1  

EGILEAK:  

Olatz  Agorria,  Olatz  Agirremota,  Nahia  Aristi,  Nerea  Cespedes  eta  Irati  Etxebarria  

 

GELA:  1S20G    

IKASTURTEA:  2014/2015    

IRAKASLEA:  Asier  Romero    

 

 

2  

AURKIBIDEA Ipuinaren definizioa………………………………………………………………………3

Ipuinak lantzeko zergatiak………………………………………………………....3

Ipuinak lantzeko estrategiak…………………………………………………….…4

Ipuin motak………………………………………………………………………….………6

Ipuinen helburuak…………………………………………………………………..……8

Balore sexisten igorpena ipuin tradizionaletan eta ipuin

modernoak……………………………………………………………………………………8

Ipuinak zikloka……………………………………………………………………………11

Blibiografia………………………………………….………………………………………13

 

 

3  

IPUINAK

1- Zer da ipuin bat?

Ipuina, narrazio modu labur bat bezala definitu daiteke, ahoz zein

idatziz transmititu daitekeena. Ipuinaren helburua zerbait kontatzea da, era

labur batean eta denbora eta espazio ez oso luze batean. Ipuina berez,

fikziozko narrazioa da, autorearen kreazioa izan daiteke, edo gertaera

errealetan oinarritutakoa.

Euskaraz baditugu ipuinei erreferentzia egiteko beste hitz batzuk ere:

alegia, elezahar, kontu, kontakizun, istorio...

Normalean, gai bakar bat dute abiapuntutzat eta gai horren

garapenean, hasiera, korapiloa eta amaiera aurkitzen ditugu. Korapilo

honetan, ekintza bat edo batzuk gertatuko dira eta hauei konponbidea

bilatu beharko zaie amaieran.

Ipuinenetan garrantzitsuena pertsonaiak dira eta hauek pertsona,

animalia, objektu … izan daitezke, baina hauen artean garrantzia gehiago

edo gutxiago dutenak bereiz ditzakegu, adibidez: protagonistak eta bigarren

mailako protagonistak. Ipuinak normalean narratzaile batek kontatzen ditu

baina kasu batzuetan istorioko pertsonaietako bat izan daiteke.

2- Zergatik landu behar dira ipuinak?

ü Fantasia eragin eta aberasten du eta, beraz, esperientziaren mundua

zabaltzen du.

ü Haurraren pertsonalitatea modu integralean heltzeko prozesua

bultzatzen du.

ü Haurra eta errealitatea kontaktuan jartzen ditu.

 

 

4  

ü Kode moral bat irakasten dio: ongiaren eta gaizkiaren kontzeptua.

Horrez gainera, errespetua, zintzotasuna, eskuzabaltasuna...

bertuteak erakusten dizkio.

ü Helduaren eta haurraren arteko elkarrizketak eta elkartze afektiboak

bultzatzen ditu.

ü Antsietatea eta agresibitatea gorputzetik botatzen, beldurrak eta

tentsioak ezabatzen... laguntzen dio haurrari.

ü Teknika terapeutiko gisa erabil daiteke.

Hau da, ipuina, kanpoko mundua azaltzeko eta ulertzeko tresna da,

baita sentimenduak interpretatzeko, esperientzia adierazteko eta gizartea

kritikatzeko baliabidea ere. Horrenbestez, ipuinak ezinbesteko balio

hezigarri izango du. Ipuina aukeraz betetako kutxa da haurraren

garapenean: ahalmen psikikoak -hala nola irudimena, fantasia, gozamena

eta sentikortasuna- sendotzeko eta indartzeko bidea da. Era berean,

errealitatearen eta ametsen arteko oreka lortzeko oinarria eskaintzen du,

gaur egungo munduari aurre egiteko hain garrantzitsua den oreka.

Irakasle bezala, kontutan izan behar dugu ipuin mota desberdinak

edukitzearen garrantzia, haur bakoitzaren interesei eta premiei erantzuteko.

Beraz, ipuina funtsezkoa da haurtzaroko bizitzan, eta garrantzi handia du

haurraren etorkizuneko garapenean.

3- Estrategiak I. Ipuinaren aukeraketa:

Funtsezkoa da kontatu beharreko ipuina ondo aukeratzea, horren

araberakoa izango baita narratzailearen arrakasta. Horregatik, haur

eskolako umeei ipuin bat kontatzerakoan hainbat gauza izan behar dira

kontuan:

ü Umeen adina oso garrantzitsua da, gustuak aldatzen baitoaz

ü Irudimena lantzeko balio behar dute. Gainera, baloreak transmititu

behar ditu eta etikoa den eta zer ez azaldu.

 

 

5  

ü Komenigarria da ipuinak laburrak, sinpleak eta argumentu argidunak

izatea.

ü Hiztegia ere, ez da oso landua izan behar eta haurrek ezagutzen ez

duten hitzen bat agertzen bada, momentuan bertan azaldu behar da

esanahia. Horrela hobeto ulertuko dute kontakizuna eta hitz hori

beraien lexikoan sartuko dute.

Laburbilduz, haurrei kontatzeko ipuin oro laburra, sinplea, hiztegi

errazduna eta era inplizitu batean baloreak irakatsi behar ditu.

II. Nola moldatu ipuin bat?

ü ONOMATOPEYAK ERABILI: Idatzitako ipuinak askotan ekartzen ez

dituen arren, oso garrantzitsua da hauek gehitzea. Animali edo

gauzen soinua imitatuko dute:

*Txakurrak zaunka (guau, guau)

*Katuak (miau, miau)

*Pistola batek (pum, pum)

ü HASI ETA AMAITZEKO FORMULAK ERABILI: hasieran hitz klabe

batzuk erabiltzea oso garrantzitsua da ipuina denboran kokatzeko.

( bazen behin, behin batean, duela 500 urte, sorginen garaian…).

Beste alde batetik, amaierako formulek fantasiazko munduaren

eta honen artean lotura egiteko balio dute. (ala bazan edo ez

bazan, sar dadila kalabazan eta atera dadila Areatzako plazan)

III. Baliabide linguistikoak eta paralinguistikoak

LINGUISTIKOAK: Narratzaileari indarra emateko balio dute:

ü Malgutasuna ahotzean: Ezinbestekoa da narratzaileak

malgutasuna izatea bere ahotzean, pertsona desberdinen ahotzak

edo onomatopeiak egin ahal izateko.Gertaera harrigarriak

gertatzen diren pasarteei indar berezia ematea komeni da.

horretarako, ahotsaren doinua aldatzeaz gain, eskuen eta besoen

keinuen laguntza erabili daiteke irakurketan.

 

 

6  

ü Intonazioa: Pertsonaien sentimenduak adierazteko balio dute.

Haserrea, poza, urduritasuna…

ü Isilune eta geldialdiak: Haurren arreta erakarri eta interesa

sortzeko

ü Ahoskera: ipuina argi ulertu dadin

Guzti hau kontuan izanda, oso garrantzitsua da narratzaileak bere

ahotza ondo erabiltzen jakitea hau izango baita bere tresna nagusia.

PARALINGUSTIKOAK: kontakizuna laguntzen duten keinuak dira, entzulea

azaldu nahi denera gehiago hurbildu dadin egiten direnak.

Narratzailearen jarrerak ere garrantzi handia du. Adibidez, umiltasuna

erakutsi behar du, janzkera arrunta eraman beharko luke, memoria ona

izan behar du eta beharrezkoak ez diren keinuak egitea saihestu behar du.

4- Motak

Ipuin mota Ezaugarriak Adibideak

Maitagarrien ipuinak

Fantasiazko ipuinak

-Pertsonaia fantastikoak,

leku sorginduak, urruneko

lekuak.

-Fantasiazko munduan,

toki zehatz bat finkatu

gabe.

-Amaiera zoriontsua

-Egitura:

·Hasieran intriga sortzen

duen gertaera.

·Egoera konpontzen duen

heroia.

·Amaieran heroiak irabazi.

-Txanogorritxo

-Loti ederra

-Errauzkine

 

 

7  

Ipuin herrikoiak

-Unibertsalak dira.

-Anonimoak eta ahoz

transmititutakoak.

-Edurnezuri

-Hansel eta Gretel

Alegiak

-Protagonistak pertsona

gisa jokatzen duten

animaliak.

-Animalia bakoitzak bere

rola

-Amaieran ikasbide

morala dute beti.

-Otsoa eta txakurra

-Zazpi antxumeak

Kondairazko ipuinak

-Mito misteriotsuetan

oinarrituak.

-Sinbad marinela

-Sekula betiko lurraldea

Bat bateko ipuinak

-Inprobisazioak.

-Hurbiltasun

pertsonalizatua sortzen

da.

-Esana betetzen ez zuen

haurra.

-Festara!

Adinaren arabera sailkapena

§ 1-2 urte: Manipulatu daitezkeen liburuak. Haurrak ukimenaren bidez,

usaimenaren bidez, entzumenaren bidez sentitu ditzaketen liburuak.

Koloreak erakargarriak eta marrazki sinpleak.

§ 3 urte: Haurrak guztiaren zergatia jakin nahi izaten hasten dira,

beraz pertsonaiak zeregin konkretu bat izan behar du, gehienbat

 

 

8  

egunerokotasuneko zeregina (jantzi, hortzak garbitu, ile orraztu…).

Animalien ipuinak asko erakartzen dituzte, eta animali horiei bizia

ematen zaie. Gainera komeni da liburua orri gogorreko izatea,

haurren eskuetan utzi ahal izateko.

§ 5 urtetik aurrera: Izaki fantastikoak agertzen dira (basoetan edo

gazteluetan bizi diren izakiak, itsasoko piratak…) . Ipuinetan

kapituluak agertzen doaz, haurrak aria errazago eramateko eta

argumentua gogorarazteko. Pertsonaien ezaugarriek garrantzia dute,

eta istorioaren korapiloa azaltzen doa.

§ 6 urte: Heroiak garrantzia nahiz eta bigarren mailako pertsonaiak

agertu. Emozioak, balore ezberdinak, abenturak hartzen dute indarra.

Alegiak, kondairak eta maitagarrien ipuinak dituzte gustuko.

5- Ipuinen helburuak 1. Entretenimendua

2. Giza gatazken ezagutza: Bertan lantzen diren gaiak familia,

erlijioa, kultura, heriotza, zahartzaroa, maitatua izateko beharra…

dira.

3. Garapenaren prozesuan laguntza: garrantzi gehiago du

pertsonaiaren aldaketak zoriontasunak baino.

4. Ikaskuntza: Irakurtzeko gogoa pizten dute, eta formakuntza

kulturala aberasten du.

6- Balore sexisten igorpena ipuin tradizionalen

bitartez eta ipuin modernoak

Ipuin tradizionalen jatorria etxeetan aurkitzen da, non etxeko nagusienek

gazteei ipuinak kontatzen zizkieten, euren bitartez helduen jakinduria,

arauak eta ohiturak transmititzeko asmoz. Horrekin batera, ipuin

 

 

9  

tradizionalek rolak transmititu izan dituzte historian zehar (desberdinak

emakumezko eta gizonezkoentzat).

Beraz, gaur egun, estereotipo sexistak guztiz alboratuta dituen hezkuntza

bat lortzeko eta berdintasunean oinarritutako gizarte bidezkoagoa lortzeko,

beharrezkoa da gaur egun arte kontatu izan diren ipuinen analisia egitea,

transmititzen ari garen mezuak aztertu eta kritikatu ahal izateko (izan ere,

belaunaldiz belaunaldi transmititu diren ipuinetako pertsonaiek estereotipo

oso markatuak dituzte). Aipatutakoa lortzeko, ezinbestekoa da ipuinetan

agertu izan diren estereotipo sexistei arreta jartzea:

Argi ikus dezakegu, ipuin tradizionalen bidez transmititzen diren rolek

sexu bakoitzean modu desberdinean eragiten dute, eta eredu edo

estereotipo hauen bitartez, sexuen berdintasunean oinarritzen den heziketa

zaildu egiten da. Holan eta dana, ipuin tradizionalak gure kulturaren

aberastasunaren parte handia osatzen dute eta nahiz eta zenbait balore

sexista transmititu izana, konponbidea ez litzateke eurei uko egitea izango.

 

 

10  

Horren ordez, ipuin horien alternatiba desberdinak proposatzea izango

litzateke egokiena (gure berdintasunezko helburuak lortzeko).

Horren ondorioz, gaur egun ipuin “modernoak” edo ez sexistak

modan daude. Hau da, ipuin mota hauek ipuin tradizionalen kontakizunen

korapilo berdina izan ohi dute, baina zenbait aldaketa ematen dira balore

sexistarik ez transmititzeko nahian (baita beste helburu batzuekin be):

• Pertsonaien sexu aldaketa (adibidez, txanogorritxu neska izan

beharrean mutila izatea).

• Pertsonaia magikoen asmaketa (neska nahiz mutila izan

daitekeena, nahastutako ezaugarri desberdinak bereganatzen

dituena).

• Heroi emakumezkoen agerpena

• Pertsonaia antagonista protagonista bilakatzea, istorioa beste

ikuspuntu batetik be ulertzeko eta umeek pertsona

diferenteekin enpatizatzeko gaitasuna garatu dezaten

(adibidez, loti ederraren kontakizunean protagonista sorgina

bilakatzea).

• Orain arte erabilitako hizkuntza aztertzea eta aldatzea, sexista

ez dadin izan.

• Ipuin klasikoen planteaketa guztiz desberdina rol klasiko

horiekin bukatzeko, adibidez: zer gertatuko litzateke iratxoek

edurnezuriri etxea zaintzea eskaini beharrean, lan bat eta

etxeko zereginen banaketa berdintsua eskainiko baliote?

• Ipuin alternatiboak lantzea, zeinen pertsonaiek,

berdintasunezko, bidezko eta errespetuzko baloreak

defendatzen dituzten.

Ipuin mota honek beraz, generoen rola lantzeko erabiltzen dira, eta

batez be ume txikienekin lantzen dira (oraindik ez dutelako

finkatutako aurreiritzirik).

 

 

11  

7- IPUINAK ZIKLOKA

1. zikloa

- Txomin komunean ( 2 urtetik aurrera): " Txomin" bildumako liburua da.

Bertan, protagonista Txomin da eta bere irakurleak bezain txikia da. Eta

jakina, haur baten hitz eta begiekin kontatzen ditu Txominek berari

gertatzen zaizkionak. Txikientzat pentsatutako ipuina da, horrialde

garbigarriak eta ertz boronilak ditu.

Ibaizabal argitaletxean aurki dezakegu ipuin hau

(2005).

- Izei txikia ( 3 urte): Urtxintxa proiektuaren barruan aurki dezakegu ipuin

hau eta www.ikaselkar.com webgunean sartu behar gara

hau eskuratu ahal izateko. Bertan, katalogoaren barruan,

Haur Hezkuntzako atala aurkituko dugu eta honetan

Urtxintxaren proiektua. Proiektu honetan, ipuinak adinka

sailkatzen dira eta honez gain, hiruhilabeteka ere.

Kasu honetan, Izei txikia ipuina, 3 urteko bigarren

hiruhilabetean kokatuko genuke.

- Hiru txerrikumeak ( lehenengo zikloan zein bigarrenean): Bertsio ugari

daude ipuin honenak, denok ezagutzen dugun ipuin

klasiko bat baita; adibidez, Aizkorri argitaletxeak

badu ipuin hau, baita Susaeta argitaletxeak ere,

honako hau ipuin elebidunen kolekziokoa da "Hiru

txerrikumeak eta The three little pigs" du izena eta

beste adibide bat, "Hiru txerritxoak eta txirri mirri eta

txiribiton" bertsioa izan daiteke. Ipuin hau

Urtxintxa proiektuan ere aurki dezakegu:

 

 

12  

2.zikloa

- Lore horia ( 3-4-5 urte): Pinpilinopauxa bildumean aurki dezakegu, Izar

argitaletxea.

- Gulliver Liliputen ( 5 urte): Urtxintxa proiektuan aurki dezakegun beste

ipuinetako bat da.

 

 

13  

BIBLOGRAFIA:

• http://halabazan.blogspot.com.es/2010/05/ipuinak-hezkuntzan-

duen-garrantzia.html

• http://ikasdezagun.blogspot.com.es/2011/10/zer-dira-

ipuinak.html

• http://halabazan.blogspot.com.es/2010/03/ipuinak.html

• http://www.filos.unam.mx/LICENCIATURA/bibliotecologia/textos-

apoyo-docencia/flores-andrade-yolanda.pdf

• JIMENEZ HORNERO, M. P. (2011). “Educando en igualdad…a

traves del cuento”, revista digital: Innovacionn y experiencias

educativas, 45. 2014ko urriaren 14an berreskuratua,

http://www.csi-f.es/content/revista-digital-innovacion-y-

experiencias-educativas-n%C2%BA-51-febrero-2012 –tik.

• Eibarko unibertsitatea (20111). “Ipuinen funtzio pedagogikoa”

ikastaroa, 2014ko urriaren 14an berreskuratua,

http://www.unibertsitatea.net/otarrea/gizarte-

zientziak/pedagogia/ipuinen-funtzio-

pedagogikoa/at_download/file-tik.