Intersubjectief en methodologisch verantwoord waarderen

Studiedag Resonant, 9 december 2010

Intersubjectief en methodologisch verantwoord waarderen

Tessa LugerProgrammamanager waarde en waardering

Instituut Collectie NederlandAmsterdam


Inhoud presentatie

• Waarderen van erfgoed • Waarom waarderen?• Waar komen we vandaan? • Welke ontwikkelingen?• Welke methodieken?• Voorbeelden van aanpak • Toekomst


Uitgangspunten: waarom waarderen?

• Cultureel erfgoed = van waarde (niet €€!)• Waardering is subjectief en dynamisch• Expliciteren v.waarde nodig voor besluitvorming • Draagvlak doen ontstaan


Vormen van waardering


Waarderen vanuit emotie...


...maar waar blijft de analyse?


Waarderen:

Doen van geobjectiveerde, verifieerbare en beargumenteerde uitspraken over de waarde van cultureel erfgoed, op basis waarvan besluiten genomen kunnen worden t.a.v. behoud, gebruik en ontwikkeling.


Gebruik

Waarde operationaliseren

Behoud

Waardeverlies minimaliseren

Ontwikkeling

Waarde toevoegen

CollectieCulturele waardenBetekenis

Belang


Waarderen om te kunnen besluiten...


Eerste waarderingssystemen in NL (roerend erfgoed)

Wet Behoud Cultuurbezit (1984) Deltaplan voor Cultureel Erfgoed (1990-2000)

4 categorieën:

A: top van het Nederlands cultuurbezit B: subtop C: depotcollectie D: afstoting


Bezwaren tegen Δ-plan systematiek

• weging op twee verschillende niveau’s (nationaal en instelling) • waarden gekoppeld aan categoriёen• te sterke focus op afzonderlijke objecten• te sterke focus op topstukken (‘canongedachte’) • criteria zelfde voor alle typen objecten (‘one size fits all’)• stappen in proces waarderen niet beschreven


Alternatieve waarderingssystemen• Natuurhistorische collecties• Maritieme collecties• Foto’s • Volkenkundige collecties• Academisch-medische collecties• Historische computers • Mobiel erfgoed • Historische interieurs• etc...


Waarderen ‘oude’ en ‘nieuwe’ stijl


Trends & ontwikkelingen

• waarde als thema is ‘hot’ • object collectie• esthetiek het verhaal • enkelvoudig meervoudig perspectief • monodisciplinair interdisciplinair • waarderen door experts betrekken ‘leken’


ICN programma Waarde & waardering 2009-2010

• Hoe kunnen we waarde beschrijven en duiden?• Hoe kunnen we vanuit verschillende perspectieven waarderen?• Hoe kunnen we waarden tegen elkaar afwegen?• Wie zijn sleutelfiguren in waarderingsproces? • Hoe kunnen we publieke waardering mee laten wegen? • Welke rol speelt waardering in besluitvormingsprocessen?


Hoe waarderen anno 2010?


Significance 2.0 Richtlijn historische interieurs

Conservation principles

Primaire criteria Historic significance

Historische waarden Historic value

Artistic significance

Artistieke waarden Aesthetic value

Social significance Sociale waarden Communal value

Scientific significance

Onderzoekswaarden Evidential value

Vergelijkende criteria

Condition/completeness

Toestand

Condition/completeness

Ensemble

Provenance Herkomst

Rarity/represen-tiveness

Zeldzaamheid

Interpretive capacity

Belevingswaarden


CriteriaPrimaire criteria leiden tot onafhankelijke, op zich zelf staande, inhoudelijke waarden. Een object moet ten minste aan één primair criterium voldoen om culturele waarde te hebben en in een collectie te worden opgenomen.

Historische waarden Artistieke waardenOnderzoekswaardenSociale waarden

Vergelijkende criteria beschrijven kenmerken die de primaire waarden kunnen versterken. Ze kunnen niet op zichzelf staan, zijn afhankelijk, en ontlenen hun belang aan de vergelijking met andere, vergelijkbare objecten of met een ideale toestand.

ToestandEnsembleHerkomstZeldzaamheidBeleving


Stappen bij waarderen:

1. Aanleiding, vraagstelling, context

2. Identificatie: wat waardeer je?3. Onderzoek doen4. Wie waardeert?5. Toetsen aan criteria om

waarden te bepalen6. Waarde-uitspraak/beschrijving

van betekenis

besluitvorming

Stap 4. De WaarderingOp grond van de aanleiding en onderzoeksvraag worden de criteria vastgesteld die bij de waardering worden gebruikt en wordt waarde toegekend.

Stap 2. Kennis in kaartVoorbereidend verzamelen van informatie en kennis.

Stap 3. Samenstelling waarderingsteamStel het waarderingsteam samen. Streef daarbij naar diversiteit in kennis en perspectieven.Wie voeren de waardering uit, over welke deskundigheid beschikken zij en welk belang vertegenwoordigen zij? Welke gewenste deskundigheid ontbreekt eventueel?

2.B. Beschrijf het geheelBeschrijf het gebouw, de ruimtes, hun afwerking en inrichting, let daarbij op materiële, zintuiglijke en immateriële aspecten.Beschrijf de relaties tussen inrichting, afwerking, ruimte, gebouw, complex.Geef aan of er sprake is van een ensemble en zo ja, waarom en welke vorm het betreft.Geef aan wat de kernelementen in gebouw, interieur en collectie zijn en waarom.

Stap 5. Beschrijving van BetekenisSchrijf het resultaat van de waardering op. Beschrijf hoe en waarom betekenis en waarden bijdragen aan het belang dat aan het interieur wordt gehecht. Geef aan hoe de waardering eventueel anders is voor verschillende belanghebbenden. Geef aan hoe groot het belang is in verhouding tot interieurs waarmee wordt vergeleken. Dit is het eindproduct van de culturele waardering.

Stap 6. Besluit of actieGebruik de waardering als vertrekpunt voor een te nemen beslissing of te ondernemen actie. Bijvoorbeeld om het belang van het interieur te beargumenteren; om het belang te bespreken met gebruikers of publiek; om de toegankelijkheid te vergroten; om beslissingen te nemen over ingrepen in het interieur; om prioriteiten te stellen aan behoud en beheer; om conflicterende belangen bespreekbaar te maken.

2.A. Bouw dossier opVerzamel informatie over gebouw, interieur, afwerking, collectie.Onderzoek de herkomst, ontstaan- en gebruiksgeschiedenis van complex en inrichting.Raadpleeg geschreven bronnen en interview deskundigen en belanghebbenden.Breng de belanghebbenden (stakeholders) en hun belang in kaart.

Stap 1. Context: aanleiding en onderzoeksvraagWat is de aanleiding voor de waardering van het interieur? Wat is de vraagstelling?Baken af wat er wordt gewaardeerd en wat moet worden onderzocht.Vanuit welk perspectief vindt waardering plaats? Waarmee wordt het interieur vergeleken en waarom?

Waarderingsproces in vogelvlucht

4.B. WaardeerToets het interieur aan ieder geselecteerd criterium en ken waarde toe, beargumenteer waarom en geef aan hoe groot die waarde is. Houd rekening met de mening van zoveel mogelijk belanghebbenden.

4.A. Selecteer de waarderingscriteriaSelecteer de primaire criteria op grond waarvan waarde wordt toegekend.Selecteer de vergelijkende criteria op grond waarvan waarde wordt toegekend.


Amsterdam Historisch Museum


Waarden collectie AHMWaarden en kenmerken Object X

Culturele waarden

Primaire criteria BiografischRelatie Amsterdammer (Historisch I)

1-2-3-4-5

TopografischRelatie Amsterdam(Historisch II)

InstituutshistVerzamelgeschiedenis (Historisch III)

ArtistiekKunstzinnig(Artistiek I)

TechnischVakmanschap(Artistiek II)

Vergelijkende criteria

Materiële authenticiteit(Conditie, Herkomst)

Ensemble

Uniciteit

Gebruikswaarden

InzetbaarheidGebruik

Beleving

Presentatie

Marketing


Roerend religieus erfgoed


Paleis Soestdijk als casus voor integrale waardering


Lessen• werken in interdisciplinair team leidt tot verrassende inzichten• goede definities vooraf voorkomt spraakverwarring • leg niet alleen uitkomsten, maar ook discussie vast! • kennisniveau bepaalt kwaliteit v/d waardering• niet alleen ‘expertkennis’, ook gebruikshistorie/beleving telt mee!• zorg voor handzaam invulformulier• waarderen is geen lineair proces• bewustwording net zo belangrijk als uitkomst• niet iedereen is toe aan ‘waarderen nieuwe stijl’...


Toekomst• ‘doe-het-zelf’ methodiek (2012)• interdisciplinaire samenwerking • waardering besluitvorming • waardering door ‘niet-expert’


Belevingsonderzoek Paleis Soestdijk:

“De oorlog was over en toen kwam er Koninginnedag en dat was op Soestdijk. Het huis, die trappen. Je zag de Koninklijke familie. Voor ons, de generatie van na de oorlog, was dat toch iets heel speciaals.”

Intersubjectief en methodologisch verantwoord waarderen

Documents

Transcript of Intersubjectief en methodologisch verantwoord waarderen