Inuttut inerikkiartorneq mlm - Inerisaavik: InerisaavikInuttut inerikkiartorneq – september 2002 A...

Inuttut inerikkiartornermi ilikkagassatut pilersaarutit

***********

A: Anguniagassat ilisarititsinerlu

Inuttut inerikkiartorneq – marsi 2003 A 2

Inuttut inerikkiartorneq – september 2002 A 3

Inuttut inerikkiartorneq pillugu atuartitsinermi anguniagassat (Atuarfimmi atuartitsissut ini atuartitsissutinilu qanitariissuni alloriarfiit siunertaat aamma atua r-titsissutit siunertaat kiisalu ilikkagassatut anguniagassat pillugit Namminersornerullutik Oqartus-sat nalunaarutaanni § 34 tunngavigalugu.) Atuartitsinerup siunertaraa atuartut atuarnerminnut ilinniaqqinnissaminnullu atatillugu periarfis-saminnik nalilersuisinnaaneq, anguniagalersinnaaneq, pilersaarusiorsinnaaneq piukkunnaatilim-millu toqqaasinnaaneq ilinniassagaat. Atuartut tarnikkut timikkullu peqqinnartumik inooriaase-qarnermut tunngaviusunik taamatullu inuulluarniutinik ikiaroornartunillu atornerluinerup ajor-nartorsiutit malittai aammattaaq ilisimasaqarfigilissavaat. Atuartut atuarfimmi, angerlarsimaf-fimmi, inuiaqatigiinni, avatangiisini pinngortitamilu isumannaatsuuneq tunngaviusumik ilisima-saqarfigissavaat. Atuartut ilaqutariinnut, ineqarnermut avatangiisinullu tunngasunut aningaasar-siornermullu ulluinnarni inuunermi inuiaqatigiit killigititaat aamma ilaqutariinni, suliffinni inuiaqatigiinnilu peqatigiinnermi ataatsimoorfiit nalingi pisussaassusiliiffiilu tunngaviusutigut paasisaqarfigissavaat. Imm. 2. Atuartitsinerup atuartut inooqateqarnikkut misigissutsitigullu pisinnaatitaaffitik soor-luttaarlu poqissutsimikkut timimikkullu piginnaassutsitik ineriartortissagaat peqataaffigissavai. Atuartitsinerup atuartut imminnut paasinerannik, imminnut naleqartinnerannik pilersitsisinnaane-rannillu nukittorsassavai aamma eqqarsaqqissaartutut isumaginnittutullu – qanoq iliuuseqaataa-sunik eqqarsaatiginnittut pilersaarusiortullu, imminnut allanillu isumaginnittut siunissaminnilu ilusiliinissamut akisussaasut - ineriartornerinik tapersersussavai. Imm. 3. Atuartitsinerup atuartut inunnik assigiinngitsorpassuarnik suleqateqarsinnaanerat nu-kittorsassavaa aamma allanik soqutiginninnerannik oqaloqatigiinnerullu peqatigiilluni aaqqiinis-samut pingaarutaanik paasinninnerannik peqataaffigissavai. Atuartut inuit allat nalinginik, isu-maannik iliuusaannillu paasinnilissapput. Imm. 4. Atuartut nammineq inuillu allat ilinniarnissaminnut, inuussutissarsiummut qanorlu inuuneqarnissamut tunngatillugu aalajangerneri namminerminnut inuiaqatigiinnullu tamarmiu-sunut qanoq pingaaruteqartiginerat paasissavaat. Atuartitsinerup atuartut inunnut allanut akaarin-ninnertik ineriartortissagaat aamma inuit allat inuiaqatigiinni oqartussaaqataaffiusumi inissisi-maffii pilersueqataanerilu ataqqissagaat aammattaaq peqataaffigissavai.


Anguniagassanut oqaaseqaatit Anguniagassat imatut ilusilerneqarsimapput, atuartut atuarnerat tamaat eqqarsaatigalugu tigus-saasunik nalunngiligassaat piginnaassusigiligassaallu, imm. 1- imi nalunaarneqarsimallutik. Imm. 2-mi eqqartorneqarput, inuttut nammineerlunilu nalunngilikkanik piginnaaffigilikkanil-lu sakkoqarluni, inuttut inerikkiartornermi kinaassuseqarnerup innarligassaanngissutsillu nukit-torsarneqarneranut atuisinnaalerneq, tassa inummi namminermi eqqarsartarnerup inerikkiartorne-ra. Imm. 3-mi eqqartorneqarput, atuartup nalunngilikkaminik piginnaaffigilikkaminillu inunnik allanik suleqateqarnikkut inoqatiminik ataqqinnissinnaalernissaminut paasinnissinnaalernissaa, tassa inuit akunnerminni susassareqatigiinnerat. Imm. 4-mi eqqartorneqarput, atuartup nalunngilikkaminik piginnaaffigilikkaminillu, sumiif-fimmi nunarsuarlu tamakkerlugu oqartussaaqataanermut kulturillu akornanni akaareqatigiinner-mut, atuisinnaalernissaminut piginnaassusissai, tassa nunarsuarmiuussuseq. Akullerni alloriarfimmi siunertarineqarpoq, atuartut atuaqqinnissartik eqqarsaatigalugu atuakka-mikkut inuttullu anguniagassaminnik piviusorsiortunik aalajangersuissasut, taakkualu ingerlaa-vartumik nalilersortassavaat aaqqissuuteqqittassallugillu. Ilanngullugu akullerni alloriarfimmi atuartut ikiaroorniutit inuulluarniutillu pillugit ilisima-saqalissapput aammalu peqqinnartumik inooriaaseqarnerup, isumassuinerup kinguaassiorsinnaa-nerullu pingaassusaat ilisimasaqarfigilissavaat, taamaalillutik nammineerlutik timimikkut tarni-mikkullu peqqinnissamik akisussaassuseqarfiginissaa saperunnaassallugu. Tamatumunnga ilann-gullugu atuartut inoqatiminnik paaseqateqarsinnaanertik ineriartorteqqissavaat ulluinnarnilu aaq-qiagiinngissutinik aaqqeeriarsinnaanissamut piginnaassuseqalissallutik. Suleqateqarsinnaassap-put namminersorlutillu suliaqarsinnaassallutik, inuuneq, toqu annaasaqarsinnaanissartillu pillugit oqaloqatiginnissinnaassapput aammalu tusarnaarluarsinnaaneq ulluinnarni paarlaassueqateqiin-nerup nalinginnaasumik ilaatut atugarisinnaassavaat. Taamaalilluni akullerni alloriarfimmi atuartitsinerup siunertaraa, atuartut inuunerup ataasius-susiata taamaattuuneratalu ataqatigiinnerata takkorliuuttarnerpassuinik, paasinninnerminnik ine-riartortitsiuarnissaat. Atuartitsissutip susassaqarfiisa inissinneqarnerat Ukiuni atuarfiusuni qulini atuartitsinermi inuttut inerikkiartorneq pinngitsoorani atuartitsissutis-sanut ilaavoq. Atuartitsinermi immikkut atuartitsissutissaavoq, atuartitsissutissanulli atuartitsis-sutissanullu imminnut qanitariissunut allanut atuartullu inuttut inerikkiartorneranni ulluinnarnilu atuarfimmi inooqataanerisa pitsaassusaanut tunngassuteqarluinnarluni. Ingammik atuartitsissu-tissanut imminnut qanitariissunut pinngortitalerinermut inuiaqatigiilerinermullu tunngasunik ilaatigullu sumiiffinni qinigassiissutinik aammalu upperisaq isumalioqqissaarnerlu pillugit atuar-titsissutissanut, inuttut inerikkiartorneq pillugu atuartitsisarneq, pissusis samisoortumik atassute-qarpoq. Taamaattumik pissusissamisoortuussaaq atuartitsinerup ilangaatsiaa, atuartitsissutissani siuliani taakkartorneqartuni atuartitsisarnermi pisartut ikiorsiullugit, atuartitsissutissallu akimor-lugit ingerlatsisarneq atorlugu, aaqqissorneqartassappat, taamaaliornikkut ataatsimut paasinnin-neq atuartitsissutissallu ataasiakkaat imminnullu qanitariissut tunaartarisaannik isiginninnermik qimatsinnginnissaq angujumallugu pigiinnarumallugulu.


Atuartitsissutissaq inuttut inerikkiartorneq ilaatigut nutaajuvoq, ilaatiguinnaavorli, tassami imari-saasa ilaat, peqqinnissamik, ilaqutariit pillugit, kinguaassiuutit pillugit inuussutissarsiutitaarnia r-nermilu ilitsersorneqartarneq, manna tikillugu atuartitsissutissat allat ataanni qulequttatut ilin-niartitsissutigineqartarsimammata. Atuartitsissutissami nutaajupput, atuartut imminnut naleqar-tinnerat, inoqatiminnut ataqqinninnerisa ineriartortinneqarnerat, misigissutsiminnik oqalliseqar-sinnaanerat allallu misigissusaat pillugit tusarnaagaqarsinnaane rat, ajornartorsiutinik imminut puigoratik allanillu ataqqinnillutik aaqqiisinnaassuseqarnerat namminerlu ineriartornerminnut, ilikkagaqarniarnerminnut ingerlanissaminnullu pilersaarusiortarnerminnut akisussaaqataanerat. Ilikkagaqarniarnermi isiginnittaatsit suleriaatsillu Atuartitsissutissami inuttut inerikkiartornermi ilikkagaqarniarnermi, meeqqat inersimasullu misi-littagarilikkamikkut, qaammaassamikkut namminerlu qanoq iliuuseqartarnermikkut ilikkagaqar-tarnerannik upperinninneq, isiginnittaatsinut tunngaviulluinnarpoq. Ilikkagaqarniarnermi taama-tut isiginnittaaseq aamma annertunerusutigut ilivitsuusumik inunnik isiginnittaatsimik imaqarpoq – tassa inuup ilivitsuussusaanik isiginninneq, inuit pitsaasunik pitsaanngitsunillu piginnaassuse-qarnerinik kiisalu inuit nakuussuseqarfeqarnerinik sanngiissuteqarfeqarnerinillu nassuerutiginnit-toq. Taamaattumik inuttut inerikkiartorluni ilikkagaqarniarnermi, atuartut inuttut piginnaassusaa-sa nakuussuseqarfiisalu aallaaviunissaat siunertaavoq. Nukittuffigeriikkat sakkortusarneqarneri-sigut atuartullu naleqassutsimik iluatsitsisarnernillu misigitikkaanni, piginnaasakinneruffiusut nukittorsarneqarnissaannut ineriartortinneqarnissaannullu piumassuseq, qunusuissuseq periarfis-sallu pilersinneqartarput. Inuttut inerikkiartornermi ilinniartitsinerup oqaloqatigiittarneq, inuit akornanni kalluaqatigiittar-neq inuunermilu piviusumi qanoq iliuusissanik ilinniarneq, annertunerusutigut tunngavigai atua r-titsissutissalli taassumap ingerlanneqarnerani aamma ilinniartitsisup oqaluttuartarneri nassuiaa-sarnerilu aqqutigalugit ilinniartitsinivimmik ingerlatsisoqartarnissaa pisariaqartinneqarpoq. Akullerni alloriarfimmi ilaatigut atuaqatigiit ataatsimoortukkaarlugit eqimattakkaarlugilluunniit immikkoortillugit atuartinneqartarsinnaanissaat aamma pisariaqartinneqartarsinnaavoq atuartu-nut taamatut ukioqartunut inunnik amerlasuunik ilaqartilluni ataatsikkut inuttut, piumassusilim-millu isummersorsinnaasarneq ajornaquteqartarsinnaammat. Angajoqqaat akulerutitinneqartarnerat Atuartitsissutissat inuit ataasiakkaat eqqorneqaatigisinnaasaannik, amerlasuunullu annilaangaler-sitsisinnaasunik paqumigineqartunilluunniit imaqarsinnaasarmata, pingaarluinnartuuvoq tamati-gut atuarfimmi sunik sammisaqalernernik angajoqqaat ilisimatinneqartuartarnissaat. Angajoqqaat ilisimassavaat, piffissami aggersumi sunik sammisaqartitsiniartoqarnersoq, sammisassat sunik imaqassanersut atuartitsinerullu qanoq aaqqissuunneqarnissaanik eqqarsaateqartoqarnersoq. Pin-gaaruteqarluinnartuuvoq angajoqqaat atuarfimmi susoqarnera atuartitsinerlu pillugit toqqissis i-mappata aammalu sooq ilaqutariinneq kinguaassiuutillu pillugit ilinniartitsisoqarnersoq paasis i-mappassuk apeqquteqarsinnaanissaminnullu periarfissaqartinneqarsimappata.


Ilinniartitsisup akisussaaffii pisussaaffiilu Atuartitsissummi inuttut inerikkiartornermi ilinniartitsinermi, ilinniartitsisoq angajoqqaanik ili-simatitsisarnissaminut akisussaaffeqarnermi saniatigut, qulequttanik immikkut malussarinnarsin-naasunik ilinniartitsisoqassatillugu, atuarfiup pisortaanut atuaqatigiillu ilinniartitsisuinut allanut kalerriisarnissaminik akisussaaffeqarpoq, taamaaliortarnissaq atuartitsissutissat akimorlugit ilin-niartitsinissaannarmik imaluunniit atuartitsinissap ataqatigiissaarneqarnissaannaanik siunertaqar-tumik tunngaveqanngilaq aammali atuartut qanoq pissuseqalersinnaanissaannut piareersimane-russallunilu maluginninniarnerussaaq. Atuarfimmik aqutsisup ilinniartitsisullu, meeqqanik sumi-ginnagaasimasutut misigisimanerminnik takutitsiniartunik malussarniartarnissaq pisussaaffigaat aammalu taamaattoqartillugu pisussaaffigaat meeqqanut angajoqqaanullu ataqqinninnissaq meeqqanullu pitsaanerpaassaq anguniarlugu qanoq iliuuseqartarnissaq. Akerlianik ilinniartitsisoq ajornartorsiutinik imaluunniit tarnip pissusai pillugit sullissinissaminut aammalu meeqqap ajor-nartorsiutaanik aaqqiiniartuunissaminut pisussaanngilaq. Atuartitsinermi ilinniartitsisup isumaginnilluarneq, ikorfartuineq minnerunngitsumillu tama-tigut ”pisariaqartinneqarfimmini najuunnissani” pisussaaffigai. Inuttut inerikkiartornermi ilin-niartitsisuussagaanni inuttut tatitussuseqarnissaq, sapiissuseqarnissaq atuartunullu tunniusima-suunissaq piginnaaneqarfigisariaqarput. Ilikkagassatut pilersaarutit atorneqarnissaannut ilitsersuut Ilikkagassatut pilersaarusiaq ammukaartunngorlugit sisamanut immikkoortiterlugu, ataani taku-neqarsinnaasutut, inississorneqarsimavoq

Ilikkagassatut angunia-gassat

Atuartitsinissamut siun-nersuutit

Naliliinissamut siun-nersuutit

Atortussatut siunner-suutit

Imm. 1-imiit 4-mut Imm. 1-imiit 4-mut Immikkoortumi uani atuartitsissutissami pinn-gitsoorani ilikkagassatut anguniagassat immik-koortunut sisamanngor-lugit tulleriiaarneqassap-put: Inuttut anguniagassaleri-

neq pilersaarusiornerlu Inuttut inerikkiartorneq Suleqatigiissinnaaneq

attaveqaqatigiissinnaa-nerlu

Ilinniartitaaneq inuussu-tissarsiuteqarnerlu

Immikkoortumi uani atuartitsinermi suliassaa-sinnaasunut, ingerlatsi-nernut periaatsinullu siunnersuutit nalunaar-sorneqassapput, taakkua-lu ilikkagassatut angu-niagassanut ataasiakkaa-nut ilikkagassatullu an-guniagassanut immik-koortukkaartunut tunnga-tinneqassapput. Siunner-suutit ilikkagassatut anguniagassat anguniar-lugit qanoq ingerlatsis o-qarsinnaaneranik asser-suutaapput siunnersuu-taannaallutillu.

o o

o o

Immikkoortumi uani naliliinissamut siunner-suutit, ammukaartumi siullermi, ilikkagassatut anguniagassat eqqartor-neqartut tunngavigalugit suliarisassat, allattorne-qassapput. Siunnersuutit ilikkagas-satut anguniagassanik tunngaveqarluni qanoq naliliisoqartarnissaanik assersuutaapput siunner-suutaannaallutillu.

Immikkoortumi uani ilinniartitsinermi atortus-saasinnaasunik siunner-suutinik allattuisoqas-saaq – tamatumani eq-qarsaatigineqarput ator-tussat atuartunit atorne-qarsinnaasut ilinniartitsi-sumillu atorneqarsinnaa-sutut siunnersuutit. Siunnersuutit atortussat sorliit sulinermi atorne-qarsinnaanerinik ilitser-suutaannaapput.


Ilikkagassatut anguniagassat Ilikkagassatut anguniagassat atuarfimmi atuartitsissutini atuartitsissutinilu qanitariissuni alloriar-fiit siunertaat aamma atuartitsissutit siunertaat kiisalu ilikkagassatut anguniagassat pillugit Namminersornerullutik Oqartussat nalunaarutaanni (§ 35-37-mi) nassaassaapput. Ilikkagassatut anguniagassat taamaalillutik, alloriarfiit atuartitsissutissallu anguniagassartaattulli Naalakkersui-sunit aalajangersagaapput taamaattuunermikkullu pinngitsoorani, nunalu tamakkerlugu, atuartit-sinerup imarisassaanik assigiissaarissutaallutik. Ilikkagassatut anguniagassat atuartitsinermi imarititassanut toqqartuinermi aallaaviussapput, taakkuuppullu atuartut atuartinneqarnerminni pissarsisarnerinik naliliisarnissamut tunngaviusus-sat. Ilikkagassatut anguniagassat alloriarfinni ataasiakkaani naammassinninnermi piginnaasassat killiffissaattut nalunaarsorneqarsimapput oqaasertaliorneqarnerminnilu oqaaseqatigiit siulliit naggataattut oqaasertalerneqarsimallutik: Akullerni alloriarfimmik naammassinninneranni, naat-sorsuutigineqarpoq atuartut…”. Alloriarfinni pingasuusuni tamani ilikkagassatut anguniagassat sisamanut immikkoortinneqarsi-mapput ukuuppullu: Inuttut anguniagassalerineq pilersaarusio rnerlu Inuttut inerikkiartorneq Suleqatigiissinnaaneq attaveqaqatigiissinnaanerlu Ilinniartitaaneq inuussutissarsiuteqarnerlu. Inuttut anguniagassalerineq pilersaarusiornerlu Immikkoortoq taanna, atuartut namminneq sulinissartik allanillu akuleruffigineqaratik inuunis-sartik pillugu pilersaarusiortarnissaminnut, ilusilersuisarnissaminnut oqartussaaqataanissamin- nullu sunniuteqaqataanissaannik siunertaqarlunilu aallaaveqarpoq. Inuiaqatigiinni ineriartornerup sukkaqisup, inuunerup ingerlanneqarnissaanut anguniagassaqarneq pilersaaruteqarnerlu, aamma anguniakkanik taakkuninnga nutarteriuarnissaq pisariaqartileriartuinnarpaa taamaaliornermilu imatut inuk imminut pingaartitsigisariaqarpoq upperissallugu qanoq iliuuseqarneq iluaqutaasoq tamatumalu kingunerisaanik qunugisaqarani qanoq iliuuseqarnissamut piumassuseqartoqartaria-qarpoq. Immikkoortortami tassani ilikkagassatut anguniagassani qitiupput, inuup imminut uppe-rinera allanillu ataqqinninnera. Inuttut inerikkiartorneq Immikkoortortap taassuma inuk namminiusoq aallaavigaa. Inuunermik pitsaasumik inuuneqar-nissamut anguniagassaqarnissaq pingaartuuvoq atuartullu qanoq peqqinnartumik inuuneqarsin-naaneq nalunngittariaqarpaat piginnaaneqarfigisariaqarpaallu inoqatinik isumaginnilluarneq isu-magineqarnermillu akuerinnissinnaaneq kiisalu imminut ataqqineq. Inuunerli silarsuarlu kissaa-tigisanit allaanerusinnaammata aamma pisariaqarluinnarpoq ikiaroorniutinik nuannaarniutinillu nalunngisaqarnissaq kiisalu misigissutsinik oqaatiginnissinnaanissaq aammalu uumisaarisarne r-nik kiisalu kinguaassiuutitigut atornerluisarnernik nalunngisaqarnissaq. Immikkoortortami tassa-ni ilikkagassatut anguniagassani qitiupput ilaqutariit, peqqinnissaq, asanninneq imminullu paari-sinnaaneq.


Suleqatigiissinnaaneq attaveqaqatigiissinnaanerlu Immikkoortortap taassuma iluunngartumik tamakkiisumillu inuit akunnerminni susassareqatigiit-tarnerat aallaavigaa. Pitsaasumik inuuneqarnerup ilagivaa, atuartut siunertaqartumik isornartor-siuisinnaanermik piginnaaneqalernissaat kiisalu atorluarsinnaasaminnik isornartorsiorneqarsin-naanermik piginnaaneqalernissaat. Inuit allat susassaqaqatigalugit inooqatiginiaraanni pisaria-qarpoq inuit allat tusarnaarneqarsinnaanerat, naammaginngisanik, nuannaarnermik kamannermil-lu oqaatiginnissinnaaneq kiisalu inuit allat misigissutsimikkut qanorlu iliuutsimikkut takutitta-gaannut isummersorsinnaaneq. Immikkoortortami tassani ilikkagassatut anguniagassani qitiupput suleqatigiissinnaaneq attaveqaqatigiissinnaane rlu. Ilinniartitaaneq inuussutissarsiuteqarnerlu Immikkoortortami tassani atuartut inuiaqataanerminni inuutissarsiorniarnermilu siunissaat aal-laaviupput. Immikkoortortaq una immikkoortortamut siullermut atalluinnarpoq nalunngisassanil-li tigussaasunik siunissami inuutissarsiutitaarniarnermi tunngavilersuutaasinnaasunik qitiutitaqar-luni. Inuutissarsiutiginiakkamik ilinniagaqarfiginiakkamillu qinersiniarluni aalajangernia rnermi pisariaqarluinnarpoq sumiiffimmi nunarsuarmilu allami periarfissanik nalunngisaqarnissaq. Im-mikkoortortami tassani ilikkagassatut anguniagassani qitiupput siunissaq, ilinniagaqarneq aam-ma inuutissarsiutit kiisalu suliumassuseqarneq. Takuneqarsinnaasutut, immikkoortortat immikkoortiterluinnarneqarsimanngillat. Tamarmik inut-tut inerikkiartorneq pillugu atuartitsinermi, sunalu qitiutillugu ilinniartitsinissamut, pisariaqartu-nik ilikkagassatut anguniagassartaqarput. Matumani aamma alloriarfinni ataasiakkaani ilikkagassatut anguniagassat tulleriiaarneqarne-rat atuartitsissutissami pingaarnersiuinermik ajornasiartuaartitsinermilluunniit isumaqartinne-qanngillat. Isumagineqanngilaq atuartitsineq, ilikkagassatut anguniagassat tulleriiaaqqissaarlugit immikkoortullu tulleriiaarlugit, isuaniit isuanut ingerlanneqassasoq. Ilikkagassatut anguniagassat ataqatigiissinneqartariaqarsimappata ajornarsiartuaartinneqassappataluunniit taamaaliornissaq ilinniartitsinissamut siunnersuutaasuni ilisimatitsissutigineqarsimasassaaq. Taamaattumik pissusissamisuussaaq, immikkoortortanit assigiinngitsunit ilikkagassatut angunia-gassat toqqartukkat ilanngussorlugit ilinniartitsinermik ingerlatsisoqartassappat taamaaliornermi ilikkagassat ataqatigiinnerat ataatsimoortillugillu paasisariaqarnerat ilinniartitsinikkut ersersin-neqarsinnaasassammata. Pissutsinut tamakkununnga ilanngullugu atuartitsissutissaq, atuartitsissutissanut ataasikkaa-nut atuartitsissutissanullu imminnut qanitariissunut allanut, attuumassuteqarluinnarmat aamma pissusissamisuussaaq atuartitsissutissat assigiinngitsut arlallit ilikkagassatut anguniagassartaan-nik toqqartukkanik ilaartuilluni taputartuinikkut ilinniartitsisarnissaq katiterneqartassappat. Atuartitsinissamut siunnersuutit Atuartitsinissamut siunnersuutini, atuartitsinermi periusaasinnaasut assigiingitsut aamma suliari-neqarsinnaasut ilaatigullu atuartitsinerup naammassillugu ingerlanneqarsinnaaneranik siunner-suutaasut, allaaserineqarsimapput, siunnersuutillu tamakku, ilikkagassatut anguniagassat angu-niarneqarnerini sulinermi, atorneqarsinnaapput. Ilikkagassatut anguniagassat ilinniartitsinermilu periusissat tamatigut illugiissitaanngillat. Ilikkagassatut anguniagassat ilaannut atuartitsinissamut siunnersuutit arlaqarput, ilaatigullu atuartitsinissamut siunnersuutit ataasiakkaat ilikkagassatut anguniagassanut arlaqartunut tunnga-tinneqarlutik. Immikkoortortat allat ilikkagassatut anguniagassartaannik, ilinniartitsinissamut siunnersuummi, atuisoqarsimappat, ilikkagassatut anguniagassat pineqartut equngasunik naqin-nilerlugit, ilikkagassatut anguniagassanut pineqartunut ilaatillugit allanneqarsimassapput immik-koortortanillu sorlernit pissarsiarineqarsimanerat nalunaarneqarsimassalluni.


Atuartitsinissamut siunnersuutaasut tamakkiisuunngillat, paasisariaqarlutilli atuartitsinerup qa-noq aaqqissorneqarsinnaaneranik assersuutitut isumassarsiorfiusinnaasutullu. Siuliani oqaatigineqareersutut ilikkagassatut anguniagassani nalunaarsorneqarpoq atuartut allo-riarfinnik naammassinninnerminni nalunngisassanik piginnaasassanillu sorlernik pissarsiaqareer-simanissaat. Taamaattumik pisariaqarsinnaavoq, ilinniartitsisut ataasiakkaat atuartitsinerminni ilikkagassatut anguniagassat aggulunnerinik namminneq, iluarsartuussisinnaasarnissaat, atuartit-sissutissallu imarisaannik, ajornassusaalli nikerartillugit, uteqqiisarsinnaanissaat, atuartitsinissa-mut siunnersuutit atuartut ukiuinut pisariaqartitaannullu naapertuuttumik taamaaliornikkut aaq-qissuussinnaaniarlugit. Erseqqissarneqassaaq siunnersuutit missingersersuutaannaammata, taa-maattumillu ilinniartitsisup nammineerluinnarluni misilittakkani naliliininilu tunngavigalugit nammineq suleriaasissani suleriaasissatut siunnersuutigineqartunit tigusiffigalugu, naleqqussar-lugu, ilaartorluguluunniit aaqqissorsinnaammagu suleriaasissanilluunniit allarluinnarmik taarser-sinnaammagu. Naliliinissamut siunnersuutit Naliliinermi periusissatut siunnersuutaasut atuartitsinermi periusissat assigalugit ilikkagassatut anguniagassat ilaannut tunngatitanik naliliinissamik siunnersuutinik arlaqartunik ilaqarput, ilaa-tigullu naliliinissamik siunnersuutit ataasiakkaat ilikkagassatut anguniagassanut arlaqartunut tunngatinneqarlutik ilusilersugaapput. Naliliinissamut siunnersuutit ataatsimut isiginninnertut ilaatigut ilusilerneqarsimasinnaapput imaluunniit ilinniartitsissutissamut aalajangersimasumut ataatsimut/ aalajangersimasunulluunniit arlalinnut tunngatinneqarsinnaallutik. Tamatigulli ilikkagassatut anguniagassanut attuumassute-qarput. Naliliinissamut siunnersuutit ilinniartitsinermi suleriaasissanut siunnersuutitulli missingerser-suutaannaapput isumassarsiorfigineqarsinnaallutillu. Naliliinissamik siunnersuusiat ilaat, ilinniartitsisup sunik alaatsinaataqarnissaanik tulleriiaa-rinikkut taakkartuinerupput ilaalli annertunerusumik atuartut qanoq iliuuseqartarnermikkut apeq-qutinulluunniit akissuteqartarnermikkut il.il. nalunaartarnissaannik piumasaqaatitaqarlutik. Atortussatut siunnersuutit Atuartitsinermi atortussatut nalunaarsorneqarsimasut ilinniartitsisunit atuartunillu atugassaapput. Kalaallit Nunaanni saqqummersinneqarsimasut pisariaqartitat tamarmik ilanngunniarneqar-simapput. Tamatumunnga ilanngullugu erseqqissarneqassaaq atortussat toqqartorneqarnerini saqqummersitanik ataasiakkaanik pitsaassusilersuilluni nalilersuisoqarsimanngimmat. Atortussa-tut nalunaarsorneqarsimasut taamaalillutik atortussatut atorneqarsinnaasutut ilusilikkatut naliler-neqarsimapput, taamatullu nalunaarsuisimaneq, saqqummersitap saqqummersitanut allanut na-leqqiullugu pitsaaneruneranik, naliliinerunngilaq. Taamaattumik atortussatut nalunaarsorneqarsimasut tamakkiisutut isigineqassanngillat ta-mannalu tunngavigalugu atuarfiit ilinniartitsisullu kajumissaarneqarput ingerlaavartumik nam-mineerlutik atortussanik ujarlertaqqullugit, taamaaliornermikkut atuarfiup atuartitsissutissamut atortussaatai nutarterneqartuaannartooqqullugit.


Alloriarfinni pingasuusuni tamani inuttut inerikkiartornermi ilikkagassatut anguniagassat Nukarlerni alloriarfimmik naammas-sinninneranni naatsorsuutigineqar-poq, atuartut

Akullerni alloriarfimmik naammassin-ninneranni naatsorsuutigineqarpoq, atuartut

Angajullerni alloriarfimmik naammas-sinninneranni naatsorsuutigineqarpoq, atuartut

Inuttut anguniagassalerinermi pilersaarusiornermilu • namminneq kissaatitik takorluukkatillu

ersersissinnaassagaat • inuttut namminneq pissutsitik, soqutigi-

satik piginnaasatillu oqaluttuarisinnaas-sagaat

• pissutsit , inuttut namminneq pilersaaru-siornerminnut sunniuteqarsinnaasut maluginiarsinnaassagaat

• namminneq aalajangiiffigisinnaasamik aamma aalajangigassat allanit akisus-saaffigineqartut immikkoortissinnaas-sagaat

• siunertalersornerup pingaassusianik paasinnissinnaassasut

• siunertalersornerup ingerlarngi assi-giinngitsut ilisimasaqarfigissagaat

• nalinginnaasumik atuarnerminnut siunertalersinnaassasut iliuusissamin-nillu pilersaarusiorsinnaassasut

• namminneq siunertatik iliuusissamittul-lu pilersaarutitik allanut oqaluttuarisin-naallugillu oqallisigisinnaassagaat aamma allat iliuusissamittullu pilersaa-rusiaat isummerfigisinnaassallugit

• namminneq kissaatigisanut takorluuk-kanullu periarfissat aporfigisinnaasallu ilisimaarissagaat

• inuttut piginnaassutsit, soqutigisat piginnaasaqarfigisallu allannguutaat ilisimaarissagaat

• namminneq ilinniagaqarnerminnut, inuussutissarsiutissaminnik toqqaaniar-nerminnut inuttullu pilersaarusiorner-minnut sunniuteqarsinnaasut nalilersor-sinnaassagaat, taamaalillutik siunerta-minnut naleqquttunik toqqaasinnaa-niassagamik

• namminneq atuarnermik ingerlaqqin-nissaa inuttullu pilersaarusiornerminni siunertassatik anguniakkatillu pilersaa-rusiorsinnaassagaat

• siunertat anguniakkallu ingerlaavartu-mik nalilersorsinnaassagaat iluarsartuu-teqqissinnaassallugillu, taakkulu piviu-sunngortinniarlugit aalajangernissat pisariaqartut alloriarfigisinnaassagaat

• siunertamik angunissaannut ikiuutaa-sinnaasut ilisimasareriikkallu inuiaqati-giinni pioreersut ujartorlugillu atorsin-naassagaat

• allat suleqatigalugit anguniakkamik ilaat assigiinngitsut anguniarlugit ujar-tuisinnaassasut, allallu suleriaasissatut pilersaarusiaat qisuariarfigisinnaassal-lugit kiisalu namminneq pilersaarusia-mik allanit qisuariarfigineqarsinnaane-rannik tigusisinnaasassasut taakku-nunngalu piviusumik iliuuseqarsinnaas-sallutik

• nammineq inuttut piginnaasani pigin-naassutsinilu pillugit piviusorsiortumik isiginnittaaseqassasut

• namminneq ilinniagaqarnissaminnik suliffissaminnillu piviusorsiortumik angusassaminnik siunniussisinnaassa-sut, inuttullu nammineq pilersaarusior-sinnaassasut piviusunngornissaanullu alloriarnerit pisariaqartut aalajangius-sinnaassagaat

• inuiaqatigiinni ineriartorneq pisariaqar-titsinerlu namminnerlu piginnaassutsi-tik malillugit ilinniarnerminnik suliffe-qarnermikkullu inerikkiartornerminnik ingerlaavartumik nalilersuisinnaallutillu pissutsinut nutaanut naleqqussarsin-naassasut anguniakkaminnillu allann-gortitsisinnaassasut

• ilinniagaqarneq suliffeqarnerlu inger-laavartumik ineriartortuarmata nammi-neq ilisimasat piginnaasallu ataavartu-mik ineriartortinneqartuarnissaasa pisa-riaqassusia ilisimaarissagaat


Nukarlerni alloriarfimmik naammas-sinninneranni naatsorsuutigineqar-poq, atuartut



Inuttut inerikkiartornermi Nammineq naleqassutsiminni • imminnut nuannersumik oqaluttuari-

sinnaassasut • ikinngutigiinnerup naleqassusaanik

paasinnissinnaassasut

Nammineq naleqassutsiminni • pissutsit imminnut paasinninnerminnut

sunniuteqartut eqqumaffigissagaat • inuttut namminneq peroriartornertik

naleqassusertillu qanoq nukittorsarsin-naanerlugu eqqumaffigissagaat

• ikinngutitaarnissartik ikinnguteqaan-narnissartillu peqataaffigissagaat

Nammineq naleqassutsiminni • siunniussat naammassisallu tunngavi-

galugit naleqassutsimik imminullu tati-ginermik takutitsisinnaassasut

• inuit akunnerminni pissusiisa assigiinn-gitsuusut ineriartortinneqarnissaannut inuppalaartumik piginnaasassat pisaria-qartut piginnaasaqarfigissagaat

Peqqissutsimi • nerisat peqqinnartut inuup peqqissusaa-

nut qanoq pingaaruteqartiginersut aamma peqqinnartunik atuarfimmi ne-risassanik imaluunniit taqualiorsinnaa-neq ilisimassagaat

• peqqissumik inooriaaseqarneq pillugu namminneq isummersimanerminnut ilaquttamik, ikinngutimik tusagassiuu-tillu qanoq sunniuteqarneri assersuu-siorfigisinnaassagaat

• nammineq eqqiluisaarnerup pingaarutai pillugit ilisimasaqassasut

Peqqissutsimi • peqqinnartunik nerisaqarnissap inoo-

riaaseqarnissallu siuarsarnissaa angu-niarlugu namminneerlutik iliuuseqar-nissartik eqqumaffigalugulu nalilersor-sinnaassagaat

• nerisassat imigassallu peqqinnartut peqinnaannerusullu ilisimasaqarfigissa-gaat, nerisassallu kissartut sanasinnaas-sallugit ukiup qanoq ilinerani nutaartu-gassat ilanngu llugit

• nalilersorsinnaassavaat ilaquttat, peqatit inuiaqatigiillu peqqinnartumik inoo-riaaseqarnermut sunniuteqarsinnaanerat

Peqqissutsimi • timip nammineq kalerrisaarutaanik

maluginninniarsinnaassasut namminer-lu peqqissuunissartik akisussaaffigisin-naassagaat

• tusagassiuutit peqqinnissamut tunnga-tillugu tusarliussaannik nassuiaataannil-lu, taakkulu imminerminnut sunniutigi-sartagaannik tunngavilersukkamik iso-rinnissinnaassasut

Ilaqutariinni • ilaqutariinni pisussaaffiit aamma aki-

sussaaffiit agguataarneqarneri assi-giinngitsut pillugit nassuiaasinnaassasut

• ilaqutariinneq assigiinngitsorpassuartut aaqqissugaasinnaasoq, tamannalu kul-turit assigiinngitsut akornanni aamma kulturip iluani allanngorartuusoq ilisi-massagaat

Ilaqutariinni • ilaqutariit akornanni inuit ataasiakkaat

tamarmik inuttut pissusilersornerat ila-qutariinnermut tamarmut qanoq sunniu-teqartarnersoq ilisimaarissagaat,

• ilaqutariit akornanni angutaaneq arnaa-nerluunniit aallaavigalugu isummersuu-tit akisussaaffinnillu agguataarisima-nermut tunngatillugu sutigut ilaqutariit ulluinnarni inuunerannut sunniuteqar-tarnersut ilisimaarissagaat

Ilaqutariinni • ilaqutariinnut ineqarnikkut avatagiisiti-

gullu atungarisaasa sutigut pingaarute-qarnerat ilisimasaqarfigissagaat

• ilaqutariit ulluinnarni inuunerannut aningaasaqarnerup suliffeqarnerullu qanoq sunniutai ilisimasaqarfigissagaat tamatumunngalu ilanngullugu ilaquta-riit meerartallit ajornartorsiutaasa im-mikkuullarissusaat

• ilaqutariinnermi ingerlanerlioriaatsit assigiinngitsut ilisimasaqarfigissagaat

• inuiaqatigiit avatangiisaasut tusagas-siuutillu ilaqutariinneq pillugu isiginnit-taatsitsinnut qanoq sunniuteqarnerat ilaqutariinnillu nammineq pilersitse-riaatsitsinnut qanoq sunniuteqarneri ilisimasaqarfigissagaat

• inuttut piginnaatitaaffiit pillugit inuia-qatigiillu inatsisaasa innuttaasunut piumasaqaataasa ilisimasaqarfiginissaat ilaatigut, soorlu erninermut, katinner-mut, avinnermut toqumullu tunngasut ilisimasaqarfigissagaat





Asanninnermi, isumaginninnermi kin-guaassiuutinullu tunngasuni • meeqqat asaneqarnissamik asanninnis-

samillu aamma soqutigineqarnermik soqutiginninnissamillu pisariaqartitsi-sarnerat ilisimassagaat

• inersimasut meeqqallu annerit kin-guaassiuutit tungaasigut meeqqanut imminnut killilersinnaanngitsunik naa-pitassaqartoq ilisimassagaat

• misigisat nuanniitsut pisullu ulorianar-tut ingalassimaniarsinnaassagaat

• kinguaassiuutitigut atornerlugaanermik misigisaqarsimagunik imaluunniit taa-maattoqarsimaneranik pasitsaassaqar-simagunik sumut saaffiginninnissartik, ikiortissarsiornissartik tapersersorne-qarnissartillu ujartussallugu ilikkarsi-massagaat

Asanninnermi, isumaginninnermi kin-guaassiuutinullu tunngasuni • inuttut nammineq inuillu allat akornan-

ni asanninnermik isumassuinermillu tunisisinnaanermik tunineqarsinnaa-nermillu pisariaqartitsisarneq ilisimaa-rissagaat

• inuit akornanni pissutsit namminermut peqqinnartutut misigisat, pissutsillu nammineq killigisanik qaangiinertut misigisat immikkoortissinnaanissaat ilikkarsimassagaat

• isumassuinissamik sumiginnaanerit ilusii assigiinngitsut, tassunga ilanngul-lugu meeqqat kinguaassiuutitigut ator-nerlugaasinnaanerat eqqumaffiginiar-sinnaallugulu ilisimasaqarfigissagaat

• inuit nalinginnaasumik kinguaassiuuti-tigut atoqatigiittarnerat tamatumallu kingunerisaatigut nappaatit kiisalu naartunaveersaatit ilisimassagaat

Asanninnermi, isumaginninnermi kin-guaassiuutinullu tunngasuni • isumassuinermik sumiginnaaneq meeq-

qanut qanoq sunniuteqartarnersoq, tas-sunga ilanngullugu kinguaassiuutinik atornerluineq taamatullu pisoqarsima-tillugu ersiutaasinnaasunik assigiinngit-sunik malussarniarsinnaanermik paasi-simasaqalersimassasut

• atoqatigiinnermi ileqqut assigiinngitsut, soorlu angutit anguteqatiminnik ilaqar-tarnerat, arnanik angutinillu tamanik atoqateqartarneq aamma atoqateqarnis-samik piumassuseeruttarneq ilisimasa-qarfigissagaat

Aangajaarniutit inuulluarniutillu • angerlarsimaffimmi atuarfimmilu aan-

gajaarniutit inuulluarniutillu nassaas-saasut assigiinngitsut pillugit ilisimasa-qassasut

• aangajaarniutinik inuulluarniutinillu atuineq atornerluinerlu ingalassimaniar-lugit pinaveersaartinniarlugillu periu-saasinnaasunik assersuusiorsinnaassa-sut

Aangajaarniutit inuulluarniutillu • aangajaarniutinik atornerluinerup

namminermut, ilaquttanut, qanigisanut, inuiaqatigiinnullu piffissaq qaninneru-soq ungasinnerusorlu isigalugit timik-kut, tarnikkut inooqatigiinnermullu kingunipilugisinnaasai ilisimasaqarfi-gissagaat

• aangajaarniutit inuulluarniutillu ator-nerluinermut tunngatillugu peqatit, ila-quttat, tusagassiuutillu sunniisinnaasar-nerat ilisimaarissagaat

Aangajaarniutit inuulluarniutillu • katsorsaariaatsit matumanissaaq tupa-

nik, imigassamik aalakoornartumik, ikiaroorniutinik allanillu atornerluineq aamma katsorsaaviit peqatigiiffiillu nunami maaniittut ilisimasaqarfigissa-gaat

Isumannaallisaanermi • namminermut angerlarsimaffeqatigisa-

nullu atuarfiullu iluani avataanilu, tas-sunga ilaatillugit aqqusinerni angallan-nerit pinngortitarlu, isumannaallisaa-niarluni inatsisinik atuisinnaassasut

• angerlarsimaffimmi, atuarfimmi pinn-gortitamilu ikiueqqaarnermik periusis-sat ilisimasaqarfigissagaat

Tarnikkut timikkullu innarluutillit • nalinginnaasumik tarnikkut timikkullu

innarluutinik aammalu sumiiffinni ataa-siakkaani inuiaqatigiinni timimikkut tarnimikkullu innarluutilinnik naapitsi-gunik qanoq pissuseqarnissaminnik ilisimasaqalersimassasut

Tarnikkut timikkullu innarluutillit • nalinginnaasumik ilisimasaqarfigissa-

gaat taamatut innarluuteqarneq ilaquta-riinnut qanoq sunniuteqartarnersoq kii-salu inuiaqatigiit taamatut innarluutillit ikiorniarlugit qanoq iliuuseqartarnersut

Inuunermi nalaatani • inuit inuuneranni pisartut pingaarutillit

pillugit eqqarsaatiminnik ersersitsisin-naassasut

Inuunermi nalaatani • inuuneq toqulu, annaasaqarsinnaaner-

mik siooraneq, inuunermik nuannarisa-qarneq toqumullu siooraneq oqaluuseri-sinnaassagaat

Inuunermi nalaatani • pissutsit suut inuit imminortarnerannut

sunniuteqarnersut qanorlu iliorluni ino-qatit aqqummik tassannga qinersinn-ginnissaannut ikiorserneqarsinnaanersut ilisimasaqarfigissagaat





Suleqatigiissinnaanermi attaveqaqatigiissinnaanermilu • misigissutsit ajunngitsut ajortullu im-

mikkoortillugit ilisarisinnaassagaat, oqaluttuarisinnaassagaat qisuariarfigi-sinnaassagaallu inooqatigiinnerup ilua-ni akuerineqarsinnaasumik

• tusarnaarsinnaassasut allat oqaluttut ingiaannarnagit

• allat oqaaserisaat akissuteqarfigisin-naassagaat

• allat misigissusaat iliuusaallu qanoq iliuuseqarfigisinnaassagaat, pisunilu assigiinngitsuni inuit assigiinngitsumik misigisaqarsinnaanerannut paasinnis-sinnaassasut

• nammineq pakatsissutigisat imaluunniit kamassutigisat nammineq misigissutsit aallaavigalugit allanut oqaatigisinnaas-sagaat

• ajornartorsiutinik akisiniarnermi qaan-giiniarnermilu assigiinngitsunik periu-seqarsinnaassasut

• eqimattani minnerusuni suleqatigiissin-naassasut sulinermilu nammineq peqa-taasinnaanissaq ilisimaarissagaat allallu inissaqartinnissaat eqqumaffigilersi-massagaat

• klassimi atuaqatigisat ilinniartitsisori-sallu suleqatigalugit imminut qanoq pissuseqarfeqatigiinnissaminnik isuma-qatigiissusiorsimassasut, tassanilu qinngasaarinermut uumisaarinermullu maleruagassiorsimassasut klassimi su-leqatigiinnermi ataatsimoornermilu ajornartorsiuteqartoqalerpat

• paasiniaallutik tusarnaarsinnaassapput • allat oqaasii, iliuusaat suliaallu nersua-

laarsinnaassagaat tunngavilersukkamil-lu isornartorsiorsinnaassagaat

• nammineq oqaaserisanut, iliuuserisanut suliarisanullu nersualaarutaasunik tunngavilersukkanillu isornartorsiutaa-sunik tigusisinnaassasut, taakkualu ammasumik, tunngavilersorluakkamik siumullu isigisunik atorsinnaalersimas-sagaat

• allat akornanni aamma allat namminer-lu akunnermi akerleriissutinik pinngor-toqarsimatillugu aaqqiissutissanik atui-sinnaalersimassasut

• eqimattani mikisuni angisuunilu suleqa-tigiissinnaassasut nammineq isummat allallu isumaat pingaartitaallu inissaqar-tillugit

• Suleqatigiinnermi attaveqaqatigiinner-milu

• attaveqarniarnermi pikkorissusitik, akerleriinnermi aaqqiiniutigisartakkatik suleqatigiinnermilu piginnaassutsitik ilisimaarillugillu ineriartortissinnaa-suassagaat

• eqimattani peqataaffigisami atugaris-saarnermut akisussaaqataassasut

Ilinniartitaanermi inuussutissarsiuteqarnermilu

• sumiiffinni najugaqarfimminni suliffe-qarfiit assigiinngitsut arlallit ilisimasa-qarfigissagaat

• inuussutissarsiut it assigiinngitsut arlal-lit ilisimasaqarfigissagaat, tassunga ilanngullugit akissarsiaqarluni aamma nammineq piumassuseq malillugu su-liat

• ilaqutariinnerup, atuarfeqarfiup inuia-qatigiinnerullu iluini inuit pikkoriffitik piginnaaffitillu qanoq atortarneraat ili-simasaqarfigissagaat

• najukkaminni, nuna tamakkerlugu nunanilu allani iluatsittumik atorfeqar-nissamut periarfissatik, ilisimasaqarfi-gissagaat

• sumiiffinni ataasiakkaanni nunarsuarlu tamaat isigalugu ilinniarsimasunut ator-fiit sorliit atorfissaqartinneqarnerpaa-nersut ilisimasaqarfigissagaat, kiisalu ilinniakkat inuussutissarsiutillu sorliit atorfissaqartinneqannginnerunersut

• nammineq toqqaanertik tunngavigalugu inuussutissarsiummik misiliisimassasut taassuminngalu pissarsiaminnik qanor-lu suli soqutiginnitsiginerminnik nalilii-simassasut.

• namminneq ilinniagaqarnissamik inuussutissarsiuteqarnissamillu kissaa-tigisaminni, tassungalu ilagitillugu nammineq sullivimmik pilersitsisin-naanerminni, periarfissatik akornutissa-tillu eqqumaffigissagaat

• minnerpaamillu inuussutissarsiummik allamik namminneq toqqakkaminnik suli misileeqqissimassasut, pissarsiari-simasaminnillu taassuminngalu suli qanoq soqutiginnitsiginerminnik nalilii-simassasut

• namminneq ilinniagaqarnissartik aam-ma inuussutissarsiutissartik toqqarsi-massagaat, tamatumanilu aallartinnis-saminnut alloriarnerit pisariaqartut aal-lartereersimassallugit.

Inuttut inerikkiartornermi ilikkagas-satut pilersaarutit

***********

B: Ilikkagassatut anguniagassat aamma atuartitsinissamut, naliliinissamut atuartitsinermilu

atortussanut siunnersuutit

Inuttut inerikkiartorneq – marsi 2003 B 2

Inuttut anguniagassaliorneq pilersaarusiornerlu

Ilikkagassatut anguniagassat Atuartitsinissamut siunnersuutit

• namminneq kissaatimik

takorluukkamillu pe-riarfissaat aporfigisin-naasaallu ilisimaarissa-gaat

• nammineq pissutsimik,

soqutigisamik piginnaa-samillu allannguutaat ilisimaarissagaat

• namminneq ilinniaga-

qarnerminnut, inuussu-tissarsiutissaminnik toq-qaaniarnerminnut inut-tullu pilersaarusiorner-minnut sunniuteqarsin-naasut nalilersorsinnaas-sagaat, taamaalillutik siunertaminnut naleq-quttunik toqqaasinnaa-niassagamik

• eqimattani mikisuni angi-

suunilu suleqataasinnaas-sasut aamma nammineq allallu isumaannut pin-gaartitaannullu inissaqar-titsisinnaassasut (Suleqa-tigiissinnaanermiit aamma attaveqatigiisinnaanermiit)

• Atuaqatigiit eqimattakkaani sisamaniit tallimanut inuttalinni suleqatigiissinneqassapput.

Tamarmik minnerni atuarallarnermik nalaanni, kissaatigisamik takorluukkamillu oqaaser-taat oqaluttuarisatik ilinniartitsisumillu nalunaarsorneqarsimasut ”toqqorsivimminniitip-paat” ("logbog"-iminiitippaat). Eqimattakkaarluni sulinermi apeqqutit suliassat atuaqati-giinnut nassuiaatigineqassapput. Eqimattani apeqqutit makkua suliarineqassapput: Minnerni atuarallarninnut naleqqiullugu kissaatigisakka takorluukkakkalu allannguuteqar-simappat – qanoq allannguuteqarsimappat , sooq allanngorsimappat / sooq allanngorsimann-gillat? Kissaatigisakka takorluukkakkalu piviusunngortikkumallugit nammineq qanoq iliuuseqar-sinnaavunga? Pissutsit suut ilinniagaqarnissannut inuussutissarsiutitaarniarnissannullu qinersiniarninni inuttullu ineriartornissannik piareersaateqarninnut sunniuteqarsinnaappat aamma pissutsit suut sunniuteqartariaqarpat/sunniuteqartariaqanngillat? Akissutigisat tunngavilersoruk. Eqimattat tamarmik suliaminnik saqqummiussuiffigeqatigiissapput tamatumalu kingorna eqimattani suliaasut atuaqatigiinnit tamanit ataatsimoorullugit oqallisigineqassapput.

• namminneq atuarner-

minni ingerlaqqinnissa-minni inuttullu pilersaa-rusiornerminni siuner-tassatik angoqqaarusu-tatillu pilersaarusiorsin-naassagaat

• allat oqaasiinut, iliuu-

saannut suliaannullu ner-sualaarinnissinnaassasut tunngavilersukkamillu isornartorsiuisinnaassasut (Suleqatigiissinnaanermiit aamma attaveqatigiisin-naanermiit)

• Minnerni silassorissuserpassuit pillugit ilisimatuussutsimik tunngavilersuilluni isiginninneq

tunngavigalugu ilinniartitsinerit nangiguk. Manna tikillugu taaguuteqartinneqartut – silasso-rissutsit arfineq pingasut - taaguutaat tunngavigalugit taakkualu atorneqarnerat qanoq kin-guneqartarnersoq ilanngullugu qanorlu pissuseqarlutik saqqummertarneri oqaluttuarikkit. Atuartut namminneq silassorissuseqarfigisamikkut sorlermiinnerminnut nalunaaruteqarnerat tunngavigalugit taakkualu qulequtsiullugit eqimattakkaartillugit sulisikkit qinnuigikkillu silassorissutsit pillugit titartakkanik, qalipakkanik qiortakkianillu imalinnik nivinngagassia-nik sanaartoqqullugit. Silassorissutsit tamaasa pillugit sulisussanik atuartukippallaar-pat/eqimattakippallaarpat, eqimattat tamarmik tulleriiaarineq aalajangersariigaq tunngaviga-lugu silassorissutsit allat nivinngartakkanik assilialiuutissavaat. Eqimattat nammineq sulia-tik eqimattanut allanut saqqummiutissavaat eqimattallu tamarmik qinnuvigineqassapput eqimattat allat suliaat saqqummiussinerilu pillugit oqaaseqaateqartaqqullugit.

• Atuartut namminneq silassorissusertik pillugu, silassorissuseqarfiit sorliit namminneq na-

kuussuseqarfigisorisatik sanngiinnerussuseqarfigisorisatillu tunngavigalugit, silassorissuser-tik pillugu ilisarnaatitik nalunaarsussavaat. Ilinniartitsisoq/ilinniartitsisut suleqatigalugit atuartut atuaqqinnissaminnut inuttullu ineriartornissaminnut anguniagassaminnik taakkualu ilakutassaannik nalunaarsuissapput. Taamaaliornerup kingunerissavaa atuartitsissutissani ataasiakkaani ataqatigiissunilu nalinginnaasumillu atuarneq pillugit atuartut anguniagassius-sammata anguniagassaminnullu ilakutassiussammata, assersuutigalugu imaassinnaavoq inortuisannginnissaq taquaqartarnissarlu anguniarneqassasut inuttullu anguniagassani asser-suutigalugit anguniarneqarsinnaapput sunngiffimmi timersortarnerujumalerneq, fjernsyner-pallaartannginnissaq mamakujunnulluunniit aningaasaajarpallaannginnissaq.


Inuttut anguniagassaliorneq pilersaarusiornerlu

Naliliinissamut siunnersuutit Atortussatut siunnersuutit

• Maluginiaruk atuartup pisinnaassutsimigut sapinngisani akimornagit aammali

nammineq piginnaassutsini naatsorsuutigalugit kissaatigisani takorluukkanilu anguniarnerai aamma inuttut minnerniikkallarnerminit allannguuteqarsimanini tunngavigalugit kissaatigisani takorluukkanilu anguniarumanerai kiisalu min-nerni atuarnerminiit sooq inuttut allanngorsimanini ilisimaarineraa. Maluginiaruk atuartut inuiaqatigiit pisariaqartitaannik namminerlu pisinnaasa-minnik soqutigisaminnillu nalunngisaqarnertik paasisimasaqarnertillu pingaartil-lugit tunngavilersuutigalugillu inuttut anguniagassaliornersut. Eqimattani peqataasut ataasiakkaat apeqquteqarfigikkit: Eqimattani suleqativit oqaaserisatit tusaaniarpaat? Illit suleqativit oqaasiinik tusaaniagaqarpit? Isuma-qarpit isummatit ataqqineqartut? Allat isumaat illit ataqqivigit? Eqimattani sule-qatigiinnissinni illit nammineq pissusilersuutinni suut pitsanngortikkusuppigit? Maluginiaruk atuartut ataasiakkaat eqimattakkaallu akunnerminni saqqummii-nermi ataatsimoorlunilu oqalliseqatigiinnermi peqataasunut ataasiakkaanut eqi-mattakkaanulllu naammattumik periarfissaqartitsinersut. Atuartut, saqqummiine-rup nalaani unitsitseqattaarnerup imaluunniit allat saqqummiinerini taakkualu pillugit naammagittaalliuuteqartarnerup pissusissamisuunngissusaannik, malugi-saqartinniakkit.

Ilinniartitsisumut: Jesper Juul: Selvfølelse og selvtillid, The Kempler Institute, 1992, Video. Pædagogiske udd., Pilersuiffik, Fælles-samlingen. Jesper Juul: Også sunde børn er sårba-re, The Kempler Institute, 1992, Pæda-gogiske udd., Pilersuiffik, Fællessam-lingen.

• Eqimattat saqqummiussinerini maluginiakkit silassorissutsit assigiinngitsut

taakkualu sunut atorneqarsinnaaneri atuartut paasisaqarfigisimaneraat. Imaattu-nik apeqquteqartarit: Inuit silassorissutsimikkut nakuuneruffigisaat sanngiinne-ruffigisaallu tunngavigalugit nalilersorneqarsinnaappat? Nipilersorneq pillugu silassorissuseqarnermiit pitsaanerua tulleriiaarilluni-matematiskiusumillu silas-sorissuseqaraanni? Nalunngisara tamanna uanga nammineq imminut qanoq - sumullu- atorsinnaavara?

• Maluginiaruk eqimattat akunnerminni suliaminnik oqaaseqarfiginninnerminni

siunertamut tulluuttunik oqaaseqaatinik saqqummiisarnersut. Apeqqutigiuk kin-guneqartitsiumalluni isornartorsiuineq isornartorsiuinerinnarlu suunersut apeq-qutigiullu kinguneqartitsiumalluni isornartorsiorneqarnertik allatulluunniit ilusi-likkanik isornartorsiorneqartarnertik qanoq malugisarneraat.

• Maluginiaruk atuartut anguniagassarsiornerup taakkualu ilakutaannik angunia-

gassiornerup sunik siunertaqarnera paasisimaneraat. Piareersarnerup nalaani aammalu atuartitsissutissanut ataasiakkaanut inummullu tunngassuteqartunik suliaqarnermi makkuninnga apeqquteqartarit: Oqaatsit pillugit, eqqumiitsulior-neq pillugu, tamatigoortumik il.il. silassorissuseqarnivit iluanni suut pitsanngor-saavigerusuppigit? Sooq – tamakkua sumut atorniarakkit? Tamanna angujumal-lugu nammineq qanoq iliuuseqartariaqarpit?

Ilinniartitsisumut: Svend Erik Schmidt og Susanne Aabrandt: De mange intelligenser - i praksis, Forlaget Dafolo, Pilersuiffik, Infosamlingen. Atuartunut ilinniartitsisumullu: Gunni Martin: Tassaana uanga, Piler-suiffik, Infosamlingen. Klassisættitut pineqarsinnaavoq Fællessamlingen. Carl Olav Hansen: Oqarlanga (Kort og godt),Atuakkiorfik ilinniusiorfik. Ilin-niartitsisumut ilitsersuut: Torben Han-sen: Oqarlanga, pillugu, Pilersuiffik.



• siunertat anguniakkallu

ingerlaavartumik nali-lersorsinnaassagaat iluarsartuuteq-qissinnaassallugillu, taakkulu piviusun-ngortinniarlugit aala-jangernissat pisaria-qartut alloriarfigisin-naassagaat

• nammineq oqaaserisanut,

iliuuserisanut suliarisa-nullu nersualaarutaasunik tunngavilersukkanillu isornartorsiutaasunik ti-gusisinnaanissaq ilikkar-simassagaat, taakkununn-galu ammasumik tunnga-vilersorluakkamik siumul-lu isigisunik atuisinnaas-sasut (Suleqatigiissinnaa-nermiit aamma attaveqa-tigiisinnaanermiit)

Alloriarfiup ingerlanerani taamatut ilinniartitsineq uteqqinneqassaaq. Siunertamut iluaqutaa-sinnaavoq atuaqatigiit tamaasa immikkut ilinniartitsisulersorlugit inuttakitsunik suleqatigii-liornikkut agguataarsinnaagaanni imaluunniit suleqatigiiaani ilinniartitsineq piffissani assi-giinngitsuni ingerlakkaanni. Atuaqatigiit ataatsimoornerini naliliisarneq aamma ilinniartitsi-sumit/ilinniartitsisunit naliliisarneq tulleriissillugit imminnullu ataqatigiissillugit ingerlanne-qartassapput. • Atuartut ataasiakkaarlutik atuaqatiminnut suleqatigisaminnulluunniit nammineq siunertatik

qanorlu iliorlutik taakkuninnga angusiniarnissaminnut pilersaarusiatik saqqummiuttassa-vaat. Saqqummiussinermi siunertat assigiinngitsut taakkualu ilakutaat erseqqissumik nalu-naarutigineqartassapput aammalu nalunaarutigineqartassapput sooq siunertat taakkualu ila-kutaat immikkoortumut taassumunnga ilanngunneqarsimanersut, ilanngullugulu atuartup siunertat tamakku anguniarlugit qanoq iliuuserisimasai saqqummiussorneqartassapput. Saq-qummiussinermi aamma imminut nalilersorneq ilanngunneqartassapput – suna iluatsissima-va sunalu iluatsippallaarsimanngila tamakkununngalu suut pissutaappat - ilaatigullu ilann-gunneqartassapput siunertat tamakkununngalu ilakutaasut allannguutigisinnaasaannik eq-qarsaatersuutaasinnaasut. Atuartoq saqqummeereernermini atuaqatigiinnit/suleqatigiinnit saqqummiussani pillugit isummersorfigineqartassaaq, isummersuutillu nersualaarinertaqarlutillu kinguneqartitsiu-malluni isornartorsiuinernik imaqartinneqartassapput ajornanngippallu anguniakkanut an-guniakallu anguniarlugit qanoq iliuusissanut allannguutaasinnaasutut siunnersuutinik tigus-saasunik saqqummiussuisoqartassaaq. Atuartup saqqummiussisup anguniakkani illersorta-riaqanngilai imaluunniit qanoq iliuuserisimasani nassuiaateqarfigisariaqarnagit atuartulli isummersuutaasut tusarnaaginnassavai eqqarsaatigalugulu isummersuutaasuni suut nammi-neq atorsinnaanerlugit tamakkulu qanoq atorsinnaanerlugit.

• Atuartut ataasiakkaat ilinniartitsisoq/ilinniartitsisut peqatigalugu/peqatigalugit anguniakka-

tik taakkununngalu ilakutaasut nalilersortassavaat. Atuartup siullermik nalunaarutigisassa-vai atuaqatiminit/suleqatiminit isummersuutaasut sorliit atorniarnerlugit qanorlu iliornikkut tamakkua atorniarnerlugit. Taamaalioreernermi ilinniartitsisup/ilinniartitsisut isummersuu-tini/isummersuutitik nalunaarutigisassavaat. Atuartup ilinniartitsisullu ataatsimoorullugu anguniakkat taakkualu ilakutaat naleqqussartassavaat. Ilinniartitsisup atuartup anguniakka-mi namminersuutaanerinik misigisimasaqarnissaa akisussaaffigisussaavaa aammali akisus-saafigisussaavaa atuartup anguniagaasa piviusorsiortuunissaat anguniarlugu siunnersuisar-nissani ilitsersuisarnissanilu.



• Atuartut saqqummiussineri tunngavigalugit maluginiaruk ilumoortumik qanoq,

iluatsittumik iluatsippallaanngitsumilluunniit, ingerlasimanertik pillugu eqqar-saatersuuteqarsimanersut maluginiarullu apeqqutinik makkuninnga akisaqaru-sussuseqarnersut: Qanoq isumaqarpit, suut pitsaalluinnartumik ingerlasimappat suullu pitsanngoriartissinnaavigit? Anguniagaqarnissat tamakkulu anguniarne-rannut ingerlatsininni suut ilinni ilikkagaqarfigaagit? Maluginiaruk atuartup saqqummiussinini pillugu isummersorfigineqartup oqaa-serineqartut tusarnaarnerai – imaappoq paasisinnaaneraa nersualaarneqarnini aammalu paasisinnaaneraa kinguneqartitsiumalluni isornartorsiorneqarnini paa-sisinnaaneraalu tamakkua sumut atussanerlugit. Makkua apeqqutigikkit: Sivi-suumik suliarisimasatit pillugit isummersorfigineqarnerit kinguneqartitsiumallu-nilu isornartorsiorneqarnerit qanoq malugisimavigit? Isumaqarpit isummersuu-taasut suliaqaqqinninni atorsinnaallugit?

• Atuartup suleqatigisarnerani maluginiaruk atuartoq isit allat aallaavigalugit

atorlugillu arlalinnillu isummanik aallaaveqarnikkut imminut qiviarumassuse-qarnersoq. Atuartoq piginnaassuseqarpa atuaqatimi/suleqatimi isummersuutaan-nik siunnersuutaannillu nalilersuissalluni eqqarsaateqassallunilu? Atuartoq atua-qatimi/suleqatimi aamma ilinniartitsisup/ilinniartitsisut isummersuutaannik ataatsimut isiginnissinnaassuseqarpa tamakkulu kinguneqartitsiniarnerminut pitsaasumik atorsinnaavai.

Gunni Martin: Tassaana uanga, Piler-suiffik, Infosamlingen. Klassesættitut pineqarsinnaavoq Fællessamlingen.



• siunertamik angunis-

saannut ikiuutaasinnaa-sut ilisimasareriikkallu inuiaqatigiinni pioreer-sut ujartorlugillu ator-sinnaassagaat

• allat suleqatigalugit

anguniakkamik ilaat assigiinngitsut anguniar-lugit ujartuisinnaassa-sut, allallu suleriaasissa-tut pilersaarusiaat qi-suariarfigisinnaassallu-git kiisalu nammi nneq pilersaarusiamik allanit qisuariarfigineqarsin-naanerannik tigusisin-naasassasut taakku-nunngalu piviusumik iliuuseqarsinnaassallutik

• Ilinniartitsisoq allattarfissuarmi kolonninik qulingiluanik immikkut tamarmik qulequtsigas-

sanik immersugassanillu titartaassaaq, kolonni siulleq immersugassaq atuartut atiinik am-mut tulleriiaakkanik allattuiffiussaaq, immersugassallu sinneri silatussutsinik arfineq pinga-sunik qulequtserneqassapput. Atuartut tamarmik tulleriiaallutik ”Issiavitsialammut” ingitin-neqartassapput. Atuaqataasut, ilinniartitsisoq atuartorlu nammineq atuartup taassumarpiaap silassoriffiginerusaanik tallimanik taakkartuissapput. Atuartup pineqartup silassorissuseqar-figisaatut nalunaarneqanngitsut imaluunniit ikittuinnarnik nalunaarneqartut atuartup ”qanoq iliuuseqarfigisassaatut” nalunaarneqassapput. Atuartut tamarmik ”Issiavitsialammiitinneqa-reerpata” atuaqatigiit suleqatigiinnut ”qanoq iliuuseqarfigisariaqakkamittut” qulequtsikka-nut agguaanneqassapput. Suleqatigiit makkuninnga apeqquteqarfigineqassapput: Silassorissutsip pineqartup tamatu-ma iluani uatsinni suut pitsanngorsarusuppagut? Suna anguniassallugu aalajangiupparput, piffissarlu aalajangersagaq qaangiuppat qanoq angusaqareersimatigissaagut? Anguniakkatta ilakutaanik naammassisaqarniarnitsinni qanoq iliuuseqarniarpugut? Anguniagarput anguju-mallugu paasissutissat tamatumunnga tunngassuteqartut sumi pissarsiarisinnaavagut kikkul-lu anguniagarput anguniarlugu ikiortiserisinnaavagut? Tamakkua tunngavigalugit suleqati-giit anguniagassiussapput anguniagassiaminnullu ilakutassaliussallutik kiisalu anguniagas-samik ilakutaanut siullermut angusaqarniarnerminni qanoq iliuusissaminnik pilersaarusius-sallutik. Suleqatigiit anguniassiaminnik suleqatigiinnut allanut saqqummiussuissapput. Suleqatigiit saqqummeereernerminni suleqatigiinniit allaniit saqqummiussatik pillugit isummersorfigi-neqartassapput, isummersuutillu nersualaarinertaqarlutillu kinguneqartitsiumalluni isornar-torsiuinernik imaqartinneqartassapput ajornanngippallu anguniakkanut anguniakallu angu-niarlugit qanoq iliuusissanut allannguutaasinnaasutut siunnersuutinik tigussaasunik isuma-liuteqarnermi ilanngunneqarsinnaasunik saqqummiussuisoqartassaaq.

Piffissaq aalajangersariigaq qaangiuppat suleqatigiit angusaminnik angunngitsuukkaminnil-luunniit saqqummiussuitinneqartassapput. Saqqummiussuinermi aamma ilanngussorneqar-tassapput imminut nalilersuutit, qanoq iliuuseqarsimaneq, sumi annertunerusunik paasisas-sarsiorsimaneq, taamaaliortoqarsimappallu kikkut ikiortigineqarsimanersut. Suleqatigiit saqqummiussereernerini suleqatigiinnit allanit isummersorfigineqartassapput. Suleqatigiit tamarmik saqqummiussuereerpata isummersorfigineqareerpatalu suleqatigiit immikkut ta-marmik anguniakkaminnik anguniakkatillu anguniarlugit qanoq iliuusissaliarisamittut piler-saarusiaminnik iluarsartuussiteqqinneqartassapput

Alloriarfimmi atuarnerup sivitsoriartornerani ”qanoq iliuuseqarfissanik suleqatigiissitalia-nut” allanut, malittarisassat atuaqatigiinnit ilinniartitsisumillu aalajangersarneqarsimasut malillugit, nuuttoqarsinnaavoq. Ajornartinneqassanngilaq ”qanoq iliuuseqarfissanik suleqa-tigiissitaliani” marlunni arlaqarnerusuniluunniit suleqataasinnaanissaq, taamaaliorsinnaanis-sarlu ingerlaavartumik nalilersorneqartassaaq atuaqatigiit atuartullu ataasiakkaat pisariaqar-titaat tunngavilersuutigalugit.



• Maluginiaruk atuartut anguniakkaminnik suliaqarnerminni allanik suleqateqa-

rumassuseqarnersut. Eqimattat alakkartikkit apeqquteqarfigalugillu peqataasut tamarmik suliassanut piareersarnermut suleqataanersut. Maluginiaruk eqimattani suleqataasut tamarmik saqqummiussinermi peqataaner-sut saqqummiussivigisaminnillu nalunaarutaasunik tusarnaarluarnersut. Apeqqu-tit makkua saqqummiussukkit: Ajornarpa/nuannerpa suliasi pillugit allat isumaat tusarlugit? Nalunaarutit tamakku sumut atorsinnaavisigit? Aamma maluginiaruk atuartut tamarmik tusarnaagartik pillugu nalunaaruteqar-niarnermi peqataanersut – ilaatigut nersualaarillutik, kinguneqartitsiniarlutik isornartorsiuillutik tigussaasunillu siunnersuuteqarlutik. Makkuninnga apeqqute-qarit: Allat suliaat pillugit nalunaaruteqarniarneq nuannerpa / ajornanngila / ajor-narpa? Kinguneqartitsiniarneq anguniarlugu isornartorsiuiniaannaranilu isornar-torsiuiniarneq ajornarpa? Maluginiaruk eqimattat piareersarnerminni periarfissanik arlalinnik eqqarsaater-suuteqarsimanersut maluginiarullu atuakkanik atorniartarfimmiit, Internettikkut, sumiiffimmi suliffeqarfinniit inunniillu ikiuiumasinnasuniit, angajoqqaaniit ila-quttaniillu ikiuiumasunit tapersersuiumasuniillu paasissutissanik katersisinnaa-nissartik eqqarsaatersuutigisaminnut ilaatissimaneraat.

Maluginiaruk eqimattat sulinerminnik nalilersuiumassuseqarnersut maluginiarul-lu sulisimanertik pitsaasutut pitsaarpianngitsutulluunniit malugisimaneraat taa-maattoqarsimappallu suut pissutaasimanersut maluginiarullu ingerlariaqqinner-minni periaatsimikkut sunik pitsanngorsaateqarniarnersut.

Jane Hejgaard: Jeg har ret til - du har ret til, Pilersuiffik, Infosamlingen. Kalaallisut qallunaatullu klassesættitut pineqarsinnaavoq. 4. klassimiit 6. klassimut. Ilinniartitsisumut: Gunnar Höistad: Mobning - forebyg-gelse og løsninger, Pilersuiffik, Pæd./psyk.samlingen.


Inuttut inerikkiartorneq


Nammineq naleqassuseq

• pissutsit imminut paa-

sinninnerminnut sunniu-teqartut eqqumaffigissa-gaat

• inuttut namminneq

peroriartornerminnik naleqassutsiminnillu qa-noq nukittorsaasinnaa-nertik eqqumaffigissa-gaat

• ikinngutitaarnissartik

ikinnguteqaannarnissar-tillu peqataaffigissagaat

Atuartitsinissamut siunnersuutit tulliuttut marluk ataqatigiissutut isigineqassapput taamaattu-tullu tulleriissillugit suliarineqarnissaat inassutigineqarpoq. • Ilinniartitsisup allattarfissuarmi kolonnit marluk titassavai immikkoortullu immersugassiat

taakku qulequtserneqassapput ”Nakuuneruffikka” aammalu ” pitsanngorsarumaffigisakka” ilinniartitsisorlu immersugassani oqaatsinik assersuusianik allattuissaaq soorlu makkuusin-naasunik: "allat oqaasiinik tusarnaallaqqippunga", "kamaammernaveersaallaqqippunga" aamma "kamannera saqqummersikkuminaatsittarpara", "isumaqatigiinngitsoqaleraangat qimaguttarpunga". Matumani erseqqissarneqassaaq pineqartut tassaammata piginnaassutsit qanorlu iliuuseqariaatsit inummut namminermut tunngalluinnartut. Atuartut tamarmik im-mikkut logbogiminnut toqqugassaminnik ilinniartitsisup allattugaasa assinginik sanaartus-sapput tassanilu nakuuffiginerusatik sanngiiffiginerusatillu allattussallugit. Allattukkat taa-matut atuartitsinissap ingerlanneqarnissaata tullissaanut atugassanngorlugit toqqorneqas-sapput. Atuaqatigiit ataatsimoorullugu pitsaasumik ajortumillu imminut inuttut qanoq ittuu-nermik nalilersorsinnaanerata suussusaa oqallisigissavaat.

• Atuartut marlukkaarlutik suleqatigiissapput suleqatigiissutigissavaallu qanoq iliorlutik

inuttut nakuuffigisatik nukittorsarsinnaanerlugit qanorlu iliorlutik nakuiffiginerusatik pit-sanngorsarsinnaanerlugit. Imminnut oqaluttuuttassapput pisimasuinnik apeqqutillu ilaatigut makkua suliarissavaat: Uanga/illit pisussani allani taamatut iliuuseqarsinnaavugut? Taama-tut iliuuseqarnermi suna pitsaavallaanngila? Allamik iliuuseqarsinnaasimagaluarpunga / iliuuseqarsinnaasimagaluarpit? Taamatut siunissamik pisoqaqqissagaluarpat uanga/illit qa-noq iliuuseqarsinnaavunga/iliuuseqarsinnaavit? Katiterineq, taamaaliornermi atuaqatigiit oqallisigissavaat inuttut naleqassutsip nukittorsarneqarnerani sunik piginnaassuseqartoqarta-riaqarnersoq/qanoq iliuuseqartoqartariaqarnersoq.

• Atuartut tamarmik immikkut qulequtaq ”Ikinngutigiinneq” pillugu allaaserisaqassapput

makkualu allaaserinninnermi apeqqutit tunngavigineqassapput: "Ukioq kingulleq nutaanik ikinngutitaarumallunga qanoq nammineq iliuuseqarsimavunga?" aamma "Ikinngutikka ikinngutigiinnarumallugit qanoq iliuuseqarsimavunga?" Allaaserisat ilinniartitsisumut misissugassanngorlugit tunniunneqasapput taamaaliortoqareerpallu atuartunut utertinneqas-sallutik. Atuaqatigiit ilinniartitsisullu apeqqutit makku oqallisigissavaat: Ikinngutigiinneq sunaana? Inuttut uatsinnut ikinnguteqarneq qanoq isumaqarpa? Ikinngutitsinnit suna naat-sorsuutigisinnaavagut? Ikinngutitta suut uatsinnit naatsorsuutigisinnaavaat?


Inuttut inerikkiartorneq


• Atuaqatigiit apeqquteqarfigikkit: Tigussaasunik atuartitsissutissanullu tunngas-

suteqarnerusunik atuartitsineq inuttullu piginnaassutsinik pissuserisartakkanullu tunngassuteqartunik atuartinneqarneq immikkoortikkuminaappat? Nammineq sanngiiffiginerusat takujuminaappat aamma allaatigiuminaappat? Taamaattoqar-pat sooruna taamatut ajornakusoortigisut? Atuartut imminnut ataqqillutik ataq-qinnginnerullutillu misigisimasimanerannik assersuusiortikkit. Apeqqutigiuk nammineq imminut ataqqinerup namminerlu toqqakkat pissuseriumasallu aki-sussaaffiginerat sutigut ataqatigiinnersut.

• Ataatsimoorluni inaarsaanermi maluginiaruk atuartup nammineq qanoq iliuutsi-

minut akisussaasariaqarnermi pingaassusaa paasisimaneraa – nakuussuseqarfigi-sani usorsisimaarutigisinnaanerai aammalu sanngiiffiginerusani tappiffiginerai aammalu maluginiaruk tamakkua allanngortikkumallugit qanoq iliuuseqarfigiu-manerai. Ilanngullugu maluginiaruk nammineq isummanik allanik avitseqate-qarsinnaanerup qanoq pingaaruteqartiginera paasisimaneraa, suulluunniit oqaa-sinngorlugit nalunaarutigineqarsinnaanerisa, oqaatigisanut tamakkununngalu tunngassuteqartunik akissutinik siunnersuutinillu nalunaarfigineqarsinnaanerup pingaassusia paasisaqarfigisimaneraa kiisalu paasisaqarfigisimaneraa allat nukit-tuffiinik sanngiiffiinillu kalerrinneqarsinnaanerup pingaaruteqassusia.

• Maluginiaruk atuartut ikinnguteqarsinnaanerup namminerlu ikinngutaalluartutut

isigineqarsinnaanerup pingaassusia paasisimaneraat. Suliaasa atuarnerini in-gammik maluginiakkit namminneq qanoq iliuuseqartariaqarnermik pingaassusaa paasisimaneraat aammalu paasiniaruk atuartut ilaat ikinnguteqannginnersut. Atuartoq ataaseq arlallilluunniit ikinnguteqarniarnerminni qanoq iliuuseqaruma-natik nalunaarpata aamma/imaluunniit atuartoq/-tut ikinnguteqaratik nalunaaru-teqarpata atuartup/-tut taakkua atii taanngikkaluarlugit atuaqatigiinni ajornartor-siut tamanna oqallisigineqassaaq. Atuaqatigiit oqaloqatigikkit pissutsit taamaan-neranik allanngortitsiumalluni qanoq iliortoqarsinnaanersoq aamma taamaalior-nermi atuartup/-tut atiinik taasaqarani.

Ilinniartitsisumut: Jesper Juul: selvfølelse og selvtillid, The Kempler Institute, 1992, Video, Pædagogiske udd., Pilersuiffik, Info-samlingen



Peqqissuseq

• peqqinnartunik nerisa-

qarnissap inooriaase-qarnissallu siuarsarnis-saa anguniarlugu nam-minneerlutik iliuuseqar-nissartik eqqumaffigalu-gulu nalilersorsinnaas-sagaat

• nerisassat imigassallu

peqqinnartut peqin-naannerusullu ilisimasa-qarfigissagaat, nerisas-sallu kissartut sanasin-naassallugit ukiup qanoq ilinerani nutaartugassat ilanngullugit

• nalilersorsinnaassavaat

ilaquttat, peqatit inuia-qatigiillu peqqinnartu-mik inooriaaseqarner-mut sunniuteqarsinnaa-nerat

Atuaqatigiit suleqatigiinni sisamaniit arfinilinnut inuttalinni anguniagassaq aalajangeriigaq anguniarlugu suleqatigiissinneqassapput. Anguniagassamik aalajangeriikkamik suleqatigiit tamarmik aalajangereerlugu anguniagassiami qulequtaq ataaseq suliarissavaat suliassarlu immikkoortunut pingasunut agguarneqassaaq. Suleqatigiit suliaminnik aallartiffissaat tamar-mik assigiinngitsuussapput ingammik nereqatigiinneq eqqarsaatigalugu. • Suliassaq siulleq: Ulluinnarni sunik nerisarnersi eqqarsaatigisarpiuk/-pisiuk nerisasilu peq-

qinnartuunersut eqqarsaatigisarpigit/-pisigit? Peqqinnartunik nerisaqarnissat/-ssarsi angu-niarlugu qanoq iliuuseqartarpit/-pisi? Peqqinnartumik inuuneqarpit/-pisi – qanoq, sooq peq-qinnartumik inuuneqanngilatit/-lasi? Siunissami peqqinnartumik inuujumallutit/-lusi qanoq iliuuseqarumavit/-visi? Suleqatigiit imminnut oqaluttuutissapput, apeqqutit pillugit qanoq misigisimanerlutik, ataatsimullu isumaqatigiissutigisaminnik akissutissiussapput akissum-milu assigiissutit assigiinngissutsillu ersersinniarneqassapput. Suleqatigiit akissutitik sule-qatigiinnut allanut saqqummiutissavaat.

• Suliassat aappaat: Nivinngagassianik marlunnik sanagitsi. Nivinngagassiami siullermi

takusassiarineqassapput nerisassat imigassallu peqqinnartut. Nivinngagassiap aappaani ta-kusassiarineqassapput nerisassat peqqinnanngitsut. Piffissaq aalajangeriigaq atorlugu neri-sassanik piffissap nalaani pissarsiarineqarsinnaasunik atortoqarnikkut nerisassiortoqassaaq atuaqatillu nerisassianik sassaalliiffigineqassapput. Suleqatigiit nivinngangassiatik atuaqa-timinnut saqqummiuteqqaassavaat nerisassiaminnilu akugititatik suut sunalu pissutigalugu toqqartorsimanerlugit nassuiaatigissavaat.

• Suliassat pingajuat: Isiginnaagassiaaqqanik pingasunik sanagitsi taakkunanilu ersersinniar-

siuk ilaquttassi, inuiaqatigiit avatangiisissi, ukioqatissilu peqqinnartumik inuuneqarnissarsi pillugu pingaartittariaqakkassinnik qanoq sunnertarneraasi. Isiginnaagassiaaqqat suleqati-giinnut allanut isiginnaartinneqassapput.

Inassutigineqarpoq aalajangersimasumik anguniagaqarluni suliaqarneq pinngortitalerineq pillugu atuartitsineq aamma sumiiffimmi qinigassiissutinik atuartitsineq taputartuullugit aaqqissuunneqassasut.



• Maluginiaruk atuartut nerisassat suut peqinnartuunerinik maluginiagaqarnersut

minnerunngitsumillu nerisartakkat assigiinngisitaarneqarnissaasa pingaaruteqar-neranik maluginiagaqarnersut. Makkua apeqqutigikkit: Gulerodit iffiukkallu il.il. peqqinnartuuppata taava tamakkuinnarnik nerisaqarluta inuussagutta peqqinnar-tumik inuussaagut?

• Nerisat peqqinnaannaratik mamarlutillu illinnartariaqarpat? Tamatuma pingaaru-

teqassusia pillugu atuartut oqaloqatigikkit. • Maluginiaruk atuartut isiginnaagassiaaqqiarminnik takutitsinertik pillugu ilaqut-

taminniit, ukioqatiminniit ussassaarutiniillu sunnigaanermik pitsaaqutigisinnaa-saat ajoqutigisinnaasaallu oqaatiginiarneraat.

Sundhed - hvad er det? Hjerteforenin-gen, 1993, Video, 6. klassimiit. Piler-suiffik. Fødevaredirektoratet www.fdir.dk 6omdagen kampagnen www.6omdagen.dk Fødevare- og Sundhedsministeriet allallu. www.vilduvide.dk. Sundhedsstyrelsen www.spisesiden.dk. Ilinniartitsisumut: Sundhed er ikke bare gulerødder, Vi-deo 54 min. Pilersuiffik. 1. Klassimiit qummut. Zapp - Velbekomme, Mellemfolkeligt Samvirke, 1998. Inuusuttunut saq-qummersittagaq. Klassesættit. Piler-suiffik, Fællessamlingen.



Ilaqutariinneq

• ilaqutariit akornanni inuit ataasiakkaat ta-marmik inuttut pissusi-lersornerat ilaqutariin-nermut tamarmut qanoq sunniuteqartarnersoq ilisimaarissagaat

• ilaqutariit akornanni

angutaaneq arnaaner-luunniit aallaavigalugu isummersuutit akisus-saaffinnillu agguataari-simanermut tun-ngatillugu sutigut ilaqu-tariit ulluinnarni inuu-nerannut sunniuteqar-tarnersut ilisimassagaat

• Ilaqutariit anaanamik, ataatamik, ernermik angajullermik 15-inik ukiulimmik, 13-inik ukiu-

limmik niviarsiaqqamik nukappiaqqamillu sisamanik ukiulimmik inuttallit titartakkit. Meeqqat atsersukkit ilaqutariillu titartakkit ima imminnut ungasitsigilersillugit taakkua akornanni nuannaarpoq, isumaluppoq, kamappoq allanillu oqaatsinik taamaattunik allattui-sinnaanngorlutit ilaqutariillu akornanni oqaatsit allattukkatit aallaavigalugit titarnilersuisin-naanngorlutit. Makkua apeqqutigikkit: Angajulleq unnuit tulleriiaaginnaat piffissamik an-gerlarfissaminik qaangiisarpat ulluinnarnilu isumaluttuaannarlunilu kamassarippat qanoq pisoqassava? Ataata anaanalu akunnerminni qanoq pissuseqarpat, oqaloqatigiittarpat akul-lermullu aammalu nukarlermut pissusaat qanoq ippat? Ilaqutariit akornanni silaannaq ataat-simut isigalugu qanoq ippa? Ilaqutariit ataasiakkaat assigiinngitsunik pissusilersuutaat tunn-gavigalugit oqaasertalersuigit tamakkulu tunngavigalugit atuartut oqaloqatigikkit ilaqutariit akornanni taamatut pissusilersornerup sunniutaanik.

• Atuaqatigiit pingasunik sisamanilluunniit inuttalinnik eqimattakkaartikkit. Atuartitsinissa-

mut siunnersuut siuliani pineqartoq aallaavigiuk ilaqutariinnilu inuit ataasiakkaat atsersuk-kit. Eqimattakkaanut apeqqutit makkua akiortoqqukkit: Meeqqani angajulleq unnukkut sivi-suumik mulusarpat susoqassava? Sooq? Meeqqani akulleq unnukkut sivisuumik mulusarpat susoqassava? Kina erruisassava errorsisarlunilu kinalu eqqiaasassava nerisassiortarlunilu? Sooq? Kiap nerisassanut atisassanullu atugassanik aningaasaateqarnissaq akisussaaffigissa-vaa? Sooq? Kiap meeqqat akisussaaffiginerpaavai? Sooq? Nukarleq angerlarsimaffimmi ikiuuttassava? Sooq/sooq ikiuuttassanngila? Apeqqutissianik nammineq ilaartuigit. Eqimat-tat akunnerminni suliaminnik saqqummiussuilik akissutillu assigiinngitsut oqallisigilisigit soorlu taamatut akissuteqarsimanertik tunngavilersorlugu.

Asanninneq, isumaginnin-neq kinguaassiuutinullu tunngasut

• inuttut nammineq inuil-lu allat akornanni asan-ninnermik isumassui-nermillu tunisisinnaa-nermik tunineqarsin-naanermillu pisariaqar-titsisarneq ilisimaarissa-gaat

• inuit akornanni pissutsit

namminermut peqqin-nartutut misigisat, pis-sutsillu nammineq killi-gisanik qaangiinertut misigisat immikkoortis-sinnaanissaat ilikkarsi-massagaat

• Qinngasaarisarneq aallaavigiuk. Oqalutuat meeqqanik qinngasaartittunik imaqartut atuaqa-tigiinnut atuffassissutigikkit atuartullu oqaluttuanik taamaattunik naatsukullalianik nammi-neq atuartittarlugit. Oqaloqatigikkit sooq inuit ilaasa inoqatitik qinngasaartarneraat aamma susarnersugut ataatsimooqatigiit avataaniitinneqaraangatta - qinngasaarneqaraangatta. Ape-rikkit meeqqat allat qinngasaarneqartut nuannaanngissuteqarlutillu kisimiittutut misigisima-sut pillugit atuagaqaraangamik qanoq misigisimasarnersut. Qinnuigikkit namminneq qinn-gasaarneqarsimanerminnik oqaluttuaqqullugit taamaaliorneqarnerminnilu qanoq misigisi-masarnerminnik. Qinnuigikkit nammineq meeraqatiminnik qinngasaarisimanerminnik oqa-luttuaqqullugit qinnuigikkillu sooq taamaaliorsimanerminnik oqaluttuaqqullugit.

• Allattarfissuarmi inuup sinaata killinga aalajangersimasumik qalipaaserlugu titartaruk.

Inuup sinaata killinga taanna avaqqullugu qalipaammik allamik aamma titartaqqiguk pinga-jussaanillu qalipaammik allamik aamma qalipaaseqqillugu titartaqqiguk. Ilorlerpaaq tassa inuttut namminertut pissuserput, killeqarfipput namminerluinnaq inuttut qanoq ittuussutsit-sinnik killigititarput allanit qaangequnngisarput, qiterleq tassaavoq inuttut akunnitsinni su-sassareqatigiittarnitsinnut killigititarput taanna ulluinnarni inoqatitsinnut attuumassuteqar-fitsinnut pissuseqartilluta killigitittagarput qallerlu tassaavoq ”inuiaqataanitsinnut tunngas-suteqartitatsinnut” killigitittagarput, inunnut nalusatsinnut killigitittagarput. Atuartut im-minnut akileriissillugit ungasiartillugillu qeqqeqqukkit imminnullu isimikkut toqqarlutik isigeqqukkit. Taamaalereerpata imminnut piumasaminnik qanilliartoqqukkit iluaalliornann-gitsoq qaangernagu. Maluginiaqqujuk timikkut imminnut qanoq qanillitigisinnaanerminnut killeqarfiat. Taamaalioreerpata oqallisigisiuk misileraanerminni qanoq misigisimasimaner-sut. Iluaalliornartortaqarpa, sooq taamaappa? Iluarisimaarnartortaqarpa, sooq taamaappa? Atuartut killigititagut pillugit oqaloqatigikkit – inuit akunnitsinni susassareqatigiittarnitsinni killigitittagarput, aatsaat qaangerneqarsinnaatittagarput ikinngutigilluakkagut ilaquttagullu ilagigaangatsigit aammalu inuttut namminiulluinnartutut killigitittagarput aatsaat qaanger-neqarsinnaatittagarput inoqatitsinnit asaneqaraangatta/asannikkaangatta aamma inummik allamik asaqateqaraangatta/kinguaassiuutitigut atoqateqaraangatta. Killeqarfik taanna tas-saavoq nammineerluta ilorpiatsinni killeqarfigisarput, nammineq perput aatsaallu qaanger-neqarsinnaatittagarput nammineq allanut taamaaliorsinnaatitsigaangatta aamma taamaalio-rusussuseqaraangatta.



• Imaattunik apeqquteqarit: Qitornaasuuguit angajulleq ilaqutariinni silaannaq iluarsitinniarlugu qanoq iliuuseqassagaluarpit? Anaanaq qanoq iliuuseqartariaqarsoraajuk aamma ataataasumut qitornaminul-lu allanut marlunnut qanoq pissuseqassava? Akulliusuuguit qanoq misigisimassagaluarpit qanorlu iliuuseqarsinnaagaluarpit? Malugi-niaruk oqaatsit atorlugit nalunaartarnerit oqaatsillu atornagit pissuse-qarnerit, ilaqutariinni inunnut ataasiakkaanut ilaqutariillu ataatsimut isigissagaanni, qanoq annertutigisumik kimitsisinnaanerat atuartut paasisaqarfigisimaneraat.

• Saqqummiinermi oqaloqatigiinnermilu maluginiakkit atuartut malu-

gisimaneraat ilaqutariit qanoq isiginninnernit assigiinngitsunit ki-minneqartigisinnaanerat. Imaattunik apeqquteqartarit: Sooq anaanaa-sup niviarsiaqqallu qitornaasup errugassat suliarissavaat? Taamatut isumaqarnissat sumit ilikkarpiuk?

• Maluginiaruk atuartut misiginneqataanerminnik oqaatiginninnersut. Imaattunik apeqquteqartarit: Meeraqatinit inersimasunillu suna ator-fissaqartittarparput qinngasaarneqaraangatta - ajattorneqaraangatta? Qanoq iliuuseqarsinnaavit qinngasaarneqartoq – ajattorneqartoq - ikiorumallugu? Sooq nammineerlutit qinngasaareqataasimavit - uu-misaareqataasimavit? Taamaaliornermut peqataajumasimanngikkuit qanoq sumillu pisoqarsimasinnaanissaa annilaangagisimaviuk?

• Maluginiaruk atuartut namminneq killigititatik malugisinnaaneraat

misigisinnaaneraallu maluginiarullu allat killigititaat ataqqineraat. Makkuninnga apeqquteqartarit: Sooq nammineq killigisat nalunn-ginnissaat pingaaruteqarpa? Nammineq killigititatit qaangerneqarpa-ta qanoq iliuuseqarsinnaavit? Inuit allat killigititaannut illit qanoq pissuseqassavit? Killigititagut qaangerneqaraangata qanoq misigisi-masarpugut?

Biggi Nielsen, Lotte Kjærup: Maria – qinngasaari-sarneq pillugu oqaluttuaq. Pilersuiffik, In-fo.samlingen Lotte Kjærup: Maria - en historie om mobning. Pilersuiffik, Info.samlingen Ilinniartitsisumut Gunnar Høistad: Mobning. Pilersuiffik, Pæd./psyk.samlingen Lise andersen: At mobbe, LM 1994. Pilersuiffik, Fællessamlingen, 6. klassimiit ...og dem udenfor. Qinngasaarisarneq pillugu filmiliat pingasut, Det Kriminalpræventive Råd, 2001, Pilersuiffik, Fællessamlingen, 4. klassimiit. Mobning, Danmarks Radio, 1977, Dias aamma båndit, Pilersuiffik Fællessamlingen, 6. klassimiit Mobning. Scener fra børns hverdag, Gyldendal 1987, Video, Pilersuiffik, Fællessamlingen, 7. klassimiit. Min krop er min, video, SFC, 1992, Pilersuiffik, Fællessamlingen, 4. klassimiit. Bøvl, video, EMBLA/SFC, 1987, 5. klassimiit Hennesen, Paula: Hvad ved du om kærlighed? Munksgaard, 1992. Klassesættit. Pilersuiffik, Fællessamlingen. ZAPP - Den globale teenager, Mellemfolkeligt Samvirke, 1995. Klassesættit. Pilersuiffik, Fælles-samlingen.



• isumassuinissamik sumi-

ginnaanerit ilusii assi-giinngitsut, tassunga ilanngullugu meeqqat kinguaassiuutitigut atornerlugaasinnaanerat eqqumaffiginiarsinnaal-lugulu ilisimasaqarfigis-sagaat

• Atuartunut sumiginnaanerit assigiinngitsut sisamat pillugit ilinniartitsissuteqarit: Qanoq

iliuuseqarnikkut timikkut sumiginnaanerit, qanoq iliuuseqannginnikkut timikkut sumigin-naanerit, qanoq iliuuseqarnikkut tarnikkut sumiginnaanerit aamma qanoq iliuuseqanngin-nikkut tarnikkut sumiginnaanerit. Qanoq iliuuseqarnikkut timikkut sumiginnaanerit: Meeqqat qanoq iliuuseqarnikkut iner-simasunit ajoquserneqaraangata, patittarneqaraangata allatulluunniit persuttarneqaraanga-ta/ajoquserneqaraangataluunniit. Qanoq iliuuseqannginnikkut timikkut sumiginnaanerit: Meeqqat annertuutigut sumiginnagaagaangata, inersimasunit soorlu timikkut tarnikkullu peqqissusaannut ajoqutaasinnaasunik qanoq iliuuseqarfigineqanngikkaangata = isumassor-neqarnerlunneq. Inersimasoq, qanoq iliuuseqarnikkut timikkut sumiginnaasumik qanoq ili-uuseqarani isiginnaaginnaruni qanoq iliuuseqannginnikkut timikkut sumiginnaasuussaaq. Qanoq iliuuseqarluni tarnikkut sumiginnaanerit: Meeqqat qanoq iliuuseqarnikkut timik-kuunngikkaluaq sumiginnarneqarpata – ataavartumik oqaatsitigut ajoqusiiuartoqarpat, ajat-tuisoqarpat imaluunniit mattussuisoqarpat. Qanoq iliuuseqannginnikkut tarnikkut sumiginnaanerit: Meeqqanut annertuumik tarnik-kut misigissutsitigulluunniit isumassuinissamik sumiginnaasoqarpat soorlu angajoqqaajusut toqqissisimanermik, isumassuinermik/asanninnermik tunisisinnaanngippata, tarnikkut nap-paateqartoqarsimappat, atornerluisoqarsimappat aamma/imaluunniit inooqatigiinnikkut ajornartorsiortoqarsimappat. Kinguaassiuutitigut sumiginnaanerit: Tamatumunnga ilaapput qanoq iliuuseqarnikkut tarnikkullu sumiginnaanerit. Aamma qanoq iliuuseqarnikkut tarnikkullu qanoq iliuuseqann-ginnikkut sumiginnaasoqarsinnaavoq – ataataasup meeraq isigitillugu tissarsarnermigut kil-lissarititaasut qaangerpagit (qanoq iliuuseqarnikkut tarnikkut sumiginnaaneq) anaanaasullu qanoq iliuuseqarani pisoq tamanna unitsinnagu ingerlatiinnarpagu (qanoq iliuuseqanngin-nikkut tarnikkut sumiginnaaneq)

• ilisimassagaat inuit

nalinginnaasumik kin-guaassiuutitigut atoqati-giittarnerat, kinguaas-siuutitigut nappaatit kii-salu naartunaveersaatit

• aangajaarniutinik ator-

nerluinerup namminer-mut, ilaquttanut, qanigi-saannut, inuiaqatigiin-nullu piffissaq qaninne-rusoq ungasinnerusorlu isigalugit timikkut, tar-nikkut inooqatigiinner-mullu kingunipilugisin-naasai ilisimasaqarfigis-sallugit (Aangajaarniuti-niit inuulluarniutiniillu)

• aangajaarniutinik inuul-

luarniutinillu atornerlui-nermut tunngatillugu peqatit, ilaquttat, tusagas-siuutillu sunniisinnaa-sarnerat ilisimaarissagaat (Aangajaarniutiniit inuul-luarniutiniillu)

Ataani aalajangersimasumik anguniagaqarluni suliassaq alloriarnermik naammassinnilerner-mi suliassiissutigeqquneqarpoq inuiaqatigiilerinermilu atuartitsineq suleqatsiullugu aaqqis-suunneqartariaqarluni. • Pingaarnerutitatut qulequtarineqassaaq: Inuusuttut kulturiat – inersimasunngulerneq. Atua-

qatigiit/klassiluunniit eqimattaaqqanut agguakkit inuusuttut kulturiannut inersimasunngu-lernermullu tunngassuseqartunik qulequtsersuineq naapertorlugu. Apeqqutit imaattuusin-naasut pillugit suliaqartikkit 1) Atoqatigiittarnermut tunngasunik iliuuserisartakkani nalin-ginnaasoqarpa? Atoqatigiittarnermut tunngassuteqartunik isiginnittaaseq nunani tamani as-sigiippa? Maani Kalaallit Nunaanni inersimasunngulernermi ajornartorsiutigineqartartut qanoq iliornikkut qaangerniarneqartarpat aamma nunani allani tamakku qaangerniarlugit qanoq iliortoqartarpa? Inersimasunngulernermi aqqusaartakkat qanoq misigisimanartarpat? 2) Inuusuttut ulluinnarni nuannaarulaarnernilu atoqatigiittarneq pillugu qanoq pissusilersor-tarpat? Sooq? Atoqatigiittarnermi nappaatit tunillaassuussinnaasartut suut ulorianartuuppat tamakkualu ingalassimaniarlugit qanoq iliuuseqartoqartarsinnaava? 3) Inuusuttuni aanga-jaarniutit Kalaallit Nunaanni nunanilu allani atussallugit ullumikkut ornigineqarneruppat? Sooq? Pissutsit suunukua inuusuttut ikiaroorniutinik assigiinngitsunik imigassamillu atuisi-lersaraat? 4) Susoqartarpa ullut tamaasa naamaartarutta, pujortarpallaarutta, iisartakkanik sunilluunniit sapaatip akunnerata naanerani iioraavallaarutta (ullumikkut ecstasi) imaluun-niit imerpallaartarutta? Taamaaliortarnitsinni ulluinnarni inuunerput allallu inuunerat qanoq sunnersinnaasarparput? Eqimattat akunnerminni suliamik saqqummiussassamik ilusissaat aalajangersassavaat. Saq-qummiussinertik erseqqissarumallugu filmimik takutitsisinnaapput, isiginnaagassiaaqqamik isiginnaartitsisinnaallutik tamakkualuunniit assigisaannik iliuuseqarsinnaapput. Saqqum-miussinerit ataasiakkaat naammassinerini atuaqatigiit ataatsimoorullugu oqallittassapput, eqimattallu tamarmik saqqummeereerpata atuaqatigiit tamarmiutillugit oqaloqatigiissinne-qassapput taamaaliornermilu qulequttat imminnut ataqatigiinnerat qulequttanilu imaritinne-qartut ulluinnarni atuartut nammineq inuunerannut qanoq sunniuteqartarneri oqallisigitinne-qassapput.



• Atuartut sumiginnaasarnerit assigiinngitsut pillugit assersuu-

sianik assigiinngitsunik saqqummiussuitikkit. Ajoquteqanngi-laq qimmip uumasulluunniit sumiginnagaaneranik eqqartuiso-qarpat; qulequtaq eqqartoruminaatsorujussuusinnaavoq tassami assersuutinik tigussaasunik tamatumunnga tunngassuteqartunik misigisaqarsimasinnaappata immaqalu qanoq iliuuseqarsi-mannginnertik pissutigalugu taamaattunik oqalliseqarnissa-minnut paqumigisaqarsinnaammata. Atuartut aperikkit sumiginnagaanerup meeqqanut sunniuteqar-tarnerinik, qanorlu namminermut taamaaliornerup sunniuteqar-tarnerinik. Maluginiaruk paasisimallugulu oqaatigineraat, su-miginnaanerup qanoq ittuusulluunniit akuerineqarsinnaanngis-susaa aammalu inersimasut akisussaaffigigaat sumiginnaann-ginnissaq. Inuk killeqarfii ersersillugit titartagaq aallaavigiuk, oqaloqatigikkillu paasitinniarlugillu inersimasup killeqarfik ilorlerpaaq qaangerpagu, kinguaassiuutitigut atornerluippat, taamaaliorneq tarnikkut timikkulluunniit pigaluarpat taamaa-liornerup inerteqqutaaneranik. Nukarlerni alloriarfimmi eq-qaamasaq uteqqiguk: TAMATIGUT inersimasup akisussaaffi-givaa aamma QAQUGUKKULLUUNNIIT meeraq pisuutin-neqarsinnaanngitsoq.

• Maluginiaruk atuartut qulequttat imarisaat tamakkerlugit sulia-

risimaneraat. Paasisimavaat kinguaassiuutitigut piumassuse-qarneq nalinginnaasuummat inunnillu tamanit pigineqarmat, kinguaassiuutitigut nappaatit, ingammik AIDS, pillugit paasi-saqarsimappat; atoqatigiinnermi illersuuteqarnissap pingaaru-teqarnera, paasisimavaat naartulertoorsinnaanissaq tamatumalu kingunerisaanik naartumik peersitsisariaqalerneq kisiisa pinn-gitsoorniaannarnagit aammali kinguaassiuutitigut nappaatinik tunnillatsinnissaq tamatumalu kingunerisinnaasaanik naartu-sinnaajunnaarnissaq imaluunniit toqusinnaaneq eqqarsaatiga-lugit? Atuartut tamatta, ingammillu inuusuttut, ilaquttatsinnit, ukioqatitsinnit ilaatigullu immaqalu ingammik tusagassiuutiti-gut kinguaassiuutitigut atoqatigiittarneq, aangajaarniutinik aammalu nuannaarniutinik atuisarnerput pillugit qanoq anner-tutigisumik isummatsigut kiminneqartarnerput paasisaqarfigi-simavaat. Paasisimavaat atornerluinerup uatsinnut avatangiisit-sinnullu qanoq ajoqutaasinnaatiginera aamma nalunngilaat pujortartarnerup, naamaartarnerup, aangajaarniutitortarnerup imigassartortarnerullu sivikinnerusoq sivisunerusorlu eqqar-saatigalugit uatsinnut qanoq sunniuteqarsinnaaneri. Pingaaruteqarpoq qulequttat taakkartorneqartut tamakkerlugit oqaloqatigiissutigissallugit pingaaruteqarporlu eqqartorneqar-tut tamakkua imminnut ataqatigiissillugit inersimasunnguler-nermullu atatillugit aamma eqqartorneqarnissaat. Piareersimaf-figiuk atuartut aappillertarlutillu illakulullutillu pissusilersor-tarnissaat, qulequttammi amerlanertigut inuusuttunut inersima-sunullumi qamuuna attortinnartuusarmata.

Bøllefrø og bønnespirer, 1989. Video Sylvia Schneider og Birgit Rieger: Inerikkiartulerneq (Pubertet, hvad er det?). Pilersuiffik, Infosamlingen. Klassisættiupput. Mollerup, Peter: Sammen med dig, Gjellerup, 1983. Pilersuiffik, Fællessamlingen. Klassesættit. Præventionskasse, Paarisa, 1990. Pilersuiffik, Fælles-samlingen Aids aamma nunatsinni, Paarisa/ Atuakkiorfik, 1992. Klassesættiupput, Pilersuiffik, Fællessamlingen Aldrig mere uden, Sundhedsstyrelsen, 1994. Video. Pilersuiffik, Fællessamlingen. Aids pillugu (Noget om AIDS) Paarisa, 1988. Klassesæt-tit, Pilersuiffik, Fællessamlingen Meeqqat AIDS-ilu. Video, Pilersuiffik, Fællessamlingen. Ectasy, DR,1994. Video, pilersuifffik, Fællessamlingen Hvorfor gør de det? TV2, 1994, Video, Pilersuiffik, Fællessamlingen. Transit - Om hash og alkohol, DR, 1994. Video. Piler-suiffik, Fællessamlingen. Nielsen, Blankholm Torben; Nygaard, Jens Jørgen: Tobak - op i røg? Haase 1982. Klassesættit. Pilersuiffik, Fællessamlingen. Tobak - ellers tak. Kræftens bekæmpelse. Klassesættit. Pilersuiffik, Fællessamlingen. Tobak - nej tak. Kræftens bekæmpelse. Video. Pilersuif-fik, Fællessamlingen. Bering, Peter aamma Tom Døllner: Nej tak! Om tobak og rygning fase 1. Tobaksskaderådet, 1988. Klassesættit, Pilersuiffik, Fællessamlingen.



Aangajaarniutit inuulluar-niutilllu

• Aangajaarniutinik ator-nerluinerup namminer-mut, ilaquttanut, qanigi-saannut, inuiaqatigiin-nullu piffissaq qaninne-rusoq ungasinnerusorlu isigalugit timikkut, tar-nikkut inooqatigiinner-mullu kingunipilugisin-naasai ilisimasaqarfigis-sagaat

• Aangajaarniutinut

inuulluarniutinullu atornerluinermut tunn-gatillugu peqatit, ilaqut-tat, tusagassiuutillu sun-niisinnaasarnerat ilisi-maarissagaat

• Takuuk Asanninneq, isumaginninneq kinguaassiuutinullu tunngasut, ilikkagassatut angu-niagassat sisamaat.

• Takuuk, Asanninneq, isumaginninneq kinguaassiuutinullu tunngasut ilikkagassatut angu-

niagassat sisamaat.

Tarnikkut timikkullu in-narluutillit

• nalinginnaasumik tar-nikkut timikkullu innar-luutinik ilisimasaqaler-simassasut sumiiffi nnilu ataasiakkaani inuiaqati-giit akornanni ti mimik-kut tarnimikkullu innar-luutillit qanoq pissuse-qarfigissanerlugit ilisi-maarissagaat

• Ilinniartitsisunik pulaartitanik arlalinnik ataatsimilluunniit aggersaagit. Peqqinnissaqarfim-minngaanneersinnaapput, kommunip innarluutilinnut sulisorisinnaavai, imaluunniit innar-luutilinnut angerlasimaffimmi sulisuusinnaapput tamakkualuunniit assipaluinik suliaqarsin-naallutik. Pingaaruteqarpoq qulequttat imarisaat siammarlugit suliarineqarnissaat. Atuartut apeqqutissaannik sanaartoqqukkit taamaaliorniarnerannilu ikiorlugit – suna paasisaqarfige-rusupparput/paasisaqarfigineroqqikkusupparput, qanoq isumaqarpa tarnikkut innarluuteqar-neq il.il. Apeqqutit pulaartitatut ilinniartitsisorisassamut nassiutereersigit taakkua piareer-sarnissaminnut piffissaqarniassammata. Pulaartitanik ilinniartitsisoqarnissamut naammat-tumik piffissaliisoqassaaq apeqqutinik akissutinillu itisilerisinnaaneq piffissaqarfigineqar-sinnaaniassammat.

Inuunermi nalaatat

• sammineranni inuuneq toqulu oqaluuserisin-naassavaat, annaasaqar-nissamut ernumaneq, inuunermik nuannaaru-tiginninneq aamma toqu pillugu ernumassuteqar-neq oqaluuserisinnaas-savaat

• Asasamik annaasaqarnermut tunngassuteqartumik filmimik isiginnaaritsi taannalu tunnga-vigalugu atuartullu oqallisigisigit aliasunneq, annaasaqarnissamik ilerasunneq aammalu inuunerup nuannissusia tamatuminngalu annaasaqarnissamut ilerasuuteqarneq – tassa toqu. Inassutiginartinneqarpoq taamatut ilinniartitsineq upperisalerinermut isumalioqqissaarner-mullu tunngasunik atuartitsinermut ilaatillugu ataatsimullu aaqqissuullugu, alloriarfimmilu ingerlanneqartarneri tamakkerlugit, ingerlanneqartassappat.



• Takuuk Asanninneq, isumaginninneq kinguaassiuutinullu tunngasut, ilikkagas-satut anguniagassat sisamaat.

• Takuuk Asanninneq, isumaginninneq kinguaassiuutinullu tunngasut, ilikkagas-

satut anguniagassat sisamaat.

• Atuartut nalunngilaat tarnikkut innarluuteqartariaqannginneq timikkut anner-tuumik innarluuteqaraluaraanni? Qanoq iliornikkut timimikkut innarluutilinnik peqateqarsinnaaneq paasisaqarfigisimavaat aammalu nalinginnaasumik paasisi-mavaat qanoq pissuseqarnikkut tarnimikkut innarluutillit peqatigineqarsinnaane-rat? (Uani pineqanngillat tarnimikkut eqqumeequteqartut aammalu periartaatsi-mikkut eqqumeequteqartut (siusinnerusukkut tinnapattunik taagorneqartartut)).

Børnene fra Fenrishus. 1990. Video. Pilersuiffik, Fællessamlingen. Engstrøm, Ronnie; Lauth, Oluf: Hvad er et handicap? Landsforeningen af Vanføre, 1978. Dias + båndit. Pilersuif-fik, Fællessamlingen. Handicappet - vent lidt, jeg kommer nu. Landsforeningen af Vanfø-re/Amtscentralen. Video. Pilersuiffik, Fællessamlingen. M artina en solstrålehistorie. Video. Pilersuiffik, Fællessamlingen.

• Maluginiaruk atuartut asasaminnik annaasaqarsimanertik pillugu misigissutsi-minnik oqaatiginnissinnaanersut aammalu oqaatigisinnaaneraat inuunermik nuannarinninnertik toqulu pillugu eqqarsaateqartarnertik. Maluginiarluaruk qu-lequtaq misigissutsinik attuilluinnartuummat eqqartorneqarnerminilu annilaan-ganermik pilersitsilluarsinnaammat. Atuartut isumaqatigeriikkit taamatut oqalo-qatiginnissuteqartillutik tamarmik imminnut assammikkut tasiorsinnaammata aamma nuannaanngerujussuarneq inerteqqutaanngimmat.

"Et barns sorg", DR/TV, 1989. Video Ilinniartitsisumut: Marianne Davidsen-Nielsen og Nini Leick: "Den nødvendige smerte" - om sorg, sorgterapi og kriseintervention. Socialpædagogisk Bibliotek, Munks-gaard. (kalaallisuunngortinneqarnikuu-voq) Mary Turner: At tale med børn og unge om døden og om at dø. Dansk Psyko-logisk Forlag. Pilersuiffik, Pæd./psyk.-samlingen.


Suleqatigiinneq attaveqa qatigiinnerlu


• paasiniaallutik tusar-

naarsinnaassasut

Alloriarnermi atuarneq tamaat angusaqarumalluni tusarnaarneq ilinniartitsissutigineqarlunilu sungiusartinneqassaaq. Pisuni periarfissatut takkussortut tamaasa taamaaliornermik ilinniar-titsinissamut iluatsinneqartassapput, soorlu atuartut ilatik oqalukkaluartut ingiartarpatigit. Alloriarfiup naanerani angusaqarumalluni tusarnaarneq ataveqaqatigiittarnerni tamani nali-ginnaasumik pissusissatut atuartunit ingerlanneqalereersimassaaq.

• allat oqaasiinut, iliuu-

saannut suliaannullu nersualaarinnissinnaas-sasut tunngavilersukka-millu isornartorsiuisin-naassasit

• Takuuk Inuttut anguniagassalinerineq pilersaarusiornerlu, ilikkagassatut anguniagassat

sisamaat.

• nammineq oqaaserisa-

nut, iliuuserisanut sulia-risanullu nersualaaru-taasunik tunngaviler-sukkanillu isornartorsiu-taasunik tigusisinnaanis-saq ilikkarsimassagaat, taakkununngalu amma-sumik tunngavilersor-luakkamik siumullu isi-gisunik atuisinnaassasut

• Takuuk Inuttut anguniagassalerineq pilersaarusiornerlu, ilikkagassatut anguniagassat

tallimaat.

• allat akornanni aamma

allat namminerlu akun-nermi akerleriissutinik pinngortoqarsimatillugu taakkununnga aaqqiis-sutissianik atuisinnaas-sasut

• Minnerni alloriarfimmi attaveqaqatigiittarnermut tunngatitamik sungiusaat, atuartut oqaratik

”illit imaapputit” imminnut aallaavigalutik oqaluttarnerat, uteqqitsiguk. Imminut upperiler-sinnaanermut sungiusarnermut tunngassuteqartut periartaatsit sisamaasut ilinniartitsissut i-gikkit: 1) Saassussiumatooq: tamatigut saassussinissaminut illersornissaminullu piareersi-masoq, qanoq iliuusai saassusinermik tunngaveqartuaannartut. 2) Naalaannartoq: tamatigut avatangiisiminut ilakkuminartoq, inussiarnertuaannartoq ikiuiumajuaannartorlu kisiannili imminut illersornissaminut piareersimajuaannartoq toqqorterillunilu saassussinernik iliuu-seqartuaannartoq soorlu ingutsinikkut ajattuinikkullu. 3) Ilatsiinnartoq: suna tamaat soquti-ginngikkaa namminerlu piumasani tunngavigalugit qanoq iliuuseqartartoq. Qalliinnarsior-tumik soqutiginninngivillunilu qisuariartartoq. 4) Imminut upperisoq: ammasumik pissusi-lik, ammasunik apeqquteqartartoq angusaqarniarlunilu tusarnaartartoq. Pisut tunngavigalu-git siuneqarluartumik qisuariartartoq.

• Atuartut pisimasuiunngitsunik pisimasuvinnillu tunngaveqartunik isiginnaartitsissuteeralior-

tikkit isiginnaartitsisillugillu. Atuartut saassussiumatuutut, imminut upperisutit il.il. isigin-naartitsisikkit. Isiginnaartitsineq videomut immiuguk. Atuartut videomik immiussamik isi-ginnaaqatigikkit, oqaloqatigikkillu imminut upperisuusuusaarneq qanoq misigisimanarner-soq, , ilatsiinnartuusuusaarneq il.il.. Imminnut ilisarisinnaappat, isiginnaartitsinerminni pi-suusaarnermik nalaani tamannalu videomi takusinnaavaat? Oqaloqatigikkit pissuserisat as-sigiinngitsut inunnik allanik qanoq iliuuseqartitsisarneri pillugit. Imminut upperaluni pissu-seqarnerup iluaqutissartarisinnaasai oqaloqatigiissutigisigit.

• eqimattani mikisuni

angisuunilu suleqataa-sinnaassasut aamma nammineq isummanut allallu isumaannik pin-gaartitaannillu inissa-qartitsisinnaassasut

• Takuuk Inuttut anguniagassalerineq pilersaarusiornerlu, ilikkagassatut anguniagassat

siulliat.


Suleqatigiinneq attaveqa qatigiinnerlu


• Takuuk Inuttut anguniagassalerineq pilersaarusiornerlu, ilikkagassatut angu-

niagassat sisamaat.

• Takuuk Inuttut anguniagassalerineq pilersaarusiornerlu, ilikkagassatut angu-

niagassat tallimaat.

• Aaqqiagiinnginnermi imminut upperaluni qanoq iliuuseqarsinnaanerup pitsaaqu-

taanik atuartut paasinnissimanersut maluginiakkit. Atuartut tamaasa apersukkit attaveqaqatigiittarnermi pissuserisaminnik sunik pitsanngorsaarusunnersut. Imaassinnaavoq isornartorsiorneqartarnermi isornartorsiuisarnermiluunniit kigu-neqartitsiumaneq ilikkagaqarfigerusukkaat, imaassinnaavoq imminut upperaluni qanoq pissusilersornissaq ilikkagaqarfigiumagaat imaluunniit inunnut allanut tusarnaarsinnaanertik pitsanngortikkusukkaat. Maluginiaruk atuartut aaqqia-giinnginnernik iluarsiiumallutik periutsinik ilinniakkatik ulluinnarni atortarne-raat pissusiliutiinnarlugulu imminnut upperalutik pissusilersornersut. Qulequtaq periarfissartaarnerit tamaasa oqallisigitittaqqiguk.

Jane Hejgard: Jeg har ret til - du har ret til. Landtryk. Arbejdsbog i Social kompetence. Ilinniartitsisumut: Anne Dickson: Og jeg mener hva` jeg si`r. København 1988 og 1993. Hans Reitzels Forlag A/S. ISBN 87-412-3394-8 Robert Sharpe: Er du O.K.? - om ud-vikling gennem assertionstræning. 1990. Gyldendalske Boghandel, Nor-disk Forlag A. S., København.

• Takuuk Inuttut anguniagassaliorneq pilersaarusiornerlu, ilikkagassatut angu-

niagassat siulliat.


Ilinniartitaaneq inuutissarsiuteqarnerlu


• ilisimasaqarfigissagaat

iluatsittumik atorfeqar-nissamut periarfissat, sumiiffimmi inuiaqati-giinni, nuna tamaat ataatsimut isigalugu nu-nanilu allani periarfissat piunerat ilisimassagaat

• sumiiffinni ataasiakkaa-

ni nunarsuarlu tamaat isigalugu sumi sunillu sulisussat ilinniarsimasut atorfissaqartinneqar-nerpaanersut inuussuti s-sarsiutillu sorliit atorfis-saqartinneqannginneru-nersut ilisimassagaat

• Atuaqatigiit sisamanik tallimanilluunniit inuttalinnik eqimattakkaartikkit ”Atorfimmilu

pitsaasumik ingerlanissaq” qulequtsiullugu suliaqartikkit. Eqimattat tamarmik qulequtaq ataaseq misissuiffigissavaat, tassa sumiiffimmi nunarsuarlu tamakkerlugu atorfimmik pit-saasumik ingerlatsisinnaanissamut periarfissaasut tamatumunngalu ilaatillugu sulisut ilin-niarsimasut sorliit piumaneqarnerunersut atorfiillu sorliit suliffinni annikinnerusumik ator-fissaqartinneqarnersut. Atuartut qinnuvigikkit qulequttamut akissuteqarniarnerminni ujarler-figisinnaasatik sapinngisamik amerlanerpaat tunngavissarsiorfigeqqullugit (IT, bibliotekki, apersuinerit il.il..) Eqimattat paasissutissarsiatik pillugit nalunaarusiussapput, piffissarlu sulinissamut atortussaatinneqartoq naappat eqimattat tamarmik suliaminnik imminnut saq-qummiivigissapput. Atuaqatigiit nalunaarusiamik assigiinngissutaat assigiissutaallu oqalli-sigilisigit oqallisigilisigillu naammassisaminni sunik tupaallaateqarsimanerlutik. Inassutigineqarpoq, suliassap aaqqissorneqarnera inuiaqatigiilerinermi atuartitsinermut ta-putartuullugu aaqqissuunneqassasoq.

• nammineq toqqaaneq

tunngavigalugu inuussu-tissarsiummik misiliisi-maneq misilittagaqarfi-gissagaat, pissarsiamin-nillu taassumanngalu suli soqutiginninnermin-nik naliliisimassallutik

Alloriarfimmi tassani nalinginnaasumik suliffeqarfinni sungiusartoqassanngilaq, taamaallaalli piumasarineqarpoq, soorlu ilikkagassatut anguniagassami taaneqartutut, atuartut inuutissar-siummik nalunngisaqalersimassasut. • Alloriarfiup nammassilernerani atuartut sumiiffimmi inuutissarsiummik annertunerusumik

paasisaqarfigerusutaminnik toqqaareersimassapput. Suliffeqarfiit pineqartut atuartunik ullu-ni marlunni pingasuniluunniit ”suliffimmi sungiusartoqarnissaa” anguniarlugu saaffigine-qarlutik isumaqatigiissuteqarfiginiarneqassapput. ”Suliffimmi sungiusarnerup” nalaani atuartut ullorsiuteqartinneqassapput tamarmillu minnerpaamik ataasiarluni pulaarneqartas-sallutik.


Ilinniartitaaneq inuutissarsiuteqarnerlu


• Atuartut aperikkit: Aalajangersimasumik anguniagaqarluni sulinerup nalaani

suna ilikkarpisiuk? Nammineerlusi nalunaarusiassinni naammassisasi qanoq atorsinnaavisigit? Tamatumani maluginiaruk atuartut tamarmik sungiusarner-minni pissarsiarisimasatik nutaat inuutissarsiutitaarniarnermi ilinniagaqarniar-nermilu qinersiniarnerminnut eqqarsaatersuuteqarnerminni atorneraat.

Inuutissarsiutinut matuersaat "Sunngorlangatoq?" www.sunngu.gl www.sunngu.dk

• ”Sulilluni sungiusareernerup” kingornagut atuaqatigiit katerisimaartinneqassap-

put imminnullu oqaluttuutissallutik suliffeqarfiup/suliap toqqakkamik ingerlasi-manerani misigisarsimasaminnik. Taamaalioreernerup kingornatigut atuartut tamaasa immikkut peqatigalugit nalilersuisoqassaaq nalilersuinerlu tamanna atuartullu nammineq qanoq iliuusissaminik pilersaarusiaa ilanngullugit atuartup qanoq iliuusissaminik pilersaarusiaanut allattorneqassapput. Pingaaruteqarpoq nalilissallugu manna tikillugu inuussutissarsiutissatut toqqagaasimasoq suli inuussutissarsiutigiumasatut atuartumit soqut igineqarnersoq imaluunniit atuartoq allarluinnarmik ingerlatsiumanersoq. Nalilersuineq atuartup inuussutissarsiut i-taarniarnerminut ilinniagaqarniarnerminullu nammineq pilersaarusiaanik inger-latseqqinnermi tunngavilersuutaassaaq .

Inuutissarsiutinut matuersaat www.sunngu.gl www.sunngu.dk

Inuttut inerikkiartorneq mlm - Inerisaavik: InerisaavikInuttut inerikkiartorneq – september 2002 A...

Documents

Transcript of Inuttut inerikkiartorneq mlm - Inerisaavik: InerisaavikInuttut inerikkiartorneq – september 2002 A...