Invloed van de Resource Dependence Theory op de...

UNIVERSITEIT GENT

FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE

ACADEMIEJAAR 2008-2009

Invloed van de Resource Dependence Theory op de subsidieverstrekkers in de non-profit sector

Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van

Master in de Bedrijfseconomie

Iris Naert en Sofie Tack

Onder leiding van

Prof. dr. J. Christiaens

PERMISSION

Ondergetekende verklaart dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/of

gereproduceerd worden, mits bronvermelding.

Iris Naert en Sofie Tack

Woord vooraf

In de eerste plaats willen wij Prof. Dr. Christiaens bedanken voor de hulp tijdens onze

zoektocht naar een concreet thema voor deze masterproef en het aanstekelijke enthousiasme

waarmee hij ons steeds een duwtje in de rug gaf. Elke Demeulenaere danken we voor haar

suggesties de afgelopen maanden.

Wij wensen de agentschappen van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin te

bedanken voor hun medewerking aan het empirisch onderzoek. Volgende personen willen wij

in het bijzonder bedanken: Patrick Barbé, Willy Beyens, Ingrid Bombay, David Debrouwere,

Evelyne De Clercq, Geert De Sloovere, Marcel Lauwers, Bruno Naessens, Erna Scheers,

Pascale Verhaeghe en Alexander Witpas. Zonder hun hulp zou dit werk nooit geworden zijn

tot wat het nu is.

i

Inhoudsopgave

GEBRUIKTE AFKORTINGEN ................................................................................................... III

LIJST VAN DE TABELLEN ........................................................................................................ IV

LIJST VAN DE FIGUREN ............................................................................................................. V

INLEIDING ......................................................................................................................................1

1 RESOURCE DEPENDENCE THEORY ......................................................................................4

1.1 INVLOED VAN RESOURCE DEPENDENCE THEORY OP NON-PROFIT SECTOR .................................4 1.2 RESOURCE INTERDEPENDENCE ..................................................................................................5 1.3 RESOURCE DEPENDENCE THEORY EN INSTITUTIONELE THEORIE: ‘COERCIVE’ ISOMORFISME .....7

2 SOORTEN SUBSIDIES EN SUBSIDIËRINGPROCES IN BELEIDSDOMEIN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN ................................................................................................9

2.1 SUBSIDIËRING ALS BELEIDSINSTRUMENT ...................................................................................9 2.2 SOORTEN SUBSIDIES ................................................................................................................ 10

2.2.1 Indeling op basis van de mate van reglementering............................................................ 10 2.2.2 Functionele indeling ........................................................................................................ 11

2.3 SUBSIDIËRINGPROCEDURE....................................................................................................... 11 2.3.1 Erkennings- en subsidievoorwaarden ............................................................................... 12 2.3.2 Bepaling van het subsidiebedrag ...................................................................................... 16 2.3.3 Vereffening van de subsidie .............................................................................................. 17 2.3.4 Toezicht ........................................................................................................................... 17

2.4 DE TOETSING VAN FINANCIËLE CRITERIA DOOR DE SUBSIDIEVERSTREKKER ............................. 19

3 ONDERZOEKSMETHODOLOGIE .......................................................................................... 22

3.1 ONDERZOEKSOPZET ................................................................................................................ 22 3.2 STEEKPROEF ........................................................................................................................... 22 3.3 GEGEVENSVERZAMELING ........................................................................................................ 23 3.4 GEGEVENSANALYSE ................................................................................................................ 24

4 CASES .......................................................................................................................................... 26

4.1 DEPARTEMENT WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN ......................................................... 28 4.1.1. Subsidiëring .................................................................................................................... 28 4.1.2. Financiële rapportering .................................................................................................. 30 4.1.3. Toezicht en administratie ................................................................................................ 32 4.1.4. Sanctionering .................................................................................................................. 32 4.1.5. Relatie overheid en non-profit sector ............................................................................... 33 4.1.6. Sectoranalyse .................................................................................................................. 33

4.2 IVA VLAAMS AGENTSCHAP ZORG EN GEZONDHEID ................................................................ 38 4.2.1 Subsidiëring ..................................................................................................................... 39 4.2.2 Financiële rapportering ................................................................................................... 40 4.2.3 Toezicht en administratie ................................................................................................. 41 4.2.4 Sanctionering ................................................................................................................... 42 4.2.5 Relatie overheid en non-profit sector ................................................................................ 43 4.2.6 Sectoranalyse ................................................................................................................... 44

4.3 IVA AGENTSCHAP JONGERENWELZIJN .................................................................................... 46 4.3.1 Subsidiëring ..................................................................................................................... 47 4.3.2 Financiële rapportering ................................................................................................... 48 4.3.3 Toezicht en administratie ................................................................................................. 48 4.3.4 Sanctionering ................................................................................................................... 49 4.3.5 Relatie overheid en non-profit sector ................................................................................ 50

ii

4.3.6 Sectoranalyse ................................................................................................................... 50 4.4 IVA KIND EN GEZIN ................................................................................................................ 52

4.4.1 Subsidiëring ..................................................................................................................... 52 4.4.2 Financiële rapportering ................................................................................................... 54 4.4.3 Toezicht en administratie ................................................................................................. 56 4.4.4 Sanctionering ................................................................................................................... 56 4.4.5 Relatie overheid en non-profit sector ................................................................................ 58 4.4.6 Sectoranalyse ................................................................................................................... 58

4.5 IVA VLAAMS AGENTSCHAP VOOR PERSONEN MET EEN HANDICAP (VAPH) ............................ 60 4.5.1 Subsidiëring ..................................................................................................................... 61 4.5.2 Financiële rapportering ................................................................................................... 62 4.5.3 Toezicht en administratie ................................................................................................. 62 4.5.4 Sanctionering ................................................................................................................... 62 4.5.5 Relatie overheid en non-profit sector ................................................................................ 63 4.5.6 Sectoranalyse ................................................................................................................... 63

4.6 VLAAMS INFRASTRUCTUURFONDS VOOR PERSOONSGEBONDEN AANGELEGENHEDEN (VIPA) . 64 4.6.1. Subsidiëring .................................................................................................................... 65 4.6.2 Financiële rapportering ................................................................................................... 67 4.6.3 Toezicht en administratie ................................................................................................. 69 4.6.4 Sanctionering ................................................................................................................... 69 4.6.5 Relatie overheid en non-profit sector ................................................................................ 70 4.6.6 Sectoranalyse ................................................................................................................... 70

4.7 IVA INSPECTIE WVG .............................................................................................................. 75 4.7.1 Structuur IVA Inspectie WVG ........................................................................................... 75 4.7.2 Opdracht IVA Inspectie WVG........................................................................................... 76 4.7.3 Selectie van de te inspecteren voorzieningen .................................................................... 76 4.7.4 Het inspectiebezoek .......................................................................................................... 77 4.7.5 Financiële inspectie ......................................................................................................... 79 4.7.6 Sectoranalyse ................................................................................................................... 79

5 DISCUSSIE .................................................................................................................................. 81

5.1 TOENEMENDE AANDACHT VOOR FINANCIËLE CRITERIA ........................................................... 81 5.2 GEVOLGEN VAN DE FINANCIËLE CRITERIA ............................................................................... 82

5.2.1 Positieve incentive ........................................................................................................... 83 5.2.2 Negatieve incentives......................................................................................................... 83 5.2.3 Gevolgen gekoppeld aan financiële ratio’s? ..................................................................... 85

5.3 BEPERKINGEN ......................................................................................................................... 85 5.4 HYPOTHESEN EN AANBEVELINGEN .......................................................................................... 86 5.5 BESLUIT .................................................................................................................................. 88

ALGEMEEN BESLUIT ................................................................................................................. 89

BIBLIOGRAFIE............................................................................................................................... I

BIJLAGEN ................................................................................................................................. XVI

iii

Gebruikte Afkortingen

AOGGI Administratie Overheidsopdrachten, Gebouwen en Gesubsidieerde

Infrastructuur

B.Vl.Reg. Besluit van de Vlaamse Regering

BBB Beter Bestuurlijk Beleid

CAW Centrum voor Algemeen Welzijnswerk

CIG Centrum voor Integrale Gezinszorg

CKG Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning

Consultatiebureau Consultatiebureau voor het jonge kind

EV Eigen vermogen

EVA Extern Verzelfstandigd Agentschap

IVA Intern Verzelfstandigd Agentschap

LT Lange termijn

RD Resource dependence

RDT Resource Dependence Theory

SAW Steunpunt Algemeen Welzijnswerk vzw

SLO Samenlevingsopbouw

Suggnomè Suggnomè vzw

VAPH Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap

Vlaams Netwerk Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen

Vertrouwenscentra Vertrouwenscentra Kindermishandeling

VIPA Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden

VOI Vlaamse Openbare Instelling

VTE Voltijdse Equivalent

VWI Vlaamse Wetenschappelijke Instelling

WVG Welzijn, Volksgezondheid en Gezin

iv

Lijst van de tabellen

Tabel 1 Overzicht van de in te dienen financiële documenten door non-profit organisaties aan

de subsidieverstrekker ten einde de subsidie te verkrijgen ....................................... 15

Tabel 2 Overzicht van onderzoeken door het Rekenhof binnen het beleidsdomein WVG ...... 21

Tabel 3 Bijkomende eisen in verband met financiële verslagen Departement WVG .............. 30

Tabel 4 Overzicht Departement WVG .................................................................................. 38

Tabel 5 Overzicht Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid ................................................. 46

Tabel 6 Overzicht Jongerenwelzijn ....................................................................................... 51

Tabel 7 Richtlijnen financiële verslagen overige voorzieningen Kind en Gezin..................... 55

Tabel 8 Overzicht Kind en Gezin .......................................................................................... 60

Tabel 9 Overzicht VAPH ...................................................................................................... 64

Tabel 10 Overzicht VIPA ..................................................................................................... 72

Tabel 11 Overzicht Inspectie WVG ...................................................................................... 80

Tabel 12 Overzicht belangrijkste bevindingen ...................................................................... 93

v

Lijst van de figuren

Figuur 1 Resource interdependence tussen overheid en non-profit organisatie ........................6

Figuur 2 Verhouding begrotingsbedragen binnen het beleidsdomein Welzijn,

Volksgezondheid en Gezin .....................................................................................................9

Figuur 3 Structuur van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin .................... 27

Figuur 4 Detail sectoranalyse voor Samenlevingsopbouw ..................................................... 36

Figuur 5 Klassieke subsidiëringprocedure ............................................................................. 73

Figuur 6 Alternatieve subsidiëringprocedure ......................................................................... 74

1

Inleiding

In de West-Europese welvaartstaten bestaat een uitgebreide samenwerking tussen de overheid

en de non-profit sector, waarbij de overheid als subsidieverstrekker optreedt en de non-profit

sector als dienstverlener (Salamon, 1999:340). Subsidiëring is een belangrijk onderwerp niet

alleen voor de non-profit sector, maar ook voor de overheid (James, 1990:21). In deze

masterproef wordt daarom de relatie tussen de overheid en de non-profit organisatie bestudeerd

vanuit het perspectief van de subsidieverstrekker.

De probleemstelling in deze masterproef heeft als uitgangspunt de Resource Dependence Theory

(RDT). Deze stelt dat organisaties afhankelijk zijn van hun omgeving, omdat zij nood hebben

aan middelen die de externe omgeving bezit. Deze organisaties zijn genoodzaakt te interageren

met hun omgeving om deze middelen te verkrijgen. Uit de literatuur blijkt dat non-profit

organisaties afhankelijk zijn van subsidieverstrekkers want subsidiëring wordt door deze

organisaties vaak beschouwd als een cruciale inkomstenbron. Non-profit organisaties zullen zich

daarom aanpassen aan de standaardcriteria van de overheid (Froelich, 1999:247-248, 256). Dit is

dus een effect van de resource dependence (RD) op de organisaties.

Wij willen echter de invloed van resource dependence op de subsidieverstrekker bestuderen. De

overheid zal subsidies gebruiken om bepaalde doelstellingen te behalen1 en zo moet de

subsidievragende organisatie bijvoorbeeld voldoen aan bepaalde erkennings- en

subsidievoorwaarden.2 In deze masterproef ligt de focus op de financiële criteria die de overheid

oplegt. Onze centrale onderzoeksvraag is concreet ‘Is het voldoen aan bepaalde financiële

criteria al dan niet van invloed op de subsidieverstrekkende overheid en wat zijn de gevolgen

hiervan?’. De centrale onderzoeksvraag omvat enkele deelvragen zoals: ‘In welke mate besteedt

de subsidieverstrekker aandacht aan de financiële criteria en koppelt deze hieraan een positieve

of negatieve incentive? Dienen non-profit organisaties aan bepaalde financiële ratio’s te voldoen

om subsidies te kunnen ontvangen? Speelt de wederzijdse afhankelijkheid een rol en welke

gevolgen kan ze hebben?’.

1 Verslag van het Rekenhof over het onderzoek naar subsidies in de Vlaamse Gemeenschap, Parl. St. Vlaams Parlement, Stuk 28-B (1998-1999) nr. 1, 13. 2 Art. 3, 6-7 B.Vl.Reg. van 18 december 1998 houdende de erkenning en de subsidiëring van verenigingen en welzijnsvoorzieningen in de thuiszorg, B.S. 30 maart 1999 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 18 december 1998, B.S. 30 maart 1999.

2

De subsidieverstrekkende overheid kan verschillende financiële criteria opleggen zoals

boekhoudkundige verplichtingen. De overheid kan zo achterhalen of de door haar verleende

middelen correct werden aangewend (Tuytten, 2008:1-2). Uit empirisch onderzoek in België

blijkt dat maar liefst 64% van de verenigingen die niet verplicht zijn een volledig schema neer te

leggen, dit toch doen en ook een commissaris aanstellen voor de jaarrekeningcontrole

(Christiaens e.a., 2008:48). De vraag is of dit wel enig effect heeft op de subsidieverstrekker.

Tevens legt de vzw-wet externe auditverplichtingen op voor zeer grote verenigingen en

stichtingen. Daarnaast zijn nog vele sectoren op basis van sectorale regelgeving onderworpen

aan bepaalde vormen van externe controle, audit of toezicht (Christiaens e.a., 2008:36).

Om onze probleemstelling te onderzoeken, spitst het empirisch onderzoek zich toe op het

beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG) als subsidieverstrekker binnen de

Vlaamse overheid.

Tot slot volgt een kort overzicht van de structuur van deze masterproef. Eerst wordt stil gestaan

bij het theoretische gedeelte. Deze omvat de Resource Dependence Theory en de specifieke

subsidiecontext van het beleidsdomein WVG. In het luik van het beleidsdomein WVG ligt de

focus op de aard van de subsidies, het subsidiëringproces, de opgelegde financiële criteria en de

toetsing hiervan door de subsidieverstrekker.

Vervolgens komt de onderzoeksmethodologie aan bod. De keuze gaat uit naar een explorerende

onderzoeksopzet met de gevalstudie als onderzoeksstrategie. In dit onderdeel gaat de aandacht

naar de gegevensverzameling (het documentaire onderzoek en kwalitatieve interview), de

gegevensanalyse (de kwalitatieve inhoudsanalyse) en naar de zwakten, sterkten en hindernissen

van het onderzoeksopzet.

Na de onderzoeksmethodologie komt het empirische gedeelte aan bod waar de verschillende

cases worden onderzocht. De cases omvatten de subsidieverstrekkende agentschappen in het

beleidsdomein WVG, namelijk de agentschappen Zorg en Gezondheid, Jongerenwelzijn, Kind

en Gezin, het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH), het Departement

WVG en het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA)

(Contactpunt Vlaamse Infolijn, 2008). Daarnaast wordt ook het agentschap Inspectie WVG

opgenomen. Het agentschap is dan wel geen subsidieverstrekker maar desalniettemin een

3

belangrijke partner van de subsidieverstrekkende agentschappen bij de controle van financiële

criteria (Vanackere, s.d.:174). Na de bevindingen uit de gevalstudies volgen de discussie en het

algemeen besluit.

4

1 Resource Dependence Theory

De Resource Dependence Theory (RDT) werd in 1978 beschreven door Jeffrey Pfeffer en

Gerald R. Salancik in ‘The External Control of Organisations. A Resource Dependence

Perspective’. Er was reeds veel geschreven over hoe organisaties opereren, maar het bestaan van

deze organisaties werd als vanzelfsprekend beschouwd. De meeste auteurs hadden bovendien

enkel aandacht voor de aanwending van middelen en negeerden het probleem van het verwerven

ervan. In hun boek staat daarentegen zowel het gedrag van de organisatie om te overleven als de

invloed van en interactie met de omgeving om middelen te verwerven centraal (Pfeffer &

Salancik, 2003:2-3). RDT stelt dat de mogelijkheid om middelen te krijgen en te behouden de

sleutel is tot de overleving van een organisatie. Dit wordt echter bemoeilijkt door

omgevingsvoorwaarden zoals schaarste en onzekerheid. De graad van afhankelijkheid van een

organisatie wordt ook bepaald door het belang en de concentratie van deze middelen. Als een

organisatie beschikt over weinig bronnen voor inkomsten die noodzakelijk zijn voor haar

werking dan zal zij sterk afhankelijk zijn van externe inkomstenbronnen (Froelich, 1999:247-

248). De organisaties die deze middelen of inkomstenbronnen verstrekken, kunnen dus macht

verwerven over andere organisatie en eisen stellen. Een organisatie kan op verschillende

manieren reageren op de eisen van de omgeving. Zij kan zichzelf in overeenstemming brengen

met of aanpassen aan deze eisen, maar ze kan ook beïnvloeding vermijden door het managen

van afhankelijkheid en het vermijden ervan (Pfeffer & Salancik, 2003:92, 258).

Ondanks de grote aantrekking van de RDT in de literatuur, werd deze theorie slechts beperkt

getest en uitgebreid door empirisch onderzoek (Casciaro & Piskorski, 2005:167).

1.1 Invloed van Resource Dependence Theory op non-profit sector

Uit de literatuur blijkt dat de RDT vaak gebruikt wordt als basis om te onderzoeken hoe non-

profit organisaties overleven en presteren. In het bijzonder is er onderzoek verricht naar de

relatie tussen overheidsfinanciering en (organisationele) karakteristieken van de non-profit

organisaties zoals omvang, beleid, managementsystemen, commercieel inkomen en in mindere

mate ook raciale diversiteit. Veel onderzoek over non-profit organisaties beperkt zich tot

organisaties die overheidsfinanciering krijgen (Stone, Hager & Griffin, 2001:276, 279, 286). De

afhankelijkheid van overheidsfinanciering wordt ook geassocieerd met doelverplaatsing,

procesveranderingen, structuurveranderingen, beïnvloeding van de keuze van het cliënteel, met

missieverandering, overheidsgedreven professionalisering, bureaucratisering en verlies van

5

administratieve autonomie (Froelich, 1999:255-257). Sommige studies wijzen erop dat

overheidsfinanciering leidt tot minder vrijwilligerswerk, minder private donaties, minder

publieke steun en een non-profit organisatie die minder de belangen van de gemeenschap

verdedigt (Guo, 2007:25-26).

Wegens hun sterke afhankelijkheid van overheidsfinanciering worden non-profit organisaties

ook vaak verplicht om accounting- en rapporteringprocedures van de overheid over te nemen

(Anheier, Toepler & Sokolowski, 1997:190). De rapporteringsystemen die overheden vereisen,

kunnen evenwel vaak niet gebruikt worden voor managementdoeleinden zodat non-profit

organisaties genoodzaakt zijn om schaduwsystemen op te zetten om interne management- en

accountinginformatie te verkrijgen (Milward, 1994:73). Ook in België legt de subsidieregulering

vaak een begrotingsmodel aan verenigingen op. Het model vertrekt echter vanuit de behoefte

van de subsidiërende overheid en niet vanuit de behoefte van de vereniging. Dit document is

bijgevolg niet bruikbaar voor de interne werking (Tuytten, 2004:19-20).

Niet alle literatuur beschouwt overheidsfinanciering als een obstakel. Salamon (1987, 1995),

Kramer (1980, 1987) en anderen zien ook voordelen. Overheidsfinanciering kan ook een

opportuniteit vormen voor non-profit organisaties om hun activiteiten aanzienlijk uit te breiden

en om hogere niveaus van operationele efficiëntie en effectiviteit te bereiken. Toegang tot

overheidsfinanciering kan de non-profit organisaties ook helpen om legitimiteit op te bouwen en

om middelen, managementcapaciteiten en politieke macht aan te trekken. Er zijn dus

tegengestelde visies over de relatie tussen overheidsfinanciering en non-profit organisaties

(Frumkin & Kim, 2002:8-11).

Uit het literatuuronderzoek moeten wij toch vaststellen dat er vooral aandacht besteed is aan de

invloed van de RD op de non-profit organisaties. Ondanks deze vaststelling is er wel onderzoek

gevoerd naar de effecten van de groter wordende onderlinge afhankelijkheid tussen de overheid

en non-profit organisaties (Stone, Hager & Griffin, 2001:277).

1.2 Resource interdependence

De non-profit organisatie is niet alleen afhankelijk van de overheid maar ook de overheid is

afhankelijk van de non-profit organisatie. Men spreekt in dat geval van wederzijdse

afhankelijkheid of resource interdependence. Middelen die van overheid naar non-profit

6

organisaties stromen, zijn: inkomsten, informatie, politieke steun en legitimiteit en toegang tot

het niet-wetgevende beleidproces. Non-profit organisaties voorzien op hun beurt de overheid

van dienstverleningscapaciteit, informatie, politieke steun en legitimiteit. In dit proces wordt de

graad van afhankelijkheid bepaald door het belang van de middelen, de mogelijkheid van

alternatieven en het vermogen om het verstrekken van middelen af te dwingen. Toch zijn

overheden minder afhankelijk van non-profit organisaties dan vice versa, omdat ze deze onder

druk kunnen zetten door het al dan niet verschaffen van inkomsten (Saidel, 1991:543-547). Ook

de managers van non-profit organisaties voelen zich bij het sluiten van een contract met de

overheid de zwakkere partij (Froelich, 1999:257).

Figuur 1 Resource interdependence tussen overheid en non-profit organisatie

Bron: Aangepast naar Cho & Gillespie (2006) en Saidel (1991)

Bovendien bevinden non-profit organisaties, die voor een groot deel van hun inkomsten

afhankelijk zijn van de overheid, zich vaak in een ‘subsidievalstrik’. Dit is het geval wanneer de

organisatie haar structuur aanpast om aan de eisen van de overheid te voldoen, waardoor ze

moeilijkheden kan ondervinden om nog private bijdragen te verkrijgen (Hodge & Picollo,

2005:174-175). Beiden vertonen afhankelijkheid van elkaar, maar in het managen van deze

relatie is de overheid dus wel in het voordeel ten opzichte van de non-profit organisaties. Dit

creëert een groot verschil in macht: de overheid heeft de mogelijkheid om toezicht te houden en

controle-eisen op te leggen zoals boekhoudkundige vereisten, rapporteringprocedures en audits

(Frumkin & Kim, 2002:7).

Middelen: Inkomsten, informatie, politieke steun/legitimiteit, toegang

Overheid Non-profit organisatie

Middelen: dienstverleningscapaciteit, informatie, politieke steun/legitimiteit

7

1.3 Resource Dependence Theory en Institutionele theorie: ‘coercive’

isomorfisme

De RDT wordt in verband gebracht met verschillende theorieën, waaronder de institutionele

theorie. De institutionele theorie legt net zoals de RDT de nadruk op de effecten van de sociale

omgeving op de organisaties. De institutionele theorie benadrukt vooral de sociale regels,

verwachtingen, normen en waarden als de druk op de organisaties om zich te conformeren. De

RDT legt eerder de focus op de patronen van transacties en uitwisseling (Pfeffer & Salancik,

2003:XV).

Binnen het algemene raamwerk van de institutionele theorie bespreken DiMaggio en Powell

(1983) het concept “institutioneel isomorfisme”. Isomorfisme is een proces waardoor een

organisatie begint te lijken op andere organisaties die met dezelfde omgevingsvoorwaarden

geconfronteerd worden. Organisaties zullen door omgevingsdruk homogener worden in

bepaalde domeinen, omdat ze zich aanpassen aan de verwachtingen van de bredere institutionele

omgeving (Carpenter & Feroz, 2001:560, 570). DiMaggio en Powell onderscheiden in het

institutioneel isomorfisme drie mechanismen, namelijk ‘normative’, ‘mimetic’ en ‘coercive’

isomorfisme. ‘Normative’ isomorfisme impliceert werkprocessen die meer voorspelbaar en

minder organisatiespecifiek worden, wat te wijten is aan een toegenomen professionalisering.

Het ‘mimetic’ isomorfisme omvat de pogingen om organisaties te imiteren die het meest

succesvol lijken. Tenslotte omvat het ‘coercive’ isomorfisme de publieke wetten en reguleringen

waar elke organisatie binnen zijn werkveld moet aan voldoen (Johansson, 2003:214). ‘Coercive’

isomorfisme is het resultaat van zowel formele als informele druk op organisaties die

afhankelijk zijn van andere organisaties (DiMaggio & Powell, 1983:150). De organisaties

worden met andere woorden in een keurslijf gedwongen die bijvoorbeeld door de

subsidieverstrekker zijn opgelegd.

Het werk van Mizuchi en Fein (1999) suggereert dat druk van externe middelenverstrekkers

resulteert in ‘coercive’ isomorfisme. Het ‘coercive’ isomorfisme stipuleert volgens hen dat

organisaties, analoog met de RDT, beperkt worden door diegene waarvan ze afhankelijk zijn op

het vlak van middelen (Carpenter & Feroz, 2001:572). Een positie van afhankelijkheid leidt tot

isomorfe verandering en coërcerende druk. Dit is volgens DiMaggio en Powell ingebouwd in

uitwisselingsrelaties. De sterkere partij in de transactie kan de zwakkere partij immers dwingen

8

om gedeeltelijk praktijken aan te nemen die voldoen aan de noden van de sterkere partij. In

bepaalde omstandigheden kan organisationele verandering een direct antwoord zijn op een

mandaat van de overheid. DiMaggio en Powell illustreren ook ‘coercive’ isomorfisme bij non-

profit organisaties die het gevolg zijn van door de overheid opgelegde financiële criteria. Deze

organisaties zullen een boekhouding bijhouden en boekhouders huren om te kunnen voldoen aan

de wettelijke eisen van de overheid. Daarnaast zullen zij zich ook aanpassen aan andere legale

en technische eisen van de overheid, bijvoorbeeld door het opstellen van jaarrapporten,

financiële rapportering, … om in aanmerking te komen voor financiering door de overheid.

Hierdoor zullen non-profit organisaties homogener worden (DiMaggio & Powell, 1983:150,

154).

Zowel de RDT als ‘coercive’ isomorfisme stellen dat er een druk bestaat op non-profit

organisaties om zich in overeenstemming te brengen met de eisen van de overheid om subsidies

te verkrijgen. De vraag of dit een invloed heeft op de subsidieverstrekker, blijft voorlopig

onbeantwoord.

9

2 Soorten subsidies en subsidiëringproces in Beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin

2.1 Subsidiëring als beleidsinstrument

Het belang van subsidies binnen het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG)

blijkt uit het feit dat een aanzienlijk deel van het budget van de subsidieverstrekker aan subsidies

wordt besteed. Het agentschap Kind en Gezin besteedt 82,5% van hun totale uitgaven aan

subsidies (Verhegge, 2008:80). De geraamde uitgaven van het Fonds Jongerenwelzijn bedragen

bijna 92% van het totale budget (Van Mulders, 2008:39). Bij het Vlaams Agentschap voor

Personen met een Handicap loopt dit zelfs op tot 93,5% voor het jaar 2007 (Morris,

2008b:60).De overige budgetten besteedt men hoofdzakelijk aan werkings- en personeelkosten

van het agentschap zelf. Dit gegeven komt eveneens tot uiting in de verdeling van de

begrotingsbudgetten van de verschillende agentschappen binnen het beleidsdomein WVG.

Figuur 2 Verhouding begrotingsbedragen binnen het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en

Gezin (Morris, 2008a:20)

10

De subsidieverstrekkende entiteiten besteden vrijwel het volledige begrotingsbudget (€ 2,7

miljard voor 2007) van het beleidsdomein. De niet-subsidiërende agentschappen (IVA Inspectie

en de EVA’s Openbare Geestelijke Zorgcentra) besteden samen minder dan één percent van dat

bedrag, omdat zij enkel middelen nodig hebben om hun eigen werking te financieren (Morris,

2008a:20).

In de welzijns- en zorgsector worden nagenoeg alle voorzieningen voor een aanzienlijk deel

gefinancierd door subsidiëring. Uitzondering hierop zijn de rusthuizen die naast subsidies

ondersteund worden door bijdragen van het Rijksinstituut voor Ziekte- en

Invaliditeitsverzekering (RIZIV) (Lauwers, 2008:152).

2.2 Soorten subsidies

2.2.1 Indeling op basis van de mate van reglementering

In deze studie onderscheiden zich verschillende soorten subsidies. Een eerste indeling kan

gebeuren op basis van de mate van de reglementering van de subsidie. Er wordt een onderscheid

gemaakt tussen gereglementeerde, semi-gereglementeerde en niet-gereglementeerde subsidies.

Gereglementeerde subsidies worden volledig bepaald in een decreet én in een besluit van de

Vlaamse Regering.3 Als de aanvrager voldoet aan de vooropgestelde voorwaarden heeft deze

recht op de subsidie en moet de subsidieverstrekker de subsidie toekennen.

Semi-gereglementeerde subsidies zijn financiële bijdragen die aan de aanvrager kunnen worden

toegekend als deze aan de voorwaarden voldoet. Hierbij heeft de overheid echter niet de

verplichting de subsidie ook feitelijk uit te betalen (Departement Bestuurszaken, s.d.:36-37).

Deze subsidiesoort wordt enkel bepaald via een besluit van de Vlaamse Regering.4

Bij niet-gereglementeerde subsidies moet eveneens aan bepaalde voorwaarden worden voldaan

vooraleer de subsidie definitief wordt toegekend. Opnieuw heeft de overheid geen enkele

verplichting de subsidie toe te kennen, ook al is aan alle voorwaarden voldaan. Deze soort

subsidie wordt ook wel eens facultatieve subsidie genoemd (Departement Bestuurszaken,

3Parl. St. Vlaams Parlement, Stuk 28-B (1998-1999) nr. 1, 51. 4 Ibid.

11

s.d.:36). Zoals de naam al doet vermoeden zijn deze noch gereglementeerd bij decreet noch bij

besluit.5

2.2.2 Functionele indeling

Een andere classificatie die gemaakt kan worden, is een opdeling naar functie. Deze opdeling

onderscheidt werkings- en personeelssubsidies, projectsubsidies en investeringssubsidies.

Werkings- en personeelssubsidies zijn gelden die organisaties ontvangen waarmee ze

respectievelijk de werkings- en personeelskosten dienen te financieren. De subsidies worden

toegestaan om de structurele werking van de non-profit organisaties te ondersteunen. Deze

subsidiesoorten worden vaak voor lange termijn gegeven.

Projectsubsidies daarentegen hebben een beperkte tijdsduur omdat ze dienen om een specifiek

project, passend binnen het beleid van de Vlaamse overheid, te financieren. Enkel de kosten die

gemaakt werden voor het project, kunnen met deze subsidie gedekt worden. Na afloop van het

project wordt de subsidiëring ervan uiteraard stopgezet.6

Investeringssubsidies zijn van een andere aard en worden binnen het beleidsdomein Welzijn,

Volksgezondheid en Gezin verstrekt door een apart agentschap, nl. het Vlaams

Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA). Dit agentschap is

opgericht met het specifieke doel gezondheids- en welzijnsvoorzieningen financieel bij te staan

als zij infrastructuurwerken wensen te ondernemen (Morris, 2008b:6).

2.3 Subsidiëringprocedure

De procedure tot het verkrijgen van een subsidie afkomstig van de Vlaamse Gemeenschap

verloopt telkens volgens een gelijkaardig stramien. De aanvraag tot subsidiëring wordt bij

voorkeur ingediend voor de start van het project of voordat de activiteiten, waarvoor de subsidie

zal aangewend worden, van start gaan.7 De overheid kan met het beschikbare budget niet aan

elke organisatie financiële bijdrages toekennen. Om een zekere mate van redelijkheid en

rechtvaardigheid in te voeren, worden voorwaarden opgesteld waaraan de aanvrager moet

5 Ibid. 6 Art. 51 §1 & art. 55 §2-3 Decreet van 7 mei 2004 houdende regeling van de begroting, de boekhouding, de controle inzake subsidies, en de controle door het Rekenhof, B.S. 30 juni 2004 in het vervolg art. X Decreet van 7 mei 2004, B.S. 30 juni 2004 7 Art. 53 Decreet van 7 mei 2004, B.S. 30 juni 2004.

12

voldoen om in aanmerking te komen voor subsidies (Lipsky & Smith, 1990:631). In de meeste

gevallen dient de non-profit organisatie eerst erkend te worden door het agentschap waar zij een

subsidie aanvraagt. Deze erkenning kan men enkel verkrijgen als aan bepaalde voorwaarden is

voldaan. Om de subsidie te kunnen ontvangen, moet men in vele gevallen eveneens voldoen aan

bijkomende subsidievoorwaarden.8

2.3.1 Erkennings- en subsidievoorwaarden

2.3.1.1 Algemene voorwaarden

Een algemeen geldende voorwaarde voor subsidiëring is de erkenning van de non-profit

organisatie door het bevoegde agentschap. De erkenningsvoorwaarden hebben betrekking op de

infrastructuur van de voorziening, medewerkers, de hulp- en dienstverlening die ze aanbieden,

het voldoen aan bepaalde elementen van kwaliteitszorg en eventueel extra condities die

specifiek voor bepaalde voorzieningen gewenst zijn. Dit alles dient steeds afgestemd te zijn op

de capaciteit van de organisatie.9 De aanvraag tot erkenning omvat een schriftelijke

bewijsvoering dat de organisatie voldoet aan de voorwaarden, een behoeftenstudie en

verantwoordingsnota waarin de aangevraagde capaciteit verdedigd wordt.10 Sinds enkele jaren

moet ook een kwaliteitshandboek ingediend worden bij de aanvraag.11

Een erkenning is in principe van onbepaalde duur, maar er kan gevraagd worden om op

regelmatige tijdstippen bepaalde documenten voor te leggen om de erkenning gerechtvaardigd te

houden. Zo zijn de Centra voor Algemeen Welzijnswerk (CAW’s) verplicht om om de vijf jaar

een beleidsplan in te dienen opdat de erkenning zou kunnen blijven duren. Een erkenning houdt

voor dit type voorziening een automatische subsidiëring in (Interview M. Lauwers, Brussel, 18

februari 2009). De basiserkenning geeft recht op een jaarlijkse forfaitaire subsidie. Deze

subsidies worden toegekend per schijf, bv. per aantal voltijdse equivalenten. Bijkomende

subsidies zijn mogelijk.12 Soms moeten voorzieningen eveneens voldoen aan bijkomende

8 Art. 13 B.Vl.Reg. van 18 december 1998, B.S. 30 maart 1999. 9 Art. 2-33 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002 betreffende de erkenning en de subsidiëring van de centra voor kinderzorg en gezinsondersteuning, B.S. 11 mei 2002 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002. 10 Art. 6 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997 tot regeling van de erkenning en subsidiëring van de centra voor integrale gezinszorg, B.S. 27 november 1997 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997. 11 Art. 3 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002 & art. 21, B.Vl.Reg. van 17 mei 2002 betreffende erkenning en subsidiëring van de vertrouwenscentra voor kindermishandeling, B.S. 19 juni 2002 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 17 mei 2002, B.S. 19 juni 2002. 12 Art. 48-51 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002.

13

subsidievoorwaarden om de subsidie te kunnen ontvangen. Deze voorwaarden kunnen

betrekking hebben tot het personeel, werking en hulp- en dienstverlening.13

2.3.1.2 Boekhoudkundige vereisten

Een erkennings- en subsidievoorwaarde, die in dit onderzoek van het grootste belang zal zijn, is

de manier waarop non-profit organisaties hun boekhouding voeren. Het besluit van de Vlaamse

Regering van 13 januari 2006 stelt dat de organisaties een boekhouding dienen te voeren

volgens hun eigen statuut. Concreet betekent dit dat OCMW’s en gemeenten de OCMW- en

gemeenteboekhouding moeten aanhouden of als ze door een andere overheid zijn opgericht,

moeten ze die specifieke boekhouding voeren. Voorzieningen die beheerd worden als een

onderneming voeren een ondernemingsboekhouding. Voor ziekenhuizen en rust- en

verzorgingstehuizen die van hen afhankelijk zijn, blijft de federale regulering bestaan. Sinds

2002 is voor vzw’s een nieuwe regulering van kracht.14 In het besluit van 13 januari 2006 werd

gekozen om voor alle subsidies de boekhoudkundige regels die verbonden zijn aan het statuut

van de vereniging (vzw, OCMW…) over te nemen. Op die manier kunnen zich geen problemen

van gelijkwaardigheid stellen tussen specifieke boekhoudregels in de subsidieregelgeving en de

algemene boekhoudregels (Lauwers, 2008:152-154). Het besluit van 13 januari 2006 heeft

betrekking op vrijwel alle non-profitorganisaties in de sectoren van het beleidsdomein WVG.15

Voor de hervorming van 2006 werd in non-profit organisaties vaak een boekhouding gevoerd

naar eigen keuze of vermogen en werd de subsidieverstrekker geconfronteerd met een mix aan

registratiemethoden van de financiële situatie van de organisatie. In de welzijnssector bestond

dus een grote diversiteit aan boekhoudkundige regels. Dit bracht extra moeilijkheden met zich

mee voor de subsidieverstrekker om zicht te krijgen op de financiële situatie van de organisatie

(Lauwers & Baele, 2008). De nood aan eenvormige boekhoudregels drong zich op. Een

stuwende kracht hierbij is de bestuurlijke reorganisatie Beter Bestuurlijk Beleid (BBB) die

aandrong op transparantie en efficiëntie, maar de grootste impuls is afkomstig uit een andere

hoek. De wet van 2 mei 2002 omtrent de vzw’s en stichtingen neemt, in tegenstelling tot de

voorgaande wet van 1921, ook boekhoudregels op waardoor grotere transparantie ontstaat in het 13 Art. 2-4 B.Vl.Reg. van 10 juli 2001 tot regeling van de subsidiëring van de diensten voor logistieke hulp en aanvullende thuiszorg, B.S. 25 september 2001 in het vervolg art X B.Vl.Reg. van 10 juli 2001, B.S. 25 september 2001. 14 Art. 3-12 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het financieel verslag voor de voorzieningen in bepaalde sectoren van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, B.S. 16 mei 2006 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006. 15 Art. 2 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006.

14

financiële luik van de verenigingen. De nieuwe vzw-wet heeft ertoe geleid dat de subsidiërende

overheid sneller te werk kan gaan door de grotere uniformiteit van de boekhoudingen. Om die

reden is het mogelijk vergelijkingen te maken over de verschillende organisaties heen en

eventueel over sectoren heen (Lauwers, 2008:152-154).

Het is van zeer groot belang dat de subsidieverstrekker deze financiële informatie in handen

krijgt ten einde inzicht te krijgen in de financiële gezondheid van de organisatie. Ook wil de

Vlaamse Regering hiermee een zekerheid inbouwen dat de verleende subsidies werden ingezet

voor de bestemming die door Vlaanderen werd vooropgesteld (Interview E. Scheers, Brussel, 9

april 2009). Afhankelijk van het statuut van de organisatie is men verplicht een aantal

documenten in te dienen bij de subsidieverstrekker. Kleine vzw’s en ondernemingen moeten

jaarlijks een financieel verslag opmaken. Naargelang ze een vereenvoudigde of dubbele

boekhouding voeren, presenteren ze respectievelijk een staat van vermogen en een staat van

ontvangsten en uitgaven of een jaarrekening en resultatenrekening. Organisaties die onder een

ander statuut dan de voornoemde ressorteren, hoeven niet de volledige boekhouding in te

dienen, maar slechts een uittreksel met alle rekeningen die betrekking hebben op de voorziening

waarvoor men een subsidie aanvraagt. Elke subsidieaanvrager kan verplicht worden de

boekhouding te laten nakijken door een bedrijfsrevisor of een accountant.16 Het besluit van 13

januari 2006 bepaalt dat vzw’s hun resultatenrekening moeten opsplitsen per

activiteitencentrum, waarbij telkens een individueel financieel verslag ingediend wordt bij het

subsidiërende agentschap. Dit heeft voordelen zowel voor de vzw (namelijk er hoeft slechts één

afrekening opgesteld te worden), als voor de overheid, omdat op die manier dubbele

subsidiëring wordt uitgesloten (Lauwers, 2008:152-154). Naast het financiële verslag moet

eveneens een lijst met alle verkregen overheidssubsidies worden ingediend. Deze documenten

moeten non-profit organisaties indienen uiterlijk zeven maanden na afloop van het boekjaar.17

16 Art. 13 & 17 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006. 17 Art. 14-15 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006.

15

Statuut Gevraagde documenten door de subsidieverstrekker

Vzw, stichting en voorzieningen

die opgericht zijn door een

natuurlijke persoon of een

onderneming

→ kleine verenigingen

Vereenvoudigde boekhouding

Jaarlijks een financieel verslag

- staat van het vermogen

- staat van ontvangsten en uitgaven (opgesplitst

per activiteitencentrum)

→ tenzij dubbele boekhouding wordt opgelegd

Lijst van alle verkregen subsidies, de subsidieverleners

en het doel van de subsidies

Verslag van bedrijfsrevisor of accountant (indien

opgelegd)

Vzw, stichting en voorzieningen

die opgericht zijn door een

natuurlijke persoon of een

onderneming

→ (zeer) grote verenigingen

Dubbele boekhouding

Jaarlijks een financieel verslag

- goedgekeurde jaarrekening

- resultatenrekening (opgesplitst per activiteiten-

centrum)



Verslag van bedrijfsrevisor of accountant

Voorzieningen opgericht door een

stadsbestuur of gemeentebestuur,

provinciebestuur, intergemeen-

telijke samenwerkingsverbanden,

andere publiekrechtelijke rechts-

persoon, landsbond of ziekenfonds

Financieel verslag

- een uittreksel uit de rekening van de

rechtspersoon met alle rekeningen die

betrekking hebben op de voorziening



Verslag van bedrijfsrevisor of accountant (indien

opgelegd)

Tabel 1 Overzicht van de in te dienen financiële documenten door non-profit organisaties aan de

subsidieverstrekker ten einde de subsidie te verkrijgen (op basis van het B.Vl.Reg. van 13 januari

2006, B.S. 16 mei 2006)

16

2.3.2 Bepaling van het subsidiebedrag

Het subsidiebedrag voor welzijnsvoorzieningen kan op verschillende manieren bepaald worden.

Een eerste werkwijze gaat de loon- en werkingskosten na waarbij de non-profitorganisatie een

afrekening opmaakt van de betaalde kosten. Op basis hiervan wordt de subsidie berekend

(Lauwers, 2008:152). Omdat de non-profit organisatie vaak volledig afhankelijk is van

subsidies, kan ze periodieke voorschotten ontvangen op basis van de geschatte kosten over het

jaar heen. Eventuele bijpassingen of terugvorderingen worden aangerekend op het eerste

voorschot van het volgende jaar.18 In het agentschap Jongerenwelzijn en het Vlaams Agentschap

voor Personen met een Handicap (VAPH) wordt deze methode geprefereerd.

Een tweede aanpak is de enveloppenfinanciering, waarbij de kosten die de non-profit organisatie

aangaat, volledig gedekt moeten worden door de subsidie-enveloppe. Deze methode wordt

aangehouden in het Departement WVG, het agentschap Zorg en Gezondheid en Kind en Gezin.

In dit geval vormt het geen vereiste dat de totale som van verkregen gelden gespendeerd wordt.

Met de overschotten kunnen non-profit organisaties reserves opbouwen (Lauwers, 2008:152).

Aan beide methoden zijn een aantal voorwaarden gekoppeld. De eerste werkwijze legt bepaalde

eisen op met betrekking tot het ingezette personeel, de functies, anciënniteit en barema’s. De

enveloppenfinanciering daarentegen legt de verantwoordelijkheid voor wat betreft de functies en

anciënniteit bij de organisaties zelf. Er wordt echter wel toegezien of er een voldoende

percentage van de enveloppe aangewend wordt voor personeelskosten. De barema’s zijn

vastgelegd in CAO’s (Lauwers, 2008:152).

De subsidiëringmethodiek van het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden

Aangelegenheden (VIPA) verschilt in sterke mate van de hierboven beschreven methodes omdat

zij subsidies verleent waarmee infrastructuurwerken worden gefinancierd. Momenteel zijn twee

methodes mogelijk, de klassieke en de alternatieve procedure. De klassieke procedure kent een

subsidiebelofte toe die maximum over vier bouwfasen kan worden gespreid (ruwbouw,

technische uitrusting, afwerking en meubilair) (Ooge, 2008:160-161). Volgens deze procedure

worden subsidies uitbetaald tijdens de bouwwerken (Interview W. Beyens, Brussel, 19 maart

18 Art. 19 B.Vl.Reg. van 10 juli 2001 houdende subsidieregeling van het loon en van de sociale lasten van personen tewerkgesteld in de gehandicaptensector en wier tewerkstellingskosten voorheen in het stelsel van het derde arbeidscircuit door de overheid gedragen werden, B.S. 10 oktober 2001.

17

2009). Een andere methode is de alternatieve procedure. Hierbij verstrekt men geen

subsidiebeloftes, maar een principieel akkoord dat het recht geeft op het aanvragen van een

jaarlijkse gebruikstoelage en dit voor een maximale duurtijd van twintig jaar. Het uitbetalen van

de subsidie gebeurt tijdens en na de voltooiing van de werken (Ooge, 2008:160-161). De

specifieke procedures worden nader toegelicht in hoofdstuk 4.

2.3.3 Vereffening van de subsidie

De vereffening van de subsidie door de subsidieverstrekkende agentschappen binnen het

beleidsdomein WVG gebeurt op vrij uniforme wijze. De voorschotten worden periodiek

uitbetaald, bv. per kwartaal. Voor het volledige jaar komt dit neer op 90% van de totale subsidie.

De overige 10% wordt onder normale omstandigheden in het eerste semester van het volgende

jaar vereffend.19 De betreffende organisaties moeten na afloop van het jaar waarin de subsidies

aangewend werden, een afrekening indienen bij de subsidieverstrekker. Deze voert dan een

controle uit zowel op het inhoudelijke als financiële verslag van de afrekening. Als beide

verslagen goedgekeurd worden en de bewijsvoering voldoende is, kan het resterende bedrag aan

de aanvrager worden overgemaakt. Zo niet, dan kan besloten worden het resterende saldo niet

volledig uit te betalen en eventueel een deel van de reeds toegestane bijdrages terug te vorderen.

Als blijkt dat de organisatie een reserve heeft kunnen opbouwen die nagenoeg even hoog is als

het subsidiebedrag, dan kan een deel van de subsidie worden teruggevorderd. Met de reserves

kunnen uitzonderlijke aankopen gefinancierd worden of infrastructuurwerken worden

uitgevoerd (Interview M. Lauwers, Brussel, 18 februari 2009). In elk geval is het zo dat reserves

steeds voor dezelfde doeleinden als de subsidies moeten worden aangewend.20

2.3.4 Toezicht

De Vlaamse overheid organiseert het toezicht op de boekhouding van gesubsidieerde

voorzieningen op drie niveau’s. In eerste instantie kan het betreffende agentschap een controle

uitvoeren op de boekhouding van de organisaties, aangezien de boekhouding een erkennings- en

subsidiëringsvoorwaarde is.21 De administratie van het agentschap verricht een formele en

19 Art. 53 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002. 20 Art. 22 B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001 ter uitvoering van het decreet van 19 december 1997 betreffende het algemeen welzijnswerk, B.S. 17 november 2001 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001, B.S. 17 november 2001 & art. 16 B.Vl.Reg. van 17 juli 2000 tot uitvoering van het decreet van 26 juni 1991 houdende erkenning en subsidiëring van het maatschappelijk opbouwwerk, B.S. 11 januari 2001 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 17 juli 2000, B.S. 11 januari 2001. 21 Art. 12 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006.

18

inhoudelijke controle op de boekhouding. Ze neemt ook de financiële analyse voor haar

rekening. Daarin gaat ze de financiële gezondheid van de organisatie onderzoeken aan de hand

van tien financiële indicatoren. Op het vlak van liquiditeit worden de current en quick ratio

berekend. In de analyse bekijkt ze de financiële onafhankelijkheid en de langetermijngraad

ervan alsook de vereenvoudigde cashflow om inzicht in de solvabiliteit te verkrijgen. Andere

indicatoren hebben betrekking tot de rendabiliteit en de reserves van de voorzieningen evenals

de investeringen (Lauwers & Baele, 2008 en Werkgroep Kosteninzicht, s.d.).

In tweede instantie kan het agentschap Inspectie WVG een financiële inspectie uitvoeren.

Ongeveer 10% van de subsidieaanvragers worden door Inspectie WVG gecontroleerd. De

selectie van de te controleren non-profit organisaties gebeurt via steekproeven (Lauwers &

Baele, 2008) of op vraag van een subsidiërend agentschap dat bij haar controle ongewone cijfers

opmerkt en de zaak voor verdere opvolging aan Inspectie WVG doorgeeft (Interview I.

Bombay, Brussel, 14 april 2009). Ook het Rekenhof heeft de bevoegdheid om dergelijke

situaties controles te verrichten.22

Bij de controle wordt nagegaan of aan de erkennings- en/of subsidievoorwaarden die in de

besluiten worden aangegeven, is voldaan. Indien dit niet het geval is, kan de bevoegde instantie

de erkenning intrekken of de subsidie gedeeltelijk terugvorderen.23 Het subsidiërende

agentschap en het Rekenhof kunnen alle bewijsstukken in verband met de aanwending van de

subsidie opvragen.24 De agentschappen zijn daarbij verplicht de verantwoordingsstukken ter

beschikking te houden voor controle door het Rekenhof.25 Het toezicht door Inspectie WVG en

de administratie van de subsidieverstrekker brengt het recht met zich mee om de voorziening te

bezoeken en om ter plaatse de stukken in te kijken.26

22 Art. 8 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 betreffende de toekenning van een subsidie aan de vzw Steunpunt Algemeen Welzijnswerk voor de ondersteuning van de forensische opdrachten in de centra voor algemeen welzijnswerk. 23 Art. 28 §3 Decreet van 14 juli 1998 houdende de erkenning en de subsidiëring van verenigingen en welzijnsvoorzieningen in de thuiszorg, B.S. 5 september 1998 in het vervolg art. X Decreet van 14 juli 1998, B.S. 5 september 1998. 24 Art. 7 MB van 8 juli 2008 tot toekenning van een subsidie aan dagcentra voor palliatieve verzorging in het vervolg art. X Ministerieel Besluit van 8 juli 2008. 25 Art. 5 MB van 4 april 2008 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap aan het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw voor het jaar 2008. 26 Art. 7 MB van 8 juli 2008 & art. 12 MB van 4 april 2008 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap aan het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw voor het jaar 2008.

19

2.4 De toetsing van financiële criteria door de subsidieverstrekker Onderzoek door het Rekenhof kan gedeeltelijk de vraag beantwoorden in welke mate de

subsidieverstrekkende agentschappen in de praktijk aandacht besteden aan het al dan niet

voldoen aan de opgelegde financiële criteria door non-profit organisaties en welke gevolgen

eraan gekoppeld worden. Het Rekenhof voerde een onderzoek uit naar de subsidies in de

Vlaamse Gemeenschap voor het jaar 1998. De selectie van subsidies was vooral representatief

voor grote subsidies waardoor de resultaten niet veralgemeend kunnen worden voor alle

subsidies.27 De controle van de financiële verantwoording op de eigen subsidies door de

subsidieverstrekker zelf was voldoende maar de controle op dubbele subsidiëring bleek eerder

gebrekkig te zijn. Het gebrek aan overleg met andere subsidiërende overheden en het gebrek aan

transparantie qua neveninkomsten van de subsidie-ontvanger vormden de belangrijkste

knelpunten. Tenslotte was er een onduidelijke regelgeving die meestal niet aangeeft of

aanvullende vormen van financiering en reservevorming zijn toegestaan.28 Het Rekenhof merkt

op dat het onderzoek een momentopname is van de toestand midden 1998. De reden hiervoor is

dat de Vlaamse Gemeenschap snel ingrijpende veranderingsprocessen doormaakt.29 Deze

vaststelling geldt ook voor haar onderzoeken in het beleidsdomein WVG. Deze heeft ook

ingrijpende veranderingen meegemaakt bijvoorbeeld door de bestuurlijke reorganisatie BBB en

het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het

financieel verslag voor de voorzieningen in bepaalde sectoren van het beleidsdomein WVG.

De belangrijkste vaststellingen in verband met de toetsing van de financiële criteria uit de

onderzoeken van het Rekenhof in het beleidsdomein WVG worden in onderstaande tabel

weergegeven .

Algemeen Welzijnswerk (Departement WVG)

Administratie - te weinig aandacht naar financiële aspecten CAW-werking

- meestal geen gevolg aan vastgestelde tekortkomingen

Toezicht en Inspectie - geen aandacht voor boekhouding en verantwoordingsstukken

van gemaakte kosten en geïnde opbrengsten

- geen aandacht voor de juistheid van de boordtabellen

Sanctionering

- gedurende 3 jaar komt het niet uitbetalen of gedeeltelijk

terugvorderen van het subsidiesaldo niet voor

→ nut en effectiviteit sanctiemogelijkheid wordt betwijfeld

27 Parl. St. Vlaams Parlement, Stuk 28-B(1998-1999) nr. 1, 19. 28 Ibid., 31-32. 29 Ibid., 9.

20

Financieel verslag - voorgelegde jaarrekening vaak onvolledig of niet conform

aan het schema in de omzendbrief Boekhouding/1995/2

- via opgelegde schema onmogelijk om een detail of

uitsplitsing van de ontvangen werkingssubsidies te krijgen

- geattesteerde jaarrekening bevat soms opvallende fouten

→ administratie aanvaardt deze gegevens zonder controle

Boordtabellen - boordtabel van financiële overzicht bevat vaak fouten

→ overname zonder controle

- personeelskost = werkelijke kost? → geen controle

- wel controle op

▫ minimum VTE tewerkgesteld

▫ Personeelskosten minstens 70% van enveloppe

Maatschappelijk Opbouwwerk (Departement WVG)

Administratie - geen systematische controle van de overeenstemming tussen

jaarverslagen en jaar- en meerjarenplannen (tijdsgebrek)

→ meer tijd dankzij invoering enveloppenfinanciering

- onvoldoende inzicht in financiële toestand en financiering

van subsidieaanvragers

- financiële controle verschuiven

▫ van controle van de verantwoordingsstukken

▫ naar doorlichting van de boekhouding

- oprichting team voor controle van financiële verslagen en

boekhoudkundige controle van de jaarrekening (augustus

2004)

Toezicht en Inspectie - geen evenredige vermindering van subsidies als een deel van

de planning niet werd uitgevoerd

→ jaarplan niet vergeleken met jaarverslag

- gebrekkige controle van financiële verslagen

▫ geen terugvordering van subsidies

▫ subsidieafwending komt niet aan het licht

- controle ter plaatse is toekomstmuziek

Financieel verslag - in het algemeen: gebrekkige kwaliteit

- belangrijke financiële rubrieken in de afrekening soms zeer

vaag beschreven en niet nader toegelicht

→ geen verklaring voor gevraagd

→ deze handelswijze en het gebrek aan controle kan leiden

tot subsidieafwending en risico op dubbele subsidiëring

- werkingstoelage niet met nodige verantwoordingsstukken

gestaafd

21

Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA)

Administratie - subsidieberekening is verantwoordelijkheid van AOGGI

- kostprijsraming bij de aanvraag wordt niet in vraag gesteld

- wel controle op naleving wetgevingsprincipes op overheids-

opdrachten

- adviezen zijn correct en gebaseerd op degelijke controle van

de ingediende stukken

Toezicht en Inspectie - volledige terugvordering van de investeringssubsidie bij het

niet naleven van het decreet en zijn uitvoeringsbesluiten

▫ gebeurde nog nooit ondanks het niet naleven van de

bepalingen

▫ opmerking: overgrote deel had betrekking op een fase

vóór de subsidie-uitbetaling (terugvordering nog niet

aan de orde)

Financiële controle

- geen financiële doorlichting van de initiatiefnemers bij het

verstrekken van subsidiebeloftes op basis van de oude

procedure

Thuiszorg (Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid)

Administratie - controle van de ingediende stukken, maar een toetsing aan de

realiteit ter plaatse ontbrak

- onvoldoende gebruik van analytische controles om de

juistheid van gegevens te controleren

Toezicht en Inspectie - inspecties pas na grote wijzigingen of klachten

- inspecties besteden te weinig aandacht aan de correctheid

van de basisgegevens voor de subsidieberekening

Tabel 2 Overzicht van onderzoeken door het Rekenhof binnen het beleidsdomein WVG (op basis

van het Verslag van het Rekenhof over de subsidiëring van het algemeen welzijnswerk, Parl. St. Vlaams

Parlement, Stuk 37-D (2005-2006) nr.1, Verslag van het Rekenhof over subsidiëring van het

maatschappelijk opbouwwerk, Parl. St. Vlaams Parlement, Stuk 37-G (2005-2006) nr. 1, Verslag van het

Rekenhof over de subsidies voor infrastructuren in de sectoren Welzijn en Gezondheid, Parl. St. Vlaams

Parlement, Stuk 37-C (2002-2003) nr.1 & Verslag van het Rekenhof over de subsidiëring van de

thuiszorg, Parl. St. Vlaams Parlement, Stuk 37-E (2006-2007) nr. 1.)

22

3 Onderzoeksmethodologie

Er is theoretisch weinig aandacht besteed aan de invloed van de resource dependence (RD) op

de subsidieverstrekker waardoor we vooral explorerend te werk zullen gaan.

3.1 Onderzoeksopzet

Het onderzoek zal gevoerd worden aan de hand van de gevalstudie of case studies. Een

gevalstudie wordt hier gehanteerd als strategie om te exploreren, wat dan kan leiden tot

vervolgstudies die wel in de mogelijkheid zijn om te generaliseren (Stake, 2000:439). De

representativiteit is een moeilijk vraagstuk omdat men slechts een klein aantal cases onderzoekt

binnen een breder fenomeen waardoor de externe validiteit zwakker is (Gerring, 2007:43).

Wij maken gebruik van een collectieve gevalstudie want deze is hier het meest aangewezen om

volgende redenen. De cases in deze masterproef worden bestudeerd om inzicht te verwerven in

het subsidiëringproces, de resource interdependence en de mogelijke invloeden van RD op de

subsidieverstrekker. De cases zullen nog steeds in de diepte bestudeerd worden, maar ze spelen

eerder een ondersteunende rol. Niet zozeer de intrinsieke kenmerken van de cases vormen onze

voornaamste bezorgdheid, maar wel de achterliggende structuren en principes (Stake,

2000:437).

3.2 Steekproef

In een collectieve gevalstudie blijft het aantal steekproeven te klein om een random steekproef

uit te voeren waardoor een doelgerichte steekproef het meest aangewezen is. Een doelgerichte

steekproef is een opportuniteit om te leren. Het is dus zeker van belang de cases goed te kiezen

(Stake, 2000:446). Een doelgerichte steekproef is in beginsel niet representatief voor een grotere

populatie (Bijleveld, 2005:154).

In een gevalstudie moet een bewuste en geëxpliciteerde keuze gemaakt worden over de cases

die men selecteert. De selectie van de cases kan gerechtvaardigd worden op basis van hun

geschiktheid, om pragmatische redenen of omdat er geen keuze is. (Denscombe, 1998:33-35).

De selectie van de cases hier gebeurt op basis van geschiktheid en pragmatische redenen. Er

wordt slechts één beleidsdomein onderzocht wegens de noodzaak om explorerend te werk te

23

gaan. Bovendien wordt het explorerende onderzoek bemoeilijkt doordat het subsidielandschap

versnipperd en ondoorzichtig is.30 De toekenning van subsidies blijkt door de Belgische

staatsstructuur een complex gebeuren te zijn en verschillende subsidieverstrekkers kunnen

betrokken zijn zoals de federale overheid, de Vlaamse overheid, de provincies en gemeenten.31

De non-profit organisaties die het meest gesubsidieerd worden door de overheid bevinden zich

in de beleidsdomeinen Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG); Cultuur, Jeugd en Sport en

Werk, Onderwijs en Vorming (Christiaens e.a., 2008:19). Een studie van de Koning

Boudewijnstichting (2005) toonde aan dat in 2001 85,4% van alle middelen van openbare

herkomst voor non-profit organisaties naar de sectoren gezondheidszorg en maatschappelijke

dienstverlening gaat. Deze sectoren omvatten 29,5% van alle verenigingen in België (Defourny

e.a., 2005:25, 32). Het beleidsdomein WVG blijkt het meest betrokken te zijn met de non-profit

sector, vandaar dat het onderzoek zich hierop toespitst.

3.3 Gegevensverzameling

Een gevalstudie is geen methode om data te verzamelen maar een strategie voor onderzoek. In

een gevalstudie maakt men gebruik van meerdere methodes om data te verzamelen, wat leidt tot

meerdere bronnen van data (Denscombe, 1998:39-40). In deze masterproef worden de gegevens

verzameld aan de hand van het documentaire onderzoek en het kwalitatieve interview.

Het documentaire onderzoek heeft twee aspecten. Het ene aspect voorziet het onderzoek van

achtergrondinformatie. Het andere aspect is een specifieke bron van data in zijn eigen recht

(Denscombe, 1998:111). In ons onderzoek kan dit bijvoorbeeld de wetgeving zijn in verband

met een subsidiëringproces of een controle op subsidies.

De tweede methode is het kwalitatieve interview. Dit heeft het voordeel dat men met een

flexibele structuur werkt en zo de ruimte krijgt om onverwachte thema’s te ontwikkelen. Het

kwalitatieve interview biedt tevens de mogelijkheid een diep, genuanceerd en complex begrip te

ontwikkelen (Mason, 2003:62-66). Het soort interview dat afgenomen zal worden, bevindt zich

tussen het halfgestructureerde interview en het gedeeltelijk gestructureerd interview. In een

halfgestructureerd interview zijn de onderwerpen op voorhand bepaald, maar de vragen en

antwoorden liggen niet vast. Men werkt hier met een topiclijst, in plaats van met gesloten vragen

30 Parl. St. Vlaams Parlement, Stuk 28-B (1998-1999) nr. 1, 13. 31 Ibid., 30.

24

met vaste formulering en volgorde, zoals in het gestructureerde interview (Baarda, De Goede &

Van der Meer-Middelburg, 2007:18). De nadruk ligt op het halfgestructureerde interview,

aangezien vooral open vragen gebruikt worden en ruimte gelaten wordt voor onverwachte

thema’s. Toch is enige houvast wenselijk en daarom zal toch met een vragenlijst gewerkt

worden.

We konden rekenen op de medewerking van het Departement WVG waar Marcel Lauwers ons

te woord stond als adviseur Algemene Werking en Financiën. Daarnaast hadden we ook een

interview met Willy Beyens, financieel deskundige bij het VIPA. Wat het agentschap Zorg en

Gezondheid betreft, zijn er drie interviews afgenomen namelijk met Alexander Witpas, een

medewerker van de Afdeling Preventie; met Evelyn De Clercq, medewerker van de Afdeling

Ouderenzorg en met Erna Scheers die teamverantwoordelijke is voor de Afdeling Eerstelijn en

Thuiszorg. We hadden ook een interview met Ingrid Bombay, het afdelingshoofd Algemene

Diensten, die ons te woord stond voor Kind en Gezin. Tenslotte, hadden we een interview met

David Debrouwere, afdelingshoofd Voorzieningenbeleid en Geert De Sloovere die instaat voor

de boekhouding en personeelssubsidies en zij vertegenwoordigen het agentschap

Jongerenwelzijn. Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap kon echter niet

ingaan op onze vraag maar was wel bereid een korte vragenlijst in te vullen. Ook het

inspectieteam ‘Personen met een handicap’ vulde een vragenlijst in voor de Inspectie WVG.

3.4 Gegevensanalyse

De verzamelde gegevens worden geanalyseerd aan de hand van kwalitatieve inhoudsanalyse. De

kwalitatieve inhoudsanalyse heeft tot doel kennis en begrip van het bestudeerde onderwerp te

vergroten. Het is een onderzoeksmethode die de inhoud van de tekstdata subjectief interpreteert.

Het succes van de inhoudsanalyse hangt grotendeels af van het codeerproces (Hsieh & Shannon,

2005:1277).

De ‘conventional’ of conventionele inhoudsanalyse is hier het meest aangewezen. Dit type

design van kwalitatieve inhoudsanalyse is geschikt wanneer de bestaande theorie of

onderzoeksliteratuur over een fenomeen beperkt is en past dus bij het explorerende opzet. Dit

design helpt om nieuwe inzichten te verwerven uit de data. Bij een conventionele analyse stelt

men voor om relevante theorieën of andere onderzoeksbevindingen te bespreken in het

onderdeel discussie. De conventionele inhoudsanalyse heeft echter ook een belangrijke

25

uitdaging. De mogelijkheid bestaat dat niet de volledige context begrepen wordt met als gevolg

dat niet alle sleutelcategorieën geïdentificeerd kunnen worden. Dit kan resulteren in bevindingen

die niet accuraat de data vertegenwoordigen. We zijn hiertegen enigszins gewapend doordat

deze masterproef door twee personen wordt uitgevoerd (Hsieh & Shannon, 2005:1279-1280).

26

4 Cases

De Vlaamse overheid had tot voor kort een weinig gestructureerde opbouw waar onvoldoende

transparantie en efficiënte aanwezig was om vlot te kunnen omspringen met toekomstige

ontwikkelingen (BBB, s.d.). Er werd gezocht naar een manier om hierin verandering te brengen

en de oplossing werd gevonden in het veranderingstraject Beter Bestuurlijk Beleid (BBB). De

veranderingen zijn duidelijk zichtbaar in de structuur van de Vlaamse overheid. Deze is nu

opgedeeld in dertien beleidsdomeinen. De vroegere Vlaamse Openbare Instellingen (VOI’s) en

Vlaamse Wetenschappelijke Instellingen (VWI’s) werden omgevormd tot intern en extern

verzelfstandigde agentschappen (zonder of met rechtspersoonlijkheid) die nauwer aansluiten bij

hun beleidsdomein en waar consistentie en structuur als kernwoorden gelden. BBB werd gestart

op 19 februari 2000 en trad juridisch in werking op 1 januari 2006 (BBB, s.d.). Voor het

beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin gebeurde dit enkele maanden later, namelijk

op 1 april 2006 met uitzondering van de EVA’s die pas in werking traden op 1 januari 2007.32

Het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG) heeft een tweeledige interne

structuur zoals ook in het kaderdecreet Beter Bestuurlijk Beleid werd opgelegd: enerzijds is er

het Departement WVG, anderzijds zijn er een groot aantal agentschappen (BBB, s.d.)

32 Art. 3-4 B.Vl.Reg. van 8 december 2006 houdende regeling van de inwerkingtreding van het decreet van 30 april 2004 tot oprichting van het publiekrechtelijk vormgegeven extern verzelfstandigd agentschap Vlaams Agentschap voor Geestelijke Gezondheidszorg, en van het decreet van 31 maart 2006 houdende wijziging van decreet van 30 april 2004 tot oprichting van het publiekrechtelijk vormgegeven extern verzelfstandigd agentschap Vlaams Agentschap voor Geestelijke Gezondheidszorg, B.S. 18 januari 2007.

27

Figuur 3 Structuur van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (Morris, 2008a:4)

Ons onderzoek spitst zich toe op deze entiteiten die als subsidieverstrekker optreden. Binnen het

beleidsdomein komt dit neer op het Departement WVG en de agentschappen Zorg en

Gezondheid, Jongerenwelzijn, Kind en Gezin en het Vlaams Agentschap voor Personen met een

Handicap. Naast deze vijf entiteiten, zullen wij eveneens onze aandacht vestigen op het VIPA

omdat deze als een van de beleidsuitvoerende taken van het Departement WVG

infrastrustuursubsidies en –waarborgen kan verlenen (Morris, 2008:8). De Openbare

Psychiatrische Zorgcentra zullen niet nader besproken worden omdat zij niet optreden als

subsidieverstrekker. Het agentschap Inspectie WVG komt echter wel aan bod, ook al is ze geen

subsidieverstrekker. Ze voert financiële inspecties uit om de aanwending van de subsidies, de

getrouwheid van de jaarrekening of de financiële gezondheid van de voorzieningen ter plaatse te

controleren (Vanackere, s.d.:174). Om die redenen vormt Inspectie WVG een belangrijke

entiteit binnen dit onderzoek.

28

4.1 Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin

Het Departement WVG coördineert en zet samen met de uitvoerende agentschappen van het

beleidsdomein beleidsondersteunende projecten op en geeft zo vorm aan de beleids-

ondersteuning. Zij staat ook in voor de managementondersteuning van het Vlaamse Ministerie

van WVG en heeft ook twee beleidsuitvoerende taken die niet toevertrouwd werden aan een

verzelfstandig agentschap. Het betreft hier de taken van de afdeling Welzijn en Samenleving

alsook het beheer van het VIPA (Morris, 2008a:7-8). Het VIPA verleent investeringssubsidies

en -waarborgen aan initiatiefnemers uit de gezondheids- en welzijnssector (infra, 64) (Morris,

2008a:35).

De afdeling Welzijn en Samenleving zorgt voor ondersteuning en uitvoering van het beleid en is

tevens de subsidieverstrekkende afdeling binnen het Departement. De afdeling omhelst diverse

beleidsvelden die binnen drie teams zijn ondergebracht. Een eerste is het team Algemene

Werking en Financiën die haar interne klanten adviezen verleent en de interne controle op

verrichtingen uitvoert. Het team Samenleving omvat de sectoren armoedebestrijding,

samenlevingsopbouw, schuldbemiddeling, lokaal sociaal beleid, regionaal overleg en

samenwerking en vrijwilligerswerk. Het team Algemeen en Forensisch Welzijnswerk is

samengesteld uit het algemeen welzijnswerk (o.a. CAW’s), de centra voor integrale gezinszorg,

opvoedingondersteuning en de hulp- en dienstverlening aan gedetineerden (Morris, 2008a:25).

4.1.1. Subsidiëring

Het Departement WVG maakt enkel gebruik van de enveloppenfinanciering. Een algemeen

geldende subsidievoorwaarde is dat de non-profit organisatie erkend is (Interview M. Lauwers,

Brussel, 18 februari 2009). Daarnaast bepaalt de wetgeving ook waarvoor de subsidie

aangewend mag worden zoals bijvoorbeeld infrastructuurkosten, werkingskosten en

personeelskosten. Een veel voorkomende voorwaarde is dat men minimum 70 à 75% moet

besteden aan personeelskosten.33 Tal van andere subsidievoorwaarden zijn voorhanden maar

deze omvatten hoofdzakelijk inhoudelijke aspecten.

33 Art. 18 1° B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001 ter uitvoering van het decreet van 19 december 1997 betreffende het algemeen welzijnswerk, B.S. 17 november 2001; art. 3 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 betreffende de toekenning van een subsidie aan de vzw Steunpunt Algemeen Welzijnswerk voor de ondersteuning van de forensische opdrachten in de centra voor algemeen welzijnswerk; art. 3 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap voor het jaar 2007 aan Suggnomè vzw voor het project “herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering” & art. 13 §1 B.Vl.Reg. van 17 juli 2000 tot uitvoering van het decreet van 26 juni 1991 houdende erkenning en subsidiëring van het maatschappelijk opbouwwerk, B.S. 11 januari 2001.

29

Het Departement WVG betaalt haar subsidies uit door middel van voorschotten van 90%. Het

Steunpunt Algemeen Welzijnswerk vzw (SAW) en Suggnomè vzw34 (namelijk voor het project

‘herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering’) krijgen twee maal per jaar een voorschot

en samenlevingsopbouw35 ontvangt het gehele voorschot na goedkeuring van de

uitgavenbegroting door de Vlaamse Gemeenschap. Uitzonderingen op die voorschottenregeling

zijn de CAW’s36 die een voorschot van 22,5% per trimester krijgen en het Vlaams Netwerk van

verenigingen waar armen het woord nemen (Vlaams Netwerk)37 dat twee maal 40% per jaar

verwerft. Het Vlaams Netwerk kan nog maximaal een saldo van 20% verwerven na de

goedkeuring van de verantwoordingstukken.38 Bij samenlevingsopbouw wordt het uiteindelijke

subsidiebedrag berekend na ontvangst van het financieel verslag.39 De andere voorzieningen

ontvangen het resterend saldo na controle en goedkeuring van het inhoudelijk en financieel

verslag. 40 Zowel de CAW’s41 en samenlevingsopbouw42 mogen reserves opbouwen. Tenzij de

reserves van samenlevingsopbouw op het ogenblik van het afsluiten van het boekjaar meer

bedragen dan de jaarlijkse subsidie-enveloppe, moet de som die de jaarlijkse subsidie-enveloppe

overschrijdt, teruggestort worden aan de Vlaamse Gemeenschap.43

In de meeste sectoren van het Departement WVG worden de subsidie-enveloppen bepaald op

basis van het aantal erkende VTE-personeelsleden. De subsidies worden aangepast aan de

evolutie van de anciënniteit van de sector, aan de index en worden verhoogd voor de uitvoering

van de Vlaamse Intersectorale akkoorden voor de Social Profitsector. Daarnaast worden de

subsidies verhoogd bij een uitbreiding van de erkenning (aantal erkende VTE of capaciteit)

(Interview M. Lauwers, Brussel, 18 februari 2009).

34 Art. 4 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 betreffende de toekenning van een subsidie aan de vzw Steunpunt Algemeen Welzijnswerk voor de ondersteuning van de forensische opdrachten in de centra voor algemeen welzijnswerk & art. 4 Besluit van de Vlaamse Regering van 5 oktober 2007 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap voor het jaar 2007 aan Suggnomè vzw voor het project “herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering”. 35 Art. 16 B.Vl.Reg. van 17 juli 2000, B.S. 11 januari 2001. 36 Art. 22 B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001, B.S. 17 november 2001. 37Art. 4 §2 Overeenkomst 2007-2009 tussen de Vlaamse Gemeenschap en de vzw Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen. 38Ibid. 39 Art. 21 B.Vl.Reg. van 17 juli 2000, B.S. 11 januari 2001. 40 Art. 25 §1 B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001, B.S. 17 november 2001; art. 4 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 betreffende de toekenning van een subsidie aan de vzw Steunpunt Algemeen Welzijnswerk voor de ondersteuning van de forensische opdrachten in de centra voor algemeen welzijnswerk & art. 4 Besluit van de Vlaamse Regering van 5 oktober 2007 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap voor het jaar 2007 aan Suggnomè vzw voor het project “herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering”. 41 Art. 25 §2, B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001, B.S. 17 november 2001. 42 Art. 23 B.Vl.Reg. van 17 juli 2000, B.S. 11 januari 2001. 43 Art. 16, 21 & 23 B.Vl.Reg. van 17 juli 2000, B.S. 11 januari 2001.

30

4.1.2. Financiële rapportering

Het besluit van de Vlaamse regering van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het

financieel verslag voor de voorzieningen in bepaalde sectoren van het beleidsdomein Welzijn,

Volksgezondheid en Gezin (supra, 13) is van toepassing op het Departement WVG.44 Dit besluit

vormt de basis voor de financiële rapportering. Daarnaast worden nog specifieke eisen gesteld

voor de CAW’s, SAW, Suggnomè vzw en het Vlaams Netwerk in bijkomende wetgeving (zie

tabel 2).

Financiële verslagen

Centra voor Algemeen

Welzijnswerk (CAW’s)

- Moet geviseerd worden door bedrijfsrevisor of

OCMW-ontvanger

- Goedkeuring van bijlagen

Autonome centra en centra voor teleonthaal

- Goedgekeurde balans en resultatenrekening

- Begroting voor lopend kalenderjaar

Centra in kader van ziekenfonds

- Goedgekeurde resultatenrekening

- Begroting voor lopend kalenderjaar

Steunpunt Algemeen

Welzijnswerk vzw (SAW) en

Suggnomè vzw

- Meest recente goedgekeurde jaarrekening door de

algemene vergadering

- Overzicht van kosten en opbrengsten van het project

- Voor waar en echt verklaarde schuldvordering

- Genummerde lijst van de bewijsstukken (+ bedrag)

Vlaams Netwerk van

verenigingen waar armen het

woord nemen

- Financiële afrekening over subsidieperiode

- Goedgekeurde jaarrekening geviseerd door

bedrijfsrevisor

- Goedgekeurde jaarrekening van alle verenigingen

met toelage

Tabel 3 Bijkomende eisen in verband met financiële verslagen Departement WVG (Art.25 §2

B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001, B.S. 17 november 2001; art.5 §2 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007

betreffende de toekenning van een subsidie aan de vzw Steunpunt Algemeen Welzijnswerk voor de

ondersteuning van de forensische opdrachten in de centra voor algemeen welzijnswerk; art.5 §2

B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap voor het

jaar 2007 aan Suggnomè vzw voor het project “herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering” &

44 Art. 12 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006.

31

art.6 Overeenkomst 2007-2009 tussen de Vlaamse Gemeenschap en de vzw Vlaams Netwerk van

verenigingen waar armen het woord nemen)

Het Departement WVG vindt de jaarrekening het belangrijkst bij de financiële rapportering. Het

Departement vraagt ook het fiscaal attest van het sociaal secretariaat op om deze te kunnen

toetsen met de ingebrachte personeelskosten. Indien er een verschil is, moet dit verklaard

worden. In de meeste gevallen is dit verschil terecht maar het moet gestaafd worden. Tenslotte

maakt de opsplitsing van de jaarrekening en de resultatenrekening per activiteitencentrum de

controle van de dubbele subsidiëring mogelijk (Interview M. Lauwers, Brussel, 18 februari

2009).

Bij de boekhoudkundige controle van de jaarrekening ligt de focus op fouten in de jaarrekening

en wordt de balans met de toelichting vergeleken. Het Departement stelt vast dat daar nog veel

fouten inzitten, ook al werd dit door een bedrijfsrevisor nagekeken. Het Departement stuurt

daarom een brief met opmerkingen met vragen en uitleg over hoe de verschillen verklaard

kunnen worden. Er wordt soms gevraagd om bepaalde zaken zo snel mogelijk recht te zetten in

het volgend boekjaar aangezien de jaarrekeningen van het huidig boekjaar reeds goedgekeurd

zijn en hier dus geen wijzigingen meer aangebracht kunnen worden.

Het Departement WVG merkte op dat de richtlijnen nog niet duidelijk genoeg waren en

organiseerde hierover een informatiesessie voor samenlevingsopbouw en de CAW’s (Interview

M. Lauwers, Brussel, 18 februari 2009).

De organisaties doen niet meer dan vereist, hoewel in het onderzoeksrapport van Verenigingen

en Stichtingen dit in bepaalde sectoren wel vaak werd vastgesteld. Het Departement WVG

merkt op dat wie op tijd een volledig dossier indient dat volkomen in orde is, veel sneller de

subsidie krijgt dan wanneer bijkomende vragen gesteld moeten worden of het dossier onvolledig

blijkt te zijn. Dit kan een stimulans vormen om aan de verplichtingen te voldoen. Het gaat hier

over grote bedragen namelijk 10% van de subsidies, wat voor sommige CAW’s zo’n €300.000 à

400.000 kan betekenen (Interview M. Lauwers, Brussel, 18 februari 2009).

32

4.1.3. Toezicht en administratie

De administratie oefent bij de CAW’s en samenlevingsopbouw ter plaatse of op stukken toezicht

uit op de naleving van de subsidievoorwaarden.45 De aanwending van de subsidie bij het SAW

en Suggnomé vzw valt eveneens onder het toezicht van de administratie en het Rekenhof.46 Het

Vlaams Netwerk moet de aanwending van de subsidie verantwoorden bij het Departement

WVG door een jaarverslag voor te leggen dat bestaat uit een inhoudelijk en een financieel

deel.47 Wat het vrijwilligerswerk betreft, zijn het de ambtenaren van het Ministerie van de

Vlaamse Gemeenschap die toezicht houden op de aanwending van de subsidies.48

4.1.4. Sanctionering

De subsidies kunnen verminderd of geheel/gedeeltelijk teruggevorderd worden als de non-profit

organisaties de erkennings- en subsidievoorwaarden niet naleven of indien de bewijsstukken niet

het volledig bedrag verantwoorden.49 Het Vlaams Netwerk dient de verantwoordingstukken op

tijd in te dienen, zo niet wordt 5% van de toegekende subsidies niet uitbetaald.50 Ook de

wetgeving van samenlevingsopbouw bepaalt dat bij het laattijdig indienen van het financieel of

inhoudelijk verslag (inclusief boordtabellen) 5% van de subsidie-enveloppe niet uitbetaald

wordt. Bij vastgestelde afwending van de toegekende subsidie kan de minister beslissen om de

subsidiëring stop te zetten of de ten onrechte ontvangen subsidies terug te vorderen. Bij ernstige

en niet-meegedeelde afwijkingen ten opzichte van de ingediende jaarprogramma’s en projecten

kunnen de subsidies verminderd of teruggevorderd worden in evenredigheid met het niet-

uitgevoerde deel van de planning.51

45 Art. 31 B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001, B.S. 17 november 2001 & art. 25 B.Vl.Reg. van 17 juli 2000, B.S. 11 januari 2001. 46 Art. 8 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 betreffende de toekenning van een subsidie aan de vzw Steunpunt Algemeen Welzijnswerk voor de ondersteuning van de forensische opdrachten in de centra voor algemeen welzijnswerk & art. 8 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap voor het jaar 2007 aan Suggnomè vzw voor het project “herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering”. 47 Art. 6 Overeenkomst 2007-2009 tussen de Vlaamse Gemeenschap en de vzw Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen. 48 Art. 16 B.Vl.Reg. van 30 mei 2008 tot uitvoering van het decreet van 23 maart 1994 betreffende het georganiseerd vrijwilligerswerk in de welzijns- en gezondheidssector. 49 Art. 32 §1 B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001, B.S. 17 november 2001; art. 6 Besluit van de Vlaamse Regering van 5 oktober 2007 betreffende de toekenning van een subsidie aan de vzw Steunpunt Algemeen Welzijnswerk voor de ondersteuning van de forensische opdrachten in de centra voor algemeen welzijnswerk; art. 6 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap voor het jaar 2007 aan Suggnomè vzw voor het project “herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering” & art. 7 Overeenkomst 2007-2009 tussen de Vlaamse Gemeenschap en de vzw Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen. 50 Art. 7 Overeenkomst 2007-2009 tussen de Vlaamse Gemeenschap en de vzw Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen. 51 Art. 20, 22 §2 & 26 §1-2 B.Vl.Reg. van 17 juli 2000, B.S. 11 januari 2001.

33

In de praktijk komt terugvordering of vermindering van subsidies bij gereglementeerde

subsidies niet zo veel voor. Dit gebeurt wanneer er bijvoorbeeld minder dan 70 of 75% van de

subsidie-enveloppe aan personeelskosten werd besteed (subsidievoorwaarde). Bij 1 à 2 dossiers

per jaar wordt niet de volledige subsidie uitbetaald. Bij de projectsubsidies komt een

terugvordering of vermindering van de subsidies meer voor. Dit kan als de subsidie niet volledig

verantwoord is of als de subsidie niet werd besteed waarvoor ze aangevraagd werd (Interview


Het Departement WVG vindt de mogelijkheid tot sanctionering noodzakelijk aangezien alle

subsidies volgens de wetten op de rijkscomptabiliteit steeds verantwoord moeten zijn (Interview


4.1.5. Relatie overheid en non-profit sector

Het Departement WVG beschouwt de relatie met non-profit organisaties als een

partnerschaprelatie. Zij zijn partners in de beleidsuitvoering op het terrein maar ook bij de

beleidsontwikkeling. Er wordt eveneens overleg gepleegd met de organisaties over alle

aanpassingen in de regelgeving (Interview M. Lauwers, Brussel, 18 februari 2009).

De non-profit organisaties in het beleidsdomein WVG zijn voor 80 tot bijna 100% afhankelijk

van subsidies. Sommige sectoren zoals bijvoorbeeld de CAW’s beschikken nog over belangrijke

cliëntenbijdragen terwijl andere bijna volledig afhankelijk zijn van subsidies. Anderzijds is het

Departement WVG ook afhankelijk van de non-profit organisaties. De dienstverlening aan de

gebruikers wordt bijna volledig uitbesteed door middel van subsidiëring (Interview M. Lauwers,

Brussel, 18 februari 2009).

4.1.6. Sectoranalyse

Het Departement WVG voert ook sectoranalyses uit. Daar zijn veel gegevens in terug te vinden

zoals de financiële gezondheid van voorzieningen, kosten en opbrengsten, resultatenevolutie

over verschillende jaren, personeelsinzet, verschillende soorten personeel, hoeveel gesubsidieerd

wordt door Departement WVG, totaal aantal personeel, hoe personeelskosten tegenover de

werkingskosten staan, verschillende activiteitencentra, …

Daarnaast kan de sectoranalyse gebruikt worden als een sector klaagt dat ze te weinig subsidies

ontvangen. Aan de hand van de sectoranalyse kan het Departement nagaan of deze klacht terecht

34

is. Het resultaat delen zij mee aan de minister en aan de sector zelf (Interview M. Lauwers,

Brussel, 18 februari 2009).

35

Sectoranalyse (voorbeeld samenlevingsopbouw)

1. Financiële analyse van voorzieningen volgens ratio’s

10 indicatoren/ratio’s + knipperlichtensysteem: groen licht (geen risico), oranje licht (beperkt risico), rood licht (financieel risico)

- 2 indicatoren voor liquiditeit:

▫ Current ratio: >1: groen licht; tussen 0,5 en 1: oranje licht en ≤ 0,5: rood licht

▫ Quick ratio: ≥ 0,7 groen en < 0,7 rood

- 3 indicatoren voor solvabiliteit:

▫ Financiële onafhankelijkheid: EV > 30% totaal vermogen = solvabel of groen licht;

EV ≤ 30% te afhankelijk van derden of oranje licht;

EV < 0 = schulden > activa of rood licht

▫ Langetermijngraad van financiële onafhankelijkheid: ratio ≥ 1: groen licht of eigen middelen > vreemde middelen op LT;

ratio tussen 0,5 en 1: oranje licht;

ratio < 0,5: rood licht of <50% eigen middelen t.o.v. schulden op LT

▫ Vereenvoudigde cashflow: groen licht: cashflow >0 en > LT-schulden die binnen het jaar vervallen;

oranje licht: cashflow >0 maar < LT-schulden die binnen het jaar vervallen;

rood licht: cashflow < 0

- 2 indicatoren voor rendabiliteit

▫ Rendabiliteit uit gewone bedrijfsuitoefening van het activiteitencentrum Vlaamse Overheid:

groen licht: winst > 1% van de niet-uitzonderlijke opbrengsten;

oranje licht: winst tussen 0 en 1 van de niet-uitzonderlijke opbrengsten

rood licht: verlies

▫ Rendabiliteit uit gewone bedrijfsuitoefening van de vzw: gebruik van dezelfde drempels

- indicator over de investering of ouderdomsindicator: toont aan hoe verouderd de infrastructuur is en kijkt in welke mate de

investeringen zijn afgeschreven → nood aan reservefonds voor nieuwe investering

- 2 indicatoren over de reserves

▫ Reserveratio activiteitencentrum Vlaamse Overheid:

groen licht: na 4 jaar reserveopbouw minimum 10% voor eventuele tegenslagen;

oranje licht: tussen 0 en 10%

36

rood licht: reserves < 0 (= geen reserves en overgedragen verlies)

▫ Reserveratio vzw: gebruik van dezelfde drempels

→ gecombineerde indicator van financiële gezondheid of gezondheidscoëfficiënt: < 50% met enkele rode lichten → risicovol

2. Opbrengsten, kosten en rendabiliteit volgens het resultaat

3. Het opgebouwde eigen vermogen

4. Personeelsinzet, personeelskosten en de werkingskosten

5. Subsidies

Figuur 4 Detail sectoranalyse voor Samenlevingsopbouw (LAUWERS, M. (s.d.), ‘Financiële analyse van de sector samenlevingsopbouw 2005-2007’,

intern document LDB_ML_Nota sector analyse SO_20090113.doc, Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, [ontvangen op 18 februari 2009].)

37

Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin

Subsidiëring (enveloppenfinanciering)

Subsidievoorwaarden

- Erkenning non-profit organisatie

- Voeren van een boekhouding volgens het B.Vl.Reg.

13 januari 2006

- Personeelskosten bedragen minimum 70-75% (vaak)

Bepaling subsidie-enveloppe - Op basis van aantal erkende VTE of capaciteit

Vereffening subsidie

- Voorschotten

▫ 22,5% per trimester (CAW)

▫ 2 x 45% (SAW, Suggnomé)

▫ 1 x 90% (SLO)

▫ 2 x 40% (Vlaams Netwerk)

- Saldo na controle en goedkeuring inhoudelijke en

financieel verslag of andere verantwoordingsstukken

- Reserves opbouwen kan in een aantal gevallen

Financiële rapportering

Vereiste stukken

- Basis: B.Vl.Reg. 13 januari 2006 (zie fig. 3)

- Bijkomende vereisten voor CAW, SAW en Suggnomé

Aandachtspunten

- Jaarrekening belangrijkste document

- Boekhoudkundige controle met focus op

▫ fouten in de jaarrekening

▫ vergelijking balans met de toelichting

- Opsplitsing jaarrekening en resultatenrekening per

activiteitencentrum

→ controle dubbele subsidiëring mogelijk

Organisaties doen meer dan

vereist

- Komt niet voor

- Heeft geen effect op het subsidiebedrag

Toezicht en administratie

Toezichthouders - Departement WVG

- Rekenhof

- Ambtenaren van het Ministerie van de Vlaamse

Gemeenschap (vrijwilligerswerk)

Sanctionering

Wetgeving

- Vermindering of gehele/gedeeltelijke terugvordering

van de subsidie

- 5% van de toegekende subsidies wordt niet

uitbetaald bij laattijdig indienen van de vereiste

stukken (Vlaams Netwerk en SLO)

38

Praktijk - Vermindering of terugvordering van de

gereglementeerde subsidies komt weinig voor

Relatie overheid en non-profit sector

Resource (inter)dependence - Departement beschouwt relatie als

partnerschaprelatie

- Departement afhankelijk: bijna volledige uitbesteding

van de dienstverlening

- Non-profit organisaties: 80-100% afhankelijk van

subsidies

Overleg - Over alle aanpassingen in de regelgeving

Sectoranalyse

Inhoud - Financiële analyse van voorzieningen volgens ratio’s

- Opbrengsten, kosten en rendabiliteit volgens het

resultaat

- Opgebouwde eigen vermogen

- Personeelsinzet, personeelskosten en werkingskosten

- Subsidies

Gebruik - Aantal zaken uit gegevens halen

- Nagaan of de sector voldoende subsidies krijgt

Tabel 4 Overzicht Departement WVG (gebaseerd op vernoemde wetgevingen en interview M.

Lauwers, Brussel, 18 februari 2009.)

4.2 IVA Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid

Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid heeft als missie het creëren van voorwaarden

waarbinnen het welzijns- en gezondheidsniveau van de Vlaamse bevolking bevorderd, bewaakt,

behoed of hersteld kan worden. Er wordt van hieruit meegewerkt aan de realisatie van de

beleidsdoelstellingen die de Vlaamse overheid vooropstelt. De Vlaamse bevoegdheden met

betrekking tot het gezondheidsbeleid omvatten het preventieve en curatieve gezondheidsbeleid.

(Vandenreyt, 2008:308-312).

Het agentschap omvat een zevental afdelingen (Zorg en Gezondheid, s.d.):

▫ Directoraat-Generaal

▫ Afdeling Preventie, Eerstelijn en Thuiszorg

▫ Afdeling Residentiële en Gespecialiseerde Zorg

39

▫ Afdeling Vlaamse Zorgverzekering

▫ Afdeling Toezicht Volksgezondheid

▫ Afdeling Informatie en Ondersteuning

▫ Sociale Emancipatie en Duurzaamheid

In onze studie gaat de aandacht uit naar de tweede en derde afdeling omdat deze subsidies

verlenen aan non-profit organisaties binnen het agentschap. De afdeling Preventie, Eerstelijn en

Thuiszorg bestaat uit twee teams. Het team Preventie staat in voor het erkennen, subsidiëren,

opvolgen en evalueren van initiatieven en organisaties die zich richten op het preventieve werk

rond kanker, hartziekten, drugs… Het team Eerstelijn en Thuiszorg ondersteunt, erkent en

subsidieert op haar beurt initiatieven en organisaties rond eerstelijnsgezondheidszorg en

Thuiszorg. De afdeling Residentiële en Gespecialiseerde Zorg omvat enerzijds het team

Geestelijke Gezondheidszorg en Ziekenhuizen die centra voor geestelijke gezondheidszorg

erkennen, aansturen en subsidiëren naast het plannen en erkennen van psychiatrische

ziekenhuizen en verzorgingstehuizen, beschut wonen en algemene ziekenhuizen. Anderzijds

buigt het team Ouderenvoorzieningen zich over de erkenning en subsidiëring omtrent de

residentiële zorg voor bejaarden (RVT’s, serviceflats...). Tenslotte kan opgemerkt worden dat de

afdeling Vlaamse Zorgverzekering ondermeer instaat voor het beheer van het Vlaamse

Zorgfonds (IVA met rechtspersoonlijkheid) en via dit fonds verleent zij subsidies aan de

zorgkassen, maar niet aan non-profit organisaties (Vandenreyt, 2008:319-321).

4.2.1 Subsidiëring

Subsidies binnen het agentschap Zorg en Gezondheid gebeuren steeds onder de vorm van een

subsidie-enveloppe. Een aantal voorzieningen krijgen een vast subsidiebedrag dat door hogere

hand werd bepaald. De voorzieningen binnen Ouderenzorg52 en een aantal binnen Thuiszorg

(diensten voor logistieke hulp en aanvullende Thuiszorg, diensten voor oppashulp en de diensten

voor gezinszorg) berekenen de enveloppe door het hanteren van enkele parameters, zoals de

uren dat een dienst heeft geleverd of het aantal inwoners van een regio die van de dienst gebruik

maakt. Deze enveloppen betekenen daarom een prestatiegerichte subsidiëring (Interview E.

Scheers, Brussel, 9 april 2009). Voor het toekennen van de subsidie wordt rekening gehouden

52 Art. 4 §1 B.Vl.Reg. van 4 april 2003 houdende de subsidiëring van de animatiewerking in de erkende rusthuizen en de erkende centra voor kortverblijf, B.S. 28 mei 2003 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 4 april 2003, B.S. 28 mei 2003.

40

met een prioriteitenschema om zo een goede geografische spreiding van de dienstverlening te

bekomen.53

De subsidie wordt vereffend via voorschotten en een saldo. De voorschotten bedragen steeds

90% van het subsidiebedrag, maar worden in verschillende schijven aan de voorziening

uitgekeerd. Binnen Ouderenzorg gebeurt dit meestal per semester (2x45%)54 of per kwartaal in

de Thuiszorgsector (4x22,5%).55 Uitzonderingen op de 90%-regel zijn de voorschotten in de

thuisverzorging (80%)56 en bij projecten in de Thuiszorg (75%)57.

De saldi worden toegekend na een controle van een reeks verantwoordingsstukken die voor elke

voorziening verschillend kunnen zijn. Onder deze stukken begrijpt het agentschap hoofdzakelijk

een inhoudelijk verslag, waarin de werking van het afgelopen jaar wordt toegelicht, en een

financieel verslag. Thuiszorg vraagt naast deze documenten ook een kwaliteitsplanning

(Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009). Ook voor Ouderenzorg is dat het geval.58

4.2.2 Financiële rapportering

Zorg en Gezondheid hanteert eveneens het besluit van 13 januari 2006 als uitgangspunt voor de

vorm en inhoud van de financiële rapportering. Daar wordt geponeerd dat elke voorziening een

boekhouding dient te voeren die is opgelegd voor hun specifieke rechtsvorm (vzw,

OCMW,…).59

Het financiële verslag houdt voor Thuiszorg en Ouderenzorg een jaarrekening in wanneer de

vzw een dubbele boekhouding voert en een staat van vermogen en staat van ontvangsten en

uitgaven per activiteitencentrum wanneer zij een vereenvoudigde boekhouding voert (Interview

E. Scheers, Brussel, 9 april 2009 en Interview E. De Clercq, Brussel, 2 april 2009). Bij

Eerstelijnszorg wil men een overzicht van kosten en opbrengsten, een schuldvordering en een

53Art. 13 §1 B.Vl.Reg. van 18 december 1998, B.S. 30 maart 1999. 54Art. 10 B.Vl.Reg. van 4 april 2003, B.S. 28 mei 2003. 55 Art. 5 1-4° Leidraad voor subsidiebesluiten niet-gereglementeerde subsidies van het team preventie, versie 11 mei 2007; art. 3 MB van 28 oktober 1999 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de lokale dienstencentra, B.S. 15 december 1999; art. 3 MB van 28 oktober 1999 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de regionale dienstencentra, B.S. 15 december 1999; art. 3 MB van 7 juni 1999 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de verenigingen van gebruikers en mantelzorgers, B.S. 21 september 1999; art. 15 §1 B.Vl.Reg. van 10 juli 2001, B.S. 25 september 2001 & art. 3 MB van 4 mei 2006 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de dagverzorgingscentra, B.S. 7 juli 2006 in het vervolg art. X MB van 4 mei 2006, B.S. 7 juli 2006. 56 Art. 15 §2 B.Vl.Reg. van 21 december 1990 houdende coördinatie en ondersteuning van de thuisverzorging, B.S. 21 maart 1991. 57 Art. 4 2° MB van 2 maart 1999 houdende de nadere regels betreffende de subsidieverlening voor projecten in de thuiszorg, B.S. 20 maart 1999 in het vervolg art. X MB van 2 maart 1999, B.S. 20 maart 1999. 58 Art. 5 MB van 4 mei 2006, B.S. 7 juli 2006 & art. 5 MB van 4 mei 2006 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de centra voor kortverblijf, B.S. 7 juli 2006. 59 Art. 3-10 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006.

41

genummerde lijst van de bewijsstukken.60 De administratie vraagt in vele gevallen ook een lijst

met alle subsidies die van een overheid werden verkregen teneinde dubbele subsidiëring te

voorkomen.61

Het komt wel eens voor dat organisaties meer doen dan verplicht. Zo kan de jaarrekening

worden nagekeken door revisor, maar dit gebeurt niet vaak met het specifieke oog op

subsidiëring (Interview A. Witpas, Brussel, 10 maart 2009). In elk geval heeft dit nooit een

invloed op de subsidies (Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009 en Interview E. De Clercq,

Brussel, 2 april 2009).

Bij projecten kent de financiële rapportering een andere inhoud. Voor Thuiszorgprojecten dient

de initiatiefnemer een begroting op te maken met een raming van de inkomsten en uitgaven. Bij

het verlengen van het project moet het financieel verslag van het vorige jaar of een

geactualiseerde begroting worden ingediend.62 Projecten in de Ouderenzorg zijn verplicht een

resultatenrekening, een beschrijving van middelen van derden, een lijst met gemaakte kosten,

een voor waar en echt verklaarde schuldvordering en een afschrijvingstabel in te dienen als het

financiële verslag (Interview E. De Clercq, Brussel, 2 april 2009). Het opmaken van een

begroting bij projecten is nodig zodat de subsidieverstrekker weet waar de middelen vandaan

zullen komen en waaraan ze worden besteed (Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009).

4.2.3 Toezicht en administratie

Het toezicht op de non-profit organisaties die subsidies aanvragen bij het agentschap Zorg en

Gezondheid wordt door de regering georganiseerd.63 De administratie van Zorg en Gezondheid

is als eerste bevoegd om het toezicht uit te oefenen.64 Bij abnormale cijfers, oranje en rode

knipperlichten of klachten zal de administratie het dossier doorgeven aan Inspectie WVG die de

zaak meer diepgaand zal bestuderen (Interview E. De Clercq, Brussel, 2 april 2009). Het

Rekenhof treedt eveneens op als toezichtorgaan, maar beperkt zich tot een aantal steekproeven

per jaar (Interview A. Witpas, Brussel, 10 maart 2009).

Het toezicht op de financiële rapportering is hoofdzakelijk bedoeld om de financiële gezondheid

van een organisatie te achterhalen opdat een continue dienstverlening gegarandeerd kan worden 60 Art. 5 §1 MB van 8 juli 2008. 61 Art. 14 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006. 62 Art. 1 MB van 2 maart 1999, B.S. 20 maart 1999. 63 Art. 34 Decreet van 18 mei 1999 betreffende de geestelijke gezondheidszorg, B.S. 17 juli 1999. 64 Art. 18 B.Vl.Reg. van 18 december 1998, B.S. 30 maart 1999; art. 16 B.Vl.Reg. van 10 juli 2001, B.S. 25 september 2001 & art. 12 B.Vl.Reg. van 4 april 2003, B.S. 28 mei 2003.

42

(Interview E. De Clercq, Brussel, 2 april 2009). De toezichthouder moet eveneens nagaan of de

bepalingen in de decreten of besluiten zijn nageleefd.65 De aanwending van de subsidie wordt

bestudeerd via bewijsstukken om te kunnen achterhalen of de organisatie de doelstellingen van

de overheid naar behoren poogt te realiseren.66 Specifieke aandacht gaat uit naar het opsporen

van eventuele dubbele subsidiëring aangezien dit tot inefficiëntie leidt. Om dit op een

eenvoudige manier op te sporen, moeten subsidieontvangers een lijst met subsidies van andere

overheden indienen (Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009).

Bovendien is het niet voldoende om de financiële verantwoordingsstukken te beoordelen. Een

correcte evaluatie van de ingediende begroting lijkt in dergelijke gevallen meer gegrond

(Interview A. Witpas, Brussel, 10 maart 2009).

Binnen het agentschap Zorg en Gezondheid maakt alleen Ouderenzorg gebruik van een ratio-

analyse en een knipperlichtensysteem (8 indicatoren) om de financiële situatie van de

subsidievragers te screenen. Langs deze weg hopen ze de financiële inspecties gerichter en

efficiënter te doen verlopen (Interview E. De Clercq, Brussel, 2 april 2009).

4.2.4 Sanctionering

Algemeen beschouwd bestaan er geen specifieke sancties bij formele onvolkomenheden. Wel is

het zo dat het niet tijdig indienen van (een deel van) de financiële rapportering of functionele

verantwoording als gevolg heeft dat het saldo niet uitbetaald kan worden (Interview E. De

Clercq, Brussel, 2 april 2009). Bij de Thuiszorgvoorzieningen is het zelfs zo, dat wanneer het

inhoudelijke verslag niet wordt ingediend de subsidie simpelweg teruggevorderd wordt. Door

dit verslag niet in te sturen gaat het agentschap er van uit dat er in het vorige jaar geen werking

is geweest en dat daarom ook geen reden bestaat om een beroep op subsidiëring te doen

(Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009).

Een terugvordering van de subsidie komt voor wanneer blijkt dat niet het volledige

subsidiebedrag werd besteed aan de te vervullen opdracht.67 Als bij de berekening van het

definitieve subsidiebedrag blijkt dat de voorschotten dat bedrag overtreffen, vordert het

65 Art. 18 B.Vl.Reg. van 18 december 1998, B.S. 30 maart 1999; art. 18 §1 Decreet van 3 maart 2004 betreffende de eerstelijnsgezondheidszorg en de samenwerking tussen de zorgaanbieders, B.S. 20 april 2004 & art. 12 B.Vl.Reg. van 4 april 2003, B.S. 20 mei 2003. 66 Art. 34 & 37 B.Vl.Reg. van 3 mei 1995 houdende erkenning en subsidiëring van palliatieve netwerken, B.S. 18 augustus 1998 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 3 mei 1995, B.S. 18 augustus 1998. 67 Art. 39 B.Vl.Reg. van 3 mei 1995, B.S. 18 augustus 1998 & art. 5 §1 MB van 2 maart 1999, B.S. 20 maart 1999.

43

agentschap logischerwijs terug.68 Hetzelfde gebeurt wanneer de bewijsstukken niet de volledige

subsidie kunnen verantwoorden (Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009). Een proportionele

vermindering van de subsidie kan voorkomen worden als de vooropgestelde tewerkstelling in

een voorziening niet wordt gehaald en gepaard gaat met een gedegen argumentering. Als de

subsidieverstrekker die argumentatie niet aanvaardt, wordt de subsidie voor de volle 100%

teruggevorderd.69

Ook de controle brengt enkele motieven aan het licht waardoor de toezichthouder genoodzaakt

is de subsidie stop te zetten of terug te vorderen. Een mogelijke oorzaak is het niet voldoen aan

de erkennings- en subsidiëringsvoorwaarde. In dit geval heeft de non-profit organisatie wel de

mogelijkheid om zich te herpakken door het inroepen van een remediëringsperiode van zes

maanden (Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009). Subsidiefraude en het niet meewerken

aan het toezicht zijn eveneens motieven.70

Dergelijke sanctioneringmogelijkheden of terugvorderingen zijn echter uitzonderlijk. Opvallend

is wel dat ze het meest voorkomen bij niet-gereglementeerde subsidies zoals projectsubsidies.

Thuiszorg gaf mee dat slechts bij enkele dossiers per jaar dergelijke maatregelen moeten worden

genomen (Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009). De afdeling Preventie vermoedt dat in 5

à 10% van de dossiers een subsidie herzien wordt. De voornaamste oorzaak is een onvoldoende

verantwoording voor de gemaakte kosten (Interview A. Witpas, Brussel, 10 maart 2009).

Ouderenzorg noemt het niet naleven van de voorwaarden voor erkenning en subsidiëring als

voornaamste reden tot sanctionering (Interview E. De Clercq, Brussel, 2 april 2009).

4.2.5 Relatie overheid en non-profit sector

Deze relatie wordt door het volledige agentschap gezien als een wederzijds afhankelijke relatie.

Non-profit organisaties zijn vaak voor 100% afhankelijk van subsidiëringsgelden. Uiteraard zijn

sommigen minder afhankelijk omdat ze naast subsidiëring een beroep kunnen doen op

alternatieve financieringsbronnen zoals sponsoring of subsidies van verschillende overheden

(Interview A. Witpas, Brussel, 10 maart 2009). De voorzieningen van Ouderenzorg vormen

68 Art. 5 MB van 28 oktober 1999 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de lokale dienstencentra, B.S. 15 december 1999; art. 5, MB van 28 oktober 1999 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de regionale dienstencentra, B.S. 15 december 1999 & art. 15 §3 B.Vl.Reg. van 10 juli 2001, B.S. 25 september 2001. 69 Art. 11 §2 1° B.Vl.Reg. van 4 april 2003, B.S. 20 mei 2003. 70 Art. 22 §1 B.Vl.Reg. van 18 december 1998, B.S. 30 maart 1999 & art. 13 §1 B.Vl.Reg. van 4 april 2003, B.S. 28 mei 2003.

44

hierop een uitzondering omdat zij via de federale RIZIV-bijdragen een aanzienlijke hoeveelheid

gelden kunnen genereren (Interview E. De Clercq, Brussel, 2 april 2009).

Een wederzijds afhankelijke relatie impliceert ook een afhankelijkheid van de overheid op de

non-profit sector. Overheden zijn quasi volledig van hen afhankelijk op het vlak van

dienstverlening. De overheid zelf voorziet geen diensten, maar besteedt deze taak uit aan niet-

commerciële organisaties en komt hen daarin tegemoet door hen subsidies te verlenen

(Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009).

Tussen beide partijen bestaan er overlegmomenten voor het behandelen van belangrijke

dossiers, het invoeren van wijzigingen in de bestaande regelgeving of in het bespreken van bv.

urencontingenten71 van Thuiszorg (Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009).

Overlegmomenten kunnen bovendien ingeschakeld worden met het doel het verwezenlijken van

de doelstellingen op te volgen en aan te sturen (Interview A. Witpas, Brussel, 10 maart 2009).

Er kan overleg zijn tussen het agentschap Zorg en Gezondheid en de sector, of tussen de

minister en de sector wanneer het een structureel overleg aangaat. De sector wordt

gemakkelijkheidshalve meestal vertegenwoordigd door koepelorganisaties (Interview E.

Scheers, Brussel, 9 april 2009).

4.2.6 Sectoranalyse

Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid is anno 2009 niet vertrouwd met sectoranalyses.

Het team Preventie oppert dat dit voor hen weinigzeggend zou zijn aangezien de gesubsidieerde

voorzieningen onderling te sterk verschillen om met elkaar te kunnen vergelijken (Interview A.

Witpas, Brussel, 10 maart 2009). Ouderenzorg en Thuiszorg zijn echter wel van plan om

dergelijke analyses op te bouwen, maar voorlopig is dit toekomstmuziek (Interview E. Scheers,

Brussel, 9 april 2009 en Interview E. De Clercq, Brussel, 2 april 2009).

71 Binnen Thuiszorg wordt er in sommige gevallen een maximum aantal subsidiabele uren voor een dienst vastgelegd. Deze uren wordt dan verdeeld over de verschillende dienstverlenende organisaties.

45

Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid


Subsidievoorwaarden

- Erkenning

- Voeren van een boekhouding volgens B.Vl.Reg. 13

januari 2006

Bepaling subsidie-enveloppe - Op basis van een aantal parameters (gepresteerde

uren, aantal inwoners van de bediende regio)

→ prestatiegerichte subsidiëring


- Voorschotten

▫ 2 x 45% (Ouderenzorg)

▫ 4 x 22,5% (Thuiszorg)

▫ 80% (Thuisverzorging)

▫ 75% (Thuiszorgprojecten)

- Saldo na de controle van verantwoordingsstukken

▫ Inhoudelijk verslag

▫ Financieel verslag

▫ Kwaliteitsplanning (Ouderen- en Thuiszorg)

- Reserveopbouw mogelijk in een aantal gevallen


Vereiste stukken

- Basis: B.Vl.Reg. 13 januari 2006

- Financieel verslag:

▫ jaarrekening (dubbele boekhouding)

▫ staat van ontvangsten en uitgaven per

activiteitencentrum (vereenvoudigde

boekhouding)

▫ begroting (Thuiszorgprojecten)

▫ resultatenrekening (Ouderenzorgprojecten)

Aandachtspunten

- Financiële gezondheid nagaan

- Algemene evaluatie van de begroting

- Aanwending van de subsidie

- Dubbele subsidiëring voorkomen


vereist

- Komt voor

- Heeft geen effect


Toezichthouders - Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid

- Inspectie WVG (bij oranje of rode knipperlichten)

- Rekenhof

Sanctionering

Wetgeving - Vermindering en gehele of gedeeltelijke

46

terugvordering van de subsidie

Praktijk - Slechts enkele dossiers per jaar waarbij moet

teruggevorderd worden


Resource (inter)dependence - Non-profit organisaties: 100% afhankelijk

- Zorg en Gezondheid afhankelijk: uitbesteding

dienstverlening

Overleg - Belangrijke dossiers

- Wijzigingen regelgeving

- Bespreking van bv. urencontingenten

Sectoranalyse

Gebruik - Plannen om deze in de toekomst op te stellen

Tabel 5 Overzicht Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid (gebaseerd op vernoemde wetgevingen

en interviews E. Scheers, E. De Clercq & A. Witpas, Brussel, 2009)

4.3 IVA Agentschap Jongerenwelzijn

Het agentschap Jongerenwelzijn heeft een klaar en duidelijke visie, ze wil een stuwende kracht

zijn in het bieden van hulp aan jongeren in moeilijke leefsituaties. De Vlaamse overheid, in de

vorm van het agentschap Jongerenwelzijn, zet zich elke dag opnieuw in om jongeren kansen te

geven omdat iedere jongere daar recht op heeft (Van Mulders, 2008:10).

Het recent gevormde agentschap telt drie afdelingen: Voorzieningenbeleid, Preventie- en

Verwijzersbeleid en de Gemeenschapsinstellingen. Haar kerntaken bestaan uit het organiseren

van een kwaliteitsvolle hulpverlening aan jongeren tot 25 jaar, het uitvoeren en coördineren van

taken betreffende de integrale jeugdhulp, het uitvoeren van een jeugddelinquentie- en

preventiebeleid, het beheer van het Fonds Jongerenwelzijn, het verwijzersbeleid organiseren en

coördineren, de gemeenschapsinstellingen organiseren en beheren en als laatste het agentschap

Jongerenwelzijn organiseren (Bosmans, 2008:203-205). Deze kerntaken realiseert men door

samenwerkingsverbanden met private organisaties aan te gaan en door zelf een deel te realiseren

via de gemeenschapsinstellingen en consulenten (Van Mulders, 2008:6).

Jongerenwelzijn staat onder andere in voor de programmatie, erkenning en subsidiëring van

voorzieningen, de pleegzorg en projecten. Het agentschap heeft de beslissingsbevoegdheid om

47

zowel gereglementeerde als niet-gereglementeerde subsidies te verlenen. Daarnaast kan zij ook

beslissingen nemen omtrent de erkennings- en subsidievoorwaarden (Bosmans, 2008:203-205).

De erkende voorzieningen behoren steeds tot één van de erkenningscategorieën: begeleidings-

en gezinstehuizen, onthaal-, oriëntatie- en observatiecentra, dagcentra, thuisbegeleidings-

diensten, diensten voor begeleid zelfstandig wonen en pleegzorgdiensten. Deze ontvangen

subsidies afkomstig van het Fonds Jongerenwelzijn (IVA met rechtspersoonlijkheid) kunnen

dienen om de werking, infrastructuur, personeelskosten en het verblijf van minderjarigen te

financieren (Bosmans, 2008:236).

4.3.1 Subsidiëring

De subsidiëring door Jongerenwelzijn gebeurt, afhankelijk van de te subsidiëren materie, op

twee manieren. Om de werking, infrastructuur, verblijfskosten en zakgelden te financieren, staat

het agentschap subsidies toe in de vorm van enveloppen. Bij de personeelskosten daarentegen

wordt de subsidie berekend op basis van de kosten op factuur. Zo kan rekening gehouden

worden met anciënniteit en diploma’s. Het gevolg hiervan is dat de vrij besteedbare ruimte zich

beperkt tot de werkingssubsidies, wat neerkomt op 15 à 20% van de totale subsidie (Interview

D. Debrouwere en G. De Sloovere, Brussel, 31 maart 2009). Het subsidiebedrag wordt in beide

gevallen steeds bepaald op basis van de erkende capaciteit van de voorziening of dienst.72

De berekening van projectsubsidies verloopt steeds via het bepalen van alle kosten die

verbonden zijn aan het realiseren van het project, dus op basis van een begroting (Interview D.

Debrouwere en G. De Sloovere, Brussel, 31 maart 2009).

Subsidies worden vastgesteld door de totale kosten te aanschouwen. De bedragen die door

openbare besturen of door de organisatie gesubsidieerde instellingen worden ontvangen, trekt

men af van de totale kosten. Kinderbijslagen en studietoelagen worden eveneens in mindering

gebracht.73

Jongerenwelzijn betaalt maandelijks voorschotten uit op basis van de geraamde, subsidieerbare,

jaarlijkse kosten. Op het einde van het jaar becijferen zij het definitieve subsidiebedrag aan de

72 Art. 30 B.Vl.Reg. van 13 juli 1994 inzake de erkenningsvoorwaarden en de subsidienormen voor de voorzieningen van de bijzondere jeugdbijstand, B.S. 10 december 1994 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 13 juli 1994, B.S. 10 december 1994. 73 Art. 49 §1 B.Vl.Reg. van 13 juli 1994, B.S. 10 december 1994.

48

hand van de boekhouding. Daartoe wordt een regularisatiebedrag (definitieve bedrag versus

voorschotten) vastgesteld die ofwel een extra som of een terugvordering inhouden.74

Bij projecten komen de voorschotten neer op twee maal 45%. Na de goedkeuring van het

inhoudelijk en financiële verslag krijgt de organisatie het saldo van 10% toe (Interview D.



Alle voorzieningen en diensten zijn verplicht een boekhouding te voeren volgens hun

rechtsvorm. Daarbij wordt wel expliciet gesteld dat alle vzw’s een boekhouding van een grote

vzw moeten volgen.75 Verder vraagt de subsidieverlener alle bewijsstukken die de uitgaven

staven.76

Voor elk van de subsidie-enveloppen is een specifieke verantwoordingsprocedure voorzien. Zo

moet voor het bepalen van de personeelssubsidie een globaal personeelsdossier van de vzw

worden ingediend en voor de verblijfssubsidies een aanwezigheidslijst van de voorziening.

Subsidies voor bijzondere kosten behandelt het agentschap per concreet geval. Subsidies voor

infrastructuur en werking hoeft de subsidieaanvrager niet te motiveren, daarvoor krijgen ze een

forfaitair bedrag (Interview D. Debrouwere en G. De Sloovere, Brussel, 31 maart 2009).

Projecten leven een boekhoudplan na volgens een rekeningenstelsel dat door de minister is

opgelegd.77 Per project vraagt Jongerenwelzijn een apart verslag om zo transparanter te kunnen

werken.78 Het verslag houdt een begroting met alle inkomsten en uitgaven met betrekking tot het

project in en een opgave en bestemming van het gevraagde bedrag.79


Het toezicht gebeurt door de administratie van het Agentschap Jongerenwelzijn en de Inspectie

WVG. De controle door deze instanties omhelst de controle van de boekhouding, het nagaan

van de correcte aanwending van de subsidies, de controle van de verantwoordingsstukken van

74 Art. 51 B.Vl.Reg. van 13 juli 1994, B.S. 10 december 1994. 75 Art. 3 MB van 15 maart 2006 houdende de uitvoering van het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het financieel verslag voor de voorzieningen in de sectoren Welzijn, Volksgezondheid en Gezin en dit voor de Bijzondere Jeugdbijstand, B.S. 10 november 2006 in het vervolg art. X MB van 15 maart 2006, B.S. 10 november 2006. 76 Art. 49 §1 & 50 B.Vl.Reg. van 13 juli 1994, B.S. 10 december 1994. 77 Art. 56 §6 2° B.Vl.Reg. van 13 juli 1994, B.S. 10 december 1994. 78 Art. 2, MB van 15 maart 2006, B.S. 10 november 2006. 79 Art. 56 §2 2° B.Vl.Reg. van 13 juli 1994, B.S. 10 december 1994.

49

de subsidie80 en het onderzoek naar het nakomen van de bepalingen in de geldende besluiten.

Als de organisaties bij een van deze elementen in gebreke is gebleven, moeten zij hun

boekhouding voorleggen aan een bedrijfsrevisor.81 De controlerende instantie heeft ook

aandacht voor extreme cijfers omdat deze vaak wijzen op onregelmatigheden (Interview D.


De toezichthouder maakt gebruik van een knipperlichtensysteem waarbij een reeks van ratio’s

worden berekend, zoals liquiditeit en solvabiliteit. Als deze een oranje of rood knipperlicht

geven, hevelt de administratie van het agentschap het dossier over naar Inspectie WVG

(Interview D. Debrouwere en G. De Sloovere, Brussel, 31 maart 2009).

Jongerenwelzijn acht dergelijk toezicht broodnodig omdat ze op meerdere niveaus informatief

kan zijn. Door het toezicht verwerft de overheid beleidsinformatie en krijgt ze signalen als de

subsidie-enveloppen ontoereikend zijn om de opdracht van non-profit organisaties naar behoren

uit te voeren. De informatie uit de controles deelt ze eveneens mee aan de sector. Ook kan ze zo

gelijkaardige voorzieningen en diensten met elkaar vergelijken. Voorts ziet Jongerenwelzijn

vooral de responsabilisering als een belangrijke verwezenlijking van het toezicht. Zo dwingt ze

de organisaties na te denken over kwaliteit, hulpverlening en financiën (Interview D.


4.3.4 Sanctionering

Elke terugvordering of vermindering van subsidies is het gevolg van de subsidiëringsmethodiek.

Bij projecten wordt er teruggevorderd als niet alle subsidies aangewend zijn voor de omschreven

opdracht.

Financiële sanctionering is in principe onmogelijk omdat de regelgeving hier niets over zegt.

Aangezien 85% van de subsidie naar het financieren van personeelskosten gaat, zou een

vermindering of terugvordering van de subsidie een directe impact hebben op de

dienstverlening. Het is echter van primair belang om de continuïteit van de dienstverlening te

garanderen (Interview D. Debrouwere en G. De Sloovere, Brussel, 31 maart 2009).

80 Art. 53 B.Vl.Reg. van 13 juli 1994, B.S. 10 december 1994. 81 Art. 6 MB van 15 maart 2006, B.S. 10 november 2006.

50


Non-profit organisaties zijn volledig afhankelijk van subsidies, maar omgekeerd is de overheid

even afhankelijk van hen qua dienstverlening.

Tussen beide partijen bestaat zowel structureel als ad hoc overleg. De non-profit organisaties

zijn daarbij vertegenwoordigd door de koepelorganisaties Vlaams Welzijn Verbond,

Pluralistisch Platform Jeugdzorg en Jongerenbegeleiding (Interview D. Debrouwere en G. De

Sloovere, Brussel, 31 maart 2009).

4.3.6 Sectoranalyse

Het Agentschap Jongerenwelzijn stelt actief een sectoranalyse op. De beheersovereenkomst

tussen Jongerenwelzijn en de Vlaamse Regering verplicht het agentschap er dan ook toe de

boekhoudkundige resultaten van de erkende voorzieningen te verzamelen en te aggregeren. Ten

eerste resulteert een sectoranalyse in een vergelijking van de ontvangsten in de vorm van

verblijfs-, werkings- en infrastructuursubsidies tegenover de werkingsuitgaven en uitgaven voor

de minderjarigen. De uitkomst van dergelijke vergelijking geeft aan of de subsidie voldoende

hoog is om de kosten te dekken. Als tweede berekent het agentschap enkele ratio’s van de

inrichtende machten van de voorzieningen, waarin dus alle inkomsten en uitgaven worden

opgenomen. Door het berekenen van liquiditeits- en solvabiliteitsratio’s gaat men de financiële

situatie van de inrichtende macht na (Werkgroep Kosteninzicht, s.d.).

Jongerenwelzijn stelde na de analyse voor het boekhoudkundige jaar 2007 vast dat

subsidiebedragen voldoende hoog zijn om een gezond financieel beleid te kunnen voeren. Ze

acht het echter wel belangrijk de financiële situatie permanent te monitoren om zo gepaste

interventies te kunnen ondernemen (Werkgroep Kosteninzicht, s.d.).

Jongerenwelzijn

Subsidiëring (enveloppenfinanciering en kostenfinanciering)

Subsidievoorwaarden - Erkenning

- Boekhouding voeren volgens B.Vl.Reg. 13 januari

2006

Bepaling subsidie - Enveloppen ter financiering van de werking

- Personeelskosten op basis van de kosten op factuur

- Bedrag bepaald op basis van erkende capaciteit

51

Vereffening subsidie - Voorschotten

▫ Maandelijks op basis van geraamde jaarlijkse

kost

- Regularisatiebedrag na bepaling subsidiebedrag aan

de hand van de boekhouding


Vereiste stukken - Basis: B.Vl.Reg. 13 januari 2006

- Kleine vzw’s voeren eveneens dubbele boekhouding

- Begroting (projecten)

Aandachtspunten - Subsidieafwending

- Controle van de boekhouding en verantwoordings-

stukken

- Extreme cijfers en onregelmatigheden

- Ratio’s: liquiditeit en solvabiliteit


vereist

- Kan voorkomen

- Geen effect


Toezichthouders - Jongerenwelzijn

- Inspectie WVG

Sanctionering

Wetgeving

- Vermindering en gehele of gedeeltelijke

terugvordering van subsidies

Praktijk - Financiële sanctionering wordt niet toegepast om de

dienstverlening niet in het gedrang te laten komen


Resource (inter)dependence - Non-profit organisaties: 100% afhankelijk van

subsidies

- Jongerenwelzijn afhankelijk qua dienstverlening

Overleg - Structureel en ad hoc

Sectoranalyse

Inhoud - Aggregatie van de boekhoudkundige resultaten van

erkende voorzieningen

- Financiële situatie nagaan

Gebruik - Nagaan of subsidie toereikend is

Tabel 6 Overzicht Jongerenwelzijn (gebaseerd op vernoemde wetgevingen en interview D.

Debrouwere en G. De Sloovere, Brussel, 31 maart 2009)

52

4.4 IVA Kind en Gezin

Het agentschap Kind en Gezin heeft als missie:

“Kind en Gezin wil, samen met zijn partners, voor elk kind, waar en hoe het ook geboren

is of opgroeit, zoveel mogelijk kansen creëren” (Stijnen, 2008:176).

De kerntaken van Kind en Gezin omvatten het verlenen van informatie en advies aan gezinnen

inzake gezondheid, opvoeding, voeding en veiligheid; het detecteren, opvolgen en signaleren

van individuele risico’s en structurele risicosituaties; gezinsondersteuning en preventieve

gezondheidszorg. Naast deze kerntaken zorgt Kind en Gezin ook voor crisisopvang,

hulpverlening bij kindermishandeling en adoptie (Stijnen, 2008:1. 176-177).

Het agentschap Kind en Gezin erkent en subsidieert voorzieningen om haar (kern)taken te

vervullen. Zij staat grotendeels zelf in voor de preventieve gezinsondersteuning, in

samenwerking met haar partners. Kind en Gezin subsidieert en erkent hiervoor

consultatiebureaus en inloopteams. Daarnaast erkent en subsidieert zij ook Centra voor

kinderzorg en gezinsondersteuning (CKG’s), Vertrouwenscentra Kindermishandeling,

gesubsidieerde kinderopvang, initiatieven voor buitenlandse opvang en ook een aantal

kleinschalige, buurtgerichte vormen van kinderopvang (buurt- en nabijheidsdiensten) (Stijnen,

2008:180-188).

4.4.1 Subsidiëring

Kind en Gezin hanteert een enveloppenfinanciering. De erkenning of het attest van toezicht

vormt meestal een subsidievoorwaarde waarbij de non-profit organisatie een erkenning krijgt

voor een aantal capaciteitseenheden (bv. aantal kinderen of plaatsen). De bepaling van de

subsidie gebeurt aan de hand van parameters in de wetgeving en deze omvatten meestal

capaciteit en prestatie-eenheden (Interview I. Bombay, Brussel, 14 april 2009). De organisatie

kan subsidies ontvangen voor de werkings- en personeelskosten, maar ook voor eenmalige

kosten, kosten voor de medewerking van een arts, aantal gerealiseerde onderzoeken,

dossierkosten, …82

82 Art. 44, 45 & 46 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002 tot bepaling van de voorwaarden en de procedureregels inzake erkenning en subsidiëring van de consultatiebureaus voor het jonge kind, B.S. 15 mei 2002 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 15 mei 2002 ; art. 8 & 12 Decreet van 15 juli 2005 tot regeling van de interlandelijke adoptie van kinderen, B.S. 16 september 2005 in het vervolg art. X Decreet van 15 juli 2005, B.S. 16 september 2005; art. 7 & 24 B.Vl.Reg. van 23 september 2005 betreffende de interlandelijke adoptie, B.S. 18

53

Kind en Gezin betaalt vaak haar subsidies uit met voorschotten. De consultatiebureaus voor het

jonge kind en Centra voor kinderzorg en gezinsondersteuning (CKG’s) krijgen per kwartaal een

voorschot. Dit voorschot is maximaal een vierde van 90% van de geraamde jaarlijkse

subsidiabele kosten.83 De centra voor integrale gezinsondersteuning (CIG’s) ontvangen een

voorschot van 22,5% per trimester.84 De definitieve vaststelling en vereffening gebeurt bij

voorgaande voorzieningen door het bepalen van het regularisatiebedrag.85 Kind en Gezin

verleent elk kwartaal een voorschot van maximum 95 % van een vierde van het verschuldigde

bedrag voor een kalenderjaar aan de kinderdagverblijven, diensten voor opvanggezinnen en de

buitenschoolse opvang. Alle uitbetaalde bedragen blijven aanpasbaar zolang Kind en Gezin de

afrekening voor het werkjaar in kwestie niet heeft goedgekeurd. De voorschotten kunnen

teruggevorderd worden wanneer de activiteiten zijn stopgezet.86 Een veel voorkomende

maatregel is dat de subsidie aangepast wordt aan de bezettingsgraad of capaciteit.87

Bij Kind en Gezin mogen de voorbereidingscentra, diensten voor maatschappelijk onderzoek

inzake interlandelijke adoptie, CIG’s, CKG’s en vertrouwenscentra kindermishandeling reserves

opbouwen. Deze reserves moeten voor dezelfde doeleinden en onder dezelfde voorwaarden als

de subsidie aangewend worden.88

november 2005 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 23 september 2005, B.S. 18 november 2005; art. 13 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997 & art. 48 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002. 83 Art. 49 §1 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 15 mei 2002 & art. 53 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002. 84 Art. 16 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997. 85 Art. 49 §2 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 15 mei 2002; art. 16 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997 & art. 53 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002. 86 Art. 25 B.Vl.Reg. van 23 februari 2001 houdende de voorwaarden inzake erkenning en subsidiëring van kinderdagverblijven en diensten voor opvanggezinnen, B.S. 19 april 2001 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 23 februari 2001, B.S. 19 april 2001 & art. 17, B.Vl.Reg. van 23 februari 2001 houdende de voorwaarden inzake erkenning en subsidiëring van initiatieven voor buitenschoolse opvang, B.S. 27 mei 2001 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 23 februari 2001, B.S. 27 mei 2001. 87 Art. 2 §6 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997; art. 51 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002; art. 14 & 23 B.Vl.Reg. van 23 februari 2001, B.S. 19 april 2001; art. 16 §1 B.Vl.Reg. van 23 februari 2001, B.S. 27 mei 2001; art. 20 MB van 9 juli 2001 houdende de voorwaarden voor het organiseren van en de bepalingen over de toestemming voor en de subsidiëring van buitenschoolse opvang in aparte lokalen in kinderdagverblijven, B.S. 29 augustus 2001 in het vervolg art. X MB van 9 juli 2001, B.S. 29 augustus 2001 & art. 13 MB van 7 november 2003 houdende de voorwaarden tot toekenning van een financiële ondersteuning aan door Kind en Gezin erkende kinderdagverblijven en initiatieven voor buitenschoolse opvang voor het realiseren van flexibele opvang ter uitvoering van het Vlaamse werkgelegenheidsakkoord 2003-2004, B.S. 29 januari 2004. 88 Art. 7 & 24 B.Vl.Reg. van 23 september 2005 B.S. 18 november 2005; art. 14 §1 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997; art. 58 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002 & art. 32 B.Vl.Reg. van 17 mei 2002, B.S. 19 juni 2002.

54

Een andere vaak voorkomende voorwaarde is dat voorzieningen een bepaald percentage moeten

besteden aan personeelskosten. Deze voorwaarde geldt voor de CIG’s (65-85%), CKG’s (min.

70%) en de vertrouwenscentra kindermishandeling (70-85%).89


Het besluit van de Vlaamse regering van 13 januari 2006 is van toepassing op CIG’s,

kinderdagverblijven en diensten voor opvanggezinnen, initiatieven voor buitenschoolse opvang

en CKG’s.90 De kleine vzw’s in die voorzieningen zijn verplicht een dubbele boekhouding te

voeren en de CKG’s en de CIG’s moeten een personeelslijst aan het financieel verslag

toevoegen.91 Voor de overige voorzieningen zijn zaken in verband met de financiële

rapportering die terug te vinden zijn in de wetgeving in onderstaande tabel opgesomd.

Financiële verslagen

Consultatiebureaus voor het

jonge kind

- Boekhouding volgens richtlijnen Kind en Gezin

Vertrouwenscentra

kindermishandeling

- Boekhouding volgens richtlijnen Kind en Gezin

Jaarlijkse basissubsidie

- Boekhoudkundig verslag over voorbij werkings-

jaar + begroting voor komend werkingsjaar

- Lijst van leden van het team

- Verslag over de voorbije activiteiten

- Andere stukken over het lopende jaar

Proefproject ‘Centrum voor

Kinderopvang’

- Minstens kasboekhouding volgens richtlijnen van

Kind en Gezin waaruit besteding van de

financiële ondersteuning blijkt

89 Art. 12 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997; art. 50 §1 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002 & art. 31 B.Vl.Reg. van 17 mei 2002, B.S. 19 juni 2002. 90 Art. 2 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006. 91Art. 5 & 11 MB van 17 mei 2006 houdende de uitvoering van het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het financieel verslag voor de voorzieningen in bepaalde sectoren van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, in de kinderdagverblijven, de diensten voor onthaalouders, de initiatieven voor buitenschoolse opvang en de centra voor kinderzorg en gezinsondersteuning, B.S. 9 mei 2006 & art. 2 MB van 23 februari 2006 houdende de uitvoering voor de centra voor integrale gezinszorg van het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het financieel verslag voor de voorzieningen in bepaalde sectoren van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, B.S. 20 april 2007.

55

Interlandelijke adoptiediensten - Boekhoudkundige regels vastgelegd door

Vlaamse Regering

- Nadere richtlijnen door Vlaamse Centrale

Autoriteit

Tabel 7 Richtlijnen financiële verslagen overige voorzieningen Kind en Gezin (Art. 51 B.Vl.Reg.

van 1 maart 2002, B.S. 15 mei 2002; art. 17, 30 & 33 B.Vl.Reg. van 17 mei 2002, B.S. 19 juni 2002; art.

9 B.Vl.Reg. van 29 juni 2007 tot bepaling van het kader en van de financiële ondersteuning van

proefprojecten 'Centrum voor Kinderopvang', B.S. 20 juli 2007; art. 27 §3 Decreet van 15 juli 2005, B.S.

16 september 2005 & art. 68 §2 B.Vl.Reg. van 23 september 2005, B.S. 18 november 2005)

Kind en Gezin gebruikt de financiële rapportering in de eerste plaats om de financiële

gezondheid na te gaan. Het agentschap merkt wel op dat zij hier nog niet zolang mee bezig is en

zich dus nog in het beginstadium bevindt hieromtrent. Bij de financiële rapportering kijkt het

agentschap naar de schulden, de liquiditeit, het resultaat, …. (Interview I. Bombay, Brussel, 14

april 2009).

Hier komt het wel voor dat non-profit organisaties meer doen dan vereist. Dit wordt verklaard

doordat deze deel uitmaken van een grotere groep. De financiële rapportering gebeurt dan op

groepsniveau waardoor iedereen automatisch voldoet aan de maximumeisen. Dit heeft echter

geen invloed op Kind en Gezin aangezien het agentschap aan de reglementering is gebonden.

Tenzij intuïtief, als er een fout voorkomt, kan de kans groter zijn dat het eerst nagevraagd wordt

uit de veronderstelling dat het om een rekenkundige fout gaat. De financiële rapportering wordt

in grote lijnen gecontroleerd door Kind en Gezin en met de nodige flexibiliteit. Het is de

dienstverlening die primeert voor het agentschap maar ze moet wel gecontroleerd worden. De

resultatenrekening wordt per onderdeel bekeken en veranderingen met het voorgaande jaar

worden nagekeken. Het is de bedoeling om een algemeen zicht te verwerven. Als een tendens,

een specifiek cijfer of grote rekenfouten een knipperlicht aangeven, dan pluist het agentschap

Inspectie WVG dit uit op vraag van Kind en Gezin. Bij kleine rekenkundige fouten vraagt Kind

en Gezin dit zelf na.

De subsidiëring kan wel stopgezet worden als de jaarrekening of de financiële rapportering

gedurende enkele jaren niet ingediend wordt (Interview I. Bombay, Brussel, 14 april 2009).

56


Kind en Gezin houdt toezicht op de besteding van de subsidies van de consultatiebureaus voor

het jonge kind, vertrouwenscentra kindermishandeling en de CKG’s. De ambtenaren hebben

toegang tot de boekhouding en tot alle relevante documenten.92 Tenslotte, oefent Kind en Gezin

toezicht uit op de naleving van de regelgeving door kinderdagverblijven, diensten voor

opvanggezinnen en de buitenschoolse opvang. Het toezicht ter plaatse gebeurt door het

agentschap Inspectie WVG.93

Wat de voorbereidingscentra, diensten voor maatschappelijk onderzoek inzake interlandelijke

adoptie en de adoptiediensten betreft, ziet de Vlaamse Centrale Autoriteit toe op de naleving

van de bepalingen. Zij controleert de correcte besteding van de uitbetaalde bedragen. Het

toezicht op de naleving van de regelgeving wordt op stukken of ter plaatse (door het agentschap

Inspectie WVG) uitgeoefend.94 Daarnaast is het Departement WVG of Inspectie WVG

verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van de subsidiëringsvoorwaarden bij de

CIG’s.95

4.4.4 Sanctionering

De subsidies kunnen geheel of gedeeltelijk stopgezet of teruggevorderd worden. Bij de CIG’s is

deze sanctie van toepassing wanneer een centrum niet langer voldoet aan één of meer

subsidievoorwaarden, bij vastgestelde subsidiefraude of als het centrum niet meewerkt aan de

uitoefening van het toezicht. Deze sanctie is enkel mogelijk na het uiten van het voornemen tot

intrekking van de erkenning of van de hiervoor beschreven tekortkomingen.96

Bij de opvoedingsondersteuning ontvangt de initiatiefnemer geen subsidie voor de activiteiten

als deze niet voldoet aan de subsidiëringprocedure. Wanneer de initiatiefnemer niet meewerkt

aan de uitoefening van het toezicht, krijgt deze geen subsidie voor het kwartaal waarin de

vaststellingen gebeurden, noch voor het daaropvolgende kwartaal. Vanaf de tweede en elke

daaropvolgende vaststelling dat een initiatiefnemer niet voldoet aan de subsidievoorwaarden of

92 Art. 52 §2 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 15 mei 2002; art. 54 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002 & art. 17 B.Vl.Reg. van 17 mei 2002, B.S. 19 juni 2002. 93 Art. 27 MB van 9 juli 2001, B.S. 29 augustus 2001 & art. 23 B.Vl.Reg. van 23 februari 2001, B.S. 27 mei 2001. 94 Art. 7, 25 & 67 B.Vl.Reg. van 23 september 2005, B.S. 18 november 2005. 95 Art. 22 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997 & art. 5 §1 B.Vl.Reg. van 18 mei 2001 tot regeling van de subsidiëring van de activiteiten inzake opvoedingsondersteuning, B.S. 12 juli 2001 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 18 mei 2001, B.S. 12 juli 2001.. 96 Art. 23 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997.

57

dat hij niet meewerkt aan de uitoefening van het toezicht, ontvangt deze geen subsidie voor het

kwartaal waarin de vaststellingen gebeurden en de drie daaropvolgende kwartalen.97

Bij de kinderdagverblijven en diensten voor opvanggezinnen blijven alle uitbetaalde bedragen

aanpasbaar zolang Kind en Gezin de afrekening voor het werkjaar in kwestie niet goedgekeurd

heeft. Een vordering tot bijbetaling of terugbetaling verjaart na één jaar maar deze kan 30 jaar

bedragen in geval van valse verklaringen of handelingen die de berekening en uitbetaling van

de subsidies beïnvloed hebben.98

Uitbetaalde bedragen bij erkende kinderdagverblijven en initiatieven in buitenschoolse opvang

kunnen teruggevorderd worden wanneer de voorziening haar activiteiten staakt of niet meer

voldoet aan de vastgelegde voorwaarden.99 Dit geldt ook voor het proefproject ‘Centrum

kinderopvang’.100

Bij de lokale diensten buurtgerichte kinderopvang kan Kind en Gezin de subsidiëring geheel of

gedeeltelijk intrekken als de lokale dienst niet is opgestart binnen een jaar na de startdatum, als

vastgesteld wordt dat de dienst niet langer voldoet aan de vastgelegde voorwaarden of de

psychische en/of fysieke integriteit van de opgevangen kinderen niet langer garandeert of als

het subsidieagentschap daar om verzoekt om redenen die rechtstreeks verband houden met de

tewerkstelling en/of begeleiding van doelgroepwerknemers (deze laatste voorwaarde is niet

geldig voor de lokale dienst in tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad).101 Bij de gemandateerde

voorzieningen zijn er gelijkaardige voorwaarden.102

In de praktijk blijkt de terugvordering van subsidies een heel weinig voorkomende sanctie te

zijn aangezien de subsidiebedragen in het algemeen niet dermate ruim berekend zijn dat er

langdurige afleiding mogelijk is zonder dat dit door controles wordt opgemerkt. Wanneer een

non-profit organisatie zou ‘besparen’ of frauderen op de personele inzet dan wordt dit meestal

snel ontdekt door de reguliere controles. Bovendien gebeuren er boekhoudkundige inspecties

97 Art. 5 B.Vl.Reg. van 18 mei 2001, B.S. 12 juli 2001. 98 Art. 25bis B.Vl.Reg. van 23 februari 2001, B.S. 27 mei 2001. 99 Art. 21 MB van 9 mei 2007 houdende de voorwaarden tot toestemming en een bijbehorende financiële ondersteuning voor het realiseren van een verruimd aanbod in de vorm van flexibele en/of occasionele opvang in kinderdagverblijven en initiatieven voor buitenschoolse opvang die door Kind en Gezin worden erkend, B.S. 29 mei 2007. 100 Art. 11 B.Vl.Reg. van 29 juni 2007 tot bepaling van het kader en van de financiële ondersteuning van proefprojecten 'Centrum voor Kinderopvang', B.S. 20 juli 2007 101 Art. 35 & 39 B.Vl.Reg. van 9 mei 2008 houdende de voorwaarden voor toestemming voor en subsidiëring van lokale diensten buurtgerichte kinderopvang,B.S. 20 augustus 2008. 102 Art. 12 B.Vl.Reg. van 30 maart 2007 houdende de voorwaarden voor de erkenning en subsidiëring als gemandateerde voorziening, B.S. 24 juli 2007.

58

door het agentschap Inspectie WVG die een verkeerde inzet van subsidiemiddelen aan het licht

kunnen brengen. Deze controles gebeuren proactief of op vraag van Kind en Gezin wanneer het

agentschap twijfels heeft over een dossier. Kind en Gezin vindt dat deze sanctie zeker moet

blijven bestaan om het bewust frauduleus omgaan met subsidies te bestraffen, ook al stelt het

agentschap vast dat subsidiefraude heel erg beperkt is in de praktijk (Interview I. Bombay,

Brussel, 14 april 2009).


Kind en Gezin heeft een goede relatie met de non-profit sector en pleegt overleg met deze

sector. Dit overleg kan in functie zijn van de reglementering, het aftoetsen van trends, … De

meeste non-profit organisaties zijn sterk afhankelijk van subsidies. Sommige organisaties

kunnen een beroep doen op ouderbijdragen maar deze zijn beperkt en worden verrekend met de

subsidies.

Kind en Gezin is op hun beurt sterk afhankelijk van de non-profit organisaties aangezien ze de

meeste dienstverlening volledig uitbesteedt. Bij de consultatiebureaus voor het jonge kind zorgt

Kind en Gezin gedeeltelijk voor de eigen dienstverlening maar de andere diensten worden

volledig uitbesteed. Kind en Gezin voelt de relatie aan als een wederzijdse

afhankelijkheidsrelatie (Interview I. Bombay, Brussel, 14 april 2009).

4.4.6 Sectoranalyse

Kind en Gezin maakt sectoranalyses op. Het agentschap voert ad hoc een onderzoek naar de

leefbaarheid van een bepaalde sector of deelsector. Kind en Gezin gaat op bepaalde parameters

de trends en bepaalde gegevens opvolgen maar een echte financiële analyse binnen de sector

wordt niet constant en consequent uitgevoerd (Interview I. Bombay, Brussel, 14 april 2009).

IVA Kind en Gezin


Subsidievoorwaarden

- Erkenning of attest van toezicht → erkenning voor

capaciteit

- Boekhouding volgens B.Vl.Reg. 13 januari 2006

- Bepaald percentage besteden aan personeels- en

werkingskosten

Bepaling subsidie-enveloppe - Op basis van parameters in de wetgeving

(bv. capaciteit en prestatie-eenheden)

- Aanpassing subsidie aan bezettingsgraad of capaciteit

(vaak)

59


- Voorschotten

o maximum ¼ van 90% van geraamde jaarlijkse

subsidiabele kosten per kwartaal

(consultatiebureaus en CKG’s)

o 22,5% per trimester (CIG’s)

o maximum 95 % van ¼ van het verschuldigde

bedrag voor het kalenderjaar per kwartaal

(Kinderopvang)

- Reserves opbouwen kan in een aantal gevallen


Vereiste stukken

- Basis: B.Vl.Reg. 13 januari 2006 (zie fig. 3)

- Bijkomende vereisten voor (kleine vzw’s in)

kinderdagverblijven, initiatieven voor buitenschoolse

opvang, CKG’s,CIG’s, Vertrouwenscentra,

proefproject ‘Centrum voor Kinderopvang’ en

interlandelijke adoptiediensten

Aandachtspunten

- Financiële gezondheid na te gaan

- Focus op schulden, liquiditeit, resultaat, ….

- Controle financiële rapportering in grote lijnen met

de nodige flexibiliteit

- Resultatenrekening per onderdeel bekijken en

veranderingen nagaan ten opzichte van vorige jaar

- Doel: algemeen zicht

- → nog in een beginstadium


vereist

- Komt voor

- Heeft geen effect aangezien het gereglementeerde

subsidies betreft (tenzij intuïtief: bij een fout kan de

kans groter zijn dat het eerst nagevraagd wordt)


Toezichthouders - Meestal Kind en Gezin

- Inspectie WVG (ter plaatse)

- Vlaamse Centrale autoriteit (adoptie)

- Departement WVG (CIG, opvoedingsondersteuning)

- Rekenhof

Sanctionering

Wetgeving - Gehele/gedeeltelijke terugvordering van de subsidie

Praktijk - Sanctie komt weinig voor


Resource (inter)dependence - Wederzijdse afhankelijkheidsrelatie

- Meeste non-profit organisaties sterk afhankelijk van

60

subsidies

- Kind en Gezin afhankelijk: bijna volledige

uitbesteding dienstverlening

Overleg - Over aanpassingen in de regelgeving, aftoetsen van

trends, …

Sectoranalyse

Inhoud - Ad hoc onderzoek naar de leefbaarheid van bepaalde

sector of deelsector

- Een echte financiële analyse binnen de sector wordt

niet constant en consequent uitgevoerd

Tabel 8 Overzicht Kind en Gezin (gebaseerd op vernoemde wetgevingen en Interview I. Bombay,

Brussel, 14 april 2009)

4.5 IVA Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH)

Het agentschap heeft als missie

“de maatschappelijke integratie en de participatie aan de samenleving van personen met

een handicap te bevorderen, door ondersteuning te verlenen waardoor ze hun autonomie

en kwaliteit van leven kunnen optimaliseren” (Dewilde, 2008:265).

De kerntaken omvatten de organisatie van de ondersteuning van personen met een handicap en

van de leefomgeving waarin zij verblijven, het specificeren van de criteria met het oog op de

afbakening van de doelgroep van personen met een handicap, het organiseren van de

indicatiestelling en de toewijzing (Dewilde, 2008:265).

Het VAPH subsidieert personen met een handicap voor hulpmiddelen, aanpassingen en een

persoonlijk- assistentiebudget maar ook diensten of voorzieningen die zorg verlenen aan

personen met een handicap (VAPH, 2007). Het agentschap erkent en subsidieert voorzieningen

en diensten die op collectieve basis bijstand verlenen maar richt deze niet zelf op. Deze

voorzieningen behoren veelal tot het privé-initiatief en voorzien in opvang, behandeling en

begeleiding op residentiële, semi-residentiële of ambulante basis (Dewilde, 2008:268, 273).

61

4.5.1 Subsidiëring

Subsidies die uitgaan van het VAPH bestaan steeds uit de tegemoetkoming van alle kosten die

een voorziening heeft gemaakt. De voorzieningen ontvangen daarvoor een afrekeningsdossier

waarin zij hun personeels- en werkingskosten doorgeven (VAPH, Ingevulde vragenlijst, 2009).

Op basis daarvan en in correlatie met de erkende capaciteit kent VAPH forfaitaire bedragen toe

aan de organisatie.103 Aan deze bedragen zijn in sommige gevallen, zoals bij het Vlaams

Platform van verenigingen van personen met een handicap, plafonds ingeschakeld om de

subsidies enigszins beheersbaar te houden.104

De voorschotten maken telkens minstens 90% van het totale subsidiebedrag uit. Bij de diensten

vrijetijdszorg en –besteding is dat telkens 90%. Bij de andere voorzieningen en diensten is dat

vrijwel steeds 96%.105 Bij de ambulante diensten worden deze op kwartaalbasis betaald, voor de

residentiële voorzieningen gebeurt dit op maandbasis. Het saldo kent het agentschap toe na het

indienen of goedkeuren van een financieel verslag (VAPH, Ingevulde vragenlijst, 2009). In de

meeste gevallen moet de subsidieontvanger daarnaast ook een activiteitenverslag insturen.106

103 Art. 19 & 21 B.Vl.Reg. van 31 juli 1990 houdende de vaststelling van de erkenningsvoorwaarden, de werkings- en subsidiëringsmodaliteiten voor diensten voor zelfstandig wonen van gehandicapte personen, B.S. 26 oktober 1990 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 31 juli 1990, B.S. 26 oktober 1990; art. 17 §1 B.Vl.Reg. van 17 december 1996 betreffende de erkenning en subsidiëring van thuisbegeleidingsdiensten voor personen met een handicap, B.S. 14 februari 1997 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 17 december 1996, B.S. 14 februari 1997; art. 12-14 B.Vl.Reg. van 18 december 1998 betreffende de erkenning en subsidiëring van diensten voor beschermd wonen voor personen met een handicap, B.S. 20 februari 1999 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 18 december 1998, B.S. 20 februari 1999; art. 14 §1 B.Vl.Reg. van 13 juli 2001 betreffende de erkenning en subsidiëring van diensten voor begeleid wonen voor personen met een handicap, B.S. 30 januari 2002 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 13 juli 2001, B.S. 30 januari 2002; art. 10 §2 B.Vl.Reg. van 3 mei 2002 tot vaststelling van de voorwaarden en modaliteiten van erkenning en subsidiëring van organisaties inzake aangepaste vrijetijdsbesteding voor personen met een handicap, B.S. 17 juli 2002 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 3 mei 2002, B.S. 17 juli 2002; art. 6 §1 Besluit van de Vlaamse Regering van 13 december 2002 betreffende de erkenning en subsidiëring van een steunpunt voor kennisbeheer en netwerkvorming met betrekking tot de hulp- en dienstverlening aan specifieke subdoelgroepen van personen met een handicap, B.S. 29 januari 2003; art. 42 B.Vl.Reg. van 17 maart 2006 betreffende de regie van de zorg en bijstand tot sociale integratie van personen met een handicap en betreffende de erkenning en subsidiëring van een Vlaams Platform van verenigingen van personen met een handicap, B.S. 16 juni 2006 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 17 maart 2006, B.S. 16 juni 2006; art. 10 & 12 B.Vl.Reg. van 17 november 2006 betreffende de goedkeuring en subsidiëring van geïntegreerde woonprojecten voor personen met een handicap, B.S. 10 januari 2007 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 17 november 2006, B.S. 10 januari 2007 & art. 10 §1 B.Vl.Reg. van 19 juli 2007 tot vaststelling van de bepalingen en voorwaarden van erkenning en subsidiëring van organisaties inzake vrijetijdszorg voor personen met een handicap, B.S. 9 augustus 2007 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 19 juli 2007, B.S. 9 augustus 2007. 104 Art. 42 §1 B.Vl.Reg. van 17 maart 2006, B.S. 16 juni 2006. 105 Art. 22 B.Vl.Reg. van 31 juli 1990, B.S. 26 oktober 1990, art. 18 B.Vl.Reg. van 17 december 1996, B.S. 14 februari 1997; art. 15 B.Vl.Reg. van 18 december 1998, B.S. 20 februari 1999; art. 15 B.Vl.Reg. van 13 juli 2001, B.S. 30 januari 2002; art. 11 B.Vl.Reg. van 3 mei 2002, B.S. 17 juli 2002; art. 13 B.Vl.Reg. van 17 november 2006, B.S. 10 januari 2007 & art. 11. B.Vl.Reg. van 19 juli 2007, B.S. 9 augustus 2007 106 Art. 17 §1 B.Vl.Reg. van 31 juli 1990, B.S. 26 oktober 1990; art. 12 2° B.Vl.Reg. van 3 mei 2002, B.S. 17 juli 2002; art. 43 §1 3° B.Vl.Reg. van 17 maart 2006, B.S. 16 juni 2006 & art. 12 2° B.Vl.Reg. van 19 juli 2007, B.S. 9 augustus 2007;

62


De voorzieningen voeren een boekhouding zoals bepaald in het besluit van 13 januari 2006.107

Vzw’s en stichtingen hanteren bovendien het uitgebreide rekeningenplan voor hun

boekhouding.108

Het financieel verslag die organisaties moeten insturen om voor subsidiëring in aanmerking te

komen, omvat een begroting met de geraamde kosten en voorziene opbrengsten. Van een aantal

diensten verlangt de overheid daarnaast een staat van inkomsten en uitgaven. Een lijst met de

subsidies afkomstig van derden wordt ook verwacht. 109 De rapportering ter verantwoording van

projectsubsidies (begroting) moet toelaten om de financiële haalbaarheid van het project aan te

tonen (VAPH, Ingevulde vragenlijst, 2009).


Het toezicht gebeurt door de administratie110 of Inspectie WVG (VAPH, Ingevulde vragenlijst,

2009). Het kan ter plaatse gebeuren aangezien de ambtenaren vrije toegang hebben tot de

diensten of op stukken. De controle heeft vooral oog voor de naleving van de erkennings- en

subsidievoorwaarden.111 Ze maakt ook gebruik van een aantal ratio’s die ze kan afleiden uit de

jaarrekening, zoals de solvabiliteit, om de financiële gezondheid te meten van de gesubsidieerde

organisatie (VAPH, Ingevulde vragenlijst, 2009).

4.5.4 Sanctionering

In een aantal gevallen worden subsidies verminderd of teruggevorderd. Dat is zo wanneer niet

aan de werkingsregels is voldaan, als erkennings- en subsidievoorwaarden niet zijn voldaan, als

de taken niet zijn gerealiseerd, de subsidie voor andere zaken werd aangewend dan waarvoor ze

bestemd zijn, in geval van fraude112 of als ze bepaalde documenten niet hebben ingediend

(VAPH, Ingevulde vragenlijst, 2009).

Het Vlaams Agentschap voor Persoonsgebonden Aangelegenheden maakt weinig gebruik van

dergelijke maatregelen omdat hun systeem vrij accuraat werkt. Het terugvorderen geeft wel aan

107 Art. 2 11° B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006. 108 Art. 6 MB van 28 juli 2006 tot vaststelling van de bijzondere boekhoudkundige richtlijnen voor voorzieningen voor personen met een handicap, B.S. 22 september 2006. 109 Art. 11 B.Vl.Reg. van 13 juli 2001, B.S. 30 januari 2002. 110 Art. 23 B.Vl.Reg. van 31 juli 1990, B.S. 26 oktober 1990. 111 Art. 23 B.Vl.Reg. van 31 juli 1990, B.S. 26 oktober 1990 & art. 15 B.Vl.Reg. van 18 December 1998, B.S. 20 februari 1999. 112 Art. 45 B.Vl.Reg. van 17 maart 2006, B.S. 16 juni 2006.

63

de organisaties het signaal om in orde te blijven met hun administratie (VAPH, Ingevulde

vragenlijst, 2009).


Non-profit organisaties zijn volgens VAPH sterk afhankelijk van hun subsidies. Vooral wanneer

het kleine organisaties betreft die over geen andere vormen van financiering beschikken, is er

een sterke afhankelijkheid. Grotere organisaties met meerdere financieringsbronnen zijn minder

afhankelijk van één subsidieverstrekker en zouden eventueel tijdelijk zelfstandig kunnen werken

in moeilijke tijden. De subsidieverstrekker is eveneens afhankelijk van die organisaties op het

vlak van dienstverlening (VAPH, Ingevulde vragenlijst, 2009).

4.5.6 Sectoranalyse

Het agentschap gebruikt geen sectoranalyses (VAPH, Ingevulde vragenlijst, 2009).

Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH)

Subsidiëring (kostenfinanciering)

Subsidievoorwaarden

- Erkenning

- Boekhouding voeren volgens B.Vl.Reg 13 januari

2006

Bepaling subsidie - Op basis van afrekeningsdossier en erkende

capaciteit

- Soms maximum subsidiebedrag ingesteld


- Voorschotten

▫ 96%: 4 x 24% (ambulante diensten)

▫ 96%: maandelijks (residentiële voorzieningen)

▫ 90% (vrijetijdszorg en –besteding)

- Saldo na indienen en/of goedkeuren van financieel

verslag en activiteitenverslag


Vereiste stukken

- Basis: B.Vl.Reg. 13 januari 2006

- Steeds uitgebreide rekeningenplan

- Begroting en soms staat van inkomsten en uitgaven

Aandachtspunten

- Financiële haalbaarheid (projecten)

- Subsidieafwending


vereist

- Kan voorkomen

- Heeft geen effect

64


Toezichthouders - VAPH

- Inspectie WVG

Sanctionering

Wetgeving

- Vermindering en gehele of gedeeltelijke

terugvordering van subsidies

Praktijk - Komt weinig voor (systeem werk accuraat)


Resource (inter)dependence - Non-profit organisaties zijn sterk afhankelijk

- VAPH afhankelijk qua dienstverlening

Sectoranalyse

Gebruik - Niet

Tabel 9 Overzicht VAPH ( gebaseerd op de vernoemde wetgevingen en ingevulde vragenlijst VAPH)

4.6 Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden

(VIPA)

“Als financieringsinstrument van de Vlaamse overheid verleent het VIPA financiële

steun aan welzijns- en gezondheidsvoorzieningen die infrastructuurwerken willen

uitvoeren. Zo kan er een kwalitatief en toegankelijk aanbod aan zorgvoorzieningen

gerealiseerd worden die betaalbaar zijn en tegelijk beantwoorden aan de hedendaagse

en toekomstige woon- en zorgbehoeften van de Vlaamse bevolking” (Ooge, 2008:158).

Dit betekent concreet dat het VIPA aan initiatiefnemers uit de gezondheids- en welzijnssector

voor het oprichten, aankopen, uitbreiden, verbouwen of leasen van gebouwen en voor het

aankopen van uitrusting en apparatuur investeringssubsidies en -waarborgen verleent. Het

actieterrein van het VIPA in 2007 omvat voorzieningen in zeven sectoren namelijk de

verzorgingsvoorzieningen, voorzieningen voor preventieve en ambulante gezondheidszorg,

voorzieningen voor bejaarden en voorzieningen in de Thuiszorg, algemeen welzijnswerk,

voorzieningen van de bijzondere jeugdbijstand, voorzieningen voor kinderopvang én

voorzieningen voor personen met een handicap. Sinds 2007 is het VIPA niet meer bevoegd voor

de investeringen in de gemeenschapsinstellingen van de bijzondere jeugdbijstand en de

Openbare Psychiatrische Zorgcentra in Geel en Rekem (Ooge, 2008:158-159).

65

4.6.1. Subsidiëring

Het VIPA beschikt over een eigen procedure voor het aanvragen van subsidies. Een voorziening

die haar infrastructuur wil verbeteren of uitbreiden, moet een aanvraagprocedure doorlopen. Dit

kan volgens de klassieke of de alternatieve procedure. Het VIPA ondersteunt de initiatiefnemer

en zorgt voor de administratieve begeleiding van de ingediende plannen tot ze door de bevoegde

adviescommissie beoordeeld worden (Ooge, 2008:159).

In het verleden werkte het VIPA bij de subsidiëring volgens het principe ‘First in, First out’

maar het VIPA werkt nu aan de bepaling van criteria aangezien er zich opnieuw schaarste van

middelen voordoet. Wie het meest beantwoordt aan die criteria, zal eerst subsidies krijgen. Het

probleem van schaarse middelen stelt zich vooral in de rusthuissector. De subsidies zijn meestal

afhankelijk van het aantal vierkante meters met eventueel een maximum qua subsidie (Interview

W. Beyens, Brussel, 19 maart 2009).

4.6.1.1 Klassieke subsidiëringsprocedure

De klassieke procedure start met een masterplan dat een globale kostenraming van de geplande

infrastructuur en een financieel plan van de verwachte exploitatie omvat. Als het VIPA het

masterplan goedkeurt, kent men het subsidiebedrag toe wat een subsidiebelofte inhoudt. In de

standaardprocedure wordt het masterplan afgehandeld in één fase namelijk de technische en

financiële aspecten worden geadviseerd door de Coördinatiecommissie. Er is echter een

specifieke procedure voor de algemene ziekenhuizen, de voorzieningen voor ouderen, de

voorzieningen in de Thuiszorg en de voorzieningen van de bijzondere jeugdbijstand. Het

masterplan doorloopt hier twee fasen namelijk in de eerste fase wordt het zorgstrategisch plan

dat een opdrachtverklaring, een visie op de klant en een grondige omgevingsanalyse en

projectplanning omvat, beoordeeld door de Commissie Zorgstrategie en in de tweede fase wordt

de technische en financiële aspecten beoordeeld door de Commissie Coördinatiecommissie, wat

gelijkaardig is met de standaardprocedure. Sinds 1 januari 2008 is de bevoegdheid van de

zorgstrategische plannen overgedragen aan het agentschap Jongerenwelzijn en het agentschap

Zorg en Gezondheid. Na de subsidiebelofte volgt de aanvraag tot subsidiebeslissing en de

verdeling van de subsidiebelofte over maximaal vier projectfasen namelijk ruwbouw, technische

uitrusting, afwerking, uitrusting en meubilering. De aanvraag tot subsidiebeslissing kan

gebeuren voor elke projectfase afzonderlijk of voor bepaalde projectfasen samen. Na de

subsidiebeslissing moet een gunningsdossier samengesteld worden binnen 200 dagen voor

advies van het VIPA. Binnen een maand krijgt men het advies en bij een positief advies kunnen

66

de werken starten. Hierbij kan opgemerkt worden dat initiatiefnemers die een beroep doen op

investeringssubsidies ook in aanmerking komen voor een investeringswaarborg van het VIPA

(Ooge, 2008:159-160).

Bij de ruwbouw, technische uitrusting en afwerking ontvangt de initiatiefnemer een eerste schijf

van 30% van de investeringssubsidie na de overlegging van het bevel van aanvang van de

werken. De tweede en derde schijf van 30% wordt uitbetaald na controle van het werk door het

VIPA. De tweede schijf ontvangt men als meer dan 50% van het werk uitgevoerd is en de derde

schijf als meer dan 75% van het werk uitgevoerd is. Het volledig saldo wordt toegekend na

goedkeuring van het werk door het VIPA en na overlegging van bepaalde stukken door de

initiatiefnemer. Bij de uitrusting en het meubilair ontvangt de initiatiefnemer het volledige

bedrag van de investeringssubsidie na de goedkeuring van de leveringen door het VIPA en na

overlegging van bepaalde stukken. Wat de aankoop betreft, de investeringssubsidie wordt

betaald binnen veertig kalenderdagen nadat de initiatiefnemer de aankoopakte overlegd heeft.113

4.6.1.2 Alternatieve subsidiëringsprocedure

De alternatieve procedure geldt enkel voor algemene ziekenhuizen, oudervoorzieningen,

voorzieningen in de Thuiszorg en voorzieningen voor personen met een handicap met

uitzondering op de revalidatiecentra en de kleinere projecten waarvoor het basisbedrag aan

subsidies kleiner is dan 80 000 euro.

De goedkeuring van de masterplannen (zorgstrategische en technisch-financiële plannen) is

dezelfde als bij de klassieke procedure maar in plaats van een subsidiebelofte ontvangt men een

principieel akkoord. Het berekende basisbedrag wordt hierin meegedeeld. De initiatiefnemer

van het goedgekeurd project kan een jaarlijkse gebruikstoelage verkrijgen die bepaald wordt aan

de hand van het berekende basisbedrag. Hier vallen de fasen subsidiebeslissing en gunning uit

de klassieke procedure weg. Na het verkregen principieel akkoord kunnen de werken gegund en

gestart worden. Het bevel van aanvang der werken moet de initiatiefnemer naar het VIPA

sturen. De initiatiefnemer kan slechts ten vroegste de eerste gebruikstoelage aanvragen één jaar

na het bevel van aanvang der werken. Telkens het jaar nadien, kan de jaarlijkse gebruikstoelage

aangevraagd worden en dit voor een periode van 20 jaar. Na de ingebruikname worden de

aanvragen tot gebruikstoelage getoetst aan minimale gebruiksnormen. In principe zal tijdens de

113 Art. 29-32 & 34 B.Vl.Reg. van 8 juni 1999 houdende de procedureregels inzake de infrastructuur voor persoonsgebonden aangelegenheden, B.S. 10 september 1999 in het vervolg art. X B.Vl.Reg van 8 juni 1999, B.S. 10 september 1999.

67

bouwfase nagegaan worden in welke mate de gerealiseerde infrastructuur in overeenstemming is

en blijft met het principieel akkoord. Ook hier kan de initiatiefnemer in aanmerking komen voor

een alternatieve investeringswaarborg van het VIPA (Ooge, 2008:161).

Het bedrag van de gebruikstoelage kan pro rata verminderd worden als een bepaalde bezetting

niet gehaald wordt. Dit is een veel voorkomende voorwaarde voor de gebruikstoelage voor

verschillende voorzieningen. Naargelang de voorziening en/of het al dan niet om een project

gaat, stelt het VIPA andere minimumnormen. Bij de pro rata toepassing kunnen de

minimumnormen evenveel of verschillend doorwegen en deze hebben dus ook een impact op

het uiteindelijk bedrag van de gebruikstoelage.114


In de regelgeving worden verschillende vormen van financiële rapportering vereist naargelang

de procedure en fase. De klassieke procedure voor de subsidiebelofte vereist een masterplan en

deze omvat onder andere een financieel plan voor de bedoelde investeringen, gedetailleerd voor

het project, vergezeld van de balans, de exploitatierekening en de winst- en verliesrekening. Bij

de subsidiebeslissing vraagt het VIPA eventueel een geactualiseerd financieel plan. Wat de

investeringswaarborg betreft, vereist de aanvraag tot het verkrijgen van een principieel akkoord

inzake de investeringswaarborg onder andere een financieel plan van het project waarbij wordt

aangetoond dat de uitbating ten minste kostendekkend is en een afdoende terugbetalingcapaciteit

waarborgt, het advies van de financier over het financieel plan voor het project en de ontwerpen

van financieringsovereenkomst die betrekking hebben op de totale financiering van het project.

De aanvraag tot het verlenen van de investeringswaarborg stelt dat de initiatiefnemers die niet

onderworpen zijn aan het Besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006, de laatst

goedgekeurde jaarrekening moeten indienen en in voorkomend geval het verslag van de

bedrijfsrevisor over de jaarrekening. De investeringswaarborg is alleen verleenbaar als uit

voorzichtige verwachtingen blijkt dat de financiële slaagkansen van het project zeer reëel zijn.115

Het masterplan van de alternatieve investeringssubsidies omvat onder andere de

uitvoeringstermijnen van de investering met kostenraming, een financieel plan van de bedoelde

investeringen, gedetailleerd voor het project en voor de initiatiefnemers die niet onderworpen

zijn aan het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 de laatst goedgekeurde

114 Art. 37-45 B.Vl.Reg. van 1 september 2006 tot regeling van de alternatieve investeringssubsidies verstrekt door het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden, B.S. 24 oktober 2006 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 1 september 2006, B.S. 24 oktober 2006. 115 Art. 16, 21 2°, 36 quinquies & 37 3° B.Vl.Reg. van 8 juni 1999, B.S. 10 september 1999.

68

jaarrekening en in voorkomend geval het verslag van de bedrijfsrevisor over de jaarrekening.116

Wat de alternatieve investeringswaarborg betreft, worden gelijkaardige eisen gesteld zoals bij de

klassieke procedure.117

Het VIPA maakt gebruik van de financiële rapportering om de subsidies te beoordelen. Het doel

van de financiële rapportering is om te verzekeren dat de instelling kan blijven bestaan en op

een goede manier kan blijven functioneren gedurende de ganse periode waarin het gebouw

operationeel zou moeten zijn, namelijk minimum 20 jaar. De instelling dient hiervoor financieel

gezond te zijn. Het agentschap geeft haar beoordeling over hoe de financiële toestand van de

voorziening in het verleden (de drie voorbije jaren) was. Daarnaast kijkt ze ook naar het

financieel plan dat de non-profit organisatie heeft ingediend. Het financieel plan is een prognose

van de exploitatierekening voor de volgende jaren, ten minste tot en met één jaar na de

uitvoering van het project waarvoor men subsidies vraagt. Het agentschap heeft via

omzendbrieven gevraagd om een bepaald model te hanteren zodat het agentschap een aantal

ratio’s kan berekenen. Zij controleert ook de correctheid van de financiële plannen. Het VIPA

bekijkt de rentabiliteit van het eigen vermogen en de nettomarges. Het agentschap verwacht een

winstmarge van 30%. Deze dient als buffer voor de instelling want het VIPA financiert niet

alles. Het agentschap verwacht tevens een solvabiliteit van 30%. Dit zijn eerder richtnormen dan

absolute waarden. Daarenboven wordt ook gekeken naar de liquiditeit (Interview W. Beyens,

Brussel, 19 maart 2009).

Bij OCMW-voorzieningen kijkt het VIPA naar de terugbetalingscapaciteit van de leningen, de

dekkingsgraad, de interest en de totale dekking van de lening. Deze instellingen moeten

aantonen dat ze over voldoende cash-flow beschikken om hun leningen en de interesten daarop

te kunnen terugbetalen (Interview W. Beyens, Brussel, 19 maart 2009).

Als iets niet in orde is bij de financiële rapportering, gaat het VIPA in onderhandeling met de

voorzieningen. Het agentschap merkte op dat het VIPA sinds 1997 begonnen is met de

financiële analyses. In de periode daarvoor werd het financiële luik onbelangrijk geacht

(Interview W. Beyens, Brussel, 19 maart 2009).

116 Art. 18 B.Vl.Reg. van 1 september 2006, B.S. 24 oktober 2006. 117 Art. 3, 4 & 9 B.Vl.Reg. van 1 september 2006, B.S. 24 oktober 2006.

69


In de klassieke procedure wordt het toezicht op de naleving van de verplichtingen ter plaatse of

op stukken uitgeoefend door de administratie van het Departement WVG of van het bevoegde

agentschap naargelang het geval, die bevoegd zijn voor het beleidsdomein waartoe het VIPA

behoort.118

Wat de alternatieve procedure betreft, oefent de bevoegde administratie toezicht ter plaatse of op

stukken uit op de naleving van de bouwfysische, technische en kwalitatieve normen alsook op

het gebruik van de gebouwen.119

4.6.4 Sanctionering

Bij de klassieke procedure zal de investeringssubsidie bij een overtreding van de verplichtingen

teruggevorderd worden voor een bedrag, berekend pro rato van op het ogenblik van de

overtreding. Deze sanctie geldt ook wanneer de initiatiefnemer de concrete bestemming van het

gesubsidieerde goed gewijzigd, vervreemd of verzwaard heeft zonder de uitdrukkelijke en

voorafgaande toestemming van de minister. Deze sanctie moet er ook voor zorgen dat de

initiatiefnemer het gesubsidieerde goed als een goede huisvader beheert en onderhoudt. De

investeringssubsidie zal geheel teruggevorderd worden als bepalingen van het decreet en zijn

uitvoeringsbesluiten geheel of gedeeltelijk niet nageleefd worden.120

De alternatieve investeringssubsidie omvat gelijkaardige sanctioneringmaatregelen. Daarnaast

zal de verleende gebruikstoelage volledig teruggevorderd worden als de initiatiefnemer een

gebruikstoelage heeft verkregen voor de uitvoering van zijn project en als dat project niet

gerealiseerd wordt of niet leidt tot uitbating binnen een redelijke uitvoeringstermijn. De

verleende gebruikstoelagen worden pro rato van het aandeel van de betreffende opdracht in het

geheel van het project teruggevorderd als de initiatiefnemer bij een bepaalde opdracht in het

kader van dat project de principes van de wetgeving betreffende de overheidsopdrachten en

sommige opdrachten voor aanneming van werken, leveringen en diensten niet heeft

gerespecteerd.121

118 Art. 41 B.Vl.Reg. van 8 juni 1999, B.S. 10 september 1999. 119 Art. 50 B.Vl.Reg. van 1 september 2006, B.S. 24 oktober 2006. 120 Art. 41-42 B.Vl.Reg. van 8 juni 1999, B.S. 10 september 1999. 121 Art. 51-53 B.Vl.Reg. van 1 september 2006, B.S. 24 oktober 2006.

70

In de praktijk blijkt dat in 2008 in twee gevallen de gebruikstoelage verminderd werd. De reden

hiervoor was dat de instellingen niet beantwoordden aan de criteria die door de regelgeving

waren vooropgesteld. Hierbij merkt het VIPA op dat met het systeem van de alternatieve

financiering een gebruikstoelage verminderd kan worden wanneer een organisatie niet aan

bepaalde normen voldoet. Dit kan bijvoorbeeld het niet respecteren zijn van de wetgeving van

de overheidsopdrachten maar ook het niet behalen van een bezettingsgraad. Deze sanctie heeft

dus geen betrekking op de financiële rapportering. Naast die twee gevallen, was er ook een

terugvordering van subsidies omdat een gebouw waarvoor VIPA subsidies verleend waren,

verkocht werd zonder hiervoor een toelating te vragen aan de minister (Interview W. Beyens,



De meeste non-profit organisaties maken gebruik van de subsidies van het VIPA. Veel

voorzieningen zoals bijvoorbeeld rusthuizen, centra voor geestelijke gezondheidszorg,

instellingen voor bijzondere jeugdbijstand, … zouden niet gebouwd zijn zonder deze subsidies,

dus de afhankelijkheid van een fonds zoals VIPA is groot. Een aantal voorzieningen maakt geen

gebruik van de VIPA subsidies. Deze doen dan beroep op financiering van organisatie(s) die

achter de non-profit organisatie staat. In bepaalde gevallen is de infrastructuur zo verouderd dat

deze instellingen geen tijd meer hebben om de hele procedure te doorlopen vooraleer ze in

aanmerking komen voor de subsidies.

De relatie met de non-profit sector wordt door het VIPA niet beschouwd als één van wederzijdse

afhankelijkheid. Het VIPA is niet afhankelijk van de non-profit organisaties voor bijvoorbeeld

dienstverlening zoals de voorgaande agentschappen. Het VIPA is immers in het leven geroepen

om te beoordelen of de gebouwen voldoen aan de criteria om goede dienstverlening te kunnen

verschaffen. Het VIPA houdt geen gestructureerd overleg met de non-profit organisaties maar

wanneer normen aangepast worden, wint ze wel advies bij hen in (Interview W. Beyens,


4.6.6 Sectoranalyse

Het VIPA start in de loop van dit jaar met een sectoranalyse voor de sector van de

ouderenvoorzieningen. Voor andere sectoren baseert het VIPA zich op de gegevens die ze krijgt

van het agentschap Inspectie WVG of van de afdeling die hiervoor verantwoordelijk is

(Interview W. Beyens, Brussel, 19 maart 2009).

71



Aanvraagprocedure

- Klassieke subsidiëringsprocedure

- Alternatieve subsidiëringsprocedure

Bepaling subsidie-enveloppe - Afhankelijk van aantal m²

- Er kan een maximumbedrag bepaald worden


- Klassieke procedure

▫ ruwbouw, technische uitrusting, afwerking

3 schijven van 30%

volledig saldo na goedkeuring werk en

bepaalde stukken

▫ uitrusting en meubilering: volledig saldo na

goedkeuring levering en overleg van bepaalde

stukken

▫ aankoop: binnen 14 dagen na overleg

aankoopsakte

- Alternatieve procedure

▫ jaarlijkse gebruikstoelage (20 jaar)


Vereiste stukken

- B.Vl.Reg. 13 januari 2006

- Verschillend naargelang procedure en fase

Aandachtspunten


- Beoordeling financiële gezondheid in verleden en

financieel plan (prognose exploitatierekening

volgende jaren)

- Aantal ratio’s (geen absolute waarden)

▫ winstmarge van 30%

▫ solvabiliteit van 30%

▫ liquiditeit

- → sinds 1997: opmaken van financiële analyses


Toezichthouders - Departement WVG of het bevoegde agentschap

Sanctionering

Wetgeving - Gehele/gedeeltelijke terugvordering van de subsidie

Praktijk - 2 x gebruikstoelage verminderd → niet het gevolg van

de financiële rapportering

- Terugvordering subsidie: verkoop van gesubsidieerd

gebouw zonder toelating van de minister

72


Resource (inter)dependence - Enkel non-profit organisaties zijn afhankelijk

→ geen resource interdependence

Overleg - Geen gestructureerd overleg

- Wint wel advies in van non-profit organisaties

Sectoranalyse

Gebruik - Start dit jaar voor ouderenvoorzieningen

- Voor andere sectoren baseert VIPA zich op gegevens

van Inspectie WVG of van de bevoegde afdeling

Tabel 10 Overzicht VIPA (gebaseerd op vernoemde wetgevingen en interview W. Beyens, Brussel, 19

maart 2009)

73

Klassieke subsidiëringsprocedure

- Masterplan: globale kostenraming van de geplande infrastructuur en het financieel plan van de verwachte exploitatie

- 1 of 2 fasen

1 fase (standaardprocedure): advies van de Coördinatiecommissie over technische en financiële aspecten

2 fasen (specifieke procedure): algemene ziekenhuizen; ouderenvoorzieningen, voorzieningen van Thuiszorg en Bijzondere

Jeugdbijstand

→ 1ste fase: oordeel Commissie Zorgstrategie over zorgstrategisch plan (= opdrachtverklaring, visie op de klant, grondige

omgevingsanalyse en projectplanning) (opm.: sinds 1 januari 2008 overgedragen aan agentschappen Jongerenwelzijn en Zorg en

Gezondheid)

→ 2de fase: oordeel Commissie Coördinatiecommissie over technische en financiële aspecten

- Bij goedkeuring masterplan, kent het VIPA een subsidiebedrag toe (subsidiebelofte)

- Aanvraag tot subsidiebeslissing = verdeling van de subsidiebelofte over max. vier projectfasen: ruwbouw, technische uitrusting,

afwerking, uitrusting en meubilering (opm.: aanvraag tot subsidiebeslissing voor elke projectfase afzonderlijk of voor bepaalde projectfasen

samen)

- Gunning: samenstelling gunningsdossier na subsidiebeslissing binnen 200 dagen voor advies van het VIPA → bij positief advies: start

van de werken

- Vereffening

(Opm.: initiatiefnemers komen in aanmerking komen voor een investeringswaarborg van het VIPA)

Figuur 5 Klassieke subsidiëringprocedure (Ooge, 2008:159-160)

74

Alternatieve subsidiëringsprocedure

→ enkel voor algemene ziekenhuizen, oudervoorzieningen, voorzieningen in de Thuiszorg en voorzieningen voor personen met een

handicap met uitzondering van de revalidatiecentra en de kleinere projecten waarvan het basisbedrag aan subsidies lager is dan € 80.000.

- Masterplan: globale kostenraming van de geplande infrastructuur en financieel plan van de verwachte exploitatie

- Goedkeuring masterplan: 2 fasen

1ste fase: oordeel Commissie Zorgstrategie over zorgstrategisch plan

2de fase: oordeel Commissie Coördinatiecommissie over technische en financiële aspecten

- Bij goedkeuring, ontvangt men een principieel akkoord (mededeling berekende basisbedrag) → gunning en start werken → bevel van

aanvang der werken naar VIPA sturen

- Vereffening: jaarlijkse gebruikstoelage (bepaald op basis van het berekende basisbedrag)

→ aanvraag eerste gebruikstoelage (ten vroegste 1 jaar na bevel van aanvang der werken), daarna telkens het jaar nadien (voor 20 jaar)

→ na ingebruikname: aanvraag tot gebruikstoelage toetsen aan minimale gebruiksnormen

→ tijdens bouwfase: nagaan in welke mate de gerealiseerde infrastructuur in overeenstemming is en blijft met het principieel akkoord

- Opm.: initiatiefnemer kan in aanmerking komen voor een alternatieve investeringswaarborg van het VIPA

Figuur 6 Alternatieve subsidiëringprocedure (Ooge, 2008: 161)

75

4.7 IVA Inspectie WVG

4.7.1 Structuur IVA Inspectie WVG

Voor de hervormingen van 2006 was de inspectiefunctie geïntegreerd in het toenmalige

Departement Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur en de VOI’s Kind en Gezin en Vlaams

Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). Daar kwam echter verandering in bij de

invoering van Beter Bestuurlijk Beleid. Vanaf dit ogenblik is het nieuw opgericht IVA Inspectie

WVG binnen het beleidsdomein WVG belast met een centrale, horizontale toezichtsfunctie

(Barbé, 2008a:334, 336). Door het concentreren van het toezicht en de controle in één

agentschap ontstaat de mogelijkheid om een congruente aanpak op te bouwen en een passende

juridische basis te ontwikkelen (Vanackere, s.d.:161).

Het realiseren van de doelstelling om tot één uniforme Inspectie te komen kon onmogelijk over

een nacht ijs gaan omdat elke sector een eigen methode en cultuur heeft gecreëerd. Daarom

werd geopteerd om de inspectiediensten voorlopig op de vertrouwde manier verder te laten

werken. Op lange termijn is het echter wel de bedoeling een geharmoniseerde Inspectie op te

bouwen (Barbé, 2008b:2).

Het agentschap Inspectie WVG heeft drie afdelingen. De afdeling Personen met een handicap en

Kind en gezin met daarbinnen twee teams die zich elk op van de doelgroepen concentreren. De

afdeling Welzijn en Gezondheid heeft naast de teams Inspectie Welzijn en Inspectie Gezondheid

een apart team Financiële Inspectie. De derde afdeling is de afdeling Beleid en Organisatie

(Barbé, 2008a:337).

Inspectie WVG heeft met het Departement en de andere agentschappen een samenwerkings-

overeenkomst gesloten met bijhorende service level agreements (Barbé, 2008a:342). Op deze

manier wordt de ontstane functiescheiding (inspectie enerzijds en erkennen en subsidiëren door

het beleidsuitvoerende agentschap anderzijds) in operationele termen uitgedrukt zodat er geen

hiaten ontstaan en de transparantie gewaarborgd blijft.122 Een essentieel aandachtspunt is dan

ook de communicatie tussen beide partijen (Fret, 2006:6).

122 Overeenkomst tussen het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid en het Vlaams Agentschap Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, 5 januari 2007, 1.

76

4.7.2 Opdracht IVA Inspectie WVG

De ultieme doelstelling van Inspectie WVG bestaat uit het verbeteren van de kwaliteit van de

dienstverlening (Barbé, 2008a:335). Haar kerntaken zijn het controleren, toetsen en vaststellen

van het concrete functioneren van de doelgroep om de conformiteit ten opzichte van de normen

te evalueren. Inspectie moet nagaan of de voorzieningen beantwoorden aan de basiskwaliteit

zoals in de regelgeving is aangegeven en of deze op continue wijze gerealiseerd kan worden.

Verder moet ze toezicht houden op de concrete aanwending van de overheidsmiddelen die aan

non-profit organisaties werden gegund.123

De doelgroep van IVA Inspectie WVG omvat alle organisaties die door de

subsidieverstrekkende agentschappen van het beleidsdomein WVG worden ondersteund (Barbé,

2008a:335).

Inspectie WVG maakt gebruik van een aantal instrumenten en afspraken om haar taak naar

behoren te kunnen vervullen en om de objectiviteit in de uitvoering van haar opdracht te

vrijwaren. Ze hanteert een afsprakensysteem zodat er een gelijkvormige aanpak van alle

inspectieambtenaren is. Ze houdt eveneens aan een planningssysteem met vastliggende

prioriteiten. De regelgeving wordt periodiek besproken zodat alle inspectieambtenaren die op

eenzelfde manier interpreteren. Ze beschikt daarenboven over een modelverslag waarvan het

gebruik verplicht is. Verder is er voor elk negatief advies een bijkomend advies nodig als

garantie dat het advies gegrond is (Kind en Gezin, 2007:9).

4.7.3 Selectie van de te inspecteren voorzieningen

Alle erkende voorzieningen van Kind en Gezin of zij die aan het toezicht van het agentschap

onderworpen zijn, krijgen met Inspectie te maken. De inspectie is vereist vooraleer het initiatief

een erkenning of attest van toezicht kan krijgen of bij een eventuele verlenging ervan. Hetzelfde

wordt gevraagd als zich een capaciteitsaanpassing opdringt. De opdracht tot een inspectiebezoek

wordt in zo’n geval gegeven vanuit het subsidiërende agentschap. Vanuit de eigen planning van

Inspectie WVG kunnen evengoed bezoeken voortvloeien. Deze planning stellen zij op aan de

hand van een risicoanalyse. Als voorheen een tekort werd vastgesteld of als er regelmatig

klachten zijn bij een voorziening, zal deze frequenter door Inspectie bezocht worden door

toedoen van de zogenaamde opvolgingsinspecties. Als daarna nog tijd over blijft, onderwerpt

123 Art. 3 B.Vl.Reg. van 26 maart 2004 tot oprichting van het intern verzelfstandigd agentschap Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, B.S. 6 mei 2004.

77

men die voorzieningen, die het langst geleden zijn bezocht, aan een bezoek (Kind en Gezin,

2007:2-3, 7-8).

Een ander systeem, dat voor de voorzieningen van VAPH wordt gehanteerd, legt voor een

bepaald jaar de focus bij die voorzieningen die een inspectiebezoek vereisen in het kader van bv.

een verlenging van de erkenning. Bij een financiële inspectie gebeurt de selectie van te

bezoeken voorzieningen dan op basis van een aantal financiële parameters zoals eigen

vermogen, schuldgraad, resultaat… Daarbij houdt Inspectie WVG rekening met eventuele

eerdere boekhoudkundige inspecties (Naessens, 2009).

IVA Inspectie WVG voerde in 2006 in totaal ca. 4900 inspecties uit. Ongeveer de helft daarvan

gebeurde in voorzieningen die onder Kind en Gezin ressorteren. Van de overige inspecties zijn

er 730 toe te rekenen aan VAPH, ruim 500 voor Zorg en Gezondheid en de rest zijn verspreid

over de andere agentschappen (Deven & Mostinckx, 2007:309). Hieronder worden allerlei

soorten inspecties begrepen.

De financiële inspecties vormen slechts een klein aandeel binnen dit totaal. Inspectie WVG

geeft aan dat voor de voorzieningen van VAPH ongeveer 25 inspecties per jaar kunnen

doorgaan (Naessens, 2009). Voor Jongerenwelzijn voert Inspectie WVG jaarlijks ongeveer 30

financiële inspecties uit (Inspectie WVG, 2009:3).

4.7.4 Het inspectiebezoek

Inspectie WVG is het enige toezichthoudende orgaan dat de voorziening ter plaatse mag

bezoeken (Kind en Gezin, 2007:3). Het grote voordeel daarvan is dat alle

verantwoordingsstukken consulteerbaar zijn en dat er steeds bijkomende uitleg kan gevraagd

worden (Naessens, 2009). Een inspectiebezoek hoeft niet steeds op voorhand te zijn

aangekondigd. Het kan nochtans handig zijn dit wel te doen zodat de meest geschikte

gesprekspartners tijdens het bezoek zeker aanwezig zijn.

De inspectieambtenaren beschikken bij hun bezoek over een aantal werkdocumenten die op

basis van de regelgeving zijn opgemaakt (Kind en Gezin, 2007:4-5). Aan de hand hiervan voert

zij de controle uit. De inspecteur overloopt bij het bezoek een modelverslag en duidt daarbij

voor elk criterium aan of aan de regelgeving voldaan is. Er is eveneens ruimte om

aandachtspunten te noteren (Inspectie WVG, s.d.).

78

Meerdere aspecten worden in rekening gebracht bij de inspectie van voorzieningen binnen Kind

en Gezin. Naast de gesprekken met verantwoordelijken en personeelsleden behoren ook de

observaties van activiteiten, het bezoeken van lokalen en inzage in de documenten die verband

houden met de te inspecteren activiteit tot de inspectieopdracht. Een belangrijk punt dat

bevraagd wordt, is de visie van het initiatief, omdat de toezichthouder op die manier inzicht

verwerft in de algemene werking van de voorziening (Kind en Gezin, 2007:4-5). De inhoud van

de financiële inspectie wordt later besproken.

Na afloop van de inspectie bespreekt de ambtenaar zowel de positieve als negatieve

vaststellingen met de gesprekspartner van het initiatief en geeft hen daarbij de mogelijkheid om

die toe te lichten of te nuanceren. Eventuele tekorten moet de inspecteur duidelijk formuleren en

achterhalen of deze een eenmalig of terugkerend feit zijn. Hij moet eveneens peilen naar de

bereidheid van de voorziening om zich naar de regelgeving te schikken en of zij op korte termijn

eventuele tekortkomingen kunnen ombuigen naar positieve punten. De conclusie van Inspectie

WVG bestaat uit een overzicht van artikels met aanduiding of de voorziening hier al dan niet

aan voldoet. Op basis daarvan besluiten zij of de basiskwaliteit voldoende is om de activiteiten

van de voorzieningen te kunnen laten doorgaan (Kind en Gezin, 2007:5).

Inspectie WVG deelt de vaststellingen volgend uit haar bezoek mee aan het bevoegd agentschap

(Kind en Gezin, 2007:6). Het inspectieverslag wordt, vooraleer het aan het subsidiërende

agentschap door te geven, eerst aan de voorziening zelf voorgelegd om hen de kans te geven op

het verslag te reageren in geval van onenigheden. Op basis van dat verslag kan het agentschap

bepalen of ze al dan niet moet optreden (Zorg en Gezondheid, s.d.). Naast een verslag met

vaststellingen kan een bijkomend advies van de Inspectie WVG gevraagd worden door een

agentschap aangaande de erkenning. Inspectie kan echter ook op eigen initiatief een advies

formuleren als blijkt dat een negatief advies niet snel en blijvend kan worden bijgestuurd door

de non-profit organisatie. Deze adviezen zijn niet bindend, aangezien alleen het subsidiërende

agentschap bevoegd is om een finale beslissing te nemen (Kind en Gezin, 2007:7).

De informatie die tijdens inspectiebezoeken wordt verzameld, stelt Inspectie WVG ter

beschikking van meerdere gebruikersgroepen. In de eerste plaats moeten zij die gegevens

doorgeven aan het subsidiërende agentschap omdat deze in principe de inspectie vraagt en op

basis ervan een beslissing moet nemen. Elk agentschap kan deze informatie analyseren om

aanbevelingen voor het toekomstige beleid te formuleren op het vlak van regelgeving. Ten

79

tweede is de inspectie een onderdeel van de procedure tot erkenning waardoor de voorzieningen

verplicht zijn mee te werken aan de inspectie. Een laatste groep zijn degenen die actief gebruik

maken van de dienst of in een voorziening verblijven. Door toedoen van Inspectie WVG hebben

zij zekerheid over de correcte werking van het initiatief (Kind en Gezin, 2007:3-4, 7).

4.7.5 Financiële inspectie

De financiële inspectie is slechts een onderdeel van een inspectiebezoek en heeft vooral oog

voor de juridische omgeving waarbinnen de erkende voorzieningen zich begeeft (bv. welke

rechtsvorm), de mate waarin een voorziening voldoet aan het opgelegde rekeningenplan, de

financiële gezondheid van de voorziening en de concrete aanwending van de subsidie

(Naessens, 2009). Die laatste vormt een prioriteit in het toezicht (Barbé, 2008a:335). Verder

gaat Inspectie WVG na hoe een aantal sectorspecifieke transacties worden geboekt en op welke

manier die het resultaat beïnvloeden (Naessens, 2009).

De financiële inspectie gaat dieper in op de boekhoudkundige documenten van de

gesubsidieerde voorzieningen. Uit een financiële analyse van een aantal voorzieningen binnen

Jongerenwelzijn blijkt dat Inspectie WVG de jaarrekeningen over twee verschillende periodes

heeft geaggregeerd om de evolutie te analyseren. Voor een aantal rubrieken van de rekening

maakt ze statistische berekeningen waardoor een negatieve of positieve trend van de rubriek en

ook buitensporige cijfers naar voor kan komen. Volgende ratioberekeningen maken deel uit van

de analyse: liquiditeit (current ratio en netto bedrijfskapitaal), solvabiliteit, rentabiliteit

(vereenvoudigde cash-flow, netto marge en rentabiliteit van het eigen vermogen) en nog een

aantal andere ratio’s zoals de interestdekking en de totale dekking. Deze ratio’s vertonen binnen

de studie voor Jongerenwelzijn voor 2007-2008 telkens een licht stijgende trend (Inspectie

WVG, 2009:3-29).

4.7.6 Sectoranalyse

Inspectie WVG maakt geen algemene sectoranalyses meer op. Vroeger hebben zij dit wel nog

gedaan, maar de ervaring heeft geleerd dat deze gegevens steeds met de nodige voorzichtigheid

moesten worden behandeld. Ze stelt zich dan ook ernstige vragen bij de zinvolheid van

sectoranalyses. Omdat tot op heden bepaalde cijfers (zoals afschrijvingspercentages) binnen een

sector niet gelijk zijn, is het onmogelijk om over de voorzieningen heen correcte uitspraken te

doen (Naessens, 2009).

80

Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin

Inspectiebezoek (ter plaatse)

Opdrachtgever - Het subsidiërende agentschap

- Eigen planning Inspectie WVG op basis van risicoanalyse

Reden inspectiebezoek - Aanvraag van erkenning of attest van toezicht

- Capaciteitswijziging

- Klachten, knipperlichten, …

- Opvolgingsinspectie

Instrumenten - Modelverslag op basis van regelgeving

Financiële inspectie

Selectie - Op basis van financiële parameters (eigen vermogen,

schuldgraad, …)

Aandachtspunten - Juridische omgeving

- Voldoen aan het opgelegde rekeningenplan

- Conformiteit ten opzichte van de normen

- Subsidieaanwending

- Controle van verantwoordingsstukken


Ratioberekening - Liquiditeit

- Solvabiliteit

- Rentabiliteit

- Dekkingsgraad

Verslaggeving

- Rapport met vaststellingen

- Voorzieningen hebben de mogelijkheid het rapport toe te

lichten of te nuanceren

- Definitief verslag aan het bevoegde agentschap opgestuurd

Sanctionering

- Inspectie WVG kan niet optreden als sanctionerende

instantie. Het bevoegde agentschap kan dit doen op basis

van de bevindingen van Inspectie WVG

Relatie Inspectie WVG en andere agentschappen

Aard relatie - Samenwerkingsovereenkomsten (service level

agreements)

Sectoranalyse

- Niet algemeen opgemaakt

Tabel 11 Overzicht Inspectie WVG (gebaseerd op vernoemde bronnen in 4.7 IVA Inspectie WVG)

81

5 Discussie

De meeste non-profit organisaties dienen een financieel verslag en boekhouding in bij de

subsidieverstrekkende agentschappen. Het belang van de financiële rapportering wordt

bekrachtigd in de regelgeving en zowel de non-profit organisaties als de agentschappen zijn

hieraan gebonden.

5.1 Toenemende aandacht voor financiële criteria

Uit het empirisch onderzoek blijkt dat de agentschappen toenemend belang hechten aan de

financiële criteria. Deze aandacht is eerder recent ontstaan waardoor de meeste agentschappen

zich op dat gebied nog in een groeifase bevinden. Het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid

en Gezin (WVG) heeft ingrijpende veranderingen ondergaan zoals bijvoorbeeld de bestuurlijke

reorganisatie BBB en het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006. Deze

veranderingen hebben een belangrijke rol gespeeld in het uitbreiden van de aandacht naar het

financiële aspect.

Het onderzoek van het Rekenhof werpt een licht op de situatie van het verleden voor wat betreft

het Departement WVG (algemeen welzijnswerk en maatschappelijk opbouwwerk), het

agentschap Zorg en Gezondheid (Thuiszorg) en het VIPA.

Het Departement WVG voert een boekhoudkundige controle uit en vraagt aan non-profit

organisaties uitleg over fouten of verschillen in de financiële rapportering. Dit bleek in het

verleden niet het geval te zijn. Ook het risico op dubbele subsidiëring is verminderd dankzij de

opsplitsing van de jaarrekening en resultatenrekening per activiteitencentrum. Het Departement

levert zelfs extra inspanningen om de kwaliteit van de financiële verslagen te verbeteren door

het organiseren van informatiesessies voor samenlevingsopbouw en CAW’s. Zo komt het

Departement WVG tegemoet aan de verschillende knelpunten die door het Rekenhof werden

gesignaleerd. Daarnaast voert het Departement WVG nu ook een sectoranalyse uit om de

financiële gezondheid van de sectoren op te volgen en na te gaan of de subsidies toereikend zijn.

Het onderzoek door het Rekenhof over het agentschap Zorg en Gezondheid heeft enkel

betrekking op Thuiszorg. Zo bleek dat Thuiszorg pas na grote wijzigingen of klachten de

afdeling Inspectie en Toezicht inschakelde. Na de invoering van BBB valt de inspectieopdracht

niet langer onder de bevoegdheid van Thuiszorg. Er is een overeenkomst tussen Inspectie WVG

en het agentschap Zorg en Gezondheid (waar Thuiszorg onder ressorteert), waarin de precieze

82

taak van Inspectie WVG is vastgelegd. Thuiszorg doet momenteel hoofdzakelijk een beroep op

Inspectie WVG voor het nagaan van erkenningsnormen en subsidievoorwaarden.

Tenslotte stelde het Rekenhof in haar onderzoek over het VIPA vast dat de initiatiefnemers niet

financieel werden doorgelicht bij de verstrekking van subsidiebeloftes op grond van het besluit

van de Vlaamse Regering van 6 juli 1994. De klassieke procedure in het besluit van de Vlaamse

Regering van 8 juni 1999 voor de subsidiebelofte bracht hier verandering in. Deze vereist een

masterplan dat onder andere een financieel plan voor de bedoelde investeringen, gedetailleerd

voor projecten en vergezeld van de balans, de exploitatierekening en de winst- en

verliesrekening omvat.

Deze vergelijking toont aan dat deze agentschappen meer aandacht besteden aan de financiële

rapportering in vergelijking met vroeger.

Wat het agentschap Inspectie WVG betreft, is het niet mogelijk om een vergelijking op te

maken met het verleden. Inspectie WVG zal als resultaat van de bestuurlijke reorganisatie BBB

natuurlijk ook beïnvloed zijn door het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 en

andere specifieke regelgeving in verband met financiële rapportering. Men heeft evenwel

geopteerd om de inspectiediensten voorlopig verder te laten werken op de vertrouwde manier

aangezien elke sector of subsidieverstrekkend agentschap waarin de inspectiedienst geïntegreerd

was, over een eigen methode en cultuur beschikt. De toenemende aandacht voor de financiële

criteria bij deze agentschappen en in de regelgeving zal waarschijnlijk ook een effect hebben op

de Inspectie WVG. Het is wel zeker dat de inspectiediensten aandacht hebben voor de financiële

criteria want de financiële inspectie vormt een onderdeel van het inspectiebezoek, ook al

vormen deze financiële inspecties een klein onderdeel ten opzichte van alle inspectiebezoeken.

5.2 Gevolgen van de financiële criteria

De financiële criteria, die aan de non-profit organisaties zijn opgelegd, worden bepaald door de

regelgeving en vormen een subsidievoorwaarde. De non-profit organisaties worden beperkt door

de overheid, van wie ze afhankelijk zijn voor subsidies (RDT). De subsidieverstrekker, als

sterkere partij in de transactie, kan de non-profit organisatie dwingen om aan de financiële

criteria te voldoen. De financiële rapportering dient in het beleidsdomein WVG voornamelijk

om de financiële gezondheid en de aanwending van de subsidies te controleren. In bepaalde

omstandigheden kan een organisationele verandering hierop een antwoord bieden waardoor

voorzieningen steeds homogener worden. Er kan dus sprake zijn van ‘coercive’ isomorfisme.

83

Zowel de RDT als ‘coercive’ isomorfisme stellen dat er een druk is op non-profit organisaties

om zich in overeenstemming te brengen met de eisen van de overheid om subsidies te

verkrijgen. De vraag is of dit een invloed heeft op de subsidieverstrekker. Alleszins blijkt uit het

voorgaande dat de subsidieverstrekkende agentschappen met behulp van Inspectie WVG

(toenemend) aandacht besteden aan de financiële rapportering.

5.2.1 Positieve incentive

Empirisch onderzoek (Christiaens e.a., 2008) in België toont aan dat maar liefst 64% van de

verenigingen bij de financiële rapportering meer doen dan verplicht. Bij de meeste

agentschappen binnen het beleidsdomein WVG komt dit eerder uitzonderlijk voor. Enkel bij

Kind en Gezin en het VAPH is dat af en toe het geval (Naessens, 2009). Volgens alle

agentschappen heeft dit geen enkel effect op het verstrekken van subsidies aangezien men aan

de regelgeving gebonden is. Kind en Gezin stelt dat er een intuïtief effect kan zijn. Als er een

fout voorkomt, is de kans groter dat het eerst nagevraagd wordt uit de veronderstelling dat het

om een rekenkundige fout gaat. Het Departement WVG merkt op dat hoe sneller een dossier

volledig in orde is, hoe sneller de voorzieningen de (rest van de) subsidies ontvangen. Dit vormt

een stimulans om aan de financiële criteria te voldoen. Deze opmerking geldt eigenlijk voor alle

agentschappen. Het uiteindelijke subsidiebedrag wordt bepaald en toegekend na het indienen, de

controle of goedkeuring van het financieel verslag. De wijze van vereffening illustreert dit

eveneens.

5.2.2 Negatieve incentives

Naast de positieve stimulans is er ook de mogelijkheid tot sanctionering. De wetgeving bepaalt

dat bij het laattijdig indienen van het financieel verslag door het Vlaams Netwerk en de

organisaties van samenlevingsopbouw (Departement WVG) 5% van de subsidie-enveloppe niet

uitbetaald wordt. Daarnaast stellen we in de wetgeving vast dat het niet naleven van erkennings-

en subsidievoorwaarden tot een gehele of gedeeltelijke terugvordering van de subsidie kan

leiden of zelfs een stopzetting van de subsidiëring. Dit is ook van toepassing op het financieel

verslag. De subsidiëring kan bijvoorbeeld stopgezet worden als de jaarrekening of de financiële

rapportering gedurende enkele jaren niet wordt ingediend. Ook rekenkundige of logische fouten,

afwijkingen van het rekenplan, subsidiefraude, … zijn redenen om de subsidie stop te zetten of

terug te vorderen.

84

De agentschappen zien het nut van deze sanctie in zoals bijvoorbeeld in het geval van

subsidiefraude, als een signaal om in orde te blijven, als noodzaak om de wet van de

rijkscomptabiliteit te handhaven, … In de praktijk blijkt deze sanctionering in verband met

financiële criteria (bijna) nooit voor te komen. Dit kan gedeeltelijk verklaard worden doordat de

agentschappen bij (kleine) fouten of verschillen de non-profit organisaties contacteren om

daarover uitleg te vragen. Non-profit organisaties krijgen dan ook de tijd om dit in orde te

brengen. Bij ernstigere tekortkomingen, twijfels of klachten wordt Inspectie WVG ingeschakeld.

Het agentschap Inspectie signaleert tekortkomingen en aandachtspunten aan de

subsidieverstrekkers. Meestal worden deze gedurende een langere periode opgevolgd. Het

agentschap Inspectie (team personen met een handicap) constateert dat de meeste vaststellingen

zonder gevolg blijven. Dit bevestigt de praktijk dat subsidieverstrekkende agentschappen

zelden gebruik maken van deze sanctiemogelijkheid in verband met financiële criteria

(Naessens, 2009).

Het gebruik van financiële sanctionering is volgens Jongerenwelzijn onmogelijk want

terugvordering zou een directe impact hebben op de dienstverlening en deze is primair. De

meeste non-profit organisaties in het beleidsdomein WVG zijn (zeer) sterk afhankelijk van de

subsidies. De subsidieverstrekkers zijn op hun beurt afhankelijk van de non-profit organisaties

op het vlak van de dienstverlening. Er is een wederzijdse afhankelijkheid of resource

interdependence, de voorzieningen voeren namelijk de dienstverlening uit en in ruil daarvoor

verleent de overheid hen subsidies. Alle subsidieverstrekkende agentschappen, behalve het

VIPA (aangezien zij geen dienstverlening uitbesteedt en dus ook niet afhankelijk is),

beschouwen de relatie als één van wederzijdse afhankelijkheid. Allen plegen ze overleg met de

non-profit sector en betrekken hen actief bij de vorming en wijziging van de wetgeving. Een

mogelijke verklaring voor de terughoudendheid om deze sanctionering te gebruiken, kan te

maken hebben met de wederzijdse afhankelijkheid. De subsidieverstrekkende agentschappen

zijn zich bewust van het feit dat non-profit organisaties (zeer) sterk van hen afhankelijk zijn. Het

terugvorderen van subsidies kan de dienstverlening in gevaar brengen, precies het punt waarop

de overheid volledig van de non-profit sector afhankelijk is. Deze mogelijke verklaring hangt

volgens ons ook samen met de flexibiliteit en mildheid die de agentschappen aan de dag leggen

in verband met de financiële rapportering. Een andere piste is dat er in de praktijk geen

terughoudendheid is maar dat de financiële verslagen reeds van goede kwaliteit zijn zodat

sanctionering niet eens nodig is. Deze piste is eerder twijfelachtig want bijvoorbeeld het

85

Departement WVG organiseert informatiesessies om de kwaliteit van de financiële rapportering

te verbeteren.

5.2.3 Gevolgen gekoppeld aan financiële ratio’s?

De subsidieverstrekkende agentschappen berekenen een aantal financiële ratio’s om een zicht te

krijgen op de financiële gezondheid van de non-profit organisatie of de sector. De gevolgen

gekoppeld aan het niet voldoen van deze indicatoren zijn beperkt.

Alle agentschappen gebruiken bij een controle de financiële rapportering en berekenen een

aantal financiële ratio’s om de financiële gezondheid van de non-profit organisaties op te

volgen. Bij financiële risico’s (aangegeven door een oranje of rood knipperlicht) kan Inspectie

WVG ingeschakeld worden om de situatie diepgaander te onderzoeken en verder op te volgen.

Een financieel ongezonde organisatie leidt enkel tot verhoogde waakzaamheid. De

agentschappen zullen de organisatie in kwestie hiervoor dus niet bestraffen. Ze kunnen alleen

een signaal geven aan de organisatie dat ze maatregelen zullen moeten nemen als ze blijvend

subsidies willen ontvangen en de organisatie in stand willen houden. De non-profit organisatie

moet daartoe zelf actie ondernemen maar kan eventueel wel advies inwinnen bij het agentschap.

Enkel het VIPA verwacht bepaalde ratio’s vooraleer tot subsidiëring kan worden overgegaan.

Het agentschap verwacht een winstmarge van 30%, een solvabiliteit van 30% en bekijkt ook de

liquiditeit. Ze hanteert de voornoemde percentages eerder als richtnorm dan als absolute waarde.

Dit agentschap wil zich aan de hand daarvan verzekeren dat de infrastructuur voldoende lang

gebruikt kan worden en dat de inrichtende macht over een financiële buffer beschikt. Het VIPA

subsidieert namelijk niet de volledige kostprijs

Wanneer blijkt uit de sectoranalyse van een agentschap dat een gehele sector financiële

problemen kent en dit te wijten is aan ontoereikende subsidies, kunnen de subsidies verhoogd

worden.

5.3 Beperkingen

De Resource Dependence Theory werd reeds uitvoerig bestudeerd in de literatuur, maar steeds

vanuit het standpunt van de non-profit organisatie. Het perspectief van de subsidieverstrekker

werd tot op heden ongemoeid gelaten, waardoor een exploratieve onderzoeksopzet de meest

gerechtvaardigde keuze was. Om die reden is het onderzoek beperkt gebleven tot één

beleidsdomein, zijnde Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Hierdoor is er dan ook geen

generalisatie van de onderzoeksresultaten mogelijk.

86

Andere beperkingen van het onderzoek zijn dat wij geen zicht hebben op de kwaliteit van de

controle van de financiële criteria noch waren we in staat om voor elk agentschap de toestand te

vergelijken met het verleden. Bovendien waren we bij deze vergelijking afhankelijk van de

bevindingen van het Rekenhof.

Daarnaast is het niet gelukt om van ieder agentschap een interview af te nemen. Die

agentschappen die niet werden geïnterviewd, waren wel bereid een vragenlijst in te vullen. Uit

de vragenlijst kon helaas niet dezelfde diepgaande informatie gehaald worden zoals dat bij de

interviews wel het geval was.

Een belangrijke beperking heeft betrekking op het agentschap Inspectie WVG. Wij hebben

slechts resultaten kunnen bemachtigen van het Inspectieteam Personen met een Handicap.

Daardoor was het onmogelijk om de verschillende inspectiediensten met elkaar te vergelijken.

Zo zijn we niet te weten gekomen of de inspectiediensten naargelang de cultuur en methodiek

van de subsidieverstrekkende agentschap andere accenten leggen bij de financiële rapportering,

welke agentschappen meer beroep doen op de inspectiedienst, etc.

5.4 Hypothesen en aanbevelingen

Aan de hand van onze bevindingen uit het empirisch onderzoek bouwden we enkele hypothesen

op die in toekomstig onderzoek geëxploreerd kan worden. Een eerste hypothese heeft te maken

met de gevolgen die gekoppeld zijn aan de financiële criteria en de resource interdependence.

De resource dependence van de subsidieverstrekker zou een rol kunnen spelen bij de eisen die

men stelt aan de non-profit organisatie in verband met de financiële criteria. Zo blijkt voor alle

agentschappen dat het nagaan van de financiële gezondheid van groot belang is, maar deze kan

enkel worden opgevolgd en niet bijgestuurd. Alleen het VIPA verwacht vóór de

subsidieverstrekking dat de organisatie voldoet aan bepaalde waarden voor wat de financiële

ratio’s betreft. Daarmee wil ze over de zekerheid beschikken dat de organisatie de geplande

werken financieel kan dragen. Bovendien blijkt dat enkel het VIPA zich niet afhankelijk voelt

van de non-profit organisaties. De andere subsidieverstrekkende agentschappen voelen zich wel

afhankelijk want zij besteden bijna volledig hun dienstverlening uit en de continuïteit en

kwaliteit van die dienstverlening is voor hen van primordiaal belang. Bovendien zijn de non-

profit organisaties sterk afhankelijk van subsidies waardoor het verminderen, terugvorderen of

stopzetten van die subsidies de dienstverlening in gevaar zou kunnen brengen. Een mogelijke

87

hypothese is: ‘een sterke resource interdependence heeft als gevolg dat de subsidieverstrekker

minder eisen in verband met de financiële criteria stelt.’ Hierbij moet ook rekening gehouden

worden met het aanbod van non-profit organisaties want ook deze speelt een factor in graad van

de resource dependence.

Een tweede hypothese houdt verband met ‘coercive’ isomorfisme. Deze kan niet enkel van

toepassing zijn op de non-profit organisaties maar ook op de subsidieverstrekkende

agentschappen die zelf stellen dat ze sterk gebonden zijn aan de wetgeving. Het besluit van de

Vlaamse Regering van 13 januari 2006 en de bestuurlijke reorganisatie BBB kunnen tot gevolg

hebben dat de financiële controles van de agentschappen in het beleidsdomein WVG naar elkaar

zullen toegroeien en ook meer op elkaar zullen lijken. Op dat vlak kunnen de agentschappen

steeds homogener worden. Bij Inspectie WVG blijkt dit alleszins een expliciete beleidskeuze te

zijn maar dit blijkt niet zo te zijn bij de subsidieverstrekkende agentschappen. De hypothese

luidt als volgt: ‘gemeenschappelijke wetgeving in verband met de financiële rapportering voor

non-profit organisaties kan ertoe leiden dat de financiële controlecriteria van de

subsidieverstrekkende agentschappen meer op elkaar zullen lijken’. Een logisch gevolg hieruit

zou zijn dat een gelijkmatige aanpak leidt tot een eerlijker verloop van de controle en een

gelijkwaardige behandeling van de non-profit organisatie over het gehele beleidsdomein WVG.

Verder onderzoek kan de huidige studie op verschillende manieren uitbreiden. Zo kan verder

onderzoek in het beleidsdomein WVG aandacht besteden aan de kwaliteit van de controle van

de financiële rapportering en de verschillende afdelingen van het agentschap Inspectie WVG

nader bestuderen. De huidige studie kan ook naar andere beleidsdomeinen uitgebreid worden

om zo een globaal beeld van het subsidielandschap van de Vlaamse overheid te bekomen. Hier

kan zowel de regelgeving als de specifieke gebruikswijze van de financiële rapportering door de

subsidieverstrekkende overheid het onderwerp van de studie uitmaken. Om ten volle de

resource (inter)dependence van de overheid ten aanzien van non-profit organisaties te kunnen

begrijpen, is het aangewezen om dit onderzoek aan te vullen met onderzoek vanuit andere

disciplines. Het bestuderen van het inhoudelijke luik, naast het financiële, zal beter de

wisselwerking tussen beide partijen kunnen blootleggen. De focus zou dan liggen op het

inhoudelijke verslag, waarin uitvoerig bericht wordt over de werking en activiteiten van de

dienst of voorziening.

88

5.5 Besluit

Uit het empirisch onderzoek komt naar voor dat het beleidsdomein WVG toenemend aandacht

besteedt aan de financiële rapportering. Het ene agentschap staat in deze groeifase evenwel al

verder dan het andere. Onze centrale onderzoeksvraag ‘Is het voldoen aan bepaalde financiële

criteria al dan niet van invloed op de subsidieverstrekkende overheid en wat zijn de gevolgen

hiervan?’ is hierboven aan de hand van het onderzoek beantwoordt en wordt hier nog eens kort

samengevat.

Het voldoen aan bepaalde financiële criteria is zeker van invloed op de subsidieverstrekkende

overheid. De financiële criteria zijn namelijk bekrachtigd in de wetgeving waaraan de

subsidieverstrekker zich moet houden en bepaalde eisen zoals de regels bij het opstellen van een

financieel verslag vormen een subsidievoorwaarde. Er bestaat bovendien een toenemende

aandacht voor de financiële criteria. Als de non-profit organisatie de subsidie wil binnenhalen,

heeft ze geen andere keuze dan te voldoen aan de financiële criteria die door de regelgeving zijn

opgelegd. Bij het ontbreken van een financieel verslag kan de subsidie zelfs stopgezet of

teruggevorderd worden. Meer doen dan vereist heeft dan weer geen enkel effect volgens de

subsidieverstrekkers tenzij intuïtief.

De subsidieverstrekkende agentschappen geven gevolg aan de financiële rapportering maar dit is

eerder indirect via de subsidievereffening. Hoe sneller het financieel verslag volledig in orde is,

hoe sneller de non-profit organisaties het batige saldo ontvangen. In bepaalde gevallen kan dit

evenwel om grote bedragen gaan. Financiële sanctionering komt in de praktijk nauwelijks voor.

De resource interdependence speelt hier wellicht een rol.

Tenslotte werd vastgesteld dat de financiële gezondheid van de non-profit organisaties

opgevolgd wordt aan de hand van de financiële rapportering en de berekening van een aantal

financiële ratio’s. Enkel het VIPA eist bepaalde percentages van die ratio’s, wil de organisatie

de subsidies ontvangen. De andere agentschappen volgen de financiële situatie op en een

financiële ongezonde voorziening wordt nauwgezet opgevolgd, al dan niet met de hulp van

Inspectie WVG.

Aan de hand van de sectoranalyse wordt onder andere nagegaan of de subsidies toereikend zijn

voor de sector om een financieel gezond beleid te voeren. Als dit niet het geval is, kunnen de

subsidies verhoogd worden.

89

Algemeen besluit

De laatste jaren spoelde er een golf van modernisering doorheen de Vlaamse overheid.

Kernwoorden hierbij waren transparantie, efficiëntie en accountability. Om tegemoet te komen

aan die laatste eis installeerde de overheid een aantal instrumenten die non-profit organisaties

verplichten de ontvangen subsidie te verantwoorden. De subsidieverstrekker moet er op kunnen

toezien dat de middelen die zij ter beschikking stelt op een correcte manier zijn besteed. Daartoe

vraagt de overheid een aantal financiële documenten op zoals een begroting of jaarrekening.

Binnen het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG) waren er vóór 2006 geen

algemene richtlijnen betreffende het voeren van de boekhouding of het model van het financieel

verslag. Het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 bracht daar verandering in.

Daaruit volgt een toenemende aandacht voor het financiële luik van non-profit organisaties.

Uit diverse onderzoeken van het Rekenhof de voorbije tien jaar blijkt dat er in het

beleidsdomein WVG onvoldoende zinnige controles plaatsvonden van de boekhouding en van

het voldoen aan financiële criteria tot het verkrijgen van een subsidie. Om hieraan te

beantwoorden werd de controleketen op een aantal punten herbekeken.

In de eerste plaats voert de administratie van het subsidiërende agentschap een algemene

controle uit op de boekhouding en het financiële verslag, waarbij eventuele onvolkomenheden

aan het licht kunnen komen. Als het gaat om kleine afwijkingen of rekenkundige fouten zal de

administratie de non-profit organisatie om meer uitleg verzoeken. Op die manier kan al een deel

van de fouten worden rechtgezet. Dergelijke kleine fouten worden in de praktijk vrijwel nooit

gesanctioneerd. Ze kunnen hoogstens het uitstellen van het uitbetalen van het saldo tot gevolg

hebben. Voor voorzieningen die een hoog bedrag aan subsidies ontvangen, kan het laattijdig

uitbetalen van dat saldo evenwel een penibele situatie met zich meebrengen. Dubbele

subsidiëring wordt daarentegen wel bestraft, de subsidie wordt dan onmiddellijk teruggevorderd.

Bij ernstigere tekortkomingen, twijfels of klachten kunnen de agentschappen Inspectie WVG

inschakelen om deze diepgaander te onderzoeken. Hun bevindingen sturen zij door aan het

subsidiërende agentschap, die dan de beslissing tot een passende maatregel neemt. De

sanctiemogelijkheden gaan van een vermindering of terugvordering van een subsidie tot het

intrekken van de erkenning, waarbij er niet langer een basis bestaat om subsidies aan die non-

profit organisatie te verstrekken.

90

Hoewel het terugvorderen en verminderen van subsidies in de praktijk nog steeds weinig

voorkomt, wordt deze sanctiemogelijkheid meer gebruikt dan in het verleden. Wanneer tijdens

een controle ernstige gebreken worden vastgesteld zoals subsidiefraude, moet hier passend op

worden gereageerd.

Daarnaast maakt de administratie gebruik van de financiële rapportering om de financiële

gezondheid van de non-profit organisaties na te gaan. De meeste agentschappen berekenen

hiertoe financiële ratio’s. Als deze een financieel risico aangeven, kan het dossier van die

voorzieningen naar Inspectie WVG overgeheveld worden. Een financieel ongezonde

voorziening leidt slechts tot verhoogde waakzaamheid en een signaal naar de voorziening toe.

Enkel het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA) vereist

bepaalde ratio’s bij het verstrekken van subsidies.

Deze voorgaande bevindingen omvatten het antwoord van ons empirisch onderzoek op de

centrale onderzoeksvraag ‘Is het voldoen aan bepaalde financiële criteria al dan niet van

invloed op de subsidieverstrekkende overheid en wat zijn de gevolgen hiervan?’. Ondanks dat

het beleidsdomein WVG belang hecht aan de financiële rapportering en de financiële

gezondheid, maken de agentschappen nauwelijks gebruik van sanctioneringmogelijkheden noch

leggen zij, behalve het VIPA, bepaalde financiële ratio’s op. De subsidieverstrekkende

agentschappen vertonen heel wat flexibiliteit en mildheid bij de financiële rapportering ondanks

het belang dat ze hier zelf aan hechten. De relatie tussen de subsidieverstrekkende overheid en

non-profit organisatie biedt volgens ons een mogelijke verklaring.

Deze relatie is er een van wederzijdse afhankelijkheid of resource interdependence, begrip

afkomstig uit de Resource Dependence Theory (RDT). Deze theorie stelt dat organisaties

afhankelijk zijn van hun omgeving, omdat zij nood hebben aan middelen die de externe

omgeving bezit. De organisaties zijn verplicht te interageren met hun omgeving om de

noodzakelijke middelen te verkrijgen. De non-profit organisatie is afhankelijk van de overheid

voor subsidies maar ook de overheid is afhankelijk van de non-profit organisatie voor de

dienstverlening. Het is net die sterke wederzijdse afhankelijkheid die ertoe leidt dat de

subsidieverstrekker minder eisen stelt aan de financiële controlecriteria. De agentschappen zijn

sterk afhankelijk van de non-profit organisaties want zij besteden bijna volledig hun

dienstverlening uit en de meeste non-profit organisaties zijn op hun beurt bijna volledig

afhankelijk van subsidies. Bovendien primeert voor het beleidsdomein WVG de continue en

91

kwaliteitsvolle dienstverlening en deze zou in het gedrang kunnen komen bij strengere

financiële criteria.

92

Graad van afhankelijkheid ten aanzien van non-profit organisaties

Voornaamste financiële criteria

Aftoetsen financiële criteria

Sanctionering Periodiciteit sanctionering

Departement WVG - Partners in de beleidsuitvoering en -ontwikkeling

- Subsidiebesteding

- Correcte gegevens in de jaarrekening

- Dubbele subsidiëring voorkomen

- Controle inhoudelijk en financieel verslag

- Verantwoording subsidiebesteding

- Balans vergelijken met toelichting

- Terugvordering

- Vermindering

- Gereglementeerde subsidies: 1 à 2 dossiers per jaar

- Meer bij projecten

Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid

- Volledige afhankelijk voor dienstverlening

- Subsidiebesteding

- Afwijkende cijfers

- Dubbele subsidiëring

- Voldoen aan voorwaarden

- Verantwoording subsidiebesteding

- Financieel verslag

- Lijst met alle subsidies van overheden

- Oranje en rode knipperlichten

- Terugvordering

- Vermindering

- 5-10% van de subsidies herzien (Preventie)

- Enkele per jaar (Thuiszorg)

- Regelmatig (Ouderenzorg)

- Frequenter bij projecten

Jongerenwelzijn - Volledige afhankelijk voor dienstverlening

- Beleidsinformatie inwinnen


- Extreme cijfers

- Onregelmatigheden

- Controle boek-

houding en verant-

woordingsstukken

- Ratio’s (liquiditeit

en solvabiliteit)

- Terugvordering

- Vermindering

→ gevolg van subsi-diëringsmechanisme

- Komt weinig voor

Kind en Gezin - Bijna volledig afhankelijk voor dienstverlening



- Fouten

- Controle financiële rapportering (globaal beeld)

- Focus op schulden, liquiditeit, resultaat

- Terugvordering (geheel of gedeeltelijk)

- Komt weinig voor

93

Graad van afhankelijkheid ten aanzien van non-profit organisaties

Voornaamste financiële criteria

Aftoetsen financiële criteria

Sanctionering Periodiciteit sanctionering

Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH)

- Volledige afhankelijk voor dienstverlening



- Afrekeningsdossier controleren

- Ratioberekening (solvabiliteit)

- Terugvordering

- Vermindering

- Komt weinig voor


- Wint advies in bij non-profit organisaties

- Geen afhankelijkheid

- Financiële gezondheid nagaan (lange termijn)


- Financieel plan

- Aantal ratio’s (% behalen)

- Terugvordering (geheel of gedeeltelijk)

- 2 verminderingen van de gebruikstoelage (2008)

- Bij inbreuken op regelgeving (zelden)

Inspectie WVG - Niet afhankelijk - Voldoen aan opgelegd rekeningplan



- Controle verant-woordingsstukken

- Ratio’s (liquiditeit, solva-biliteit, rentabiliteit, dekkingsgraad)

- Laat sanctionering over aan de andere agentschappen

/

Tabel 12 Overzicht belangrijkste bevindingen

i

Bibliografie

Literatuur

ALEXANDER, J. (1999), ‘The impact of Devolution on Nonprofits’, Nonprofit Management

and Leadership, 10(1): 57-70.

ANHEIER, H.K., TOEPLER, S. & SOKOLOWSKI, S.W. (1997), ‘The implications of

government funding for non-profit organizations: three propositions’, International Journal of

Public Sector Management, 10(3): 190-213.

BAARDA, D.B.; DE GOEDE, M.P.M. & VAN DER MEER-MIDDELBURG, A.G.E.

(2007), Basisboek Interviewen. Handleiding voor het voorbereiden en afnemen van

interviews, Groningen, Wolters-Noordhoff, 128p.

BARBÉ, P. (2008a), ‘Deel III – hoofdstuk 5 IVA Inspectie WVG’ in Wegwijzer voor de

sociale sector: Welzijn en zorg in Vlaanderen 2008-2009, DEVEN, F. & MOSTINCKX, J.,

(red.), Mechelen, Kluwer, 333-345.

BIJLEVELD, C.C.J.H. (2005), Methoden en Technieken van Onderzoek in de Criminologie,

Den Haag, Boom Juridische uitgevers, 316p.

BOSMANS, J. (2008), ‘Deel III – hoofdstuk 2 IVA Jongerenwelzijn’ in Wegwijzer voor de



CASCIARO, T. & PISKORSKI, M.J. (2005), ‘Power Imbalance, Mutual Dependence and

Constraint Absorption: A Closer Look at Resource Dependence Theory’, Administrative

Science Quarterly, 50(2): 167-199.

CARPENTER, V.L. & FEROZ, E.H. (2001), ‘Institutional theory and accounting rule choice:

an analysis of four US state governments’ decisions to adopt generally accepted accounting

principles’, Accounting, Organizations and Society, 26(7-8): 565-596.

ii

CHO, S. & GILLESPIE, D.F. (2006), ‘A Conceptual Model Exploring the Dynamics of

Government-Nonprofit Service Delivery’, Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 35(3):

493-509.

CHRISTIAENS, J, VANHEE, C., VERBRUGGEN, S. & MILLS, K. (2008), Verenigingen

en Stichtingen: Vergelijkend en empirisch onderzoek van de boekhoudregelingen, Brugge,

Die Keure, 79p.

DENSCOMBE, M. (1998), The Good Research Guide for small-social research projects,

Buckingham, Open University Press, 248p.

DEFOURNY, J., DEVELTERE, P., MAREE, M., MEIREMAN, K., MERTENS, S. &

RAYMAEKERS, P. (december 2005) ‘Het verenigingsleven in België. Een kwantitatieve en

kwalitatieve analyse.’ [PDF]. CBENM-BCSPO:

http://user.cbenm-bcspo.be/Nl/Publicatie/files/Het%20verenigingsleven%20in%20België.pdf,

[10/04/09], 1-90.

DEVEN, F & MOSTINCKX, J. (2007), ‘Deel III – Hoofdstuk 4 IVA Inspectie Welzijn,

Volksgezondheid en Gezin (WVG)’ in Wegwijzer voor de sociale sector: Welzijn en zorg in

Vlaanderen 2007-2008, DEVEN, F. & MOSTINCKX, J., (red.), Mechelen, Kluwer, 305-314.

DEWILDE, L. (2008), ‘Deel III – hoofdstuk 3 Vlaams Agentschap Personen met een

Handicap’ in Wegwijzer voor de sociale sector: Welzijn en zorg in Vlaanderen 2008-2009,

DEVEN, F. & MOSTINCKX, J., (red.), Mechelen, Kluwer, 263-306.

DIMAGGIO, P.J. & POWELL, W.W. (1983), ‘The Iron Cage Revisited: Institutional

Isomorphism And Collective Rationality in Organizational Fields’, American Sociological

Review, 48(2): 147-160.

FROELICH, K.A. (1999), ‘Diversification of Revenue Strategies: Evolving Resource

Dependence in Nonprofit Organizations’, Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 28(3):

246-268.

iii

FRUMKIN, P. & KIM, M.T. (2002), ‘The Effect of Government Funding on Nonprofit

Administrative Efficiency: An Empirical Test’, [PDF]:

http: //www.ashinstitute.harvard.edu/Ash/PAQ.pdf (Ash Institute fo Democratic Governance

and Innovation. Kennedy School of Government Funding), [27/10/2008], 1-25.

GERRING, J. (2007), Case study research: principles and practices, Cambridge, Cambridge

University Press, 265p.

GUO, C. (2007), ‘When Government Becomes the Principal Philanthropist: The Effects of

Public Funding on Patterns of Nonprofit Governance’, Public Administration Review, 67(3):

458-473.

HODGE, M.M. & PICOLLO, R.F. (2005), ‘Funding source, board involvement techniques,

and financial vulnerability in nonprofit organisations: A test of resource dependence’,

Nonprofit Management and Leadership, 16(2): 171-190.

HSIEH, H-F. & SHANNON, S.E. (2005), ‘Three Approaches to Qualitative Content

Analysis’, Qualitative Health Research, 15(9):1277-1288.

JAMES, E. (1990), ‘Economic Theories of the Nonprofit sector’ in The Third Sector:

Comparative Studies of Nonprofit Organizations, ANHEIER, H.K. & SEIBEL, W. (eds.),

Berlin, De Gruyter, 21-29.

JOHANSSON, S. (2003), ‘Independent Movement of Government Subcontractor? Strategic

Responses of Voluntary Organisations to Institutional Processes’, Financial Accountability

and Management, 19(3): 209-224.

LAUWERS, M. (2008), ‘Deel II – hoofdstuk 4 Het financieel beleid ten aanzien van de

voorzieningen’ in Wegwijzer voor de sociale sector: Welzijn en zorg in Vlaanderen 2008-

2009, DEVEN, F. & MOSTINCKX, J., (red.), Mechelen, Kluwer, 151-155.

LIPSKY, M. & SMITH, S.R. (1989), ‘Nonprofit organizations, government, and the welfare

state’, Political Science Quarterly, 104(4): 625-648.

iv

MASON, J. (2003), Qualitative researching, London, Sage Publications, 223p.

MILWARD, H.B. (1994), ‘Nonprofit Contracting and the Hollow State’, Public

Administration Review, 54(1): 73-77.

PFEFFER, J. & SALANCIK, G.R. (2003), The External Control of Organisations: A

Resource Dependence Perspective, Standford, Standford Business Books, 300p.

OOGE, K. (2008), ‘Deel II – hoofdstuk 5 Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden

Aangelegenheden’ in Wegwijzer voor de sociale sector: Welzijn en zorg in Vlaanderen 2008-

2009, DEVEN, F. & MOSTINCKX, J., (red.), Mechelen, Kluwer, 157-168

SAIDEL, J.R. (1991), ‘Resource interdependence: The relationship between state agencies

and nonprofit organisations’, Public Administration Review, 51(6): 543-554.

SALAMON, L.M. (1999), ‘Government-nonprofit relations in international perspective’, in

Nonprofits and Government: Colloboration and Conflict, BORIS, E.T. & STEUERLE, C.E.

(eds.), Washington D.C., The Urban Institute Press, 329-367.

STAKE, R.E. (2000), ‘Case Studies’, Handbook of Qualitative Research, DENZIN, N.K. &

LINCOLN, Y.S. (eds.), Thousand Oaks, Sage, 435-454.

STIJNEN, L. (2008), ‘‘Deel III – Hoofdstuk 1 IVA Kind en Gezin’ in Wegwijzer voor de



STONE, M.M., HAGER, M.A. & GRIFFIN, J.J. (2001), ‘Organizational characteristics and

funding environments: A study of a population of united way-affiliated nonprofits’, Public

Administration Review, 61(3): 276-289.

SCHWARTZ, G. & CLEMENTS, B. (1999), ‘Government Subsidies’, Journal of Economic

Surveys, 13(2): 119-147.

TUYTTEN, S. (2004), ‘Begroting als beleidsinstrument’ in Praktijkgids V.Z.W., 99p.

v

TUYTTEN, S. (2008), ‘Welke gegevens mag een subsidiërende overheid opvragen?’, VZW

INFO, 5(12): 1-2.

VANDENREYT, R. (2008), ‘Deel III – hoofdstuk 4 Vlaams Agentschap Zorg en

Gezondheid’ in Wegwijzer voor de sociale sector: Welzijn en zorg in Vlaanderen 2008-2009,

DEVEN, F. & MOSTINCKX, J., (red.), Mechelen, Kluwer, 307-332.

Documenten

BARBE, P. (2008b), ‘Overleg met Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin’, [DOC].

http://www.vvsg.be/Welzijnsvoorzieningen/Kinderopvang/Documents/KenG%20Koepeloverl

eg%20voorjaar%202008%20synthese.doc, [30 juni 2009].

Departement Bestuurszaken, (s.d.), ‘Draaiboek begrotingsopmaak en -uitvoering en financiële

afhandeling dossiers’ [DOC]. Contactpunt Vlaamse Infolijn:

http://www2.vlaanderen.be/internecontrole/documenten/Practice_fin_dossiers.doc, [24 maart

2009].

FRET, L. (2006), ‘Kwaliteit en Inspectie. Voorbereidende nota voor overleg met het nieuwe

IVA Inspectie’, [DOC]. Pluralistisch overleg welzijnswerk vzw:

http://www.pow.be/portals/pow/Documents/pow/adviesgroep%20w&g/begeleidende%20doc

umenten/INspectie%20&%20Q0606.doc, [30 juni 2009].

INSPECTIE WVG (s.d.), ‘Modelverslag Lokaal Dienstencentrum externe versie’, [DOC].

Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, http://www.zorg-en-

gezondheid.be/uploadedFiles/NLsite/Zorgaanbod/Procedures/Thuiszorg/Lokale_dienstencentr

a/Instrument%20LDC%20Modelverslag%20externe%20versie.doc,[30 juni 2009]

INSPECTIE WVG (2009), Nota Financiële Analyse Inspecties 2007-2008: Sector

Jongerenwelzijn, [13/02/2009].

vi

KIND EN GEZIN (2007), ‘Handvest van Toezicht Inspectie Kind & Gezinsectoren’, [PDF].

Kind en Gezin: http://www.kindengezin.be/Images/Handvest_van_toezicht_2007_tcm149-

5661.pdf, [30 juni 2009].

LAUWERS, M. & BAELE, I. (2008), ‘Financiële Controle en Analyse van de

Voorzieningen’, Presentatie 10 april 2008 [PPT], Departement Welzijn, Volksgezondheid en

Gezin, [elektronisch ontvangen 18/02/09].

LAUWERS, M. (s.d.), ‘Financiële analyse van de sector samenlevingsopbouw 2005-2007’,

intern document LDB_ML_Nota sector analyse SO_20090113.doc, Departement Welzijn,

Volksgezondheid en Gezin, [ontvangen op 18 februari 2009].

MORRIS, M. (2008a), Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin: Jaarverslag 2007,

[PDF]. Departement WVG:

http://www.wvc.vlaanderen.be/departementwvg/jaarverslag/pdf/jaarverslagWVG_2007.pdf

[21/02/09].

MORRIS, M., (2008b), Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden

Aangelegenheden: Jaarverslag 2007, [PDF]. VIPA:

http: //wvg.vlaanderen.be/vipa/jaarverslagen/vipa2007.pdf [4/03/09].

VANACKERE, S., (s.d.), ‘Beleidsbrief Welzijn, Volksgezondheid en Gezin:

Beleidsprioriteiten 2008-2009 ingediend door de heer Steven Vanackere, Vlaams Minister

van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin’ [PDF]. Contactpunt Vlaamse Infolijn:

http://docs.vlaanderen.be/portaal/beleidsbrieven2008-

2009/Vanackere_Welzijn_Volksgezondheid_en_Gezin.pdf [21/02/09].

VAN MULDERS, S. (2008), Jongerenwelzijn: Jaarverslag 2007, [PDF]. Jongerenwelzijn:

http://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/PDF/PERS/Jaarverslag.pdf [27/02/09].

VERHEGGE, K. (2008), Kind en Gezin: Jaarverslag 2007, [PDF]. Kind en Gezin:

http://www.kindengezin.be/Images/Jaarverslag07_tcm149-55932.pdf [ 05/02/09].

vii

Verslag van het Rekenhof over het onderzoek naar subsidies in de Vlaamse Gemeenschap,

Parl. St., Vlaams Parlement, Stuk 28-B (1998-1999) nr. 1.

Verslag van het Rekenhof over de subsidies voor infrastructuren in de sectoren Welzijn en

Gezondheid, Parl. St., Vlaams Parlement, Stuk 37-C (2002-2003) nr.1.

Verslag van het Rekenhof over de subsidiëring van het algemeen welzijnswerk, Parl. St.,

Vlaams Parlement, Stuk 37-D (2005-2006) nr.1.

Verslag van het Rekenhof over subsidiëring van het maatschappelijk opbouwwerk, Parl. St.,

Vlaams Parlement, Stuk 37-G (2005-2006) nr. 1.

Verslag van het Rekenhof over de subsidiëring van de Thuiszorg, Parl. St., Vlaams Parlement,

Stuk 37-E (2006-2007) nr. 1.

WERKGROEP KOSTENINZICHT (s.d.), ‘Analyse boekhoudingen private initiatiefnemers

van de bijzondere jeugdbijstand’, intern document JWZ/VZ/sub/0901, Agentschap

Jongerenwelzijn, [ontvangen op 31 maart 2009].

Wetgeving

Besluit van de Vlaamse Regering van 31 juli 1990 houdende de vaststelling van de

erkenningsvoorwaarden, de werkings- en subsidiëringsmodaliteiten voor diensten voor

zelfstandig wonen van gehandicapte personen, B.S. 26 oktober 1990.

Besluit van de Vlaamse Regering van 21 december 1990 houdende coördinatie en

ondersteuning van de thuisverzorging, B.S. 21 maart 1991.

Besluit van de Vlaamse Regering van 13 juli 1994 inzake de erkenningsvoorwaarden en de

subsidienormen voor de voorzieningen van de bijzondere jeugdbijstand, B.S. 10 december

1994.

viii

Besluit van de Vlaamse Regering van 17 december 1996 betreffende de erkenning en

subsidiëring van thuisbegeleidingsdiensten voor personen met een handicap, B.S. 14 februari

1997.

Besluit van de Vlaamse Regering van 24 juli 1997 tot regeling van de erkenning en

subsidiëring van de centra voor integrale gezinszorg, B.S. 27 november 1997.


subsidiëring van diensten voor beschermd wonen voor personen met een handicap, B.S. 20

februari 1999.

Besluit van de Vlaamse Regering van 18 december 1998 houdende de erkenning en de

subsidiëring van verenigingen en welzijnsvoorzieningen in de Thuiszorg, B.S. 30 maart 1999.

Besluit van de Vlaamse Regering van 8 juni 1999 houdende de procedureregels inzake de

infrastructuur voor persoonsgebonden aangelegenheden, B.S. 10 september 1999.

Besluit van de Vlaamse Regering van 17 juli 2000 tot uitvoering van het decreet van 26 juni

1991 houdende erkenning en subsidiëring van het maatschappelijk opbouwwerk, B.S. 11

januari 2001.

Besluit van de Vlaamse Regering van 23 februari 2001 houdende de voorwaarden inzake

erkenning en subsidiëring van kinderdagverblijven en diensten voor opvanggezinnen, B.S. 19

april 2001.

Besluit van de Vlaamse Regering van 23 februari 2001 houdende de voorwaarden inzake

erkenning en subsidiëring van initiatieven voor buitenschoolse opvang, B.S. 27 mei 2001.

Besluit van de Vlaamse Regering van 18 mei 2001 tot regeling van de subsidiëring van de

activiteiten inzake opvoedingsondersteuning, B.S. 12 juli 2001.

Besluit van de Vlaamse Regering van 10 juli 2001 tot regeling van de subsidiëring van de

diensten voor logistieke hulp en aanvullende Thuiszorg, B.S. 25 september 2001.

ix

Besluit van de Vlaamse Regering van 10 juli 2001 houdende subsidieregeling van het loon en

van de sociale lasten van personen tewerkgesteld in de gehandicaptensector en wier

tewerkstellingskosten voorheen in het stelsel van het derde arbeidscircuit door de overheid

gedragen werden, B.S. 10 oktober 2001.

Besluit van de Vlaamse Regering van 13 juli 2001 betreffende de erkenning en subsidiëring

van diensten voor begeleid wonen voor personen met een handicap, B.S. 30 januari 2002.

Besluit van de Vlaamse Regering van 12 oktober 2001 ter uitvoering van het decreet van 19

december 1997 betreffende het algemeen welzijnswerk, B.S. 17 november 2001.

Besluit van de Vlaamse regering van 1 maart 2002 betreffende de erkenning en de

subsidiëring van de centra voor kinderzorg en gezinsondersteuning, B.S. 11 mei 2002.

Besluit van de Vlaamse Regering van 1 maart 2002 tot bepaling van de voorwaarden en de

procedureregels inzake erkenning en subsidiëring van de consultatiebureaus voor het jonge

kind, B.S. 15 mei 2002.

Besluit van de Vlaamse Regering van 3 mei 2002 tot vaststelling van de voorwaarden en

modaliteiten van erkenning en subsidiëring van organisaties inzake aangepaste

vrijetijdsbesteding voor personen met een handicap, B.S. 17 juli 2002.

Besluit van de Vlaamse Regering van 17 mei 2002 betreffende erkenning en subsidiëring van

de vertrouwenscentra voor kindermishandeling, B.S. 19 juni 2002.


subsidiëring van een steunpunt voor kennisbeheer en netwerkvorming met betrekking tot de

hulp- en dienstverlening aan specifieke subdoelgroepen van personen met een handicap, B.S.

29 januari 2003.

Besluit van de Vlaamse Regering van 4 april 2003 houdende de subsidiëring van de

animatiewerking in de erkende rusthuizen en de erkende centra voor kortverblijf , B.S. 28 mei

2003.

x

Besluit van de Vlaamse Regering van 26 maart 2004 tot oprichting van het intern

verzelfstandigd agentschap Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, B.S. 6 mei 2004.

Besluit van de Vlaamse Regering van 23 september 2005 betreffende de interlandelijke

adoptie, B.S. 18 november 2005.

Besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het

financieel verslag voor de voorzieningen in bepaalde sectoren van het beleidsdomein Welzijn,

Volksgezondheid en Gezin, B.S. 16 mei 2006.

Besluit van de Vlaamse Regering van 17 maart 2006 betreffende de regie van de zorg en

bijstand tot sociale integratie van personen met een handicap en betreffende de erkenning en

subsidiëring van een Vlaams Platform van verenigingen van personen met een handicap, B.S.

16 juni 2006.

Besluit van de Vlaamse Regering van 1 september 2006 tot regeling van de alternatieve

investeringswaarborg verstrekt door het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden

Aangelegenheden, B.S. 24 oktober 2006.

Besluit van de Vlaamse Regering van 1 september 2006 tot regeling van de alternatieve

investeringssubsidies verstrekt door het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden

Aangelegenheden, B.S. 24 oktober 2006.

Besluit van de Vlaamse Regering van 17 november 2006 betreffende de goedkeuring en

subsidiëring van geïntegreerde woonprojecten voor personen met een handicap, B.S. 10

januari 2007.

Besluit van de Vlaamse Regering van 8 december 2006 houdende regeling van de

inwerkingtreding van het decreet van 30 april 2004 tot oprichting van het publiekrechtelijk

vormgegeven extern verzelfstandigd agentschap Vlaams Agentschap voor Geestelijke

Gezondheidszorg, en van het decreet van 31 maart 2006 houdende wijziging van decreet van

30 april 2004 tot oprichting van het publiekrechtelijk vormgegeven extern verzelfstandigd

agentschap Vlaams Agentschap voor Geestelijke Gezondheidszorg, B.S. 18 januari 2007.

xi

Besluit van de Vlaamse Regering van 30 maart 2007 houdende de voorwaarden voor de

erkenning en subsidiëring als gemandateerde voorziening, B.S. 24 juli 2007.

Besluit van de Vlaamse Regering van 29 juni 2007 tot bepaling van het kader en van de

financiële ondersteuning van proefprojecten 'Centrum voor Kinderopvang', B.S. 20 juli 2007.

Besluit van de Vlaamse Regering van 19 juli 2007 tot vaststelling van de bepalingen en

voorwaarden van erkenning en subsidiëring van organisaties inzake vrijetijdszorg voor

personen met een handicap, B.S. 9 augustus 2007.

Besluit van de Vlaamse Regering van 5 oktober 2007 tot toekenning van een subsidie van de

Vlaamse Gemeenschap voor het jaar 2007 aan Suggnomè vzw voor het project

“herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering”.

Besluit van de Vlaamse Regering van 5 oktober 2007 betreffende de toekenning van een

subsidie aan de vzw Steunpunt Algemeen Welzijnswerk voor de ondersteuning van de

forensische opdrachten in de centra voor algemeen welzijnswerk.

Besluit van de Vlaamse Regering van 9 mei 2008 houdende de voorwaarden voor

toestemming voor en subsidiëring van lokale diensten buurtgerichte kinderopvang,B.S. 20

augustus 2008.

Besluit van de Vlaamse Regering van 30 mei 2008 tot uitvoering van het decreet van 23 maart

1994 betreffende het georganiseerd vrijwilligerswerk in de welzijns- en gezondheidssector.

Ministerieel Besluit van 2 maart 1999 houdende de nadere regels betreffende de

subsidieverlening voor projecten in de Thuiszorg, B.S. 20 maart 1999.

Ministerieel besluit van 7 juni 1999 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de

verenigingen van gebruikers en mantelzorgers, B.S. 21 september 1999.

Ministerieel besluit van 28 oktober 1999 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de

lokale dienstencentra, B.S. 15 december 1999.

xii

Ministerieel besluit van 28 oktober 1999 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de

regionale dienstencentra, B.S. 15 december 1999.

Ministerieel Besluit van 9 juli 2001 houdende de voorwaarden voor het organiseren van en de

bepalingen over de toestemming voor en de subsidiëring van buitenschoolse opvang in aparte

lokalen in kinderdagverblijven, B.S. 29 augustus 2001.

Ministerieel Besluit van 7 november 2003 houdende de voorwaarden tot toekenning van een

financiële ondersteuning aan door Kind en Gezin erkende kinderdagverblijven en initiatieven

voor buitenschoolse opvang voor het realiseren van flexibele opvang ter uitvoering van het

Vlaamse werkgelegenheidsakkoord 2003-2004, B.S. 29 januari 2004.

Ministerieel besluit van 23 februari 2006 houdende de uitvoering voor de centra voor

integrale gezinszorg van het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 betreffende

de boekhouding en het financieel verslag voor de voorzieningen in bepaalde sectoren van het

beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, B.S. 20 april 2007.

Ministerieel besluit van 15 maart 2006 houdende de uitvoering van het besluit van de

Vlaamse Regering van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het financieel verslag

voor de voorzieningen in de sectoren Welzijn, Volksgezondheid en Gezin en dit voor de

Bijzondere Jeugdbijstand, B.S. 10 november 2006.

Ministerieel besluit van 4 mei 2006 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de

dagverzorgingscentra, B.S. 7 juli 2006.

Ministerieel besluit van 4 mei 2006 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de centra

voor kortverblijf, B.S. 7 juli 2006.

Ministerieel besluit van 17 mei 2006 houdende de uitvoering van het besluit van de Vlaamse

Regering van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het financieel verslag voor de

voorzieningen in bepaalde sectoren van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en

Gezin, in de kinderdagverblijven, de diensten voor onthaalouders, de initiatieven voor

buitenschoolse opvang en de centra voor kinderzorg en gezinsondersteuning, B.S. 9 mei 2006.

xiii

Ministerieel Besluit van 9 mei 2007 houdende de voorwaarden tot toestemming en een

bijbehorende financiële ondersteuning voor het realiseren van een verruimd aanbod in de

vorm van flexibele en/of occasionele opvang in kinderdagverblijven en initiatieven voor

buitenschoolse opvang die door Kind en Gezin worden erkend, B.S. 29 mei 2007.

Ministerieel besluit van 28 juli 2006 tot vaststelling van de bijzondere boekhoudkundige

richtlijnen voor voorzieningen voor personen met een handicap, B.S. 22 september 2006.

Ministerieel besluit van 8 juli 2008 tot toekenning van een subsidie aan dagcentra voor

palliatieve verzorging.

Ministerieel Besluit van 4 april 2008 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse

Gemeenschap aan het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw voor het jaar 2008.

Decreet van 14 juli 1998 houdende de erkenning en de subsidiëring van verenigingen en

welzijnsvoorzieningen in de Thuiszorg, B.S. 5 september 1998.

Decreet van 18 mei 1999 betreffende de geestelijke gezondheidszorg, B.S. 17 juli 1999.

Decreet van 7 mei 2004 houdende regeling van de begroting, de boekhouding, de controle

inzake subsidies, en de controle door het Rekenhof, B.S. 30 juni 2004.

Decreet van 15 juli 2005 tot regeling van de interlandelijke adoptie van kinderen, B.S. 16

september 2005.

Leidraad voor subsidiebesluiten (niet-gereglementeerde subsidies) van het team preventie,

versie 11 mei 2007.

Overeenkomst 2007-2009 tussen de Vlaamse Gemeenschap en de vzw Vlaams Netwerk van

verenigingen waar armen het woord nemen.

Overeenkomst tussen het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid en het Vlaams Agentschap

Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, 5 januari 2007.

xiv

Websites

BBB (s.d.), [www], Beter Bestuurlijk Beleid, http://www.vlaanderen.be/bbb, [11/03/09].

Contactpunt Vlaamse Infolijn (2008), [www] Vlaamse overheid - Welzijn, Volksgezondheid

en Gezin, http://www.wvc.vlaanderen.be/juriwel/index.htm, [2/02/2009].

VAPH (2007), [www], Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap,

http://www.vaph.be, [4/03/09].

Zorg en Gezondheid (s.d.), [www], Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid,

http://www.zorg-en-gezondheid.be, [10/03/09].

Interviews

Interview M. LAUWERS, Adviseur Algemene Werking en Financiën bij het Departement

Welzijn, Volksgezondheid & Gezin, Brussel, 18 februari 2009.

Interview A. WITPAS, Medewerker bij het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid,

Afdeling Preventie, Brussel, 10 maart 2009.

Interview W. BEYENS, Financieel deskundige, Vlaams Infrastructuurfonds voor

Persoonsgebonden Aangelegenheden, Brussel, 19 maart 2009.

Interview D. DEBROUWERE, Afdelingshoofd Voorzieningenbeleid en G. DE SLOOVERE,

Boekhouding en Personeelssubsidies, Agentschap Jongerenwelzijn, Brussel, 31 maart 2009.

Interview E. DE CLERCQ, Animatie en ex-DAC, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid,

Afdeling Ouderenzorg, Brussel, 2 april 2009.

Interview E. SCHEERS, Teamverantwoordelijke Eerstelijn en Thuiszorg,Vlaams Agentschap

Zorg en Gezondheid, Afdeling Thuiszorg, Brussel, 9 april 2009.

xv

Interview I. BOMBAY, Afdelingshoofd Algemene Diensten, Kind en Gezin, Brussel, 14 april

2009.

B. NAESSENS, ingevulde vragenlijst Inspectie WVG - Inspectieteam Personen met een

Handicap, juni 2009.

VAPH, ingevulde vragenlijst, 17 maart 2009.

Bijlagen

Bijlage 1 Interviewvragen Departement WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, Agentschap Jongerenwelzijn, Kind en Gezin en Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap Bijlage 2 Interviewvragen Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA) Bijlage 3 Interviewvragen Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin

Bijlage 1 Interviewvragen Departement WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, Agentschap Jongerenwelzijn, Kind en Gezin en Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap ___________________________________________________________________________


- Wat omvat de financiële rapportering die vereist wordt van non-profit organisaties?

(boekhouding, model van begroting, financieel verslag, externe

audit/toezicht/controle)

- Vanuit welk boekhoudkader werkt men als subsidieverstrekker?

Welke boekhoudkundige richtlijnen vaardigt men uit om subsidies te regelen?

- Bij financiële rapportering:

Wat is doel van de financiële rapportering?

Wat vindt men belangrijk in de financiële rapportering?

Wat als er iets niet in orde is? (Controleert men de jaarrekening op logische en

rekenkundige fouten en dubbele subsidies?)

- Zijn er non-profit organisaties die meer doen dan verplicht? En welke invloed heeft dit

(op de subsidieverstrekker)?

bijvoorbeeld vrijwillig een volledig schema neerleggen terwijl men niet

wettelijk verplicht is.

Het gebruik maken van een bedrijfsrevisor (als controle) ook al is dit niet

verplicht.

- Heeft de (kwaliteit van de) financiële rapportering een impact op (de hoogte van)

subsidiering?

- Wordt er gebruik gemaakt van een sectoranalyse?

Wat houdt deze in?

Wat is functie ervan?

Welke gevolgen worden gegeven aan de knipperlichten die gekoppeld worden aan

indicatoren van een financiële analyse?

Relatie overheid - non-profitorganisaties

- In welke mate beschouwt men als subsidieverstrekker de non-profit organisaties

afhankelijk van subsidies?

- In welke mate voelt men zich als subsidieverstrekker afhankelijk van non-profit

organisaties ( bv voor de dienstverlening)?

- Hoe beschouwt men als subsidieverstrekker de relatie met non-profit organisaties?

- Hecht men belang aan het efficiënt inzetten van middelen door non-profit

organisaties?

Algemeen

- Wat is de relatie met Vlaams Zorgfonds / Fonds Jongerenwelzijn?

- Hoeveel van het budget gaat naar subsidies aan non-profit organisaties? (% of bedrag)

- Hoe verloopt het subsidiëringproces?

Welke soort subsidies? (opsomming)

Op basis waarvan bepaalt men de hoogte van de subsidie?

Op basis waarvan beslist men om subsidies te verhogen, behouden of

verminderen?

- Welke doelen streeft men na met subsidiëring of welke motivatie steekt achter de

subsidies?

- Pleegt men overleg met non-profit organisaties? Zo ja, met welke?

Stippelt men gezamenlijk beleid uit of worden non-profit organisaties louter

gezien als uitvoerders van het beleid?

- Wat is doel van de functionele verantwoording?

Waar let men op?

Heeft de functionele verantwoording impact op (de hoogte van) subsidiering?

Bijlage 2 Interviewvragen Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA)


- Wat omvat de financiële rapportering die vereist wordt van non-profit organisaties?

(masterplan, financieel plan, balans, exploitatierekening, winst/verliesrekening)

- Vanuit welk boekhoudkader werkt men als subsidieverstrekker?

Welke boekhoudkundige richtlijnen vaardigt men uit om subsidies te regelen?

- Bij financiële rapportering:

Wat is doel van de financiële rapportering?

Wat vindt men belangrijk in de financiële rapportering?

Wat als er iets niet in orde is? (Controleert men bijvoorbeeld op logische en

rekenkundige fouten, dubbele subsidies?)

- Zijn er non-profit organisaties die meer doen dan verplicht? En welke invloed heeft dit

(op de subsidieverstrekker)?

- Heeft de (kwaliteit van de) financiële rapportering een impact op (de hoogte van)

subsidiering?

Relatie overheid - non-profitorganisaties

- In welke mate beschouwt men als subsidieverstrekker de non-profit organisaties

afhankelijk van subsidies?

- In welke mate voelt men zich als subsidieverstrekker afhankelijk van non-profit

organisaties ( bv voor de dienstverlening)?

- Hoe beschouwt men als subsidieverstrekker de relatie met non-profit organisaties?

- Hecht men belang aan het efficiënt inzetten van middelen door non-profit

organisaties?

Algemeen

- Hoeveel van het budget gaat naar subsidies aan non-profit organisaties? (% of bedrag)

- Hoe verloopt subsidiëringproces?

Op basis waarvan bepaalt men de hoogte van de subsidie?

Op basis waarvan beslist men om subsidies te verhogen, behouden of

verminderen?

- Krijgen aanvragen die nauwer aansluiten bij bepaalde beleidskeuzes de voorkeur

boven andere?

- Welke doelen streeft men na met subsidiëring of welke motivatie steekt achter de

subsidies?

- Pleegt men overleg met non-profit organisaties (en met welke)?

Bijlage 3 Interviewvragen Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin

Financiële Inspectie

- Wat omvat de financiële inspectie?

- Wat is het doel van de financiële inspectie?

- Wat vindt men belangrijk bij de financiële inspectie?

- Zijn er non-profit organisaties die meer doen dan verplicht in de regelgeving bij de

financiële rapportering t.a.v. de agentschappen? En heeft dit invloed bij de inspectie?

o bijvoorbeeld vrijwillig een volledig schema neerleggen terwijl men niet

wettelijk verplicht is.

o Het gebruik maken van een bedrijfsrevisor (als controle) ook al is dit niet

verplicht.

- Wat als er iets niet in orde is?

o kleine vs. grote tekorten + eventuele sancties

o Wordt er aan de organisatie die niet in orde blijkt te zijn, tijd gegeven om de

fouten recht te zetten of wordt er meteen gesanctioneerd?

- Welke afwijkingen komen het meest voor? (+ernst)

- Wordt het agentschap Inspectie op de hoogte gehouden van de gevolgen voor de

voorzieningen?

o Zicht op intrekking of vermindering van subsidies?

o Komt deze sanctie vaak voor?

o Voor welke afwijkingen wordt deze sanctie in de praktijk gebruikt?

- Zijn er verschillen in het resultaat als het toezicht ter plaatse of op stukken wordt

uitgeoefend? Zo ja, welke?

- Worden er sectorale analyses opgemaakt?

Algemeen

- Wat kan er allemaal gecontroleerd worden bij een inspectie van gesubsidieerde

voorzieningen?

o In welke mate is de financiële inspectie van belang ten opzichte van andere

onderdelen van de inspectie of waar ligt de nadruk op?

- Wat is het doel van de inspectie?

- Op basis waarvan beslist men om een inspectie uit te voeren bij een bepaalde

voorziening? (bv. initiatief van inspectie zelf, op verzoek van een agentschap, na

klacht)

o Hoeveel inspecties gebeuren op eigen initiatief?

o Hoeveel inspecties gebeuren na een klacht?

Van wie komen deze klachten?

Wat zijn de meest voorkomende klachten?

o Hoeveel inspecties gebeuren op verzoek van een agentschap?

Wat zijn de meest voorkomende redenen hiervoor?

Doen alle agentschappen evenveel beroep op het agentschap

inspectie WVG?

o Hoeveel inspecties gebeuren gemiddeld per jaar?

Invloed van de Resource Dependence Theory op de...

Documents

Transcript of Invloed van de Resource Dependence Theory op de...