T.C.

YALOVA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İNSAN KAYNAKLARI VE ÇALIŞMA EKONOMİSİ

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU’NDA DEVLETİN SORUMLULUĞU

TUĞBA ÖZEN

Doç. Dr. YUNUS TAŞ

OCAK 2014

0

İÇİNDEKİLER…………………………………………………………………………..4

KISALTMALAR………………………………………………………………………..4

ŞEKİL LİSTESİ………………………………………………………..………………..4

TABLO LİSTESİ…………………………………………………………….………….4

SUMMARY……………………………………………………………………………..4

GİRİŞ…………………………………………………………………………………….5

BÖLÜM 1: İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ

KAVRAMLARI………………………………………………………………………...5

1.1. İşçi

Sağlığı…………………………………………………………………………...6

1.2. İş

Güvenliği………………………………………………………………………….7

1.3. Genel Olarak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinin

Önemi………………………………..8

BÖLÜM 2: KANUNUN AMACI, KAPSAMI VE İSTİSNALARINA GENEL

BAKIŞ…………………………………………………………………………………..9

2.1. Kanunun

Amacı……………………………………………………………………..9

2.2. Kanunun

Kapsamı…………………………………………………………………..9

2.3. Kanunun

İstisnaları………………………………………………………………...10

2.4. Kanunun Tanımları………………………………………………..

………………..10

BÖLÜM 3: İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNDA

TARAFLAR…………………………………………………………………………...13

3.1. Devletin Sorumlulukları…………………………………………………………...13

1

3.2. İşverenin Sorumlulukları…………………………………………………………..14

3.3. İşçilerin

Sorumlulukları…………………………………………………………….14

3.4. Sendikaların Sorumlulukları……………………………………………..

…………15

BÖLÜM 4: İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNUN GETİRDİKLERİ…..16

4.1. Önleyici Yaklaşım…………………………………………………………………16

4.2. Güvenlik Kültürü…………………………………………………………………..16

4.3. Risk Değerlendirmesi……………………………………………………………...16

4.4. Etkin Kayıt Dönemi………………………………………………………………..17

4.5. Devlet Desteği……………………………………………………………………..17

BÖLÜM 5: İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNA NEDEN İHTİYAÇ

VAR?...............................................................................................................................18

5.1. İş Kazaları ve İşe Bağlı Sağlık Problemleri Araştırma Sonuçları, 2013…………..19

BÖLÜM 6: İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNDA DEVLETİN

SORUMLULUKLARI….…………………………………………………………….23

6.1. Mevzuat Hazırlama

Görevi………………………………………………………...23

6.1.1. İşyerindeki Çalışmanın Başlamasından Önceki

Denetim………………………..29

6.1.2. İşyerinin Faaliyete Geçmesinden Sonra Yapılan Programlı Denetimler………...29

6.2. Teşkilatlanma Görevi………………………………………………………………

30

6.2.1. Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi ( MADDE 21)…………………………30

6.2.2. Konseyin Kuruluş Amacı………………………………………………………..31

2

6.2.3. Konseyin Görevleri……………………………………………………………...31

6.2.4. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı…………………………………...……..32

6.3. Rehberlik ve Danışmanlık Görevi………………………………………………....32

6.3.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü (İSGÜM)………………………...33

6.3.2. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi

ÇASGEM.38……………………………………………………………………………38

6.3.3. Yakın ve Orta Doğu Çalışma Eğitim Merkezi…………………………………..40

6.4. Yaptırım ve Uygulama Görevi…………………………………………………….40

6.4.1. Maddi Tazminatlar………………………………………………………………47

6.4.2. Manevi Tazminatlar…………………………………………………………..….47

6.4.3. Rücu (Geri Alma) Tazminatı………………………………………………….…47

6.4.4. Hüküm Bulunmayan Haller ve Muafiyet (MADDE 27) ……………………..…48

6.4.5. Bağımlılık Yapan Maddeleri Kullanma Yasağı (MADDE 28) …………………48

6.4.6. Yayın Zorunluluğu (Ek Madde 2)……………………………………………….48

SONUÇ VE ÖNERİLER……………………………………………………………..49

KAYNAKLAR……………………………………………………………………...…50

EKLER………………………………………………………………………………...50

ÖZGEÇMİŞ…………………………………………………………………………...50

3

KISALTMALAR

İSG : İş Sağlığı ve Güvenliği

İLO : Uluslararası Çalışma Örgütü

ÇASGEM : Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Ve Araştırma Merkezi

İSGÜM : İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü

TUİK : Türkiye İstatistik Kurumu

İSGGM : İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

SGK : Sosyal Güvenlik Kurumu

İKMH : İş Kazası ve Meslek Hastalığı

Tezde kullanılan tüm kısaltmalar bu listede açılımlarıyla birlikte yer almaktadır.

ŞEKİL LİSTESİ

Şekil 1: Çalışma İstatistikleri Bilgi Sistemi Web Sitesi Çalışmalarına Örnek

Şekil 2: Monitör Yerleşimi

Şekil 3: Boyun Postürü

Şekil 4: Uygunsuz Duruşlara Örnek

4

Şekil 5: Bilgisayar İçin Önerilen Çalışma Pozisyonu

Şekil 6: ÇASGEM Kurumsal Eğitim Programları

Şekil 7: ÇASGEM Bülteni

TABLO LİSTESİ

Tablo 1: Son 12 Yıl İçerisinde İstihdam Edilenlerden İş Kazası Geçirenler, 2007-2013

Tablo 2: Sektöre Göre İş Kazası Geçirenlerin Grafiği, 2007 - 2013

BÖLÜM 1

İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KAVRAMLARI

GİRİŞ

Yaşama hakkıyla doğrudan bağlantılı olan İş sağlığı ve güvenliği konusunun

önleme ve tazmin olmak üzere iki boyutu bulunmaktadır. İş sağlığı ve güvenliğinin

sağlanmasında ve korunmasında önleme politikalarına ağırlık verilmesi gerekmektedir.

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ortaya çıkan zararın tazmininden çok, iş kazaları

ve meslek hastalıklarının nedenlerinin saptanarak, bunların önlenmesi için gerekli olan

tedbirlerin alınması daha büyük bir önem taşımaktadır.

Bu makalede iş güvenliği, iş sağlığı konularındaki mevzuatlar incelenip devletin,

bu konudaki sorumlulukları incelenecektir.

Sanayileşmenin doğal bir sonucu olarak, yoğun işçi çalıştırılan iş yerlerinde iş

kazalarının sayısında büyük artışlar olmuştur. Önceleri bu kazalar işverenler tarafından

5

fazla önemsenmezken zaman içinde bu kazalar sonucu doğan üretim kayıpları

işverenlerin önlem alma zorunluluğunu doğurmuştur.

Ülkemiz açısından iş kazaları ve meslek hastalıkları, çözülmesi gereken önemli

sorunlardan biridir.

Anahtar sözcükler: Sosyal güvenlik, işyeri denetleme, iş sağlığı, iş güvenliği

1.1. İşçi Sağlığı

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği; daha iyi ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak

için bir işin devamlılığını etkileyebilecek tüm tehlikeli ve sağlığa zararlı etmenlerden

korunmayı amaçlayan çalışmaların tümüdür. Aynı zamanda İşçi sağlığı ve güvenliği,

çalışanların kullandıkları araç ve gereçlerden, çalışma ortamından, yaptıkları işlerden

doğabilecek tehlikelerden işçinin sağlığının korunmasını ve güvenli bir ortamda

çalışmasının sağlanmasını ifade etmektedir.

Sağlık’ kelimesi Dünya Sağlık Örgütü tarafından; ‘sadece hastalık veya sakatlık

halinin var olmaması değil, bununla birlikte sosyal ve ruhsal olarak da tam iyilik

hali’ ifadesi ile tanımlamıştır.

Sağlık, insanın en temel hakkıdır. Toplum sağlığı açısından da işçilerin

sağlığının korunması ve geliştirilmesi önemlidir.

Meslek hastalıkları ve iş kazaları doğal olarak en çok ve direkt işçileri etkiler.

Yaralanmalarla ve dahası ölümlerle sonuçlanabilen iş kazaları ve meslek hastalıkları

işçilerde güç kaybına veya sürekli olarak iş göremez hale gelmelerine sebebiyet

verebilir. Bunun sonucunda bakmakla yükümlü olduğu ailesinin ekonomik açıdan

6

sıkıntıya düşmesi, kendisinin ise eski sağlığına kavuşamaması gibi bir olasılıkla

karşılaşan işçi, mutsuz bir ruh hali içerisine girecektir.

İşçinin sağlığının yerinde olması sadece işçi açısından değil işveren açısından da

oldukça önem taşımaktadır. İşyerinde sağlık problemleri ile karşılaşmak üretim

temposunu düşürerek verimlilikte kayıplara sebebiyet verecektir. Sağlığın

korunabilmesi için ilk olarak sağlığı bozabilecek etmenlerin doğru bir şekilde

saptanması gerekmektedir.

İş sağlığının amaçlarını sıralayacak olursak;

• İş ortamında bulun risklerin ortadan kaldırılarak minimize edilmesi,

• Üretim güvenliğini oluşturularak; zamanın ve kişisel performansın maksimum

seviyede kullanılması,

• Meslek elemanlarının, işyerlerinde kullanılan donanım ve ekipmanların, binanın,

iş ortamının ve kendilerinin güvenliğini sağlayabilecek seviyede yetiştirilmesi,

• İşçilerin, ruhsal, fiziksel ve sosyal yönden iyilik hallerinin tam olarak

denetlenmesi,

• Çalışma koşullarından ötürü işçilerin sağlıklarını yitirmelerinin önlenmesi,

• İşçilerin, sağlıklarını olumsuz yönde etkileyecek etmenlerden çalışma esnasında

korunması ve İşçilerin psikolojik ve fizyolojik yapıları göz önünde bulundurularak

işe yerleştirilmelerinin yapılmasıdır.

1.2. İş Güvenliği

Temel taşının insan olduğu iş güvenliği, tüm çalışanların en temel hakkıdır.

Yalnız iş güvenliği dendiğinde, sadece çalışanların değil; işletmenin ve üretimin de

güvenliği düşünülmelidir ki bu üç faktörle ilgili çalışmalar tamamlandığında iş

yerinde çalışanlar için tam bir güvenli ortam oluşturulsun.

Temel sosyo-ekonomik güvencenin ayrılmaz bir parçası olan güvenlik, çalışma

hayatında aşağıdaki koşulları sağlamaktadır:

7

• İşle ilgili güvenlik, sağlık ve çevresel iyileştirmelerle hastalık ve sakatlıklardan

koruma,

• İşle ya da diğer sebeplerle oluşabilecek sakatlıklara, cinsiyet, dini ve etnik grup

nedeniyle ayrımcılığa karşı koruma,

• Taciz, şiddet, uygun olmayan çalışma saatleri, strese karşı koruma, çalışma

saatlerinin, gece işinin, çalışma yaşının sınırlandırılması,

• Ücretle ve istihdam ile ilgili haklar, emeklilik güvencesi, tazminat, annelik

koruması, uzun süreli bakım, tatil, mantıklı iş planlaması ve iş düzenlemesi,

• Yasalar, devlet yaptırımı ve teftiş yoluyla koruma,

• Örgütlenme hakkı,

• Toplu pazarlık hakkı,

• Sağlık hizmetine ulaşma, eğitim, çocuk bakımı gibi sosyal destek hakkı,

• Güvensiz işi reddetme hakkı,

• Ortak işçi-yönetim sağlık ve güvenlik kurulları ve diğer temsil mekanizmaları

yoluyla katılım hakkı,

• İşle ilgili olası tehlikeleri bildirme hakkı,

• ‘İşyerinde yanlış yapılan işleri bildiren kişiler’ için koruma hakkı.

1.3. Genel Olarak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinin Önemi

Avrupa’da meydana gelen bilimsel ve teknolojik gelişmeler sonrasında, sanayide

yeni üretim yöntemlerine geçilmesi sonucu toplumların ekonomik, sosyal ve siyasal

yapılarında değişiklikler olmuştur. Bu dönemde çalışanlar özellikle kadın ve çocuklar

son derece olumsuz çalışma koşulları ile karşı karşıya kalmışlardır. Dokuma

atölyelerinde ve maden ocaklarında çalışan kadın ve çocuk işçilerin maruz kaldıkları

meslek hastalıkları ve iş kazaları çalışma yaşamına müdahale edilmesine temel

oluşturmuştur. Bunun sonucu olarak da devletin çocuklar ve kadınlar için öncelikli

olmak suretiyle, tüm çalışanları kapsayacak koruyucu önlemleri alması için ilk adımlar

atılmıştır.

İş sağlığı ve iş güvenliğine dair ilk yasal düzenlemeler çocuk çalışanlar için

İngiltere’de 1802 tarihinde yapılanlardır. Devlet tarafından ilk olarak önemli ve gerekli

8

olan düzenlemeler hazırlanmış ve yürürlüğe koyulmuştur. Bu süreç gerekli mevzuatın

hazırlanması ile başlamış ve sonrasında yapılan denetimler teşkilatlanmanın da yavaşça

oluşmasını sağlamıştır. 1819 tarihinde ise ikinci yasal düzenlemesi yapılmıştır ancak bu

dar kapsamlı yasaların hazırlanarak yürürlüğe girmesi çalışma hayatı için de yeterli

düzeye ulaşamamıştır. İş sağlığı ve iş güvenliği konusundaki denetim kavramı da

böylelikle gündeme gelmiştir.

Sonuç olarak, ilk yasal İş Denetim Teşkilatı’nın kurulması gerekliliğini

düzenleyen yasa çalışanları koruyucu yasa hükümlerinin hayata geçirilmesinin

kararlaştırmak amacı ile 1833 yılında yürürlüğe girmiştir.

BÖLÜM 2

KANUNUN AMACI, KAPSAMI VE İSTİSNALARINA GENEL BAKIŞ

2.1. Kanunun Amacı

 Kanunun amacı 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 1. Maddesinde

aşağıda ki gibi belirtilmiştir.

MADDE 1- (1) Bu Kanunun amacı; işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması

ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların

görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir. 

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası TBMM’de 20.06.2012 tarihinde kabul

edilmiştir. Kanunun bazı maddeleri 01.01.2013 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bazı

9

maddeleri 01.07.2013 tarihinde, bazı maddeleri ise 01.07.2014 tarihinde yürürlüğe

girecektir.

6331 sayılı Kanun’un iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin olan maddelerinin (6331,

Md 6, 7) işyerlerinde ki iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak hizmet veren işyeri

hekimi, iş güvenliği uzmanı, diğer sağlık personeli gibi çalışanlar hariç olmak üzere;

kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için

01.07.2016 tarihinde yürürlüğe girmesi planlanmıştır.

2.2. Kanunun Kapsamı

 Kanunun kapsamı 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 2.

Maddesinde aşağıda ki gibi belirtilmiştir.

MADDE 2- (1) Bu Kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu

işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere

tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.

2.3. Kanunun İstisnaları

MADDE 2- (2) 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu aşağıda belirtilen faaliyetler

ve kişiler hakkında bu Kanun hükümleri uygulanmaz:

a) Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler hariç Türk Silahlı

Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının

faaliyetleri.

 b) Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri.

 c) Ev hizmetleri.

ç) Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar

d) Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında

yapılan işyurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri.

10

1.4. Kanunun Tanımları

 

MADDE 3- (1) Bu Kanunun uygulanmasında;

a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,

b) Çalışan: Kendi özel kanunlarındaki statülerine bakılmaksızın kamu veya özel

işyerlerinde istihdam edilen gerçek kişiyi,

c) Çalışan temsilcisi: İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları

izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları

temsil etmeye yetkili çalışanı,

ç) Destek elemanı: Asli görevinin yanında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili önleme,

koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda özel olarak

görevlendirilmiş uygun donanım ve yeterli eğitime sahip kişiyi,

d) Eğitim kurumu: İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin

eğitimlerini vermek üzere Bakanlıkça yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşlarını,

üniversiteleri ve Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren şirketler tarafından

kurulan müesseseleri,

e) Genç çalışan: Onbeş yaşını bitirmiş ancak onsekiz yaşını doldurmamış çalışanı,

f) İş güvenliği uzmanı: İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça

yetkilendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip mühendis, mimar veya teknik

elemanı,

g) İş kazası: İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet

veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olayı,

ğ) İşveren: Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan

kurum ve kuruluşları,

h) İşyeri: Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile

çalışanın birlikte örgütlendiği, işverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik

11

yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler ile

dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve

mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçları da içeren organizasyonu,

ı) İşyeri hekimi: İş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak üzere Bakanlıkça

yetkilendirilmiş, işyeri hekimliği belgesine sahip hekimi, 

i) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi: İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini

yürütmek üzere kurulan, gerekli donanım ve personele sahip olan birimi, 

j) Konsey: Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyini,

k) Kurul: İş sağlığı ve güvenliği kurulunu, 

1) Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı,

m) Ortak sağlık ve güvenlik birimi: Kamu kurum ve kuruluşları, organize sanayi

bölgeleri ile Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren şirketler tarafından,

işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak üzere kurulan gerekli donanım ve

personele sahip olan ve Bakanlıkça yetkilendirilen birimi,

n) Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile

ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin

tümünü,

o) Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana

gelme ihtimalini,

ö) Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin

belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden

kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin

kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları,

p) Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini

etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini, 

r) Tehlike sınıfı: İş sağlığı ve güvenliği açısından, yapılan işin özelliği, işin her

safhasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanı, üretim yöntem ve

12

şekilleri, çalışma ortam ve şartları ile ilgili diğer hususlar dikkate alınarak işyeri için

belirlenen tehlike grubunu,

s) Teknik eleman: Teknik öğretmen, fizikçi ve kimyager unvanına sahip olanlar ile

üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği programı mezunlarını,

ş) İşyeri hemşiresi: 25/2/1954 tarihli ve 6283 sayılı Hemşirelik Kanununa göre

hemşirelik mesleğini icra etmeye yetkili, iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yapmak

üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş işyeri hemşireliği belgesine sahip hemşire/sağlık

memurunu  ifade eder.

(2) İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren

vekilleri, bu Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır.

BÖLÜM 3

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNDA TARAFLAR

İş sağlığı ve güvenliği konusunda devlet, işçi, işveren ve sendikaların birbirinden

farklı ancak birbirini tamamlayan görevleri vardır.

3.1. Devletin Sorumlulukları

Devlet, mevzuat yapma, teşkilatlanma, denetim yapma ve yaptırım uygulama

gibi görevlere sahipken, işveren önlem almakla, işçi ise alınan önlemlere uymakla

yükümlüdür.

İş Sağlığı ve İş Güvenliği alanında devletin sorumluluklarını ana hatları ile sıralayacak

olursak:

13

• Yasa, tüzük, yönetmeliklerle yasaklayıcı, zorlayıcı, önleyici tedbirler alınmalı,

• Tehlikeli işlerde çalışan işçilerin sağlık kontrolleri, periyodik muayeneleri ilgili

sağlık tesislerinde yapılmalı,

• İş kazasına uğrayarak sakat kalan işçilerin eski sağlıklarına kavuşmaları ve

yeniden meslek edinebilmeleri için çalışmaların yapılmalı ve motivasyon artırıcı

destekler verilmeli,

• İş kazaların neden olan unsurlar devamlı olarak araştırılarak önlemler alınmalı,

• Özellikle teknik okullarda ve üniversitelerin ilgili bölümlerinde iş sağlığı ve iş

güvenliği alanında dersler verilmeli.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu genel olarak tüm işyerlerini iş sağlığı

ve güvenliğine dair tedbirlerin kapsamına almış olsa da ’’iş sağlığı ve güvenliği

hizmetlerinin ‘’ işyerlerinin büyüklüğüne ve yapılan işin niteliğine göre farklı tarihlerde

ve aşamalı olarak yürürlüğe girmektedir.

İş sağlığı ve güvenliğine dair 6. ve 7. maddeler diğer tüm işyerleri için ise

Kanunun yayımı tarihi olan 30.06.2012 tarihinden altı ay sonra, yani 31.12.2013

tarihinde yürürlüğe girmiş durumdadır.

6331 sayılı Kanun’un iş sağlığı ve güvenliğine dair 6. ve 7. maddeleri, 50’den az

çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için ise 01.01.2014

tarihinde yürürlüğe girecektir.

3.2. İşverenin Sorumlulukları

İşveren, çalışanları için üretim öncesi ve üretim sonrası için tedbirler almalıdır. Bu

tedbirleri sıralayacak olursak;

• İşyeri kuruluşu aşamasında tesisat önlemleri (elektrik vs.) alınmalı,

• Sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı hazırlanmalı,

• Sağlıklı ve güvenli çalışma ortamına uygun ekipmanlar bulundurulmalı,

14

• Sağlığa zararlı atıklar için gerekli atık yeri önceden bulunmalı,

• Kullanılan makineler, araç ve gereçler standartlara uygun olmalı,

• İşçi Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatının düzgün ve tam olarak uygulanmasına

dikkat edilmeli,

• Kazaların çıkış sebepleri araştırılarak önleyici tedbirler alınmalı,

• İşçiler işe girişleri sırasında sağlık muayenesinden geçirilmeli ve kendilerine

uygun işlere verilmeli,

• İşçilerin çalışma sürelerinin mevzuata uygun olarak düzenlenmelidir.

3.3. İşçilerin Sorumlulukları

Çalışanların, işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda

yükümlülükleri şunlardır:

a) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer

üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını

doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek.

b) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak.

c) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden

ciddi ve yakınmak ve korumak.

c) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden

ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik

gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek.

ç) Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata

aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak.

d) Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan

temsilcisi ile iş birliği yapmaktır.

15

3.4. Sendikaların Sorumlulukları

• İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanında yapılan eğitimlerin artırılmalı,

• Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği konusunda eğitilmeleri için konferanslar,

seminerler düzenlenmeli, afiş, kitap ve broşürler dağıtılmalı,

• İşletmelerin sağlık ve güvenlik standartlarının mevzuata uygunluğu

denetlenmeli.

BÖLÜM 4

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNUN GETİRDİKLERİ

4.1. Önleyici Yaklaşım

Kanunla işyerlerine, risk değerlendirmesinde tespit edilen hususları da göz

önünde bulundurarak, genel bir önleme yaklaşımı getirildi.

Kanun, iş sağlığı ve güvenliğinde en iyi koşulları hedefleyerek, işyerlerinin

mevcut durumunun sürekli iyileştirilmesini amaçlıyor. İş kazası veya meslek hastalığı

ortaya çıktıktan sonra neler yapılacağı değil, iş kazası ve meslek hastalığının önlenmesi

için atılacak adımlar esas olacak.

4.2. Güvenlik Kültürü

16

Kanun iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin belirlenen sürelerle işyeri

bünyesindeki personel tarafından verilmesini esas alıyor. Ancak işyerinde uygun

vasıflara sahip personel bulunmaması halinde bu hizmet işyeri dışındaki ortak sağlık ve

güvenlik birimlerinden alınabilecek.

4.3. Risk Değerlendirmesi

İşyerleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin daha etkin sunumu amacıyla

tehlike sınıflarına ayrılacak. Tehlike sınıfları; işyerlerinin yaptığı asıl iş dikkate alınarak,

sosyal tarafların dâhil olduğu bir komisyonun görüşleri doğrultusunda bakanlıkça tespit

edilecek.

Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan

işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı

iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olanlar görev yapabilecek.

4.4. Etkin Kayıt Dönemi

İş kazaları kazadan sonraki, meslek hastalıkları ise öğrenildikten sonraki üç

işgünü içinde işveren tarafından, Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilecek. Sağlık

kuruluşları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti

sunucuları ise tanı koydukları meslek hastalıklarını en geç 10 gün içinde Sosyal

Güvenlik Kurumuna bildirecek. Ayrıca işyerinde meydana gelen ramak kala olaylar da,

işveren tarafından kayıt altına alınacaktır.

4.5. Devlet Desteği

Kamu hariç 10'dan az çalışanı olan çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan

işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesinde, Bakanlık maddi

destekte bulunacaktır.

10'dan az çalışanı bulunan, az tehlikeli sınıftaki işyerlerinin bu destekten

yararlanmasına ise Bakanlar Kurulu karar verebilecektir. Desteğin uygulamasında

Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları esas alınacaktır. Sigortasız personel çalıştırdığı tespit

17

edilen işyerlerinden, yapılan destek yasal faizi ile birlikte geri alınacak ve bu işyerleri

destekten üç yıl süreyle men edilecektir.

BÖLÜM 5

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNA NEDEN İHTİYAÇ VAR?

Dünya’da her gün;

1 Milyon iş kazası olmakta,

5534 çalışan işle ilgili hastalıklar,

879 çalışan iş kazası nedeniyle ölmektedir.

Türkiye’de her gün;

172 iş kazası olmakta,

4 kişi iş kazası nedeniyle ölmekte,

6 kişi sürekli iş göremez hale gelmektedir.

18

SGK 2010 yılı istatistiklerine gör ise;

İŞ KAZALARI:

Toplam 62.903 İş kazası;

1.434 ölümlü iş kazası,

1.976 sürekli iş göremezlikle sonuçlanan kaza meydana gelmiştir.

MESLEK HASTALIĞI:

Toplam 533 meslek hastalığı;

10 tanesi ölümle sonuçlanmıştır.

Toplam 1444 kişi iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu hayatını

kaybetmiştir.

Görünür maliyetler;

• Sürekli iş göremezlik ve ölüm nedeniyle,

• Üretimin durması veya azalması,

• Sürekli iş göremezlik ve ölüm geliri ödemeleri

• İş kazası ve meslek hastalığı için yapılan tedavi hizmetleri

• Geçici iş göremezlik gibi nedenlerle oluşan üretim ve katma değer kaybının

yaklaşık bedeli 3.847.880.159 TL’dir.

Görünmeyen maliyetler;

Kaza esnasında işçilerin işi bırakması, doktor, araç ve gereç getirilmesi veya

kazazedenin taşınması, kaza mahallinin tekrar çalışır konuma getirilmesi v.b. nedenlerle

oluşan maliyetlerdir.

İş kazası ve meslek hastalıkları toplam maliyeti 7.695.760.318 TL’dir.

Ulusal ölçekte; Gayrisafi milli hasılanın %4’ ü 2011 GSMH = 1.231,8 Trilyon $

19

halde ülkemiz için maliyeti = 49,272 Milyar $

Kişisel ölçekte; tedavi, bakım vb. giderler, tazminatlar ortalama = 100-350 bin

TL./Kişidir.

5.1. İş Kazaları ve İşe Bağlı Sağlık Problemleri Araştırma Sonuçları, 2013

İlki 2007 yılında yapılan “İş Kazaları ve İşe Bağlı Sağlık Problemleri” konulu

araştırma, hanehalkı İşgücü Anketi ile birlikte ülkemizde ikinci defa 2013 yılı Nisan,

Mayıs ve Haziran aylarında, gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonuçları, istihdamda olan

veya son 12 ay içinde bir işte çalışmış olan fertlerin, son 12 ay içinde herhangi bir iş

kazası geçirip geçirmedikleri veya referans haftasında istihdam edilen ya da geçmişte

çalışmış olanların son 12 ay içinde işe dayalı bir sağlık probleminin etkilerine maruz

kalıp kalmadıklarına ilişkin bilgiler vermektedir.

Son 12 ay içerisinde çalışmış olanların %2,3’ü bir iş kazası geçirdi. Türkiye

genelinde son 12 ay içinde istihdam edilenlerden %2,3’ü bir iş kazası geçirdimiştir. Bu

oran erkeklerde %2,8 iken, kadınlarda %1,3 olarak gerçekleşti. Toplam iş kazası

geçirenlerin %81,6’sını erkekler oluşturmuştur.

Tablo 1: Son 12 Yıl İçerisinde İstihdam Edilenlerden İş Kazası Geçirenler, 2007-

2013

20

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=16118 ,Erişim Tarihi: 03.01.2014

Son 12 ay içinde istihdam edilen 15-24 yaş grubundaki fertlerde iş kazası geçirenlerin

oranı %1,9 iken, 25-34 yaş grubunda bu oran %2,3, 35-54 yaş grubunda %2,6 ve 55 ve

daha yukarı yaştakilerde ise %2 olarak gerçekleşmiştir.

Son 12 ay içinde istihdam edilen lise altı eğitimlilerin %2,8’i bir iş kazası

geçirirken, genel lise mezunlarında bu oran %1,7, lise dengi meslek okul mezunlarında

%2,4, yüksek öğretim mezunlarında ise %1 olarak gerçekleşti

Tablo 2: Sektöre Göre İş Kazası Geçirenlerin Grafiği, 2007 - 2013

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=16118 ,Erişim Tarihi: 03.01.2014

Sektörel olarak incelendiğinde, madencilik ve taş ocakçılığı sektöründe iş kazası

geçirenlerin oranı %10,4, elektrik, gaz, buhar, su ve kanalizasyon sektöründe iş kazası

geçirenlerin oranı %5,2 iken, inşaat sektöründe iş kazası geçirenlerin oranı %4,3 oldu.

21

Sektör bazındaki sonuçlar, 2007 yılı sonuçları ile karşılaştırıldığında iş kazası

geçirenlerin payı madencilik ve taş ocakçılığı sektöründe 0,1 puan artarken, inşaat

sektöründe 0,2 puan azaldı. Elektrik, gaz, buhar, su ve kanalizasyon sektöründe iş

kazası geçirenlerin oranı ise değişmedi. İş kazası geçiren sayısında en büyük payı alan

imalat sanayi sektöründe ise iş kazası geçirenlerin oranı 1,8 puan azalarak %3,3 olarak

gerçekleşti.

İşteki duruma göre, iş kazası geçirenlerde en yüksek oran %2,6 ile kendi

hesabına çalışanlarda gerçekleşti. Bunu %2,5 ile ücretli veya yevmiyeli çalışanlar, %1,6

ile işveren olarak çalışanlar izledi. Ücretsiz aile işçisi olarak çalışanlarda iş kazası

geçirme oranı ise %1,4 olarak tahmin edildi.

Meslek grupları itibarıyla, ‘sanatkarlar ve ilgili işlerde çalışanlar’da iş kazası

geçirenlerin oranı %4,8 ile ortalamanın (%2,3) üzerinde gerçekleşti. İş kazalarının en

düşük gözlendiği grup ise %0,8 ile ‘büro ve müşteri hizmetleri’ oldu.

İşyeri büyüklüğüne göre, son 12 ayda iş kazası geçirenlerin en yüksek olduğu

işyeri büyüklüğü %3,4 ile “250-499” çalışana sahip işyerleri oldu. En fazla istihdama

sahip ”1-9” kişi çalıştıran işyerlerinde iş kazası geçirenlerin oranı ise %2,2 oldu.

Son 12 ay içerisinde bir iş kazası geçirenlerin %63,7’si geçirmiş olduğu iş kazası

nedeniyle belirli sürelerde işinden uzak kaldı.

Yukarıda ki rakamlardan da anlaşılacağı gibi iş kazalarının ve meslek

hastalıklarının kişisel ve ulusal düzeyde maliyetleri çok fazladır. Bu sebepledir ki

yaralanma ve ölümle sonuçlanabilecek iş kazalarını ve bu kazalar sonrasında meydana

gelebilecek maddi kayıpları önceden önleyebilmek adına İş Sağlığı ve Güvenliği

Kanununa ihtiyaç vardır.

22

BÖLÜM 6

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNDA DEVLETİN

SORUMLULUKLARI

Çağdaş bir devlet, sosyal bir hukuk devleti olmak zorunda olduğuna göre

öncelikle vatandaşlarının en kutsal hakkı olan yaşama hakkını güvence altına almak

zorundadır. Bu da çalışanlar bakımından, çalışma ortamında tüm tehlikelerden uzak

çalışmak demektir. Bu nedenle Devlet, iş sağlığı ve güvenliği konusunda anayasadan

kaynaklanan görev ve sorumluluğunu mevzuat yapma, teşkilatlanma, denetim ve

yaptırım uygulama yolu ile yerine getirmek durumundadır.1982 Tarihli Anayasada, İş

Sağlığı ve Güvenliğine ilişkin konular aşağıdaki maddelerde hükme bağlanmıştır:

Devletin görevlerini şu başlıklar altında toplamak mümkündür:

6.1. Mevzuat Hazırlama Görevi

23

Bilindiği gibi çağdaş sosyal hukuk devletinin temel özelliği tüm kuralların

önceden belirlenerek kamuoyunun bilgisine sunulmasıdır. Devlet bu görevini kanun,

tüzük, yönetmelik gibi mevzuat oluşturarak yerine getirir. Bizim buradaki konumuz,

devletin bu görevini nasıl yerine getirdiği değil; amacı gerçekleştirmek için getirmiş

olduğu düzenlemelerin nelerden ibaret olduğunun araştırılmasıdır. Bu nedenle de

devletin oluşturduğu mevzuata kısaca değinmek gerekmektedir.

81 sayılı ILO sözleşmesi (İş Teftiş Sözleşmesi) ülkemiz tarafından 05.03.1951

tarihinde imzalandı. 39 maddeden oluşan bu sözleşme;

81-3. mad. Çalışma müddetleri, ücretler, iş emniyeti, işçilerin sağlığı ve refahı, çocuk

ve gençlerin çalıştırılması ve bunlarla ilgili diğer hususlar gibi, çalışma şartlarına ve

işçilerin işleriyle meşgul bulundukları sırada korunmalarına dair kanuni hükümlerin

mezkür hükümlerin tatbikini temin etmekle iş müfettişlerinin vazifeli bulundukları

nispette uygulanmasını sağlamak,

81-4. mad. İş teftişi üye memleketin idari usulleriyle kabilitelif oluştuğu nispette,

merkezi bir makamı nezaret ve murakabesine (teftiş etmek) tabi bulunacaktır.

81 -5. mad. Yetkili makam, aşağıda yazılı hususları kolaylaştırmak için uygun tedbirler

alacaktır. (Yetkili kuruluşlara atıfta bulunmuştur.)

1982 Tarihli Anayasada, İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Konular Aşağıdaki

Maddelerde Hükme Bağlanmıştır:

Anayasa`nın 2. Maddesi:

Cumhuriyetin Nitelikleri

Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı

içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk Milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta

belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk

Devletidir.

Anayasa`nın 5. Maddesi:

Devletin Temel Amaç ve Görevleri

24

Devletin temel amaç ve görevleri, Türk Milletinin bağımsızlığını ve

bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak,

kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak

ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak

surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın

maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya

çalışmaktır.

Anayasa`nın 17. Maddesi:

I. Kişinin Dokunulmazlığı, Maddi ve Manevi Varlığı

Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına

sahiptir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut

bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi

tutulamaz.

Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir

cezaya veya muameleye tabi tutulamaz.

Meşru müdafaa hali, yakalama ve tutuklama kararlarının yerine getirilmesi, bir

tutuklu veya hükümlünün kaçmasının önlenmesi, bir ayaklanma veya isyanın

bastırılması, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde yetkili merciin verdiği

emirlerin uygulanması sırasında silah kullanılmasına kanunun cevaz verdiği

zorunlu durumlarda meydana gelen öldürme fiilleri, birinci fıkra hükmü

dışındadır.

Anayasa`nın 50. Maddesi:

B. Çalışma Şartları ve Dinlenme Hakkı

Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz.

Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları

bakımından özel olarak korunurlar.

Dinlenmek, çalışanların hakkıdır.

Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla

düzenlenir.

25

Anayasa`nın 56. Maddesi:

A. Sağlık Hizmetleri ve Çevrenin Korunması

Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir.

Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek

Devletin ve vatandaşların ödevidir.

Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak;

insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek

amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler.

Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından

yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi için kanunla genel

sağlık sigortası kurulabilir.

Anayasa`nın 60. Maddesi:

A. Sosyal Güvenlik Hakkı

Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir.

Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar.

Borçlar Kanunu (332. Madde)

Madde 332 - İş sahibi, akdin hususi halleri ve işin mahiyeti noktasından hakkaniyet

dairesinde kendisinden istenilebileceği derecede çalışmak dolayısı ile maruz kaldığı

tehlikelere karşı icap eden tedbirleri ittihaza ve münasip ve sıhhi çalışma mahalleri ile,

işçi birlikte ikamet etmekte ise sıhhi yatacak bir yer tedarikine mecburdur.

---------- (1) 27/5/1935 tarih ve 2739 sayılı Kanunla hafta tatili olarak kabul edilmiştir.

* (Ek : 29/6/1956 - 6763/41 md.)İş sahibinin yukarı ki fıkra hükmüne aykırı hareketi

neticesinde işçinin ölmesi halinde onun yardımından mahrum kalanların bu yüzden

uğradıkları zararlara karşı isteyebilecekleri tazminat dahi akde aykırı hareketten doğan

tazminat davaları hakkındaki hükümlere tabi olur.

26

İş Yasası Md. 73: “Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini

sağlamak için gerekli olanı yapmak ve bu husustaki şartları sağlamak ve araçları

noksansız bulundurmakla yükümlüdür.

İşçilerde işçi sağlığı ve iş güvenliği hakkındaki usul ve şartlara uymakla

yükümlüdürler.

İşverenler, makinelerin kullanılmasından doğacak olan tehlikelerden ve bu

hususta önceden alınabilecek tedbirlerden işçileri münasip bir şekilde haberdar

etmek zorundadırlar.

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü:

Md.1: İşçilere ait yatıp kalkma yerlerinde ve diğer müştemilatında bulunması gerekli

sağlık şartlarının ve işyerlerinde kullanılan alet, edevat, makinalar ve hammaddeler

yüzünden çıkabilecek hastalıklara engel olacak tedbir ve araçların, işyerlerinde iş

kazalarını önlemek üzere bulundurulması gerekli araçların ve alınacak güvenlik

önlemlerinin neler olduğu bu tüzükte belirtilmiştir.

Md.2: Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için, bu

tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek, araçları noksansız bulundurmak, gerekli olanı

yapmakla yükümlüdür. İşçiler de, bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.

Md.3: İşveren, işçilerine yapmakta oldukları işlerinde uymaları gereken sağlık ve

güvenlik tedbirlerini öğretmek ve iş değiştirecek işçilere yenisinin gerektirdiği bilgileri

vermek ve öğretmek zorundadır.

Md.4: İşverenin işyerinde teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık şartlarını

sağlaması; kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike

gösterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları, yapılan işin özelliğine

ve fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları azaltan alet ve edevatla değiştirmesi, iş

27

kazalarını önlemek üzere işyerinde alınması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer

iş güvenliği tedbirlerini devamlı surette izlemesi esastır.

Buradan da görüleceği gibi, yasa koyucu bu hükümlerde daha çağdaş bir

görüşten hareketle, işyerinde alınabilecek bütün güvenlik önlemleri açısından

işverenleri sorumlu kılmakta, işçilerin sorumluluğu ise sadece alınacak bu önlemlere

uymakla sınırlandırılmaktadır. Ancak bu sorumluluğa getirilen yaptırım, işçi açısından

öylesine büyük zarara yol açacak bir yaptırımdır ki, kanımca bu yaptırım, yasada

düzenlenmiş bulunan en ağır yaptırımdır.

İş Yasası Md. 17/II- h İşçinin kendi isteği veya savsaklaması yüzünden iş güvenliğini

tehlikeye düşürmesi durumunda işverene işçinin hizmet akdini bildirimsiz ve

tazminatsız feshetme yetkisi vermektedir.

Günümüz koşullarında işçinin işsiz kalmasından daha ağır bir durum olmadığı

gibi, işçi aynı zamanda tazminat hakkından da yoksun kalmaktadır. Bu nedenle

yasalarımızın sadece işverenlere yükümlülük getiren yasalar olduğunu, sürekli olarak

işçileri kollamakta olduğunu savunmak mümkün değildir. Burada dikkat edilmesi

gereken en önemli husus, anılan yaptırımın uygulanabilmesi için bir zararın doğmuş

olması dahi gerekmemektedir. Bir tehlikenin varlığı bu hükmün uygulanabilmesi için

yeterli ortamı yaratmaktadır.

Ana hatları ile işçi sağlığı ve iş güvenliği düzenlemesi, yukarıda belirtildiği gibi

Borçlar Yasası ve İş Yasasında yapılmışsa da düzenlemelerin bunlardan olduğunu

söylemek mümkün değildir.

Belediyeler Kanunu - Umumi Hıfzıssıhha Kanunu - Sosyal Sigortalar Kanunu -

İmar Kanunu ve benzeri kanunlarla bu amaca yönelik düzenlemeler getirilmiştir.

28.01.1946 yılında çıkarılan "Çalışma Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri

Hakkındaki Kanunla" Çalışma Bakanlığı kurularak, işçi sağlığı ve iş güvenliğini

sağlama ve denetleme görevi bu bakanlığa verilmiştir.

Bu amacın gerçekleştirilmesi için İş Yasasına dayanılarak çıkarılan belli başlı

tüzükler aşağıdaki gibi sayılabilir:

• İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü,

28

• Parlayıcı ve Patlayıcı Maddeler Tüzüğü,

• Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü,

• Maden ve Taşocağı İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İSİG Önlemleri

Tüzüğü,

Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğüdür.

Çağdaş devletin bir diğer asli görevi de şüphesiz denetimdir. Denetimsiz olarak

bir kuralın uygulanabilirliğini savunmak söz konusu olamayacağına göre, işyerlerinin

işçi sağlığı ve iş güvenliği açısından sürekli olarak denetlenmesi gerekmektedir.

Yukarıda da belirtildiği gibi bu görev, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş

Müfettişleri tarafından yerine getirilmektedir.

İş yaşamının teknik yönden denetimi, İş Yasasının 89. Maddesi ve 81 Sayılı

Uluslararası Sözleşmeye göre yürürlüğe konulmuş bulunan İş Teftiş Kuruluna bağlı

Devlet adına denetime yetkili Teknik İş Müfettişlerince yerine getirilmektedir. Devlet

denetleme görevini iki aşamada yerine getirmektedir:

6.1.1. İşyerindeki Çalışmanın Başlamasından Önceki Denetim

Yasa koyucu bazı önemli durumlarda işyerlerinin faaliyete geçmeye

başlamasından önce denetlenmeye başlanmasını gerekli görerek bunların kurma izni

almasını hüküm altına almıştır. Bu gibi işyerleri faaliyete geçmeden önce, işyerleri ile

ilgili bilgileri devletin denetimine sunarak, işyeri projelerinin mevzuata uygunluğunun

onayını isterler.

Bu aşamada yapılan denetimlerde getirilen öneriler doğrultusunda yapılacak

değişikliklerle tehlikelerin önüne geçildiği gibi, daha sonradan yapılmak

zorunluluğunda kalınacak olan değişikliklerin getireceği maliyetler ortadan kaldırılmış

olur. Bu izni alıp işyerini kurmaya başlayan işveren, işyerinin kurulmasını

tamamladıktan sonra, işletmeye başlamadan önce tekrar işyerinin kontrol edilmesini ve

kendisine İşletme Belgesi verilmesini istemek zorundadır.

29

6.1.2. İşyerinin Faaliyete Geçmesinden Sonra Yapılan Programlı Denetimler

Devlet adına denetim yapan müfettişler bu denetim tipinde; üretime geçilmiş

olan işyerlerinde alınmış olan önlemlerin devam edip etmediği hususları ile kuruluş

öncesi denetimden geçme zorunluluğu bulunmayan işyerlerindeki durumları kontrol

etmektedirler. Müfettişler, bu denetimler sırasında işçiler için yaşamsal bir yakın tehlike

bulunmayan noksanlıklar tespit ettikleri takdirde bir defaya mahsus olmak üzere

giderilmesi için uygun bir süre verebildikleri gibi ceza da uygulayabilirler. Ancak tespit

edilen noksanlıkların bir sonraki kontrol teftişte yapılmamış olması halinde kesin olarak

ceza uygularlar. Bu noksanlıkların yapılmamasının devam etmesi halinde ceza takip

eden her bir ay için katlı olarak uygulanır. Cezalar İdari Para Cezası niteliğinde olup,

itiraz hakkı mevcuttur. Süresi 1 haftadır. Dava Sulh Ceza Mahkemesine açılır

mahkemenin verdiği karar kesin olup itiraz hakkı yoktur.

Müfettişlerin çalışanlar için yaşamsal yakın tehlike arz eden noksanlıklar ve

durumlar görmesi halinde ise; bu işyerlerinde işi durdurma veya işyerini kapatma

yetkileri de bulunmaktadır.

6.2. Teşkilatlanma Görevi

6.2.1. Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi ( MADDE 21)

Ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin

belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmak üzere Konsey kurulmuştur.

Üyeleri;

Bakanlık İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü, Çalışma Genel

Müdürü, İş Teftiş Kurulu Başkanı ve Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığından

bir genel müdür.

Bilim, Sanayi ve Teknoloji, Çevre ve Şehircilik, Enerji ve Tabii Kaynaklar,

Gıda, Tarım ve Hayvancılık, Kalkınma, Millî Eğitim ile Sağlık bakanlıklarından

ilgili birer genel müdür.

30

Yükseköğretim Kurulu Başkanlığından bir yürütme kurulu üyesi, Devlet

Personel Başkanlığından bir başkan yardımcısı.

İşveren, işçi ve kamu görevlileri sendikaları üst kuruluşlarının en fazla üyeye

sahip ilk üçünden, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinden, Türkiye Esnaf ve

Sanatkârları Konfederasyonundan, Türk Tabipleri Birliğinden, Türk Mühendis

ve Mimar Odaları Birliğinden ve Türkiye Ziraat Odaları Birliğinden konuyla

ilgili veya görevli birer yönetim kurulu üyesi.

İhtiyaç duyulması hâlinde İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün teklifi ve

Konseyin kararı ile belirlenen, iş sağlığı ve güvenliği konusunda faaliyet

gösteren kurum veya kuruluşlardan en fazla iki temsilci.

6.2.2. Konseyin Kuruluş Amacı

Konsey, ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin

belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmak üzere kurulmuştur. Konsey, çalışmalarında

ulusal ve uluslararası gelişmeleri ve ülke koşullarını göz önünde bulundurur. Çalışma

hayatının iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevcut şartlarının iyileştirilmesi ve güvenlik

kültürünün ülke genelinde yaygınlaştırılması amacıyla üyelerin işbirliği içinde

çalışmasını esas alır. İş sağlığı ve güvenliği alanında ülke politikalarını oluşturmada

tarafların görüş ve düşüncelerinin alınmasını sağlar.

6.2.3. Konseyin Görevleri

a) Ulusal iş sağlığı ve güvenliği politika ve stratejileri için öneriler geliştirmek ve alınan

kararların kurumlarda uygulanmasını tavsiye etmek,

b) İş sağlığı ve güvenliği konusundaki ihtiyaç ve öncelikleri dikkate alarak Ulusal İş

Sağlığı ve Güvenliği Politika Belgesi, hedefler ve eylem planının belirlenmesi için

öneriler geliştirmek.

31

c) Çalışanların ve işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda eğitimleri,

bilgilendirilmeleri, bilinçlendirilmeleri ile iş sağlığı ve güvenliği kültürünün

oluşturulması konusunda görüş bildirmek,

ç) İş sağlığı ve güvenliği konularında araştırma ve geliştirmeye yönelik projeler

önermek,

d) Ülke çapında yapılacak iş sağlığı ve güvenliği alanındaki seminer, konferans gibi

faaliyetleri yıllık olarak planlamak ve değerlendirmek,

e) Gerekli görülmesi durumunda çalışma grupları kurmak ve üyelerini belirlemek,

f) İş sağlığı ve güvenliği konusunda toplum ve çalışan yararını gözeterek, Bakanlık ve

diğer kurumlar arası koordinasyon, bilgi paylaşımı ve işbirliğine katkı sağlamak,

g) İş sağlığı ve güvenliğinin izleme ve inceleme çalışmalarında bulunmak,

ğ) Konsey üyelerinin temsil ettikleri kurum ve kuruluşlarda, Konsey toplantılarında

alınan her türlü karar ve düzenlemenin ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatının

uygulanmasını izlemek, görüş ve önerilerde bulunmak,

h) Her yıl Mart ayı sonuna kadar, politika belgesi ve eylem planı kapsamında bir önceki

yıla ait kurum faaliyet raporunu Konsey sekretaryasına iletmek.

6.2.4. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda mevzuatın oluşturulması, uygulamalarının

izlenmesi ve denetlenmesinde çok sayıda Bakanlık ile çeşitli Kamu Kurum ve

Kuruluşlarının görevi bulunmaktadır. Ancak, İSG konusunda, mevzuat oluşturma ve

denetim başta olmak üzere, ağırlıklı görev ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK

BAKANLIĞI tarafından yürütülmektedir.

İlgili mevzuatın hazırlanması ve uygulanmasını sağlamak üzere İş Sağlığı ve

Güvenliği Genel Müdürlüğü faaliyet göstermektedir.

İş kazası ve meslek hastalıkları primlerinin toplanması ve bu alanda sigortacılık

görevini yürütmesi amacıyla Sosyal Güvenlik Kurumu hizmet vermektedir.

32

Çalışma yaşamı ile ilgili mevzuatın uygulanıp uygulanmadığını izlemek ve

denetlemek üzere İş Teftiş Kurulu Başkanlığı faaliyet göstermektedir.

Çalışma hayatı ve sosyal güvenlik alanında eğitim, araştırma, yayın ve

dokümantasyon faaliyetleri ile görevli Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma

Merkezi (ÇASGEM) hizmet vermektedir.

6.3. Rehberlik ve Danışmanlık Görevi

İş sağlığı ve güvenliği alanında, gerçek ve tüzel kişilerin talepleri doğrultusunda

İSGGM (İSGÜM) ve ÇASGEM danışmanlık ve rehberlik hizmetlerini sunmaktadır.

6.3.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü (İSGÜM)

İSGÜM'ün temel amaçları;

Ülkenin ekonomik ve sosyal yapısına göre çalışma mevzuatının işçi sağlığı ve iş

güvenliği ile ilgili konularında uyulması gerekli standart ve normların saptanması için

inceleme ve araştırmalar yaparaktır.

Bu standart ve normların çalışma ortamının koşulları ile üretim teknolojisindeki

gelişmelere uyumlu olarak yenilenmesini sağlamaktır. Ayrıca bu konuda ki mesleki

teknik yaygın eğitim gereksinimlerini belirleyerek programların düzenlenmesini ve

uygulanmasını sağlayacak önerilerde bulunmak, teknik düzeyde yayın ve

dokümantasyon yapmaktır.

İSGÜM, amaçlarına ulaşmak için işçi, işveren ve resmi organlarla işbirliği

içerisinde işyerlerinde; inceleme, araştırma, değerlendirme çalışmaları yapar, çalışma

ortamı ve üretim süreçlerinin insan yeteneklerine en uygun duruma getirilmesi için

çalışır, gereken durumlarda işbaşı eğitimi ve danışmanlık hizmeti verir. 

Söz konusu çalışmalar, Merkez’de programa alınan projeler kapsamında

yürütüldüğü gibi işçi ve işveren sendikalarından gelen talepler doğrultusunda veya

bireysel olarak işçi veya işveren müracaatları dikkate alınarak da yapılmaktadır.

33

İSGÜM'ce yapılan çalışmaları yayın haline getirir, işçileri bilgilendirici broşürler ve 4

ayda bir yayınlanan Haber Bülteni'ni hazırlar, yayınların dağıtımını sağlayarak

dokümantasyon servisi görevini yerine getirir.    

İSGÜM, Genel Müdürlük Eğitim Birimi ile güvenlik kültürünün yerleştirilmesi

ve bu konuda farkındalığın artırılması çalışmalarını yürütmektedir. Bu kapsamda

anaokullarına, ilkokullara, meslek liselerine yönelik eğitimler düzenlenmektedir.

Düzenlenen eğitimler ÇASGEM gibi döner sermaye kapsamında yer alan sertifika

eğitimleri değil, çeşitli protokol ve projeler aracılığı ile gerçekleştirilen bilinçlendirme

eğitimleridir. Bu projelerden biri olan ENETOSH Projesi kapsamında ilköğretim ders

kitaplarına iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili (meslek hastalıkları ve iş kazaları ile ilgili

matematik problemleri, sosyal bilgilerde iş sağlığı ve güvenliği konularının işlenmesi

vs.) bilgilerin eklenmesi ve böylece güvenlik kültürünün küçük yaşlardan itibaren

bireylere aşılanması çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Aynı proje kapsamında Milli

Eğitim Bakanlığı ile yapılan bir protokolle Ocak 2009’dan bu yana 741 okul müdürü ve

81 meslek lisesi öğretmenine eğitim verilmiş, okullarda İş Sağlığı ve Güvenliğinin

kültürünün oluşturulması için çalışmalar yapılmıştır. İş Sağlığı ve Güvenliği Genel

Müdürlüğü ile İSGÜM yalnızca işçi, işveren ve sosyal tarafların değil 7’den 70’e tüm

toplumun İSG konusunda bilinçlendirilmelerini hedeflemiştir ve bu doğrultuda

çalışmalarını sürdürmektedir.

Uluslararası İş sağlığı ve Güvenliği Bilgilendirme Merkezi (ILO/ CIS) ile ilgili

çalışmaların yürütülmesini gerçekleştirmektedir.

Yaptığı çalışmalar:

1. İşyeri Havasında Toz Numunesi Alma ve Gravimetrik Değerlendirilmesi

2. Hava Akım Hızı Ölçümü

3. Termal Konfor Şartlarının (Sıcaklık, Basınç, Bağıl Nem ve Hava Akım Hızı)

Ölçümü

4. Kişisel Gürültü Maruziyeti Ölçümü

5. Tüm Vücut Titreşimi Kişisel Maruziyet Ölçümü

6. El-Kol Titreşimi Kişisel Maruziyet Ölçümü

34

7. Aydınlatma Ölçümü

8. Foruier Transform İnfrared Spektrofotometresinde Serbest Silis Analizi

9. İşyeri Havasında Dedektör veya Tüp İle Anlık Gaz Ölçümü

10. Gaz Kromatografi Analizi

11. Lifsi Tozların Konsantrasyon Tayini

12. Lifsi Tozların Tür Analizi

13. Yüksek Basınçlı Sıvı Kromotografisinde Analiz

14. İyon Kromatografisinde Analiz (Her bir Numune için)

15. Atomik Absorpsiyon Cihazı(Grafit/Alevli) ile Havada Ağır Metal Analizi

16. Atomik Absorpsiyon Cihazı (Grafit/Alevli) 15/1 ile her bir ilave Element

Analizi

17. Atomik Absorpsiyon Cihazı ile Kanda Kurşun Analizi

18. İdrarda Fenol Analizi

19. İdrarda Hippürik Asit Analizi

20. İdrarda TCA ( Triklororasetik) Analizi

21. İşitme Testi (Odyometri)

22. Elektrokardiyografi (EKG)

23. Kanda Glikoz Tayini

24. Kanda Kolesterol Tayini

25. Kanda Albumin Tayini

26. Kanda Total Protein Tayini

27. Kanda GGT Tayini

28. Kanda AST Tayini

29. Kanda ALT Tayini

30. Kanda ALP Tayini

31. Kanda Üre Tayini

32. Kanda Ürik Asit Tayini

33. Kanda Kreatinin Tayini

34. Tam İdrar Tetkiki

35. PA Akciğer Filmi Çekimi ve Değerlendirilmesi (35x35)

36. Solunum Fonksiyon Testi

37. Tam Kan Sayımı

35

38. Sedimantasyon

39. Kontrol Belgesi

40. Kontrol Belgesi Düzeltme İşlemleri

41. Tolien Analizi

42. Ksilen Analizi

43. İş Sağlığı ve Güvenliği Temel Prensipleri (Kitap Satışı)

44. Pnömokonyoz Değerlendirme Okuyucu Eğitimi

45. Pnömokonyoz Filmi Okuma

46. Danışmanlık Hizmetleri

Tablo 3: 1 Ay – 3 Ay İş Kaybı

Kaynak:http://cibs.csgb.gov.tr/FilterPage.aspx?oid=000000000142702&path=/

~weblogic/Raporlar/IKMH_Rapor8.xdo&paramList=b625f7ee-f207-449a

a63c3336e30d8f97&layouts=IKMH_Tablo8a&r=d&kullanicisiz=1, Erişim Tarihi:

10.11.2013

Şekil 1: Çalışma İstatistikleri Bilgi Sistemi Web Sitesi Çalışmalarına Örnek

36

Kaynak: http://cibs.csgb.gov.tr/RaporOlusturmaSihirbazi.aspx?kullanicisiz=1, Erişim Tarihi: 11.11.2013

IG14. Ofislerde İş Sağlığı ve Güvenliği Örneği

Şekil 2: Monitör Yerleşimi Şekil 3: Boyun Postürü

37

Şekil 4: Uygunsuz Duruşlara Örnek

Şekil 5: Bilgisayar İçin Önerilen Çalışma Pozisyonu

38

6.3.2. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi

ÇASGEM

Madde 5-Eğitim ve Araştırma Merkezinin görevleri şunlardır:

1.Bakanlık, bağlı kuruluşlar ile bağlı kuruluşun ilgili kuruluşlarının personeli ile özel

veya kamu sektöründe faaliyet gösteren işyerlerindeki işçi, işveren veya yönetici

personelin eğitimlerini sağlamak amacıyla; çalışma hayatı, sosyal güvenlik, işçi işveren

ilişkileri, iş sağlığı ve güvenliği, işyeri hekimliği, toplam kalite yönetimi, iş teftişi,

istihdam, verimlilik, iş piyasası etütleri, ergonomi, çevre, ilk yardım, iş istatistikleri ve

benzeri konularda eğitim programları hazırlamak, seminerler düzenlemek ve bu konular

ile ilgili araştırmalar yapmaktır.

2. Çalışma ve sosyal güvenlik sorunları üzerine ulusal ve uluslararası bölge seminerleri

düzenlemek,

3. Çalışma ve sosyal güvenlik konularında araştırma ve incelemeler yapmak ve bu

konularda gerekli bilgi ve belgeleri toplamak,

39

4. İşyerlerinin çalışma konuları ve iş verimi ile ilgili sorunlarını, ilgililerin ve iş

sahiplerinin olurunu alarak incelemek ve bu konularda önerilerde bulunmak,

5. Türkçe ve yabancı dillerde amacına uygun derlemeler yapmak ve yayınlarda

bulunmak,

6. Amacına uygun bir şekilde yerli ve yabancı yayın, dokümantasyon, filmler,

fotoğraflar ve slaytlar temin ederek, bunlardan yeterince faydalanılmasını sağlamak.

Şekil 6: ÇASGEM Kurumsal eğitim Programları

Kaynak: http://www.casgem.gov.tr/YaziDetay.aspx?YaziID=451, Erişim Tarihi:04.01.2014

40

Şekil 7: ÇASGEM Bülteni

Kaynak: http://www.casgem.gov.tr/YaziDetay.aspx?YaziID=367# Erişim Tarihi:

04.01.2014

6.3.3. Yakın ve Orta Doğu Çalışma Eğitim Merkezi

Kısa adı YODÇEM olan bu kuruluş işçileri, işverenlerin ve bunların örgütlerinin eğitimi

ile görevlendirilmiş bir kuruluştur.

6.3.3. Yaptırım ve Uygulama Görevi

(01.01.2013-31.12.2013)

Yükümlülüğü getiren madde ceza maddesi, yerine getirilmeyen yükümlülük

uygulanacak idari para cezaları

MADDE 4 - İşverenin genel yükümlülüğü

4/1-a 26/1-a

41

İşverenin; mesleki riskleri önlenme, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbiri

alma, organizasyon yapma, gerekli araç ve gereçleri sağlama, sağlık ve güvenlik

tedbirlerini değişen şartlara uygun hale getirme ve mevcut durumu iyileştirme

yükümlülüklerini yerine getirmemesi. Yerine getirilmeyen her bir yükümlülük için

2.156 TL

4/1-b 26/1-a

İşverenin; işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını

izleme, denetleme ve uygunsuzlukları giderme yükümlülüklerini yerine getirmemesi.

Yerine getirilmeyen her bir yükümlülük için 2.156 TL

MADDE 6 -İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri

6/1-a 26/1-b

İşverenin; belirlenen nitelikte iş güvenliği uzmanı görevlendirmemesi veya

çalıştırmaması. Görevlendirilmeyen / çalıştırılmayan her bir kişi için 5.390 TL /

Aykırılığın devam ettiği her ay için 5.390 TL

26/1-b

İşverenin; belirlenen nitelikte işyeri hekimi görevlendirmemesi/çalıştırmaması

26/1-b

İşverenin; diğer sağlık personeli çalıştırmaması 2.695 TL / Aykırılığın devam ettiği her

ay için 2.695 TL

6/1-b 26/1-b

İşverenin; görevlendirdiği kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini

yerine getirmeleri için gerekli olan araç, gereç, mekân ve zaman gibi ihtiyaçlarını

karşılamaması 1.617 TL

6/1-c 26/1-b

İşverenin; işyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve

koordinasyonu sağlamaması 1.617 TL

42

6/1-ç 26/1-b

İşverenin; görevlendirdiği kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşlar tarafından iş

sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri

yerine getirmemesi. Yerine getirilmeyen her bir tedbir için ayrı ayrı 1.078 TL

6/1-d 26/1-b

İşverenin; çalışanların sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel

konular hakkında; görevlendirdiği kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşları, başka

işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanları ve bunların işverenlerini

bilgilendirmemesi 1.617 TL

MADDE 8 - İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları

8/1 26/1-c

İşverenin; iş güvenliği uzmanlarının ve işyeri hekimlerinin hak ve yetkilerinin

kısıtlaması 1.617 TL

8/6 26/1-c

İşverenin; gerektiği halde işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurmaması 1.617 TL

MADDE 10 - Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma

10/1 26/1-ç

İşverenin; risk değerlendirmesi yapmaması veya yaptırmaması 3.234 TL / Aykırılığın

devam ettiği her ay içi 4.851 TL

10/4 26/1-ç

İşverenin; iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda

maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve

araştırmaları yaptırmaması 1.617 TL

MADDE 11 - Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım

11 26/1-d

43

İşverenin; acil durumları belirleme, acil durumlar için tedbir alma, acil durum planlarını

hazırlama, destek elemanı görevlendirme, araç gereç sağlama, acil durumlarda işyeri

dışındaki kuruluşla irtibatı sağlayacak düzenlemeleri yapma yükümlülüklerini yerine

getirmemesi. Yerine getirilmeyen her bir yükümlülük için 1.078 TL / Aykırılığın devam

ettiği her ay için 1.078 TL

MADDE 12 - Tahliye

12 26/1-d

Ciddi ve yakın tehlike durumunda işverenin; çalışanların işi bırakarak güvenli yere

gidebilmesini, özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanların işe devam

etmemesini, müdahalede bulunan çalışanların sorumlu tutulmamasını sağlama

yükümlülüklerini yerine getirmemesi. Yerine getirilmeyen her bir yükümlülük için

1.078 TL / Aykırılığın devam ettiği her ay için 1.078 TL

MADDE 14 - İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi

14/1 26/1-e

İşverenin; iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutma, gerekli incelemeleri

yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenleme, işyerinde meydana gelen ancak yaralanma

veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol

açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları

inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenleme yükümlülüklerini yerine getirmemesi.

Yerine getirilmeyen her bir yükümlülük için ayrı ayrı 1.617 TL

14/2 26/1-e

İşverenin, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını 3 iş günü içinde SGK’ya bildirme

yükümlülüğünü yerine getirmemesi 2.156 TL

14/4 26/1-e

Sağlık hizmeti sunucularının, iş kazaları ve meslek hastalıklarını en geç 10 gün içinde

SGK’ya bildirme yükümlülüğünü yerine getirmemesi. Yükümlülüğü yerine getirmeyen

sağlık hizmet sunucusuna 2.156 TL

MADDE 15 - Sağlık gözetimi

44

15/1 26/1-f

İşverenin; işçilerin sağlık gözetiminin yapılması yükümlülüğünü yerine getirmemesi.

Sağlık gözetimine tabi tutulmayan her çalışan için 1.078 TL

15/2 26/1-f

İşverenin; tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacakları,

yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatması Sağlık

raporu alınmayan her çalışan için 1.078 TL

MADDE 16 - Çalışanların bilgilendirilmesi

16 26/1-g

İşverenin; 16. maddede belirtilen konularda çalışanları ve çalışan temsilcilerini

bilgilendirme yükümlülüğünü yerine getirmemesi Bilgilendirilmeyen her bir çalışan

için 1.078 TL

MADDE 17 - Çalışanların eğitimi

17 26/1-ğ

İşverenin; 17 nci maddede belirtilen konularda çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği eğitimi

verme yükümlülüğünü yerine getirmemesi Her bir çalışan için 1.078 TL

MADDE 18 - Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması

26/1-h

İşverenin; 18 inci maddede belirtilen konularda çalışanların görüşlerini alma ve

katılımlarını sağlama yükümlülüğünü yerine getirmemesi Her bir aykırılık için ayrı

ayrı 1.078 TL

MADDE 20 – Çalışan temsilcisi

20/1 26/1-ı

İşverenin; çalışan temsilcisi görevlendirme yükümlülüğünü yerine getirmemesi 1.078

TL

45

20/3 26/1-ı

Çalışan temsilcilerinin, tehlike kaynağının yok edilmesi veya tehlikeden kaynaklanan

riskin azaltılması için, işverene öneride bulunma ve işverenden gerekli tedbirlerin

alınmasını isteme haklarının işverence sağlanmaması 1.617 TL

20/4 26/1-ı

Görevlerini yürütmeleri nedeniyle, çalışan temsilcileri ve destek elemanlarının

haklarının işverence kısıtlanması ve görevlerini yerine getirebilmeleri için işveren

tarafından gerekli imkânların sağlanmaması 1.078 TL

MADDE 22 - İş sağlığı ve güvenliği kurulu

22 26/1-i

İşverenin; iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturma, kurul kararlarını uygulama,

işyerinde alt işverenin bulunduğu hallerde uygun kurulu oluşturma, kurullar arasında

koordinasyonu sağlama, aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması halinde,

kurul kararları hakkında diğer işvereni bilgilendirme yükümlüklerini yerine

getirmemesi. Her bir aykırılık için ayrı ayrı 2.156 TL

MADDE 23 - İş sağlığı ve güvenliğinin koordinasyonu

23/2 26/1-j

Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezlerinde yönetim; iş sağlığı ve güvenliği

konusundaki koordinasyon sağlamak, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden

diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için

işverenleri uyarmak, bu uyarılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirmekle yükümlü

olduğu halde, yönetim tarafından bu bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi.

Bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen yönetime 5.390 TL

MADDE 24 - Teftiş, inceleme, araştırma, müfettişin yetki, yükümlülük ve sorumluluğu

24/2 26/1-k

İşverenin; iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda ölçüm, inceleme ve araştırma

yapılmasına, numune alınmasına veya eğitim kurumları ile ortak sağlık ve güvenlik

birimlerinin kontrol ve denetiminin yapılmasına engel olması 5.390 TL

46

MADDE 25 - İşin durdurulması

25 26/1-l

İşverenin; işyerinin bir bölümünde veya tamamında verilen durdurma kararına

uymayarak durdurulan işi yönetmelikte belirtilen şartları yerine getirmeden devam

ettirmesi 10.780 TL

25/6 26/1-l

İşverenin; işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödeme veya

ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek ya da durumlarına göre başka bir iş

vermekle yükümlülüğünü yerine getirmemesi İhlale uğrayan her bir çalışan için 1.078

TL / Aykırılığın devam ettiği her ay için 1.078 TL

MADDE 29 - Güvenlik raporu veya büyük kaza önleme politika belgesi

29 26/1-m

İşverenin; büyük kaza önleme politika belgesi hazırlamaması 53.900 TL

26/1-m

İşverenin; güvenlik raporunu hazırlayıp Bakanlığın değerlendirmesine sunmadan

işyerini faaliyete geçirmesi 86.240 TL

26/1-m

İşverenin; işletilmesine Bakanlıkça izin verilmeyen işyerini açması 86.240 TL

26/1-m

İşverenin; durdurulan işyerinde faaliyete devam etmesi 86.240 TL

MADDE 30 - İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çeşitli yönetmelikler

30 26/1-n

İşverenin; 30 uncu maddeye istinaden iş sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili olarak

çıkarılan yönetmeliklerde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmemesi. Uyulmayan her

hüküm için tespit edildiği tarihten itibaren aylık olarak 1.078 TL

47

Yukarıda belirtilen idari para cezaları gerekçesi belirtilmek suretiyle Çalışma ve

İş Kurumu il müdürlüğünce verilir. Verilen idari para cezaları tebliğinden itibaren otuz

gün içinde ödenir. İdari para cezaları tüzel kişiliği bulunmayan kamu kurum ve

kuruluşları adına da uygulanabilir.

6.4.1. Maddi Tazminatlar

Borçlar Yasasının 46. maddesine göre; fiziksel ve ruhsal zarara uğrayan

kimsenin, iş göremezlik ölçüsünde çalışmasının aksayacağı ve bu nedenle maruz

kalacağı zarar ve ziyanın, kendisini çalıştırandan talep edebileceği hükme bağlanmıştır.

Maddi tazimatlar ikiye ayrılır:

1-İş göremezlik tazminatı,

2-Destekten yoksun kalma tazminatıdır.

6.4.2. Manevi Tazminatlar

İş kazası sonucu fiziksel veya psikolojik zarara uğrayan işçinin veya ölümlü

işçinin ailesinin çektiği acı, sıkıntı ve ızdırap için hakim takdiri ile manevi tazminat

tutarı belirlenir ve işverene ödettirilir. Manevi tazminatta bir hesaplama yöntemi

bulunmayıp, iş kazasının neden olduğu zararın büyüklüğüne göre tamamen hakimin

takdir ettiği bir tutar söz konusudur.

6.4.3. Rücu (Geri Alma) Tazminatı

• İKMH (İş Kazaları ve Meslek hastalıkları) işverenin kastı, mevzuata aykırı yada

suç sayılabilir bir hareketi sonucu meydana gelmişse, SGK tarafından yapılan ya

da yapılacak ödemeler işverene ödettirilir.

• İşveren İKMH’nı SGK’ ya bildirmemişse veya eksik/ yanlış bildirmişse SGK

tarafından bu durum için yapılmış bulunan masraflar ile ödenmişse geçici iş

göremezlik ödenekleri rücu (geri ödemek) edilir.

48

• İKMH, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse, sigortalıya ve

hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan

gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan

üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücu edilir.

• Sigortalının çeşitli davranışları nedeniyle İKMH meydana gelmişse,

hastalanmışsa, tedavi süresinin uzamışsa veya iş göremezliği artmışsa geçici iş

göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri işçinin kusuru oranında

azaltılır.

6.4.4. Hüküm Bulunmayan Haller ve Muafiyet (MADDE 27)

• Çalışanların tabi oldukları kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bu Kanunda

hüküm bulunmayan hallerde 4857 sayılı Kanunun bu Kanuna aykırı olmayan

hükümleri uygulanır.

6.4.5. Bağımlılık Yapan Maddeleri Kullanma Yasağı (MADDE 28)

• İşyerine, sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek ve işyerinde

alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır.(4857 Sayılı Kanun)

Alkollü içki yapılan işyerlerinde çalışan ve işin gereği olarak üretileni

denetlemekle görevlendirilenler.

• b) Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içilen işyerlerinde

işin gereği alkollü içki içmek zorunda olanlar.

• c) İşinin niteliği gereği müşterilerle birlikte alkollü içki içmek zorunda olanlar.

6.4.6. Yayın Zorunluluğu (Ek Madde 2)

• TRT ve Özel telvizyon ve radyolar asgari yarım saati 17:00 -22:00 saatleri

arasında olmak üzere 08:00-22:00 saatleri arasında ayda 1 saat iş sağlığı ve

güvenliği, çalışma hayatında kayıt dışılığın önlenmesi, sosyal güvenlik, işçi ve

işveren ilişkileri konularında uyarıcı ve eğitici mahiyette yayın yapmak

zorundadır.

49

SONUÇ

İş sağlığı ve güvenliği doğrudan çalışanların yaşam hakkına etki eden bir

konudur. O sebeple işyerlerinde yaşanan iş sağlığı ve güvenliği sorunları, sadece o

işyerini değil tüm ülkeyi ilgilendirmektedir. İşyerlerindeki kazalar sadece orada

çalışanları değil, tüm ülkeyi olumsuz yönde etkilemektedir. Sorun bu denli büyük

olunca, çözümünde de topyekün hareket etmek gerekmektedir. Ülkenin iş sağlığı ve

güvenliği sorunlarının çözümünde sosyal tarafların tümüne görev düşmektedir. Bu

bağlamda Devlet, iş sağlığı ve güvenliği kurumlarının oluşumunda ve topluma

anlatılmasında, işyerlerinin somut problemlerine aynı düzeyde çözüm üretilmesinde

önemli görevler ifa edebilir. Anayasa ile güvence altına alınan toplu iş sözleşmesi

özerkliğinin, kendilerine verdiği normatif hüküm koyabilme imkânından yararlanarak,

gerek işyerlerini ilgilendiren somut düzenlemeleri gerek yasalardaki eksiklikleri gideren

hükümleri getirebilirler. Devlet işyerlerini bu alanda eğitip denetleyerek, ülke genelinde

eksikliği hissedilen iş sağlığı ve güvenliği kültürünü işyeri düzeyinde başlatabilirler. Bu

şekilde devlet ülkenin iş sağlığı ve güvenliği politikasının geliştirip, katkı

sağlayabilmektedir.

50

KAYNAKLAR

Dr. Mahmut Yaman: ''İSG'' (2004),

http://www.kaliteakademi.com/wp-content/uploads/2011/01/ISG-KITABI_1_sifre-icin-

www.kaliteakademi.com_.pdf ,Erişim Tarihi: 10.11.2013

http://www.ilo.org/public/turkish/region/eurpro/ankara/about/soz081.htm, Erişim

Tarihi: 09.11.2013

http://www.isgum.gov.tr/rsm/file/isgdoc/IG14-ofislerde_isg.pdf, Erişim Tarihi:

09.11.2013

http://www.sgkdestek.com/post/8820/is-sagligi-ve-guvenligi-kanunu-tam-olarak-ne-

zaman-yururluge-girecek, Erişim Tarihi: 11.12.2013

http:// www.casgem.gov.tr/YaziDetay.aspx?YaziID=406 , Erişim Tarihi: 11.12.2013

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (KanunNo:6331).

(2012).http://www.alomaliye.com/2012/6331-sayili-kanun-is-sagligi-guvenligi-

kanunu.htm ;Erişim tarihi: 04.11.2013

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu.

(2012).http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/ShowProperty/WLP%20Repository/csgb/

dosyalar/kitap/kitap03_6331, Erişim Tarihi: 04.11.2013

İş Güvenliği.(2013). http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0%C5%9F_g%C3%BCvenli

%C4%9Fi, Erişim Tarihi: 04.11.2013

İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü Araştırma Dökümanları,

http:// www.isgum.gov.tr/Default.aspx?lnk=222 , Erişim Tarihi: 09.11.2013

İş Sağlığı Güvenliği ve Sorumluluklar, (yok), http://www.istesaglikdergisi.com.tr/index.php/temmuz-2010/72-is-sagligi-guvenligi-ve-sorumluluklar, Erişim Tarihi: 11.11.2013

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (2012),

http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/20120630-1.htm, Erişim Tarihi:

05.11.2013

51

Karadağ, Ö. İş Yeri Hekimlerince Bilinmesi Gereken Çerçevede İşçi Sağlığı ve

Güvenliği Merkezi (İSGÜM),http:// www.ttb.org.tr/MSG/dergi/ocak01/11.htm

Risk DeğerlendirmesiHaberleri,http:// www.csgb.gov.tr/csgbPortal/isggm.portal?

page=rdr, Erişim Tarihi: 05.11.2013

https://www.google.com.tr/#q=6331+say%C4%B1l%C4%B1+kanun+ppt, Erişim

Tarihi: 09.11.2013

Yeni İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Neler Getiriyor,

(2012),http://www.isvesosyalguvenlik.com/yeni-is-sagligi-ve-guvenligi-kanunu-

neler-getiriyor/#.Urly-_ RdWnw , Erişim Tarihi: 15.11.2013

52

53

http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2010-86-583

http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/csgb.portal?page=haber&id=basin515

http://www.alomaliye.com/6331-sayili-kanun-idari-para-cezalari.htm

0