İş Sağlığında Örgütlenme
description
Transcript of İş Sağlığında Örgütlenme
İş Sağlığında Örgütlenme
HAS 5030 - İŞ ve SAĞLIK İLİŞKİSİ Alp Ergör Mayıs 2012
Anımsayalım:
• Çalışanlar kimlerdir?
• Çalışma yaşamında sağlığın temel bileşenleri nelerdir?
• Çalışma yaşamında temel AKTÖRLER kimlerdir?
Örgütlenme sürecinde neler göz önünde tutulur?
KaynaklarÖncelikler
Toplumsal yarar
Yönetimin 3 ayağı: örgütlenme, insan gücü, finansman
A Ergör, DEÜ - 2013
•Küresel işgücü ~ 2.7milyar
•Küresel istihdamın %80’i ↑riskli alanlarda
•2 milyon yaşam/yıl çalışmaya bağlı nedenlerle yitiriliyor
•160 milyon/yıl yeni morbidite ortaya çıkıyor
•Küresel GSH’nın %4’ü çalışmaya bağlı morbidite nedeniyle yitiriliyor
Cooper CL. Med.Lav. 2006
Eijkemans 2004, Takala 2005, Fedotov 2005
Gelişmiş ülkelerde istihdamın %55’i
Gelişmekte olan ülkelerde %5-15’i
ÇALIŞMA YAŞAMINDA SAĞLIK HİZMETİNE ERİŞEBİLİYOR!
•DALY olarak Küresel Hastalık Yükü’nün %1.5-30’u çalışma ile ilişkili (seçilmiş riskler)
•Gelişmiş – gelişmekte olan ülkeler açısından büyük fark!
Rantannen 2005
WHO 2002, WHO 2006
Derinleşen eşitsizlikler – teknoloji transferi – rekabet – denetim sistemlerine dönüşüm
Çıktılarda – sonuçlarda farklılaşma
yeni sorunlar! Hangi hastalıklar!?
Duyarlı izlem ölçütleri!?
Costa, Derrico – 2006Frumkin - 1999
İş Sağlığı hizmetlerinin örgütlenmesi sürecinde “yeni” bir yaklaşım:
TEMEL İŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİ
DSÖ-UÇÖ Anayasaları Alma-Ata / TSH Herkes İçin Sağlık
Rantannen*
**UÇÖ/DSÖ Çalışma Raporu
78
93
2003 07
* Rantanen J, Lehtinen S, Mikheev M (eds). Health protection and health promotion in small-scale enterprises. Proceedings of the Joint WHO/ILO Task Group 1–3 November 1993. WHO, FIOH, Helsinki, Finland 1994.
1st Global Expert Meeting on Basic Occupational Health
Services2-3 Ağustos - İzmir
** Basic Occupational Health Services (BOHS). Working Paper for the Joint ILO/WHO Committee on Occupational Health, 2003. Geneva
Küreselleşme Etkisi
ILO 155+161
81-85
A Ergör, DEÜ - 2013
Temel İlkeler
• Tüm çalışanlara yönelik ve erişilebilen• Yerel gereksinimlere yönelen• Yerel koşullara uygun• Karşılanabilir (sunan ve yararlanan tarafından)
• İkinci basamak tarafından desteklenen• İşverence örgütlenen• İnformal sektör ve köi için kamu tarafından
örgütlenen
J.Rantannen, 2005
Altyapı Özellikleri
• Bütünsel bir İSAGÜ altyapısının parçası olmalı, güvenlik altyapısı ile eşgüdümlü olmalı
• Farklı hizmet birimleri yapının içinde yer alabilmeli• Özellikle ve öncelikle küçük ve sağlık hizmetine
erişemeyen işyerlerine yönelmeli • TSH ile eklemlenmeli
J.Rantannen, 2005
İşlevler
• Planlama• İzlem
– Ortam– Çalışan
• Bilgi, eğitim ve danışmanlığın sağlanması• Koruyucu eylem politikaların üretilmesi ve sağlığın
(ve güvenliğin) yönetimi• Mesleksel ya da işle ilişkili sağlık sorunlarının tanısı• Kazaların önlenmesi• Olağandışı durumlara hazırlık ve ilkyardım
örgütlenmesi• İyileştirici ve esenlendirici hizmetler• Kayıt ve değerlendirme
J.Rantannen, 2005
Soru : Çalışma yaşamında sağlık örgütlenmesi ile ilgili hangi soruları sormak gerekir?
• Hedef kitle kimlerden oluşuyor?• Nerede oluşturuluyor?
– (işyeri ya da işkolu düzeyinde, ulusal, ...)
• Hizmetin kapsamı nedir? (BÜTÜNSEL)• Finansmanı nereden sağlanıyor?• Nasıl bir alt yapı ile sunuluyor?
– Bir sağlık politikası var mı? – Sağlık politikası-yönetimi paylaşılıyor mu?
Katılım!– Sağlık politikası canlı mı? İzleniyor, değiştiriliyor,
geliştiriliyor mu? Süreklilik!– Sağlık politikası-yönetimi bütünsel mi? HESME!
Çalışma yaşamında da sağlık POLİTİK BİR KONUDUR!
A Ergör, DEÜ - 2013
Soru : İşyerinde sağlık örgütlenmesinin temel bileşenleri nelerdir?
EKİPDONANIMKAYNAK
BASAMAKLI SİSTEMPOLİTİK KARARLILIK
…
Soru : İşyerinde sağlık örgütlenmesi hangi ilkelere dayanır?
Koruma - önleme ilkesi
Çalışanın işin risk ve tehlikelerine karşı korunması
Uyum ilkesi
İşin ve çalışma ortamının çalışanların yetilerine uygun biçime getirilmesi
Sağlığın geliştirilmesi ilkesi
Çalışanların biyolojik, duygusal ve sosyal iyilik durumlarının geliştirilmesi
İyileştirme ve esenlendirme ilkesi
İş kazaları ve meslek hastalıklarının sonuçlarının en aza indirilmesi
Genel birincil sağlık bakımı ilkesi
Çalışanlara ve ailelerine işyerinde ya da
yakın yerleşimli sağlık birimlerinde iyileştirici ve koruyucu sağlık
bakımının sunulması
ÇALIŞMA YAŞAMINDA SAĞLIK ÖRGÜTLENME MODELLERİ
(SÖM)
Birincil sağlık hizmetleri modeliBüyük endüstri destekli (uydu iş sağlığı hizmetleri)İşyeri ortak sağlık birimiÖzel İş kolu odaklı örgütlenmelerHastane tabanlı örgütlenmelerSosyal güvenlik modeli
A Ergör, DEÜ - 2013
Birinci Basamak Sağlık Örgütlenmesi
(SO vb)
Kendi işinde çalışan
İşyeri
Tarım çalışanı,
çiftçi
İşyeriİşyeri
Finlandiya, Çin, Brezilya, Türkiye YİSME
deneyimi???, …
BİRİNCİ BASAMAK SÖM
A Ergör, DEÜ - 2013
İşletme
İşyeri
İşyeri Sağlık Örgütlenmesi
Ulusal sağlık sistemine
eklemlenme
?
ABD, İngiltere, Polonya, Türkiye …
UYDU SÖM
A Ergör, DEÜ - 2013
İşyerleri Ortak Sağlık Örgütlenmesi
İşyeri
İşyeri
İşyeri
İsveç, Norveç, Finlandiya,
Danimarka, Hollanda, Fransa, Belçika, Türkiye???, …
ORTAK SAĞLIK BİRİMİ M
A Ergör, DEÜ - 2013
İşyerleri İçin Sağlık Hizmeti Sunan
Özel Sektör
Örgütlenmesi
İşyeri
İşyeri
İşyeri
?
??
ABD, İsveç,
Türkiye???, …
ÖZEL SÖM
A Ergör, DEÜ - 2013
İşkolu – Endüstri
Demir çelik – Maden vb
İşyeriİşyeri
İsveç, Hollanda, Fransa, İngiltere (British Coal Sağlık
Örgütlenmesi)
Türkiye ???(Zonguldak MHH,
PTT-eksiden, TSK ...)İşkolu ya da
Endüstriye Özel
2.Basamak Sağlık Örgütlenmesi
İŞ KOLUNA ODAKLANAN SÖM
A Ergör, DEÜ - 2013
Çalışan sağlığına Yönelik
Örgütlenmeler
-Hastanelerde meslek hastalıkları birimleri
vb
Çalışanİşyeri
İsveç, ABD, Japonya (Rosai
Hospital)
Türkiye ???(Meslek Hastalıkları Hastaneleri, SSK –
eski- Tepecik Birim?)
HASTANE ODAKLI SÖM
A Ergör, DEÜ - 2013
Finans Türü ve Hizmet Sunumuna Göre İş Sağlığı Örgütlenmeleri
Sosyal Sigorta Kapsamında Örgütlenmelerİsrail, Meksika, İspanya, Almanya (zorunlu sigorta)Ulusal Sağlık Sistemi - VergiÇin, FinlandiyaÖzel Sektör – BireylerABD, Eski Sosyalist Ülkeler, ...Karma Sistemler* (?)Türkiye, İsveç, Tayvan, Japonya, Singapur, Norveç, İngiltere...* Çin dışında kalan ülkelerin büyük çoğunluğu (Çin’de de çokuluslu şirketlerin büyük
üretim taşeronları için geçerli bölgesel örnekler...)
A Ergör, DEÜ - 2013
Türkiye’de Çalışma Yaşamının Örgütlenmesi
Yasal düzenlemelerDüzey
Alt yapıAraçlar
Kadın, anne
Ev kadını, tarım işçisi, … yaşlı
Erkek, baba,
İşsiz, tarım işçisi, …
Çocuk
Engelli
SAĞLIKÇalışma yaşamı
A.Ergör - Y.Demiral
Çalışanlar
Toplumsal yaşam
Çalışma ve SosyalGüvenlik Bakanlığı
Çalışma GMİş Teftiş Kuruluİşçi Sağlığı ve Güvenliği GM
İSGÜMÇASGEM
...
İş Kurumu
SGK
SB HASTMeslek Hastalıkları H
Dispanser – Semt polikliniği
İşyeri SB
?
?SB
Aile Hekimliği?TSM?
A Ergör, DEÜ - 2013
Hastaneler
Sağlık Bakanlığı
SGK
Tarım Çalışanı
İşsiz
Ev kadını
Kayıt dışı çalışanlar
Meslek Hastalıkları H
İşyeri SB
?Aile Hekimliği
TSM
?
A Ergör, DEÜ - 2013
ÇSGB Merkez Örgütü
ÇSGB İl Örgütü
Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri
SGK Merkez Örgütü
İl Müdürlükleri
İzmir SGK İl Müdürlüğü
THSK Başkanlığı
Ülkede İşyeri Düzeyinde İS Örgütlenmesi
RİSK
Periyodik izlem
Tanımla
ÖNLEdeğiştir, yalıt,
engelle, azalt...
KARŞILAŞMA
ETKİLENİM
Ortam izlemi
İGM
ÇALIŞAN
DEĞERLENDİR
GİRİŞİM
İSİGİSİG
KURULUKURULU
İşyeri Sağlık İşyeri Sağlık ve Güvenlik ve Güvenlik Birimleri - Birimleri - OSGBlerOSGBler
BİLDİR
Hekim – İSİG Uzmanı Hekim – İSİG Uzmanı – Hemşire …– Hemşire …
A Ergör, DEÜ - 2013
Çok uluslu bir işletmenin çeşitli ülkelerdeki işyeri sağlık birimlerinin etkinliklerinin, toplam çalışma saatleri üzerinden yüzde dağılımı. A İşletme içi, çok disiplinli hizmet; B Yarı zamanlı (YZ) doktor, tam gün (TG) hemşire; C YZ doktor, YZ hemşire; D TG doktor; E YZ doktor.
M.Bratveit et al. Occupational health services in a multinational company.Occup.Med. Vol.51, No.3, 168-173, 2001
Belçika (A)
*Belçika (A)
İngiltere (B)
Fransa (B)
İspanya (C)
Macaristan (B)
Türkiye (D)
*Almanya (E)
%0 %20 %40 %60 %80 %100
İşle ilgisi olmayan hastalıklar için iyileştirici hizmetler İşle ilgili hastalıklar için iyileştirici hizmetler İşe giriş bakıları ve periyodik bakılar Çalışma ortamına yönelik etkinlikler Sağlık eğitimi / yaşam biçimi / sağlığın geliştirilmesi
Uluslararası Düzeyde İS ile ilişkili Örgütlenmeler
ILOICOH
Sendikalar – ETUC…
Akılda kalması gerekenler:Temel İş Sağlığı Hizmetleriİş Sağlığında Örgütlenmenin Temel İlkeleriİS örgütlenme modelleriUlusal iş sağlığı örgütlenmesinin yapısal özellikleri (işyeri düzeyinden ulusal ölçeğe)