9 3 V I Z U R A B A T I N A

a s o p i s z a s a v r e m e n e v i z u a l n e

u m j e t n o s t i , l i k o v n u k r i t i k u i

t e o r i j u

Uoavajui aktualno interesovanje za re-

valorizacijom fenomena umjetnike grupe

Zvono iz osamdesetih godina, ukazala

se i potreba za pokuajem rekonstrukcije

umjetnike klime koja joj je prethodila.

Ovdje se prije svega misli na umjetni-

ki kontekst vlastite kulturne sredine koja

je bez dvojbe imala svoje prethodnike u

bosanskohercegovakoj umjetnosti, te

ne predstavlja odjek ili kopiju negdje dru-

gdje zaetih zbivanja. Zbog osobenosti

umjetnikog djelovanja grupe Zvono

izraenog karakterom kolektiva, tj. grupe,

u razmatranju su se nali iskljuivo srodni

prethodnici. Dakako, ovdje nije potrebno

naglaavati zatvorenost bosanskoherce-

govake kulturne sredine nakon Drugog

svjetskog rata u odnosu na republike

Z v o n o p r i j e Z v o n a

Irfan HOI

susjede, i opi animozitet javnosti prema

naprednijim umjetnikim stremljenjima.

Ipak, razvoj je bio neminovan.

S a r a j e v s k e g r u p e p e d e s e -t i h g o d i n a

Pedesetih i ezdesetih godina nai umjet-nici naputaju ideoloki optereenu umjet-

nost, trasirajui sporo ali sigurno put

umjetnikoj individualnosti i slobodi.1 U to

vrijeme nije zabiljeena pojava progresiv-nijih grupnih nastupa na naoj umjetni-koj sceni osim sarajevskih grup kao to su

Petnaestorica iz 1953. i Sarajevo 55 iz

1955. godine. Stoga ove dvije grupe ne bi

mogle predstavljati ideoloke prethodni-ke grupi Zvono, posebno zbog injenice

da grupa Zvono predstavlja umjetniku

ekstremnost lokalne scene. No ipak, Pet-naestorica su na svojoj prvoj i posljednjoj

izlobi izazvali dosta burna reagovanja, a

sva naa kulturna javnost pourila je da

se izjasni i podijeli2 (Azra Begi). Jezgro

grupe inili su Radenko Mievi i njegove

kolege iz Srbije: Boko Risimovi i Branko

Suboti. Azra Begi nastavlja da je rijetko

Grupa etvorica, Banja Luka 1959. godine. Slijeva na desno: Duan Simi, ?, Enver taljo, Alojz uri

i Bekir Misirli

A BELL BEFORE THE BELLIrfan hoi

ABSTRACT

In his essay Bell beforeThe Bell, the au-thor tries to reconstruct the artistic cli-mate that preceded the appearance of

Zvono (The Bell), a progressive artistic

group in Sarajevo in the 1980 (that was

presented in the previous issue of our re-view), which was marked by the appear-ance of the first, more or less coherent,

artistic groups since the beginning of the

1950s, i.e. the groups that have opened

up the way for modernisation of artistic

expression in Bosnia and Herzegovina af-ter the World War II.

bi zapoeli gradnju ateljea, iz svega ovoga

proizlazi da tokom pedesetih godina pra-

vih grupa u Sarajevu i nema4 (Azra Begi).

Povjesniarka umjetnosti Azra Begi za-

kljuuje poglavlje o grupnim umjetnikim

aktivnostima pedesetih godina sljedeom

konstatacijom: One se formiraju od pri-

gode do prigode, uglavnom iz praktinih

razloga, i raspadaju se odmah poslije prve

izlobe; ak su i veze meu lanovima la-

bilne, nema odreenih koncepcija, pa se

stie utisak da su one, prije svega, znak

nastojanja mladih da se, povezani, othrvu

pritisku starijih kolega koji su se, zahva-

ljujui svojim bivim i tekuim zaslugama,

nali na vodeim pozicijama.5

B a n j a l u k a e t v o r i c a

Veoma interesantna injenica o nastanku

zrelijih umjetnikih stremljenja, te okup-

ljanje koherentne i dugotrajne umjetnike

grupe ne vee se za Sarajevo ve za Banju

Luku. Rije je o banjalukom umjetnikom

kolektivu etvorica koja je najkohere-

ntnija i na razvoj umjetnosti u vlastitoj

sredini najuticajnija grupa u cijeloj Bosni

1

Vie o naprednijim umjetnikim konceptima tog perioda

vidi Irfan Hoi, ta je to apstrakcija? Umjetnost u BiH

pedesetih i ezdesetih. Gradska galerija Biha 2007.

2

Povodom izlobe Umjetnost Bosne i Hercegovine 1945.

1974. Umjetnika galerija BiH Sarajevo, 1974. godine. Bez

paginacije.

3

Citat Pjera Majhrovskog iz iste publikacije. Bez paginacije.

koja izloba izazvala tako iva reagovanja

kao ova, a uesnici tih javnih rasprava

meu njima i renomirani knjievnici, po-

vijesniari umjetnosti i kulturni djelatnici,

zapaaju da je sa ovom izlobom nainjen

korak u pravcu demokratizacije likovnog

izraza te ruenja suvinih dogmi. Ali na

osnovu drugih kritikih tekstova o izlobi

Petnaestorice moemo rekonstruirati

da je pomak bio sitan i nedovoljan na to

upuuje i apel na radikalniji umjetniki je-

zik Pjera Majhrovskog Stvorite grupe u

kojima e mladost biti nezadovoljna, da

istrauje, luta.3 Dvije godine kasnije for-

mira se grupa Sarajevo 55 u kojoj su se

pored Mievia nali i Franjo Likar, Mario

Mikuli, Boko Risimovi, Ljubo Lah i Bran-

ko Suboti. Kako su se u ovoj grupi nali

Mievi i Likar, a njih uzimamo kao prota-

goniste nastanka drukije umjetnosti na

naim prostorima sa potpuno ili djelomi-

no apstraktnim tendencijama, moe se za-

kljuiti da je i ova grupa bila tek mali korak

ka onome to e u potpunosti simbolizirati

preokret na umjetnikoj poslijeratnoj sce-

ni glede fenomena grupnih umjetnikih

nastupa. Uzimajui u obzir jo jedno tu-

no grupno izlaganje sarajevskih umjetni-

ka iz 1958. godine, koji su kao cilj svoga

nastupa postavili finansijsku dobit od koje

BogojevicHighlight

BogojevicHighlight

BogojevicHighlight

BogojevicHighlight

BogojevicHighlight

BogojevicHighlight

BogojevicHighlight

BogojevicHighlight

9 5 V I Z U R A B A T I N A

a s o p i s z a s a v r e m e n e v i z u a l n e

u m j e t n o s t i , l i k o v n u k r i t i k u i

t e o r i j u

i Hercegovini6 (Azra Begi). Ova grupa, nastala 1954. godine, predstavlja jednu od najin-teresantijih umjetnikih pojava na prostoru Bosne i Hercegovine.7 To je po prvi put u nas

da se u tiskanom izlobenom materijalu nalazi neka vrsta grupnog manifesta ili programa

koji objedinjuje okupljene slikare. etvorica umjetnika, Duan Simi, Alojz uri, Bekir

Misirli i Enver taljo deklariraju se za redefiniciju slikarstva u drutvu, gdje bi umjetniko

stvaralatvo trebalo shvatiti kao transformaciju realnog.8 etvorica na drugoj izlobi

u proljee 1956. godine nastupaju jo energinije i potiu na zapaenu javnu raspravu

oprenih stavova meu kulturnim djelatnicima, te dolazi do otvorenog sukoba izmeu

etvorice i javnosti9. Po tim saznanjima prva bosanskohercegovaka apstrakcija nakon

vremena socijalnog realizma, kao i umjetnika grupa progresivnijih nastojanja, nastaje

upravo u Banja Luci. Da li zbog jakih uticaja naprednijeg Zagreba ili zbog isto sluajnih

okolnosti, predmet je nekih drugih istraivanja, no i Azra Begi napominje da Banjaluani

imaju dodira i sa Zagrebom; najslabije su veze sa Sarajevom.10

Znaaj banjaluke etvorice na razvoj umjetnosti u vlastitoj sredini i ire je bez dvojbe

i vie nego znaajan. Sama injenica da se progresivnije umjetnike ideje ne raaju u

republikom centru ve izvan njega, zasluuje posebnu panju struke. Dakako, pojavu

etvorice potrebno je tek istraiti i valorizirati ime bi se stekao stvarni uvid u njenu

vanost irih razmjera.

S a r a j e v o s e d a m d e s e t i h g r u p e 1 + 1 + 1 i P r o s t o r - o b l i k

Uzme li se u obzir bitnost utjecaja naprednijih urbanih sredina sa Zapada, onda je tre-balo dosta vremena da zagrebaka i banjaluka poslijeratna tradicija grupnih okupljanja

progresivnih umjetnikih stremljenja, makar jednim dijelom zahvati i Sarajevo. Naime,

prva ambicioznija ideja grupnog okupljanja u Sarajevu rodila tek 1972. godine sa gru-pom 1+1+1, koja naalost nije dugo poivila. Postavu ove grupe inili su Muradif eri-magi, Mustafa Skopljak i Edin Numankadi. Njihov nastup bio je akutnog karaktera sa

ciljem da eksplodira, iritira, uznemiri. Radi nedostatka tampanog materijala ili opirnije

kritike, kao i slabog odjeka nakon njenog gaenja zakljuujemo da grupa 1+1+1 nije

imala dugoronijih vizija ili zrelijih programskih nastojanja. Njih trojicu povezuje jedna

karakteristika zajedniko djelovanje stimulie njihove stvaralake napone.11 Sjetimo se

na trenutak opsenosti i uticaja na svoju sredinu poznate zagrebake grupe EXAT 51

o ijim lanovima se po njihovim homogenim umjetnikim usmjerenjima moe govoriti

kao o jednoj umjetnikoj, ak i ire kao o plastiko-prostornoj koncepciji12 (Jerko Dene-gri). Zbog navedenih okolnosti u kojima se susreu mladi sarajevski umjetnici okupljeni

u labilnu grupu pod nazivom 1+1+1, svaka dublja analiza ovom prilikom gubi svoj smi-sao, no neosporan znaaj ove grupe podupire injenica da je njihov nastanak vezan za

period kada Sarajevo nije ak imalo niti Akademiju likovnih umjetnosti.13 Time nastup

grupe 1+1+1 poetkom 1972. godine u znatno zaostalijoj sredini od Ljubljane, Zagreba

4

Povodom izlobe Umjetnost Bosne i Hercegovine

1945. 1974.

5

Ibid.

6

Ibid.

7

Moda je ba stoga, u okviru umjetnosti Bosne i Hercego-

vine, ovaj centar uspio sauvati samostalnost, nezavisnost

i poseb nu boju sve u svemu jednu veoma profiliranu

fizionomiju, koja imponuje istraivau nae moderne

umjetnosti. Azra Begi. Ibid.

8

Vremenska koincidencija otvaranja Doma kulture i pojave

mladih slikara Alojza uria, Bekira Misirlia, Duana Simia

i Envera talje nije bila sluajna: likovna umjetnost tada

uzima zalet i poinje borbu protiv konzervatizma. Vidosava

Grandi Husedinovi, Meliha Husedinovi i Dragojla Toi,

katalog Umjetnike galerije Banjaluka 1945. 75., povo-

dom 30 godina likovnog stvaralatva u Banjaluci. Banjaluka

1975. godina. Str. 14.

9

Ibid.

10

etvorica su prestala djelovati kao grupa 1961. godine us-

ljed iznenadne smrti lana i duhovnog voe grupe Duana

Simia.

11

Zvjezdan Turki, Bez estetskog programa, povodom izlobe

grupe 1+1+1 u Domu kulture u Zenici. Naa rije, Zenica

11.10.1972. godina.

12

Umjetnost konstruktivnog pristupa EXAT 51, Nove tenden-

cije, Zagreb 2000. Str. 19.

13

Sarajevska Akademija likovnih umjetnosti poela je sa

radom 30.10.1972. godine.

14

Muharem Duri, Izloba pod neobinim nazivom 1+1+1.

Politika, Beograd 03.02.1972. godine.

i Beograda ima znaaj ako ne zbog idejne homogenosti ove grupe, onda sigurno zbog

nesvakidanjeg i naprednog izlobenog projekta. U tekstu objavljenom povodom izlobe

u beogradskoj Politici autor pie: Priredili su pre neko vee hepening... U jednom trenut-ku, jedan od trojice mladih umetnika skinuo je sa zida svoju sliku i izneo je iz dvorane...

Sve je trajalo oko dva asa, a posetioci su se sve vreme pitali kad e poeti? Meutim,

vee je proteklo i zavrilo se u znaku iekivanja.14 Navedeni citat dovoljno nas informira

o buntovnim i uznemirujuim intencijama grupe 1+1+1, nato upuuje i jedna kasni-ja Numankadieva izjava trudio sam se da pomjerim granice mogunosti.15 Jo kada

pri pokuaju rekonstrukcije navedenog happeninga dodamo iaenu muzikalnost Joh-na Cagea (Pogasili su osvetljenje, pustili elektronsku muziku Dona Kejda16), kao gotov

umjetniki in imamo zbunjenost i ok. Nisu li upravo to normativi savremenog umjet-nikog izraaja tipino zapadnog miljea i nije li izloba grupe 1+1+1 inauguracija novog

i drugaijeg umjetnikog jezika u naoj sredini. Na osnovu prethodnih likovnih zbivanja,

da li grupnih ili pojedinanih umjetnikih nastupa, d se zakljuiti da je praksa koju je

uvela grupa 1+1+1 prekretnica ili nova stranica liberalnog i demokratskog umjetnikog

dijaloga sa publikom kako je to nekoliko decenija ranije zabiljeeno u Zagrebu. Jednom

povrnom komparativnom analizom sarajevske grupe 1+1+1 sa zagrebakom umjet-nikom scenom i fokusom na grupna okupljanja umjetnika tanije sa grupom Gorgo-na, mogli bismo uoiti osnovne slinosti. Grupa 1+1+1 je kao i Gorgona bila proces

traenja duhovne i intelektualne slobode, ostvarivanje koje je samo sebi svrhom. Izvan

profesionalnih obaveza stvaranja likovne produkcije i promoviranja sebe i svojih kolega

u hijerarhiji lokalne umjetnike scene, grupa ljudi okupljala se i komunicirala motivirana

Grupa 1+1+1, Sarajevo 1972. godine. Slijeva na desno: Edin Numankadi, Muradif erimagi, Mustafa Skopljak

BogojevicHighlight

BogojevicHighlight

BogojevicHighlight

BogojevicHighlight

BogojevicHighlight

BogojevicHighlight

9 7 V I Z U R A B A T I N A

a s o p i s z a s a v r e m e n e v i z u a l n e

u m j e t n o s t i , l i k o v n u k r i t i k u i

t e o r i j u

jedino pretpostavkama duhovnog zajednitva i srodstva. Bez obzira na razlike pojedina-

nih stvaralakih koncepcija, lanove Gorgone ujedinjavala je zajednika pripadnost duhu

modernizma, to ga definira prepoznavanje apsurda, praznine, monotonije kao estetskih

kategorija, sklonost nihilizmu, metafizika ironija (Nena Dimitrijevi).17

Kako god, ideja okupljanja zaeta sa grupom 1+1+1 nastavila se i nekoliko godina na-

kon izlobe 1972. godine ali sada sa drugom postavom i pod drugim imenom. Rije je o

mnogo poznatijoj grupi Prostor-oblik iz 1975. godine, koja je eljela prevazii postojee

neim novim i svjeim18 (Edin Numankadi). Grupu su u to vrijeme inili etiri umjetni-

ka: Tomislav Dugonji, Enes Mundi, Edin Numankadi i Ljubomir Perinli. Veoma je

indikativno da se prvi nastup ove grupe desio se upravo u Banja Luci centru bosansko-

hercegovake likovne avangarde, sa izlobom u Domu armije 1975. godine. Na poziv la-

nova grupi prilaze Vojo Dimitrijevi i Nikola Njiri 1976. godine, a Bekir Misirli, Mustafa

Skopljak i Radoslav Tadi 1982. godine.19 U samom nazivu ove grupe nazire se pretpo-

stavka temeljnih likovnih kretanja njenih lanova. Bilokoji slikarski anr ili stil koristi iste

pojmove u svojoj likovnoj strukturi, no kada se cijelo slikarsko iskustvo pokuava svesti

samo na dva kao to to imamo u nazivu ove sarajevske grupe, zakljuujemo da je rije

o ekstremnoj likovnoj preokupaciji. Ipak, od prostora-kao-prostora i oblika-kao-oblika u

umjetnosti lanova ove grupe ostale su samo natruhe. Od etvorice umjetnika je jedino

jo Mundi njegovao prikaz udnovatih prostora koji su u dobroj mjeri predstavljeni

dubinskom perspektivom kao da je rije o imaginarnim metafizikim eneterijerima. Sa

druge strane, Mundi je iao u korak sa preostalom trojicom razraujui neikonian

likovni izraz. Ova grupa specifina je i po tome jer okuplja umjetnike iz razliitih sredina.

15

U razgovoru Tamare Majer sa Edinom Numakadiem, Po-

mjeriti granice mogunosti. Nai dani, Sarajevo 21.03.1986.

godina.

16

Muharem Duri, Izloba pod neobinim nazivom 1+1+1.

17

Citat preuzet iz Umjetnost konstruktivnog pristupa EXAT

51, Nove tendencije, str. 513. Izvorno Nena Dimitrijevi,

Gorgona umjetnost kao nain postojanja, katalog izlobe

u Galeriji suvremene umjetnosti, Zagreb, oujak-travanj

1977., edicija Dokumenti 1-2, Zagreb,

1977. (bez paginacije).

18

Traganje za sutinom, Osloboenje,

Sarajevo 12.02.1982. godina.

19

Nije suvino na ovom mjestu spomenuti poseban drugarski

odnos Edina Numankadia sa Bekirom Misirliem koji je za-

et sklopom sudbinskih okolnosti naime sarajevski slikar

i lan grupe Prostor-oblik Numankadi eni Banjaluanku

a gosti njegovog vjenanja u Banjaluci bili su slikar Bekir

Misirli i njegova supruga Ljiljana Perduv,

banjaluka povijesniarka umjetnosti.

20

Prva izloba Novih tendencija u Zagrebu bila je 1961.,

druga 1963., trea 1965., etvrta 1968. te Tendencije 5

1973. godine. Vie o tome vidi Jerko Denegri, Umjetnost

konstruktivnog pristupa EXAT 51,

Nove tendencije, Zagreb 2000.

21

Sarajevska izloba otvorena je u

R. U. uri akovii 20. januara 1976. godine.

22

Primarno slikarstvo. Zenike sveske,

Zenica, juni 2007. Str. 299.

Dugonji kao zagrebaki ak dolazi u grupu sa formiranim stilom kojeg treba sagledavati

u kontekstu zagrebakih zbivanja, osobito konstruktivnih vizualnih istraivanja i izlobi

Novih tendencija.20 S druge strane, Ljubomir Perinli je ak beogradske slikarske ko-

le, a njegova slika revidira slikarski postupak i materijal, ali u strogom geometrijskom

poretku. Stepenaste gradacije pravougaonih oblika zainjene su naglaenim tragovima

kista koji govori o postupku rada.

Publikacija koja je tampana uz prvu izlobu grupe Prostor-oblik otkriva nam i druge

aspekte koje sa dananjeg gledita uzimamo kao bitne jer pomae u rekonstrukciji sara-

jevske pa i bosanskohercegovake kulturno-umjetnike klime tog vremena.21 Autorica

uvodnog teksta ove publikacije Melika Salihbegovi naglaava ekspanziju umjetnikog

nemira koji sa navedenom grupom ini suprotnost jednom jo uvijek vladajuem sta-

nju duha. etvorica umjetnika su nedvojbeno posjedovali vrsto formiran stav i veliko

samopouzdanje u vjerodostojnost onog to rade a glavni poticaji, kao to smo to ve

navodili, dolazili su iz umjetniki naprednijih sredina. Sami umjetnici nisu krili te uticaje

ve su ih, dapae, naglaavali to se i vidi u prilogu Melike Salihbegovi. Ona nastavlja

Pojava, dakle, ove etvorice slikara, ma koliko njihovi naini i sadraji rada bili drugdje u

svijetu poznati ili priznati, za ovu nau sredinu jeste znaajna provokacija. U ovoj konsta-

taciji je naznaena komparativna distinkcija onoga to je drugdje u svijetu poznato i ak

priznato, i sa druge strane, nae sredine gdje iste stvari izazivaju znaajnu provokaciju.

injenice upuuju da je u sredini i u periodu svoga djelovanja grupa Prostor-oblik odi-

grala iznimno potrebnu ulogu nosioca ubrzane modernizacije likovnog jezika i likovnog

miljenja22 (Jea Denegri). Na osnovu toga moe se naslutiti na kojem razvojnom nivou

se nalo bosanskohercegovako slikarstvo polovinom osme decenije zasieno literarnim,

narativnim i alegorijskim predstavama regionalnog porijekla. Zalaganje za prvenstveno

likovno proiene naine plastikog miljenja23 grupe Prostor-oblik unijelo je znaajnu

novinu i preokret na bh. scenu, te se ukazuje kao gotovo prelomni stadijum ubrzane

modernizacije bosanskohercegovakog likovnog ivota, u emu je Numankadieva ulo-

ga jedna od presudnih24 (Jea Denegri). Jedan prilog tada mladog historiara umjetnosti

Aleksandra Adamovia potvruje ove teze iako je primarno namjeravao kritiki dovesti

u pitanje dublje znaenje grupe Prostor-oblik. Naime Adamoviev strogi sud konsta-

tuje da cijeli ovaj modernistiki prodor koji je mogao imati dublje znaenje ... ostao

je dokinut spregom sa lokalnim likovnim kontekstom, kome se idoloki suprotstavljao

sa pozicija borbe za prodor nove duhovne klime, koja, istini za volju, nije imala realno

uporite u drutvenom kontekstu prodor novih tehnologija, industrijalizacija, filozofija,

literatura, teorijska praksa u asopisima, kritika.25 aktovie, Adamoviev citat podra-

va i naglaava drutvenu i kulturoloku isturenost pozicije na kojoj se nala grupa Pro-

stor-oblik. Po njegovoj konstataciji zakljuili bismo da je grupa Prostor-oblik povlaila

za sobom razvoj lokalne sredine u svim ili barem djeliminim segmentima koje navodi

Adamovi (tehnologija, industrijalizacija, filozofija, literatura, teorijska praksa ... kritika).

Bilo bi jednolino da dinamiku razvoja umjetnosti odreuju iskljuivo navedeni drutveni

segmenti te da umjetnost sa svim svojim mehanizmom nije u mogunosti u odreenim

Likovna grupa Prostor - oblik, Sarajevo 1976. godine. S lijeva na desno: Enes Mundi, Ljubomir Perinli, Vojo Dimitrijevi, Nikola Njiri, Tomislav Dugonji, Edin Numankadi

BogojevicHighlight

BogojevicHighlight

9 9 V I Z U R A B A T I N A

a s o p i s z a s a v r e m e n e v i z u a l n e

u m j e t n o s t i , l i k o v n u k r i t i k u i

t e o r i j u

sredinama nositi razvoj istih.26 Nadalje, dejstvo grupe Prostor-oblik nije ili ne moe biti samo od likovnog znaaja27 (Melika Salihbegovi) jer vidno iri svoj uticaj sa polja i-sto umjetnikog i na druge sfere drutvenog ivota. Denegri u jednom od svojih tekstova

koji tematiziraju navedene pojave, potvruje irinu znaaja koji nadilazi isto likovno-

umjetniki aspekt umjetnikog fenomena grupe Prostor-oblik ini se po prvi put u

suvremenoj bosanskohercegovakoj umjetnosti, na postojanje jednog jezgra koje svjesno

pokree pitanje ideologije modernog ivota i naela njenog manifestiranja i prepozna-vanja u konkretnom slikarskom jeziku.28 I konano, o njima (o sistematskom povezivanju

razliitih kulturnih podruja: esejistike, kritike, slikarstva i dr.) se moe govoriti kao o

posve evidentnom kulturnom sloju koji predstavlja liniju otklona od inae preovlaujuih

koncepata u kulturi te iste sredine.29

Djelimina rekonstrukcija kreativnog raspoloenja u kojem djeluje grupa Prostor-oblik i

23

Ibid.

24

Likovna monografija Edin Numankadi, Nulon Marketing,

Sarajevo 2004. godine. Str. 185.

25

Teze o suvremenoj bosanskohercegovakoj umjetnosti,

katalog izlobe Jugoslovenska dokumenta 87, Collegium

Artisticum Sarajevo, maj 1987.

26

dekvatan primjer da je umjetnost u mogunosti da potakne

na promjene u ostalim drutvenim segmentima je u naoj

neposrednoj sredini. Rije je o sarajevskom projektu

Muzeja savremene umjetnosti Ars Aevi koji svojim obimom

prevazilazi lokalne granice i ustaljene norme. Navedimo

samo par injenica: projekat za izgradnju muzeja potpisuje

arhitekta svjetskog glasa Renzo Piano a u nekoliko izlobe-

nih projekata i okruglih stolova posljednjih godina uestvo-

vali su i druga svjetska imena savremene umjetnosti kao to

su Michelangelo Pistoletto, Bishan Bassiri, Jannis Kounellis

ili svjetski poznati kritiari Bruno Cor ili Beral Madra.

27

Uvodni tekst povodom izlobe grupe Prostor-oblik

1975-76. godine.

28

Tekst je objavljen i u likovnoj monografiji Edin Numankadi,

sa naslovom Edin Numankadi i Radoslav Tadi (povodom

izlobe u Salonu Muzeja savremene umjetnosti u Beogra-

du). Nulon Marketing, Sarajevo 2004. godine. Str. 33.

29

Ibid.

30

Dr. Smiljka inik, Likovna monografija Vojo Dimitrijevi,

Umjetnika galerija Bosne i Hercegovine Sarajevo

1970. godine.

Braco DImitrijevi, uma 680 1969. Galerija Studentskog centra, Zagrebfoto: Vladimir Jakoli

njeni iri uticaji na umjetnost Bosne i Hercegovine posebno su se oitovali u sluaju tada

starijeg slikara Voje Dimitrijevia. Kada se prikljuio grupi 1976. godine imao je ve 66

godina to ga je tada svrstavalo u slikare stare generacije. U naoj sredini ovaj slikar je

poznat uglavnom kao uesnik NOB-a i pristalica socijalno-angaovanog likovnog izraza,

ponajvie zbog monografske obrade iskljuivo tog perioda.30.