927) Tekrarlanan zorlamaya bağlı tenosinovit

– 1931, sigorta tazminatları arasına kas-iskelet sistemi hastalıkları dahil edilmiştir.

– İşle ilgili kas-iskelet sistemi hastalıkları ABD’nin bir çok eyaletinde tazminatlı olmuştur.

– 1970’den itibaren ABD’de Mesleki Güvenlik ve Sağlık yasasının çıkartılması ile İİBZH bildirimi artmıştır.

7


8

ERGONOMİ KURSU - Ergonomi - İİBZH

Bazı kaynaklarda sağlık sigortası harcamalarının

yaklaşık %20’sinin kas-iskelet sistemi hastalıkları

için olduğu belirtilmektedir. Maliyeti işe devamsızlık

da dikkate alındığında çok daha fazla. Kas iskelet

sistemi hastalıkları ağır, ergonomik olmayan

koşullarda yapılan işlere bağlı ortaya çıkmakta…

ÖNLENEBİLİR, (Dan MacLeod)

MODERN YAŞAMIN GİDEREK ARTAN KRONİK HASTALIĞI

YAYGINLIK

Hollanda’da 10.813 işçide yapılan bir araştırmada (1998),

İşçilerin %30.5’inin

Son 12 ayda

“Boyun ya da üst ekstremite” sorunu olduğu belirlenmiştir.

Belçika’da %39.7

İngiltere’de %17.0

İsveç’te erkeklerde %20 (Her hafta iş bitimi)

kadınlarda %33

9

ERGONOMİ KURSU Ergonomi - İİBZH

YAYGINLIK

ABD’ de yapılan bir araştırmada,

1993 yılında 94.309 yeni olgu saptanmış,

Bu olguların;

%64’ü kadın,

%70’i üretim, işleme ve hizmet

sektörlerinde çalışmakta

%5 Yönetim işleri

10


YAYGINLIK

• Hemşirelerde aşırı yüklenmeye bağlı zorlanma ve

incinmeler, pek çok iş kolundaki incinmelerden çok

daha sık, birikimsel zedelenme hastalığı da

yaygındır.

• Bir çalışma’da son 12 aylık bel/sırt ağrısı

prevalansı hemşirelerde % 85,5 ( Değişik

araştırmalarda %33-86)

• Manisa’da yapılan bir araştırma’da hemşirelerin

%83,8’inde yaşamın herhangi bir döneminde,

%37.5’inde halen bel ağrısı belirlenmiştir.

• Ekokardiyografi yapanlarda da sırt

ağrısı sıklığı %54 bulunmuştur .

Çalışma süresi arttıkça yakınmalar artmakta.

5

ERGONOMİ KURSU

YAYGINLIK

• 2002 yılında hemşire ve diğer sağlık çalışanlarında

623,600 ölümcül olmayan yaralanma görülmüştür.

İnsidansı 12.6/100’ dır. Bu yaralanmaların % 40’ı

sırt- bel yaralanmaları

• Çok sayıda ülkede yapılan 80 araştırmanın

sonuçlarına göre tüm dünyada hemşirelerde sırt-bel

yaralanmaları’nın sıklığı %17 olarak belirlenmiştir.

• Bir başka çalışma da da yıllık kas iskelet sorunları

%40-50 yaşam boyunca prevalans %35-80 arasında

ERGONOMİ KURSU

YAYGINLIK

• Son 35 yılda araştırmalar sağlık

çalışanlarında kas iskelet

sorunlarının azaltılması için bazı

teknikler üzerinde odaklanmış

ancak bunların uzun dönemli

incinmelerde/ zedelenmelerde

etkisinin olmadığını görülmüş.

• Son 10 -15 yılda hemşireler ve

hastabakıcıların hasta taşınması

ve bakımında yardımcı olan araçlar

geliştirilmiştir.

Pille çalışan hasta kaldırma aracı

ERGONOMİ KURSU

YAYGINLIK

Diş hekimleri • Tayland’da diş hekimlerinde bir yılda kas-iskelet

sistemi ağrılarının prevalansı %78,0 dir.

• ABD’de ise diş hekimlerinde yapılan benzer çalışmada son 12 aylık dönemdeki kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları %93.0’dür .

• Polonya’da sırt-bel ağrısı %60.1’dir. Danimarka’da %60.0’dır.

• İsveç’te kadın diş hekimlerinin %81’inde üst ekstemite sorunları (Hekimlerde diş hemşirelerinden daha fazla )

Ergonomi Kursu -


Repetitive Strain Injuries (RSIs)

Cumulative Trauma Disorder (CTD)

Work Related Musculoskletelal Disorders

Strain Injuries

Sprain Injuries

15



Kümülatif travma hastalıkları

Travma hastalıkları

İşle ilgili kas-iskelet sistemi hastalıkları

Tekrarlayan zorlanma zedelenmeleri,

Aşırı zorlanma zedelenmeleri,

Aşırı kullanım sendromları.

16


1. Patogenezlerinde mekanik ve fizyolojik süreçleri birlikte bulundururlar.

2. Gelişmesi için haftalar, aylar ya da yıllar gerekir.

3. İyileşme için de aylar, yıllar gerekmekte ve tam iyileşme sağlanamamaktadır.

4. Semptomlar nonspesifiktir, iyi lokalize edilemezler ve epizodiktir.

5. Sıklıkla bildirilmez.

17


BİRİKİMSEL ZEDELENME

HASTALIKLARI

Üst Ekstremitenin İşle İlgili Birikimsel Zedelenme Hastalıkları RİSK FAKTÖRLERİ

KİŞİSEL Yaralanma ya da DM, Romatoid artrit vb hastalıklar Hormonal faktörler Yaş Vitamin eksiklikleri Cinsiyet (kadınlar) Bileğin şekli ve kalınlığı Psikososyal faktörler

18


İŞLE İLGİLİ

Yinelenen ya da sürekli yapılan iş

19


İŞLE İLGİLİ

Aşırı kuvvet uygulama

20


İŞLE İLGİLİ

Tekrarlayan ve sürekli zorlamalar

Sürekli uygunsuz el-kol postürü

Hızlı yinelenen hareketler

Mekanik baskı uygulanması

Vibrasyon

Soğuk ortamda çalışmak

İşin organizasyonu

21


İŞLE İLGİLİ

Belirli postürlerde çalışmak

Lokalize mekanik temas baskıları

22


23



24

HASTALIK VÜCUT HAREKETİ TİPİK İŞLER,

MESLEKLER

Karpal Tünel

Sendromu

El bileğinin tekrarlayan

şekilde öne-arkaya

bükülmesi

Hızlı bilek çevirme, eli

bilekten sağa-sola

yatırma

Parmakla baskı

uygulama

Tutma hareketi

Parlatma

Cilalama,

Bileme

Törpüleme

Çekiçle dövme

Montaj

Daktilo, bilgisayar

Ev işleri, halıcılık

Müzik aleti çalma,

Ameliyat sırasında

yapılan işler



25


MESLEKLER

Epikondilit,

Tenisçi

dirseği

Dirsek

bükülmüşken el

bileğinin dışa

döndürülmesi,

ya da arkaya

bükülmesi,

Silkme tarzında

atma ya da çarpma

hareketi

Vidalama ,

Küçük parçaların

montajı

Çekiçle dövme

Tenis ve bovling

oynama

Müzik aleti çalma



26


MESLEKLER

Boyun

gerilim

sendromu

Boyun, omuz ve

kolun uzun sürekli

sabit duruşu,

Omuzda ya da elde

uzun süreli yükler

taşınması

Bant montajı

Küçük parça

montajı,

Paketleme

Elde ya da omuzda

yük taşıma



27


MESLEKLER

Pronator

teres

sendromu

Önkolun hızla dışa

çevrilmesi,

güçlü olarak dışa

çevrilmesi, yada el

bileğinin öne

bükülmesi ile

beraber dışa

çevrilmesi

Parlatma,

Cilalama,

Törpüleme,

Bileme



28


MESLEKLER

Radyal

tünel

sendromu

Önkolun içe yada

dışa doğru

çevrilmesi ile

birlikte el bileğinin

tekrarlı şekilde öne

bükülmesi

El aletleri kullanımı

Diş hekimliği

Cerrahi


29


MESLEKLER

Omuz

kirişleri

yangısı,

rotator kaf

sendromu

Kol gerilmiş,

dirsekten 60

dereceden fazla

bükülmüşken

omuzdan kaldırma

ve çekme hareketi,

sürekli dirsekten

kaldırma, omuz

hizası yukarısında

elle yapılan işler,

omuzda taşıma,

fırlatma hareketi

Zımba pres

operatörleri,

Baş hizasının

üstünde yapılan

montaj, kaynak,

boya, araba tamiri

gibi işler,

Bant montajı,

Paketleme,

yükleme, erişme

hareketi, kaldırma

işi




30


MESLEKLER

Bilekte kiriş

yangısı

Bileğin güçlü olarak

öne yada arkaya

bükülmesi, güçlü

olarak dışa

yatırılması

Zımba pres

operatörleri,

montaj işleri,

telgraf ve pense

kullanıcısı



31

HASTALIK VÜCUT

HAREKETİ

TİPİK İŞLER,

MESLEKLER

De Quarvain

hastalığı

El bileği

hareketleri,

parmaklarla güç

uygulayarak el

bileğinin öne

yada arkaya

bükülmesi, el

bileğinin hızlı

döndürülmesi

Parlatma, cilalama,

törpüleme, bileme,

zımba pres operatörleri,

cerrah, kasap,

Pense kullanımı, testere

kullanımı, elle kavranıp

döndürülerek kontrol

edilen araçlar

(motosiklet), vidayı

yatağına yerleştirme işi,

elle burma işi



32


MESLEKLER

Tetik

parmak

Parmakların

tekrarlayan

bükülmesi, el

ayasının aşırı

gerilmesi hareketi

Çoğunlukla işaret

parmağıyla yapılan

işler, elin fazla

açılmasını

gerektiren aletlerin

kullanımı



33


MESLEKLER

Ulnar sinir

tuzağı,

Guyon

tüneli

sendromu

El bileğinin uzun

süreli öne yada

arkaya bükülmesi,

hipotenar tepeye

baskı, ulnar yarığa

baskı

Halıcılık, pense

kullanımı, askerlik,

çekiçle dövmek,

müzik aleti çalmak



34


MESLEKLER

Raynaud

fenomeni

Titreşimli aletler

tutmak,

Kan akımını

engelleyen el

aletleri ile çalışmak

Motorlu testere,

Tepkili çekiç,

Törpüleme,

Boya kazıma,

Soğuk ortamda

çalışmak



35


MESLEKLER

Bel Ağrısı (Kas sıkışması ve

spazm

Disk incinmesi veya

dışa kayması

Diskin fıtıklaşması

Akut incinmeler ve

burkulmalar

Kronik incinmeler ve

burkulmalar

Eklem sertliği

Osteoartrit)

Ağır yükleri kaldırma, itme

veya çekme vb; fleksiyon,

lateral bükülme, aksiyal

dönme, uzun süreli sabit

bir pozisyonda durma gibi.

tüm vücut vibrasyonu, işle

ilişkili psikolojik veya

psikososyal stres

Ağır vasıta sürücüleri,

Hemşire ve hasta bakıcılar,

Çöp toplayıcılar,

Depocular,

Mekanik işlerinde

çalışanlar


36


National Institute for Occupational Safety and Health

(NIOSH) tarafından 1981 yılında hazırlanan ve 1993 yılında

revize edilen Aplications Manual for the Revised NIOSH

Lifting Equation* isimli dokümanda çalışanların bu ağırlık

kaldırma sırasında hasar görmemesi için uyulması gereken

temel prensiplere yer verilmektedir.

*Dokümanın Internet Adresi:

http://www.cdc.gov/niosh/pdfs/94-110.pdf

37


NIOSH denklemi için ölçülmesi gereken parametreler:

1. Yükün ağırlığı (L): Kg olarak

2. Yatay durum (H): ayak bileklerini birleştiren çizginin orta noktasının zemindeki

izdüşümü ile kaldırılacak ağırlığın orta noktasının zemindeki izdüşümü arasındaki

mesafe. cm olarak.

3. Dikey durum (V): Kaldırılacak cismin merkezindeki ellerin zeminden veya çalışma

yüzeyinden yüksekliği. cm olarak.

4. Vertikal taşınma uzaklığı (D): kaldırma işlemiyle yükün bulunduğu yerden

kaldırıldığı yere olan mesafenin santimetre olarak değeri.

5. Asimetri açısı (A): Yükün orijinden kaldırıldığı yere kadar vücudun önünden

(midsagital düzlemde) açısal olarak yaptığı sapma. Derece olarak.

6. Kaldırma frekansı (F): dakikadaki kaldırma sayısı.

7. Kaldırma etkinliklerinin süresi, saat olarak ölçülmektedir.

Kavrama klasifikasyonu (C): (coupling classification) elin cismi kavrama kalitesi, iyi,

ancak yeterli ve kötü olarak sınıflandırılır.

Önerilen ağırlık sınırı

=

Yük değişmezi x HM x VM x DM x AM x FM x CM

RWL=23 x HM x VM x DM x AM x FM x CM

38

GÜVENLİ KALDIRMA TEKNİKLERİ

10kg. 100 kg. 10 kg. 10 kg.

10kg.

100 kg.

10

kg.

10 kg.

Yükü kendine yakın taşı


39

GÜVENLİ KALDIRMA TEKNİKLERİ ERGONOMİ KURSU - Ergonomi - İİBZH

40

GÜVENLİ KALDIRMA TEKNİKLERİ


41

ERGONOMİ KURSU Ergonomi- İİBZH

42

KALDIRMA ALTERNATİFLERİ

Çatallı kaldırıcı ve vinç

Eğer taşınacak yük, el arabası ile taşınamayacak kadar ağır ise yerine göre çatallı kaldırıcı veya vinç kullanılmalıdır.

DİKKAT!!!

Herhangi bir kişi nasıl kullanılacağını öğreten bir eğitim almadan ve kullanma yetkisi bulunmadan hiçbir kaldırma ekipmanını kullanmamalıdır.


43


İİBZH’nın KONTROLÜ

SÜRVEYANS UYGULAMALARI 1. Kas iskelet sistemi hastalıklarının işle ilişkileri yönünden

değerlendirilmesini, 2. Var olan verilerin periyodik olarak değerlendirilmesini, 3. Programın uygulanmasına paralel olarak ya da işyeri ve

çalışma koşullarında önemli değişiklikler söz konusu olduğunda işyerlerinin risk faktörleri açısından değerlendirilmesini kapsamaktadır.

44



SÜRVEYANS UYGULAMALARI,

Çalışanlarda taramalar ve tıbbi muayeneler ile desteklenmelidir,

Ancak tarama yöntemlerinin sensitiviteleri ve spesifiteleri yüksek değildir.

45


ÜST EKSTREMİTE İİBZH’nın KONTROLÜ

GÖREV ANALİZİ

Çalışma ortamında risk faktörleri varsa, ayrıntılı değerlendirmeler gerekir,

Görev analizinin 4 evresi vardır;

1. İşin dökümentasyonu

2. Streslerin analizi

3. Müdahale tasarımı,

4. Müdahale etkinliğinin değerlendirilmesi

46


1. İşin dökümentasyonu • Görev neden yapılmaktadır? • Üretim miktarı ve kalite beklentisi nedir? • Görevin yapılması için gerekli eleman sayısı nedir? • Her bir görev aşamasının yapılabilmesi için gerekli adımlar

nedir? • Uzanım mesafelerinin belirlenmesi için çalışma yerinin basit

krokisi ve ölçüleri nedir? • Üretim sürecinde kullanılan parça ve maddeler nelerdir? • İşin yapılması için gerekli araçlar nelerdir? • İş istasyonu ve yakınındaki koşullar nasıldır?

47


2. İş Faktörlerinin Analizi Stresler belirlenir ( işçi değerlendirmesi), sıralanır ve ağırlıklandırılır.

• İşyeri gözlemi,

• Ölçümler,

• Video kayıtları

48


YİNELENEN HAREKETLERİN YAPILDIĞI

SÜREKLİ ÇALIŞMA

• Her saatte ya da vardiyadaki çalışma sayısı iş

standardı ve yöntem analizleri ile belirlenir.

• Yinelenen hareketler,

• Yapılan uygulamaların hızı ve frekansı

• Uygulama döneminin arasındaki toparlanma

döneminin süresi

49


ZORLU ÇALIŞMA

Çalışma yönteminin basamaklarının gözlenmesiyle kuvvetler belirlenebilir. Kuvvetler, çalışma döngüsünün başlangıcından uygulamanın sonuna kadar değişir.

Kuvvet gereksiniminin değerlendirilmesinde aşağıdaki faktörler gözönüne alınmalıdır;

• Ağırlık, direnç ve reaksiyon kuvvetlerinin boyutu,

• Sürtünme etkisi,

• Denge

• Tempo

• Eldivenler 50


DURUŞ BİÇİMİNE BAĞLI STRESLER

• Uzanım mesafeleri,

• Dirsek yüksekliği,

• Gövdenin arkasına erişme,

• Tam dirsek fleksiyonu,

• Ulnar, radial bilek deviasyonu,

• Bilek fleksiyonu,

• Tam bilek ekstansiyonu

açılarından değerlendirme yapılmalıdır

• İşin gözlenmesi ya da video kayıtları kullanılır.

• Analizde, boyun, dirsek, bilek el vb tüm eklemler kapsanmalıdır.

51


LOKALİZE MEKANİK STRESLER • Lokalize temas stresi, vücudu etkileyen kuvvetin

temas yüzeyine bölünmesiyle hesaplanır. • İş istasyonu ve araçların özelliği nedeni ile kuvvetler

eşit yayılım göstermeyebilir. • Analizde ortalama ve en yüksek stresler gözönüne

alınmalıdır.

52


SOĞUKTA ÇALIŞMA Aracın tutulması ve ince işin yapılmasını, periferik dolaşımı, Var olan nörolojik bir hastalığın semptomlarını etkiler Deri sıcaklığının 20°C altına düşmesi durumunda yan etkiler ortaya çıkabilir.

53


VİBRASYON

Vibrasyonun,

yumuşak doku üzerine

doğrudan etki yaptığı

çalışanların çalışma

aletini tutma ve

kullanma etkinliğini

değiştirir.

54


ORGANİZASYONEL FAKTÖRLER Ergonomik stres işçilerle görüşülerek belirlenir. Tüm işçilere aynı sorular sorulmalı Yönlendirici olunmamalıdır. Değerlendirme için işçilerin algıladıkları çalışma şiddeti

ya da rahatsızlığı puanlamaları istenebilir.

55



56

YÖNETİM

SORUMLULUĞU

İŞÇİ KATILIMI EĞİTİM

İŞÇİ

BİLDİRİMLERİ

VAR OLAN KAYITLARIN

ANALİZİ

İŞ

DEĞERLENDİRME

Sİ

TARAMA SİSTEMİ

BZH TIBBİ YÖNETİM VE

DEĞERLENDİRMESİ

TIBBİ

DEĞERLENDİRME

TIBBİ TEDAVİ VE

KAYIT

İŞ ANALİZİ VE

DÜZENLENMESİ

(TASARIM)

BZH RİSKLERİNE

YÖNELİK İŞ ANALİZİ

İŞ MÜDAHALESİ VE

İZLEME

İİBZ

İİBZ

KAYDI

B

E

Lİ

R

Gİ

N

Ç

Ö

Z

Ü

M


BİRİKİMSEL ZEDELENMELERİN KONTROLÜ



1. Konuyu tanımla; İhtiyaçları belirle, Olası çözümleri araştır, Olası sonuçları belirle Etkilenecek olan işçilerle işbirliği yap 2. Hedefini belirle Ergonomik hedefler ne olacak Bu hedeflere ulaşabilmek için stratejiler Programın amaçları ve zaman çizelgesini oluştur. Kaynaklar ve bilgi için ergonomistler ile görüş 58



3. Araştırma Yap İşçilerle görüşme ya da araştırma yap İşçileri çalışırken videoya al Durum analizi raporunu hazırla Kaynaklar ve bilgi için ergonomistler ile görüş 4. Öneriler geliştir Toplanan verileri değerlendir Belirlenen problemleri sorgulamaya ya da önlemeye yönelik

uygulamalar geliştir, İşçiler ve yöneticiler için eğitim materyali geliştir

59



5. Bu programları yürüt Önerilen çözümleri test et Çözümleri normal iş ortamında uygula İşçilerin yorumlarını ve onların ürettikleri çözümleri dikkate al İşçileri eğit İşin yeni biçimine uyumun sağlanması için işçilerin eğitimine

devam et Stresin azaltılması için egzersiz ve dinlenme aralarının etkili

kullanılması konusunda eğitim ver.

60



61


İLO MESLEK-HASTALIKLARI LİSTESİ 2.3. Kas iskelet sistemi bozuklukları 2.3.1. Tekrarlayıcı hareketler, zorlayıcı çabalar ve bileğin aşırı pozisyonlarına bağlı radial stiloid tenosinovitler 2.3.2. Tekrarlayıcı hareketler, zorlayıcı çabalar ve bileğin aşırı pozisyonlarına bağlı el ve bileğin kronik tenosinovitleri 2.3.3. Dirsek bölgesine uzun süren basınca bağlı olekranon bursiti 2.3.4. Uzun süre diz çökme pozisyonunda kalmaya bağlı prepatellar bursit 2.3.5. Tekrarlayıcı güçlü çalışmaya bağlı epikondilit 2.3.6. Uzun süre diz çökerek veya çömelerek iş yapmayı takiben menisküs lezyonları 2.3.7. Uzun süre tekrarlayıcı güçlü çalışma, titreşim içeren çalışma, bileğin aşırı pozisyonları veya bu üçünün kombinasyonu durumuna bağlı karpal tünel sendromu 2.3.8. Doğrudan bağlantısı bilimsel olarak gösterilmiş veya ulusal düzenlemeler ve uygulamalara uygun yöntemlerle belirlenmiş, iş etkinliklerinden kaynaklanan risk faktörlerine maruz kalma ile arasında bağ kurulan, işyerindeki yukarıda sözü edilmeyen diğer kas iskelet sistemi hastalıkları

62


Yasalarda kas iskelet hastalıkları meslek

hastalıkları arasında sayılıyor ama

sıklığı, risk faktörleri, işgünü kaybı ve tazminat ile ilgili veri yok.

63

ÜLKEMİZDE


YARARLANILAN BAZI KAYNAKLAR

Ahoren M, Launis M, Kuorinka T. Ergonomic Workplace Analysis. Finnish Institute of Occupational Health: Ergonomics Section; 1989.

Andrews, G. J. A. , Kornas, B. Ergonomics, Fundamentals of senior pupils. Edinburgh: Napier College, Collington Road; 1982.

Anton D, Rosecrance J, Merlino L, Cook T. Prevalence of musculoskeletal symptoms and carpal tunnel syndrome among dental hygienists. Am J Ind Med.;42(3):248-57 2002

Bridger, R. S. , Introduction to ergonomics, pgs 27- 30, McGraw-Hill Inc. , New York, 1995.

Brouha, L; Physiology in Industry, (2 nd edition) , Pergamon Press, Riverside, NJ, 1967

Chapanis, A. , Introduction to human factors consideration in system design. In C. M. Mitchell, P. Balen, and K. Moe (Eds) , Human factors considerations in system design (NASA Conference Publ. 2246) , National Aeoronautic and Space Administration, Washington, 1983.

Christensen, J. M. ; Topmiller. , D. A. , Gill, R. . ; Human Factors Definitions Revisited, Human Factors Society Bulletin, 31, 7-8, 1988.

Chowanidisai S, Leggat PA, Kukiattrakoon B, Yapong B, Kedrajarune U. Occopational Health Problems Of Dentists in Southern Thailand . Int Dent J; 50;36-40, 2000

64

ERGONOMİ KURSU - Ergonomi –İİBZH


Crawford L, Gutierrez G, Harber P. Work environment and occupational health of dental hygienists: a qualitative assessment. J Occup Environ Med. 2005 Jun;47(6):623-32

Dan MacLeod, The Ergonomic Kit For General Industry, Second Edition 2006

Dawson AP, Steele EJ, Hodges PW, Stewart S. Development and test- test reliability of an extended version of the Nordic Musculoskeletal Questionnaire(NMQ-E): a screening instrument for musculoskeletal pain. J Pain. 2009 May;10(5):517-26

Finsen L, Christensen H, Bakke M. Musculoskeletal disorders among dentists and variation in dental work. Appl Ergon. 1998 Apr;29(2):119-25

Güler, Ç (ed) . , Ergonomiye Giriş (Ders Notları) , Ankara Tabip Odası, Ankara, (Ocak) 2003.

Güler, Ç (ed) . Sağlık Boyutuyla Ergonomi , Palme Yayıncılık, Ankara 2004.

Güler, Ç. , Ergonomiye Giriş, Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi No. 45, Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü, Ankara, 1997.

Güler, Ç. , Akın L., Halk Sağlığı Temel Bilgiler, Cilt 2, Bölüm 11-Ergonomi, Güler Ç,. Vaizoglu A.S., Hacettepe, Ankara, 2012.

Güllü G., İş Sağlığı Ve Güvenliği Kursui BOTAŞ, Ankara- 2002

Ogur R., Bel Ağrısı Ergonomi Kursu Sunumları, Ankara 2004

Owen B D., Kene K., Olson S., An ergonomic approach to reducing back/shoulder stress in hospital nursing personnel: a five year follow up International Journal of Nursing Studies 39; 295–302 2002

Özdener N., Akbaba N:. , Güler, Ç., Tıp ergonomisi, İçinde: Çağatay Güler. (ed);Sağlık Boyutuyla Ergonomi; Palme Yayıncılık, Ankara, 2004.

65


,


Rempel, D. M. , Janowitz, I. L. , Ergonomics & the prevention of occupational injuries, in Occupational &Environmental Medicine, Joseph LaDou, (41-63) , Prentice Hall Int, Stamford, 1997

Rüschenschmidt, Reidt, Renteli Ergonomics in Occupational Health and Safety, 2006

Sanders, M. , S. , McCormick, E. J. , Human Factors in Engineering and Design, (pgs 6-9) 7 th. Ed. McGraw-Hill Inc. , NY, 1992.

Smith DR, Mihashi M, Adachi Y, Koga H, Ishitake T. A detailed analysis of musculoskeletal disorder risk factors among Japanese nurses. J Safety Res.2006;37(2):195-200. Epub 2006 May 5.

Stanton A N, Young M S. Giving Ergonomics Away?The Application of Ergonomics by Novices. Applied Ergonomics 2003;34: 479-490.

Szymańska J. Disorders of the musculoskeletal system among dentists from the aspect of ergonomics and prophylaxis. Ann Agric Environ Med. 2002;9(2):169-73

Şenel B.Diş hekimleri için risk taşıyan hastalıklar ve diş hekimlerinin mesleki rahatsızlıkları. Gülhane Tıp Dergisi 2007; 49: 204-212

Tekbaş, Ö.F., Güler, Ç. Ergonominin tarihçesi, İçinde: Çağatay Güler. (ed);Sağlık Boyutuyla Ergonomi; Palme Yayıncılık, Ankara, 2004.

Wickens, C. D (1992) . Engineering psychology and human performance. New York: HarperCollins. , 1992.

66


SORU ve KATKILAR

[email protected]

67


işle ilişkili birikimsel zedelenme

Documents

Transcript of işle ilişkili birikimsel zedelenme