• ISPITIVANJE ISHRANE I UHRANJENOSTI

1.DIJETETSKA• 2.BIOHEMIJSKA

3.FUNKCIONALNA• 4.SOMATOMETRIJSKA

(ANTROPOMETRIJSKA)• 5.KLINIČKA

• 1.DIJETETSKA ISPITIVANJA – ANKETIRANJA ISHRANE• Pruža nam podatke o količini i načinu pripremanja namirnica i da li

postojeća ishrana obezbijeđuje potrebe organizma u energetskim, gradivnim i zaštitnim materijama.

• VRSTE ANKETA:• A) NACIONALNA- daje orjentacione podatke o količini proizvedene,

uvezene i potrošene hrane u zemlji u toku jedne godine po jednom stanovniku.Služi za upoređivanje sa drugim zemljama.

• B) BUDžETSKI TIP ANKETE-daje podatke o količini novca koji se potroši za hranu u određenom vremenskom periodu od strane jedne porodice.

• C) KOLEKTIVNA ANKETA-sprovodi se u homogenim grupama stanovništva , približno istog doba, pola i zanimanja(učenici, studenti, vojnici, radnici).Podaci o ishrani se dobiju mjerenjem utrošene hrane u očišćenom stanju i to se podijeli sa brojem korisnika tako da se dobije vrijednost prosječnog dnevnog obroka na jednog člana.

• D) INDIVIDUALNA ANKETA- može da nam pruži najtačnije podatke.

• E) PORODIČNA ANKETA- najviše se koristi.S obzirom da postoje sezonske varijacije , naročito na selu potrebno je vršiti anketiranje u sve četiri godišnje sezone, najmanje sedam dana uzastopno.Predhodno je potrebno odabrati uzorak porodica –5-10%.Postoje dva tipa porodične ankete:

• -KVALITATIVNA• -KVANTITATIVNA• Kvalitativna je jedna orjentaciona metoda, a sastoji se u popisu

namirnica koje se koriste u toku sedam dana ne vodeći računa o količini već samo o vrsti namirnica.

• Kvantitativna anketa nam daje podatke o količini utrošene hrane u jednim domaćinstvu.Anketa može da se obavi vođenjem knjige o utrošku namirnica od strane domaćice, mjerenjem namirnica od strane anketara, i hemijskim ispitivanjem obroka.

• PORODIČNA ANKETA ISHRANE• Za sprovođenje ankete anketar treba da ima:• a-svesku• b-kuhinjsku vagu• c-anketni list koji se sastoji od liste potrošača i

liste utroška namirnica.• d- tablicu za konverziju prehrambenih jedinica• e-tablice sastava namirnica.

• Postupak sprovođenja• Na anketnom listu ispuni se zaglavlje sa osnovnim podacima, a

zatim se u listu potrošača upišu svi članovi porodice.U tablicama za konverziju kao jedinica potrošnje (prehrambena jedinica )za sve kategorije uzeta je standardna osoba –standardni muškarac i standardna žena, i utrošene kalorije se dovode u vezu sa ovim standardima.

• U listu utrošenih namirnica svakodnevno se unose podaci o potrošenim namirnicama.Svakodnevno se bilježi i stoni otpad.

• Obrada listi se vrši po završetku anketiranja.Pošto je anketa rađena na sedam dana , količinu utrošenih namirnica dijelimo sa sedam da bi dobili jednodnevnu potrošnju svake namirnice.Za dalju obradu su nam potrebne tablice sastava životnih namirnica.Za svaku namirnicu iz liste izračunamo količonu kalorija i drugih sastojaka prema količini potrošene namirnice.Kada sve namirnice unesemo onda saberemo kolone.Dobijene vrijednosti zatim upoređujemo sa norm

• 2. BIOHEMIJSKO ISPITIVANJE

• Tu spadaju hemijske i biohemijske analize sastojaka tkiva, tkivnih tečnosti,i ekskreta gdje se kao izvorni materijal koristi krv, krvna plazma , serum, mokraća, znoj, feces, nokti, kosa,itd. Tu spada napr.određivanje,hemoglobina, eritrocita, proteina u serumu, vitamina, itd.

• 3.FUNKCIONALNA ISPITIVANJA• Postoji niz metoda:• a-određivanje bazalnog metabolizma.• b-pad krvnog pritiska• c-povećana propustljivost kapilara, često se uzima kao

dokaz nedostatka vit C, a može se dokazati pomoću RIVA-ROCCI aparata.Ako se izvrši kompresija nadlaktice od 100mm živinog stuba u toku od 3 min. u predjelu kubitalne jame poslije uklanjanja pritiska doćiće do pojave petehija i ukoliko je njihov broj veći od 10 u krugu prečnika od 3 cm smatra se da je otpornost kapilara smanjena.

• d-za ispitivanje fizičke izdržljivosti odnosno kondicije , najčešće se koristi tzv. Harward step-test.Za ispitivanje je potrebna klupa visine 50, 8cm i štoperica za mjerenje vremena.Ispitivana osoba treba 150 puta da se popne i da siđe sa klupe, zatim se broji puls 3 puta sa po 30 sekundi i to između 1-1,5, 2-2,5i4-4,5 minuta od završetka testa. Indeks oporavka (IO) izračunava se na osnovu sledeća formule.

• Trajanje testa u sekundama x 100• IO=--------------------------------------------------• 2 (a+b+c)• IO= indeks oporavka• a)=puls pri prvom brojanju• b)= puls pri drugom brojanju• c)= puls pri trćem brojanju.• Stepen fizičke kondicije određuje se po sledećoj skali:• -slaba kondicija manje od 55• -donja prosječna kondicija 55-64,• -viša prosječna kondicija 65-79.• -dobra prosječna kondicija 80-89• -odlična kondicija preko 90.• e) Određivanje grube mišićne snage pomoću

dinamometra

• 4.SOMATOMETRIJSKA (ANTROPOMETRIJSKA) ISPITIVANJA• Kod antropometrijskih ispitivanja vršimo sledeća mjerenja:• -tjelesna visina: treba mjeriti često, a posebno kod djece i omladine,

a za mjerenje se koristi antropometar sa postoljem.Osoba mora biti bosa i gologlava i okrenuta leđima prema antropometru.

• -tjelesna težina:može se uzeti kao indikator ishrane ako se mjerenje vrši više puta i isključe drugi činioci. Za mjerenje se koristi decimalna vaga sa pomičnim tegom.

• Iz podataka tjelesne visine i godina starosti možemo izračunati idealnu tjelesnu težinu.

• Za muškarce:

T-150) (A-20)• P=(T-100)- ------------- +---------------, za muškarce 4 4• za žene: (T-150) (A-20) • P= (T-100)- -------------- +---------------• 2,5 4• P- idealna tjelesna težina• T- tjelesna visina u cm• A- godine starosti

• Na osnovu tjelesne težine i visine može se izračunati indeks punoće tijela po formuli:

• Tjelesna težina u gramima• Q=---------------------------------------• (tjelesna visina u cm)2• Ovaj indeks je pogodan za procjenjivanje uhranjenosti

prema slijedećoj skali:• Ispod 1,8- vrlo mršav• 1,80-2,14-mršav• 2,15-2,56-normalno uhranjen.• 2,57-3,05-gojazan• preko 3,05- vrlo gojazan.

• -mjerenje obima grudi,nema veći značaj za procjenjivanje uhranjenosti. Mjerenje se vrši pantljičastim metrom u visini ksifoidnog nastavka , izračunavajući srednje vrijednosti maksimalnog ekspirijuma i inspirijuma.

• debljina kožnog nabora i potkožnog masnog tkiva je pokazatelj energetske rezerve . Mjerenje se vrši pomoću KALIPERA koji vrši pritisak od 10 gr na mm2 površine.Mjerenje se vrši tako što se palcem i kažiprstom lijeve ruke uhvati koža sa potkožnim masnim tkivom , podigne se iznad mišićnog tkiva , desnom rukom otvorimo kaliper i izmjerimo kožni nabor.

• Preporučuje se mjerenje na više mjesta:• -na sredini nadlaktice desne ruke i prednje strane u položaju supinacije• -na sredini nadlaktice desne ruke sa zadnje strane• -naposredno iznad ugla desne skapule dok je ruka opružena pored tijela.• -ispod desnog rebarnog luka u tački ukrštanja sa medioklavikularnom

linijom.• -ispod i desno na 2,5 cm ispod pupka.• Obično se mjerenje radi tri puta i u obzir se uzme srednja vrijednost.

• 5.KLINIČKA ISPITIVANJA

• Ovim ispitivanjem utvrđujemo nastale promjene uslijed nepravilne ishrane pomoću anamnestičkih podataka, fizičkog pregleda koristeći naša čula.