ဒမကေရစႏငေရြးေကာကပြဆငရာ အကအညေပးေရး ႏငငတကာအဖြ႔အစညး

(International IDEA) ၏ မပငျဖစသည။

ဤစာအပတြငေဖာျပထားသည သေဘာထားအျမငမားသည International IDEA,

ဥေရာပသမဂၢ (European Union) ႏင Club de Madrid တ႔၏ သေဘာထားအျမငမားက

ကယစားျပေဖာျပျခငးမရပါ။

ျမနမာဘာသာျဖင ထတေ၀သညစာအပအတြက နဒါနးႏင အဖြ႕အစညးမားအေၾကာငး

သတငးအခကအလကမားမလြ၍ ကနအေရးအသားမားက International IDEA မ

ထတေ၀သည Democratic Transitions: Conversations with World Leaders (Johns

Hopkins University Press, 2015, ISBN 978-1-4214-1760-8) စာအပမ အခနးအခ႕က

ေကာကႏတၿပးတက႐ကျမနမာျပနထားျခငးျဖစပါသည။ International IDEA က ဘာသာျပန

စာမအေရးအသား မန၏၊ မမန၏ဆသညက စစေဆးချခငးမရပါ။ မရငးလငးပါက မရငး

အဂၤလပဘာသာစာအပမကသာ အတညယအပသည။ ဤဘာသာျပနစာမမားတြင စပန

အခနးအတြက ျမငသကဘာသာျပနၿပး ကနအခနးမားက ထးလြငမးက ဘာသာျပနပါသည။

ျမနမာျပနစာမက စာျပငႏငတညးျဖတသမာ လႈငျမတျဖစသည။

International IDEA Myanmar68B Sayar San Road11201, Bahan TownshipYangon, MyanmarFax: +95-1-556692Email: info-myanmar@idea.int

Club de MadridPalacio del Marqués de CañeteCalle Mayor, 69, Planta 128013 Madrid, SpainTel: +34 911 548 230Email: clubmadrid@clubmadrid.org

International IDEAStrömsborg, SE-103 34 Stockholm, Sweden Tel: +46 8 698 37 00Email: info@idea.int Website: www.idea.int

စာအပအတြငးျပငဆငမႈႏင အဖးဒဇငး- ျမငစးဥး

ISBN: 978-91-7671-033-3

အဂၤလပဘာသာ တညးျဖတထတေဝမႈအတြက အမာစာ ...................................... i

(မဟာမက မြနဆကဖ မာဇက၊ တနးရားသမၼတႏငငသမၼတေဟာငး)

ျမနမာဘာသာျဖငထတေ၀ျခငးအတြက အမာစာ ................................................ v

ေဟာဟ ဘာလာဒါရကစ၊ International IDEA Myanmar ၏ မစရငေခါငးေဆာင

႐လနကဘးယား၊ ျမနမာႏငငဆငရာ ဥေရာပသမဂၢ သအမတႀကး

ကလမင ၀ကစတနဒေရာပ၊ အေထြေထြအတြငးေရးမး၊ Club de Madrid

အဂၤလပဘာသာတညးျဖတထတေဝမႈအတြက နဒါနးစကား .................................. vii

အဗလာေတေမး၊ အေထြေထြအတြငးေရးမး International IDEA

စာေရးသ Sergio Bitar ႏင Abraham F. Lowenthal တ႔၏ အမာစာ ....................... xi

အခနး-၁။ ။ ခလႏငင

ခလႏငင၏ ေအာငျမငေသာအသြငကးေျပာငးမႈ ................................................. ၂

ႏငငေရးရပတညခက အျပငးအထနကြလြမႈမသည တညၿငမသည ဒမကေရစသ႔

ေရးသ - Genaro Arriagada

ခလသမၼတ (၁၉၉၀-၉၄) ပါထရဆယ အလြင၏ ကယေရးအကဥး .......................... ၁၇

သမၼတ ပါထရဆယ အလြငႏငေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး ............................................. ၁၉

ခလသမၼတ ရကာဒလာဂ႔စ (၂၀၀၀-၂၀၀၆) ၏ ကယေရးအကဥး ............................ ၃၇

သမၼတ ရကာဒလာဂ႔စႏငေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး .................................................... ၃၉

ခလ အခနျပမဥး ........................................................................................ ၇၄

ခလအသြငကးေျပာငးမႈဆငရာ ဆကလကဖတ႐ႈရနစာအပစာတမးမားအညႊနး .......... ၈၀

အခနး-၂။ ။ အငဒနးရားႏငင

အငဒနးရား၏ ဒမကေရစခရး- ျပနာမား၊ အလားအလာမားႏင ......................... ၈၄

ကနရဆစနေခၚမႈမား

ေရးသ- Bahtiar Effendy, State Islamic University Jakarta and Mutiara Pertiwi,

State Islamic University Jakarta

အငဒနးရားသမၼတ (၁၉၉၈-၁၉၉၉) ဘ၊ေဂ၊ ဟာဘဘ၏ကယေရးအကဥး ................. ၁၀၂

ဘ၊ေဂ၊ဟာဘဘႏငေတြ႕ဆျခငး ..................................................................... ၁၀၄

အငဒနးရား အခနျပမဥး ............................................................................... ၁၃၁

အငဒနးရားအသြငကးေျပာငးမႈဆငရာ ဆကလကဖတ႐ႈရနစာအပမားအညႊနး ............ ၁၃၇

အခနး-၃။ ။ ဖလစပငႏငင

ဖလစပင၏ ‘ျပညသ႔အာဏာလႈပရားမႈ’၊ ‘ဒကၡေရာျပြနးေနေသာအသြငကးေျပာငးမႈ’၊ ..... ၁၄၂

‘ေကာငးမြနေသာအပခပေရး’။

ေရးသ- Mark R. Thompson, City University of Hong Kong

ဖလစပငသမၼတ (၁၉၉၂-၁၉၉၈) ဖဒယလ ဗြ၊ ရာမ႔စ၏ ကယေရးအကဥး .................. ၁၅၈

သမၼတဖဒယလရာမ႔ႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး ...................................................... ၁၆၀

ဖလစပင အခနျပမဥး .................................................................................. ၁၈၇

ဖလစပငအသြငကးေျပာငးမႈဆငရာ ဆကလကဖတ႐ႈရနစာအပမားအညႊနး ............... ၁၉၃

အခနး-၄။ ။ ပလနႏငင

ပလန၏အမခနးအေတြ႕အၾက-ဆႏၵျပပြမား၊ ဖႏပမႈမား၊ ေစစပညႇႏႈငးမႈမား၊ .............. ၁၉၈

ေရြးေကာကပြမားႏင ေျမြလမေျမြေကာကႏငငေရး

ပလနသမၼတ (၁၉၉၅-၂၀၀၅) အာလကဆနးဒါး ခြာညဗစက၏ ကယေရးအကဥး ........ ၂၁၄

သမၼတ ခြာညဗစကႏငေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး ........................................................ ၂၁၆

ပလန၀နႀကးခပ (၁၉၈၉-၁၉၉၁) တာဒ၀ရ မာဇဗယစက၏ ကယေရးအကဥး ............ ၂၅၃

၀နႀကးခပ တာဒ၀ရ မာဇဗယစကႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး .................................... ၂၅၅

ပလန အခနျပမဥး ...................................................................................... ၂၇၃

ပလနအသြငကးေျပာငးမႈဆငရာ ဆကလကဖတ႐ႈရနစာအပအညႊနး ........................ ၂၇၉

အခနး-၅။ ။ စပနႏငင

စပနႏငင၊ေစစပညႇႏႈငးမႈျဖင အသြငကးေျပာငးမႈ ................................................. ၂၈၄

ေရးသ-ခားလစ ပါ၀လ၊ Elcano Royal Institute

စပန၀နႀကးခပ (၁၉၈၂-၁၉၉၆) ဖလစဂြနဇာလကစ၏ ကယေရးအကဥး .................. ၂၉၇

စပန၀နႀကးခပ ဖလစဂြနဇာလကဇႏငေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး ................................... ၂၉၉

စပန အခနျပမဥး ........................................................................................ ၃၃၂

စပနႏငငအသြငကးေျပာငးမႈဆငရာ ဆကလကဖတ႐ႈရနစာအပမားအၫႊနး .............. ၃၃၆

အခနး-၆။ ။ ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးမႈမားတြင ပါ၀ငခသည ....................... ၃၄၀

အမးသမးတကၾကြလႈပရားသမား

ေရးသ- Georgina Waylen (ႏငငေရးဘာသာရပ အမးသမးပါေမာကၡ၊

University of Manchester)

အခနး-၇။ ။ အာဏာရငစနစမ ဒမကေရစအပခပေရးသ႔ - အနာဂတကပေဖာရန ... ၃၉၆

ႏငငေရးေခါငးေဆာငမားထမ သငယေလလာျခငး။

ေရးသ- Abraham F. Lowenthal ႏင Sergio Bitar

International IDEA၊ Club de Madrid ႏင ဥေရာပသမဂၢ (European Union) ........ ၄၄၆

တ႔အေၾကာငး

စာတညးမားႏင ၀ငးေတာသားမားအေၾကာငး .................................................... ၄၅၀

အာဏာရငစနစမ အသြငကးေျပာငးမႈမားႏင ဒမကေရစအပခပေရး ....................... ၄၅၄

တညေဆာကျခငးဘာသာရပဆငရာ သေဘာတရားႏင ႏႈငးယဥေလလာဖြယရာ

လကေရြးစင (အဂၤလပဘာသာ) စာစစာရငး

အခနး (၄)

198

ကြနျမနစအာဏာရငစနစမ ေစးကြကစးပြားေရး ဒမကေရစသ႔သြားသည ပလနႏငင၏

အသြငကးေျပာငးမႈသည ၾကာေညာငးကာ ႐ႈပေထြးေပြလခၿပး တစဆငခငးသြားခရသည။

၁၉၈၉ ခႏစမတငမကစတငခသည အသြငကးေျပာငးမႈသည အၿပးသတအေျခခဥပေဒက

ျပ႒ာနးခနအထ ဆယႏစနးပါးျဖစေပၚခသည အသြငကးေျပာငးမႈျဖစသည။ အပစတစခမ

ေနာကအပစတစခသ႔ အာဏာအေရြ႕ျဖစေပၚျခငးထကပသည အသြငကးေျပာငးမႈျဖစသည။

ႏငငေရးစနစႏြတြငးမ စးပြားေရးစနစကဆြတငရျခငး၊ ကြနျမနစပါတသည အခကအျခာ

အငစတကးရငးအျဖစ အေျခခဥပေဒတြငျပ႒ာနးထားျခငးကျဖတပစလကရျခငး၊ ႏငငေရး

ပါတမားႏင လြတလပၿပးတရား၀ငေသာ အရပဖကအဖြ႕အစညးမားက ထေထာငရျခငး၊ ဆဗ

ယကျပညေထာငစ၏ၾသဇာခဘ၀မသည ဥေရာပတက၏အစတအပငးအျဖစသ႔ေျပာငးသြား

ျခငးတ႔သည ပလန၏အသြငကးေျပာငးမႈတြငပါ၀ငခသည။ ၁၉၈၉ ခႏစ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြ

အၿပး အသြငကးေျပာငးမႈျဖစစဥတးတကလာသလ ပလနႏငင၏ ပတပတလညမ ကမာၻ

ေလာကႀကးသညလညး ေျပာငးလသြားခသည။ ဗဟႏငအေရ႕ဥေရာပက ဆဗယက၏ ထနး

ခပမႈအဆးသတသြားသည။ ပလနႏငင၏ပတပတလညမႏငငမားသည လြတလပေသာ

ႏငငသစခႏစခ အျဖစကြထြကသြားသည။ ဘာလငတတငးၿပကသည။ ဆဗယကျပညေထာင

စ၀ငႏငငမား သးျခားစရပတညသြားၿပး ၀ါေဆာစစစာခပက ဖကသမးလကၾကသည။

အေနာကႏငငမား၏ အကအညျဖင ပလနသညအသြငေျပာငးခၿပး ဥေရာပသမဂၢ(အးယ)ႏင

ေျမာကအတလႏတ စစစာခပအဖြ႕(ေနတးအဖြ႕)၀ငႏငငျဖစလာသည။

၁၉၈၉ ခႏစတြင ကြနျမနစအစးရျပကသြားခနမ ၁၉၉၇ခႏစ၌ အေျခခဥပေဒသစက

အၿပးသတျပ႒ာနးခနအထ ပလနတြင ျပညလးကၽြတေရြးေကာကပြ ေလးႀကမ၊ သမၼတသစ

သးဥး1 တကခသည။ ထႏစကာလမားတြင ေမာလငမထားသည အျဖစအပကမားစြာျဖစေပၚခ

သည။ ႏငငေရးညြန႔ေပါငးအဖြ႕မားစြာၿပကြခသည။ စးပြားေရးႏငအပခပေရး လငလငျမနျမန

ေျပာငးလသြားသျဖင ႏငငေရးလမးစဥရပတညခကတစခမ အျခားတစခသ႔ေျပာငးသြားသည။

၂၀၀၇ ခႏစေရာကမသာ ႏငငေရးပါတႀကးႏစခကႀကးစးသညစနစ ေပၚထြကလာခသည။

1 ဗြကခကခ ယာ႐ဇစက (၁၉၈၉-၉၀)၊ လကခဗြယဆာ (၁၉၉၀-၉၅)၊ အာလကဆနးဒါး ခြာညဗစက (၁၉၉၅-၂၀၀၅)

Jane L. Curry ေရးသည။

199

သမငးေၾကာငးေနာကခ

ပလနႏငင၏အတတသမငးက ဒမကေရစတညေဆာကေရးဆသ႔သြားျခငးက လြယက

ေခာေမြ႕ေစသလ ႐ႈပေထြးေပြလမႈလညးျဖစေပၚေစခသည။ ပလနႏငင၏ကြနျမနစစနစသည

အျခားကြနျမနစႏငငမားေလာက မျပငးထနဘ ဖႏပမႈလညးသပမရေပ။ အကးဆကမာ

၁၉၅၆ ခႏစမစၿပး လယယာစကပးေရးက႑တြင ပဂၢလကစကပးေမြးျမေရးလပငနးမား

လႊမးမးလာျခငး၊ လပငနးငယမားႏငတစႏငတစပငအေရာငးအ၀ယတ႔က ခြငျပလာျခငး၊

အေနာကယဥေကးမႈႏင လေနမႈစနစတ႔က ပလနလမးမားက တစတစလကစားလာျခငးတ႔

ျဖစေပၚလာခသည။ ဆႏၵျပပြမားျဖစလက၊ ႏမႏငးမႈမေအာငျမငလကျဖင ေနာကဆးအကန႔

အသတျဖင ျပျပငေျပာငးလမႈမားျဖစေပၚလာသည။ ဤအေျခအေနမားေၾကာင ကြနျမနစ

အစးရသည လထဖအားကအညခေတာမညဟေသာ ယၾကညစတ၀ငလာေစခသည။

လႊတေတာတစရပတညးရသည ဥပေဒျပလႊတေတာျဖစသည Sejm သ႔ ကြနျမနစပါတကယ

စားလယမားသာမက အျခားပါတမားမ ကယစားလယမားကလညး ေရြး ေကာကတငေျမႇာက

ႏငသည။ အျခားပါတမားမကယစားလယမားထတြင တစႏငတစပငလပငနးမားအတြက

လယသမားပါတႏင ဒမကရကတစပါတတ႔အျပင “ကကသလစ’’ အပစငယႏစခမ ကယစား

လယမားပါသည။ ထအပစငယႏစခမာ ကကသလစပညာတတအဖြ႕အစညး Znak ႏင

ကြနျမနစဘကပယမးသည Pax တ႔ျဖစသည။ မဆႏၵရငမားသည မမတ႔ႏစသကရာကယစား

လယကေရြးခယႏငေသာလညး ဤအခကက ေရြးေကာကပြရလဒမားက တကယတမး

သကေရာကမႈမရေပ။ အတကအခအပစမားလညးေပၚေပါကလာသညတင အမားစသည

တရားမ၀ငရပတညရသည။ မမတ႔၏အကးစးပြားက ကာကြယေနသညၾကားမ ပညာသည

အဖြ႕အစညးမားသည ႏငငေတာ၏ထနးခပမႈေအာကတြငသာရသည။ အကးဆကမာ

အတကအခအပစမားႏင အစးရၾကား ေစစပညႇႏႈငးမႈမားတြင အတတကြလပကငႏငသည

အမားသေျပာေရးဆခြငရသမားႏင ကၽြမးကငသမားရလာျခငးျဖစသည။

အမးသားေရးအစဥအလာရသည ပလနႏငငမ ကကသလစေကာငးေတာက (ကြနျမ

နစအစးရလကထကတြင) လပကငေဆာငရြကခြငျပထားသည။ ေကာငးေတာသည လႊတ

ေတာအတြငး ယငး၏လ၀တေၾကာငအဖြ႕မားမ ကယစားလယမားရၿပး အမးမးေသာ အဖြ႕

200

မားက ဖြ႕စညးထားသည။ တငးျပညအစးရက ေကာငးေတာ၏အခြငထးအခ႕က ဖယရား

ရနႀကးစားခေသာလညး ေကာငးေတာ၏အာဏာစကသည ၁၉၅၀ ျပညႏစမား အလယပငး၌

ႀကးထြားလာသည။ ပလနလမး ဂဏးခပဘနးေတာႀကး ကာ႐းလ ဗသကဗာအား ပပရဟနး

မငးႀကးအျဖစ ၁၉၇၈ တြငေရြးေကာကတငေျမႇာကခရၿပး ပလနသ႔ ၁၉၇၉ ခႏစတြငလာ

ေရာကသညအခါ ေကာငးေတာ၏အာဏာစကႏင (တငးျပညအစးရကမမခပ လပကငေဆာင

ရြကႏငသညဟ ပလနလမးမားက ယၾကညလာျခငး) သည ပမတးပြားသြားသည။ (ဆဗယက

အပစတြင ကြနျမနစပါတလကေအာကခမဟတသည ပထမဆးလြတလပေသာ အလပသမား

သမဂၢျဖစသည) Solidarity ၏ေခါငးေဆာင လကခဗြယဆာက Gdansk Accords (ၾသဂတလ

သေဘာတညခက) က လသရငၾကား လကမတေရးထးျခငးလကျခငးေၾကာင Solidarity

ဆႏၵျပပြမားၿပးဆးသြားသည။ ၁၉၇၉ ခႏစတနးက ပထမဆးပလနခရးစဥတြင ပပရဟနး

မငးႀကး ထမရလကေသာ ခတျဖင လကဗြယဆာက လကမတေရးထးချခငးျဖစသည။

၁၉၅၆၊ ၁၉၇၀၊ ၁၉၇၆ ခႏစမားတြင ကနေစးႏႈနးႀကးျမငလာျခငးအတြက အလပသမား

မား၏ အလးအရငး ဆႏၵျပမႈမားကႏမႏငးခခရေသာလညး ဆႏၵျပမႈတငးတြင ကနေစးႏႈနး

ႀကးျမငမႈမားက အဆးသတေစရနႏင အလပသမားတ႔၏အကးခစားခြငမားကတးေပးျခငးက

သ႔ ေတာငးဆမႈမားက အစးရကလကေလာခသည။ ဆႏၵျပပြမားေၾကာင ပလနကြနျမနစပါတ

၏ ပထမအတြငးေရးမးက ၁၉၅၆ ခႏစတြငတစႀကမ၊ ၁၉၇၀ ျပညႏစတြင တစႀကမ လစားလ

ခသည။

အထကပါဆႏၵျပပြတစခစၿပးေနာက ပညာတတအဖြ႕အစညးမား ဖြ႕ၿဖးႀကးထြားလာ

သည။ ၁၉၇၆ ခႏစတြင ၀ါေဆာၿမ႕ေတာအေျခစက ပညာတတမားက ဆႏၵျပၿပးေထာငထ

ေရာကသြားသည အလပသမားမားႏင ၎တ႔၏ မသားစမားကကညေစာငေရာကရန အလပ

သမားမား ကာကြယေစာငေရာကေရး ေကာမတကဖြ႕စညးသည။ ထအဖြ႕သည ဥပေဒႏင

သသသာသာၿငစြနးသည ေဆြးေႏြးပြမားကငးပျခငး၊ တရားမ၀ငစာအပစာတမးမားေထာငခ

ထတေ၀ျခငး၊ (လငယမားက အစဥအလာပညာေရးသငၾကားေပးသည ေျမေအာကအငစတ

ကးရငးျဖစသည) Flying Unversity ကတညေထာငျခငးအထ ခ႕ထြငလပကငခသည။

ထလပေဆာငခကမားသည အစးရ၏ဆငဆာျဖတေတာကမႈႏင ႀကးကငမႈတ႔ေၾကာငျဖစလာ

သညဟာကြကမားက ျဖညဆညးေပးခေလသည။

ကြနျမနစပါတအတြငး ျပျပငေျပာငးလေရးအပစဖြ႕ၿဖးလာျခငးသည စးပြားေရးျပျပင

ေျပာငးလမႈမားခမတၿပး ႏငငေရးစနစက ပြငလငးလာေအာငလပရန အေထာကအကျပခ

သည။ ၁၉၇၀ ခႏစမားကနဆးခနတြင တငးျပညက ထထေရာကေရာကအသးခႏငမႈႏင ျပန

လညေပးဆပႏငစြမးထကပမသည ကနစညႏင စကမႈလပငနးသး စကကရယာမားက တင

သြငးရန အေနာကႏငငမားထမ ပလနကေခးေငြမားပပၿပးရယလာခသည။ ၿမရငအေနာက

201

ႏငငမားက ကနေစးႏႈနးမားတးျမႇငရန တကတြနးလာျခငးေၾကာင ေဘာလတစပငလယေကြ႕

တစေလာကရၿမ႕မားမ သေဘၤာကငးမားက အလပသမားမားကသမးပကမႈႏင လြတလပ

ေသာအလပသမားသမဂၢ (Solidarity) ကဖြ႕စညးရန၊ ဆႏၵထတေဖာခြင၊ မဒယာပြငလငးျမင

သာမႈႏငအဆးအတားမရမႈပမား လာေစရနေတာငးဆမႈတ႔ ျဖစေပၚလာေစခေတာသည။

Gdansk Agreement သေဘာတညခကျဖင သေဘၤာကငးအလပသမားမား၏ေတာငးဆခ

ကမားက အစးရကလကေလာခရၿပးေနာက Solidarity ကျပလပေသာ ႏငငအႏ႔ဆႏၵျပပြမား

သည လယသမားမား၊ ေကာငးသားမား၊ ပညာတတမားအပါအ၀င တငးျပညတစ၀နးရ

အျခားအစအဖြ႕မားကပါ အစးရ၏လကေလာမႈမားရရသြားေစခသည။

အစးရက အေျခခစားနပရကၡာႏင လသးကနပစၥညးမားက မပပးႏငေတာသျဖင

ႏငငေရးႏငစးပြားေရးလြတ လပခြငမားအတြကလညးေကာငး၊ အေျခခလသးကနမားပပးရန၊

လေလာကေသာ လစာမားေပးရနအလ႔ငာ စးပြားေရးစနစက ေခတမေအာငလပရနလညး

ေကာငး ျပျပငေျပာငးလေရးေတာငးဆမႈမားသည ၁၉၈၀ ျပညႏစမားတြင ပမားလာသည။

ဆဗယကျပညေထာငစ၏ဖအားေပးမႈက တ႔ျပနသညအေနျဖငလညးေကာငး၊ စးပြားေရးအေျခ

အေနဆးလာျခငးႏင (မႏငမနငးျဖစလာသည အေနာကႏငငမားမေခးေငြမားက တလးတခ

မေပးဆပႏငျခငးကေရာငလႊရန) ႏင ရငဆငလာရခနတြင၊ Solidarity ၏ျပျပငေျပာငးလေရး

ေတာငးဆမႈမားက အသတတသြားေစရနလညးေကာငး ၁၉၈၁ ခႏစဒဇငဘာ ၁၃ ရကတြင

အစးရက စစအပခပေရးေၾကညာလကသည။ Solidarity ေခါငးေဆာငမား၊ တကၾကြလႈပရား

သမားႏင (၁၉၇၀ ျပညႏစမားက စးပြားေရးပကကပမားအတြက တာ၀နရသည အစးရေခါငး

ေဆာငမား၊ ပါတထပတနးေခါငးေဆာငမားကပါ) ထနးသမးလကသည။ ရႏငစစသားမားက

ပလနႏငငတစ၀နး အစးရ႐းမား၊ လမးမားေပၚတြင တပစြထားၾကသည။ အျပညျပညဆငရာ

ႏငျပညတြငးအဆကအသြယမားက လး၀ျဖတေတာကပစလကသည။ စစအပခပေရး

ေၾကညာျခငးက အေမရကနသမၼတ ရဂငအစးရက႐ႈ႕ခခၿပးအေမရကနျပညေထာငစသ႔ ပလန

ႏငငပငေလယာဥမားမဆငးသကရန ဒဏခတပတဆ႔မႈမားခမတခသည။ ပလနႏငင၏

ေခးေငြမားက ထနးခပလကၿပး ကနသြယေရးပတပငလကသည။ ထအခနအထ အေနာက

ဥေရာပႏငငမားက ပလနႏငငက အေတာၾကာသညအထ အေရးယပတဆ႔ျခငးမျပေသာလညး

ေနာကပငးတြင အစးရ၏ဖႏပမႈမားက အခနမဆငးပ ျပစတင႐ႈ႕ခခၾကသည။

ေနာငခႏစႏစၾကာကာလအတြငး စစအပခပေရးဥပေဒ၏ ကြပညႇပမႈမားက ေလာခ

လာခသည။ ဆကသြယေရးစနစမားက ျပနအသးျပခြငေပးခသည။ ထနးသမးထားသမားက

ျပနလႊတသည။ ႏငငေရးအေျခအေနႏင မဒယာတ႔မာ တျဖညးျဖညးပြငလငးမႈရလာသည။

ကနထတလပမႈတးျမႇငရန စးပြားေရးစနစက လြတလပေသာေစးကြကမ၀ါဒမားျဖင စမခန႔ခြ

ျခငးက အစးရကစမးသပလပကငလာခသည။ သ႔ေသာ စစအပခပေရး၏ အမညးစကက

လး၀ေဖာကဖကႏငချခငး မရေခ။

202

ေနာကဆးအဆင

၁၉၈၀ ျပညႏစမားကနဆးခနတြင ပလန၏စးပြားေရးအေျခအေန တးတကလာသည။

အေျခခလသးကနအမားစက လြနခသညဆယႏစတနးကလ ေ၀ပကစနစျဖငေပးအပျခငးမ

ရေတာေပ။ အေနာကႏငငမား၏ အေရးယပတဆ႔မႈမား အဆးသတသြားေသာလညး စက႐

အလပ႐မားက ကယဘာသာစမခန႔ခြခြငေပးခသည။ အလပသမားမား၏ လစာမားတးလာ

သည။ သ႔ေသာ ပလနလမးအမားစမာ ၎တ႔၏ဘ၀အေျခအေနမား ဆးသထကဆးလာသည

ဟယဆၾကသည။ အနာဂတကေမာလငခကထားသည ျပညသရာခငႏႈနးသည ၁၉၈၀

ျပညႏစမားတြင ၄၂ ရာခငႏႈနးရရာမ ၁၉၈၈ ေဖေဖာ၀ါရလတြင ၁၆ ရာခငႏႈနးသ႔ ကဆငး

သြားသည။i အစးရျဖညဆညးရမညအေျခခ၀နေဆာငမႈမားကျပညမေအာငေပးရန ဘ႑ာေငြ

အလအေလာကမရေတာဘ ကမာၻ႔ဘဏႏင အျပညျပညဆငရာေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႕အစညး

မားအျပင အေမရကနျပညေထာငစႏင အေနာကဥေရာပကပါ ပလန၏စးပြားေရးစမခန႔ခြမႈက

ျပျပငေျပာငးလရန ဖအားေပးလာၾကသည။

အကးဆကရလဒမာ ျပညသလထႏငကငးကြာလာျခငး၊ စးပြားေရးအႀကးအကယ

ကဆငးမႈ ပမဆးရြားလာ ျခငးတ႔ျဖစသည။ ကြနျမနစအစးရက Solidarity မတကၾကြလႈပရား

သ ၁၀၀၀ ေကာကလႊတေပးျခငး၊ အေရးယပတဆ႔မႈမားအဆးသတသြားျခငး၊ စးပြားေရးစနစ

တြင ပဂၢလကပငဆငမႈပမတးပြားလာျခငး၊ အစးရႏငအတ တကြလပကငေဆာငရြကရန

သေဘာထားေပာေျပာငးေသာ ႏငငေရးအတကအခမားက ဖတေခၚျခငးတ႔က ႏငငေရးလပခ

တညးလညးျဖစေနျခငးကေျဖရငးျခငးငာမစြမးသာေခ။ ၁၉၉၈ ခႏစအေရာကတြင အေျခအေန

အလြနဆးလာသျဖင ေနာကထပစးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားလပရန ေထာကခမႈရေရး

အတြက ကြနျမနစပါတႏင အစးရတ႔သည ႏငငေရးအတကအခႏင ကကသလစေကာငးေတာ

တ႔ႏင ‘ေဆြးေႏြးမႈအတြက ေဆြးေႏြးရန’ကလြၿပး တျခားေရြးစရာမရေတာေခ။ ဤေဆာငရြက

ခကသည Solidarity အတြကအေရးႀကးသည။ အေၾကာငးမာ ၁၉၈၆ ခႏစတြင ႏငကဥး

မားအားလးက ျပနလႊတခေသာလညး အလပသမားလႈပရားမႈသည တရားမ၀ငေသးဘ

ဆႏၵျပပြမားႏင သပတေမာကမႈမားေလာကသာ လပႏငချခငးေၾကာငျဖစသည။

ေစစပညႇႏႈငးမႈမား

ကကသလစေကာငးေတာက ဥးေဆာငသမားက ၁၉၉၈ ခႏစတြင လကခဗြယဆာႏင

လညးေကာငး၊ စစဥးစးခပေဟာငးႏင စစအပခပေရးကေၾကညာခသည ဗြကခကခ

ယာ႐ဇစကႏငလညးေကာငး၊ ကြနျမနစပါတ ပထမအတြငးေရးမးႏငလညးေကာငး ၾကား၀င

ေဆာငရြကသအျဖစ သးျခားစေတြ႕ဆကာ ေစစပညႇႏႈငးမႈမားကစစဥေရးဆြျခငးအတြက

ေဆြးေႏြးမႈမားစတငခသည။ ႏစဘကစလးမ ေအာကေျခအဆငေခါငးေဆာငမား ပမန

203

ေတြ႕ဆၾကသည။ Solidarity ကတရား၀ငခြငျပမညဟ အစးရက အတအလငးေျပာၾကားခ

သညအျပင ႐ပျမငသၾကားတြငထတလႊငခနေပးျခငး၊ ကယပငသတငးစာထတျခငးတ႔ကပင

ခြငျပေပးလာသည။ မၾကာမ ေနာကဆးကြနျမနစအစးရအဖြ႕ျဖစလာေတာမည အစးရအဖြ႕၏

လငယႏငအားကစားေရးရာ၀နႀကးျဖစၿပး ပဏာမေဆြေႏြးမႈမားအတြက ခန႔အပခရသည ေစ

စပညႇႏႈငးသမားထတြငပါ၀ငသည အလကဆနးဒါး ခြာညဗစကက အနညးငယလြတလပမႈရ

သညေရြးေကာကပြမားကငးပေပးရနေတာငးဆမညဟ ‘ေလသပစ’ခသည။ ထေရြးေကာကပြ

တြင ကြနျမနစပါတ သ႔မဟတ ပါတ၏လကေအာကခအဖြ႕အစညးမားမမဟတေသာ ကယ

စားလယမားအတြက ပလနေအာကလႊတေတာ Sejm တြင ကယစားလယေနရာ ၃၅ %က

၀ငေရာကယဥၿပင ခြငရရမညျဖစသညဟ ခြာညဗစကကေလသပစခသည။ ကနကယစား

လယ ၆၅ % က တစႏငငလးမပါတ ၀ငထပတနးျပျပငေျပာငးလေရးသမားမား အပါအ၀င

ကြနျမနစပါတ၀ငကယစားလယမားအတြက ခနလပထားမညျဖစသည။ အလားတ လြတ

လပစြာေရြးေကာကတငေျမႇာကႏငမည အထကလႊတေတာႏင လႊတေတာႏစရပမ သမၼတ

သစက ေရြးေကာကတငေျမႇာကရနတ႔ကလညး ခြာညဗစကက ေလသပစခသည။ ထသ႔

ကမးလမးျခငးသည ပါတ၏ေရြးေကာကပြလပသားမားေနရာခထားၿပးျဖစသည ကြနျမနစ

ပါတ၏ အကးအတြက လကေလာမႈမားဟယဆရေသာ ေရြးေကာကပြက စားပြ၀ငးေဆြးေႏြး

ပြမားအၿပးသတၿပး မားမၾကာမကငးပရန သေဘာတခၾကသည။ ႏငငေရးစနစသစ၊အစးရ

သစအတြက အေျခချဖစၿပး ခြာညဗစက၏ကမးလမးမႈက Solidarity ကလကခခၿပး၊ ကြနျမနစ

ပါတကလညး ထအစအစဥက ေထာကခအားေပးခသည။

စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြမားက ဖြ႕စညးထားသည စားပြသးလးအနက တစလးစတြင

Solidarity မကယစားလယတစဥးႏင အစးရအဖြ႕မကယစားလယတစဥးတ႔က ဥးေဆာငၾက

သည။ ေနာကတစဆငတြင ထေဆြးေႏြးပြမား၌ ကၽြမးကငသမားႏင တကၾကြလႈပရားသ ၅၀၀

ခန႔ပါ၀ငသည ‘လကခြစားပြကေလးမား’ သ႔မဟတ လပငနးအဖြ႕မား တစဖြ႕ၿပးတစဖြ႕ကပါ

၀ငေဆြးေႏြးၾကသည။ လပငနးအဖြ႕တစဖြ႕စတြင Solidarity မ ကၽြမးကငသတစ ဥးႏင ရၿပး

သားႏငငေရးပါတမားကကယစားျပသည ကၽြမးကငသတစဥးတ႔က ဥးေဆာငၾကသည။ ေရြး

ေကာကပြၿပးလင လႊတေတာကယစားလယမား စဥးစားသးသပဖ႔ စးပြားေရးႏငလမႈေရးအဆ

ျပခကမားက ထလပငနးအဖြ႕မားက ေရးဆြၾကသည။ အသစတကလာမည အစးရဖြ႕စညးပ

အတြက သေဘာတညခကမားက ေရးဆြၾကသည။ ၁၉၈၉ ခႏစေရြး ေကာကပြေနာကပငး

ေလးႏစတာကာလတြငျဖစေပၚလာမည လႊတေတာႏငသမၼတ ေရြးေကာကတငေျမႇာကရန

လြတလပသညေရြးေကာကပြမားအပါအ၀င ေရြးေကာကပြကငးပေရးအတြက စမကနးဆြၾက

သည။ လြတလပစြာေရြးေကာကတငေျမႇာကလကသည အမးသားလႊတေတာတစရပရၿပးမ

သာလင အေျခခဥပေဒသစက ျပ႒ာနးသြားမညဟေသာ လကေလာမႈကလညး Solidarity

က ရရသြားခသည။

204

ႏစဖကသေဘာတညခကမားက ၁၉၈၉ ခႏစ ဧၿပ ၄ ရကတြငလကမတေရးထးၾကသည။

ဇြန ၄ ရကတြင ေရြးေကာကပြမားကငးပသည။ ပထမအေကာေရြးေကာကပြတြင ကြနျမနစ

ပါတကရယမထားေသာ ကယစားလယေနရာအားလးက Solidarity က ၀ငအေရြးခေသာ

ကယစားလယမားအားလးအႏငရသြားသည။ ကြနျမနစပါတကယစားလယေလာငးမားထ

တြငပထမအေကာ၌သကဆငရာမဆႏၵနယမားတြင အမားစမရရသည ကယစားလယေလာငး

သးဥးသာရၿပး၊ တစႏငငလးအတငးအတာေရြးေကာကခသည ကယစားလယေလာငးစာရငး

(ထစာရငးသည ကြနျမနစပါတ၏ထငရားေသာ ေခါငးေဆာင ၃၅ ဥးအတြက ခနထားသည

ကယစားလယေနရာမားျဖစသည) National List ထမႏစဥးသာ ပထမအေကာတြင

မအမားစအႏငရသည။ Solidarity သည ‘ေနာကတစဆငဘာဆကလပမည’ ဟေသာ

ရပတညခကတစချဖင ယဥၿပငချခငးမဟတ ကြနျမနစပါတကယစားလယ ေလာငးမားက

အာဏာကလကလႊတခရနမဟတဘ ခြေ၀ေပးရနအသငျပငထားၾကသညျဖစရာ Solidarity

ေရာ၊ ကြနျမနစပါတဘကကပါ အသငမျဖစၾကေပ။ ပါတေဟာငးမားျဖစၾကသည လယသမား

ပါတႏင ဒမကရကတစပါတတ႔က Solidarity ဘကသ႔ ဘကေျပာငးသြားသညအခါ ကြနျမနစ

ပါတ၏႐ႈးနမမႈမာ အေျခအေနပဆးသြားေတာသည။ ထသ႔ဘကေျပာငးလကၾကျခငးေၾကာင

Solidarity ညြန႔ေပါငးအဖြ႕သစအတြက အမားစေထာကခမ ၆၅ ရာခငႏႈနးအထရရသြားေစခ

သည။

ျပျပငေျပာငးလေရးသမား မစေခးလ ေဂၚဘာခကဗကသ႔ပင ပလနကြနျမနစပါတ

ေခါငးေဆာငမားက ႐ပပကဆငးပက႐ႈးနမမႈကလကခခၾကသည။ သမၼတေလာငးကမေပး

ေရြးခယႏငမည အနမဆးေထာကခရမည ကယစားလယအေရအတြကေလာခပစရန ကယ

စားလယအခ႕လႊတေတာသ႔မတကျခငးျဖင တငးျပ ျပညျပလႊတေတာႏင အထကလႊတေတာ

တ႔က ယာ႐ဇစကက သမၼတအျဖစ ေရြးေကာကတငေျမႇာကႏငေစရန Solidarity ေခါငးေဆာင

မားအခငးခငး ႀကတၿပးသေဘာတထားခၾကသည။ ျပညထေရး၊ကာကြယေရး၊အျပည ျပည

ဆငရာကနသြယေရးႏငပ႔ေဆာငေရးတ႔က ရၿပးသားကြနျမနစအစးရအရာရမားက ဥးေဆာင

ေစျခငးျဖင ဆဗယကျပညေထာငစ၏ လလားခကမားကေကနပေစမည ညြန႔ေပါငးအစးရဖြ႕

ရနလညး Solidarity ေခါငးေဆာငမားက သေဘာတခၾကသည။ ထအခနက ကြနျမနစ၀ါဒ

သည မၾကာမ အျခားႏငငမားတြင ကဆးေတာမည၊ ဘာလငတတငးၿပကေတာမညဆသည

က Solidarity ေခါငးေဆာငမားကမသရခၾကေပ။

အစးရအဖြ႕အေျပာငးအလလပျခငး

ကကသလစအတကအခအဖြ႕၀င တာဒ၀ရ မာဇဗယစကက ၀နႀကးခပအျဖစ

(Solidarity ၏ အမညခေခါငးေဆာင) လကခဗြယဆာက အမညတငသြငးၿပး သမၼတ

ယာ႐ဇစကက အတညျပခသည။ မာဇဗယစကသည ကကသလစစာတညးႏင လႊတေတာ

205

ကယစားလယျဖစၿပး Gdansk သေဘာတညခကႏငစားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြမားက ေစစပညႇႏႈငး

ရာတြင Solidarity ၏ေခါငးေဆာငတစဥးအျဖစပါ၀ငခသည။ ရာထးခန႔အပမႈမားႏင ဆး

ျဖတခကမားက ကယတငကယကလပေဆာငခြငရမသာလင ၀နႀကးခပတာ၀နထမးေဆာင

မညဟ မာဇ ဗယစကက အတအလငးေျပာထားၿပးျဖစသည။ ၎၏ ‘မဟာညြန႔ေပါငးအစးရအဖြ႕’

တြင Solidarity ၏ ကယစားလယ ၁၂ ဥး၊ ကြနျမနစပါတမ ဘကေျပာငးလာသညပါတႏစခမ

ခႏစဥး၊ ကြနျမနစပါတမ ေလးဥးပါရခ သည။ ကြနျမနစပါတကရယလသည ႏငငျခားေရး၀န

ႀကး႒ာနတစခသာလင မညသညအပစႏငမမပတသကသည ကၽြမးကငပညာရငတစဥးက

ခန႔အပခသည။

၁၉၈၉ ခႏစ စကတငဘာတြင ေအာကလႊတေတာႏငအထကလႊတေတာ၌ ပဏာမ

အစရငခစာ ဖတၾကားတင သြငးစဥကတညးက မာဇဗယစကက အတတႏငပစၥပၸနၾကားတြင

“စညးထထ’’ ျခားကာ အတတထက ပစၥပၸနကသာအာ႐စကမညျဖစၿပး ႏငငေရးစနစျပျပင

ေျပာငးလျခငး၊ စးပြားေရးတြင ပဂၢလကပငလပငနးမားေပၚထြကလာေစျခငး၊ ‘ဥေရာပႏငလက

တြျခငး’တ႔ျဖင ေရ႕ဆကသြားရန အာ႐စကလပေဆာငမညဟ အတအလငးေျပာခသည။

ဤသ႔ဆလကျခငးသည အတတတနးက လပရပမားအတြက အျပစေပးျခငးႏင စစမးစစေဆး

ျခငးတ႔က လပ လမမညမဟတဟသည သေဘာျဖစသည။ ဤသေဘာထားကအေရးႀကးသည။

အေၾကာငးမာ ကြနျမနစမားသည အစးရအဖြ႕အတြငးရေနၿပး လျခေရးအဖြ႕အစညးမားႏင

စစဘကတြင ထနးခပထားဆျဖစေနျခငးေၾကာငပင။ သ႔ျဖစ၍အတတကအာ႐မစကေတာဘ

ကြနျမနစပါတအာဏာမသမးမကရခသည ႏငငေတာအထမးအမတတဆပမားက သ႔ေန

ရာႏငသျပနေရာကေအာငလပျခငးအတြက ဥပေဒေရးဆြျခငး၊ လြတလပေသာေရြးေကာကပြ

အတြက ေရြးေကာကပြဥပေဒမားကေရးဆြျခငး၊ အေျခခဥပေဒသစေရးဆြျခငးလပငနး စတင

ျခငးတ႔က မာဇဗယစကက လပေဆာငခသည။

မညသညလပငနးေဆာငရြကသငသညဆသညႏငပတသကၿပး အစးရအဖြ႕၀ငမားက

အယအဆမးစကငစြထားၾကသည။ နာရေပါငးမားစြာၾကာေအာင အစးရအဖြ႕အစညးအေ၀း

ထငၿပးမ ခကခကခချဖင အမားသေဘာတညခကရရတတသည။ လႊတေတာတြင ကြနျမနစ

ပါတကယစားလယမားသည ေရြးေကာကပြတြင လြနစြာအထနာခၾကျခငးေၾကာင မ၀ါဒကလႊ

မးမးႏငမညေမာလငခကမရေတာျခငးႏငအတ ေရာငဖယေရာငဖယျဖစလာၾကသည။ ရလဒ

အေနျဖင ကြနျမနစကယစားလယမားေရာ Solidarity ညြန႔ေပါငးကယစားလယမားကပါ

မာဇဗယစကက ၀နႀကးခပတငေျမႇာကျခငး၊ ၀နႀကးမားေရြးခယခန႔အပျခငး၊ ၎၏အစးရက

တငသညဥပေဒမားကအတညျပျခငးတ႔အတြက ေထာကခမေပးၾကေလသည။

ေရြးေကာကပြအ႐ႈးကရငဆငခရသည ကြနျမနစပါတသည Solidarity ၏ မဟာညြန႔

ေပါငးအစးရဖြ႕စညးၿပး ေလးလနးပါးအၾကာတြင ဖကသမးလကရသည။ ပါတ၀ငအမားစသည

206

ကြနျမနစပါတပငပစၥညးမားႏင ရနပေငြမားကအေမြခခသည ပါတသစျဖစေသာ ပလန

ဆရယဒမကရကပါတသ႔ ၀ငေရာကသြားၾကသည။ ခြာညဗစကသည ဆရယဒမကရကပါတ

ကတညေထာငသညအဖြ႕၀ငတစဥးျဖစၿပး ပါတဥက႒လညးလပခသည။ ၁၉၉၁ လႊတေတာ

ေရြးေကာကပြအတြက ဒမကရကတစလက၀မဟာမတအဖြ႕(SLD) အျဖစ ဆရယဒမကရက

ပါတက ျပနလညဖြ႕စညးခၿပး မာဇဗယစက၏ ဒမကရကတစယနယပါတၿပးေနာကတြင

ေထာကခမရရမႈ ကြာဟခကအနညးငယျဖင ဒတယလကခသည။ ၁၉၉၃ ခႏစတြင Solidarity

ညြန႔ေပါငးအဖြ႕သည ပါတငယမားအျဖစ အစတစတအမႊာမႊာကြသြားသျဖင ကယစားလယ

ေနရာ အမားစရရန လအပေသာအနမဆးအေနအထားအတြက ထပါတငယမားက မအလ

အေလာကမရရခၾကေတာေပ။ ထ႔ေၾကာင ဆရယဒမကရကပါတသည လယသမားပါတႏင

အတ ေအာကလႊတေတာတြင ကယစားလယေနရာအမားစရရသြားခသည။ ထစဥ ၁၉၈၉

ခႏစေရြးေကာကပြတြင ကြနျမနစပါတကဆးမးေမာငကၿပး ေျခာကႏစမသာၾကာၿပးေနာက

ခြာညဗစကသည သမၼတေရြးေကာကပြ၌ SLD ၏သမၼတေလာငးအျဖစ ၿပငဘက လကခဗြယ

ဆာကအႏငရသြားခသည။ ၎၏ ပါတပငပစၥညးဥစၥာမား ျပညသပငသမးခရၿပး စာနယဇငးႏင

အျခားႏငငေရးသမားမားက ေ၀ဖနတကခကေနသညၾကားမ ခြာညဗစကက အႏငရသြားချခငး

ျဖစသည။

အထးသျဖငဘာလငတတငးၿပကသြားၿပးေနာက ဥေရာပႏငေပါငးစညးေရးမာ လြယက

သြားခသည။ နယစပမားကျပနဖြငလကၿပး ပလနလမးမား လြတလပစြာခရးသြားလာခြငရ

လာသည။ ပပရဟနးမငးႀကး ဂၽြနေပါလသည အျခားတငးျပညမားႏငထေတြ႕ဆကဆကာ

ဥေရာပအဖြ႕အစညးမားသ႔ ပလနႏငငက၀ငေရာကခြငျပရန နားခစညး႐းေပးခသည။ ၁၉၉၀

ျပညႏစတြင ဥေရာပေကာငစသ႔၀ငရန ပလနႏငင ဖတေခၚခရသည။ ဆဗယကျပညေထာငစ

ၿပကြၿပး ဂာမနႏငငတရား၀ငေပါငးစညးျခငး မတငခငအခနအထ ေနတးအဖြ႕ႏင ဥေရာပ

သမဂၢသ႔၀ငရန ပလနအတြက တကယတမးျဖစႏငေျခမရခေပ။ ၁၉၉၀ ျပညႏစတြင ဆဗယက

ျပညေထာငစၿပကြသညအခါတြငေတာ ထအဖြ႕မားသ႔၀ငရနရညမနးခကမားအတြက ဆက

လကေဆာငရြကရန အေနာကႏငငမားက အျပညအ၀ထေတြ႕ဆကဆလာခၾကသည။

စးပြားေရးစနစအကဘကေရာကေနျခငးက ဆြတငျခငးႏင အသြငေျပာငးလျခငးက

ပၿပးခကေသာစနေခၚမႈျဖစသည။ လထေထာကခမႈရေအာငႀကးပမးသညအေနျဖင လပခ

လစာမား တနငတပးတးျမႇငျခငး၊ ႏငငပငလပငနးမားမ ထတကနမားကေစးႏႈနးတးျမႇငခြင

ျပျခငးတ႔က ေနာကဆးတကခသည ကြနျမနစအစးရက လပေဆာငခသည။ ဤမ၀ါဒမားႏင

အတ ၁၉၇၀ ျပညႏစမာက ပလန၏ႀကးမားေသာေၾကြးၿမမားက ျပနေပးရန တနငတပးျဖစ

လာေနသည၀နထပတ႔က ၁၉၈၉ ခႏစေအာကတဘာတြင ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈႏႈနးက ၅၅ ရာ

ခငႏႈနးသ႔ေရာကရသြားေစခသည။ii အေနာကႏငငမားမ အစးရႏငပဂၢလကၿမရငမား၊ ႏငင

207

တကာအဖြ႕အစညးမားသည စးပြားေရးႏငအပခပေရးကၽြမးကငသမားႏငအတ ပလနသ႔

အလးအရငးေရာကလာၾကသည။ ေရာကလာသညပညာရငတငးက ေျပာစမတျပေလာက

သည ျပျပငေျပာငးလမႈမား ျမနျမနလပရနတကတြနးၾကသည။ စးပြားေရးစနစက ဘကစ

ျပျပငေျပာငးလေရး (restructuring) လပရန ၁၉၈၉ ခႏစ ဒဇငဘာလကန တြင ဘ႑ာေရး

၀နႀကး လကရကခ ဘားတလေရာဗရတငျပသည ဘားတလေရာဗရစမကနး (Balcerowicz

Plan) က ေအာကလႊတေတာက တစခနကေထာကခမေပးခသည။ အဆပါ ‘ေရာ႐ကကထး’

သည ကနေစးႏႈနးက ၅၇၂ ရာခငႏႈနးျမငတကသြားေစခၿပး ပဂၢလ/တစႏငငလး၏စစေပါငး

၀ယႏငစြမးအား (real wage) မားက ယမနႏစကထက ၂၄ ရာခငႏႈနးကဆငးသြားေစခသည။

အေမရကနျပညေထာငစႏင အေနာကဥေရာပက ေပးအပသည ‘စးပြားေရးနာလနထေရး

ရနပေငြ’ ေဒၚလာဘလယေပါငးမားစြာအပါအ၀င ႏငငျခားအေထာကအ ပႏငရငးႏးျမႇပႏမႈ

မားက ပလနႏငငက အလးအရငးလကခရရခေသာလညး အထကပါစးပြားေရးမတညၿငမမႈ

မားျဖစေပၚခသည။ စားနပရကၡာမား ‘အလမား’ႏင စားေသာကကနႏငလသးကနမားကတင

သြငးျခငးကသ႔ ျပညပအကအညႏငကနသြယေရးတ႔သည ပလနစးပြားေရးက အသကဆက

ေပးေနေသာလညး အေနာကႏငငမားမေရာကလာသည ကနစညမားသည ေစးခခ၊ထပပး

မႈေကာငးေကာငးျဖင ပလနလမးမားကဆြေဆာငမႈပရလာသျဖင တငးျပည၏ လယယာစက

ပးေရးလပငနးႏငစကမႈလပငနးက ခန႔သြားေစခသည။

အထကပါအေျပာငးအလမားေၾကာငျဖစလာသည လမႈေရးျပနာသစမားကေျဖရငး

ရန အစးရတြငပကဆ မရေပ။ ဤအခကသည Solidarity ကေထာကခသည အေျခခ

မဆႏၵရငမားက အထနာသြားေစခသည။ အေၾကာငးမာ ႏငငပငစကမႈလပငနးမားႏင စက

ပးေမြးျမေရးလပငနးမားက ပတလကျခငး၊ ေရာငးခလကျခငးတ႔ေၾကာင ခကးရာမသြားသ

ညျပညသမားအတြက လမႈဖလေရးစနစက လကေတြ႕မလပေပးႏငျခငးေၾကာငျဖစသည။

အျခားမဆႏၵရငမားမာမ ၎တ႔၏၀ယယသးစြႏငစြမးကဆငးျခငး၊ အစးရ၏ ‘စးပြားေရးတြင

ေနရာယမႈ’ ကေလာချခငးႏင ပဂၢလကပငျပလပမႈတးျမငလာျခငးတ႔ေၾကာင အနာဂတႏင

ပတသကၿပး မေရမရာျဖစလာျခငးတ႔ၾကလာရျခငးသည ထတလန႔စရာျဖစသည။iii ရလဒမာ

မာဇဗယစကႏငသ၏အစးရက သသသာသာေထာကခမႈကဆငးသြားၿပး Solidarity အစတ

စတအမႊာမႊာ ကြသြားျခငးျဖစသည။

ေရြးေကာကပြေၾကာငျဖစလာသည အသြငေျပာငးလမႈ

Solidarity အစတစတအမႊာမႊာကြသြားျခငးေၾကာင ႏႈတထြကရနဖအားေပးမႈမားက

ယာ႐ဇစကအညခလကရသည။ ၎ႏတထြကလကျခငးက ပလန၏ေရြးေကာကပြမားက

ေစာစးစြာကငးပႏငေစခၿပး ဒမကေရစနညးတက ေရြးေကာကတငေျမႇာကသည သမၼတ

တစဥး တကလာေစခသည။ မဆြယစညး႐းရာတြင ပလနစးပြားေရးကဆငးသြားေစျခငးႏင

208

ကြနျမနစမားက လြယလြယအျပစမယဘထားချခငးတ႔အတြက မာဇဗယစကအား လကဗြယ

ဆာက ေ၀ဖနတကခကခသည။ လရငးမေရာကပ လလးျပေနသည ဗြယဆာႏငအၿပင မာဇ

ဗယစကကေရြးေကာကပြ၀ငခသည။ ေနာကဆးေတာ နာမညမရသည ကေနဒါမ စးပြားေရး

လပငနးရငတစဥးက မာဇဗယစကက ပထမအေကာေရြးေကာကပြတြငႏငခေသာလညး

ဒတယအေကာေရြးေကာကပြတြင ဗြယဆာက႐ႈးသြားသည။ ဤျဖစရပသည Solidarity

ကေနာကထပခါးခါးသးသး အကြအျပျဖစေစမညဇာတလမး အစပငျဖစသည။ ထ႔အျပင

အျခားေသာႏငငေရးသမားမားက ဗြယဆာက ေ၀ဖနတကခကရနႏင သမၼတ၏ လပပငခြင

အာဏာမားကကန႔သတထားသည အေျခခဥပေဒလာျပ႒ာနးခကမားက ဗြယဆာကအတရန

လမးစရသြားျခငးလညးျဖစသည။

၁၉၉၁ ခႏစ လႊတေတာေရြးေကာကပြမားသည ကနဥးတြင လြတလပစြာေရြးေကာက

တငေျမႇာကလကသည လႊတေတာတစရပမ အေျခခဥပေဒကျပ႒ာနးႏငေစေရးျဖစသည။

ဆဗယကယနယက ကန႔သတခကမားလပ မညကစးရမသညဖအားနညးလာခနတြင ဒမ

ကေရစ တညေဆာကခၾကသည အေရ႕ဥေရာပႏငငမားက ပလနက အမလကႏငရန ႏငင

တကာအတငးအတာအရ လအပခကကလညး ၁၉၉၁ ေရြးေကာကပြက ထငဟပေဖာျပေန

သည။ အဆပါအေရ႕ဥေရာပႏငငမား၏ ကနဥးေရြးေကာကပြမားသည လြတလပမႈရသျဖင

ဥေရာပပါလမနသ႔ ပလနကကယစားလယမား ေရြးေကာကတငေျမႇာကျခငးမျပမတြငပင

ထႏငငမားက ေရြးေကာကတငေျမႇာကရန သတမတအရညအခငးျပညမသြားခၾကသည။

၁၉၉၁ ခႏစတြင ပထမဆးလြတလပစြာကငးပသညေရြးေကာကပြ၏ရလဒမားသည

ႏငငေရးတညၿငမမႈက ကေသာငးကနငးျဖစေနခသည။ Solidarity က ပါတေပါငးေျမာကမားစြာ

ကြထြကသြားသည။ ခြထြကသြားၿပးေပၚ လာသညပါတမားထမ အငအားအေကာငးဆး

ပါတမားသည လထႀကကမ၀ါဒေရ႕တနးတငသမား၊ ဘာသာေရးေရာယကေသာ အမးသား

ေရး၀ါဒမား၏ ပါတမားျဖစသည။ ေရြးေကာကပြဥပေဒမားႏငပတသကၿပး ျငငး ၾကခၾကျဖစခၿပး

ေနာက (အခးကကယစားျပစနစ ကငသးျခငးျဖစသျဖင) ပါတကယစားျပကယစားလယ

ေလာငးအေရြးခရရန အနမဆးေထာကခမေ၀စရရမႈသည လြနစြာနမပါးေနျခငးေၾကာင

ႏငငေရးပါတေပါငး ၁၁၁ ပါတေရြးေကာကပြႏငသြားၾကသည။ ေအာကလႊတေတာတြင ကယ

စားလယေနရာရရန အနမဆးမရရမႈ အခး ၅ ရာခငႏႈနးရသညပါတ ၂၉ ပါတရခၿပး၊ အထက

လႊတေတာတြင ၂၂ ပါတရခသည။ မညသညပါတ မညသညညြန႔ေပါငးမ လႊတေတာတြင

ကယစားလယေနရာအမားစ မရရခၾကေပ။ ဤေရြးေကာကပြရလဒႏင ဆးျဖတခကမားအား

လးကထနးခပလသည ဗြယဆာ၏ဆႏၵတ႔ေၾကာင ‘စညးထထ’ ကဖကပစျခငးႏင ပတသက

ၿပး ျပငးထနသညျငငးခမႈမားျဖစခရသလ၊ ရာထးခန႔ထားမႈမားႏငပတသက၍လညး အျမ

တေစ က႑ေကာစျဖစေနခသည။ အေရးႀကးသည မ၀ါဒေရးရာကစၥရပမားတြင ညညြတေသာ

209

ကြျပားသညအျမငမားျဖင အစးရအဖြ႕၊ အစးရ၏ဆးျဖတခကမားက ေလးစားသည ဥပေဒျပ

လႊတေတာတ႔ ပလနႏငငက ဆး႐ႈးလကရေတာသည။

ထငရားသညအစးရအဖြ႕၀ငမားႏင Sejm ေအာကလႊတေတာအမတမားအျပင လကခ

ဗြယဆာသည လ႕၀ကရေထာကလမးေရးသမားမားျဖစသညဟ ျပညထေရး၀နႀကးႏင

နးစပသ ရာဒကယအစြနးေရာကမားက စြပစြေျပာဆၾကၿပးေနာက Sejm ေအာကလႊတေတာ

ဖကသမးလကရသည။ လႊတေတာဖကသမးလကရသျဖင ယာယ ‘ပဏာမအေျခခဥပေဒ’ က

ျပ႒ာနးလကသည။ထပဏာမအေျခခဥပေဒတြင အငစတကးရငးေပါငး ေျမာကမားစြာ၏

အခနးက႑မားကသတမတျပ႒ာနးခကပါရသည။ ေအာကလႊတေတာသ႔ေရြးေကာကတင

ေျမႇာကခြငရရန အနမဆးေထာကခမေ၀စသတမတခကရာခငႏႈနးက တးျမႇငလကသည။

ထ႔ေနာက ရလဒအျဖစေပၚေပါကလာသည ၁၉၉၃ ခႏစ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြတြင

လကယာႏငငေရးအပစက သေဘာထားလြနစြာကြလြေနၾကသျဖင အခးကကယစားလယ

တငေျမႇာကခြငရသညႏငငေရးပါတ အနညးငယသာရလာခသည။ အထကပါက႑ေကာစ

ျဖစမႈမားမ ကငးကငးေနချခငးႏင ‘အေျမာအျမငရရေခတမေအာငလပသမား’ ဟသညဂဏ

သတငးကေကာေဇာေအာငလပႏငျခငးတ႔ေၾကာင SLD ပါတသည ေရြးေကာကပြတြင တစ

ေကာျပနေထာကခမႈရရလာခသည။ ကြနျမနစစနစ၏အကးေကးဇးမားက ေအာကေမသ

မားႏင ကြနျမနစအစးရတြင ပးေပါငးပါ၀ငမႈေၾကာင ေ၀ဖနတကခကခရသမားသညလညး

SLD ပါတကေထာကခလာၾကသည။ ေရြးေကာကပြမထြကေပၚလာသည လႊတေတာက SLD

ပါတႏင လယသမားပါတတ႔က လႊမးမးသြားခသည။

ေနာကႏစႏစအၾကာတြင သမၼတေရြးေကာကပြ၌ ခြာညဗစကက ဗြယဆာကအႏငရ

သြားသည။ ခြာညဗစက အစးရလကထကတြင ၿပးခသညခႏစႏစကရသညသငခနးစာမားက

ထငဟပသည အေျခခဥပေဒသစက ျပ႒ာနးလကသည။ ထအေျခခဥပေဒတြင သမၼတ၏

လပပငခြငအာဏာမားက ကန႔သတထားသည။ သမၼတ၏ တစခကလႊတအာဏာကလႊမးမး

ေကာလြနသည အာဏာအပါအ၀င လႊတေတာႏစရပစလးသ႔ ဥပေဒျပေရး အာဏာအားလးက

အပႏငးထားသည။ လႊတေတာကဖကသမးရန သမၼတတြင အကန႔အသတျဖငသာ အာဏာ

မားရေတာသည။ ပလနသည အးယအဖြ႕၀ငျဖစေရးအတြက သတမတခကမားျပညမရန

အကအညမား အလးအရငးျဖငရရခၿပး၊ ၀ါေဆာစစစာခပ၀ငျဖစခသည ပလနစစတပႏငစစ

လကနကပစၥညးမားက ေနတးအဖြ႕၏သတမတခကမားႏငကကညေအာင ေပါငးစပအၿပး

ေနတးအဖြ႕၀ငျဖစလာၿပးေနာက အးယသ႔၀ငခသည။

စးပြားေရးစနစသစတြင ထခကခစားရသမားရေနေသးသညတင ပလနသည ဥေရာပ

အသငးအ၀ငးတြင သာယာ၀ေျပာေသာ အဖြ႕၀ငတငးျပညျဖစလာခသည။ ကြနျမနစအပခပမႈ

အတတကာလ၏ မသမာမႈမားက ကငတြယေျဖရငးမႈသည အေျခတကမျဖစခသလ အေျခ

210

တကမျဖစဘရေနဆျဖစသည။ စြပစြမႈမားႏင ျပနလနစြပစြမႈမား၊ လ႕၀ကရေထာကလမးေရး

ကဘာလပခသညဆသညက ေဖာထတမႈမားသည ရာဒကယလကယာ ႏငငေရးအပစအတြက

လကနကမားျဖစလာသည။ (နာဇႏငကြနျမနစအစးရလကထကက မႈခငးမားက စစမးစစ

ေဆးျခငး၊ မတတမးတငျခငး၊ တရားစြဆျခငး၊ ထတျပနေၾကညာျခငး အထးအခြငအာဏာမား

ေပးအပထားသည) Institute for National Memory က၁၉၉၈ ခႏစတြင ဥပေဒျပ႒ာနးၿပးဖြ႕

စညးလကခန မတငခငအထ မညသ႔ကမညသကစစမးေထာကလမးရန သလလပခသည

ဆသညအေၾကာငး ‘မၾကား၀ မနာသာအာပတေျဖသည’ ဖြငခမႈမားသည ႏငငေရးတကပြ

မား၏ အေၾကာငးအရာျဖစခသည။ ဆးဆးရြားရြားမတညၿငမမႈက ျဖစေပၚေစခသည။ ယေန႔

ေခတအထ ပလနက အတတကေျခာကလန႔ေနဆျဖစသည။ ဘနးေတာႀကးမားက သလ

အျဖစဖြငခမႈမားေၾကာင ဘရားေကာငးေတာ၏ၾသဇာက ေမးမနေစခသည။ (ဗြယဆာႏင

ခြာညဗစကတ႔၏ သမၼတသကတမးမားတြင) လႊတေတာႏင သမၼတရာထးအတြက ျပညသမား

ထားရသည ေလးစားမႈက ေမးမနေစခသည။ လကရျပနာမားက မညသ႔ေျဖရငးမည

ဆသညထက ဘယသကဘာလပခသညကသာ အဓကအာ႐စကခၾကေလသည။

ပလနလထသည ႏငငေရးသမားမားက စတမ၀ငစားမႈထကပင အတတကမႈခငးအတြ

ကအျပစေပးျခငးက စတမ၀ငစားမႈက အမားႀကးပေနသည။ စစအပခပေရးကငသးချခငးႏင

၁၉၇၀ ျပညႏစတြင ဆႏၵျပသမားက တကခကချခငးမားအတြက ယာ႐ဇဗစကႏင သ႔

လကေ၀ခမားက ၂၀၀၆ ခႏစ၌ ႐းတငစစေဆးျခငးမားစတင ချခငးက ျပညသလထက ဟတ

တပတတစတ၀ငစားျခငးမရခေပ။ အစးရ႐းမား၊ ႏငငေရးရာထးမားအတြက လာထားခရသ

ကယစားလယမားသည သလမားအျဖစလပကငခဖးပါက ၀နခေျပာၾကားရန သတမတခက

ထြကေပၚလာသည။ သ႔ေသာ ထသ႔၀နခၿပးကာမ ၀ငအေရြးခခြငရရခသညကယစားလယ

ေလာငးမားသည ေရြးေကာကတငေျမႇာကခၾကရသည။

ရရေသာသငခနးစာ

၁၉၉၈ ခႏစတြင အတကအခက ႏငငေရးစနစအတြငးသ႔ေရာကလာေစမည နညးလမး

တစခကပေဖာႏငရန Solidarity ႏင ကြနျမနစပါတေခါငးေဆာငမားေတြ႕ဆစဥက နာလခ

ခကျဖစမညဟ၎တ႔သထားၿပးျဖစသည စးပြားေရးစနစအေျပာငးအလမားတြင Solidarity

ကပါ၀ငေဆာငရြကေစရနလအပခကက ၎တ႔ကတြနးအား ေပးချခငးျဖစသည။ ေနာကဆး

ျပျပငေျပာငးလေရးမားျပလပျခငးႏင ႏငငေရးစနစကတခါးဖြငလကျခငးတ႔ရ လာသညတင

၁၉၈၁ ခႏစတြင စစအပခပေရးေၾကညာချခငးက ေမေပာကလ႔ရမညမဟတသလ ခြငလႊတ

၍လညး ရမညမဟတပါ။

ကကသလစေကာငးေတာေခါငးေဆာငမားႏင ထေတြ႕ဆကဆျခငးလမးေၾကာငးမ

211

တမထးျခားစြာခြထြကခကာ Solidarity ကေထာကခသညပညာတတမားႏင အလြတသေဘာ

ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈမား ေနာကတစဆငတြင တရား၀ငစားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြလပငနးစဥအတြက

ေစစပညႇႏႈငးေရးက ေထာကခသညလမးေၾကာငးက ကြနျမနစပါတေခါငးေဆာငမားက

လကခၾကသည။ Solidarity ေခါငးေဆာငမားအတြကမ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြမားသည ျပညသ

တ႔၏ဘ၀မားတးတကလာမႈအတြက ဟနေရးျပႏငမည တရား၀ငအဖြ႕အစညးအျဖစ ျပန

လညေပၚထြနးလာရန အခြငအေရးျဖစသည။ Solidarity သည အတကအခလပငနးလပကင

မႈအတြက လသၿပးသားျဖစသည ကၽြမးကငသမား၊ ေစစပညႇႏႈငးေရးသမားမားက အဆငသင

စေဆာငးထားၿပးသားျဖစ၍ ဤစားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြလပငနးစဥ ျဖစေပၚလာျခငးျဖစသည။

ႏစဘကစလးမလပဂၢလမားသည တစဥးႏငတစဥး သကၽြမးၿပးသားသမားျဖစၿပး အတတကြ

လပကငႏငၾကသည။ ထ႔အျပင အေျပာငးအလျပလပရန ကတျပခၾကသည အစးရႏငပါတ

ေခါငးေဆာငပငးသည စစအပခပေရးေၾကညာခသမားႏင ေထာကလမးေရးလပငနးမားက

လပကငခသမားပငျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ကြနျမနစအပစေဟာငးမ ထေရာကပျပငေသာ

ေနာကခနတပ၏ ဆန႔ကငမႈမလြမေသြရမညသာျဖစသည။ မလက စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြသည

လသရငၾကား ရခသည။ ေဆြးေႏြးမႈမားစတငသညအခါ ႏစဘကစလးကကယစားျပသည

ကၽြမးကငပညာရငမားက ႏငငေရးစနစကဘကစေျပာငးလမညနညလမးႏင တခါးဖြငမည

နညးလမးတ႔ကသာ ေဆြးေႏြးချခငးမဟတပါ။ အလပသမားအခြငအေရးကသ႔ ျပညသမား

အတြက လကေတြ႕အေရးႀကးသညကစၥရပမားျဖစေသာ ပညာေရးမသည အလပသမားအခြင

အေရးအထကစၥရပမားကပါ ေဆြးေႏြးခၾကသည။

ႏစဘကစလးကပါးစပအေဟာငးသားျဖစသြားေစသညက ေရြးေကာကပြရလဒမားျဖစ

သည။ ေစစပေဆြးေႏြးမႈလပငနးစဥက ေရြးေကာကပြရလဒက ေျပာငးလပစလကသည။

သ႔ေသာ ေရြးေကာကပြဥပေဒမားက ကြနျမနစအစးရအဖြ႕၀ငမားကေရးဆြချခငးျဖစ၍ ေရြး

ေကာကပြအ႐ႈးႏင ၎တ႔၏မဟာမတမား ဘကေျပာငးသြားျခငးက လကခ႐သာရေတာသည။

ေနာငဘာဆကျဖစမညဆသညက မညသညဘကကမ ႀကမသထားၾကားပါ။ သ႔ျဖစ၍

Solidarity ေခါငးေဆာငမားက ႏငငေရးပါတမားအားလးႏင ကြနျမနစပါတကယစားလယ

ေလာငး အျဖစၿပငခၾကၿပး ေနာငတြငႏငငေရးစးပြားေရး ျပျပငေျပာငးလမႈမားအတြက (လႊတ

ေတာတြင)ေထာကခမေပးခၾကသမားကပါ အစးရအဖြ႕တြငပါ၀ငေစခသည။

ႏစဘကစလးက ဘာလပၾကမညဆၿပး အစအစဥဆြမထားၾကသျဖင ေနာကေၾကာငးျပန

လညမရေသာ စးပြားေရးႏငႏငငေရးအေျပာငးအလမားျပလပရန အလားအလာမားသြား

သည။ ထအေျပာငးအလမားသည Solidarity က ခါးသးသညအကြအျပမားျဖစသြားေစခၿပး

အတတကာလက ကငတြယေျဖရငးရာတြင ရငးမရႏငသည တကခကမႈမားကကား ျဖစေပၚ

လာေစခေလသည။ ပလန၏ႏငငေရးစနစသည အသြငကးေျပာငးမႈ၏ ပထမဆယစႏစအတြငး

212

အလပျဖစချခငး(ႏငအလပမျဖစချခငး)ကအေျခခၿပး ျဖစေပၚတးတကလာချခငးျဖစသည။ ပ

လနရလကသညသငခနးစာမားက ၁၉၉၇ အေျခခဥပေဒတြငျမငရသည။

ပလန၏အသြငကးေျပာငးမႈသညသ႔သေဘာသေဆာငခေသာလညး ျပငပက မ၀ါဒ

ဆငရာ အလပလပၾက သမားက အေရႀကးသညေနရာကပါခသည။ ၁၉၈၉ ခႏစတြင ဗဟႏင

အေရ႕ဥေရာပက ဆဗယက၏ထနးခပထားမႈဆးခနးတငသြားျခငးႏင ၁၉၉၁ ခႏစတြင ဆဗ

ယကျပညေထာငစၿပကြသြားျခငးသည ယခငကအေျပာငးအလျဖစမညဟ စတကးၾကညလ႔

မရခသည တခါးမားကဖြငပစလကသည။ ၁၉၅၀ ျပညႏစမားႏစ လယပငးမစၿပး ပလနႏငငႏင

အေနာကႏငငမား၏ထေတြ႕ဆကဆမႈသည ကြနျမနစ၀ါဒထကေကာငးသည ေရြးခယစရာ

မားရေသးသညဆသညႏင ျပညပႏငငမားက သတ႔ကေနရာေပးၾကသညက ပလနလမးမား

သရ သြားေစခသည။ အေနာကႏငငမားႏငစးပြားေရးအရဆကဆမႈမားသညလညး ႏငငေရး

စနစေရာ စးပြားေရးစနစကပါျပျပငေျပာငးလရန ပလနအစးရတာ၀နရသမားက ဖအားေပးခ

သည။

အေနာကႏငငမားမ ပညာရငမား၊ အေနာကႏငငအစးရမားႏင အျပည ျပညဆငရာ

အငစတကးရငးမားထမ အကအညမား၊ ေခးေငြမားသည အသစတကလာေသာ အစးရ

အတြက ျပျပငေျပာငးလမႈမားအၿပးတြင စးပြားေရးခငမာေအာငလပရနႏင စးပြားေရးျပျပင

ေျပာငးလမႈလားရာက ဆးျဖတရာတြင အေရးပါခသည။ ဥေရာပ ႏငငတစႏငငျဖစျခငးက စး

ပြားေရးႏငႏငငေရးအသြငကးေျပာငးမႈလပငနးစဥက ျမနဆနေစခသည။ ေနတးႏင အးယ

အဖြ႕၀င ျဖစလာျခငးေၾကာင ျပျပငေျပာငးလမႈမားလပကာစက အထနာခၾကရသမားစြာရသ

ညတင ျပညသလထအတြက ႏငငေရးစနစသစက တရား၀ငျဖစသြားေစခသည။

နဂးခပရလင အေနာကႏငငမား၏ ထေတြ႕ဆကဆမႈႏင ၎တ႔ေပးသည ကည

ေထာကပမႈ၊ စနစေဟာငး၏ ႏငငေရးႏငစပြားေရးအေဆာကအအမားကေျပာငးလရန အေစာ

ပငးကလပေဆာငခသည ေနာကေၾကာငးျပနမရေသာ ေျခလမးမားသည ကြနျမနစေခတ

လြနႏငငမားအနက ပလနက အတညၿငမဆးႏင သာယာ၀ေျပာမႈအရဆးတငးျပညျဖစလာ

ေအာငလပေပးလကသညဟ ဆမညကဆႏငသည။ ၂၀၀၈ ခႏစအလြန စးပြားေရးကဆငးမႈ

ကာလအတြငး ဥေရာပႏငငအမားစထက ပလနႏငင၏စးပြားေရးက ႏာတစဖားသာခသည။

ဒမက ေရစ၊စနစတကထေထာငလပကငမႈတ႔ရသည ႏငငေရးအေျခအေနသ႔ တညျမသည

အေျခခေပၚမသြားသည ခရးလမးက ပလနႏငငေရးက ျဖတေကာႏငခသည။

i Dudek, Antoni, Historia Polityczna Polski 1989-2012 (Krakow: Wydawnictwo ‘Znak’, 2013), p. 75

213

ii Ibid., p. 77

ii Kowalik, Tadeusz, From Solidarity to Sellout [စညးလးညညြတမႈမသည ေရာငးစားလကရျခငးသ႔] (New York: Monthly Review Press, 2011)

214

အာလကဆနးဒါး ခြာညဗစကသည ညညြတေသာပလနအလပသမားပါတ (ကြနျမနစ

ပါတ) မတကလာသည ေသတပနသကတဆးႏငငေရးသမားျဖစသည။ ေနာကဆးကြနျမနစ

အစးရအဖြ႕တြင မထငမရားအစးရအဖြ႕ ၀ငရာထးတစခကရရခသည။ အာဏာရငကြနျမနစ

အပခပေရးမ ဒမကေရစအပခပေရးႏင ေစးကြကစးပြား ေရးစနစသ႔ အသြငကးေျပာငးမႈတြင

အဓကတကစစမးျဖစၿပး ေရြးေကာကပြေအာငႏငေရးအတြက ကြနျမနစျပျပငေျပာငးလေရး

သမားမားကဥးေဆာငခသည။ အပခပေရးအာဏာအျပညအ၀မရသည သမၼတအပခပေရး

စနစတြင ရာထးသကတမးႏစဆကၾကာ သမၼတအျဖစတာ၀နထမးေဆာငခသည။

၁၉၇၆ ခႏစတြင Gdansk ၿမ႕ရ ကြနျမနစေကာငးသားအဖြ႕ေခါငးေဆာငျဖစလာၿပး

ေနာက ကြနျမနစပါတက တစႏငငလးအတငးအတာထတေ၀သည ေကာငးသားအပတစဥ

စာေစာငႏစခတြင စာတညးျဖစလာသည။ လငယႏငအားကစားေရးရာ၀နႀကးအျဖစ ၁၉၈၅

ခႏစမ ၁၉၉၀ ျပညႏစအထ ကြနျမနစအစးရ၏ေနာကဆးႏစမားတြင အမႈထမးခသည။

၁၉၈၈ ခႏစေႏာငးပငးမ ၁၉၈၉ ခႏစအထ ႏငငေရးႏငလမႈေရးဆငရာ ေကာမတဥက႒

အျဖစအမႈထမးခသည။ ၁၉၈၉ ခႏစတြင တာဒ၀ရ မာဇယဗစကႏငအတ အလပသမားသမဂၢ

ေရးရာ ကစၥရပမားေျဖရငးမည စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြက ဥက႒အျဖစတာ၀နထမးေဆာငခသည။

(Club de Madrid အဖြ႕ဝင)

Aleksander Kwaśniewski, by Adam Chelstowski/Scanpix

215

၁၉၉၀ ျပညႏစတြင ကြနျမနစပါတကဖကသမးလကသညအခါ ထပါတကဆကခသည

ဆရယဒမကရက ပါတကပးတြတညေထာငသႏငဥက႒ျဖစလာသည။ ယငးပါတ၏လႊတေတာ

တြငးညြန႔ေပါငးအဖြ႕ျဖစသည ဒမကရကတစလက၀မဟာမတအဖြ႕ (SLD) ၏ဥက႒လညး

ျဖစသည။ သဥးေဆာငသည SLD သည ၁၉၉၁ တြငကငးပသည ပလန၏ပထမဆးအျပညအ

၀လြတလပသည ေရြးေကာကပြတြင အေျခအေနေကာငးခၿပး ၁၉၉၃ ခႏစ လႊတေတာ

ေရြးေကာကပြတြင အႏငရခသည။ ၁၉၉၃ ခႏစေရြးေကာကပြတြင အာဏာရညြန႔ေပါငးအစးရ

က ခြာညဗစကကဥးေဆာငချခငးျဖစသည။ ဤေရြးေကာကပြႏင လကခဗြယဆာက အႏငရ

ခသည ၁၉၉၅ သမၼတေရြးေကာကပြတ႔သည ပလန၏ ‘ေရာ႐ကကထး’ စပြားေရးစမကနးက

ျပညသမားက ခတြငးမေတြ႕ၾကေတာျခငးႏင ထေရာကေသာႏငငေရးလမးစဥကငးၿပး စးပြား

ေရးအသြငေျပာငးျခငးကအဓကထားသညခြာညဗစက၏ ႏငငေရးဥးေဆာငမႈတ႔မရလဒအျဖစ

ထြကေပၚလာသည ေရြးေကာကပြေအာငႏငမႈမားျဖစသည။

သမၼတရာထးထမးေဆာငစဥ ထေရာကပျပငေသာအစးရျဖစေရးက အဓကထားျခငးျဖင

လကယာႏငလက၀ ႏငငေရးအပစတ႔ၾကားမ ကြာဟမႈမားက SLD ညြန႔ေပါငးအစးရလကထက

ပထမရာထးသကတမးတြင ခြာညဗစကကေပါငးကးေပးခသည။ ထ႔ေနာက ၁၉၉၇ ခႏစတြင

လကယာႏငငေရးအပစက SLD ကအႏငရသြားၿပးေနာကတြငလညး အလားတေပါငးကး

ေပးႏငခသည။ ကန႔သတထားသည သမၼတ၏လပပငခြင အာဏာမားႏငအသြငကးေျပာငးမႈ

အၿပးေပၚထြကလာသည ‘အေျခခဥပေဒေလး’ေနရာတြငအစား၀ငလာသည အေျခခဥပေဒသစ

က ျပညသလထေထာကခမႈႏင လႊတေတာ၏သေဘာတညမႈတ႔ရရေအာင ခြာညဗ စကက

လပေဆာငႏငခသည။ စးပြားေရးက အရငးရငစနစသ႔အသြငကးေျပာငးမႈ ဆကလကလပ

ေဆာငခၿပး တငးျပညက ေနတးႏငဥေရာပသမဂၢ၀ငႏငငျဖစေအာင ေဆာငကဥးခသည။

၂၀၀၀ ျပညႏစတြင သမၼတအအျဖစ ထပမေရြးေကာကတငေျမႇာကခရသည။ ၂၀၀၁ ခႏစတြင

ပလနလယသမားပါတႏငညြန႔ေပါငးဖြ႕ကာ လႊတေတာတြင SLD ကျပနၿပးတနခးရလာေအာင

ခြာညဗစကက အားေပးကညခသည။ ၂၀၀၆ ခႏစေရာကမသာ SLD ၿပကြသြားခသည။

၎၏သမၼတရာထးသကတမးႏင ယငးသကတမးေနာကပငး ဗဟႏငအေရ႕ဥေရာပ

ႏငငမားၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကေရးကျမႇငတငခသည။ ဥေရာပေဒသတစခလး၌ ဒမကေရစ

တညေဆာကေရးက အားေပးတကတြနးခသည။ ၂၀၀၄ ခႏစ ယကရနးႏငင၏ လေမၼာ

ေရာငေတာလနေရးက အဆးသတေစခသည ၾကား၀ငျဖနေျဖမႈအတြကႀကးပမးရာတြင ဥး

ေဆာငခသည။ လအခြငအေရးခးေဖာကမႈမားျဖင တရားစြဆခရသည ယကရနးမ ထငရား

သညႏငငေရးသမားမားက တစဆကတညး႐းတငစစေဆးမႈမားအား ေစာငၾကညေလလာရန

ကယစားလယအဖြ႕မားက ဥးေဆာငခသည။ ႏငငေပါငးစတြင ပ႔ခခကမားလညးေပးခသည။

216

လတနးစားတစရပအတြကဖႏပတ လကနကကရယာ (repressive state apparatus) ေတြ၊ အစးရကထနးခပတစးပြားေရးကေန ေစးကြကစးပြားေရးစနစ၊ ဒမကေရစႏငငေရး စနစေတြဆက အသြငကးေျပာငးၾကတ ျဖစရပေတြထက အေအာငျမငဆးႏငငေတြထမာ ပလနကလညး ထညေျပာၾကပါတယ။ တျခားႏငငေတြန႔ယဥရင ပလနက ဘာေၾကာငမား အရမးေအာငျမငရတာလ။

ခြာညဗစက။ ။ပလနဟာ သာဓကျပရမယေအာငျမငမႈလ႔ ကၽြနေတာေအာကေမပါ

တယ။ တစေလာကအထ ျဖစေနတ စးပြားေရးအကပအတညးကာလမာေတာင စးပြားေရး

ဖြ႕ၿဖးမႈန႔ ႏငငေရးတညၿငမမႈဆကလကျဖစေပၚေနတာက ပလနႏငငမာၾကခရပါတယ။ အမ

နးခငးႏငငေတြအားလးန႔လညး မနကနတမ၀ါဒထားတ ဆကဆေရးရေနပါတယ။

အမနးခငးႏငငေတြအားလးက ေျပာငးလကနတအခနမာ ပလနဟာ ကယႏငင

နယနမတေတြက သက၀ငလႈပရားေစချခငးမရတ ႏစေတြအမားႀကးၾကာခတာေၾကာင အမနး

ခငးႏငငေတြရ႕အေရးကစၥက ထညေျပာရလမမယ။ အရငတနးက အမနးခငးႏငင သးခပရခ

တာ။ အခကေတာ ခႏစႏငငျဖစေနၿပ။ အဒႏငငေတြအားလးန႔ ေကာငးမြနတဆကဆေရးထ

ေထာငႏငခတယ။ ၿပးခတႏစေပါငး ၂၀ မာ ပလနဟာ ေဒသတြငးႏငငေတြဆက တညၿငမေရး

သတငးစကားပါးႏငခတယ။

တာရညခတ ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးမႈကရေအာငဘာလ႔လပႏငခရတာလေမးရင

ျပညသေတြရ႕ႏငငေရး လႈပရားမႈေရခန၊ ကြနျမနစပါတအတြငးအေျပာငးအလမား၊ စနစ

ေဟာငးကျပျပငေျပာငးလဖ႔ အေစာပငးႀကးပမးခတာ စတာေတြမာ အေရ႕ဥေရာပေဒသ

တြငးႏငငေတြထကပၿပး ကၽြနေတာတ႔ကျပငဆငႏငခတာအမနပ။ ပလနလမးေတြကမာၻအႏ႔

က အေၾကာငးအမးမးန႔လြငစငသြားၾကတာရယ။ ႏငငတကာပညာသငဆရတ ပလနလမး

ေတြက ေနာငတစခနျပျပငေျပာငးလမႈမားမာ အဓကကတေနရာက ပါ၀ငခၾကတသေတြက

ပပးခတာေတြရယကေန ပလနႏငငဟာ ေဒသတြငးႏငငေတြထက အေနာကႏငငမားန႔

အဆကအသြယေတြလညး ပရခတာကး။

ဒငယာေလာကအားေပးၿပး၊ အစြနးေရာကအမအကငေတြကေလာပါးေစတ ေနာကတး

အေၾကာငးရငးတစခလညး ပလနမာရတယ။ ကကသလစေကာငးေတာေပါ။ ဒတယကမာၻစစ

အၿပး ကာလတစေလာကလးပေျပာပါေတာ။ ပလနက ဆယႏစတစခါ ႏငငေရးျပနာေတြ

အေတာမသတခဘးေလ။ ပထမတစႀကမ ၁၉၅၆ ခႏစမာျဖစတယ။ ဒတယအႀကမ ၁၉၇၀

မာျဖစတယ။ ေနာကတစႀကမ ၁၉၇၆ မာျဖစတယ။ ဒအေရးအခငးေတြက ကြနျမနစပါတက

217

လးပါးပါးေအာင လပလကတယ။ ၁၉၈၀-၈၁ ခႏစမာ Solidarity သမဂၢလႈပရားမႈက ႏငင

ေရးျမငကြငးထက ေရာကလာတယ။

အၾကမးဖဥးေျပာရရငေတာ ပလနကြနျမနစပါတဟာ အဒအေရးအခငးေတြျဖစတငး

ျဖစတငး ပၿပးေကာငးေအာငေျပာငးလခတာခညပ။ ၁၉၅၆ ခႏစမာ စတာလင၀ါဒနဂးခပသြားၿပး

ပလနအမးသားေရးလမးစဥက စတငခတယ။ (ကြနျမနစပါတေခါငးေဆာငန႔ ၁၉၄၅-၄၈၊

၁၉၅၆၀-၇၀ ခႏစမားမာ ပလနႏငငရ႕ မအရေခါငးေဆာငျဖစသ) ဗြာဒစဆကဗ ဂမကာက ဒ

အမးသားေရးလမးစဥက ဥးေဆာငခတယ။ သ႔ကေ၀ဖနတသေတြ ကေတာအမားႀကးပ။

သ႔ေသာ ပလနက ဆဗယကဆကေနမမခဘေနရေအာင အတငးအတာတစခအထ သလပ

ေပးခတယ။ ဂမကာရ႕ေခါငးေဆာငမႈ ၁၉၇၀ ျပညႏစမာကဆငးသြားတယ။ ၁၉၇၀ ျပညႏစ

မားမာေတာ (၁၉၇၀ ကေန-၈၀ အထ ကြနျမနစပါတေခါငးေဆာငျဖစတ) အကဒဗက

ဂးယကက ႏငငေရးစနစက အနညးငယမ၀ါဒေျဖေလာေပးခၿပး အေနာကႏငငေတြက ပၿပး

တခါးဖြငေပးခတယ။ ဂးယကက ပလနက ေခတမစကမႈႏငငျဖစေအာငလပခတယ။ သေခး

ယခတ ေၾကြးၿမေတြေၾကာငေတာ သ႔ကအျပစေျပာလ႔ရတာေပါ။ သ႔ေသာ တစဖကမာ ေခတမ

စကမႈႏငငျဖစေရးခနလႊားမႈက တငးျပညကလပတအခနကာလမာ ေခးယခတာေတြပါ။

ဟာသလပခငလပၾကပါ။ ဒႏစမာ ပလနႏငငကထတလကတ ပထမဆးဖးယကကားထတ

လပျခငး ႏစ၄၀ ျပညပါၿပ။ ပလနထတကားဆ မကစထေျပးျမငၾကတကားျဖစေနၿပ။ ကၽြန

ေတာပထမဆးေမာငးခတကားကလညး အဒကားပ။ ဒကားထတတာ ထညေျပာရမယလပ

ေဆာငခကတစခပ။ ဖးယကကားကထတခလ႔ ကၽြနေတာတ႔တငးျပညဟာ ကားန႔ဘာန႔သြား

လာတ လအဖြ႕အစညးျဖစလာတာဗ။

၁၉၈၀ ျပညႏစဟာ ဂးယကေခါငးေဆာငတကာလနဂးခပသြားၿပး Solidarity လႈပရား

မႈေမြးဖြားလာတႏစလ႔ ေျပာရမယ။ Solidarity လလႈပရားမႈမး ဆဗယကအပစထမာ

ပထမဆးေပၚလာတာပ။ လ႔အဖြ႕အစညးဟာ ‘ဒမကေရစတညေဆာကေရး’က ေတာငတတာ

မဟတဘ ဒမကေရစကလခငတာဆတာ၊ ဟမေရာကဒမေရာက လပေဆာငခကေတြန႔မရ

ေတာဘးဆတာက ဒလႈပရားမႈက ေနာကဆးပတသကေသျပလကတာပ။ ကြနျမနစ ပါတက

ႏစေပါငးမားစြာ တဖြဖြေျပာခတ ‘ဆရယလစအေရး တ႔အေရး၊ ဆရယလစအေရးဖကသ

တ႔ရနသ’ဆတေၾကြးေၾကာသက လကမခၾကေတာဘးေလ။

လထအားစညး႐းလႈပရားမႈ

‘ဒမကေရစတညေဆာကျခငး’ န႔ ‘အျပညအ၀ဒမကေရစ’ လ႔ခငဗားေျပာခတယေနာ။ အဒႏစခဘာကြာလ ရငးျပလ႔ရမလား။

ခြာညဗစက။ ။ဒမကေရစတညေဆာကေရးဆတာကေတာဗာ ကၽြနေတာတ႔မာ ဒမ

218

ကေရစန႔ နးစပတစနစမးေတာရေနေသးေပမယ ဒါဒမကေရစမဟတေသးဘး။ ဒမကေရစ

ဆၿပး ပလနမာေျပာၾကတစနစရတယ။ အဒါက ‘ဆရယဒမကေရစ’။ အဒါန႔ပတသကၿပး အခ

အခါေတာေတာလသမားတဟာသရတယ။ ‘ဒမကေရစန႔ဆ ရယဒမကေရစၾကားမာ ဘာ

ကြာလ’ ေမးတယေပါ။ ေျဖတသက ‘ကလားထငန႔ လပစစကလားထငကြာသလေပါကြာ’တ။

စကားေလးတစခြနးက အယအဆတစခလးရ႕အႏစသာရက ေျပာငးလပစလကတယ။ ဒ

အခကကပ ၁၉၈၀-၈၁ မာ ႏငငေရးစနစေဟာငးက Solidarity က အဓကစနေခၚခတအရာပ။

မးဆကသစတစခ၊ ပညာပတတတမးဆကတစခ၊ ၿမ႕ႀကးျပႀကးကျပညသေတြအျပင အလပ

သမားလတနးစားေတာင ႏးထလာၾကတာကး။ အဒလႏးထလာတာက ကြနျမနစပါတကတ

ကခကေနသေတြဟာ ပညာတတေတြမဟတဘး ဆတာျပလကတာပ။ ပညာရပနယပယေတြ

က ပါေမာကၡေတြ ဒါမမဟတ အစးရန႔သေဘာထားခငးမတကဆင သေတြလညး မဟတဘး

ဆတာျပလကတာပ။ ဒလေတြမဟတဘးဗ။ကြနျမနစပါတန႔ ပါတရ႕စမကနးေတြက ဆန႔ကင

တကပြ၀ငေနသေတြက အလပသမားေတြျဖစေနတယ။ ကြနျမနစပါတက အလပသမား

လတနးစားက သတငျပသမအရာတငးမာ ဥးထပပနဆငခတယ။ ဆေတာ ဒ ၁၉၈၀-၈၁ ခႏစ

ကာလက သပကအေရးႀကးတယ။

ဒမတငခငျဖစခတ Solidarity အေရးအခငးက ၁၉၇၈ ခႏစမာ ပပရဟနးမငးႀကး

ဂၽြနေပါလ-၂ ေရြးခယတငေျမႇာကခရတာန႔ ေတာေတာပတသကေနတယဆတာ အမနပ။

၁၉၇၉ ခႏစမာ ပလနက ပပရဟနးမငးႀကး ပထမဆးအႀကမေရာကလာတာေၾကာင ဒေလာက

ႀကးတအေရးအခငးျဖစသြားတာ။ ပပရဟနးမငးႀကးရ႕ ၀တျပဆေတာငးပြေတြ၊ တရားပြေတြ

ဆရင လေတြသနးခၿပးတကၾကတာ။ အေျခအေနအားလးက ေသေသ၀ပ၀ပပ။ အစးရက

ဒါမမဟတ ႒ာနဆငရာေတြက လပထားလ႔မဟတဘး။ လ႔အဖြ႕အစညးက အခငးခငး

အလလ စဖြ႕သြားတာကေန စနစတကစဖြ႕မႈျဖစသြားတာပါ။ ကြနျမနစ၀ါဒထြနးကားတအဒ

ေခတမာ ျပညသေတြက တစခခကသတ႔ဘာသာလပလ႔ရတယဆတာက ပထမဆးသေဘာ

ေပါက သြားေတာတာပ။ လတစသနးတကတအခမးအနားတစခလ ႀကးကယတဟာမးက

ကယဘာသာလပလ႔ရသားပဆတာ သေဘာေပါကသြားၾကတာပ။

၁၉၈၀ ျပညႏစမာ တငးျပညအေျခအေနက ေတာေတာေျပာငးလသြားၿပ။ Solidarity

ထမာရေနတသေတြအမားစက စနစေျပာငးရေအာငဆၿပးမေျပာၾကပါဘး။ ေျပာရငအႏရာယ

သပႀကးတာကး။ [၁၉၆၄-၁၉၈၂ ကာလတြင ဆဗယကျပညေထာငစကြနျမနစပါတ ဗဟေကာ

မတ အေထြေထြအတြငးေရးမး] ဘရကဇညကဗက ကရငမလငမာရေနတနးပ။ သ႔ေသာ

ဒါကဂဏသကၡာအတြကတကတာ၊ လြတလပခြငအတြကတကတာ၊ ဒမကေရစအတြက တက

တာဆေတာကာ ဒမကေရစတညေဆာကေရး သကသကမဟတေတာဘး။ အျပညအ၀

ေျဖရငးမေပးလ႔ မရေတာဘး။ တကယေျဖရငးခကေတြက ျပညသေတြကေတာငးဆလာၿပ။

219

သတ႔ဒလေတာငးဆခနမာ တငးျပညက စးပြားေရးအကပးအတညးထမာ စးစးျမပေနၿပ။

အာဏာရငစနစအငအားခန႔လာျခငး

ဆဗယကျပညေထာငစကခမတထားတ ကန႔သတခကေတြန႔ေနာကခအေျခအေနမာ အဆးအတားမရ ဒမကေရစရဖ႔န႔ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးဖ႔အတြက တစခနကေတာငးဆမႈေတြက ပလနကြနျမနစပါတတ႔ျပနပက ေျပာျပပါလား။

ခြာညဗစက။ ။ကြနျမနစ၀ါဒနဂးခပဖ႔ အဆးအျဖတေပးတ အေၾကာငးရငးႏစခရပါ

တယ။ ႏငငေရးသေဘာန႔ လမႈေရးသေဘာအရအေၾကာငးအရငးႏစခပါ။ ပထမဆးက

ခကကစလဗကကးယားႏငင ပရာဂၿမ႕ေတာမာ ျဖစခတျဖစရပေတြန႔ တစဆကတညး

ခကကြနျမနစပါတကတငျပတ ျပျပငေျပာငးလေရးေတြက တ႔ျပနတအေနန႔ ဆဗယကက

ကးေကာတကခကလာတာပ။ ဒါဟာ ႏငငေရးစနစရ႕ သေဘာတရားေရးလမးစဥ စၿပး

ယယြငးပကစးလာတာပ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ ျပျပငေျပာငးလေရးေျပာတ ကြနျမနစေခါငး

ေဆာငေတြရလာၿပဆရင သတ႔ကရပတနးကရပေအာငလပဖ႔က စစသားေတြလႊတလက

တာကး။ ဒါဘာကျပလဆရင ႏငငေရး သေဘာတရားလမးစဥ အလပမျဖစတာကျပတာပ။

ကြနျမနစစနစနဂးခပဖ႔ အဆးအျဖတေပးတ ဒတယအေၾကာငးရငးကေတာ Solidarity

ဆတ လ ၁၀ သနးပါတလႈပရားမႈပ။ အဒလ ၁၀ သနးထက အမားစက ကြနျမနစစနစက

ဆန႔ကငတကခကေနတ ပလနလမးအလပသမားေတြပါ။

၁၉၈၁ ခႏစမာ အဒတနးက ပလနကြနျမနစပါတ အေထြေထြအတြငးေရးမး-၁ (၁၉၈၁-

၈၉) ဗြကခကခ ယာ႐ဇစကရ႕အေျဖက စစအပခပေရးေၾကညာလကတာပ။ စစအပခပေရး

ေၾကညာလကတာဟာ ပလနႏငငသမငးမာ အဆး၀ါးဆး ဆးျဖတခကေတြထကတစခပ။

ဒေန႔ေခတပလနႏငငသားေတြက အဒတနးက စစအပခပေရးေၾကညာတာ ဘယလ

ေအာကေမလေမးၾကညရင သတ႔အျမငေတြကမးစပ။ အေျခအေနကအရမး အႏရာယရေန

တာရယ၊ ဆဗယကကးေကာမႈျဖစဖ႔ အရမးအလားအလာရေနတာေတြရယေၾကာင စစအပ

ခပေရးေၾကညာဖ႔လတယလ႔ ၅၀ ရာခငႏႈနးကေတာေျဖၾကမာပ။ ကနတ ၅၀ ရာခငႏႈနးကေတာ

ေၾကညာဖ႔မလပါဘး။ ယာ႐ဇစကက ေျဖရငးခကတစခရဖ႔ တျခားျဖစႏငေျခေတြအားလးက

မရာၾကခလ႔ပလ႔ ယဆၾကမာပ။ ကၽြနေတာကေမးလာရငေတာ ဆဗယကကးေကာမႈက

ေၾကာကစတက တအားကႀကးေနတယလ႔ပေျပာမာ။ တကယလ႔ အဒတနးက ပလနရ႕

အေျခအေနက ဆကၿပးဆးေနမယဆရင ေနာကတစလေလာကၾကာတအခါ ဆဗယကတပ

ေတြ ဒါမမဟတ ၀ါေဆာစစစာခပအဖြ႕တပေတြက ၾကား၀ငစြကဖကဖ႔ ဆးျဖတၾကေတာမယဆ

တာ သပကျဖစႏငေျခရတယ။ သ႔ေသာ အဒလ ‘ကးေကာ’ တယဆတာက ထးျခားျဖစစဥပါ။

ဘာလ႔လဆေတာ ပလနေျမေပၚမာ ဆဗယကစစသားႏစသနးက တပစြထားၾကၿပးသားေလ။

220

ဟးဘကက (တ႐တ-ေျမာကကရးယားနယစပအနးမ) ဗလာဒဗစေတာၿမ႕ကေန ၀ါေဆာ

အထ စစသားေတြပ႔စရာမလဘး။ ၀ါေဆာၿမ႕လယကေန ကလမတာ ၂၀ ေ၀းတ ရမဘာတး

ၿမ႕မာ စစသားေတြကတပစြထားလက႐ပ။

၁၉၈၀ ျပညႏစေတြဟာ ယာ႐ဇစကန႔ Solidarity အတြက တကယျပနာႀကးေတြ

တကတကာလပ။ လ႔အဖြ႕အစညးက မၾကဖးေအာင စတ၀မးကြေနတယ။ စစအပခပေရး

ေၾကညာၿပးတေနာကမာ ပလနႏငငသားအမားစက စတပကလကပကန႔ တဏဘာေ၀

ျဖစကနၾကၿပ။ ကြနျမနစပါတန႔အစးရရ႕ အေျခအေနကလညး အားနညးေနတယ။ ျပျပင

ေျပာငးလေရးေတြလပေပမယလညး တငးျပညစးပြားေရးက ကျမကေနတယ။ တငးျပညမာ

ပကဆကမရ၊ ေခးေငြမရန႔ ပလနရ႕မတဖကအေနာကႏငငေတြန႔ဆကဆေရးကလညး ပမန

အေျခအေနမာမရေတာဘး။ ဆဗယကျပညေတာငစရ႕အေျခအေနကလညး ယယြငးပကစး

ေနတယ။ ဒေတာ ပလနကလညး တစနညးတစဖ အကအညေပးမယဆၿပး သလညးမကမး

လမးႏငဘးေပါ။

ဒငယာေလာႏင ေစစပေဆြးေႏြးျခငးအတြက အေျခခတညေဆာကျခငး

အေျခအေနက ေသေရးရငေရးျဖစေနေတာကာ သ႔အေနန႔ တကယက ဘရငေနာင

ေဖာငဖကလပရေတာမယဆတာ ယာ႐ဇစကက ပပနားလညလာတယ။ အတကအခန႔

ဒငယာေလာေတာ သလပမရေတာမယ။ ကကသလစေကာငးေတာကေန ဒငယာေလာက

စလပေပးဖ႔ သေတာငးဆတယဆတာ မနပါတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ ၁၉၈၀ ျပညႏစ

ေတြအစပငးမာ ပလနကကသလစေကာငးေတာဆတာ လ႔အဖြ႕အစညးရ႕ ကယစားလယပ။

ကၽြနေတာအျမငအရ သကေကာငးေတာရ႕အခနးက႑န႔အေနအထားက လတာထကပတြက

ခတယ။ ေျဖရငးခကတစခထြကဖ႔ ေကာငးေတာန႔အတလပကင ေဆာငရြကရငရၿပလ႔

ယာ႐ဇစကက ယဆခတယလ႔ကၽြနေတာထငတယ။ သန႔ေကာငးေတာန႔ကလညး ဆကဆ

ေရးေကာငးတယ။ ဒါေပမယ ေကာငးေတာန႔အတလပၾက႐န႔မရဘးဗ။ အဒတနးက

ေကာငးေတာန႔ အခတအဆကမရတ ႏငငေရးအတကအခအပစေတြက အမားႀကးရတာကး။

ေဂၚဘာခကဗက ၁၉၈၆ ခႏစမာ လပခတႏငငေရး၊ စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈေတြန႔

အတ ဆဗယကျပညေထာငစမာျဖစေပၚခတ အေျပာငးအလေတြဟာ ေနာကထပအေရးႀကး

တအေၾကာငးအခကတစခေပါ။ မနပါတယ။ ၁၉၈၆ ခႏစမတငမအထ အတကအခန႔

ပၿပးပြငလငးတ ဒငယာေလာလပရမယဆတာန႔ပတသကၿပး စဥးစားဖ႔ဆတာ ကြနျမနစႏငင

အားလးအတြက သပကခကတကစၥပ။ ၁၉၈၆ ေနာကပငးကေတာ ေဂၚဘာ ခကဗက

ယာ႐ဇစကက မးစမးျပလကတာ။ ေဂၚဘာခကဗက ‘ေကာငးၿပ၊ ဆရယလစအယအဆေတြ၊

တနဖးေတြဘာေတြေလးစားလကနာၿပး ခငဗားျပျပငေျပာငးလမႈေတြကဆကလပခငသပဆ

221

လပသာလပဗာ’တ။ စစခငးတနးကဆ ေဂၚဘာခကဗက အရမးေရ႕မတးခငဘး။ တစခခ

လပမရေတာမယဆတာ သနားလညေပမယ ႏငငေရးစးပြားေရးျပျပငေျပာငလမႈေတြန႔ တျခား

အေျပာငးအလေတြ မလပလ႔မရဘးဆတအခကက ရငးျပဖ႔က သ႔မာျပနာရေနတယ။

၁၉၈၀ ျပညႏစေတြကနခနေရာကေတာ ပလနရ႕ျပနာေတြက ဒငယာေလာန႔ေျဖရငး

မသာျဖစႏငေတာမယလ႔ ယာ႐ဇစကက ျပတျပတသားသားယဆလာတယ။ ပလနမာေနာက

လာမယေရြးေကာကပြက ၁၉၈၉ ခႏစမာလပမာဆေတာ သ႔အတြက (ဒငယာေလာလပဖ႔)

အခနဇယားက သပၾကပတယ။ အဒေရြးေကာကပြဟာ ျမငေနက ဒမကေရစေရြးေကာကပြ

မဟတတာအမနပါ။ ဘာလ႔လဆေတာ ၀ငအေရြးခတ ကယစားလယေတြ အားလးက ကြနျမ

နစပါတကအတညျပထားတသေတြခညပေလ။ တကယျပနာက မဆႏၵရငေတြအားလး

ပါ၀ငၾကဖ႔ပ။ မေပးတသအေရအတြကက ကၽြနေတာတ႔ပါတကေထာကခတပမာဏကျပတာ

ပ။ ျဖစရပအမားစမာ ျပညသေတြကထတျပနတ မအေရအတြက ကနးဂဏနးေတြက

လမထားတာေတြပ။ သ႔ေသာ ေရြးေကာက ပြရ႕ တကယမရလဒေတြက ပါတေခါငးေဆာငေတြက

ေကာငးေကာငးသတာေပါ။ ပါတထမာဆရင လာမယေရြးေကာကပြမာ မေပးမယသအေရ

အတြကဟာ ၃၀ ကေန ၄၀ ရာခငႏႈနးထကပႏငမယအလားအလာမရဘးဆတာ လတငး

သေနတယ။ မေပးမယသ (မေပးပငခြငရသအေရအတြက) နညးတယဆရင ႏငငေရးစနစက

လကမခဘးဆတာ၊ အေျပာငးအလက ျပညသေတြငလငေနတယဆတာက အခငအမာျပ

လကတာပေပါ။

စးပြားေရးအေျခအေန၊ သငးကြလ႔အဖြ႕အစညး၊ လာမယေရြးေကာကပြဆတ အေၾကာငး

ကစၥေတြအားလး ေပါငးဆသြားေတာကာ အတကအခန႔စၿပး စကားေျပာဖ႔ ယာ႐ဇစကလညး

ဆးျဖတလကရေတာတာပ။ သသသပသပန႔ ပထမဆးေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈေတြက ၁၉၈၈ ခႏစ

မာစပါတယ။ ၁၉၈၉ ခႏစေဖေဖာ၀ါရကေန ဧၿပလအထ ကၽြနေတာတ႔ ပထမဆးစားပြ၀ငး

ေဆြးေႏြးပြေတြ တရား၀ငစလပၾကတယ။ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြၿပးေတာ စနစေျပာငးသြားတယ။

ပလနအသြငကးေျပာငးေရးေအာငျမငမႈက ရငးျပျခငး

ခငဗားရ႕မလေမးခြနးကျပနသြားရရင ကၽြနေတာတ႔ေအာငျမငမႈက ဘယမာျမစဖားခခ

သလဆ အျခားႏငငေတြထက ပလနရ႕ျပျပငေျပာငးလမႈအတြကအသငျပငထားတာက ပၿပး

ေကာငးမြနေနတာလ႔ ကၽြနေတာထငတယ။ ပလနႏငငမာ ‘အေတာမသတ’တ ေအာဟစမႈ

ေတြက ကြနျမနစစနစကေျပာငးလပစလကတာျဖစလ႔ အေရ႕ဥေရာပႏငငေတြထမာ အျခား

ႏငငေတြထက တစနညးတစဖပၿပး လစဘရယဆနသြားေစတယ။ ပလနမာ အတကအခက

အရမးအားေကာငးတယ။ ဟးႏစေပါငးမားစြာကတညးကရေနတ အစဥအလာ အတကအခ

လႈပရားမႈကလညး ပလနမာရၿပးသားေလ။ ကြနျမနစပါတထမာ ျပျပငေျပာငးလေရးကလလား

222

တသတခ႕ ၁၉၅၆ ခႏစမာရလာေနၿပ။ အဒေနာကမာ ယာဆကကရြန (အတကအခဒမက

ရကအပစ၏ထငရားသညေခါငးေဆာင) န႔ အျခားသေတြဥးေတာငန႔ အလပသမားကာကြယေရး

ေကာမတလ အေတာေလးခငမာတ အတကအခအဖြ႕အစညးေတြရေနၿပ။ ကြနျမနစပါတ

ေခါငးေဆာငဂယကက ဒအတကအခအပစေတြက လကသငခႏငတအတငးအတာထ လစ

ဘရယဆနတသ။ ဒအပစေတြဟာ ၁၉၇၀ ျပညႏစမားကနတအခနမာ တကၾကြလႈပရား

လာၾကတယ။ ကၽြနေတာတ႔ဆမာ အေတာေလးအငအားႀကးၿပး ခငမာအားေကာငးတအတက

အခအပစအျဖစ လကခဗြယဆာဥးေဆာငတ Solidarity န႔ အျခားအတကအခအပစေတြ

လညးရေနတာအမနပ။ ဒေတာ ၁၉၈၀ ျပညႏစမားမာ ပလနမာ အကြအျပေတြေတာေတာ

ျဖစေနတယ။ သ႔ေသာ ကြနျမနစမဟတၾကတ လ႔အဖြ႕အစညးအစတအပငးက စနစတက

စဖြ႕ထားတယ။ အထးသျဖင Solidarity လႈပရားမႈေပါ။ သ႔ေသာ တျခားေသာ အတကအခ

အဖြ႕ေလးေတြကေတာင စနစတကစဖြ႕မႈရထားၾကတယ။ ဒလႈပရားမႈေတြဟာ သငးဖြ႕ဖြ႕စညး

မႈအေျခခအေဆာကအအ ေကာငးေကာငးရၾကတယ။ အစဥအလာမဟတတ ႏငငေရးအဖြ႕

အစညးေတြက အသအမတလကတယ။ အတကအခေခါငးေဆာငေတြက ေပၚထြကလာေစခ

တယ။ ေျပာငးလလမယအေျခအေနေတြမာ ပလနႏငငကဘယလအပခပသငသလဆတ

ေျပာဆေဆြးေႏြးမႈေတြ ႏစန႔ခၿပးလပတာက ကယစားျပလာခတယ။

ေနာကထပအေရးႀကးတအေၾကာငရငးကေတာ အေျပာငးအလေတြက ဥးေဆာငဖ႔၊

အေကာငအထညေဖာဖ႔ အဆငသငျဖစေနတသေတြရေနတာပ။ သတ႔ေတြက ပလနမာ

ပညာေကာငးေကာငးသငခရသေတြ၊ အေနာကႏငငကေနလညး အေတြ႕အၾကအခ႕ရထားတ

သေတြ။ ေနာကၿပးသတ႔အသကအရြယေတြကလညး အသက ၃၀ ေကာ ၄၀ ေကာေတြ

ဆေတာ ႏငငေရးလပဖ႔န႔ ဒလျပျပငေျပာငးလမႈေတြလပဖ႔ အသငေတာဆး အသကအရြယ

ေတြေပါ။ သတ႔က ႏငငျခားမာပညာသငလာၾကတာ။ အမားစက အေနာကႏငငေတြမာ ပညာ

သငလာတာ။ သတ႔မာ အခလအခြငအေရးရလာေတာ ျပျပငေျပာငးလမႈေတြက တငျပဖ႔

အသငျဖစလာၾကတယ။ [ဒတယ၀နႀကးခပႏင ဘ႑ာေရး၀နႀကး (၁၉၈၉-၉၁)၊ (၁၉၉၇-

၂၀၀၀) ျဖစၿပး၊ ဘားတလေရာဗရ စမကနးဟလသမားသည ‘ေရာ႐ကကထး’ စးပြားေရးျပျပင

ေျပာငးလမႈဗသကာ] လကရကခ ဘားတလေရာဗရက အဒအခနမာ ဗဟဘဏဥက႒။

သလညး အေမရကနမာ ပညာသငလာတသ။

ၿပးေတာ ေနာကဆးတကတ ကြနျမနစအစးရျဖစတ မရကဆလကဗ ရာကးစကးက

အသြငကးေျပာငးမႈမတငခငမာ ၀နႀကးခပ (၁၉၈၈-၈၉) ေပါ။ သက ပလနနာမညရသတငးစာ

Polityka ရ႕နာမညႀကး အယဒတာခပ၊ ကြနျမနစပါတမာ အတြငးေရးမး-၁အျဖစ (၁၉၈၉-၉၀)

ေနာကဆးတာ၀နယခတသေပါ။ ကၽြနေတာလညးပါခတ သ႔အစးရအက အငမတနအေရးပါ

တ ျပျပငေျပာငးလမႈေတြန႔ ဥပေဒေတြက ျပ႒ာနးကငသးခလ႔ ပလနစးပြားေရးက အေတာ

223

အေထာကအကျဖစခတယ။ အဒဥပေဒေတြထမာ ၀လဇကခဥပေဒၾကမးလ႔ေခၚၾကတ ဥပေဒ

လညးပါတယ။ မရကဆလကဗ ၀လဇကခက စကမႈ၀နႀကးပါ။ သ႔အယအဆက စြန႔ဥးတထြင

စးပြားေရးသမားေတြအတြက အေျခအေနေကာငးဖနတးေပးဖ႔ေပါ။ ကၽြနေတာအျမငေျပာရရင

လြနခတ ၂၅ ႏစက ၀လ ဇကတငျပခတအရာေတြမနသမဟာ ဒေန႔ေခတပလနအစးရတင

ျပေနတဟာေတြထက အမားႀကးသာပါတယ။ ဒေတာ အဒတနးက ကၽြနေတာတ႔မာ

အေကာကအခြန၊ ႒ာနဆငရာေတြဘကမာဆရင စးပြားေရးလပငနးေတြအတြက အေနအထား

က တျခားကြနျမနစႏငငေတြမာထက ေတာေတာသာပါတယ။ သ႔ေသာ အဒတနးကပလနရ႕

စးပြားေရးအေျခအေနက ေတာေတာဆးတယဆတာေတာ ထညေျပာရမာပ။ ဒလဆးေန

သညတင ဒျပျပငေျပာငးလေရးေတြကလပဖ႔ သတန႔ဆးျဖတခကျပတသားမႈကေတာ ကၽြန

ေတာတ႔မာရတယ။

ဒငယာေလာႏင ေစစပေဆြးေႏြးျခငးအတြက အေျခခတညေဆာကျခငး

စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြေတြလ ေစစပေဆြးေႏြးမႈေတြက မ၀ါဒအေရးေဆာငရြကတ အဓက

ကသေတြက ခဥးကပပအရေျပာရင သတ႔ၾကားက အားသာခကေတြမာမတညေနတယ။

တခ႕အခနေတြမာ ခငဗားတ႔မာ ခငမာတအစးရန႔ အားနညးတအတကအခရတယ။ ဒါမ

မဟတ အဒအေျခအေနရ႕ဆန႔ကငဘကရတတတယ။ ယာ႐ဇ စကက ေစစပေဆြးေႏြးမႈက

ဥးေဆာငခတယလ႔ ခငဗားေျပာပါတယ။ သ႔ေသာ တစဖကမာ မ၀ါဒေရးလႈပရားေနတ

Solidarity ကရေနတယ။ သေဘာထားတငးမာသေတြန႔ ျပျပငေျပာငးလေရးသမားေတြၾကား

က ဒေဆြးေႏြးပြေတြ ဘယလျဖစေပၚလာခလ။ အားနညးတအတကအခရရင အားေကာငးတ

အစးရရမယ။ ဒါမမဟတ အားေကာငးတအတကအခရရင အားနညးတအစးရရမယ။ ႏစ

ဘကစလးမာ အားနညးတ လပေဖာကငဖကေတြရရငေတာ အေကာငးဆးအေျခအေနပ။

ပလနမာ အဒအေျခအေနျဖစခတယ။ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြေတြမလပခငမာ အားကးရတႏစ

ဘကစလးက လပေဖာကငဖကေတြက ေတာေတာအားနညးေနတယ။ ကြနျမနစပါတက

ဘာလပရမယဆတ စမကနးမရဘး။ ထေရာကပျပငတ စးပြားေရးက မစမႏငဘး။ ဒေတာအား

နညးေနတယ။ ျပညသအမားစအတြကတငမကဘး ကြနျမနစပါတအတြကေတာင အငမတန

ေလးနကတ ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈေတြလပဖ႔လေနတာ လယျပငမာဆငသြားသလ

ထငရားေနတယ။ Solidarity ကလညး ၁၉၈၀ န႔ ၁၉၈၁ တနးကလ အဖြ႕၀င ၁၀ သနးရတ

အဖြ႕ႀကးမဟတဘး။ ေနာကဆယႏစအၾကာမာရေနတ Solidarity။ အေမာေဖာကေနၿပ။

အရငကေလာက လႀကကမမားၾကေတာဘး။ ဒေတာ Solidarity ကလညး ေတာေတာ

အငအားနညးေနတယ။ ကၽြနေတာစတထင ပလနစားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြျဖစေျမာကသြားတာ

ကၽြနေတာတ႔မာ အငမတနအားေကာငးတ ေဆြးေႏြးဘကအပစႏစခရလ႔ပ။ သ႔ေသာ အပစ

ႏစခစလးက ေနာငေရးအတြက အေရးႀကးတာတစခကလပဖ႔ အခနေရာကၿပဆတ တာ၀နယ

224

စတ၊ ေလးနကတခယခက ရေနၾကတယ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ တငးျပညအေျခအေနက

ေရ႕ဆကသြားလ႔မရေတာဘးေလ။ ဒအေျခအေနဟာ ေတာေတာေလးအေရးပါတ အေၾကာငး

ရငးပါပ။ ကၽြနေတာအျမငအရေတာ ကယမာအားေကာငးတ ဘကတစဘကန႔ အားနညးတ

ဘကတစဘကရေနရင ႏစဥးသေဘာတညမႈရဖ႔မျဖစႏငဘး။ ဥပမာ ဒလအေျခအေနမးက

ဒေန႔ေခတ အစၥေရး-ပါလကစတငး ပဋပကၡမာ ခငဗားေတြ႕ႏငတယ။

ပလနကြနျမနစပါတဟာ ပါတ၀င ၂ သနးရတယ။ အဒပါတ၀ငေတြထမာ တမးညြတမႈ

ေတြက အမးမးပ။ သ႔ေသာ အပစႀကးႏစခပရတာ။ ‘ျပျပငေျပာငးလေရးသမား’အပစက

အေျပာငးအလလအပတယ၊ တကယေလးနကတ အေျပာငးအလေတြမရရင ကၽြနေတာတ႔

သြားၿပဆတာက သေဘာေပါကထားတယ။ အဒျပျပငေျပာငးလေရးသမားေတြထမာ သတ

ႀကးႀကးထားတသေတြ၊ တးတကတကကားကကကကဆတသေတြ၊ သတေျပာငတသေတြ

လညးရတာပ။ ဒျပျပငေျပာငးလေရးသမားအပစမာ ေခါငးေဆာငက ယာ႐ဇစက။ ျပျပင

ေျပာငးလေရးေတြရ႕လအပခကက သသာသေဘာမေပါကခဘးဆရင ဘာမျဖစလာမာ

မဟတဘးဗ။ ဒအေရ႕ ဥေရာပႏငငေတြထက ကြနျမနစပါတေခါငးေဆာငေတြထမာ အးရင

ဟနကဟာ[ဂာမနဆရယလစညညြတေရးပါတ ဗဟေကာမတအတြငးေရးမး (၁၉၇၅-၈၉)] န႔

ဂစ တကဗ ဟဆက [ခကကစလဗကကးယားသမၼတ (၁၉၇၅-၈၉)] ဆရင ျပျပငေျပာငးလ

ေရးက လး၀လကမခတသေတြ။ ယာေနာခါဒါ[ ဟနေဂရဆရယလစအလပသမားပါတ

အေထြေထြအတြငးေရးမး (၁၉၅၆-၈၈)] တစေယာကပ ျပျပငေျပာငးလေရးကလကခတာရ

တယ။ စစအပခပေရးေၾကညာတာ ၁၉၈၀ ျပညႏစေတြအေစာပငးမာ လအပတယလ႔

ယာ႐ဇစကက သေဘာေပါကတယ။ သ႔ေသာစစအပခပေရးၿပးသြားေတာ သ႔အတြကတစခ

တညးေသာေရြးစရာက ဒငယာေလာပရတယ လ႔သျမငလာတယ။ အရငကထက ပၾကမးၿပး

ပတငးမာဖ႔ ဖႏပဖ႔ဘယနညးန႔မမရေတာဘး။ ေရ႕ဆကဖ႔တစခတညးေသာလမးစက အလယ

အလတလမးစဥကပလကတ ေခါငးေဆာငျဖစဖ႔ပ။ ဖႏပတေခါငးေဆာငလပလ႔ မရေတာဘး။

ဒျပျပငေျပာငးလမႈေတြက လကမခတ ကြနျမနစပါတ၀ငေတြေတာ ရေနတာပ။ ျပျပငေျပာငး

လမႈေတြကပပါလာမယ အႏရာယကႀကးတယလ႔သတ႔ကေျပာတယ။ ဒျပျပငေျပာငးလမႈေတြ

ေရ႕ဆကလပမယဆရင ကြနျမနစပါတ အာဏာလကလႊတလကရမယဆတာက သတ႔

အဓကထားေျပာၾကတ ဆငေျခပ။ အခ ေနအခါကေနျပနၾကညရင သတ႔ေျပာ တာမနတယပ

ေျပာရမယ။ ျပျပငေျပာငးလေရးသမားေတြက ပါတအနာဂတန႔ပတသကၿပး အမနမျမငခၾက

ဘး။ ေဂၚဘာခကဗက ဆဗယကမာ၊ ယာ႐ဇစကက ပလနမာ ျပျပငေျပာငးလမႈေတြက စလပ

ၾကေတာ ပါတဇာတသမးဖ႔အစပးလကတာပဆတာ သလာရတယ။

အေျပာငးအလအတြက သေဘာတမမႈရေအာငလပျခငး

၁၉၈၀ ျပညႏစမားေႏာငးပငးမာ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြန႔ ျပျပငေျပာငးလေရးကလပ

225

ေဆာငေတာမယလ႔ ယာ႐ ဇစကကဆးျဖတခတယ။ ေဂၚဘာခကဗက သ႔ကေထာကခအားေပး

ခတယ။ ဒလေထာကခအားေပးတာ ယာ ႐ဇစကအတြက အေရးႀကးတယ။ အေျခအေနက

တငးမာေနတအခနပါ။ ပါတဗဟေကာမတ အစညးအေ၀းတစခမာေပါ။ ျငငးၾကခၾကတာ

ေတာေတာျပငးထနလာခနမာ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြန႔ပတသကၿပး သေဘာထား တငးမာသေတြ

က စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြလပတာမားတယ၊ ဒါပါတကၿပကြသြားေစလမမယဆၿပး ယာ႐ဇစကက

ေ၀ဖနတကခကမႈစလပၾကတယ။ သ႔ႏငငေရးသမားဘ၀တစေလာကလး ပထမဆးအႀကမ

အၾကပကငတ နညးသးဖ႔ ယာ႐ဇစကက ဆးျဖတလကတယ။ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြကဆန႔

ကငတ ရေဘာေတြအမားႀကးရတယဆတာသကသေတာ ႏတထြကဖ႔ျပငတယ။ ဒါဆသတ႔

အတြငးေရးမး-၁ အသစခန႔လ႔ရၿပ။ သန႔အနးစပဆး လပေဖာကငဖကေတြကလညး ႏတ

ထြကၾကမယျဖစကနတယ။ ဒါန႔ပ ဗဟေကာမတဆးျဖတခကက လကနာရမယဆၿပး

ႏငငေရးဥးေဆာငအဖြ႕ကေန ဆးျဖတလကတယ။ သတ႔မခြဆးျဖတၾကတအခါ ယာ႐ဇစ

ကရာထးမာဆကေနဖ႔၊ ပါတရ႕ျပျပငေျပာငးလေရးလလားတ အေျခခရပတညခကက

လကခတဘကက ႏငသြားတယ။ ကြနျမနစပါတေတြမာ ႏတထြကတာေတြ၊ ပနကနတာေတြ

န႔ၿခမးေျခာကတာမးက ဒလတငးမာတ အေျခအေနမးေရာကလာရင ျဖစေလျဖစထမရဘး။

ႏတထြကမယေျပာလကတာဟာ ဒျပျပငေျပာငးလေရး ေတြလပဖ႔ ယာ႐ဇစကန႔သ႔ရ႕လပေဖာ

ကငဖကေတြ ဆးျဖတခကအခငအမာခထားတယဆတာက အခကျပလကတာပ။ ဒါ သပ

အေရးႀကးတယ။

ကၽြနေတာက အဒတနးက အသက ၃၁၊ ၃၂ ေပါ။ အသက ၃၁ ႏစအရြယမာ လငယန႔

အားကစားေရးရာ၀နႀကး ရာထးကၽြနေတာကေပးလကတာဆေတာ ပလနအစးရထမာ

ကၽြနေတာက အသကအငယဆး၀နႀကးျဖစလာတယ။ ကၽြနေတာ ကမာၻအႏ႔ခရးဆန႔ခတယ။

၁၉၇၆ ခႏစမာ အေမရကနမာ သးလေကာငးသြားတကရတယ။ ဆေတာ ကြနျမနစ၀ါန႔ဆဗ

ယကျပညေထာငစက ဖြ႕ၿဖးၿပးအေနာကႏငငေတြန႔ႏႈငးယဥလကရင ဘယလေနမယဆတာ

က နားလညဖ႔ ကၽြနေတာအတြက ဘာမမခကဘး။ ဒလႏႈငးယဥလကေတာ ကၽြနေတာအတြက

လး၀စတပကစရာ ေလလာစးစမးမႈပ။ အငမတနစတပကဖ႔ေကာငးတ အေျခအေနပ။

အေနာကဂာမနမာလညး ကၽြနေတာေကာငးတကခေသးတယ။ အဒတနးကဆ ပလနန႔

အေနာကဂာမနဆတာ ဘာမမဆငဘး။ ပလနကေတာေတာက ဖြ႕ၿဖးမႈနမကေနတာဗ။

ကၽြနေတာတ႔မးဆကအတြကေတာ ပလနက အေျပာငးအလလ႔ဖ႔လေနတယဆတာ၊

ေခတမစကမႈႏငငျဖစေအာင လပရမယဆတာ အရမးသသာေနတယ။ ေတာေတာတးတက

ေနၿပျဖစတ ကမာၻအစတအပငးထမာ ကၽြနေတာတ႔ပါခငတယ။ ျပနာက တးတကေအာင

ဘယလလပၾကမလဆတာပ။ ဘယလမးကလကသငလေပါ။ တကသလမာတနးက

ကၽြနေတာန႔ ေကာငးေနဖကေတြက ေယဘယအယအဆ ႏစခသးခရခတယ။ ပထမဆး

226

ကေတာ ျပျပငေျပာငးလမႈေတြကေထာကခအားေပးဖ႔၊ ႏငငေရးစနစကတတႏငသမေျပာငး

ဖ႔ အလားအလာရတာမနသမလပဖ႔ပ။ ဒါေပမယ အဒလလပရငးန႔ ၀ါေဆာစာခပတ႔၊

ဆဗယကျပညေထာငစတ႔ဆတ ဒတယကမာၻစစရ႕ရလဒျဖစတ အကန႔အသတေတြအားလး

ကၽြနေတာတ႔မာရေနတာဆတ အေျခအေနေတြဟာ ေျပာငးလလ႔မရႏငဘးဆတာကလကခ

ထားဖ႔ပ။ ဒါကၽြနေတာအယအဆ။ အတကအခဘကမာရပတ ကၽြနေတာေကာငးေနဘက

ေတြရ႕အယအဆကကေတာ (ႏငငေရး) စနစက ျပျပငေျပာငးလဖ႔ မျဖစႏငဘးဆတာပ။

(အတကအခမာ ဤတစႀကမ ၁၉၇၀ ျပညႏစမားေႏာငးပငးအထ အေတာပငအားေကာငးခ

သည။) တကယလ႔အမားႀကးေပးဆပရသညတင (ႏငငေရး) စနစက ဆန႔ကငတကပြ၀ငဖ႔

လတယလ႔ သ႔တ႔ကေတြးၾကတယ။

ကၽြနေတာေကာငးေနဖကေတြေတာေတာမားမားရ႕တတယေျမာက အယအဆကက

ခနေျပာခတမဟာဗဟာေတြအားလးက အလပျဖစမာမဟတဘးတ။ စနစကအတြငးထက

ေနျပျပငေျပာငးလဖ႔၊ အေျပာငးအလလပဖ႔ ကၽြနေတာတ႔ အသငမျဖစၾကေသးဘးေပါ။

ေနာကေပါက ေတာလနေရးသမားေတြျဖစဖ႔ အစးရဆန႔ကငေရးသမားေတြအျဖစ ေထာငခ

ခရဖ႔ကၽြနေတာတ႔မာ အမားႀကးစေတးဖ႔ ကၽြနေတာတ႔အသငမျဖစၾကေသးဘးေပါ။ တစခ

တညးေသာေရြးစရာက တငးျပညကထြကသြားၾကဖ႔ပ။ တကယပ အဒေကာငးေနဖကေတြ

ေတာေတာမားမားက ၁၉၈၀ ျပညႏစေတြအစေလာကမာ ပလနကထြကသြားၾကတယ။

အဒလ ပလနလမးေတြ အလးအရငးျပညပကထြကသြားတာ အထးသျဖင စစအပခပေရး

ေၾကညာၿပးတအခနမာထြကသြားၾကတာ ေတာေတာကမားပါတယ။ အေမရကန၊ ၾသစေၾတး

လ၊ ေတာငအာဖရကန႔ ဥေရာပႏငငေတြ ေတြအမားစမာ ပလနႏငငသားေတာေတာမားမား

အခထရေနတနးပ။

ကၽြနေတာက ကြနျမနစပါတ၀င၊ အစးရအဖြ႕မာ၀နႀကးဆေတာ ၁၉၈၀ ျပညေတြကနခါနး

စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြမစခင ျဖစပကေနတာေတြမနသမဟာ ကၽြနေတာအတြကေတာ ဘ၀င

ကစရာေတြခညပ။ ကၽြနေတာအယအဆန႔နးစပတအရာကလပဖ႔ အခြငအေရးရၿပေပါ။ ဟး

အရငကတညးက ဒလပငနးစဥေတြအားလးမာ ကၽြနေတာပါခတယ။ ဘာျဖစလ႔လညးဆေတာ

ႏငငေရးအေျခအေနေျပာငးလဖ႔၊ ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈေတြလပဖ႔ ရာကးစကးရ႕ဆးျဖတ

ခကေတြထမာ ပထမဆးက သငးဖြ႕ဖြ႕စညးမႈဆငရာဥပေဒသစက ကကသလစေကာငးေတာ

ရယ၊ အတကအခရယန႔ေဆြးေႏြးဖ႔ဗ။ ၁၉၈၀ ျပညႏစေတြကနခနေရာကေတာ ဒဥပေဒသစက

ႏငငေတာရ႕ထနးခပမႈ အျပငကေန အသငးအဖြ႕ေတြ ေပါငးစဖြ႕စညးခြငေပးလကတယ။

ေကာငးေတာန႔ဒငယာေလာလပတအခါမာ ကၽြနေတာက ဥက႒လပတယ။ ဂဏးအပ

ဘနးေတာႀကးေတြ၊ သတ႔အၾကေပးေတြန႔ အစညးအေ၀းလပၾကတာ ကၽြနေတာမတမေသး

တယ။ ဂဏးအပဘနးေတာႀကးေတြ လကေအာကခအၾကေပးတစေယာကကယန အလရကဖ

227

စကး [၀နႀကးခပ (၁၉၉၁-၉၂)] ေပါ။ ကၽြနေတာတ႔ အဖြ႕က တကယလငယလရြယေတြျဖစေန

ေတာ သတ႔ေတာေတာအအားသငသြားတယ။ ရာကစကးက ေပါပကပကလပလကတယလ႔

သတ႔ကယဆထားေတာ ကၽြနေတာတ႔ေဆြးေႏြးဘကေတြရ႕ ေတြ႕ေတြ႕ခငးတ႔ျပန ပက

မကႏာပကစရာပ။ ဒသငးဖြ႕ဖြ႕စညးမႈဆငရာဥပေဒ ေဆြးေႏြးဖ႔ ဒလမႏးမနပ၀နႀကးေပါကစေတြ

ရာကစကးက လြယလြယန႔လႊတလကတယလ႔ သတ႔ကတြကလကတာကး။ ကၽြနေတာတ႔

မးဆကအတြကေတာ ဒလလႊတလကတာ အမခနးအခြငအေရးပ။ ေခတသစမာ ကၽြနေတာ

တ႔သကတမးရငပါတႀကးက တကတကၾကြၾကြန႔မလပႏငမကငႏငေတာတာ ကၽြနေတာတ႔

အတြကေတာ သပျပနာမဟတဘး။

ေစစပေဆြးေႏြးေရးအတြက လပငနးစဥမားႏင ခတဆကေဆာငရြကမႈမား

ေစစပေဆြးေႏြးပြေတြကဥးတညေနတ အေျခအေနက ဗလခပႀကး ယာ႐ဇစကးန႔ သ႔အဖြ႕က ဘယလနားလည ထားၾကလဗ။

ခြာညဗစက။ ။စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြမာ ယာ႐ဇစကးရ႕အဖြ႕ေခါငးေဆာငက ျပညထေရး

၀နႀကး ဂကဆြာဖ ကရတကခ (၁၉၈၁-၉၀) ပါ။ အတကအခဘကကၾကညရင လမနးအခရဆး

ပဂၢကက အစးရေစစပေဆြးေႏြးေရးအဖြ႕ရ႕ေခါငးေဆာငျဖစေနတာ ေတာေတာေကာငးတ

စတကးပ။ သ႔က ဆးျဖတခကေတြေပးႏငတေပးႏငတလလ႔ အတကအခကျမငတာကး။

ယာ႐ဇစကးရ႕အတြငးလအေနန႔ ဖႏပမႈေတြအမားဆးလပခတလက ဒမကေရစန႔ မ၀ါဒ

ေျဖေလာေရးအတြက အခတာ၀နရတသျဖစေနတယေလ။ ဒေတာ ႏငငေရးန႔စတေဗဒ ႐ႈ

ေထာငကၾကညရင ကၽြနေတာအျမငအရ သ႔ကေခါငးေဆာငေရြးလကတာ သပမနတဆးျဖတ

ခကပ။သ႔ရ႕ ေစစပေဆြးေႏြးေရးအဖြ႕မာ ကာကြယေရး၀နႀကး ဖလရယနဆြစဇက၊ အဒတနးက

၀နႀကးခပလပေနတ ရာကစကး၊ ႏငငေရးဥးေဆာငအဖြ႕ကအဖြ႕၀ငသးဥး (စတာနစလကဗ

ရ၀ကခ၊ ဗာလကဒစလကဗ ဘာကာ၊ ယာႏ ရကေကာစကး) န႔ ကၽြနေတာပါတယ။

ႏငငေရးဥးေဆာငအဖြ႕မာ ကၽြနေတာဘယတနးကမမပါခဘး။ ကၽြနေတာကအစးရအဖြ႕

၀ငသကသကပ။ ရာကစကးအစးရမာ ၀နႀကးေပါ။ သ႔ေသာ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပက အပစ

သးခထက အပစတစခရ႕ ပးတြဥက႒ျဖစတယ။ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြရ႕ဖြ႕စညးပက သေဘာ

ေျပာရရင ကယစားလယေတြအကနလးက စားပြတစခမာ၀ငးထငၾကတယ။ ဒအစညးအေ၀း

ေတြမာ ကရတကခန႔ ဗြယဆာတ႔က ဥက႒ေတြ။ မတတမးမတရာေတြန႔ ဆးျဖတခကေတြ

အားလးအတြက ကၽြနေတာတ႔မာ ေကာမတသးခရတယ။ ကၽြနေတာက မာဇယဗစကန႔ ဒတ

ယဥက႒လပတယ။ ကၽြနေတာတ႔က အလပသမားသမဂၢေတြန႔ Solidarity ကတရား၀င

အဖြ႕အစညးျဖစေအာင ဘယလလပရမယဆတအေၾကာငး ေဆြးေႏြးရတယ။ ႏငငေရး

ဥးေဆာငအဖြ႕၀င ရကကစကးန႔ ပါေမာကၡ ဘေရာနစလကဗ ဂရမကတ႔က ႏငငေရးေကာမတ

228

ရ႕ ပးတြဥက႒ေတြ။ တတယေကာမတက စးပြားေရးကေဆြးေႏြးတယ။ ႏငငေရးဥးေဆာင

အဖြ႕၀င [ဗာလကဒစလကဗ] ဘာကာ၊ အတကအခအဖြ႕၀င ပါေမာကၡ ဗတ ထရကဗရာ

ကးစကးတ႔က ပးတြဥက႒တ႔ပါတယ။ ဒေတာ ယာ႐ဇစကးက သ႔ေကာမတသးခန႔အလပ

လပတာေပါ။ သ႔ေနရာက လး၀အေရးအႀကးအဆးေနရာေပါ။

ကၽြနေတာအျမင ယာ႐ဇစကးရ႕ေတြးပေခၚမာ အေျခခအေၾကာငးအရငးေတြအမားႀကး

ရေနတယ။ ပထမဆးက စစအပခပေရးၿပးသြားရင အရငတနးကရတခတဟာမးက ျပန

ဖြ႕စညးမယဆ အကနကေမာကကမေတြ ျဖစကနမာဆေတာ အေျဖတစခထြကဖ႔ အရမး

အေရးႀကးတယ။ အေျခအေနက အရငကန႔လး၀မတေတာဘးေလ။ ဒမကေရစ တည

ေဆာကေရးန႔ မ၀ါဒေျဖေလာေရးအယအဆက ယာ႐ေကာဗစကးအတြက အရမးအေရးႀကး

တအယအဆလ႔ထငတယ။ တငးျပညကပျပညဒမကေရစကသေတြးသလားေတာ ကၽြနေတာ

ေသခာမသပါဘး။ ဒမကေရစတညေဆာကေရးက သကပအေလးထားတယလ႔ ထငပါတယ။

သဘယလ ဆးျဖတခတယဆတာ ကၽြနေတာမက၀ါးထငထငျမငခေတာ သ႔ရ႕ျပတသားတ

ဆးျဖတခကက ကၽြနေတာအငမတနေလးစားပါတယ။ စစအပခပေရးန႔ႏငငေရးသမားဘ၀

ကစခၿပး ဒငယာေလာလပတယ၊ ႏငငေရးစနစ ၿငမးၿငမးခမးခမးအသြငကးေျပာငးသြားတယ

ဆတာန႔ အဆးသတခ ရားရားပါးပါးႏငငေရးသမားေတြထမာ ယာ႐ဇစကးပါတယ။ လထက

ေရြးေကာကတငေျမႇာကထားတ ၀နႀကးခပတ႔ သမၼတတ႔က စစအပခပေရးေၾကညာ လက

တာ ဒါမမဟတ အငမတနဖႏပတတ႔ျပနမႈလပတာန႔ နဂးခပသြားတာမးက ပၿပးျဖစေလ

ျဖစထရတာမးေလ။ အာဏာရငေတြ ဒါမမဟတ အာဏာရငတစပငးအပခပသေတြထမာ

ယာ႐ဇစကးလလမး ေတာေတာရားမယထငတယ။

စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြေတြက၀ငမယလပေတာ ကြနျမနစပါတရ႕မဟာဗဟာက ဘာလ။

ခြာညဗစက။ ။ ေတာေတာ႐းစငးတမဟာဗဟာပါ။ အတကအခက ဖတေခၚမယ၊

ၿပးရင အာဏာန႔တာ၀နယမႈက ခြေ၀မယဆတမဟာဗဟာေပါ။ အစတနးကေတာ အသြင

ကးေျပာငးမႈလပငနးစဥက ေလးႏစထကမနညး ၾကာလမမယလ႔ကၽြနေတာတ႔ထငထားခတာ

မားတာေပါ။ အေျခခဥပေဒျပ႒ာနးခကအရ ၁၉၈၉ ခႏစမာ ေရြးေကာကပြလပရမာ။ ၁၉၈၉

ခႏစေရြးေကာကပြက တငးျပညကပျပညေတာ ဒမကေရစမဆနဘး။ လႊတေတာမာ အတက

အခအတြက ကယစားလယေနရာ ၃၅ ရာခငႏႈနးေပးၿပး ကြနျမနစပါတန႔သ႔မဟာမတေတြ

အတြက ကယစားလယေနရာ ၆၅ ရာခငႏႈနးေပးဖ႔ဆၿပး တြကထားတာေပါ။ ၿပးရင သမၼတ

ေရြးေကာကပြလာမယ။ (ကၽြနေတာတ႔ဒါက တရား၀ငမေဆြးေႏြးေပမယ) အသြငကးေျပာငးမႈ

ကာလမာ သမၼတေလာငးဟာ ယာ႐ဇစကျဖစရလမမယလ႔ေတာ အစကတညးက လတငး

အပငတြကထားၾကတယ။ ကၽြနေတာက လႊတေတာရ႕ေအာကမာ ဒတယလႊတေတာ တစရပ

ျဖစတ အထကလႊတေတာကဖြ႕စညးဖ႔အယအဆကတငျပခတယ။ အျပညအ၀ ဒမကေရစ

229

မဆနဘ ေရြးေကာကတငေျမႇာကတလႊတေတာတစရပပ သတ႔လကခႏငတာေၾကာင

အထကလႊတေတာထပၿပး ဖြ႕စညးဖ႔က အတကအခက အေၾကာကအကနကန႔ကြကၾကတယ။

သ႔ေသာ အဒလအျပညအ၀ ဒမကေရစမကတလႊတေတာေရြးေကာကပြ ဘယႏစခမားသတ႔

လကခႏငမာမ႔လ႔လ။ ဒေတာ အထကလႊတေတာအတြက ေရြးေကာကပြဟာ အျပညအ၀ဒမ

ကေရစဆနတေရြးေကာကပြကငးပဖ႔ဆၿပး ကၽြနေတာအဆျပလကေတာ လကခၾကတယ။

အတကအခေခါငးေဆာငေတြေရာ ကၽြနေတာလပေဖာကငဖကေတြေရာက အထကလႊတ

ေတာေရြးေကာကပြကငးပမယလ႔လကခလကတာက အအားသငသြားတယ။ ဒါေပမယ တငး

ျပညကႏစေပါငး ၅၀ နးပါးအပခပခတ ပါတဟာ အထကလႊတေတာအတြက လး၀

လြတလပတေရြးေကာကပြအတြက အသငျဖစေနသငတယလ႔ကၽြနေတာသတ႔ကရငးျပလက

တယ။အထကလႊတေတာအမတေတြဟာ ရာႏႈနးျပည အတကအခဘကကခညျဖစေနရင

ေတာင ယာ႐ဇစကးက သမၼတအျဖစတငေျမႇာကဖ႔ အတငးအတာတစခအထေတာ အမားစ

မကရေနမာပ။ ကၽြနေတာတငျပခကက ႏငငေရးၿငလးပါသြားတယ။ ကၽြနေတာ ‘ဒမယ ဒလ

ဘာမဟတတ အေတြ႕အၾကေလးကေတာင ဒပါတက တာ၀နယမေဆာငရြကႏငဘးဆရင

ႏငငေရးပါတ မဟတေတာဘးဆတသေဘာပ။ ဒါဆရငေတာ ကၽြနေတာတ႔ပါတဟာ ဘာမ

ျဖစေျမာကေအာငလပ ႏငစြမးမရဘးဆတာ ၀နခရေတာမာပ။ ဒါျဖင တငးျပညကအပခပဖ႔

အသငပလ႔ ကၽြနေတာတ႔ေျပာႏငပါဥးမလား။ ကၽြနေတာတ႔က ေရြးေကာကပြကအေတြ႕အၾက

ယဖ႔ စတမ၀ငစားၾကေတာဘးလား။’ လ႔ေျပာလကတယ။ ကၽြနေတာကတအားအဆးျမငေန

တာေတာမဟတဘး။ အထကလႊတေတာေရြးေကာကပြမာ ကြနျမနစပါတက အနညးဆး

၃၀န႔ ၃၅ေနရာေတာရမာပလ႔ကၽြနေတာတြကထားတယ။ အထကလႊတေတာေရြးေကာကပြက

လြတလပသညတင ယာ႐ဇစကက သမၼတျဖစေနရင လႊတေတာကကယစားလယေနရာအ

မားစက ကၽြနေတာတ႔ရေနဥးမာပ။ ေနာကတစဆင (ေနာကေလးႏစၾကာရင လြတလပေသာ

ေရြးေကာကပြမားကငးပေရး) အတြက ကၽြနေတာတ႔လႊတေတာထကေန အလပလပႏငမာ

ပေပါ။

ဇြနလေရြးေကာကပြလၿပးေရာ အေျခအေနေတြအားလးေျပာငးသြားတယ။ အတကအခ

က အမားစေထာကခမႈရသြားတ ေရြးေကာကပြရလဒေတြက မကကြယျပလ႔မျဖစဘး။

ဒတစႀကမမာလညး ယာ႐ဇစကက အေတာတာ၀နယမႈရတယ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ

ကၽြနေတာတ႔ပါတထမာ အထးသျဖင ေကာငးေတာန႔အဆကရတ အပစေလးေတြအပါအ၀င

ကြနျမနစပါတန႔ညြန႔ေပါငးပါတေတြက ေရြးေကာကပြတရားမ၀ငဘး၊ မခငလဘးလ႔ေၾကညာဖ႔

ယာ႐ဇစကးက ဖအားေပးၾကတယ။ သကမေၾကညာဘးပ။ ေရြးေကာကပြရလဒကလကခရမာပ

လ႔သကေျပာတယ။ ဒရလဒဟာ ကြနျမနစပါတအတြက ရလဒေကာငးမဟတတာေၾကာင

အနာဂတအတြက ေနာကထပျပနာေျဖရငးမႈေတြက စဥးစားၾကဖ႔လၿပလ႔ သကေျပာခ

တယ။ ေရြးေကာကပြက အသြငကေျပာငးမႈျဖစစဥက အရနျမႇငေပးလကတယ။ သ႔ေသာ

230

ဒလအေျခအေနမးက ဘယနညးန႔မဆ သ႔အခနအခါန႔ ျဖစလာမာပ။ (ေရာငလႊလ႔ရႏငမာ

မဟတဘး)

အသြငကးေျပာငးမႈျဖစထြနးေအာငလပရာတြင အာဏာရငေခါငးေဆာငမား၏အခနးက႑

ဒမကေရစကရေအာငလပရာမာ အေရးႀကးတအခနးက႑ကပါ၀ငဖ႔ တစသကလးဒမကေရစလလားသျဖစစရာမလပါဘးဆတာက ဗလခပႀကး ယာ႐ဇစကးက နမနာေကာငးျပ လကတယလ႔ေျပာရင ခငဗားလကခမလား။

ခြာညဗစက။ ။လကခတာေပါဗ။ ဆဗယကအပစ၀ငႏငငေတြအားလးထက ႏငင

ေခါငးေဆာငေတြက ၾကညလကရင ယာ႐ဇစကးက လမၼာပါးနပသ၊ ပညာတတ၊ မြနရညၿပး

ဂဏသေရရတသဆတာ ထငးေနတာပ။ သက ေတာေတာကလကေတြ႔ကကလပကငတတ

တယ။ ဒငယာေလာန႔အေျပာငးအလမရဘးဆရင စးပြားေရးအတြက ဘာမလပေပးဖ႔အခြင

အေရးရမာမဟတဘးလ႔ သေျပာခတယ။ အတကအခရ႕အျမငေတြကလကခ ေပါငးစပဖ႔

ဘယလမ အခြငအေရးရမာမဟတဘးလ႔သေျပာခတယ။ ေနာကထပအေရးႀကးတအေၾကာငး

အခကတစခကေတာ ေဂၚဘာေခာဗမေဂၚဘာေခာဗပ။ သန႔ယာ႐ေကာဗစကးက ေတာေတာ

ႀကးက အနးကပဆကဆေရးေကာငးရၾကတယ။သတ႔ႏစေယာကၾကား ခငမငရငးႏးမႈကအင

မတနေကာငးတယ။ ဆေတာကာ ယာ႐ဇစကးန႔ပလနက ေဂၚဘာေခာဗအတြကေတာ ဘယ

လအလပျဖစတစမးသပမႈေတြလပႏငမလဆတာက လပၾကညလ႔ရတ ဓာတခြခနးပလ႔ကၽြန

ေတာထငပါတယ။

ယာ႐ဇစကးဘ၀က နမျမငတကကေတြအမားႀကးန႔ပါ။ ေဆြႀကးမးႀကးမသားစက ေမြး

လာတသ။ ဒတယကမာၻစစမတငမ သတကခတေကာငးေတြက ကကသလစေကာငးေတြ။

ဒ၀ါေဆာၿမ႕ေတာက မာရရနးေနာဗ ကကသလစစာသငေကာငးမာလညးသတကခတယ။

ဒတယကမာၻစစအတြငးမာ သ႔အေဖကြယလြနသြားတယ။ ဆဗယကျပညေထာငစက ပလနက

၀ငတကေတာ သတ႔မသားစက ဆကေဘးရးယားကနယႏငလကတာဆေတာ ဆဗယက

ျပညေထာငစ တစေနရာမာသကြယလြနသြားတာပ။ စစအတြငးမာ ယာ႐ဇစကးက ဆဗယက

မာပေနခရတယ။ ေနာကေတာ ပလနစစတပထ၀ငတယ။ ပလနစစတပဆတာ ကြနျမနစ

အစးရ န႔အခတအဆကရတယ။ ေနာကေတာ သဗလခပႀကးျဖစလာတယ။ ကာကြယေရး

၀နႀကးျဖစလာတယ။ ၿပးေတာ ၀နႀကးခပေပါ။

လတငးအမားန႔မကငးပါဘး။ သလညးအမားေတြလပခတာအမားႀကးပ။ သ႔ဘ၀မာ

အခြငအေရးကေခာငးေနခတာေတြ အမားႀကးပ။ သ႔ေသာကၽြနေတာအထးအေလးထားေျပာ

ခငတအခကကေတာ မးခစစတဓာတျပငးထနတာပ။ ပလနႏငငေတာအတြက သ႔ရငထမာ

231

ကနးေအာငးေနတျပညခစစတရတယ။ သလပသမ အရာတငးက တာ၀နယစတရတာ၊

မးခစစတဓာတရတာေတြက ကၽြနေတာအျမငေျပာရရင သ႔အတြက သ႔ဆးျဖတခကေတြ

အတြက သပအေရးပါတယ။ အထးသျဖင သ႔အစးရသကတမးေနာကဆးအခနမာ လပခတ

ဆးျဖတခကေတြအတြက သပအေရးပါတယ။ ၁၉၈၉ ခႏစမာ တငးျပျပညျပလႊတေတာကေန

ေထာကခမ တစမအသာန႔ သမၼတျဖစသြားတယ။ ေနာကတစႏစေနေတာ သရာထးကႏတ

ထြကသြားတယ။ သ႔ေခတကနသြားၿပဆတာ ေကာငးေကာငးနားလညတယ။ အၿငမးခမးဆး

နညးလမးန႔ ပလနသမၼတအျဖစကေန သႏတထြကသြားတယ။ သႏတထြကသြားလ႔ ၁၉၉၀

ျပညႏစေရြးေကာကပြကငးပလ႔ရသြားတယ။ ဗြယဆာက ေနာကတကလာတ သမၼတအျဖစ

ေရြးေကာကတငေျမႇာကခရတယ။ အဒကာလေတြမာ ယာ႐ဇစကးန႔အလပ လပခတသေတြ

ထက မာဇဗယစကးလလကေမးၾကညရင သဟာတြလပတသေတြကေတာေတာသစၥာရတလ

လ႔ လတငးကေျပာမာပ။ စစတပထမာ၊ ကာကြယေရး၀နႀကး႒ာနမာ သေတာေတာၾသဇာ

ေညာငးေနေသးတာေတာငမ သ႔သေဘာန႔သလပဖ႔ မေလာၾသဇာမသးခဘး။ အသစတကလာ

တ ၀နႀကးခပန႔ သမၼတဗြယဆာအေပၚ သပကသစၥာေစာငသခတယ။ ေနာကၿပးဒါဟာသ႔ႏင

ငေရးသမားဘ၀ဇာတသမးခနးပ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ ေနာကတစႏစေနေတာ သရာထးက

ႏတထြကလကတယ။ အာဏာရငတစေယာကအျဖစ ႏငငေရးသမားဘ၀စခၿပး အရမးက

ဒမကေရစလလားတ ႏငငေရးသခမနအျဖစ သအဆးသတခတယေလ။

ႏငငေရးပါတသစမားတညေထာငျခငး

ပါတေဟာငးကထြက ပါတသစေထာငၿပး ႏငငေရးဆကလပသငတယလ႔ ခငဗား ဘာေၾကာငဆးျဖတခသလ။

ခြာညဗစက။ ။ပလနကြနျမနစပါတက သမငးမာကနခၿပလ႔ကၽြနေတာျမငတာေၾကာင

ပါတသစေထာငဖ႔ ဆးျဖတခတာပ။ ဒမကေရစဥပေဒေတြမရပ ဖႏပအပခပတစနစမာ

ကြနျမနစပါတရခတာ။ ဒပါတန႔ (ပါတရ႕ေတြးပေခၚပ) က လး၀က အလပမျဖစေတာဘး။

ပြငပြငလငးလငးေျပာရရင ဒမကေရစရေနၿပျဖစတေခတမာ လကမခႏငစရာျဖစသြားၿပ။

အသစေထာငတ ပလနဆရယဒမကရကပါတ (SdRP) ကေန ပထမဆးထတျပနေၾကညာခက

တစခမာ ကၽြနေတာတ႔ကေထာကခမႈန႔အခးကတ ႏငငေရးအရသကေရာကမႈရဖ႔လလား

တယ၊ ဒမကေရစရ႕ဥပေဒသေတြက ေလးစားတယဆတာပါခတယ။ ကၽြနေတာတ႔ေထာကခမ

၅ ရာခငႏႈနးပရရင ကၽြနေတာ တ႔ ၅ ရာခငႏႈနး၀ငလပၾကရမာပ။ ၅၅ ရာခငႏႈနးရရင ကၽြနေတာ

တ႔ကယစားလယအမားစရသြားၿပျဖစလ႔ တငးျပညအတြကကၽြနေတာတ႔မာတာ၀နရသြားၿပ။

ပထမဆး ကၽြနေတာဖြ႕ခတ ညြန႔ေပါငးက ဗခမေဂာရ၀စရ [၁၉၉၀ ေရြးေကာကပြ၀င

သမၼတေလာငး၊ ၀နႀကးခပ (၁၉၉၆-၉၇)] န႔ လက၀ဒမကရကညြန႔ေပါငးအဖြ႕ (SLD)။ ဒ

232

ညြန႔ေပါငးပါတဟာ ပလနဆရယဒမကရကပါ တညြန႔ေပါငးအဖြ႕ရ႕ အစတအပငးျဖစလာတယ။

(ဆရယဒမကရကပါတသည တစခတညးေသာ ကြနျမနစေခတလြန အစဥအလာႀကးပါတ

ျဖစလာသည) ဒ ၃၂ ႏစတာကာလအတြငးမာ ဒမကေရစကျပနာတကေအာင ဘယတနး

ကမမလပခတာက ကၽြနေတာဂဏယမတယ။ ဒပါတဟာ ဒမကေရစအလလားဆးန႔ အသန႔

ရငးဆးပါတတစခပ။ ဒမကေရစရ႕ၾကနအငလကၡဏာေတြအားလးက ဒပါတကအျပညအ၀

လကခခတယ။

ေစစပေဆြးေႏြးမႈေတြစတငခနမာ ပါတသစေထာငမရမယလ႔ ခငဗားေမာမနးခသလား။

ခြာညဗစက။ ။ဟာ မေမာမနးပါဘး။ ေစစပေဆြးေႏြးမႈေတြလပတကာလမာ ပါတသစ

ေတြေထာငဖ႔ ဘယသမမဟပါဘး။ ေစစပေဆြးေႏြးမႈလပငနးစဥက အရမးသမေမြ႕တာကးဗ။

ကၽြနေတာတ႔က ေစစပညႇႏႈငးေရးသမားေကာငးေတြေလ။ ပေရာဟတေတြမမဟတတာ။ ဆဗ

ယကျပညေထာငစကဆးသြားမယဆတာက ကၽြနေတာတ႔ထကတစေယာကမ ေဟာကနး

မထတႏငခဘး။ ဂာမနႏစႏငငျပနေပါငးမယ၊ ပလနကြနျမနစပါတဖကသမးလကရမယလ႔

ဘယသမ ေဟာကနးမထတႏငခဘး။ ပြငပြငလငးလငးေျပာရရငေတာ အဒလေဟာကနးမ

ထတႏငတာကပ ခပေကာငးေကာငးေျပာရမယ။ ဒလမးေစစပေဆြးေႏြးမႈေတြလပေနတနး

ကၽြနေတာမာ ေမာမနးခကေတြတအားမားေနရင အလပျဖစမာမဟတဘး။ အေျပာငးအလက

ဘာမားအဓပၸာယရေတာမာလဗာ။

ဂာမနႏငငျပနလညေပါငးစညးမႈက ကၽြနေတာတ႔မေဆြးေႏြးမခလ႔ ေတာေသးတယ။

ပလနရ႕ႏငငေရးစနစန႔ စးပြားေရးစနစကဘယလေျပာငးလၾကမလပ ကၽြနေတာတ႔ေဆြးေႏြး

ခၾကတာဗ။ အတကအခေတြန႔ အရမးကၾကာေညာငးၿပး ေျခကနလကပမးကေအာငေဆြးေႏြး

ရတတစေခါကတနးကေပါ။ ကၽြနေတာကေန ‘ဒမယ၊ အာဏာရဖ႔တစဖကန႔တစဖကတကရ

ခကရတာ မလြယဘးဆတာကၽြနေတာနားလညတယ။ ဒါေပမယ အာဏာက စြန႔လႊတဖ႔က

ေတာ ဘာလ႔မားဒေလာကထခကေနရတာတနး’လ႔ အတကအခေတြကေျပာခတယ။ ကြနျမ

နစပါတန႔ အတကအခဒငယာေလာလပတယဆတာ အာဏာန႔တာ၀နယမႈေတြေတာခြေ၀ရ

မယဆတသေဘာပလ႔ ကၽြနေတာေကာငးေကာငးသထားတယ။ အတကအခက ႏငငေရးမာ

၀ငလာတယ။ ဒါအေရးႀကးတယ။ ၁၉၈၉ ဇြနလေရြးေကာကပြမာ Solidarity က အျပတအသတ

ႏငသြားတယ။ အထကလႊတေတာက ကယစားလယေနရာ ၁၀၀ မာ ၉၉ ေနရာႏငသြားတယ။

ပလနကြနျမနစပါတဟာသမငးမာကနခၿပ၊ ဒမကေရစေခတ ပလနႏငငသစမာ ထေရာက

ပျပငတ ေလးစားခရတအငအားစမျဖစႏငေတာဘးဆတာ ေရြးေကာကပြရလဒကျပလကတာ

ပဗ။

233

စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈ

၁၉၈၉ ေရြးေကာကပြေနာကပငးကာလက ကၽြနေတာတ႔အတြက အေရးအပါဆး

ေအာငျမငမႈပ။ တာဒ၀ရ မာဇဗယစက [ပထမဆးကြနျမနစမဟတေသာ ၀နႀကးခပ (၁၉၈၉-

၉၁)] အစးရက တကယတမးေျပာရရင ညြန႔ေပါငးအစးရပ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ ႏငငေရး

ပါတအားလးက ကယစားလယေတြ လႊတေတာထမာ ထငေနၾကတာကး။ ၁၉၈၉ ခႏစမာ

ေရြးေကာကတငေျမႇာကမယ ဒလႊတေတာဟာ တငးျပညကပျပည ဒမကေရစ ေရြးေကာကပြက

ေပၚလာတ လႊတေတာမဟတဘး။ ဒါေပမယ ဒျပျပငေျပာငးလမႈေတြအားလးကလပဖ႔ အငမ

တနမက တစကမတမတလပခတယ။ ကစၥရပတငးမာ သ႔ရ႕ခဥးကပမႈဟာ အတကအခ

ကယစားလယေတြေရာ အႏငရပါတကယစားလယေတြပါ ညညညြတညြတ အလပလပခၾက

တယ။

အသြငကးေျပာငးမႈရ႕ အျပသေဘာအေျခအေန၊ ေမာလငခကန႔ အျပသေဘာ

ေမာလငေတာငတမႈေတြ ၀နးကနေပၚလာတာက စးပြားေရး ‘ေရာ႐ကကထး’ အေကာင

အထညေဖာရာမာ မာဇယဗစကန႔ ဘားတလေရာဗရရ႕အစးရကအသးခခတယ။ ေရာ႐က

ကထးဆတာ စးပြားေရးနယပယမာ အငမတနတြနးတြနးတက တကလပရတအစအမေတြ

ဆေတာ ေငြပငေငြရငးဆးတသကဆး ေနရာေတာေတာမားမားမာ အလပေတြျပတျဖစကန

ၾကတယ။ စက႐ႀကးေတြေတာေတာမားမားက ကၽြနေတာတ႔ပတပစလကရတယ။ အလပ

လကမက အရမးမားလာတယ။ သ႔ေသာ ေရာ႐ကကထးလပခငလ႔ရရင ခနဆတတမရမယ။

မခနဆတတရင ေရာ႐ကကထးက ေအာငျမငမာမဟတဘး။ ေရာ႐ကကထးအစအမေတြက

ဒမကေရစစနစျပနကငသးလ႔ ႏစႏစကေန သးႏစရတခါ တစခ႕ႏငငေတြမာအေကာငအ

ထညေဖာဖ႔ ဆးျဖတၾကတယ။ ဒါေပမယ ပလနမာတနးကကေတာ အရမးေနာကကသြားၿပ။

ျပညသေတြက အရမးစတအားထကသနမႈမရေတာဘး။ ေပးဆပဖ႔အသငမျဖစၾကေတာဘး။

အေရးႀကးတ လမႈေရးအေၾကာငးအခကေတြလညးရခတယ။ အသစျဖစေပၚလာတ

အေျခအေနမာ ပလနလမးေတြရ႕စြနဥးတထြငစတဓာတအရမးအားေကာငးတာက ျမငလက

ရတာ ကၽြနေတာတ႔ေတာငအၾသသြားတယ။ တကယမယႏငစရာပါပ။ အဒအခနတနးက

ပလနဟာ ဥေရာပမာ စြန႔ဥးတထြငလပငနးရငေတြက အားေပးမႈအရဆးလ႔အဖြ႕အစညးတစခ

ပ။ ကၽြနေတာတ႔မာ အေသးစားန႔အလတစားလပငနး ၂ သနးမာ အလပလပေနတသက ၇

သနးကေန ၈ သနးအထရတယ။ ဒလပငနးေတြက အေျခအေနန႔လကေလာညေထြ ျဖစ

ေအာငလပတတၾကတယ။ ဒလလပတတလ႔ပ တေလာက ဘ႑ာေရးအကပအတညးမာ

အေျခအေနက ပပျပငျပငထနးကြပႏငခတာပ။ တငးျပညမာကမၸဏႀကး သးေလးခရတယ၊

ကနသြယေရးန႔ပတသကၿပး ခငဗားမာ ျပနာရတယဆရင အေျခအေနကထနးကြပဖ႔

အစးရအတြကခကတယ။ တငးျပညမာ ကမၸဏေလးေတြ ၂ သနးေလာကရတယဆရင

234

ခငဗားအဒလပငနးေတြက ဘာေတြထတလပေနလမသရငေတာငမ ဒလပငနးေတြက သ႔တ႔

ထတတာက စြေအာငေရာငးလ႔ရတေစးကြကကေတာရတယ။ တစႏငတစပင လပငနလပတ

စြန႔ဥးတထြငသမားေတြမားလာတာ ပလနအတြကအရမးေကာငးတယ။

ဗဟခပကငမႈေလာချခငး

အေျပာငးအလကေနာကထပအကးျပခတာကေတာ ဗဟခပကငမႈေလာခလကတာ

ပါ။ ကြနျမနစေခတလြန ႏငငေတာေတာမားမားရ႕တကယအမားတစခက ဗဟခပကငမႈ

လပဖ႔ျပနာတကၾကတာပ။ စနစေျပာငးဖ႔ ကၽြနေတာတ႔ဆးျဖတခတယ။ ေဒသဆငရာ၊

ျပညနယဆငရာအာဏာပငေတြက လပပငခြငအာဏာေတြပၿပး ေပးအပခတယ။ ၁၉၉၀

ျပညႏစေမလမာ ပထမဆးဒမကေရစအျပညအ၀ရတ လြတလပေသာေရြးေကာကပြ ကငးပ

ေပးခတယ။ အဒေရြးပြအၿပး ၁၁ လအၾကာမာ အနညးငယလြတလပတ ပလနလႊတေတာ

ေရြးေကာကပြကငးပေပးခတယ။ ဒေတာ ၁၉၉၀ ျပညႏစ ေမလမာ ပလနႏငငဟာ ျပညနယန႔

တငး၊ ခ႐ငေတြအတြက လပပငခြငအာဏာအသစ၊ ဘကဂကအသစန႔ ဗဟခပကငမႈ

အာဏာက အရငထကပၿပးခြေ၀ထားတ တငးျပညတစချဖစေနၿပ။

ဗဟခပကငမႈေလာခလကလ႔ျဖစလာတ သကေရာကမႈကဘာလ။ ပထမဆးက ေဒသ

ဆငရာအဆငမာ လပအားကငအားပရလာတယ။ လပခငကငခငတသေတြအတြက လပႏင

ကငႏငသြားတာကး။ သတ႔မာအေထာကအကျပလပငနးေတြရသြားတယ။ရနပေငြေတြရသြား

တယ။ ဒတယအခကက ေဒသဆငရာေခါငးေဆာငေတြက ျပညသေရြးေကာကတငေျမႇာက

ခြငရသြားတယ။ သကဆငရာၿမ႕နယက ရပမရပဖေတြ၊ လသမားထငရားတသေတြကေရြး

ေကာကတငေျမႇာကခြငရသြားတာေပါ။ သတ႔မာကယတငေျမႇာကတၿမ႕ေတာ၀နတ႔၊ ေကာငစ

ေခါငးေဆာငတ႔ရလာတယ။ အဂတလကစားမႈျပနာေတြန႔ပတသကၿပးေတာလညး ပၿပး

ထနးခပလာႏငတယ။ အဂတလကစားမႈဟာ ေနရာတငးမာရတျပနာဆတာမနပါတယ။

သ႔ေသာ ဗဟခပကငမႈမရတ ႏငငေတာဖြ႕စညးပရလာၿပဆရင အဂတလကစားမႈကထနး

ခပရတာပလြယသြားတယ။ အပခပေရးယႏရားက အရငကလ မဟတေတာဘးဆတာ

ပထမဆးထညေျပာရမယ။ ဆးျဖတခကတစခခဖ႔ဆရင ႐းေတြတစ႐းၿပးတစ႐း၊ ၀နထမးအ

ႀကးအကအဆငဆငကျဖတေကာေနစရာ မလေတာဘး။ ဆးျဖတခကခမတမႈက ျပညသ

ေတြ၊ ႏငငသားေတြန႔ပနးကပသြားတယ။ ခငမာတေဒသဆငရာ အသကအ၀နးေတြရမယဆရင

အဒ ေဒသေတြက အာဏာပငေတြဘာလပေနၾကသလဆတာ ေလလာေစာငၾကညလ႔ရတယ။

ၿမ႕ေတာ၀နက ဒႏစမာ တစပတရစကားေလးစးေနရာက ေနာကႏစကေတာ အရမးလနးတ

ကားေျပာငးစးတယဆရင လြယလြယန႔သႏငတယ။ ဒါကအ႐းရငးဆးျဖစေအာငေျပာျပတာပါ။

သ႔ေသာအခေျပာျပတာ အစးရယႏရားအလပလပပက နားလညေအာငရငးျပႏငတယ။

235

အေျပာငးအလအတြက သေဘာတမမႈ

ပလနရ႕ေအာငျမငမႈရျခငးရ႕အေၾကာငးအရငးေတြကစာရငးခၾကညမယဆရင ကနဥး

ႏစ ၂၀ မာ ပလနႏငငေရးရ႕မဟာဗဟာေျမာကအဓက အေၾကာငးရငးေတြန႔ပတသကၿပး

သပကကယျပန႔တ ႏငငေရးဆငရာ သေဘာတမမႈကရာေတြ႕သြားခတယ။ အဒအေၾကာငးရငး

ေတြထမာ ၁၉၈၉-၉၁ ခႏစဒမကေရစအေျပာငးအလမား၊ ဘားတလ ေရာဗရ စမကနး၊ ကၽြန

ေတာတ႔ႏငငေနတးအဖြ႕၀ငျဖစလာတာေတြပါတယ။ ေနတးအဖြ႕၀ငျဖစလာျခငးဟာ ပလနႏ

ငငလျခေးအတြကအေရးႀကးတယ။ ၁၉၉၇ ခႏစမာ လထဆႏၵခယပြကငးပၿပးျပ႒ာနးခတ

အေျခခဥပေဒအတြက ကယကယျပန႔ျပန႔ သေဘာတမမႈရရခတယ။ ေနာကဆးမာ အးယ

အဖြ႕၀ငျဖစလာေရး လထဆႏၵခယပြမာ ေထာကခမ ၇၅ ရာခငႏႈနးေကာန႔ အဖြ႕၀ငျဖစေရး

ဘကကႏငသြားခတယ။ အဒ ဆႏၵခယပြဟာ သေဘာတမမႈန႔ အတကအခ၊ အစးရႏစဖက

စလးပးေပါငးေဆာငရြကမႈမး ေနာကဆးအႀကမရခတာလ႔ေျပာရမလားပ။

စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈ

အသြငကးေျပာငးမႈမနသမမာ ႏငငေရးအငအားစက ဥးေဆာငၾကတယ။ အသြငကးေျပာငးမႈရ႕ႏငငေရးျဖစေပၚတးတကမႈအေပၚ မ၀ါဒေတြရ႕သကေရာကမႈကၾကညၿပး စးပြား ေရးမ၀ါဒေတြကဆးျဖတၾကတယ။ တခ႕ႏငငေတြမာကေတာ အသြငကးေျပာငးမႈကျပညသ ေတြကတ႔ျပနမႈကေရာငရားလတာေၾကာင စးပြားေရးအေျပာငးအလေတြကတျဖညးျဖညးလပ ၾကတယ။ ပလနမာ ေရာ႐ကကထးကသးခတယ။ ဘာေၾကာငမား ေရာ႐ကကထးကေရြးခ ရတာလ။

ခြာညဗစက။ ။ ခနသားကကေဆာငရြကျခငးက အေရးအႀကးဆးအခကျဖစပါလမ

မယ။ ေနရာတကာမာျဖစေနတ အေျခအေနေတြန႔ကကညမယ အေျဖရယလ႔ေတာမရဘး

ဆတာက ထပၿပးေျပာကေျပာရဥးမာပ။ ကးဘား၊ ျမနမာန႔တျခားႏငငေတြအတြက (ျပနာ

ေတြကစားဖ႔ဆၿပး) ေဆးညႊနးႏစခ သးခရတယဆတာက ေကာငးတာေပါ။ သ႔ေသာ ဒါက

မျဖစႏငပါဘး။ သ႔ေသာ ပလနရ႕ျဖစရပကခငဗား ဆနးစစေလလာခငတယဆရင ကၽြနေတာ

တ႔စးပြားေရးအေျခအေနဟာ အရမးကဆးရြားေနတာေၾကာင အႏရာယမားတဆးျဖတခက

ေတြ ခမေစမယအခြငက မားသြားေတာတာပဆတာက မေမဖ႔အေရးႀကးတယ။ အလြနအကၽြ

ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈန႔ ကၽြနေတာတ႔ရငဆငေနရတယ။ ႏငငျခားေၾကြးၿမေတြကလညး အမား

ႀကး။ အရနအဟနျပငးျပငးန႔ ျပျပငေျပာငးလမႈေတြက ပမေကာငးမြနလာတအေျခအေနက

ေရ႕ဆကႏငဖ႔လမးဖြငေပးခတယ။ စးပြားေရးအတြက တစစတစရာမျဖစမေနလပမရေတာ

မယလ႔ အစးရကဆးျဖတခတာေၾကာင ကသသြားတယပေျပာရမယ။ သတ႔က ေခါငးေဆာင

ေကာငးန႔ေနာကလကေကာငးေတြျဖစတ ဘားတလ ေရာဗရရ႕န႔သ႔လေတြ တစအပႀကးက

236

ေတြ႕သြားခတယ။ ဘားတလ ေရာဗရတ႔လစဟာ အသပညာရရ ပညာသညပပ စးပြားေရး

အေျခအေနက ဆြတငဖ႔အသငရေနခၾကတယ။ တခါတေလမာ အရမးျပငးထနမယ ခြစတ

ကသမႈမးလပကလပမရမယ။ သ႔ေသာ ဆရာ၀နေကာငးေတြမရရငေတာ ကယကးနညးမယ

ရလဒပထြကလာမာ။ ပလနမာ ‘ဆရာ၀နေကာငး’ ေတြကကၽြနေတာတ႔ရလကတယ။ ဆးျဖတ

ခကအငမတနျပတသားတ အထးကေတြေပါ။ ဒမကေရစစနစရ႕ အေစာပငးလေတြမာ

ႏငငေရးအေျခအေနဟာ အျပနအလနနားလညမႈေတြ အျပညအ၀ရေနတယ။ ကြနျမနစ

ပါတေဟာငးက ကယစားလယေတြ လႊတေတာထမာရတယ။ ႏငငေရးပတ၀နးကငမာ

အနာဂတန႔ပတသကၿပး အေျခအေနရ႕လအပခကက အျပညအ၀နားလညမႈ၊ အျပညအ၀

တာ၀နယမႈရေနတယ။ အဒအခနကစၿပး ဒမကေရစအျပညအ၀န႔ ေရြးေကာကတငေျမႇာကခ

တ လႊတေတာေပါငးမနညးေတာဘး။ သ႔ေသာ ဘယလႊတေတာကအေကာငးဆးလလ႔ ခင

ဗားလေတာေတာမားမားကေမးမယဆရင ၁၉၈၉-၉၁ ခႏစကာလ လႊတေတာက ပလ႔ေျပာၾက

လမမယ။ ပထမဆးန႔ ဒမကေရစအျပညမ၀မရဘ ေရြးေကာကတငေျမႇာကခတလႊတေတာ

ေပါ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ အဒတနးက နားလညမႈန႔ ေဇာကခလပကငမႈအတြက ထးျခားတ

စတဓာတကနးေအာငးေနခတာကး။

ႏငငေရးစနစမာ အေရးႀကးတအေျပာငးအလေတြန႔ ေတာေတာေလးခကခတ ဆးျဖတ

ခကေတြက စးပြားေရးစနစန႔ပတသကၿပး ေပါငးစပလကတာက အေစာပငးႏစႏစမာလပလ႔ရ

တယ။ ေနာကေတာ လး၀လပလ႔မရႏငေတာဘး။ ပထမဆး ဒမကေရစအျပညအ၀ရတ

၁၉၉၁ လႊတေတာေရြးေကာကပြမာ (ကယစားလယေနရာ အခးကတငေျမႇာကခြငရရန အနမ

ဆးမအေရအတြကသတမတခက) ၅ ရာခငႏႈနးကမထညဘကငးပခပါတယ။ ဒေတာ ဘယ

ပါတမဆ ေထာကခမ ၁ ရာခငႏႈနးရခရင လႊတေတာထေရာကဖ႔အခြငအေရးရသြားတယ။

ရလဒအေနန႔ လႊတေတာထမာ ႏငငေရးပါတေပါငး ၃၂ ပါတရလာတယ။ တခ႕ေဒသေတြမာ

အလပ ေတြျပတတာ၊ ဆငးရတြငးနကကနတာေတြျဖစေမယ အငမတနနားလညရခကၿပး

အခရခကတ စမကနးတစ ခကေထာကခဖပ အဒ ၃၂ ပါတစလးကသေဘာတတယလ႔မား

ခငဗားစတကးၾကညလ႔ရပါမလား။ အဒလသေဘာတဖ႔ဆတာ မျဖစႏငပါဘး။ ဒေန႔ေခတ

ေျမာကအာဖရကတကက ဒါမမဟတ တျခားေဒသေတြက လမးမေတြေပၚက လထဟာ လြတ

လပခြင၊ ဒမကေရစ၊ ဂဏသကၡာ၊ အရာရာအတြကတကပြ၀ငေနၾကတယ။ စနစေျပာငးသြားၿပ

ဆရငေတာ လထကအာဏာရသြားတာပ။ ပထမဆးတ႔ျပနမႈက ႏငငေရးပါတေတြမားလာမယ။

ပဋပကၡမားလာၿပး ဒငယာေလာနညးလာမယ။ မျဖစမေနလပရမာျဖစေပမယ အခရခကမယ

စးပြားေရးျပျပင ေျပာငးလမႈေတြအတြက ႐တတရကေပၚလာတ ဒအခြငအေရးကေလး

ကရာေတြ႕ဖ႔က သပကခကပါတယ။ ဒစးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈေတြဟာ လကေတြ႕ပငးအရ

ေရာ သေဘာတရားေရးအရပါ ဒမကေရစ အသြငကးေျပာငးမႈေတြအတြက အဓကစနေခၚမႈေတြ

က ကၽြနေတာျမငပါတယ။

237

ဒါဆရင ႏငငေရးစနစသစန႔ (တခါတရမာ ေလထအမေဆာကတ) ေမာလငေတာငတ မႈေတြ ၀နးကနေပၚလာတာေတြက အရမးလကေတြ႕ကတ စးပြားေရးမ၀ါဒန႔ ဘယလေပါငးစပ မလ။ အသစတကလာတ ႏငငေရးေခါငးေဆာငေတြ၊ ႏငငေရးပါတသစေတြအမားႀကး၊ လမ းေပၚက ဆႏၵျပျပညသေတြဆကေန ဒလခကခတ ျပျပငေျပာငးလမႈေတြအတြက နာလညမႈန႔ ေထာကခမႈရေအာင ဘယလလပႏငမလ။

ဒအေရ႕ဥေရာပက တျခားႏငငေတြကေန ကၽြနေတာသလာရတာက ေရာ႐ကကထးက

မသးပ တစဆငၿပးတစ ဆငသြားဖ႔အဒႏငငေတြကဆးျဖတၾကတအခါ (သတ႔ေခါငးေဆာငေတြ

အမားစက အဒမ၀ါဒေတြက အဆငတငး အဆငတငးမာ ကန႔လန႔တကၾကတယ) ျပနာ

ေတြအမားႀကးၾကရတယ။ ဘာျဖစလ႔လညးဆေတာ သတ႔ဆမာလညး အခရခကမယဆး

ျဖတခကေတြေတာေတာမားမားက ဆးျဖတခကေပးကေပးေနရတနးမ႔လ႔ပ။ ဒါကခြစတကသ

မႈအတငးပ။ အရမးအႏရာယမားတ ခကခကခခလပရတ ခြစတကသမႈကေတာင ခြစတ

ခနး၀င ခနအတအကထ လကခလ႔ရတယ။ သ႔ေသာ လတငးလတငး ဒါမမဟတ ငါးႏစ

သ႔မဟတ ခႏစႏစ တစႀကမ သပအခရမခကေသာလညး မႏစၿမ႕စရာေကာငးတခြစတကသ

မႈအတြက ခြခနး၀ငရမယဆရငေတာ သညးညညးခႏငေတာမာမဟတဘး။ ဥပမာ အဒလ

အေျခအေနမးန႔ နနတတအေနအထားက ဂရႏငႏငမာ ျမငရလမမယ။

အေျခခဥပေဒဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈ

အသြငကးေျပာငးမႈေတြအမားစမာ အေျခခဥပေဒသစတညေဆာကေရးန႔ လမႈေရး ကတက၀တက အေရးအႀကးဆးပ ပလနမာဆရင ၁၉၈၉ ခႏစအေျခခဥပေဒက ျပငဆင ခကအခ႕လပတယ။ ေနာကေတာ ၁၉၉၂ ခႏစမာ‘ပဏာမအေျခခဥပေဒ’ကျပ႒ာနးၿပး ေနာက ထပျပငဆငခကေတြထပလပတယ။ ဗြယဆာက သ႔သမၼတ သကတမးမာ သသာထငရားတ အေျခခဥပေဒဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈရလာေအာင လပႏငစြမးမရခဘး။ ခငဗားကေတာ ၁၉၉၇ ခႏစမာလပႏငခတယ။ ပလနႏငငမာ အေျခခဥပေဒသစကျပ႒ာနးဖ႔ သေဘာတည ခကရေစခတလပငနးစဥက ဘယလပငနးစဥလ။

ခြာညဗစက။ ။အေျခခဥပေဒသစကျပ႒ာနးျခငးဟာ အငမတနအေရးႀကးၿပး ေတာ

ေတာလညးခကပါတယ။ ပြငပြငလငးလငးေျပာရရင ပလနဟာ ခလလအေျခမးန႔ေတာေတာ

နးစပတ အေနအထားကေရာကခတယ။ [ခလတြင ပႏေခးေခတ အေျခခဥပေဒကအစားထး

ရန ႏငငေရးဆငရာ သေဘာတမမႈမရခေပ။] ကၽြနေတာတ႔မာ ျပငဆငခကေတြမားသထက

မားလာတ ကြနျမနစေခတေဟာငးက အေျခခဥပေဒရထားေနတယ။ တငးျပျပညျပ

လႊတေတာမာ အေျခခဥပေဒျပငဆငဖ႔ ကယစားလယသးပႏစပရ႕ အမားစေထာကခမႈကရႏင

ဖ႔ရာ သပကခကခတာေၾကာင ေခတေဟာငးအေျခခဥပေဒဆကရေနရတာပ။ ပလနမာ

238

အေျခခဥပေဒသစျပ ႒ာနးဖ႔တကပြ၀ငရတအေၾကာငးရငးက သပသသာထငရားတယ။

အေျခခဥပေဒအေဟာငးက ၁၉၅၀ ျပညႏစေတြကတညးက ျပ႒ာနးထားတာေလ။ အဒ

အေျခခဥပေဒက ေမာစကကလမးပ႔ၿပး စတာလငကသးသပဖတ႐ႈခတယ။ ဒေတာ ပလန

ျပညသေတြအတြက စတာလငေခတ အေျခခဥပေဒလ႔ယဆရတဟာက ျပငကျပငရမယ

ဆတာ သပကသဘာ၀ကတယဗ။ အေျခခဥပေဒကျပငဖ႔က ႏငငေရးအရအေရးပါတယ။

သ႔ရ႕အႏစသာရေၾကာငလညး ျပငဖ႔လအပေနတာေပါ။

လႊတေတာက အေျခခဥပေဒဆငရာေကာမတမာ ကၽြနေတာေရ႕က ဥက႒လပသြားတ

သက ပါေမာကၡ ဂရမတေလ။ အငမတနထကျမကၿပး လအမားေလးစားခရတသ။ လႊတေတာ

မာ သေဘာထားအျမငေပါငးစန႔ ႏငငေရးပါတေတြအမားႀကးရေနေတာ ၁၉၉၁-၉၃ လႊတေတာ

ေတြရ႕သကတမးမာ သ႔အလပကၿပးဆးေအာငလပဖ႔ ခကခတာေၾကာင သမေအာငျမငခဘး။

၁၉၉၃ ေရြးေကာကပြအတြကေတာ လႊတေတာထမာ ကယစားလယေနရာေတြရဖ႔ အနညးဆး

ေထာကခမလအပခက ၅ ရာခငႏႈနးက ႏငငေရးပါတေတြလကခၾကမျဖစမယဆၿပး ကၽြနေတာ

တ႔ဆးျဖတခတယ။ ဒေထာကခမ လအပခကသတမတၿပးေနာကမာ လကယာႏငငေရး

အပစက အငအားစေတြ စညးလးမႈပကျပားသြားတာေၾကာင ဘယလကယာစြနးႏငငေရးပါတမ

လႊတေတာထက ေရာကမလာေတာဘး။ ကၽြနေတာတ႔ညႊန႔ေပါငးအဖြ႕မာပါတ SLD န႔အတ

ပလနလယသမားပါတ (PSL) က Sejm ေအာကလႊတေတာမာ ကယစားလယေနရာအမားစရ

သြားတယ။ (SLD ရ႕ေခါငးေဆာငအေနန႔) ကၽြနေတာက အေျခခဥပေဒေရးရာေကာမရငက

ဥးေဆာငရတယ။ ဒါန႔အတကအခဘကကေန အေျခခဥပေဒက ျပငဆငေရးလလလားလားရ

တပါတတစခက ခကခငးဖတေခၚလကတယ။ မာဇယဗစကန႔ ဂရမကတ႔ ဥးေဆာငတ

Freedom Union ပါတပါ။ အဒပါတန႔ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ အေျခခဥပေဒျပငဆငေရး အမားစကယ

စားလယေတြေပါငးဖ႔ ဖတေခၚလကတာပါ။ ၿပးေတာကၽြနေတာတ႔လကတြလပၾကတယ။

ဥပေဒမၾကမးေတြက သကတမးမကနဆးမကေလးမာ လႊတေတာကစဥးစားသးသပတ

အခါ ေနာကတကလာမယ လႊတေတာအစညးအေ၀းသစကရင အဒဥပေဒမၾကမးေတြက

လညေတာငၾကညမာမဟတဘးဗ။ အရငလႊတေတာသကတမးတနးက ဥပေဒမၾကမးေတြက

အသစတကလာတလႊတေတာက မျဖစမေနေဆြးေႏြးစရာမမလတာကး။ အေျခခဥပေဒသစ

ကစၥဆလညး အဒလျဖစမာပ။ ကၽြနေတာတ႔မာ ဆြထားတအေျခခဥပေဒသစ မၾကမးေျခာကခ

ခႏစခေလာကရတယ။ တခ႕က လႊတေတာအသစမာပါမလာေတာတ ေရး႐းစြပါတေတြက

ေနျပငဆငထားတ အေျခခဥပေဒေတြပါ။ သ႔ေသာ ဒအေျခခဥပေဒျပငဆငခကေတြ၊ မၾကမး

ေတြအကနလးက ကငၿပးလပမယလ႔ ကၽြနေတာတ႔ဆးျဖတခတယ။

ကၽြနေတာအယအဆက အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးအစအမေတြအားလးန႔ အဆျပခက

ေတြအားလးက ေဆြးေႏြးၾကမယေပါ။ ကၽြနေတာတ႔အခနအၾကာႀကးယခရတာ အမနပ။

239

သ႔ေသာ ကၽြနေတာတ႔က ကယစားလယေနရာအမားစရထားေတာ လပငနးစဥက ထနးကြပ

ထားႏငတယ။ ေနာကေတာ မ၀ါဒေရးရာမာ အေရးႀကတ သျဖစတ ကကသလစေကာငးေတာန႔

စၿပးေဆြးေႏြးၾကတယ။ ကၽြနေတာတ႔န႔ ေကာငးေတာန႔ ဒငယာေလာေကာငးေကာငးလပၿပး

သြားတအခါမာ အေျခခဥပေဒမၾကမးထြကလာခတယ။ ၁၉၉၅ ခႏစမာ သမၼတအျဖစ

ေရြးေကာကတငေျမႇာကခရတယ။ ၁၉၉၇ ခႏစမာ ျပညလးကၽြတဆႏၵခယပြန႔ အဒအေျခခ

ဥပေဒမၾကမးက မဆႏၵခယခတယ။ ေထာကခမႈရခတယ။ ဒလျဖစရပမး ပလနမာဘယတနး

ကမမရခဖးဘး။ ကၽြနေတာတ႔သာ အဒ ၁၉၉၃-၁၉၉၇ ခႏစကာလမာ အေျခခဥပေဒသစကစၥ

ကမလပခဘးဆရင အေျခခဥပေဒသစျပ႒ာနးဖ႔ ေတာေတာကခကလမမယ။ ဘာျဖစလ႔လညး

ဆေတာ ေနာကတကလာမယလႊတေတာေတြမာ ကၽြနေတာတ႔က ကယစားလယေနရာအမားစ

မရေတာဘးေလ။

အစးရဖြ႕စညးပ

ပလနဟာ အေရ႕ဥေရာပမာ (၀နႀကးခပဥးေဆာငေသာ) သမၼတအပခပေရးစနစကငသးတ တစခတညးေသာႏငငလ႔ ယဆရပါတယ။ ခငဗားတ႔အစးရထမာ ၀နႀကးခပ ယက ယာဘးဇကခ (၁၉၉၇-၂၀၀၁) တကလာတအခါ ‘တယဥႏႊ’ဆတ အေနအထားမးျဖစသြား တယ။ (သမၼတႏင ၀နႀကးခပတ႔သည ကြျပားျခားနားေသာ ႏငငေရးပါတမား၊ သးျခား ညြန႔ေပါငးအဖြ႕မားမ တကလာသညသေဘာျဖစပါသည။) သမၼတအပခပေရးတစပငး (သမၼတက ၀နႀကးခပႏင အစးရအဖြ႕ကခန႔အပၿပး ၀နႀကးခပႏငအစးရအဖြ႕က လႊတေတာ ကတာ၀နခရသညျဖစ၍ ၎တ႔အား လႊတေတာကအယအၾကညမရအဆျဖင ျဖတခႏင သည) ကငသးတာက ခငဗားဘယလ သေဘာရလ။ အဒစနစက ဒေန႔ေခတမာ ခငဗား ႏစသကေသးရ႕လား။

ခြာညဗစက။ ။ႏစသကပါတယ။ ဘာေၾကာငမား ၀နႀကးခပဥးေဆာငတ သမၼတ

အပခပေရးကႏစသကရတာလ။ ေျပာရရငအရညႀကးပ။ လရငးေျပာရရငေတာ ကၽြနေတာ

တ႔မာ ျဖစႏငေျခႏစခရတယ။ ပထမေရြးစရာနညးလမးက လႊတေတာကေနအစးရအဖြ႕က

ေရြးေကာကတငေျမႇာကတစနစဖြ႕စညးတာေပါ။ သ႔ေသာ ဒစနစက အခငအမာဆန႔ကငတ

ေျပာဆတငျပမႈေတြရတယ။ အထးသျဖင ပလနမာရတ ႏငငေရးပါတစနစက အကြကြအျပား

ျပားျဖစေနတာေၾကာင တညၿငမမာမဟတဘးဆတတငျပခကေပါ။ ပထမဆး ဒမကေရစ

အျပညအ၀န႔ ေရြးေကာကတငေျမႇာကလကတလႊတေတာထမာ ႏငငေရးပါတ ၂၃ ခရေနတယ

ဆရင လႊတေတာန႔ႏငငေရးပါတေတြအားလးက ဒလပပငခြငအာဏာေတြအားလး ဘယလ

လပေပးႏငမလဗာ။ ေျခာကလၾကာတငး ကၽြနေတာတ႔အစးရအဖြ႕မာ အၾကပအတညးေပၚလာ

ရတတတယ။ ၀နႀကးခပေတြ တစေယာကၿပးတစေယာက ေျပာငးခရတယ။ ဒစနစအရ

ေတာေတာ တာ၀နမသလျဖစသြားခလမမယ။

240

ဒေတာ ဘာေၾကာငမားသမၼတက (လပပငခြငအာဏာအျပညရတ) အပခပေရးစနစက

ကငသးဖ႔ ကၽြနေတာတ႔ မဆးျဖတခတာလ။ ကၽြနေတာတ႔တငးျပညသမငးေၾကာငး၊ အမနးနား

ခငးႏငငေတြရ႕သမငးေၾကာငးကသထားတာေၾကာင သမၼတအပခပေရးစနစက ကၽြနေတာတ႔

ေၾကာကတယ။ ဒစနစက ဗဟခပကငမႈအရမးမားတယ။ ပြငပြငလငးလငးေျပာရရင မစၥတာ

ဗြယဆာရ႕သမၼတသကတမးမာ အငမတနမားယြငးတနမနာရခတယ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ

သ႔ရ႕သမၼတသကတမးမာ အရညအခငးလး၀မရဘး။ သမၼတက အထးလပပငခြငေတြ၊ အာ

ဏာေတြအပႏငးတာ အႏရာယရလာလမမယလ႔ ကၽြနေတာတ႔ယဆတယ။

၁၉၉၃ ခႏစက ၁၉၉၅ ခႏစအထ ကၽြနေတာတ႔ရ႕အေတြ႕အၾကကမတညၿပး ၀နႀကးခပ

ဥးေဆာငေသာ သမၼတစနစကအဆျပဖ႔ ကၽြနေတာဆးျဖတခတယ။ ဒစနစအေၾကာငး လး၀

သမထားတာေတာမဟတဘး။ ဥပမာ ျပငသစန႔ဖငလနမာ ဒစနစကအေျခတက ျဖစေနၿပ။

ကၽြနေတာအျမငအရေတာ ဒစနစကအေကတယ။ ဒစနစဟာ ပလနအတြကအဆျပဖ႔အ

ေကာငးဆးစနစပဆတာ ကၽြနေတာေကာငးေကာငးသတယ။ ဒနစကျပငဖ႔ ကၽြနေတာ ဆရင

ေတာ ေတာေတာသတထားမာပဗ။ မစၥတာဘဇကန႔ ကၽြနေတာေလးႏစၾကာ ‘အတယဥႏႊ’ၿပး

အလပလပခတယ။ သန႔တြလပရတာ ထေရာကၿပး ထနးကြပရေတာေတာလြယတယ။

တကယတမးေျပာရရငေတာ တခါတေလ ကယအစးရအဖြ႕မဟတတ အစးရအဖြ႕န႔ တြလပ

ရတာက ကယကယတငဖြ႕တအစးရအဖြ႕န႔ တြလပရတာထက ပလြယပါလားလ႔ ကၽြနေတာ

ေတြးမတယ။ လကရခ ကာတနစကး [သမၼတ (၂၀၀၅-၂၀၁၀)] န႔ ေဒၚနာလတစခ [၀နႀကးခပ

(၂၀၀၇-လကရ)] တ႔ၾကား ၿပးခတတစႏစႏစႏစကျဖစခတ ပဋပကၡေတြအပါအ၀င ကၽြနေတာ

တ႔မာ တကယပဋပကၡေတြရခတယ။ အဒျပနာေတြက အေျခခဥပေဒေရးရာ ျပနာေတြမ

ဟတဘး။ လပဂၢလႏစဥးၾကားက ႏငငေရးပဋပကၡပ။ ကၽြနေတာအေတြ႕အၾကအရ ႏငငေတာ

ရ႕အျမငဆးရာထးေတြမာ တာ၀နယတတတ လႀကးလေကာငးေတြရရင သးမရတအေျခခ

ဥပေဒသညပငလင အလပျဖစမာပလ႔ေျပာရလမမယ။ သ႔ေသာ ခငဗားမာ အေကာငးဆးအ

ေျခခဥပေဒေတာရပါရ႕၊ အဆငျမငရာထးေတြမာ မေကာငးတလေတြရေနရငေတာ အလပျဖစ

မာမဟတဘး။ အေျခခဥပေဒရ႕အရညအေသြးက အေရးႀကးတာအမနပါပ။ ဒါေပမယအေျခခ

ဥပေဒေကာငး႐န႔ေတာမရပါဘး။ တငးျပညကအပခပေနတသေတြၾကားမာ အျပသေဘာ

ေဆာငတဆကဆေရးရဖ႔ အေရးႀကးပါတယ။ သတ႔တစေယာကန႔တစေယာက ခမယဆတ

စတရေနၾကရင အေကာငးဆးဆတအေျခခဥပေဒလညး မတတႏငပါဘး။ သတ႔က အေျခခ

ဥပေဒက လရာဆြၿပးအသးခၾကမာေလ။

ပလနႏငငမာ ၀နႀကးခပဥးေဆာငေသာ သမၼတစနစဟာ ေတာေတာဟနကပါတယ။

အျပနအလန ထနးေကာငးမႈေတြဖနတးေပးတယ။ အစးရ ဒါမမဟတ လႊတေတာတစဘက

တညးကေန ထနးေကာငးတစနစေတြထကပပါတယ။ လႊတေတာထမာ ကယစားလယ

241

ေနရာအမားစန႔ အားေကာငးတအစးရတကေနတယဆရင သမၼတဟာပါတတစခထကေန

မဟတရငပေကာငးတယ။ အစးရကတငျပတ အယအဆအလြေတြက ပတပငဖ႔အျပနအလန

ထနးေကာငးျခငးဆတအေျခခက တစခါတစေလကလအပတယ။ ကၽြနေတာတ႔ႏငငမာ

ဆရင အစးရကေတာေတာေလးအာဏာရတာကး။ ကၽြနေတာတ႔ႏငငရ႕ သမၼတဥးေဆာငေသာ

အပခပေရးစနစမာ အစးရအဖြ႕န႔၀နႀကးခပရ႕ အခနးက႑ႏစခစလးက အားေကာငးတယ။

ဥပမာ ၀နႀကးခပက အယအၾကညမရအဆတစခတညးန႔ မခြဆးျဖတလ႔မရပါဘး။ အစးရ

အဖြ႕ကျဖတမခခငမာ ၀နႀကးခပရ႕ၿပငဘက (အယအၾကညမရအဆတငသေတြ) က သတ႔

ရ႕ (၀နႀကးခပေနရာအတြက) ကယစားလယေလာငးက ေရြးေကာကတငေျမႇာကဖ႔ေထာကခ

မရဖ႔လတယဗ။ အဒလေထာကခမရဖ႔က မလြယဘး။ အစးရအသးစရတဟာ အစးရန႔ ကယ

စားလယအမားစေထာကခတလႊတေတာမာပ တာ၀နရတယ။ သမၼတန႔ဘကဂကန႔ဘာမ

မဆငဘး။ သမၼတက ဥပေဒၾကမးတစခက တစခကလႊတအာဏာန႔ပယခႏငတယ။ သ႔ေသာ

အဒတစခက လႊတအာဏာက လႊတေတာကယစားလယငါးပသးပရ႕ ေထာကခမန႔လႊမးမး

အႏငယလ႔ရတယ။ အေျခခဥပေဒရ႕အခ႕အခကေတြကျပငလ႔ရပါတယ။ တခ႕အခကေတြ

ျပငသငတယပထားပါေတာ။ သ႔ေသာ အေျခခဥပေဒဟာ အရမးကအသက၀ငေနၿပ။ ပလန

ႏငငရ႕ႏငငေရးအေျခအေနန႔ တငးျပညကတညၿငမေအာငလပေပးထားၿပ။

လႊတေတာထကအခအသစေရာကလာတ လႊတေတာကယစားလယေတြအမားႀကး

ကေျပာခငတာကေတာ အေျခခဥပေဒမာတစခချပငခငတယဆရင အေျပာငးအလေတြလပ

တာပေကာငးလား ဆကလကတညရမႈန႔ တညၿငမမႈအတြကတကပြ၀ငရတာပေကာငးမလား

ဆတာ စဥးစားသးသပၾကပါဆတာပ။ ခပရရင အေျခခဥပေဒတစၿငမေရးဟာ အေျခခဥပေဒရ႕

ပငကယတနဖးပ။ ဥပမာ ယကရနးမာဆရင သးလတစခါ ေလးလတစခါ အေျခခဥပေဒ

ကျပငေနၾကတယ။ အဒါအေျခခဥပေဒမဟတေတာဘးဗ။ စကသကသကပ။ အေျခခဥပေဒက

ေလးစားလကနာၾကဖ႔အေရးႀကးတယ။ အေမရကနျပညေထာငစမာလ အေျခခဥပေဒပး

ေထာငမႈမးရဖ႔ အေရးႀကးပါတယ။ ႏစတငးႏစတငး အစးရသကတမးတစခေရာကတငး

အေျခခဥပေဒျပငဆငေနတာမးက ေရာငႏငမသာ အေျခခဥပေဒကပးေထာငမႈရလာမာေပါ။

အျပညျပညဆငရာလႊမးမးမႈ

ပလနက ေနတးန႔အးယအဖြ႕၀ငျဖစလာေအာငခငဗားလပခတယ။ အဒလအဖြ႕၀ငမျဖစ ခငက ဖလစဂြနဇာ လကဇ (၁၉၈၂-၉၆) က [ဥေရာပသမဂၢရ႕ေရ႕ေျပး] ဥေရာပစးပြားေရး အသကအ၀နးမာစပနအဖြ႕၀ငျဖစလာေအာငရယ ေနတးအဖြ႕၀ငႏငငအျဖစဆကရေနေအာငရယ ဥးေဆာငခတယ။ စပနရ႕အေတြ႕အၾကက ခငဗားအတြက နမနာပစရခသလား။

ခြာညဗစက။ ။ ဖလစဂြနဇာလကေပးတအၾကဉာဏေတြက ကၽြနေတာအတြကအရမး

အသး၀ငပါတယ။ ပလနျပညသ႔သမၼတႏငငရ႕ေနာကဆးေန႔မားမာ ရာကစကးန႔အတ ဂြနဇာ

242

လကက ပထမဆးေတြ႕ဆခရပါတယ။ ကၽြနေတာစတထင ၁၉၈၈ခႏစ ေနာကေတာ ၁၉၈၉

ခႏစမာတစႀကမ စပနအစးရသမၼတျဖစေနခနမာ သ႔ဆသြားေတြ႕ဖးတယ။ သန႔စကားေျပာရ

တာ လမးညႊနၾသ၀ါဒေတြအမားႀကးရခပါတယ။ ေနာက ကၽြနေတာဆရယဒမကရကပါတ

ဥက႒ျဖစခနန႔ေနာကပငး သမၼတျဖစလာခနမာ သန႔ခဏခဏေတြ႕ျဖစပါတယ။ စပနႏငငဟာ

အငမတန စတအားထကသနေစတနမနာပါပ။ သတ႔န႔ကၽြနေတာတ႔ျဖစရပန႔က တတာေတြ

အမားႀကးရေနတာကး။ ကၽြနေတာတ႔ႏစႏငငစလး အာဏာရငစနစကျဖတသနးခရတယ။

ေနာကေတာ ၿငမးၿငမးခမးခမးအသြင ကးေျပာငးခတယ။ အခကၽြနေတာတ႔မာ ဒမကေရစ

ရေနၿပ။ အဒ ဒမကေရစကလညး အငမတနၿငမးခမးတနညးလမးန႔ လကစားေခမႈေတြမရဘ

ျဖစထြနးေနတယ။ စပနမာ အဒလအသြငကးေျပာငးမႈျဖစလာေအာင ဘယလလပခရတယဆ

တာ ဂြနဇာလကကရငးျပတယ။ ဥပမာ မြနကလရာပဋဥာဥအေၾကာငးေျပာျပတယ။ (ထ

ပဋဉာဥသည ႏငငေရးပါတမား၊ အလပသမားသမဂၢမား၊ စးပြားေရးအသငးအဖြ႕မားမ ေငြေၾကး

ေဖာငးပြမႈ၊ အလပလကမကစၥ၊ အရငးအႏးမားျပညပသ႔ စးထြကျခငးကေျဖရငးၿပး အသြင

ကးေျပာငးမႈလြယကေခာေမြ႕ ေအာငလပေဆာငဖ႔ သေဘာတညခကျဖစသည။) ရပတဗလ

ကနေတြန႔အျခားသေတြၾကားမာျဖစခတ ပဋပကၡေတြကျပနလညစဥးစားသးသပၿပး သမငးရ႕

ဖးကြယထားတအခကေတြကေဖာထတဖ႔ ဘာေၾကာငသ စတမ၀ငစားသလဆတာကလညး

ဂြနဇာလကန႔ ေဆြးေႏြးခၾကတယ။

အးယ၀ငဖ႔ကလညး ကၽြနေတာတ႔ေဆြးေႏြးခၾကတယ။ ကၽြနေတာတ႔အတြက စပနက

ေလးစားရတအေၾကာငးရငးရပါတယ။ ဒဘကေခတ ၁၉၉၀ ျပညႏစမားမာ စပနဟာ ဥေရာပ

မာအေကာငးဆးတငးျပညပ။ ဂြနဇာလကကအေရးႀကးတအၾကတစခေပးသြားတယ။ အဖြ႕၀င

ဖ႔ေလာကထားတတငးျပညေတြအကနလး အဖြ႕၀ငခြငရဖ႔ဆရင လပရမယျပျပငေျပာငးလမႈ

ေတြ အးယအေခၚ ‘အမစာေတြ’ အေၾကာငးလညးကၽြနေတာတ႔ ေဆြးေႏြးျဖစ တယ။ တစခနလး

‘အမစာ၊ အမစာ၊ အမစာ’န႔ၾကားေနရေတာ ကေလးတစေယာကလခစားရတယ။ အမစာလ႔

ေျပာတာကမနးလာတယ။ တစခါတနးက ဂြနဇာလကကကၽြနေတာက ‘ဒမယ ဖလစ ငါတ႔

အားလးဒအမစာေတြ လပရတာၿပငးေနၿပ။ လတငးက အမစာအေၾကာငးပေျပာေနၾကတာပ။’

လ႔ ဂြနဇာလကကေျပာလကတယ။ ဒါန႔သက အရမးအေရးႀကးတာတစခေျပာသြားတယ။

‘သပဟတတာေပါ။ ကၽြနေတာခငဗားက နားလညပါတယ။ ခငဗားၿပငးမာပ။ သ႔ေသာ ဒမယ

ခငဗားသာ ဒအမစာကေကာငးေကာငးလပထားမယဆရင ခငဗားဆက အကးရလဒေတြ

မၾကာခင ေရာကလာမယ။ အးယအဖြ႕၀ငခြငရၿပးရင ေနာကထပအကးရလဒေတြထပရ

လာဥးမာပ။ ခငဗားဒအမစာကျဖစကတတဆနးလပထားရင ရနပေငြေတြန႔ တက႐ကေငြေၾကး

ေထာကပမႈေတြစတ အးယဆကရလာမယအရာေတြအားလးကရယသးစြရာမာ ျပနာေတြ

အမားႀကးတကလာလမမယ။’လ႔ သေျပာသြားခတယ။ အးယ၀ငၿပးတအခါ သေျပာတာ

သပမနေနတယ။ ဒါေၾကာငပ ဒေန႔ေခတပလနဟာ အဆငေျပေနတာေပါ။ ကၽြနေတာတ႔

243

လပရမယအမစာက ဟာကြကမရေအာငလပခၿပးၿပေလ။ အဖြ႕၀ငၿပး ေျခာကႏစအတြငးမာ

ကၽြနေတာတ႔ဟာ ယ႐ေငြ ၃၀ ဘလယနးပါးရရခတယ။ အခေနာကထပ ယ႐ေငြဘလ ယ ၃၀

ထပရဖ႔ေစာငေနတယ။ ဒေငြပမာဏဟာ ကၽြနေတာတ႔တငးျပညအတြက၊ ေခတမစကမႈႏငင

တညေထာငေရးအတြက၊ အရာရာအတြက အငမတနေကာငးတ စးပြားေရးအကေငြပါပ။

ဒအၾကဥာဏဟာ ဂြနဇာလကရ႕အေကာငးဆးအၾကဥာဏေပါ။ ဂရမာျဖစေနတာက ျဖစ

ကတတဆနးအမစာလပလ႔ အဆငေတြကကနတာရ႕ရလဒပေပါ။ အဆငသငျဖစေအာငလပ

မထားဘးဆရင တငးျပညရ႕စးပြားေရးစနစက လအပတာေတြကအလကသငလပကငေဆာင

ရြကႏငစြမးရမာမဟတဘး။ အးယမာ ထေရာကပျပငတအဖြ႕၀ငျဖစဖ႔လညး အခြငရေတာမာ

မဟတဘး။

ပလနရ႕ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးမႈက အးယအဖြ႕၀ငျခငးက ဘယလသကေရာကမႈ ရခသလ။

ခြာညဗစက။ ။ အးယအဖြ႕၀ငျဖစျခငးကအရမးအေရးႀကးပါတယ။ အဖြ႕၀ငျဖစၿပးခန

ေနာကမာ ပလနႏငငရ႕စးပြားေရး၊ ေခတမစကမႈႏငငတညေထာငေရး၊ နယစပလမးေၾကာငး

ေတြဖြငျခငးန႔ ကနသြယေရးတ႔အတြက အကးဆကေတြအမားႀကးျဖစလာတယ။ သ႔ေသာ

ႏငငေရး႐ႈေထာငကၾကညရငေတာ အးယ၀ငခြငရျခငးဟာ ပလနဟာ ႏစေပါငးမားစြာအၾကာမာ

ဥေရာပရ႕အစတအပငးျဖစသြားတယဆတသေဘာပ။ အဒလျဖစလာဖ႔ အမားႀကးႀကးစားခရ

ပါတယ။ အးယအဖြ႕၀ငေရးသေဘာတညခကက ၁၉၉၁ ခႏစမာ လကမတေရးထးခပါ တယ။

၂၀၀၃ မာ ဆႏၵခယပြကငးပတယ။ အဒဆႏၵခယပြမာ မဆႏၵရင ၇၅ ရာခငႏႈနးက အးယ၀ငဖ႔

ေထာကခမေပးခၾကတယ။ ၂၀၀၄ ခႏစ ေမလမာ အးယအဖြ႕၀ငႏငငတရား၀ငျဖစလာခတယ။

အဒလအဖြ႕၀ငလကျခငးဟာ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ဒမကေရစ အသြငကးေျပာငးမႈေတြက

ခငမာအားေကာငးေစခတယ။ ေနာကထပအေရးႀကးတအခကကေတာ ကၽြနေတာတ႔ေဒသ

တြငးရပတညခကပ။ ပလနႏငငရ႕ ပတပတလညႏငငေတြအားလးမာ ေျပာငးလကနၾကၿပေလ။

အမနးခငးႏငငသးႏငငရေနရာကေန ခႏစႏငငရလာတယ။ ကၽြနေတာတ႔န႔ေကာခငးကပေန

တ ေဘာလကနေဒသမာ အငမတနျပငးထနတ ပဋပကၡျဖစခတယ။ ကၽြနေတာတ႔အယအဆက

အမနးခငးႏငငေတြအားလးန႔ အေကာငးဆးဆကသြယမႈေတြက ဘယလဖနတးမလ၊

ဘယလအျပညျပညဆငရာ သေဘာတစာခပေတြခပၾကမလ။ နားလညမႈ၊ ခစၾကညရငးႏးမႈ၊

ပးေပါငးေဆာငရြကမႈေတြရတ အမနးခငးေကာငးပသေသာ ပတ၀နးကငျဖစေအာင ဘယလ

လပမလဆတာ ေတြးပါတယ။

ဂာမန၊ လစသေယးနးယား၊ ယကရနးန႔တျခားႏငငေတြအပါအ၀င ကၽြနေတာတ႔ရ႕အမ

နးခငးႏငငေတြန႔ ဒလေကာငးမြနတဆကဆေရးထေထာငႏငခတာ ကၽြနေတာရ႕ေအာငျမငမႈ

244

လ႔ေျပာရမာပ။ ႐ရားန႔ကၽြနေတာတ႔မာ ျပနာေတြရေနတနးပ။ သ႔ေသာ ဒါကတစျခားကစၥပါ။

ကၽြနေတာတ႔ရ႕ေနာကရညမနးခကတစခက ေဒသတြငးမာ အသစျဖစေပၚလာတအေျခအ

ေနကဘယလ ကငတြယၿပး ဘယလထေတြ႕ဆကဆမႈေတြလပမလ၊ တျခားမာတညၿငမမႈရေ

အာငဘယလလပမလဆတာပ။ အသြငကးေျပာငးမႈအၿပး ပထမဆးကာလမာ ဒငယာေလာ၊

ပးေပါငးေဆာငရြကမႈန႔တညၿငမမႈမာ အေကာငးဆးဥပမာက ကၽြနေတာတ႔ေဒသပ။ သ႔ေသာ

ဒါက လြယလြယန႔သ႔အလလျဖစလာတာမဟတပါဘး။ ၀ါေဆာကေန ဘလဂရတက

ေလယာဥစးသြားရင ၁၉၉၀ ျပညႏစမားအစ ေဘာလကနစစပြမာ လမးသဥးသတျဖတမႈန႔

ေထာငေပါငးမားစြာေသာ စစဒဏသငခရသေတြက ေတြ႕ရမာပ။ ဒါဆရင အရမးနးကပေနတ

ေဒသႏစခ ဆဗယကအပစမာအရငတနးက ႏစႏငငလးပါခဖးတ ေဒသႏစခကေတြ႕ရမာပ။

ႏစႏငငစလးဟာ လားလားမမဆငတအေျခအေနေတြရေနတာကေတြ႕ရမာပ။ ပလနမာ

တညၿငမမႈန႔ ဆကဆေရးေကာငးကေတြ႕မယ။ ေဘာလကနမာ စစမကန႔ေၾကကြဇာတက

ေတြ႕ရမယ။

ပလနအတြက သမငးတစေလာက အငမတနအေရးပါခတ လႊမးမးခတ ပထမဆဗယက ျပညေထာငစေနာကေတာ ႐ရားက ပလနရ႕အသြငကးေျပာငးမႈက ဘယလမားဆကၿပးလႊမးမးခသလ။

ခြာညဗစက။ ။ေဂၚဘာခကဗက မဟာဗဟာအရ ကၽြနေတာတ႔အတြကအေရးပါတ

အေၾကာငးရငးေတြ အမားႀကးရပါတယ။ ပထမဆးက လျခေရးေပါ။ ပလနသမငးကၾကညရင

စစပြေတြခညပဆေတာ လျခေရးျပနာက အရမးအေရးႀကးတယ။ ပြငပြငလငးလငး

ေျပာရရင ဂာမနန႔႐ရားႏငငႏစခၾကားက ႏငငျဖစေနတာ တယမလြယလပါဘး။ ၁၉၉၀

ျပညႏစေတြအစပငးမာ ဖငလနလၾကားေနလပမလား၊ ေနတးအဖြ႕၀ငလပမလားဆၿပး ဘယ

ဟာက ကၽြနေတာတ႔အတြကပေကာငးသလ ဆတာကေဆြးေႏြးၾကတာေတြရပါတယ။ အဒ

တနးက ဆဗယကျပညေထာငစကရေနတနးပ။ ပလနက ေနတးအဖြ႕၀ငျဖစသြားမာက

႐ရားကလး၀ဆန႔ကငခတယ။ အဒျပနာက ပၿပးေတာင႐ႈပေထြးသြားခတယ။ ဂာမနျပန

လညေပါငးစညးေရးန႔ပတသကၿပး အငအားႀကးႏငငေတြက ၁၉၈၉-၉၀ ခႏစကာလမာ

ေဆြးေႏြးၾကတအခါ ေနတးအဖြ႕ကတးခ႕ၿပးမဖြ႕ပါဘးလ႔ မာဂ ရကသကခာ၊ ဖြနဆြာ မးထရြနး၊

ေဂာ၊ အတခ၊ဒဗလဘရန႔ အျခားေခါငးေဆာငေတြက ကတျပခၾကတာကးဗ။ ဒါေပမယ

အေျခအေနေတြကေျပာငးသြားၿပး ၾကားေနေရးန႔ ေနတးအဖြ႕ၾကားမာ ဘယဟာကေရြးခယမလ

ဆတာက ပလနမာ အမားစေထာကခမေပးမႈန႔ဆးျဖတခၾကတယ။ ကၽြနေတာတ႔အေနန႔

အာမခခကေတြတ႔ မဟာမတတ႔ဆတာေတြမရဘ ဒကမာၻတစဘကျခမးက မးခးေရာငနယ

ေျမလေနရာမးမာ ဘကမလကတ နညးလမးန႔ေနေနဖ႔ဆရင ေနတးအဖြ႕၀ငျဖစဖ႔ ေတာငးဆ

သငတယလ႔ ဆးျဖတခၾကတယ။ ဟးအရငကတညးက ဖငလနကေတာ တျခားကစၥေပါ။ သ

245

ကဒေလာကမဟာဗဟာကတေနရာမာမရဘးေလ။ ၾကားေနႏငငဆ ၿပး ဖငလနန႔ၾသစႀတးယား

ဆဗယကေတြအတြကေရာ အေမရကနေတြအတြကပါ သပအသးတညႏငတယ။ ဒါေပမယ

၁၉၉၀ ျပညႏစေတြမာ ၾကားေန၀ါဒဆတာ ဘာမားအဓပၸာယရသလဗာ။

ေနတးအဖြ႕၀ငမယဆၿပး ဆးျဖတၾကေတာ မစၥတာ ယဆငန႔ အေျခအတငေဆြးေႏြး

ၾကရေတာတာပ။ ဆဗယကျပညေထာငစၿပကြသြားတာေၾကာင ေနတးအဖြ႕ကတးခ႕ဖြ႕စညး

တာလပလ႔ရႏငပါတယလ႔ ကၽြနေတာတ႔ ဘကကတငျပတယ။ ေနတးကတးခ႕ၿပးမဖြ႕ဘးဆ

တကတက ဆဗယကျပညေထာငစကပေပးခတကတကး။ အခဆဗယကျပညေထာငစမရေ

တာဘး။ ေနတးအဖြ႕ကတးခ႕ဖြ႕စညးတာက ေျပာလ႔ဆလ႔ရသြားၿပေလ။ ဒါက ႐ရားကလး၀

လကမခတာေတာ အမနပ။ အေမရကနန႔ဥေရာပႏငငေတြကေတာ ေနတးကတးခ႕ဖြ႕စညးလ႔

ရႏငတယ၊ ဖြ႕စညးဖ႔လအပတယဆၿပး အခငအမာရပတညၾကတယ။ ပလနက အဖြ႕၀ငသစ

ေတြျဖစတ ဟနေဂရ၊ ခကသမၼတႏငငတ႔န႔အတ ေနတးအဖြ႕၀ငျဖစလာတယ။

၁၉၉၇ ခႏစေရာကေတာ ကရငမလငနနးေတာမာ အစညးအေ၀းတစခလပတယ။

ကရငမလငမာ အခနးကယႀကးေတြရတယ။ ယလဆငရ႕စကားေျပာသကလညး ဟနးေနတာ

ပ။ သက ႐ရားဘာသာန႔ ‘ခငဗား ဘာလ႔ေနတးအဖြ႕ထ၀ငခငတာတနး၊ ခငဗား၀ငစရာမလပါ

ဘးဗ၊ လအပတအာမခခကေတြအားလး ကၽြနေတာေပးမာေပါ၊ ဘာလ႔မား ေနတးထ၀ငခငရ

တာလ’ ဆၿပးေျပာတာေပါ။ ဒေတာ ကၽြနေတာက အကးသငအေၾကာငးသင ရငးျပရတယ။

ကၽြနေတာတ႔ေဆြးေႏြးပြက ေတာေတာခရာခဆစႏငပါတယ။ ဒါန႔ေနာကဆး ကၽြနေတာက

‘ဘာရစနကလငဗစခ၊ ခငဗားန႔ဂာမနဆကဆေရးကဘာလဆတာ ကၽြနေတာကေျပာဗာ’ လ႔

ေမးလကတယ။

‘ေကာငးပါဗာ’

‘ဒါဆ အတလန႔ေရာ’

‘ေကာငးမေကာငး’

‘ယေကန႔ေရာ’

‘အရမးေကာငး’

‘ေဟာလန၊ ဒနးမတ တျခားႏငငေတြန႔ေရာ’

‘အရမးကေကာငးဗာ’

‘ပလန၊ခက၊ဟနေဂရႏငငေတြန႔ေရာ’

246

‘မေကာငးဘးဗ၊ ခငဗားတ႔အားလးက ေနတးထ၀ငခငေနၾကတာကး။ ဘာလ႔မားေနတး

ထ၀ငခငၾကတာလ။’

ဒါန႔ကၽြနေတာက ‘ဒမယ မစၥတာယဆင ကၽြနေတာေျပာခတႏငငေတြအားလးက ေနတး

အဖြ႕၀ငေတြခညပ။ ခငဗားန႔သတ႔ ဆကဆေရးက အရမးေကာငး၊ ေကာငးမေကာငး၊ အရမး

ကေကာငးလ႔ေျပာၿပး ပလန၊ ဟနေဂရန႔ ခကသမၼတႏငငေတြန႔က ျပနာရေနတယ။

ကၽြနေတာတ႔ ေနတးအဖြ႕၀ငျဖစလာရင အလားတအရမးေကာငး၊ ေကာငးမေကာငး၊အရမး

ကေကာငးဆတဆကဆေရးရလာမယဆတာ ကၽြနေတာကတေပးတယဗာ’လ႔ ေျပာခလက

တယ။ သကတဟားဟားန႔ရယၿပး ေနာကဆးကၽြနေတာတ႔ ေနတးအဖြ႕၀ငျဖစေအာငႀကးပမး

မာက လကခလကတယ။

ကၽြနေတာ ယဆငကအငမတနေလးစားမပါတယ။ ဘာလ႔လဆေတာ တကယ

ဒမကရကတစဉာဥရတ ႐ရားေခါငးေဆာငအနညးအကဥးထမာ သပါလ႔ပ။ သကအရမးက

ကဥးထကပထကေရာကေနခတာ။ ဒမကေရစ ပဆနတလမးေၾကာငးကသြားမလား မသြား

ဘးလားဆးျဖတရေတာမယအခနမာ ဒမကေရစလမးေၾကာငးက လကဖ႔ပေရြးခတာမား

ပါတယ။ ေနတးကစၥမာဆရင သအမားႀကးအကအညေပးခတယ။

ဒေတာ ၁၉၉၉ ခႏစမာ ပလနက ေနတးအဖြ႕၀ငျဖစလာတယ။ ဒါဟာကၽြနေတာတ႔အတြက

အငမတနအေရးႀကးရျခငး အေၾကာငးရငးသးခရပါတယ။ ပထမဆးက လျခေရး။ ဘာျဖစလ႔

လညးဆေတာ ကၽြနေတာတ႔ ေနတးအဖြ႕၀ငျဖစသြားျခငးဟာ ကမာၻေပၚက အငအားအႀကးဆး

ႏငငေတြဆကေန ကၽြနေတာတ႔လျခေရးအတြက အာမခခကရလကလ႔ပ။ ဒတယက ႏငင

တကာအလယမာ ပလနႏငငရ႕ဥပဓေပါ။ ေနတးအဖြ႕၀င ျဖစလာျခငးေၾကာင ႏငငျခားရငးႏး

ျမႇပႏမႈေတြက ပၿပးဆြေဆာငႏငခတယ။ တတယေျမာကက ဒဆးျဖတခကရ႕သမငး၀င

အေၾကာငးအခကက ႏစေထာငေပါငးမားစြာအၾကာမာ ပထမဆးအႀကမ ပလနန႔ဂာမနတ႔

ဟာ တညတစစေရးန႔ႏငငေရးမဟာမတအဖြ႕တစခတညးမာအဖြ႕၀ငေတြျဖစသြားၾကတယ။

သမငးကျပန ၾကညရင ပလနန႔ဂာမနၾကားမာ စစပြေတြ၊ ပဋပကၡေတြ၊ ကးေကာသမးပကမႈေတြ၊

ခကခတျပနာေတြ အားလးရေနခတယေလ။ ဒအခကက အငမတနအေရးႀကးတယဗ။

ပလနရ႕ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးမႈမာ အေမရကနရ႕အခနးက႑က ဘာလ။

ဆဗယကျပညေထာငစၿပကြသြားၿပး စစေအးတကပြ အဆးသတသြားတေနာကမာ

အေမရကနကတစႏငငတညးက တစဖကသတဥးေဆာငတႏငငျဖစလာတယ။ အေမရကနရ႕

ထငရာစငး၀ါဒန႔ ေသြးနားထငေရာက ေနတမ၀ါဒေတြ၊ အရတန႔ အာဖဂနနစၥတနမာ စစေရး

လႈပရားမႈေတြစသျဖင သ႔ကေ၀ဖနတာေတြအမားႀကးရတယဆတာ ကၽြနေတာသပါတယ။

သ႔ေသာ ဗဟန႔အေရ႕ဥေရာပအျမငကၾကညရင ဒေခတကာလဟာ အငမတနအျပသေဘာ

247

ေဆာငပါတယ။ အေမရကနေတြက အရငတနးက Solidarity န႔ကၽြနေတာတ႔ရ႕ဒမကေရစ

ရညမနးခကေတြက အားေပးေထာကခခဖးတယ။ ေနာကအသြငကးေျပာငးမႈအၿပး ပလနမာ

ရငးႏးျမႇပႏမႈေတြလာလပၿပး ေနတးအဖြ႕၀ငျဖစလာေအာငကညခတယ။ မတဖကႏငငေတြ

ထက အေရးအႀကးဆးျဖစတ ယေက၊ ဂာမန၊ ျပငသစတ႔လႏငငေတြက အးယတးခ႕ဖြ႕စညးဖ႔

အငတကအားတကပ အေမရကနက တကတြနးခတယ။ အးယကတးခ႕ဖြ႕စညးဖ႔ဆတာ

သပေတာမလြယဘးဗ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ အဒတနးက အဖြ႕၀ငဆယႏငငကေနတးခ႕ဖြ႕

စညးရမာ။ အဒ၁၀ႏငငထမာ ခႏစႏငငက ဆဗယကအပစအဖြ႕၀ငႏငင ေဟာငးေတြေလ။

ေဘာလတစႏငငေတြက အေျခအေနက ပၿပးေတာေတာင ႐ႈပေထြးေနတယ။ ပလနက ကြန

ျမနစေခတလြနႏငငျဖစေပမယ လစသေယးရးယား၊ လတဗးယားန႔ အကစတးနးယားႏငင

ေတြက ဆဗယကေခတလြန သမၼတႏငငေတြ။ အရငတနးက သးျခားႏငငေတြအျဖစမရခတ

ဆဗယကျပညေထာငစအစတအပငးေတြ။ အဒႏငငေတြက ႐ရားဘကက အခငအမာကန႔

ကြကေနခနမာ ေနတးန႔အးယထမာ၀ငခြငေပးတယဆတာ အေမရကနလး၀ေအာငျမငမႈရသြား

တာပဗ။ သမၼတတစဥးအေနန႔ ဘလကလငတနဟာ အငမတနအား ေပးေထာကခခတယ။

သ႔အစးရအဖြ႕မာပါတ ႏငငျခားေရး၀နႀကး မကဒလငးေအာဘ႐ကက ဒေဒသအေၾကာငး

ေကာငးေကာငးသတယ။ သ႔အခနးက႑က အရမးကအေရးႀကးတယ။

မကေမာကေခတအသြငကးေျပာငးမႈမား

ဆပါစ႔ ခငဗားအေနန႔ ကးဘား၊ ေဂာဒနန႔ ျမနမာႏငငက လငယလရြယေခါငးေဆာငသးေယာကက ေတြ႕ဆရမယေပါ။ ခငဗားက အသြငကးေျပာငးမႈကျဖတသနးခတယ။ ဉာဏရညထကျမကၿပး အေျမာအျမငရတ ဖလစ ဂြနဇာလကလလစားမးဆၿပး နာမညႀကးလ႔ သတ႔က တစေယာကခငးစခငဗားကလာေတြ႕ၾကမယေပါ။ သတ႔က ခငဗားန႔ေတြ႕ေတာ ဒလေျပာတယ ‘ခငဗားက ကးဘား၊ ေဂာဒန သ႔မဟတ ျမနမာႏငငေတြန႔ပတသကၿပး ကၽြမး ကငႏ႔စပသမဟတဘး။ သ႔ေသာ အသြငကးေျပာငးမႈေတြမာေတာ ကၽြမးကငႏ႔စပတယ။ ကၽြန ေတာတ႔က ေယဘယအကဆးအဆငက သခငပါတယ။ ကၽြနေတာတ႔ေရ႕ဆကသြားမယ လမးမာ ခငဗားဘာ အၾကညာဏေတြေပးခငလ။’လ႔ေမးၾကတယထားပါေတာ။ ခငဗားသတ႔က ဘာေျပာမလ။ သးေယာကစလးက တစပစတညးေျပာမာလား။

ခြာညဗစက။ ။ကၽြနေတာပထမဆးေျပာမာကေတာ အသြငကးေျပာငးမႈေတြအားလး

အတြက တစခတညးေသာ ေဖာနညးကားန႔ တစခတညးေသာလမးေၾကာငးရယလ႔ လး၀

မရဘးဆတာ ထပတလလေျပာရမာပ။ ႏငငရပျခားကလာတသေတြက ‘ဒါကေတာ ပလနမာ

ေအာငေအာငျမငျမင အလပျဖစခတယ။ ဒေတာ အဒအတငးလပၾကညလကပါလား။ အကန

အဆငေျပသြားမယ’လ႔ေျပာၾကတာ လြေနတယဗ။ ျပညတြငးေရးအေျခအေနေတြ၊ အေၾကာငး

ျခငးရာေတြက နားလညေနဖ႔က အရမးအေရးႀကးတယ။ သ႔ေသာ ကၽြနေတာဆလာ ေတြ႕ၾက

248

တ အဒလငယသးေယာကဟာ သတ႔ႏငငေတြအေၾကာငးကေတာသၾကမာပလ႔ ကၽြနေတာ

နားလညထားတယ။ သတ႔ႏငငမာဘာျဖစေနလဆတာ နားလညဖ႔ သတ႔မာတာ၀နရတယလ႔

ကၽြနေတာနားလညထားတယ။

ဒေတာ ကၽြနေတာက ‘ခငဗားတ႔ႏငငရ႕အေျခအေနကၾကညၾကရေအာင။ ဘာအခြင

အလမးေတြရလ။ အကန႔အသတေတြကဘာေတြလ။ အကပအတညးေတြကဘာေတြလ။’

လ႔ေမးမယ။ ေနာကတစဆင သတ႔ကထပေျပာရရင ‘ခငဗားတ႔မာ မဟာဗဟာရဖ႔လတယ။

ဘာေၾကာငလဆေတာ ကယႏငငကေျပာငးလခငရင ေမာမနးခကရကရရမယ။ အာဏာ

လခငတာတ႔ တငးျပညအပခပခငတာတ႔ဆတ ေမာမနးခကေလာကန႔မရဘး။ အဒါေတြန႔

ပတသကေနတ အေျခခအေၾကာငးတရားကေတာပါေနတယ။ သ႔ေသာ ဒါကအဓကေမာမနး

ခက ျဖစလ႔မရဘး။ ေမာမနးခကက လြတလပမႈျဖစရမယ။ ဒမကေရစျဖစရမယ။ လမႈေရး

တရားမတမႈျဖစရမယ။ တရားဥပေဒစးမးမႈျဖစရမယ။ ၿငမးခမးေရးျဖစရမယ။ အမနးခငးႏငင

ေတြန႔ ဆကဆေရးေကာငးရရမယ စတာေတြပ။’လ႔ေျပာမာပ။ ေမာမနးခကန႔မဟာဗဟာ

ဆတာ သပကအေရးႀကးတယ။ ပလနႏငင ကစြပသြားတာ ကၽြနေတာတ႔မာမဟာဗဟာရလ႔

ပ။ ႏငငေရးပါတတစခတညးရ႕ မဟာဗဟာမဟတဘး။ ျပညသေတြအမားစ အတြက

မဟာဗဟာက လြတလပခြင၊ လျခေရး၊ ဥေရာပစတနဖးေတြကလကခကငသးလာေအာင

လပတာ၊ ေခတမစကမႈႏငငျဖစေအာငလပတာ၊ ဒမကေရစရေအာငလပတာေတြပ။

တတယေျမာက ကၽြနေတာေပးခငတအၾကကေတာ နညးလမး။ ဒငယာေလာဟာ

ႏငငေရးမာ အေကာငးဆးနညးလမးပ။ ၿပငဘကေတြ၊ ရနသေတြန႔ဆရငေတာငမ ဒငယာ

ေလာရမရမယ။ ဒငယာေလာအယအဆက အတကအခအတြကပ လကသငခဖ႔လြယတာ

ေတာအမနပ။ အာဏာရငအစးရထကလေတြအတြက လြယတအလပမဟတဘး။ သ႔ေသာ

ဒငယာေလာဟာ ကစၥအားလးနးပါးအတြက အေျခခပ။ ဘာလ႔လဆေတာ ဒငယာေလာမရရင

ဘယလ႔မေရ႕ဆကဖ႔အခြငမသာေတာဘးေလ။

စတတေျမာကေပးခငတ အၾကဉာဏက ကယဆကဆပတသကေနရတ ရပတညခက

ေပါငးစက နားလညထားပါ။ ကယရ႕အပစအတြငးမာေတာငအထးသျဖင ကယကအျခားသ

မားန႔ေျပာရဆရေတာမယဆရင ေတြးပေခၚပအမးမး၊ အေတြ႕အၾကအမးမး၊ အကဆတပ

အမးမးကေတြ႕မာပဆတာ နားလညထားဖ႔လတယ။ ဒလဗဟသေဘာေဆာငတ ကမာၻႀကးမာ

ကၽြနေတာတ႔ဟာ တစေယာကန႔တစေယာကမတၾကပါဘး။ အဒမတ ကြျပားမႈေတြအားလးက

အသအမတျပၿပး ေလးစားဖ႔လပါတယ။ ကယက ငါန႔မတပါလားဆၿပး အအားသငဖ႔ စတပက

သြားဖ႔မလပါဘး။

လကဆပလကကငျပၿပးေျပာရရငေတာ ကးဘားႏငငရ႕ျဖစရပက ကၽြနေတာပၿပးနား

249

လညတယ။ ကြနျမနစ စနစကေန အသြငကးေျပာငးမႈကဘာလဆတာ ကၽြနေတာသတယေလ။

အတငးအတာတစခအထေတာ ကးဘားက ဥေရာပႏငငေတာေတာမားမားမာ ကၽြနေတာတ႔

ၾကခရတ အေျခအေနန႔တမယထငတယ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ ပထမဆးစနေခၚမႈက

အတကအခအတြကက ပၿပးစညးစညးလးလးရဖ႔န႔မဟာဗဟာတစခေဖာ ေဆာငဖ႔ျဖစေန

လ႔ပ။ ကကစထ႐ရ႕ႏငငေရးလမးစဥက အရမးစတအားတကၾကြဖ႔ေကာငးေတာကာ ကးဘား

ႏငငသား သနးေပါငးမားစြာကတင စတအားတကၾကြေစတာမဟတဘ တစကမာၻလးကျပည

သသနးေပါငးမားစြာကပါ ႏႈးေဆာအားရတယ။ ႏစေပါငးမားစြာၾကာခၿပးေနာက ဒေန႔ေခတမာ

ကြနျမနစႏငငေရးလမးစဥက ဘာဗလာသကသကနးပါးျဖစသြားၿပ။ ကးဘားႏငငရ႕ေရ႕ေရး

ဟာ ကြနျမနစပါတအတြငးက ျပျပငေျပာငးလေရးသမားအပစေတြအေပၚမာ ေတာေတာ

မတညေနတယ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ ကၽြနေတာအျမငေျပာရရင ေနာကလာမယႏစ

အနညးငယအတြငး ကးဘားႏငငမာျဖစေပၚလာမယ ကစၥရပတငးဟာ ပါတန႔ အတကအခ

ဆကဆေရးကေနထြကလာမယရလဒထက ပါတတြငးမာဘာျဖစေနလဆတာရ႕ ရလဒက

အဓကပကလာလမမယ။ ကၽြနေတာတ႔ကမာၻျခမးကအေတြ႕အၾကအရေျပာရရင အသြငကး

ေျပာငးမႈကအခ႕အတြက ပပြငလငးၿပး အဆငသငပျဖစေနသ အစးရအဖြ႕န႔ပါတအတြငးက

ျပျပငေျပာငးလေရးန႔ အပစေတြန႔ အတတလပကငဖ႔လတယ။ ကကစထ႐ကဆကခသေတြ

ဟာ အရြယေကာငးစစဗလခပတစဥးျဖစေနရင သပမအၾသသြားပါန႔။ အဒဗလခပဟာ ျပျပင

ေျပာငးလေရးသမားျဖစဖ႔မားတယ။ ကးဘားႏငငက ျပညပကအေၾကာငးအမးမးန႔ထြက

သြားၾကတ ႏငငသားေတြကလညး အခနးက႑တစခအေနန႔ပါႏငတယ။ သ႔ေသာ အဒျပညပ

ေရာကေတြန႔ပတသကရင ကၽြနေတာကေတာ သပသတထားတယ။ ဘာလ႔လဆေတာ

ကၽြနေတာအျမငေျပာရရင တငးျပညအတြငးမာ မတငးေနထငၾကတျပညသေတြက အသြင

ကးေျပာငးမႈက ဆးျဖတခကခရမာကး။ ျပညပေရာကႏငငသားေတြက တခ႕လပငနးစဥ

ေတြက ေထာကခအားေပးႏငတယ။ သ႔ေသာ ျပညတြငးမာရ သေတြရ႕ေနရာမာေတာ သတ႔

ကထားၾကညလ႔ရမာမဟတဘး။

စစတပ၏အခနးက႑

အသြငကးေျပာငးမႈအမားစမာ စစတပဟာ အေရးႀကးတေနရာကပါခတာမားပါတယ။ အသြငကးေျပာငးမႈမာ စစတပတ႔ ရအဖြ႕တ႔န႔ ပတသကၿပး ပလနအေတြ႕အၾကကေန ဘာေတြ သငယႏငမလ။

ခြာညဗစက။ ။စစဘကဖြ႕စညးတညေဆာကပေတြဆတာ အာဏာရငစနစရ႕ ခငမာတ

အစတအပငးပ။ ႏငငေရးလမးစဥအရ၊ စးပြားေရးအရ အစးရတစရပအားနညးလာၿပဆရင

လျခေရးတပဖြ႕ေတြရ႕အာဏာေပါ အထးသျဖငလ႕၀ကရအဖြ႕ (ေထာကလမးေရး) ရ႕လပပင

ခြငအာဏာက ႀကးလာတတတာပ။ ဒါေၾကာငပ ႏငငေရးဥးေဆာငအဖြ႕လ ႏငငေရးဆငရာ

250

အဖြ႕ေတြအားလးထမာ စစဗလခပေတြရ႕အေရအတြကက မားသထကမားလာတာေပါ။ စး

ပြားေရးအေျခအေနဆးရြားလာတာန႔ ျပညသေတြၾကရာမရျဖစကနတာကလညး အေၾကာငး

တစခကျဖစေလရတယဗ။ လ႔အဖြ႕အစညးရ႕ေနရာေတာေတာမားမားမာ ပရမးပတာျဖစလာ

တာရမယ၊ စစတပ ဒါမမဟတ တျခားလျခေရး အဖြ႕အစညးေတြရ႕ဖြ႕စညးပကက ဆန႔ကင

ဘကအေနအထားျဖစေနတယ။ စစတပန႔လျခေရးအဖြ႕ေတြဆတာ အမန႔နာခမႈန႔စညးကမး

ေသ၀ပမႈရတယ။ အလပကအလပန႔တ ေအာငလပရတယ။ စစတပဟာ (ႏငငေရး) စနစရ႕

ေထာကတင၊ အရာရာတငးရ႕ေထာကတငျဖစတ တငးႏငငေတာရ႕ေထာကတငပါဆၿပး ျမင

ေအာငလပေလရတ စတပငးဆငရာအေျခခအေၾကာငးတရားရတယ။ အႏရာယအႀကးဆး

က ေထာကလမးေရးပ။ သတ႔က စနစတကဖြ႕စညးထားတၿပး လစာလညးေကာငးတအျပင

အေျပာငးအလကတငးခဖ႔ မကလးကလညး သ႔မာရတယ။ အာဏာရငစနစတငးမာ ေထာက

လမးေရးက အသြားလကမတပျဖတထားတသေတြ။ သတ႔လကေတြမာစြနးေနတ ေသြးက

နညးတာမမဟတတာကး။ ပၿပးတရားလကလြတလပကငျခငးအားျဖငသာ သတ႔ အဓြန႔ရညႏင

မာေလ။

စစတပကေတာ လး၀ကြျပားျခားနားတအေျခအေနမာရတယ။ စစတပေတြဆတာ

နညးတအဖြ႕အစညးႀကးေတြမ မဟတတာ။ စစသညေတာေကာငးေတြန႔ ဖြ႕စညးထားတ

စစတပေတြမာဆရင အျပသေဘာေဆာငတ ႏငငေတာကလလားတအေတြးအေခၚရတသ

ေတြအမားႀကးရတယ။ သတ႔လလမးေတြက အတကအခကဆန႔ကငတ စစေရးလႈပရားမႈ

ေတြမာ၀ငပါရတာ ကသကေအာကျဖစၾကတယ။ ဒါေပမယ တငးျပညရ႕ေနာငေရးန႔လျခေရး

အတြကေတာ သတ႔မာတာ၀နရတယဆတာမးယဆၾကတယ။ တငးျပညအမားစမာ စစတပ

ထကလေတြအမားစက သာမနေတာသေတာငသားမသားစေတြက လာၾကတသေတြဗ။

သတ႔က အစးရအရာရႀကးေတြရ႕သားသမးေတြမဟတဘး။ အလပသမားေတြ၊ ေတာငသလ

ယလပေတြ၊စာေရးစာခေတြဆတ သာမနမသားစေတြကလာၾကတ ခာတတေတြ။ အကး

ဆကက သာမနျပညသလထရ႕ဘ၀န႔ စစတပကနးစပမႈရတယ။ အာဏာရငစနစေတြမာ

စစတပက အငမတနႏာေခါငး႐ႈ႕စရာေနရာကေနပါရႏငတယ။ စစတပကအဒ လေနရာမးက

ပါဖ႔ ႏငငေရးေခါငးေဆာငေတြက ဆးျဖတရငေပါ။ ပလနအေတြ႕အၾကမာကေတာ ျပျပင

ေျပာငးလေရးေတြန႔ အသြငကးေျပာငးမႈအတြက အသငျဖစေနတသေတြအမားႀကး စစတပ

ထမာရေနတာပ။

အတကအခေခါငးေဆာငေတြအတြက အၾကေကာငးဉာဏေကာငး ေပးရမယဆရင

ပလနမာ နညးလမးႏစခရခတယ။ အတကအခဘကက ကယစားလယက တစေန႔မာတငးျပည

ရ႕၀နႀကးခပသစတ႔၊ သမၼသစတ႔ျဖစလာခရင စစတပရ႕အခနးက႑က ေန႔ခငးညခငးေျပာငး

ပစလ႔မရဘးဗ။ သကေနက အခေတာ အရငတနးက စစတပဆတာမရေတာဘး။ စစတပ

251

အသစဖြ႕ရေတာမယဆၿပး သြားေျပာလ႔မရဘး။ ရတပဖြ႕ကလညး တစဖြ႕လးျဖတၿပး ေနာကရ

အဖြ႕သစဖြ႕မယေျပာလ႔မရဘး။ စနစေဟာငးန႔စနစသစၾကားမာ မေျခတစခကရာတာ အသြင

ကးေျပာငးမႈရ႕သေဘာပ။ သ႔ေသာဒါကမလြယပါဘး။ စကတညးက အခလမးေျပာထားဖ႔ေတာ

လတယ။ ‘ဒမယ အဖြ႕အစညးေတြအားလးထက ကၽြနေတာတ႔ ကၽြနမတ႔ေမာလငတာက

အစးရသစက သစၥာခဖ႔၊ ေရြးေကာကတငေျမႇာကခ သမၼတသစကသစၥာခဖ႔ပ’လ႔ေျပာထားဖ႔လ

တယ။ ၿပးရင တစဆငၿပးတစဆင အဒအငစတကးရငးေတြက အေျပာငးအလလပဖ႔ အသြင

ေျပာငးဖ႔လပလ႔ရသြားမယ။ ပလနမာဆရင ေတာေတာအားေကာငးတႏငငေရးသမားအပစရ

တယ။ ဥပမာ ကာတငစကးန႔သ႔လပေဖာကငဖကေတြေပါ။ ဒလ အပစေတြရတာေၾကာင

စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြန႔ ေရြးေကာကပြအၿပးမာ ေတာလနေရးမျဖစဘးလ႔ ပလနအသြင

ကးေျပာငးမႈမာ အပငတြကခတမားသြားတယ။ ဘယအသြငကးေျပာငးမႈမာမဆ ေတာလနေရး

အငအားစကေတာရတယ။ လကစားေခမယအငအားစေပါ။ တကယအေျပာငးအလ ျဖစ

တယလ႔ ခစားရေအာင အစးရ ေဟာငးက ကယစားျပတသေတြက ျပစဒဏခမတဖ႔ဆႏၵေပါ။

ဒလေတြးပေခၚပမးက ကၽြနေတာကေတာ လး၀လကမခဘး။ ကၽြနေတာအျမငအရေတာ

အခနပၾကာၿပး တခါတေလမာ ေပးဆပရမာမားသညတငေအာင ေတာလနေရးန႔စာရင

ဆငကျဖစေပၚတးတကမႈက ပေကာငးတယ။ အထးသျဖင ဒေန႔ေခတလ ေခတမဆက

သြယေရးနညးလမးေတြရလာခနမာ ဆငကျဖစေပၚတးတကမႈက ေတာေတာေအာငျမငႏင

မယ။ အသြငကးေျပာငးမႈက တကယကထနးသမးရလြယၿပး ေနာကဆးမာ ကၽြနေတာတ႔

လခငတ အငမတနအျပသေဘာေဆာငတရလဒေတြက ျဖစေပၚလာေစလမမယ။

ဒမကေရစ၏အဓပၸာယႏငျပညသမား၏ႏစၿခကမႈ

ပလန၊ ခလ၊ စပန၊ ေတာငအာဖရက၊ အငဒနးရား၊ ဘရာဇး စတႏငငေပါငးစက ဒမ ကေရစအသြငကးေျပာငးမႈေတြက တြနးအားေပးခတအရာက ဘာလ႔ခငဗားထငသလ။

ခြာညဗစက။ ။ သ႔ရ႕ ႏငငေရး၊ စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈမ၀ါဒက အရမးႀကးကယတ

အယအဆျဖစတယ၊ ဆဗယကျပညေထာငစဟာ ဆကလကတညရေနဥးမယလ႔ သယၾကည

ေနဆမာ ကၽြနေတာန႔ ေဂၚဘာေခာဗန႔ ေဆြးေႏြးခတယ။ တကယေတာ ဆဗယကျပညေထာင

စကယၾကညတသေတြထမာ သကေနာကဆးပဂၢလပ။ ကၽြနေတာကသ႔ကေျပာပါတယ။

‘မေခးလေရ၊ ခငဗားသာျပညသေတြန႔စကားေျပာၾကညရင ျပနာက ဒမကေရစရ႕လြတ

လပခြင၊ လသားဂဏသကၡာရ႕လြတလပခြငဆတာ ခငဗားလကခသြားမာပဗ၊ (သ၏ဘကစ

ျပျပငေျပာငးလေရးမ၀ါဒ perestroika တြင ထတနဖးမားအားလးပါသည။) အေျခအေနတစခ

မာ တခါးေတြပတထားတယ၊ ေနာကတစခက တခါးေတြဖြငထားတယဆတ အေျခအေနႏစခပ

ရတယ။ ခငဗားရ႕အယအဆက ဒတနဖးေတြအားလးက ဒေမာလငေတာငတမႈေတြအားလး

က ျပညသေတြရ႕လအပခကေတြအားလးက တခါးဖြငေပးလကခငတာဆရင ခငဗားတ

252

ဒတခါးက ကယကယလြငလြငဖြငရလမမယ။ တခါးက ဟတယဆ႐းေလး လပလ႔မရဘး။

သပမၾကာခင ခငဗားအဒတခါးက အျပညအ၀ဖြငရငဖြင မဟတရငေတာ ခငဗားရ႕ျပညသေတြ

က တခါးကတြနးထးၿပးအတငးထြကလာၾကမာပ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ အဒတနဖးေတြက

အရမးခငမာတယေလ။ အဒတနဖးေတြက ျပညသေတြကလႈပရားသက၀ငေစတယ။ အထး

သျဖင လငယလရြယေတြကေပါ’လ႔ ကၽြနေတာသ႔ကေျပာခတယ။ ၿပးေတာ ကၽြနေတာတ႔

ပလနကြနျမနစပါတရ႕ ကပဆကတကာလေတြအေၾကာငး ေျပာၾကဆၾကတာ အခနေတာ

ေတာၾကာတယ။ ပလနႏငငမာ ဒမကေရစတညေဆာကေရးပၿပး လပဖ႔လတယဆတာ

ကၽြနေတာတ႔သေဘာတခတယ။ သ႔ေသာဒေလာကန႔မရပါဘး။ ၁၉၈၉ ခႏစတနးက ပလန

လမးေတြန႔ တျခားသေတြကေျပာတာရတယ။ ‘ ဒမကေရစတညေဆာကေရးအေၾကာငး လာ

မေျပာၾကပါန႔ခငဗာ၊ ကၽြနေတာတ႔ကၽြနမတ႔က ဒမကေရစစစစစကလခငတာ ဆရယလစဒမ

ကေရစတ႔ တျခားဒမကေရစတ႔ကလခငတာမဟတဘး။ တကယဒမကေရစကလခငတာ’

တ။ သတ႔တစေတြဟာ ပညာအတတ ႀကးမဟတသညတင ဒမကေရစကဘာလဆတာ ပင

ကယအသန႔ေကာငးေကာငးနားလညထားၾကတာဗ။ ငါတ႔မေပးႏငမယ၊ ဒမကေရစဆနတ

ဥပေဒေတြက ငါတ႔လကခႏငတယ။ ငါတ႔မာ လြတလပတမဒယာရလာမယ။ မဒယာက

လြတလပစြာအသးခလာႏငမယစတ ဒမကေရစရ႕ အဓပၸာယေတြကသတ႔သထားၿပးသားဗ။

ခငဗားလမးေပၚက ျဖတသြားျဖတလာတစေယာကကေတာင ဒမကေရစဆတာ ဘာလလ႔

လမးေမးရင သကသၿပးသားျဖစေနလမမယ။

253

တာဒ၀ရ မာဇဗယစကသည ၁၉၅၀ ျပညႏစမားမ ကြနျမနစ၀ါဒကဆးသြားသည

၁၉၈၉ ခႏစအထ ပလန ကကသလစအတကအခႏငငေရးသမားအျဖစ အေရးႀကးသည

အခနးက႑မားတြငပါ၀ငခသည။ စစၿပးေခတ ကြနျမနစမဟတသည ပထမဆး၀နႀကးခပျဖစ

သည။ ဥပေဒပညာကေလလာခေသာလညး ကကသလစ တကၾကြလႈပရားသႏင အယဒတာ

အျဖစ အသကေမြးခသည။ ၁၉၅၆ ခႏစ ပလနႏငင၏ မ၀ါဒေျဖေလာမႈမားအၿပးတြင Znak

လ၀တေၾကာင ကကသလစပညာရငမားအဖြ႕အစညးက တညေထာငသတစဥးျဖစသည။

၁၉၆၀ ျပညႏစမားတြင လႊတေတာကယစားလယတစဥးျဖစခၿပး ၁၉၇၀ ျပညႏစတြင ဆႏၵျပ

သေဘၤာကငး အလပသမားမား သတျဖတခရမႈက စစမးစစေဆးရနေတာငးဆခနအထ

လႊတေတာအမတျဖစသည။ အလပသမားကာကြယေစာငေရာကေရးေကာမတက ဖြ႕စညးရန

ကညခသည။ ထေကာမတက ကကသလစႏင ကကသလစမဟတသညအတကအခပညာ

တတမားကစစညးၿပး လ႔အခြငအေရးႏင အလပသမားအခြငအေရးမားအတြက ဖအားေပး

ႏငခသည။ ၁၉၈၀ ျပညႏစတြင Gdansk သေဘၤာကငးဆႏၵျပပြမားျဖစပြားစဥ လကဗြယဆာက

(Club de Madrid အဖြ႕ဝင)

Tadeusz Mazowiecki, by Janek Skarzynski/Scanpix

254

အၾကေပးလပခၿပး Solidarity ၏အၾကေပးႏင ယငးသမဂၢမထတေ၀သည အပတစဥစာေစာင

အယဒတာအျဖစေဆာငရြကခသည။ ဗလခပႀကး ယာ႐ဇစကက ၁၉၈၁ ခႏစ ဒဇငဘာတြင

စစအပခပေရးေၾကညာသညအခါ မာဇယဗစကသည လေပါငးမားစြာ ထနးသမးခခရၿပး

အဆပါ အပတစဥစာေစာငသညလညး အပတခခရသည။

ေနာကရစႏစအၾကာတြင တာဒ၀ရ မာဇဗယစကသည Solidarity ၏ကယစားလယ၊

စားပြ၀ငးေစစပေဆြးေႏြးမႈမား၏ ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈအပငးတြင Solidarity ဥးေဆာင

ညႇႏႈငးသျဖစလာသည။ ၁၉၈၉ ခႏစ တစစတတစပငး လြတလပေသာေရြးေကာကပြတြင

ကြနျမနစတ႔အား အအားသငဖြယအႏငရခၿပးေနာက လကဗြယဆာ၏ေထာကခမႈျဖစ ပလန

ႏငင၏ ကြနျမနစမဟတေသာ ပထမဆး၀နႀကးခပျဖစလာခသည။ ကြနျမနစအပခပေရးမ

ပါတစဒမကေရစအပခပေရးသ႔ အသြငကးေျပာငးမႈက ႀကးၾကပေဆာငရြကခသည။ ေစးကြ

ကစးပြားေရးစနစအတြကလအပေသာ စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈမား၊ အေနာကႏငငမားႏင

ေနတး အဖြ႕သ႔ပလန၀ငေရာကရန မကႏာမျခငး၊ ႏငငေရး အငစတကးရငးမား၏ ကနဥး

ျပျပငေျပာငးလမႈမားကလညး ႀကးၾကပေဆာငရြကခသည။ ၁၉၈၉ ေရြးေကာကပြတြင ကယ

စားလယေနရာမားအႏငရခသည အပစအားလးမ သေဘာထားအျမငမားက သ႔အစးရအဖြ႕၀င

ပါ၀ငေအာင အစးရအဖြ႕ကဖြ႕စညးတညေဆာကသည။ ကြနျမနစ၀နႀကးမားက ကာကြယ

ေရး၊ ျပညထေရးႏင ပ႔ေဆာငေရး၀နႀကး႒ာနမားတြင ခန႔အပသည။ Solidarity မ တကၾကြ

လႈပရားသမားႏင ကၽြမးကငပညာရငမားကလညး ၀နႀကးအဖြ႕တြငခန႔အပသည။ အျမငအမး

မးက တေလးတစားနားေထာငၿပးေနာက ခကခေသာဆးျဖတခကမားခမတရျခငးတ႔သည

သ၏ေခါငးေဆာငမႈ နညးနာတြငပါ၀ငေနသည။

စးပြားေရးမ၀ါဒေျဖေလာမႈေၾကာင လကငငးျဖစေပၚလာေသာ ဆးကးမား ပလနႏငင

သားမားစြာက သကေရာကချခငးက မာဇဗယစကကလႀကကမားမႈ ကဆငးလာေစခသည။

၁၉၉၀ သမၼတေရြးေကာကပြတြင ဗြယဆာက႐ႈးနမခသည။ ယခငအစးရအဖြ႕၀ငမားက အျပစ

ေပးျခငးထက အတတကာလႏင ‘စညးထထ’ တားလကရန ကတျပချခငးသည ဆဗယက

အပစ၀ငႏငငမးာအနက ပထမဆး ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးမႈက လြယကေခာေမြ႕လာေစခ

သည။ သ႔ေသာ ထသ႔စညးထထတားလကျခငးက အတတႏငပတသကၿပးျပန လနစြပစြမႈမား

သည ပလနႏငငေရးတြင ႏစေပါငးမားစြာေျခာကလန႔ေနဥးမညဆသညသေဘာလညးျဖစေန

သည။ မာဇဗယစကသည ၂၀၀၁ ခႏစအထ Sejm ေအာကလႊတေတာတြင ကယစားလယ

တစဥးျဖစသည။ ယခငယဂဆလားဗးယားႏငငအတြက ကလလ႔အခြငအေရးအထးကယစား

လယအျဖစအမႈထမးခၿပး ေဘာစနးယားတြငျဖစပြားခသည ရကစကၾကမးၾကတမႈမားက

ႏငင တကာ၏တ႔ျပနမႈအားနညးမႈအား ကန႔ကြကသည အေနျဖင ၁၉၉၅ ခႏစတြင ရာထးမႏတ

ထြကခသည။

255

အေျခခမ၀ါဒမား

အာဏာရငစနစမ ဒမကေရစစနစသ႔အကးအေျပာငးကာလျဖတသနးေနရတတငးျပညတစခက လငယႏငငေရး ေခါငးေဆာငတစေယာကဟာ ခငဗားရ႕အေတြ႕အၾက၊ ပလနႏငငရ႕ အေတြ႕အၾကေတြကေန ဘာသငခနးစာမားယႏငမလ။ သတ႔ႏငငေတြရ႕သမငးမာ အကးျပ တအခနးက႑ကေန ပါ၀ငေဆာငရြကႏငဖ႔ ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးမႈေတြကေန ႏငင ေခါငးေဆာငေတြက ဘာေတြနားလညထားသငသလ။

တာဒ၀ရ မာဇဗယစက။ ။ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ အေတြ႕အၾကကေန ေလလာသငယခငသ

ေတြဟာ သတ႔အတြက ဘာအေရးႀကးလဆတာဆးျဖတရမာေပါ။ အဒလအသြငကးေျပာငး

ကာလျဖတသနးရတ လငယႏငငေရးေခါငးေဆာငကေျပာမာက ကယျဖတခလကတေခါငး

ေဆာငရ႕ေနရာက၀ငယလက႐န႔မၿပးဘးဆတာပ။ အာဏာယလကၿပး အရငလေတြလပ

သလဆကလပသြားလ႔မရဘး။ တစနညးေျပာရရင အသြငကးေျပာငးမႈဆတာ အစးရတစခ

ဆငးသြားၿပး ေနာကအစးရတကလာတာမဟတဘး။ အဒလလပတာ ေျဖရငးခကမဟတဘး

ေလ။ သမငးရ႕လားရာကေျပာငးလဖ႔ရညစးလပေဆာငရတာျဖစတယ။ အာရပေႏြဥးျဖစတ

ႏငငေတြကျပညသေတြန႔ ကၽြနေတာတ႔စကားေျပာဖတယ။ တခ႕ႏငငေတြမာ ဖစးႏပစကမႈပ

သ႑ာနတစမးက အျခားတစမးန႔အစား ထးလကတာသကသကပ။ အဒါမးက ေျပာငးလ

ပါတယလ႔ေတာ ေခၚလ႔ရမယမထငဘး။ ဒါေၾကာငပ ကယရ႕ေရ႕ကအစးရေနရာကေရာက

သြားတာ သကသကမျဖစသငဘးလ႔ ကၽြနေတာေျပာတာ။ သမငး၀ငအေျပာငးအလလပခင

တယဆရင အဒအေျပာငးအလဟာ အေျခခကတအေျပာငးအလျဖစရမယ။ ပလနဟာ

ၿငမးခမးတနညးလမးေတြန႔ အေျပာငးအလေတြလပခတယဆတာကလညး ဒတယေျမာက

အေရးႀကးတသငခနးစာပါ။

လထစညး႐းလႈပရားမႈ

ဒေလာကအေရးႀကးတ ေျပာငးလမႈေတြက ဘယလလပၿပး ၿငမးခမးစြာလပေဆာင ႏငခတာလ။

တာဒ၀ရ မာဇဗယစက။ ။ေန႔ခငးညခငးေတာျဖစခတာမဟတပါဘး။ ဒါဟာမားေျမာင

႐ႈပေထြးတ ျဖစစဥပါ။ ပလနမာ ႏငငေရးအေျခအေနက ေျပာငးလဖ႔ႀကးပမးၾကတာအမားႀကး

ရခတယ။ အဒထက အေရးအႀကးဆးကေတာ ၁၉၈၀ ခႏစမာ Solidarity (Solidarnoś) က

ဖြ႕စညးႏငခတာပ။ Solidarity က လြတလပေသာ (ကြနျမနစပါတလကေအာကခမဟတ

256

ေသာ) အလပသမားသမဂၢအေနန႔သာမက အမးသားလြတေျမာကေရးလႈပရားမႈပစမးန႔ပါဖြ႕

စညးႏငခတယ။ ဆဗယကအပစထမာ ကြနျမနစအစးရက အန႔ကငးန႔ေတာလနမႈက စဖြ႕

ႏငတပထမဆးႏငငဟာ ကၽြနေတာတ႔ႏငငပ။ ကၽြနေတာတ႔အငအားသးၿပး အႏငယလ႔

ရပါမလား။ စစအပခပေရးစတငခေသာလညး အာဏာရငအပခပေရးက ၿငမးခမးေသာ

နညးလမးမားသကသကန႔သာ Solidarity က ကတကပြ၀ငခတယ။ ၿငမးခမးေရးဟာ

ကၽြနေတာတ႔ေအာငပြခဖ႔ တစခတညးေသာနညးလမးပ။ ဆဗယကျပညေထာငစမာ ဘရက

ဇညကဗ (ဆဗယကျပညေထာငစကြနျမနစပါတ ဗဟေကာမတ အေထြေထြအတြငးေရးမး)

အာဏာရေနတနးမာ Solidarity ကဖြ႕စညးခတယ။ ပလနမာဆဗယကစစတပရ႕ၾကား၀ငစြက

ဖကမႈက တကယအႏရာယျဖစေနတအခနေပါ။ ၁၉၈၁ခႏစ ဒဇငဘာကေန ၁၉၈၃ ဇလငအထ

ဗလခပႀကး ယာ႐ဇစကက စစအပခပေရးေၾကညာခတယ။ အဒေနာကမာ Solidarity

ျပနလညဖြ႕စညးတာက ကြနျမနစအာဏာပငေတြက မျမငခငေတာဘး။ သ႔ေသာ စားပြ၀ငး

ေဆြးေႏြးပြမား (၁၉၈၈-၈၉) မာ၀ငေရာကေဆြးေႏြးဖ႔ ႀကတငသတမတခကကေတာ Solidarity

ကတရား၀ငအဖြ႕အစညးအျဖစထေထာငေရးပ။ မဟတရငကၽြနေတာတ႔ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြ

မာ ၀ငထငမာမဟတဘး။ ျပနဖြ႕စညးဖ႔က ကၽြနေတာတ႔ဘကက သတမတခကပ။ ဒါက

လကခဖ႔က အစးရအတြကခကေနတယ။ အဒကစၥက ေရာငလႊဖ႔အစးရဘကက အခန

အေတာၾကာႀကးစားၾကတယ။ ဒါကသတ႔လကမခခငဘး။ သ႔ေသာ တရား၀ငအဖြ႕အစညး

ျဖစဖ႔က ကၽြနေတာတ႔အတြက အဓကတ ႀကတငသတမတခကပ။

အာဏာရငစနစက ပးသတျခငး

စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြေတြရ႕ရလဒအျဖစ ၿငမးခမးေသာနညးလမးန႔ Solidarity က

တရား၀ငျပနဖြ႕စညးႏငခတယ။ ႏငငေရးေလာကမာ ပါ၀ငေဆာငရြကခြငကၽြနေတာတ႔ျပနရ

သြားတယ။ Sejm ေအာကလႊတေတာအတြက ‘ပဋဥာဥအရသေဘာတေသာ ေရြးေကာကပြ’

လ႔ကၽြနေတာတ႔ကငပြနးတပထားတ ေရြးေကာကပြက ကၽြနေတာတ႔လကခခတယ။ အာဏာရ

ပါတန႔ သ႔ရ႕လကေ၀ခပါတေတြက အမားစရဖ႔အာမခခကရထားၿပးသား။ ကၽြနေတာတ႔က

ကယစားလယေနရာ ၃၅ ရာခငႏႈနးပရမယ။ သ႔ေသာလညး အထကလႊတေတာအတြက အ

ျပညအ၀လြတလပတေရြးေကာကပြက ကငးပမယေပါ။ အဒအထကလႊတေတာက ကြနျမနစ

ေခတတနးကမရခဘး။ အခမျပနထားမယေပါ။ ကၽြနေတာတ႔က အတကအခအေနန႔ပ ဆက

ေနမယလ႔ခယထားေပမယ အျဖစအပကေတြက အရနအဟနျမနလာတယ။ ကြနျမနစပါတ

ဟာ ေၾကာကခမနးလလဆရြားေနတ စးပြားေရးအေျခအေနကေန ပလနကဆြတငဖ႔ ကြနျမ

နစပါတက အစးရမဖြ႕ႏငဘးဆတာထငရားေနၿပ။ ေငြေၾကးေဖာငးပြမႈက အရမးျမငမားေန

တယ။ စးပြားေရးအေျခအေနကလညး ရစရာမရေအာငျဖစေနၿပ။ ကြနျမနစပါတက အစးရ

မဖြ႕ႏငဘး။ သတ႔ရ႕လကေ၀ခပါတႏစခကလညး ခြထြကသြားခတယ။ အကးဆကက

257

လႊတေတာမာ ကယစားလယေနရာအမားစအႏငရဖ႔ ျဖစႏငေျခရသြားတာပေပါ။

Solidarity ရ႕ေခါငးေဆာင လကခ ဗြယဆာက ၀နႀကးခပရာထး ကၽြနေတာကကမးလမး

တအခါ ခငဗားပရာ ထးယပါလ႔ကၽြနေတာေျပာတယ။ သ႔ေသာသက ကၽြနေတာေျပာတာက

လကမခဘ သ႔ဘာသာဆးျဖတခတယ။ သ႔ကကၽြနေတာက အားေပးကညဖ႔ေမာလငထားတာ၊

Solidarity ဟာ အစးရအတြကအကာအကြယေပးတ ထးရပျဖစမယလ႔ေမာလငထားတာလ႔

ေျပာတာပ။ ေနာကၿပး ကၽြနေတာႀကးဆြရာကမာမဟတဘးေနာ၊ တကယ၀နႀကးခပတာ၀န

ကထမးေဆာငမာလ႔သ႔ကေျပာခပါတယ။ ဒါကအေရးႀကးတယဗ။ ကြနျမနစပါတထမာဆရင

တကယအာဏာက ႏငငေရးဥးေဆာငအဖြ႕မာပရတာကး။ အစးရက အပခပေရးလပငနး

လညပတမႈ သကသကပေလ။ ကၽြနေတာ၀နႀကးခပတာ၀နယၿပး အစးရအဖြ႕ေခါငးေဆာင

အေနန႔ အေရးႀကးတအေျပာငးအလေတြကလပရေတာမယဆရင အာဏာရ႕ဗဟခကမသည

အစးရျဖစရမယလ႔ ကၽြနေတာေျပာခပါတယ။ အဒလအစးရမးဆတာ ဆဗယကအပစထမာ

ပထမဆးေပၚလာတအစးရေပါ။ ကၽြနေတာက ႐ပေသး၀နႀကးခပ မလပဘးေနာဆတ သ

ေဘာက ေနာကကေနႀကးကငမယ ေနာကထပႏငငေရးဥးေဆာငအဖြ႕ မထားန႔ေတာ၊

ကၽြနေတာတ႔ကယပင ႏငငေရးဥးေဆာငအဖြ႕ေတာင မထားန႔ေတာဆတသေဘာပ။ အစးရ

ဟာ တကယအစးရစစစစျဖစလာတပစအတငး ကၽြနေတာကလညး ၀နႀကးခပစစစစျဖစလာ

ရလမမယလ႔ ကၽြနေတာေျပာခပါတယ။ အဒလလညးျဖစခတယ။ ကၽြနေတာန႔ဗြယဆာလညး

အခနကေတာ သေဘာထားကြလြမႈေတြစျဖစလာတယ။ သ႔ေသာ အခေျပာခတ ကနဥး

အဆငမာ ကၽြနေတာက သအမားႀကးပပးကညခတယ။

လအနညးငယၾကာတအထ ကၽြနေတာတ႔တငးျပညဟာ ဆဗယကအပစ၀ငႏငငေတြထ

မာ ဒလႀကးကယတ အေျပာငးအလေတြ အေကာငအထညေဖာခတ တစခတညးေသာႏငင

ျဖစခတယ။ ေနာကေတာ တျခားႏငငေတြပါ ကၽြနေတာတ႔ေနာကလကလာတယ။ အဒတျခား

တငးျပညေတြက ႏငငေရးအေျခအေနက ကၽြနေတာတ႔ရ႕အေျပာငးအလေတြက သကေရာက

မႈရမယဆတာ ကၽြနေတာသတာေပါ။ သ႔ေသာ အဒေလာက အရမးျမနမယမထငခဘး။

တျခားႏငငေတြက အေျပာငးအလေတြကလညး အရမးေလးနကမယလ႔ ကၽြနေတာမထငခ

ဘး။ ကၽြနေတာတ႔ႏငငဟာ ဆဗယကအပစမာ အဒလအေျပာငးအလေတြက အေကာင

အထညေဖာတ တစခတညးေသာႏငငအျဖစ အခနတစခၾကာတအထ ရေနဥးမယလ႔ပ

ကၽြနေတာေတြးခတာ။

အဒကာလတနးက ပလနကြနျမနစပါတက ပါတ၀ငအငအား ၂ ဒသမ ၅ သနးရတယ၊

လကေ၀ခပါတေတြက ပါတ၀ငငါးသနးေလာကရတယဆတာက ကၽြနေတာတ႔သတရသင

တယ။ ဒေတာ ပါတေတြအားလး လႊတေတာမာပါ၀ငလ႔ရေအာင အစးရကလပရမယလ႔

ကၽြနေတာေတြးခတယ။ ကြနျမနစပါတက အတကအခလပလ႔မရဘး။ ဒကစၥကေရြးခယခြင

258

မရဘး။ သတ႔က လျခေရးအဖြ႕အစညးေတြန႔စစတပက လးလးလားလား လႊမးမးထားတာ

ေလ။ စစတပကထနးခပထားတ အတကအခဆတာက ေတြးၾကညပါလား။ ဘယတနးကမ

ဒါမးမရ ခဖးဘး။ဒါေၾကာငပ သတ႔လညးအစးရအဖြ႕မာပါသငတယဆၿပး ကၽြနေတာယဆခ

တာပါ။ လႊတေတာထမာ ကယစားျပထားတ ပါ၀ါေတြအားလးက အစးရအဖြ႕ရ႕အစတအပငး

ျဖစရမယေပါ။ အစးရဟာ အဓကနယပယသးခမာ ပဓာနကတအေျပာငးအလလပရမယဆ

တာ တစခါမာ ကၽြနေတာနားလညသေဘာေပါကခပါတယ။ အဒနယပယသးခကေတာ ဒမ

ကေရစႏငငတညေထာငတာ၊ စးပြားေရးစနစကျပငဆငတာန႔ ႏငငျခားေရးမ၀ါဒ တ႐ခကက

ျပငၿပး အေနာကႏငငမားက တခါးဖြငေပးတာေတြပ။ စးပြားေရးစနစကျပငဆငတာမာ လကရ

ထ ေရာကပျပငမႈမရဘ ဗဟဥးစးစနစန႔သြားေနတ စးပြားေရးစနစကျပငဆငမလား၊ ေစးကြက

စးပြားေရးစနစက ေျပာငးမလားဆတျပနာန႔ ကၽြနေတာတ႔ရငဆငရတယ။ (ေစးကြကစးပြား

ေရးစနစက ကၽြနေတာတ႔ အခငအမာေရြးခယခၾကတယ)

ေစစပေဆြးေႏြးမႈန႔ ဒငယာေလာအတြကအေျခခတညေဆာကျခငး

ကြျပားတတစဘကန႔တစဘက (ရပတညခကေတြ) ၾကား ယၾကညမႈရဖ႔အခြငအလမး ဖြ႕ၿဖးလာေအာငလပတာ၊ တစဥးန႔တစဥးနားလညလာေအာငလပတာေတြက ေအာငျမငတအသြငကးေျပာငးမႈမားစြာမာေတြ႕ရတ အခကတစခပါ။ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြမတငမ ယၾကည မႈန႔ ဒငယာေလာအတြက အဒအေျခအေနေတြက ဘယလမားဖနတးခလ။

တာဒ၀ရ မာဇဗယစက။ ။အေရးႀကးတအခကက Solidarity တရား၀ငျပနဖြ႕တာန႔

တငးျပညရ႕စးပြားေရး အေျခအေနေျပာငးလေအာငလပတာက ခတဆကႏငမသာလင

အေျပာငးအလေတြျဖစေအာင လပႏငမယဆတာ ကၽြနေတာတ႔သထားတယ။ ယၾကညမႈ

အေၾကာငးေျပာရခကပါတယ။ ယၾကညမႈလး၀မရခဘးဗ။ မသမာမႈလး၀ရမာ မဟတဘး

ဆတာက အာမခခကေပးတာ ေကာငးေတာတစခပရတယ။ အာဏာရထားတသေတြန႔

အတကအခၾကား ေစစပေဆြးေႏြးမႈေတြမာ ေကာငးေတာလ မ၀ါဒေရးရာေဆာငရြကသ

တစေယာကရေနတာ ကၽြနေတာတ႔အသြငကးေျပာငးမႈျဖစရပမာ သပကအေရးႀကးတယ။

စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးမႈေတြအၿပး သတခနမေရာကခငအထ Solidarity ကတရား၀ငျပနဖြ႕လ႔မ

ရႏငမယစညးမဥးေတြသတ႔ဘကက လပမလား မလပဘးလားဆတာ ကၽြနေတာတ႔ေသခာ

မသဘး။ အဒစညးမဥးေတြဟာ ကၽြနေတာတ႔လကမခႏငမယ စညးမဥးေတြလားဆတာ

ကၽြနေတာေသခာမသဘး။ ေဆြးေႏြးပြမာထငတအခါ ေဆြးေႏြးဘကက ကယအရညအခငး

ကသသြားၿပ။ သတ႔ဘာလပႏငသလ၊ သတ႔ဘာမလပႏငဘးလဆတသတ႔ရ႕အရညအခငးက

လညး ကယကသသြားၿပ။ တစေယာကရ႕အရညအခငးကတစေယာကသလာတာက တျဖညး

ျဖညးန႔အေရးႀကးလာတယ။

259

တရားမတမႈႏငေစစပေဆြးေႏြးမႈ

ခငဗား၀နႀကးခပအေနန႔ လပကငတသကတမးမာ အဓကဥးစားေပးတ ႏငငေရးျပ ျပငေျပာငးလမႈေတြက ဘာေတြလ။ ခငဗားရ႕ေမာမနးခကက ဘာလ။ ခငဗားရ႕အစးရန႔ ခငဗားကလပေဆာငခတ ေဆာငရြကခကေတြက ဘာေတြလ။

တာဒ၀ရ မာဇဗယစက။ ။အေျပာငးအလေတြက လတငးကလကခေစခငတယဆ

တာကေန စေျပာရမယ။ ဒေတာ အတတက ကၽြနေတာတ႔စညးထထတားမယလ႔ကၽြနေတာ

ကေျပာခတယ။ အခေရာကေနတကာလကေနကၽြနေတာတ႔လပကငတာအတြကပ ကၽြနေတာ

တ႔မာ တာ၀နရမယလ႔ ကၽြနေတာေျပာခတယ။ အတတက ကၽြနေတာတ႔စတမာ ဖဖစးစရစ၀ေန

တယဆတာ သေပမယလညး ကၽြနေတာတ႔လပရပေတြအတြကပ တာ၀နယခငတယ။ ဒါက

အစပငးမာ လတငးကသေဘာတခၾကတယဆတာ ကၽြနေတာေဇာငးေပးေျပာရမာပ။

ေနာကေတာ ဒကစၥက ကၽြနေတာကေ၀ဖနျပစတငဖ႔ ဥပါယတမဥျဖစလာတယ။ ကြနျမနစ

ေတြဟာ သတ႔ရ႕ အတတတနးကလပရပေတြအတြက တာ၀နခရမယလ႔ကၽြနေတာက

မေတာငးဆခငတသပါဆၿပး ကၽြနေတာက ေ၀ဖနၾကေတာတာ။ ကနဥးမာ လတငးက ဒကစၥ

ကလကသငခခၾကတယဆတာ ထညကေျပာမရမယ။ ကြနျမနစေတြကအဒလ တာ၀နခရဖ႔

ကၽြနေတာမေျပာဘး။ သ႔ေသာဒါက သမငးန႔ခတအျငငးအခအတြက ကစၥရပလ႔ကၽြနေတာ

ယဆတယ။ ကးလြနတျပစမႈေတြန႔ပတသကလာရင တရား႐းကလပရမယကစၥလ႔ကၽြနေတာ

ယဆတယ။ ဒါကအစးရကလပရမယကစၥရပမဟတဘးလ႔ပထငတယ။ အစးရရ႕အခနးက႑

ဆတာ ျပညသအားလးဒမကေရစရဖ႔ပ။

ကၽြနေတာခနကေျပာခသလပ ကယေရ႕ကရခတအစးရေနရာက ၀ငမယသငဘးဆတာ

ကၽြနေတာတျခားသ ေတြကမေ၀ေပးခငတ အေရးအႀကးဆးအေတြ႕အၾကပ။ဒါက အခ

ေဆြးေႏြးမႈရ႕ပငမကစၥပ။ အရငစနစေဟာငးတနးက ဘာသာေရးကငး႐ႈငးတ ကကသလစ

မားျဖစတအေလာက ကၽြနေတာတ႔က ကြနျမနစပါတ၀ငေတြန႔ယဥရင ဒတယတနးစား

ႏငငသားေတြအျဖစ သေဘာထားခရတယ။ ဒေတာ အဒအခနမာ ကြနျမနစပါတ၀ငေတြက

ဒတယတနးစားႏငငသားေတြအျဖစ ကၽြနေတာတ႔မဆကဆခငေတာဘး။ ဘာျဖစလ႔လဆရင

ဒမကေရစက အားလးန႔သကဆငတယလ႔ ကၽြနေတာတ႔ယၾကညလ႔ပ။ လြတလပခြငဟာ

အားလးန႔ဆငတယလ႔ ယၾကညလ႔ပ။ ဒဥပေဒသေတြကလကနာမသာလင သမငးတြငမယ

ျဖစေပၚတးတကမႈ ေပၚေပါကလာမယလ႔ ယၾကညလ႔ပ။ အဒအေရးအႀကးဆးန႔ အေျခခက

တယဆခကမာမတညၿပး ကၽြနေတာအစးရက ျပျပငေျပာငးလမႈေတြက အေကာငအထည

ေဖာခတယ။ လရငးေျပာရရငေတာ ကၽြနေတာဆလတာ (အတတက အတတမာထားခတ)

အဒအခနကစၿပး ကန႔လနကာအသစပြငလာမယ။ လတငးဟာ ဒမကေရစမာ အနာဂတ

တစခရလမမယဆတာက ပၿပးေလးနကတအဓပၸာယပါပ။ ဒါဟာ အဒတနးကမ၀ါဒေတြရ႕

260

အေရးႀကးတအစတအပငးပါပ။ ေနာကေတာ အျငငးပြားစရာေတြအမားႀကးျဖစေပၚေစခေပ

မယလညး ဆငကျဖစေပၚတးတကတ အသြငကးေျပာငးမႈကေတာ ေသခာေစခတယ။

ဥးစားေပးမ၀ါဒမားခမတျခငး

မလပမျဖစလပရမယ အေျပာငးအလေတြန႔ပတသကၿပးေျပာရရငေတာ ဘကေပါငးစမာ

အားလးကအေျပာငး အလလပဖ႔လအပေနတာအမနပလ႔ေျပာရမာပ။ ဥပမာ တကသလ

ေတြဆပါစ႔။ အဆငျမငပညာေရး အငစတကးရငးေတြက သတ႔အတြကကယပငအပခပခြငန႔

လြတလပမႈေပးေစခငတယ။ သ႔ေသာ ပညာေရးလြတလပမႈကလညးေပးဖ႔လေနတယ။ ဥပမာ

စာသငေကာငးေတြက သကေရာကမႈရတ သမငးကသငၾကားျခငးမာ အငမတနအေရးႀကးတ

အေျပာငးအလေတြက အေကာငအထညေဖာဖ႔လတယ။ အေျပာငးအလမလအပ တနယပယ

ရယလ႔ တကယကမရတာ။ နယပယတငးကပါေစခငတယ။

ကၽြနေတာအစးရအဖြ႕ကလပခတ ျပျပငေျပာငးလမႈေတြထမာ အေရးအႀကးဆးတစခက

ေဒသဆငရာအစးရေတြက ျပျပငေျပာငးလမႈပ။ ေဒသဆငရာဒမကေရစက မတဆကတ

သေဘာေပါ။ ၁၉၉၀ ျပညႏစ ေႏြဥးမာ အျပညအ၀လြတလပတ ပထမဆးဒမကေရစေရြးေကာ

ကပြေတြကငးပတယ။ ေဒသဆငရာဒမကေရစစနစရ႕ ရညလားတအစဥအလာက ကြနျမနစ

စနစက ေခဖကပစခတယ။ အဒစနစမရေတာဘး။ ဒေတာ ကၽြနေတာတ႔ တစကေနျပနစ

ရတယ။

ႏငငေရးႏငလမႈေရးအခြငအေရးမား

ဒတယေဆာငရြကခကက လြတလပစြာပႏပထတေ၀ခြငန႔ လြတလပစြာစ႐းခြင။

ကၽြနေတာအစးရအဖြ႕က ဖြ႕ေနခနမာ အတကအခဘကက ႏငငေရးအဖြ႕အစညးေပါငးစက

တရားမ၀ငအဖြ႕အစညးေတြျဖစေနတယ။ ဒါေပမယ သတ႔က တရား၀ငအဖြ႕အစညးေတြလပ

ကၽြနေတာေျပာဆဆကဆတယ။ တစနညးအားျဖင သတ႔က လကေတြ႕မာတရား၀ငေအာင

လပေနတာလ႔ေျပာလ႔ရတယ။ ၁၉၉၇ ခႏစအထ အေျခခဥပေဒကမျပငဆငႏငခဘး။ ၁၉၉၇

ခႏစမတငမက အေျခခဥပေဒျပငဆငဖ႔ ႀကးပမးမႈေတြရခပါတယ။ ဒလလပတာမားေကာငးမား

မယ။ သ႔ေသာ အေျခခကတအေျပာငးအလက အေရးအႀကးဆးျဖစတယလ႔၊ အေျခခဥပေဒ

အေျပာငးအလက ကၽြကးေရပါရလဒျဖစလာမယလ႔ကၽြနေတာေတြးခတယ။ ကၽြနေတာတ႔

လပခတ အေျခခကေသာအေျပာငးအလကေတာ ဒမကေရစဆနပါတယ။

စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈ

ေနာကထပအေရးႀကးတနယပယကေတာ စးပြားေရးပါ။ ေနရာအႏ႔မာျဖစေနတ ေငြ

ေၾကးေဖာငးပြမႈကေျဖရငးရမယ။ တစခနတညးမာပ စးပြားေရးစနစက အေျခခကကေျပာငးလ

261

ပစမယ ဥပေဒေတြကေရးဆြျပ႒ာနးရမယ။ အဒလျပ႒ာနးဖ႔ ဥပေဒေတြဆကတကျပ႒ာနးေပး

ခတယ။ စးပြားေရးစနစအတြက အေျပာငးအလေတြက ၁၉၈၉ခႏစန႔ ၁၉၉၀ ျပညႏစၾကားမာ

ဥပေဒအျဖစျပ႒ာနးေပးခတယ။

ႏငငတကာ၏လႊမးမးမႈ

ခငဗားရ႕ႏငငျခားေရးမ၀ါဒမဟာဗဟာက ဘာလ။ ပလနအသြငကးေျပာငးမႈက ျပငပ က မ၀ါဒေရးရာ ေဆာငရြကသေတြန႔ ျပငပအေျခအေနေတြက ဘယလလႊမးမးခသလ။

တာဒ၀ရ မာဇဗယစက။ ။ႏငငျခားေရးမ၀ါဒန႔ပတသကလ႔ကေတာ အေနာကႏငငေတြ

ဆက တ႐ခကလည လကတာအငမတနအေရးႀကးပါတယ။ ကၽြနေတာတ႔ရ႕အေရ႕ဘကက

အမနးခငးက ထညတြကရမာျဖစသညတင အေနာကကတ႐ခကလညခတယ။ အဒတနးက

ပလနမာရတ စစအေျခစကစခနးေတြမာ ဆဗယကစစသား ၂၀၀၀၀၀ ေလာကရေနတယ။

ေခတကေတာေျပာငးသြားၿပ။ ေဂၚဘာေခာဗန႔ ဘကစျပျပငေျပာငးလေရး ေခတကေရာက

ေနၿပ။ KGB (ဆဗယကျပညေထာငစ၏ ပငမလျခေရးေအဂငစျဖစတ ႏငငေတာလျခေရး

ေကာမတ) အႀကးအက မစၥတာ ဗလာဒမာ ခ႐းရေကာဗက ျဗနးစားႀကး ၀ါေဆာကေရာကလာ

တယ။ အဒအခနမာ ကၽြနေတာက ၀နႀကးခပျဖစေနၿပ။ ဒါေပမယ အစးရအဖြ႕ေတာ မဖြ႕ရ

ေသးဘး။ ကၽြနေတာသန႔ေတြ႕ လကရငေကာငးမယလ႔ေျပာၾကတယ။ သေရာကလာတာ ႀက

ၿပးလပမယအေပးအယတစခအတြကလာတာ ဆၿပးေျပာၾကလ႔ ကၽြနေတာသန႔ေတြ႕လက

ပါတယ။ ကၽြနေတာတ႔တငးျပညဟာ မတဖကႏငငျဖစေသာလညး ဆးျဖတခကေတြကေတာ

ပလနအစးရကလပမာဆတ ကၽြနေတာတ႔ေတြ႕ဆမႈမာေျပာျဖစတအႏစသာရက ေဂၚဘာ

ေခာဗဆေရာကသြားေစမာျဖစလ႔ ေတြ႕ဆမႈကအေရးႀကးတယ။ အဒအႏစသာရက အဓက

သတငးစကားပ။

ကၽြနေတာရ႕ပထမဆးႏငငျခားခရးစဥက ပပရဟနးမငးႀကး ဂၽြနေပါလ-၂န႔ေတြ႕ရမာမ႔

စတအားထကသနေနခတာေပါ။ ကၽြနေတာအတြက အမခနးအေရးပါတခရးစဥပါ။ ကြနျမနစ

ေခတတနးက ႏငငေခါငးေဆာငေတြဟာ ေမာစကပသြားေလသြားထရတယ။ ကၽြနေတာ

ကေတာ ေရာမကသြားခတယ။ ကၽြနေတာက ေမာစကမသြားေတာကာ ေရာမခရးစဥကျပယဂ

ေတာျဖစသြားတယ။ ဒါေပမယ ပပရဟနးမငးႀကးကသြားေတြ႕မာဆေတာ ဒခရးစဥက ပၿပး

ေတာေတာငအေရးပါလာၿပ။ ဒါအျပင ၀နႀကးခပ႐းကေန ကၽြနေတာပထမဆးဖနးဆကတာ

ပပ ရဟနးမငးႀကးပ။ လႊတေတာကကၽြနေတာက ၀နႀကးခပခန႔လကၿပးတအခနန႔ ကၽြနေတာ

အစးရမဖြ႕ရေသးခငစပၾကားမာ ပပရဟနးမငးႀကးက ဖနးဆကခတာ။ (ပလနသာသနာပင

ဂဏးခပ) မြနဆေညာ ဇစဗစက အရငဖနးကငတယ။ ေနာကေတာ ပပရဟနးမငးႀကးကဖနး

လာကငတယ။ သဖနးလာကငတာ ကၽြနေတာျဖငအၾသလကတာ။ ဒေန႔ေခတ ပပရဟနး

262

မငးႀကးေတြမား တြစတာသးေနၾကတာမ႔လား။ ဒါေပမယအဒတနးက ကၽြနေတာအတြကဆနး

ေနတယ။ ဘနးေတာႀကး ဗြာတ၀ါ (ပပရဟနးမငးႀကး ဂၽြနေပါလ-၂) အရငက ပပရဟနးမငး

ႀကးက ဘနးေတာႀကး ဆာဖဟာပါ။ သဆရင ဘယေတာမဖနးမကငဘးေလ။ ဒေတာ

ဘနးေတာႀကး ဗြာတ၀ါ ဖနးလာကငတာ အအားသငတာေပါ။ လႊတေတာက ကၽြနေတာက

၀နႀကးခပခန႔လကတာ သသတယ။ ကၽြနေတာတ႔ ခဏပဖနးေျပာလကရေပမယ အငမတန

လႈကလႈကလလ ရၾကတယ။

အသြငကးေျပာငးမႈမာ ေကာငးေတာက အငမတနအေရးႀကးတေနရာကပါခတယ။

စစအပခပေရးေခတကဆ ေဒသနာေတြက ဘရားေကာငးအေဆာကအအထမာနာခရတာ

ေပါ။ စားပြ၀ငးေစစပေဆြးေႏြးမႈေတြေရာကလာေတာ ေကာငးေတာက ကယစားလယေတြက

လာတကခတယ။ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြသတ႔လာတကတာ ကၽြနေတာတ႔အတြက သပအေရး

ႀကးတယဗ။ သတ႔တကလာတာေၾကာင ေစစပေဆြးေႏြးမႈေတြက တစနညးတစဖ ယၾကည

ကးစားမႈတးပြားေစတာကး။ သတ႔ေဆြးေႏြးပြမာရေနတာ တစနညးတစဖကၽြနေတာတ႔အတြက

အာမခ ခကရေစတယေလ။ ဒေတာ ေကာငးေတာရ႕အခနးက႑က အသြငကးေျပာငးမႈမာ

အရမးအေရးႀကးပါတယ။

Solidarity ကပတပငထားတအခနမာ ဘနးေတာႀကး ဂၽြနေပါ-၂က ေထာကခအားေပးခ

တယ။ ကမာၻ႔တကႀကးေပါငးစက ႏငငေပါငးစမာ ေဒသနာေဟာၾကားတအခါ စညးလးညညြတမႈ

ဆတ အယအဆကသထညၿပးေဟာပါတယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနေတာအတြက၊ ကၽြနေတာတ႔

အစးရအတြက၊ ပလနႏငငအတြက သ႔ရ႕အခနးက႑က အေရးႀကးတယ။ ကၽြနေတာတ႔

တငးျပညအသြငကးေျပာငးမႈမာ အကးျဖစထြနးေစတ အေၾကာငးအခကက ဘာလလ႔ ျပညပ

စာနယဇငးသမားေတြကေမးၾကတအခါ ပပရဟနးမငးႀကးရ႕အခနးက႑၊ ေရာနယလရဂင၊

ေဂၚဘာေခာဗ၊ Solidarity တ႔ပါတယဆၿပး ကၽြနေတာေျဖခတယ။ ဒအေၾကာငးတရားေတြ

အားလးက အသြငကးေျပာငးမႈျဖစလာတ သမငး၀ငအခကအတန႔က အကးျပခတယ။

ပပရဟနးမငးႀကးရ႕ အခနးက႑န႔ပတသကလ႔ေတာ စတာလငရြ႕ေျပာခတ နာမညေကာ

ေထလးကပ နမနာျပရမယ။ စတာလငက ‘ပပရဟနးမငးႀကးလပခတ စတ၀မးကြမႈေတြ ဘယ

ေလာကမားရသလ’တ။ ပပရဟနးမငးႀကးမာ စတ၀မးကြမႈလး၀မရပါဘး။ ျမငျမတလတ

စာရတဗလပရတယ။ ပပရဟနးမငးႀကးက ပလနလမးျဖစေနတအခကက ကၽြနေတာတ႔တငး

ျပညက စာရတဗလသနစြမးေစတယ။ သက၀ငလႈပရားေနေစတယ။ တငးျပညရ႕စတအား

တကၾကြမႈက ထနးသမးေပးတယ။ အသြငကးေျပာငးမႈဟာ အဓပၸာယျပည၀တယလ႔ ျပညသ

ေတြယၾကညသြားေစတယ။ စာရတခြနအားေပးအပရာမာ ပပရဟနးမငးႀကးဟာ ဘယေတာမ

ေနာကမတြန႔ခဘး။ ၁၉၈၂ ခႏစ ဇနန၀ါရမာ ကၽြနေတာအထနးသမးခေနရတနး ပပရဟနး

မငးႀကးဆ တရားမ၀ငစာလမးေရးဖးတယ။ ကၽြနေတာအကယခပကေနတနးပ ပပရဟနး

263

မငးႀကးပ႔လကတ ပ႔စကတတစေစာငက ကးထားတာရတယ။ အဒကတမာ ‘သားေတာရ႕

စာကအႀကမႀကမဖတပါတယ။ သားေတာရ႕အေတြးအျမငေတြန႔ ထပတထပမရပါတယ’လ႔ေ

ရးထားတယ။ ၁၉၈၀ ျပညႏစတနးက ကၽြနေတာတ႔တငးျပညရ႕ေအာငျမငမႈမးျပနမရဘ သ

သာထငရားတအေျပာငးအလလး၀မျဖစႏငဘးလ႔ ကၽြနေတာသ႔ဆစာေရးခတယ။ ပပရဟနး

မငးႀကးက တျခားဂဏးအပေတြလမဟတဘး။ Solidarity ကေထာကခမႈက သဘယေတာမမ

႐ပသမးခဘးဆတာ ကၽြနေတာထညေျပာရမယ။ သ႔က ကၽြနေတာတ႔အားကးအားထားျပလ႔ရ

တယဆတာသတယ။ သဟာေကာကေဆာငပမာပ။ ဒါေၾကာင သ႔ရ႕ေထာကခအားေပးမႈဟာ

သပကအေရးပါတယ။

နညးပညာၿပငဆငမႈမာ သမၼတရဂင (၁၉၈၁-၁၉၈၉) ကႏငသြားတယ။ ဆဗယက

ျပညေထာငစက အမမလကႏငဘးလ႔ ခငဗားေျပာလ႔ရပါတယ။ ေဂၚဘာေခာဗက သပက

အေရးပါတယ။ ေမာလငခကေတြျမငမားေနခန၊ ႀကးကယတအေျပာငးအလျဖစေနခန၊

ဘကစျပျပငေျပာငးလေရးလပေနခနေပါ။ အဒေခတဟာ ဘရကဇ ညကဗေခတမဟတ

ေတာဘး။ ဘကစျပျပငေျပာငးလေရးက အေျခအေနသစကဖနတးေပးလကတယ။ အဒ

ေခတတနးက ကၽြနေတာရ႕ပထမဆးဆဗယကခရးစဥမာျဖစခတ ခစားခကေတြန႔ပတသက

ၿပးေနာကထပတစခကထညေျပာရမယ။ ဘကစျပျပငေျပာငးလေရးက ဆန႔ကငတသေတြ

အမားႀကးပဆတာ ကၽြနေတာျမငခရတယ။ Solidarity မရရင ဘာမျဖစလာမာမဟတဘး။

Solidarity ဟာ ပလနႏငငအတြငးမာ ဒအေျပာငးအလေတြအတြက တကပြ၀ငခတယ။ ဘက

စျပျပငေျပာငးလေရးလႈပရားမႈက အဓြန႔ရညေစခတယ။ ဒါေၾကာင အဒ အေၾကာငးအခကေတြ

အားလးဟာ ႐ကခတမႈရခတယလ႔ ကၽြနေတာေျပာတာပါ။

ဒေတာ အေျပာငးအလကစၥဆက ျပနသြားရေအာငပါ။ ကၽြနေတာတ႔ႏစႏငငဟာ

မတေဆြေတြပါ။သ႔ေသာ ဆးျဖတခကေတြက ပလနမာပခမတမယလ႔ ဆဗယကျပညေထာငစ

က ကၽြနေတာေျပာခတယ။ ကၽြနေတာတ႔ ၀ါေဆာအဖြ႕မာပါေနတနးပ။ သ႔ေသာ ကၽြနေတာရ႕

ပထမဆးမန႔ခြနးမာ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ရပတညခကက အတအလငးေျပာခပါတယ။ ကၽြနေတာ

တ႔ရ႕ျပညတြငးေရးကစၥေတြန႔ပတသကလာရင လသလကစားဖ႔ ၀ါေဆာ စာခပဟာ အသး

ခစရာမဟတဘးဆတာ မန႔ခြနးမာထညေျပာခတယ။ တစနညးအားျဖငေတာ ၀ါေဆာ စာခပ

က ရေနတနးပ။ ဥေရာပဟာ ေျပာငးလသြားမာပလ႔ကၽြနေတာတ႔ယၾကညခတယ။ ပလနက

ျဖစရပေတြဟာ အကးဆကအေနန႔ ဥေရာပကေျပာငးလသြားေစမာပလ႔ ကၽြနေတာတ႔ယၾကည

ခတယ။ သ႔ေသာ ဒါဟာ တဆငခငးသြားတျဖစစဥလ႔လညးယၾကညခတယ။ ဒါေၾကာငပ အ

ေရ႕ဘကအမနးခငးဆဗယကန႔ဆကဆေရးဟာ ျပနာတကေစမာမဟတဘးလ႔ ယဆ

တာပ။ ကာလေရြ႕ေလာလာတာန႔အမ ပလနရ႕ႏငငျခားေရးမ၀ါဒဟာ ေမာစလန႔သတမန

ဆကဆေရး ထေထာငႏငတရလဒထြကလာ႐မက ဗလငႏ (လစသေယးနးယား)၊ တားလငး

264

(အကစတးနးယား)၊ ရဂါ (လတဗးယား)၊ ကယကဗ (ယကရနး) တ႔န႔ပါ သတမနဆကဆေရး

ထေထာငလာႏငခတယ။ ေနာငမာလြတလပေရးရလာတ ဆဗယကျပညေထာငစ၀ငႏငင

ေတြန႔ သတမနဆကဆေရး တျဖညးျဖညးထေထာငႏငခပါတယ။

အေနာကႏငငေတြန႔ပတသကၿပးေျပာရရငေတာ အဒအခနက ဥေရာပဟာ ေပါငးစညး

ညညြတမႈဆက ဥးတညၿပးသြားေနတာျဖစေပမယ ကၽြနေတာတ႔ကေတာ နယပယခ႕ထြငတ

အလားအလာလ႔ ျမငခတယ။ အဒတနးကဆ အးယ၀ငဖ႔က ဟေတာငမဟခၾကဘး။ ဥေရာပ

ကဘယလပေဖာၾကမလဆတာအတြက အယအဆေတြ၊ စတကးေတြကေတာ အမးမးေပါ

ေလ။ အေနာကဒမကေရစႏငငေတြန႔ ပရယာယကငးကငး ဆကဆ ေရးျပနတညေဆာကခ

တယ။ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ရညမနးခကဟာ ဒမကေရစျပည၀တစနစကဖနတးဖ႔ပဆတာ သတ႔

ျမငေအာငျပခတယ။

စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈ

အဒတနးကကာလကျပနေတြးၾကညရင ခငဗားခမတခရတ အခကခဆး ဆးျဖတခက ေတြကဘာေတြလ။ ဘာေၾကာငခကခတဆးျဖတခကေတြျဖစခတာလ။

တာဒ၀ရ မာဇဗယစက။ ။အငမတနေယဘယကသလ တလညးတကတ ဆးျဖတ

ခကေတြက ခကခကခခ ခခရတာရတယ။ ေယဘယကတဆးျဖတခကေတြဆရငေတာ

လြတလပေသာ ေစးကြကစးပြားေရးစနစကဥးတညၿပး ထနးေကာငးသြားဖ႔ ဆးျဖတခကဟာ

အငမတနအေရးႀကးၿပး ခကခတဆးျဖတခကျဖစတာေတာ အမနပ။ စးပြားေရးစနစတစခလးက

လး၀ဥေျပာငးလပစရမာဗ။ ကၽြနေတာရ႕ယၾကညခကေတြက လသားပဓာန ဆရယလစ

ေျဖရငးခကေတြဆကတြနးပ႔တယ။ အဒမာပ အရငးရငစနစကျပနကငသး ဖ႔စနေခၚမႈန႔

ရငဆငရလကရတာ။ ဘယသမ အဒလအရငးရငစနစကျပန ကငသးတဆကမသြားဘးေလ။

ကၽြနေတာရ႕အၾကေပးေတြကေတာ စမးသပၿပးသား လြတလပေသာေစးကြကစးပြားေရးစနစ

ကဥးတညၿပး အေျခခကတအေျပာငးအလလပရမယလ႔ ကၽြနေတာက နားခၾကတယ။

အေျပာငးအလက အေကာငအထညေဖာရငး ကၽြနေတာသေဘာေပါကလာတာက ဒအမခနး

ဆရယလစလ႔ေဘာငေတြ၊ အမခနးစကမႈလပငနး အလပခြငေတြဟာ ယဥၿပငလပကငႏင

စြမးမရတာေၾကာင ေဒ၀ါလခရမာပဆတာပ။ သ႔ေသာ အဒဆရယလစလ႔ေဘာငန႔လပငနးခြင

ေတြဆတ အတျမစေပၚမာ Solidarity ကေတာတညေဆာကခတာပ။ ဒါေၾကာင အဒ

ေစာငစညးစရာေတြကထညတြကၿပး ဆးျဖတခကဖ႔က ကၽြနေတာအတြက ေတာေတာ

ေခါငးေျခာကရပါတယ။ စးပြားေရးစနစဖြ႕ၿဖးလာၿပး စနစကျပငဆငႏငလာၿပဆရင လမႈေရး

ကစၥရပေတြက ကၽြနေတာတ႔ပၿပးအာ႐စကမယလ႔ ခယခတယ။ ဒါေပမယ အသြငကးေျပာငး

မႈမာ စေတးေပးဆပရတာေတြကေတာ မျဖစမေနၾကရမာပ။ အခေျပာတာ ေယဘယ ဆးျဖတ

265

ခကအတြက ဥပမာပါ။ တစခါမာ ဆႏၵျပပြေတြျဖစလာလ႔ ႏငငတကာလမးမႀကးက ပတဆ႔သြား

တယ။ ဆႏၵျပပြက ရအငအားသးၿပး ကၽြနေတာရငးလငးလကရတယ။ ဆးဆးရြားရြား ဘာမ

မျဖစေပမယ ရအငအားသးဖ႔ ေတာေတာစဥးစားၿပး ဆးျဖတခရတယ။

ခငဗားသာ ေနာကတစႀကမျပနလပရမယဆရင တစမးတစမညလပရငလပျဖစမယ ဆးျဖတခကတ႔ အၿပးသတဆးျဖတခကတ႔ရခဖးလား။

တာဒ၀ရ မာဇဗယစက။ ။ကၽြနေတာတ႔လပခရတ အခကခဆးဆးျဖတခကတစခ

ကေတာ ႏငငပငလယယာလပငနးေတြက ပတသမးဖ႔ပ။ အဒလပငနးေတြက သကဆးရည

ေတာမာမဟတဘး။ ဒလပငနးေတြက ႏငငေတာဘကဂကကေန အမေတာေၾကးေပးထား

ရတာကး။ အဒအမေတာေၾကးေတြကလညး ေရရညေထာကပႏငမာမဟတဘး။ ဒလပငနးေတြ

က ပတကပတရမာပ။ စကပးေရးအလပသမားေတြဟာ ေျမပငယာပငျဖစခငမာပလ႔

ကၽြနေတာတ႔ေမာလငခတယ။ ဒါေပမယ သတ႔ေျမကမလခငဘးဆတာ သလကရတယ။

ေျမယာက သတ႔မပငဘးလ႔ပယဆထားၾကတယ။ သတ႔ကယသတ႔ သရငးငားေတြလ႔ပ

သေဘာထားေနၾကတာ။ သတ႔မာ လယသမားခစားခကမရၾကေတာဘး။ အလားတအျဖစမး

ခကကစလဗကကးယားမာ လညးျဖစခတယ။ ရလဒကေတာ လယသမားမသားစေတြအတြက

အသြငကးေျပာငးမႈက ေတာေတာအထနာေစတယ။ အဒလယယာလပငနးေတြရတ ပလန

ႏငငေျမာကပငးန႔ အေနာကပငးေဒသေတြက ျပညသေတြက ေတာေတာအထနာေစခတယ။

ဒေတာ အဒအခနတနးက ခနေျပာတအေတြ႕အၾကကေနရလာတ အသက အကးရေအာင

အသးခခြငရလကခငတာ တကယပါ။ အဒလယသမားေတြက ႏႈးေဆာတကတြနးတ စမကနး

မးကၽြနေတာတ႔မာမရခဘး။ သ႔ေသာလပရကငရတာအားလးခကခတာပါပ။ နာကငခစားရတ

ေနာငတေတြရ ေနတနးပဗာ။

စးပြားေရးအေျပာငးအလေတြန႔ပတသကၿပး ပလနအေတြ႕အၾကကေန ဘာသငခနးစာ ေတြယႏငမလ။

တာဒ၀ရ မာဇဗယစက။ ။စးပြားေရးကစၥရပေတြန႔ ႏငငေရးစနစအေျပာငးအလေတြ

လပတအခါကေတာ အပခပေရးရ႕ပထမဆးအဆငမာ ဆးျဖတခကေတြ ျမနျမနထကထက

ခမတရတယ။ အဒအေျပာငးအလေတြက ေန႔ေရႊ႕ညေရႊ႕လပေလေလ အေျပာငးအလေတြ

အေကာငအထညေဖာဖ႔ခကခေလေလပ။ ဒေတာ အဒ အေျပာငးအလေတြကဆးျဖတေပးရတာ

မလြယပါဘး။ အဒအေျပာငးအလေတြက ဆးျဖတခကခငခငမာမာန႔ အေစာပငးအဆငမာ

ရငဆငမကျဖစမယ။

266

အေျခခမ၀ါဒမား

တခ႕ေခါငးေဆာငေတြက သတ႔အၾကေပးေတြရ႕ေျပာတာက ကစၥအမားစမာလက လပၾကတယ။ အၾကေပးေတြက သကဆငရာနယပယမာ ပကၽြမးကငၾကတာကး။ တခ႕ ေခါငးေဆာငေတြကေတာ အငမတန ခရာခဆစဆးျဖတခကတစခခရၿပဆ တျခားသေတြန႔သပတငပငတာမးမရဘး။ လြယလြယန႔ခလ႔မရတဆးျဖတခကေတြကရင ခငဗားသတနညးလမးကေျပာျပပါလား။

တာဒ၀ရ မာဇဗယစက။ ။ျဖစရပေတာေတာမားမားမာ ေပါငးစပပါ၀ငေနတ အခက

ႏစခရတယ။ ကၽြနေတာယၾကညခကေတြရယ၊ သေဘာထားအျမငအမးမးက နားေထာငဖ႔

ဖြငထားတစတရယပ။ ဘာသာေရးယၾကညမႈကေျပာမယဆရင ကၽြနေတာတ႔ ကကသလစ

ယဥေကးလမၼာသငတနးေတြမာ ဘရားသခငရ႕ေစာငမမႈခရျခငး (state of grace) ဆတာရ

တယ။ သေဘာက အၾကငသသည အေရးႀကးေသာတာ၀နတစခကထမးေဆာငရအ။ ထသ

သည ကညေစာငမမႈတစမးမးက ရလတ႔ဆတသေဘာပ။ အဒကညေစာငမမႈမး ကၽြနေတာရ

ခတယလ႔ ခစားမတယေျပာရမာပ။ ႐ပပငးဆငရာခစားမႈသကသကအျဖစလညး ကည

ေစာငမမႈရခဖးတယ။ အရငတနးက ေန႔ခငးဘကတစေရးရတာမး၊ တစမနစေလာကအေညာငး

ဆန႔တာမးလပၿပးရင အလပစားပြျပနထငဆတာမး တစခါမလပလ႔မရဘး။ ကၽြနေတာ

ႏြမးနယသြားတအထ အလပပဆကတက လပမေနတတတယ။ ကၽြနေတာ၀နႀကးခပဘ၀

ေရာကေတာ နာရ၀ကေလာကအပေပာသြားၿပး အပနးေျပသြားတယ။ၿပးရင လနးလနးဆနး

ဆနးန႔အလပျပနလပတယ။ ဒါဟာ ေလာကဆနတဥပမာလ႔မားေျပာရမလားပ။ ကၽြနေတာ

အတြကေတာ အငမတနအေရးႀကးတယ။

ကၽြနေတာအစးရအဖြ႕အစညးအေ၀းထငရင တေမတေမာၾကာတတလ႔ ခဏခဏေစာငး

ေျမာငးၿပးအေျပာခရတတတယ။ အစညးအေ၀းေတြက ညဥနကသနးေခါငထေရာကသြား

တတတာကး။ တနလၤာေန႔ဆရင ကၽြနေတာအျမအစညးအေ၀းေတြလပတယ။ ေန႔ခငးဘကဆ

အစညးအေ၀းေတြစတယ။ ညဥနကသနးေခါငအထ ၾကာတတတယ။ အစညးအေ၀းေတြက

ၾကာမာေပါ။ ၀နႀကးေတြက သတ႔သေဘာထားေတြေျပာခြငေပးထားတာကး။ သတ႔က

ကၽြနေတာအပႏငးထားတ တာ၀နယမႈေတြက သတ႔တကယကနားလညသေဘာေပါကေစ

ခငတယ။ ကၽြနေတာမာ အေရးပါတအၾကေပးအဖြ႕ေလးရတယ။ အဒအဖြ႕မာ စးပြားေရး

အၾကေပး၊ ႏငငေရးအၾကေပးန႔ ႏငငျခားေရးအၾကေပးဆၿပးပါတယ။ ဒတယ၀နႀကးခပ

ဘာတလေရာဗခ၊ အလပသမား၀နႀကး ယာဆက ကရြနတ႔န႔ ကၽြနေတာန႔က ရငးႏးတယ။

အလပသမား၀နႀကးက ျပညသေတြန႔အငမတနအဆကအသြယေကာငးတာေၾကာင ေတာ

ေတာအေရးပါတသပါ။ အစးရအဖြ႕တစခလးက သတ႔ရ႕တာ၀န၀တရားက သရနားလညထားရ

မယလ႔ ကၽြနေတာယဆတယ။ အစးရအဖြ႕အစညးအေ၀းေတြဆတာ မန႔ခြနးေျပာ႐ေလာကန႔

267

ၿပးလ႔မရဘးဗ၊ အစးရအဖြ႕ထမာ သေဘာတမမႈေတြကလညး အစညးအေ၀းကေနထြကေပၚ

လာေစရမယ။ ဒါသပအေရးႀကးတယ။ သ႔ေသာ အၿပးသတဆးျဖတခကကေတာ ကၽြနေတာ

ေပးရတာေပါဗာ။

ႏငငေရးပါတမား

Solidarity က အတကအခလႈပရားမႈအေနန႔ သပကအေရးႀကးတေနရာက ပါခတယ။ ေနာကေတာ အပခပေရးဆငရာ ျပနာေတြရလာတယ။ ဗြယဆာရ႕ေထာကခမႈကအရငကခငဗားရခတယ။ ေနာကေတာ ခငဗားသမၼတေလာငး လညး၀ငၿပငေရာ ကြၾကျပၾကပါေလေရာ။ အတကအခလႈပရားမႈအေနန႔အလပလပတာန႔ အစးရအေနန႔အလပလပတာမာ ျခားနားခက ကဘာလ။ Solidarity န႔ ဗြယဆာတ႔ဟာ အတကအခရ႕အခနး က႑ကေန အစးရတစရပ တညၿငမဖ႔ ေကာငးမြနတညြန႔ေပါငးေခါငးေဆာငအျဖစက ဘာေၾကာငမေျပာငးလ ႏငၾကရ တာလ။

တာဒ၀ရ မာဇဗယစက။ ။ခနကေျပာခသလပ Solidarity က အလပသမားသမဂၢ

သကသကမဟတဘး။ ႀကးကယခမးနားတ ႏငငလးခလြတေျမာကေရး လႈပရားမႈပ။

Solidarity အဖြ႕ထမာ သေဘာထားအျမငေတြ ကြလြေနတာဒန႔ေဒးပလ႔ ကၽြနေတာတ႔

သေဘာေပါကထားၿပးသားပါ။ အဖြ႕ထမာ လက၀စြနးေရာ၊ လကယာစြနးအပစေတြပါရတယ။

Solidarity ရ႕ၾသဇာက အရမးကယျပန႔တယဆတာသပါတယ။ ႏငငေရးပါတေတြ ေစာေစာ

ေထာငရမယဆတာက ကၽြနေတာအေလးမထားမခဘး။ ကၽြနေတာဘာသာ ႏငငေရးပါတ

မေထာငခဘး။ ဒါေပမယ ကၽြနေတာပတ၀နးကငမာ ႏငငေရးပါတေတြေပၚလာတယ။ ကာလ

တစခၾကာတအထ ႏငငေရးပါတေတြအျဖစ အစဥအလာအရကြထြကတာမး ေတာေတာန႔

ျဖစမာမဟတဘးလ႔ ကၽြနေတာထငထားခတယ။ ကာလတစခအထ Solidarity ဟာ သမဟ

ျဖစတလႈပရားမႈအေနန႔ဆကရေနမယလ႔ ကၽြနေတာယဆခတယ။ သ႔ေသာ ဒကြျပားမႈေတြဟာ

စၿပးေပၚေပါကလာတယ။ ႏငငေရးလႈပရားမႈေတြ ေပၚထြကလာခတယ။

ကၽြနေတာတ႔အတြကေတာ အေကာငအထညေဖာခတ ျပျပငေျပာငးလမႈေတြဟာ တငး

ျပညတစခလးေကာငးစားဖ႔ပ။ တငးျပညေကာငးစားဖ႔က ဥးစားေပးစဥးစားပါတယ။ ပါတ

ေကာငးစားဖ႔မစဥးစားဘး။ ပါတစနစမထေထာငမခတာ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ အားနညးခကေျပာ

လ႔ရသလ အားသာခကဆလညးဟတတယ။ ပါတရ႕ အကးစးပြားထက တငးျပညရ႕အကး

စးပြားက ေရ႕တနးတငတာေၾကာင အားသာခကရတယ။ ၀နႀကးခပ တစေယာကအေနန႔

ကယတငးျပည ဘယေလာကခန႔ေနတယဆတာ၊ တငးျပညက အငအားႀကးလာေအာင

လပရမယဆတာ သေဘာေပါကတယ။ တငးျပညရ႕အကးစးပြားက ပါတေပါငးစရ႕အကးစး

ပြားထက ပအေရး ႀကးတယဆတာကၽြနေတာနားလညပါတယ။ ကၽြနေတာအဒတ႐ႈခကအတငး

268

မမတမသနသြားဖ႔ဆႏၵရခတယ။ ကၽြနေတာအစးရ႕ ႏငငေရးစမကနးကသာ သမတကခက

ခဘးဆရင သမၼတေရြးေကာကပြမာ ဗြယဆာန႔ ကၽြနေတာ၀ငၿပငမခမာမဟတဘး။ ၀ငၿပင

တအခနမာေတာင ကၽြနေတာခတခတျဖစခရတယ။သမၼတေရြးေကာကပြက သဖကလဖက

ဆးလပလကမာေတာ ကၽြနေတာစးရမခတယ။ အစးရရ႕စမကနးကကာကြယခငတာေၾကာင

သမၼတရာထးအတြကကၽြနေတာ၀ငၿပငဖ႔ ဆးျဖတလကတယ။ အစးရစမကနးဆတာ တစ

ႏငငလးအတြကလပတာ၊ ႏငငေရးဂဏးက႑တစခအတြကလပတာမဟတဘး။ ဒါအျပင

ဗြယဆာက ျပညသေတြအတြက အေကာငးဆးေခါငးေဆာငလ႔ ကၽြနေတာသေဘာထားတယ။

သမၼတ႐းအတြကအေကာငးဆးပဂၢလလ႔ေတာ ကၽြနေတာမထငဘး။ ဗြယဆာက ျပနာ

ရေနတာေတာ အမနပ။ သပါ၀ငခတ ႀကးကယတအခနး က႑ကေတာ ဘယသမမျငငးႏငဘး။

သန႔အ၀ငမယေနရာက ႏငငေရးအေျခအေနသစမာရာရတာက ျပနာႀကးတစခ ျဖစလာ

တယ။

အသြငကးေျပာငးမႈပးေထာငရာတြင အာဏာရငေခါငးေဆာင၏အခနးက႑

ကြနျမနစပါတအတြငး အေျပာငးအလေတြ၊ ယာ႐ဇစကရ႕အခနးက႑က ခငဗား ဘယလ အကျဖတမသလ။

တာဒ၀ရ မာဇဗယစက။ ။ဗလခပႀကး ယာ႐ဇစကဟာ သမၼတအျဖစ ကၽြနေတာအေပၚ

သစၥာရတလပေဖာ ကငဖကတစေယာကပါ။ ပလနက စစအပခပေရးေၾကညာဖ႔ သဆးျဖတ

ခတာကေတာ ကၽြနေတာလး၀သေဘာမတဘး။ ကၽြနေတာက၀နႀကးခပ၊သကသမၼတအေန

န႔ေတြ႕ၾကတနးက အဒစစအပခပေရးကစၥက သထညထညေျပာတတတယ။ သဒကစၥက

ထညေျပာခငရတာက စစအပခပေရးလပတာသ၊ အကယခပအဖမးခရတာက ကၽြနေတာ

ျဖစေနလ႔ဆၿပးေျပာတယ။ ကၽြနေတာတ႔တစေယာကန႔တစေယာက အျမငေတြမတၾက ဘးလ႔

ကၽြနေတာေျပာလကတယ။ စစအပခပေရးကေရာငလႊဖ႔ တျခားလပလ႔ရတာေတြအမားႀကးရ

တယလ႔ ကၽြနေတာယၾကညေနတနးမ႔လ႔ပါ။ ဆဗယကျပညေထာငစရ႕ ၾကား၀ငစြကဖကမႈ

ကေတာ သစးရမတာအမနပ။ သမၼတတစေယာကအေနန႔ေတာ ကၽြနေတာကသစၥာရတ

လပေဖာကငဖကပါ။ သ႔သေဘာထားေျပာငးလလာခၿပး ဒအသြငကးေျပာငးမႈေတြရ႕သေဘာ

ကနားလညလာခတယ။ သကေတာေတာသစၥာရတသဗ။ ကြနျမနစပါတၿပကြသြားၿပး အရင

ပါတ၀ငေဟာငးေတြက ပါတသစေထာငၾကတယ။ အဖြ႕အစညးတြငးက ေလးနကတအသြင

ကးေျပာငးမႈေတြက အခနအေတာၾကာယရတယ။ အဒလအသြငကးေျပာငးမႈေတြဟာ

ကြနျမနစေခတလြနပါတတစခမာ အျမအေကာငအထညေဖာတတတာမး မဟတဘး။

သ႔ေသာ အသြငကးေျပာငးမႈရ႕ ထးျခားအေရးပါမႈက အဒပါတ၀ငေဟာငးေတြက သေဘာ

ေပါကတာေတာ အမနပ။ သတ႔လပေဆာငရမယ တာ၀နကယခတယ။

269

လျခေရးတပဖြ႕မားက ျပျပငေျပာငးလျခငး

ပလနမာ အာဏာရငအစးရတကလာေတာ လျခေရးတပဖြ႕ေတြက အရမးအေရးႀကးတ အခနးက႑ကေနပါခတယ။ ေနာကေတာ ပြငလငးတ ဒမကေရစစနစက ပလနႏငငဟာ အသြငကးေျပာငးႏငခတယ။ သ႔ေသာဒမကေရစမာလညး လျခေရးတပဖြ႕ေတြကလတာပ။ လျခေရးတပဖြ႕ေတြက ျပျပငေျပာငးလဖ႔ ဘယလလပခရလ။

တာဒ၀ရ မာဇဗယစက။ ။ အသစတကလာတအစးရအဖြ႕မာ ျပညထေရးန႔ ႏငငေတာ

ကာကြယေရး၀နႀကး ႒ာနႏစခအရငအတငးပဆကရေနတယ။ (ထ၀နႀကး႒ာနမ ၀နႀကးမား

သည ၁၉၉၀ ျပညႏစမားအလယအထ ၎တ႔၏ရာထးတြင ဆကၿပးရေနခၾကသည။) သ႔ေသာ

အဒ၀နႀကး႒ာနေတြမာလညး ကၽြနေတာေျပာေရးဆခြငရခငတယ။ ကနဥးအၾကက အရပ

သားေတြပါ၀ငတ ႏငငေရးေကာမတတစခကဖြ႕ဖ႔ပ။ သ႔ေသာ အဒေကာမတဟာ ဟနျပေကာ

မတပျဖစလာလမမယလ႔ ကၽြနေတာခကခငးနားလညသြားတယ။ ဒေတာ ၁၉၉၀ ျပညႏစ

ေႏြဥးမာ အဒ၀နႀကး႒ာနတစခစက ဒတယ၀နႀကးေတြခန႔လကတယ။ ခရစေတာဖ က

ဆြာဖစကးက ျပညထေရးမာ၊ ယာႏ အနစကဗစရန႔ (လကရသမၼတ) ဘေရာနစဆြာဖ

ကမေရာဖစကးတ႔က ႏငငေတာကာကြယေရးမာ ဒတယ၀နႀကးေတြအျဖစခန႔လကတယ။

သတ႔သးေယာကစလးက အဒနယပယေတြမာ ဘာအေတြ႕အၾကမရၾကတာမဟတေတာ

သတ႔အတြက ေတာေတာန႔အသားမကႏငဘးေပါ။ သတ႔ဘာသာျဖစေျမာက ေအာငလပသင

တာေတြ၊ ျဖစေနတာေတြကေဖာထတဖ႔၊ တျဖညးျဖညးအေျပာငးအလေတြလပဖ႔ ေယဘယ

လမးညႊနခကေတြေလာကပ ကၽြနေတာဘကက အကအညအေနန႔ေပးႏငတာရတယ။

လျခေရးကစၥေတြန႔ပတသကၿပး ခဏေလာကကၽြနေတာအဓကထား ေျပာပါရေစ။

ဗလခပႀကး ဂကဆြာဖ ကရတကခ [ျပညထေရး၀နႀကး (၁၉၈၉-၉၀)] ကတငျပတ အေျပာငး

အလေတြက ဟနျပေတြ၊ ကၽြနေတာတ႔အတြက ေကနပေလာကစရာမဟတဘး။ အဒတငျပ

ခကေတြက အစးရအဖြ႕ကပယခလကတယ။ ၁၉၉၀ျပည ႏစအလယမာ ဗလခပႀကး

ကရတကခထြကသြားတယ။ ခရစစေတာဖ ကဆြာဖစကးက ျပညထေရး၀နႀကး ျဖစလာတယ။

ျပညထေရး၀နႀကး႒ာနက အဒအခနမာ လး၀ေျပာငးလသြားၿပ။ ကဆြာဖစကးေရာကလာေတာ

လကရလျခေရးလပငနးေတြက ႏငငေတာကာကြယေရး႐း (UOP) န႔ အစားထးလကၿပး၊

အရာရေတြက အရညအခငး စစစာေမးပြေျဖခငးတယ။ အရာရ ၆၀၀၀ ေလာကျပတသြားတယ။

တခ႕က အၿငမးစားေပးလကတယ။ တခ႕ကေတာ အရညအခငးစစမာ ကလ႔ထြကသြား

ရတယ။ UOP ရ႕ရာထးအဆငဆငမာ ကြနျမနစေခတက လျခေရးလပငနးမာ၀ငခသေတြ၊

လပငနးအေၾကာငးခဏန႔နားလညလာတ အေတြ႕အၾကမရတလသစေတြရေနတယ။ ဒလန႔

ျပညထေရး၀နႀကး႒ာနမာ အေျပာငးအလက ကၽြနေတာတ႔စတငခတယ။

270

စစတပန႔ပတသကၿပးေျပာရရင ဆဗယကစနစပစအတငးရေနတ ႏငငေရးအရာရ

ေတြအပစက ဖယရားလကတယ။ ကၽြနေတာတ႔ဟာ အငမတနအစဥအလာဆနတအေျခခ

ေတြက ျပနလညထားရခတယ။ တငးျပည၊ စစတပရ႕စစသညေတာကင၀တေစာငစညးမႈေတြ

န႔လး၀ခြမရတ ပလနစစတပအစဥအလာေတြကရညညႊနးၿပး စစတပက တျဖညးျဖညးေျပာငး

လယခတယ။ စစတပက အရပဖကထနးခပမႈေအာကေရာကေအာင တျဖညးျဖညးလပခ

တယ။ စစအရာရတစေယာကက ေနာကတစေယာကန႔ အစားထးလကတာမးေလာကလပတာ

မဟတဘး။ အရပဖကကထနးခပမႈကမတဆကရတာ ဘယတနးကမရခဖးေတာ ေတာ

ေတာခကတ လပငနးစဥျဖစေနတယ။ ကမာၻစစႀကးႏစခအတြငးမာ စစတပက ဘယအရပ

သားကမ မထနးခပခဘး။ ေနာကေတာ စစတပက ထငရားတပဂၢလေတြက ကယလမးကယ

ဆကမေလာကၾကေတာပ ႏငငေရးထ၀ငလာၾကေရာ။ ဒါေၾကာင စစဘကကအရပဘကထနး

ခပမႈေအာကပ႔ရတာ ထငထားတာထကပၾကာတယ။

ေယဘယေျပာရရင လျခေရးတပဖြ႕ေတြက အရညအခငးစစေဆးတနညးလမးကသးခ

တယ။ အသးမကတသေတြ အထးသျဖငေကာငးေတာန႔ အတကအခကတကခကၿပး ကယ

အရကကယခြတသေတြက ရာထးကထတပစခတယ။ လသစေတြကခန႔ခတယ။

ခငဗားရ႕အစးရမာ စစတပက၀ငေရာကစြကဖကမာမးက စးရမခမလား။

တာဒ၀ရ မာဇဗယစက။ ။မစးရမဘး။ ၀နႀကးခပတစေယာကအေနန႔ ကၽြနေတာစးရမ

မတာက လႈ႔ေဆာမႈေတြလပလာမာကပ။ အရငကြနျမနစေခတတနးက သပေၾကာကစရာ

ေကာငးတျပစမႈတစခကးလြနခဖးတယ။ ဘနးေတာႀကး ယာဇေပၚပလကဗစကဟာ ျပနေပး

ဆြခရၿပး လျခေရးတပဖြ႕ထက အရာရႏစေယာကက သ႔က ရကရကစကစကသတပစလက

တယ။ ကၽြနေတာအဒလ လႈ႔ေဆာလာမာမးကစးရမတာ။ အဒလႈ႔ေဆာမႈက ကၽြနေတာက ဒါမ

မဟတသတ႔ေခါငးေဆာငေတြက ပစမတထားေကာငးထားႏငတယ။ သတ႔ဘကက ေခါငး

ေဆာင ေတြက ကၽြနေတာတ႔န႔ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြမာထငေနၾကၿပေလ။ ဒါေၾကာင ဗလခပႀကး

ကရ တကခက ျပညထေရး၀နႀကးအျဖစ ကၽြနေတာဆကထားခတာ။ အဒလဆကထားတာ

ရနစ လႈ႔ေဆာမႈကကာကြယဖ႔ အာမခခကမးျဖစတယလ႔ ကၽြနေတာယဆတယ။ ဒါဆခငဗား

ကလညး- ‘အငး ဟတပါၿပ။ ဒါေပမယ ကြနျမနစပါတကၿပလသြားၿပပဥစၥာ’လ႔ေျပာမယ။

ဟတတယ။ ၿပလသြားၿပ။ ဒါေပမယ စစတပထမာပါတရ႕ၾသဇာက အရမးႀကးေနတနးပ။

ကၽြနေတာတ႔အဒါက ထညတြကရမယ။ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြ သေဘာတညခကေတြအတြက

သတ႔ကယစား ဗလခပႀကး ကရတကခကတာ၀နယခတယ။ သ႔ေသာ သ႔၀နႀကး႒ာနက

ျပျပငေျပာငးလေရး လပမယလ႔ေတာ ကၽြနေတာမေမာလငခဘး။ အဒျပျပငေျပာငးလေရး

ကၽြနေတာရ႕ ကယစားလယေတြကလပရမာ၊ ကၽြနေတာလေတြကလပရမာလ႔သထားၿပးသား

ေလ။ တကယလညး အဒအတငးပ ျဖစလာတာပ။

271

အေျခခဥပေဒျပျပငေျပာငးလမႈ

အေျခခဥပေဒက ျပျပငေျပာငးလမႈဘယလလပခလ။

တာဒ၀ရ မာဇဗယစက။ ။ ၁၉၈၉ ခႏစန႔ ၁၉၉၀ ျပညႏစၾကားမာ အေျခခဥပေဒျပျပင

ေျပာငးလမႈေတြက စတငခတယ။ အေျခခဥပေဒမာျပ႒ာနးထားတ အာဏာရငေခတ ျပ႒ာနး

ခကေတြအားလးက ဖယရားခတယ။ တစခနားလညထားဖ႔က ဆဗယကအပစ၀ငႏငငေတြရ႕

အေျခခဥပေဒေတြက စာရြကေပၚမာေတာ အငမတနေကာငးတယ။ အငမတနဒမကေရစ

ဆနတယ။ သ႔ေသာ လကေတြ႕န႔ေတာ ျပဒါးတစလမးသတစလမးပ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ ပ

ၿပးသာလြနတအငအားစေတြကရေနတယ။ အဒထမာ ကြနျမနစပါတန႔ သ႔အထကက ‘ဆရာ

ႀကး’ျဖစတ ဆဗယကျပညေထာငစရတယေလ။ ဒေတာ ကၽြနေတာတ႔ဒမကေရစမဆနတ

ျပ႒ာနးခကေတြက ပယဖကခတယ။ ၁၉၈၉ ဒဇငဘာလကနမာ စတာလင၀ါဒ လကၡဏာ

ရပေတြျဖစေနတ ဒါမမဟတ ဒမကေရစမဆနတ ဥပေဒျပေရးကကယစားျပတ ျပ႒ာနးခက

ေတြအားလးက ကၽြနေတာတ႔ပယဖကၿပးသြားၿပ။ လကရအေျခခဥပေဒက ျပျပငေျပာငးလေရး

လပခၿပးၿပျဖစလ႔ ကၽြနေတာတ႔အေျခခဥပေဒျပျပငေျပာငးလေရးက လကငငး ေဆာငရြကခ

တာပ။ ကၽြနေတာတ႔အစအစဥေတြရေပမယ အေျခခဥပေဒသစက ကၽြနေတာတ႔ မျပ႒ာနးႏငခ

ဘး။ ကၽြနေတာအေျခခဥပေဒက ကတကက႐ကမလပခဘး။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ ဒမကေရစ

တငးျပညကပျပညမရေသးတ လႊတေတာကေန အေျခခဥပေဒသစကျပ႒ာနးလကမယဆရင

အဒအေျခခဥပေဒဟာ သငေတာအပစပတအေျခခဥပေဒမဟတဘးဆၿပး တစခနလးေစာဒ

ကေတြတကေနၾကမာက ကၽြနေတာစးရမတယ။ ဒါေၾကာငမ႔ ကတကက႐ကမလပခတာ။

အေျခခဥပေဒသစကေရးတာ၊ ျပ႒ာနးတာေတြအတြက ဒမကေရစအျပညန႔ ေရြးေကာက

တငေျမႇာကတ လႊတေတာေပၚလာၿပးခနအထ ေရႊ႕ဆငးထားသငတယလ႔ ကၽြနေတာေတြးခ

တယ။

အစးရဖြ႕စညးပ

၀နႀကးခပဥးေဆာငတ အစးရစနစက လႊတေတာစနစန႔ သမၼတဥးေဆာငတအစးရစနစ တ႔အစား ေရြးခယခတာန႔ပတသကၿပး တျခားစနစကေရြးခရငေကာငးမာလ႔ စဥးစားမတာ ရခလား။

တာဒ၀ရ မာဇဗယစက။ ။ ကၽြနေတာတ႔ကငသးတစနစက အစးရကအခြငအေရးေပး

ထားတယ။ သမၼတရ႕လပငနးတာ၀နေတြန႔ အစးရရ႕လပငနးတာ၀နေတြၾကားမာ မေျခတစခ

ရေတာရတယ။ ဒစနစကတခ႕က ေ၀ဖနၾကေပမယ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈစတဓာတရမယဆ

ကၽြနေတာကေတာ အလပျဖစတယလ႔ထငတယ။ အဒစတဓာတမးမရရငေတာ ဘယဥပေဒ

ျပ႒ာနးမႈကမ သ႔ေနရာမာအစား၀ငလ႔ရမာမဟတဘး။ ကြနျမနစေခတလြန ႏငငေတြမာ

272

လပခတ သမၼတဥးေဆာငတအစးရစနစတငးဟာ သပေတာငမခလကႏငဘ လနညးစက

အာဏာကခပကငထားတစနစအျဖစက သကဆငးသြားေတာတယ။ အဒလမးမျဖစေအာင

ကၽြနေတာတ႔ေရာငႏငခတယ။ အခဒမာ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ဒမကေရစအတျမစေတြ အခငအမာ

ခထားၿပးၿပ။ အေနာကႏငငေတြက ဒမကေရစအေဆာကအအေတြျဖစတ အးယတ႔၊ ေနတး

တ႔မာ ကၽြနေတာတ႔ ေအာငေအာငျမငျမင၀ငခၿပ။ အဒအဖြ႕ေတြမာ အဖြ႕၀ငျဖစခတာ

ကၽြနေတာလကထကမာမဟတေပမယ ကၽြနေတာလကထကတနးက အေနာကဒမကေရစ

ႏငငေတြက တခါးဖြငေပးရမယ၊ ဒမကေရစစနစကဖနတးရမယဆတ အယအဆရခတယ။

တစခနတညးမာ ဆဗယကျပညေထာငစက အသြငကးေျပာငးမႈေတြန႔ ေဂၚဘာေခာဗရ႕ ဘက

စျပျပငေျပာငးလေရးကသြားရာလမးမာ ကၽြနေတာတ႔က ကန႔လန႔ခေနမာကအေနာက ႏငင

ေခါငးေဆာငေတြက စးရမၾကတယ။ ဒါဟာ အေရးႀကးတစးရမမႈေတြထကတစခပ။ ေဂၚဘာ

ေခာဗရ႕ ျပျပငေျပာငးလမႈေတြက ကၽြနေတာတ႔ လလလားလားႀကဆခတယ။ သတ႔သြားတ

လမးမာ ကန႔လန႔ခမေနခေပမယ သလပတအသြငကးေျပာငးမႈေတြက သ႔အတြကမႏငမနငး

ျဖစလာတာသလာရတယ။

273

ပလနအခနျပမဥး

ဒဇငဘာ ၁၉၇၀။ သေဘၤာကငးအလပသမားမားက အေျခခစားေသာကကနေစးႏႈနး

မားတကလာျခငးေၾကာင ဆႏၵျပၾကသည။ ပလနအလပသမားညညြတေရးပါတ (PZPR)

အစးရ၏အမန႔ျဖင ရကဆႏၵျပသမားက အၾကမးဖကႏမနငးသည။

ဇြန ၁၉၇၆။ အလပသမားမားက စားေသာကကနေစးႏႈနးမား ထပတကလာျခငးေၾကာင

ကန႔ကြကဆႏၵျပ သည။ ဖမးဆးခရေသာ တကၾကြလႈပရားသမားက ကညရန ၀ါေဆာၿမ႕ေတာမ

ပညာတတမားက အလပသမားကာကြယေစာငေရာကေရးေကာမတက ဖြ႕စညးသည။

ထ႔ေနာက ေျမေအာကအဖြ႕အစညးအျဖစ ခ႕ ထြငလာခသည။

ေအာကတဘာ ၁၉၇၈။ ပလနဂဏးအပဘနးေတာႀကး ကားလ ဗြာတ၀ါသည

ပပရဟနးမငးႀကး ဂၽြနေပါလ-၂ ျဖစလာသည။ ပပရဟနးမငးႀကး ဂၽြနေပါလ-၂ သည ႏစေပါငး

၄၄၅ ႏစအတြငး အတလလမးမဟတေသာ ပထမဆး ပပရဟနးမငးႀကးျဖစလာသည။

ပလနႏင ကမာၻအျခားေနရာမားမ ဖႏပမႈမားက ဆန႔ကငၾကရန ပပရဟနးမငးႀကးက အေရး

ဆခသည။

ဇြန ၁၉၇၉။ ပပရဟနးမငးႀကးအျဖစ ဂၽြနေပါလ-၂ သညပလနသ႔ ပထမဆးၾကြလာသည။

ထခရးစဥက ကကသလစေကာငးေတာႏင ေထာကခသမားကစစဥျခငးျဖစသည။ ပပရဟနး

မငးႀကးက ဧရာမလအပႀကးမားက ႀကဆခၾကၿပး ႐ပျမငသၾကားတြငလညး ေဒသနာနာၾကား

သပရသတမားစြာရလာသည။ ဤအေျခအေနသည ပလနျပညသေပါငးမားစြာက အစးရ

ဥးေဆာငမႈမပါဘ စနစတကစဖြ႕ႏငစြမးက ယၾကညမႈရသြားေစခသည။

ၾသဂတ ၁၉၈၀။ အစးရက ကနေစးႏႈနးမားတးျမႇငလကသည။ Gdansk ဆပကမးၿမ႕ရ

လနငသေဘၤာကငးက ၀ငေရာကသမးပကသည သပတမားက အလပသမားတကၾကြလႈပရား

သ လကခဗြယဆာကဥးေဆာငၿပးလပသည။ အနးအနားရလပငနးမားမ အလပသမားမား

လညး ပါ၀ငလာၾကသည။ ဆႏၵျပသမားႏငအၾကေပးမားက ကနေစးႏႈနးမားခေပးရန၊ အကး

ခစားခြငမားပမေပးအပရန၊ ဆႏၵေဖာထတခြငႏင အလပသမားသမဂၢ (Solidarity) ဖြ႕စညးခြင၊

လြတလပေသာ သတငးမဒယာတ႔က ေတာငးဆၾကသည။ အစးရက Gdansk သေဘာတည

ခကကလကမတေရးထးျခငးျဖင ေစစပေဆြးေႏြးခသည။ ထသေဘာတညခကတြင အလပ

သမားမား၏ေတာငးဆမႈမားက လကေလာခသည။ ဆႏၵျပသမား၊ ေနာင၀နႀကးခပျဖစ လာ

မည ကကသလစပညာတတႏင မဂၢဇငးအယဒတာ တာေဒး၀ရ မာဇယဗစကအပါအ၀င အၾက

ေပးမားႏင ေစစပညႇႏႈငးၿပး ထသေဘာတညခကကရရချခငးျဖစသည။

စကတငဘာ ၁၉၈၀။ Solidarity အဖြ႕ခြမား ပလနႏငငတစ၀နးတြငေပၚလာသည။

274

အဖြ႕၀ငဥးေရအလငအျမန တးပြားလာသည။ ေဆာငးဥးေပါကခနတြင အဖြ႕၀ငဥးေရ ၁၀

သနးအထရလာသည။ Solidarity မထတေ၀သညစာအပ၊ စာေစာငမားထြကရလာသည။

ႏငငပငမဒယာတြင ၎တ႔၏သတငးကေဖာျပခရသည။ ေကာငးသားသမဂၢမားႏင အလပ

သမားသမဂၢမားက တရား၀ငခြငျပေပးျခငးႏငပတသကၿပး ပဋပကၡမားေပၚထြကလာျခငး

ေၾကာင Solidarity ကဥးေဆာငေသာ ဆႏၵျပပြား၊ သပတမားျဖစပြားလာသည။ PZPR

ေခါငးေဆာင အကဒ၀ပဂယက ရာထးမဖယရားခလကရသည။

ေအာကတဘာ ၁၉၈၁။ သပတမားဆကလကျဖစပြားေနခနႏင Solidarity က ပတပင

ရန ဆဗယကျပညေထာငစက ဖအားေပးေနခနတြင ၀နႀကးခပႏင ယခငစစဥးစးခပ ဗလစ

ခပႀကး ဗြကခက ယာ႐ဇစကသည PZPR ၏ေခါငးေဆာငအျဖစခန႔အပခရသည။ ယာ႐ဇစက

က Solidarity ႏင ေကာငးေတာေခါငးေဆာငမားႏင ေတြ႕ဆသည။ သပတေမာကမႈမား

ဆကလကျဖစပြားသည။

ဒဇငဘာ ၁၉၈၁။ ဆဗယက၏ဖအားေပးမႈေအာကတြင ယာ႐ဇစကက စစအပခပေရး

ေၾကညာသည။ Solidarity အပတခရၿပး ေခါငးေဆာငမားထမးသမးခရသည။ တငးျပည

အတြငးႏင ျပညပသ႔ ဆကသြယေရးလမးေၾကာငးမားအားလးက ျဖတေတာကလကသည။

ယငးကတ႔ျပနသညအေနျဖင အေမရကနက ပလနက စးပြားေရးဒဏခတပတဆ႔မႈမား ခမတ

သည။

ဇြန ၁၉၈၃။ ပပရဟနးမငးႀကး ပလနသ႔လာေရာကသည။ ၿငမးၿငမးခမးခမးေနၾကရန

ေတာငးဆသည။ အစးရေခါငးေဆာငမားႏင ဗြယဆာတ႔က ပပရဟနးမငးႀကးေတြ႕ဆသည။

ဇလင ၁၉၈၃။ စစအပခပေရးအဆးသတသြားသည။ သ႔ေသာ အတကအခေခါငး

ေဆာငမားစြာက ထနးသမးထားဆျဖစသည။ PZPR က ေကာငးေတာကပတပငကန႔သကမႈ

မားေျဖေလာေပးျခငးအပါအ၀င စးပြားေရးႏငႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈမား စတငသည။

မတ ၁၉၈၅။ မေခးလ ေဂၚဘာေခာဗသည ဆဗယကျပညေထာငစေခါငးေဆာငျဖစလာ

သည။ ဆဗယက၏ ႏငငေရးႏငစးပြားေရးစနစက မ၀ါဒေျဖေလာျခငး၊ အေရ႕ဥေရာပႏင ဗဟ

ဥေရာပတ႔က ဆဗယကက ထနးခပထားမႈမားအား ေျဖေလာေပးျခငးတ႔က ေဂၚဘာေခာဗက

ျပလပခသည။

စကတငဘာ ၁၉၈၆။ ယာ႐ဇစကက ႏငကဥးမားအားလးက လြတၿငမးခမးသာခြငေပး

သည။ Solidarity ေခါငးေဆာငမားျပနေပၚလာေသာလညး တရား၀ငအဖြ႕အစညးမျဖစေသး

ေပ။ အစးရက ေစးကြကစးပြားေရးစနစက ဥးတညသည စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈအသစ

မားက စတငသည။

275

ေမ ၁၉၈၈။ ၁၉၈၁ခႏစေနာကပငး ပထမဆးအႀကမ အၾကြမႈအရဆး သပတေမာကမႈ

မားႏင ဆႏၵျပမႈမားျဖစ ပြားသည။ ေႏြရာသတစရာသလး ဆကတကဆႏၵျပမႈမားဆကျဖစသည။

ဆႏၵျပမႈမားတြင ရညမနးခကႏင ေခါငးေဆာငဟ၍ တတပပမရေပ။

ၾသဂတ ၁၉၈၈။ အစးရက Solidarity ႏင ေစစပေဆြးေႏြးမႈတြင ေကာငးေတာက

ၾကား၀ငေဆာငရြကသအျဖစ ေဆာငရြကသည။ ယာ႐ဇစကက ဗြယဆာႏငေတြ႕ဆဥည။

ျပညထေရး၀နႀကး ဂကဆြာဖ ကရတကခက ေစစပေဆြးေႏြးမႈမားမညသ႔လပေဆာငရမည

ဆသညႏငပတသကၿပး ေဆြးေႏြးပြမားဥးေဆာငကငးပသည။

ဇနန၀ါရ ၁၉၈၉။ ယာ႐ဇစစက၊ ကရတကခႏင PZPR ၏အေရးပါေသာ၀နႀကးမားက

ေစစပေဆြးေႏြးမႈမားက မေထာကခလင ၎တ႔ႏတထြကမညဟ ၿခမးေျခာကကာ PZPR

ေခါငးေဆာငမားက ဖအားေပးသည။

ေဖေဖာ၀ါရ ၁၉၈၉။ အစးရအာဏာပငးမား၏ ကယစားလယမားႏင Solidarity တ႔ၾကား

“စားပြ၀ငးေစစပ ေဆြးေႏြးမႈမား’’စတငသည။ အစးရပထမဆးထတျပနခကတြင Solidarity

ကတရား၀ငအဖြ႕အစညးျဖစေၾကာငး ေၾကညာသည။

ဧၿပ ၁၉၈၉။ Solidarity ကယစားလယမားက Sejm ေအာကလႊတေတာတြင ၃၅ ေနရာ

၀ငေရာကယဥၿပငခြငျပလကၿပး ကနကယစားလယ ၆၅ ေနရာက PZPR ကယစားလယမား

ႏငလကေ၀ခပါတကယစားလယမားအတြက ခနလပရန၊ လြတလပစြာေရြးေကာကတင

ေျမႇာကခြငရမည အထကလႊတေတာတညေထာငရန၊ လႊတေတာႏစရပစလးမကယစားလယ

မားက ဘကေတာသားစတမရသည သမၼတေရြးေကာကတငေျမႇာကမႈတ႔ျပႏငရန ခြငျပ

လကျခငးအားျဖင Solidarity ကယစားလယမားပါ၀ငခြငက အၿပးသတသေဘာတညခကျဖင

စားပြ၀ငးေစစပေဆြးေႏြးမႈမား ၿပးဆးသည။ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြမားတြငေဆြးေႏြးခသည

စးပြားေရး ႏင လမႈေရးကစၥရပအမားစက လာမညလႊတေတာႏငအစးရက ေျဖရငးရနအတြက

ခနလပထားခသည။

ဇြန ၁၉၈၉။ ပလနတြင တစစတတစပငးလြတလပေသာေရြးေကာကပြမားကငးပသည။

Solidarity မ၀င ေရာကအေရြးခေသာကယစားလယမား ေတာငၿပကမးၿပ အႏငရသည။

အထကလႊတေတာတြင ကယစားလယေနရာ ၁၀၀ အနက ၉၉ ေနရာ၊ Sejm လႊတေတာတြင

ကြနျမနစေခတပါတမားတြင ၀ငမၿပငဖးသည- ကယစားလယေနရာ ၃၅ ေနရာတ႔က

Solidarity ကအႏငရသြားသည။

ၾသဂတ ၁၉၈၉။ PZPR ၏လကေ၀ခပါတမားက ပါတေလာငးရပမထြကကာ Solidarity

ႏငပးေပါငးသည။ PZPR က ၾသဇာႀကးေသာ ညႊန႔ေပါငးမဖြ႕မႏငေသာအခါ ဗြယဆာႏင

276

Solidarity ၏အၾကေပး၊ စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြေခါငးေဆာင တာဒ၀ရ မာဇယဗစကသည ၀ါ

ေဆာစစစာခပအဖြ႕၀ငႏငငမားအနက ပထမဆး ကြနျမနစမဟတေသာ ၀နႀကးခပအျဖစ

ေရြးေကာကတငေျမႇာကခရသည။ ကနဥးကတမားႏငအည Solidarity က ယာ႐ဇစကက

သမၼတျဖစရာထးေပးရန သေဘာတညခသည။ မာဇယဗစကအစးရလကထကတြင ကယျပန႔

ေသာ ႏငငေရးႏငစးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားက လပေဆာငသည။

ႏ၀ငဘာ ၁၉၈၉။ ဘာလငတတငးၿဖဖကလကၿပး ဂာမနႏစႏငငေပါငးစညးသည။

မေခးလ ေဂၚဘာေခာဗက ဆဗယကျပညေထာငစသည မဟာမတကြနျမနစအစးရမားက

ေထာကခအားေပးဖ႔အတြက ၾကား၀ငစြကဖကမညမဟတဟ အတအလငးေျပာသည။ ယငး

ႏစအကနတြင အေရ႕ဥေရာပႏငငမား၌ ကြနျမနစအပခပမႈ အဆးသတသြားသည။

ဇနန၀ါရ ၁၉၉၀။ ဘ႑ာေရး၀နႀကး လကရကခ ဘားတလေရာဗရဥးေဆာငကာ

စးပြားေရးတညၿငမေစေရးႏင ပဂၢလကပငျပလပရနျပငဆငသည (ဘားတလေရာဗရ စမကနး

ဟေခၚသည) ေစးကြကကဥးတညေသာ မ၀ါဒေျဖေလာမႈမားျဖင ‘ေရာ႐ကကထး’က ပလန

ႏငငသးေငြေၾကးတနဖးက သသသာသာကဆငးသြားေစၿပး တစဥးခငးလပခလစာတနဖးမား

က ကဆငးသြားေစသည။

ဇနန၀ါရ ၁၉၉၀။ PZPR ကဖကသမးလကသည။ ယခင စားပြ၀ငးေဆြးေႏြးပြမားက

ေခါငးေဆာငသ အာလကဆနးဒါးခြာညဗစကဥးေဆာငသည ဒမကရကတစ လက၀မဟာ

မတ (SLD) သ႔ PZPR ၏ ျပျပငေျပာငးလေရး ႏငငေရးသမားမားကလာေရာကပးေပါငးသည။

ေမ ၁၉၉၀။ လြတလပေသာ ေဒသဆငရာေရြးေကာကပြမားတြင Solidarity ၏ ကယစား

လယေလာငးမားတစခနကအႏငရသည။ မာဇယဗစကႏင ဗြယဆာတ႔ၾကား တငးမာမႈမား

ျဖစပြားကာ Solidarity ေခါငးေဆာငပငး၏ အကြအျပစတငျဖစပြားသည။

ဒဇငဘာ ၁၉၉၀။ ယာ႐ဇစစကႏတထြကသြားၿပးေနာက တက႐ကသမၼတေရြးေကာက

ပြမားကငးပသည။ Solidarity အကြအျပျဖစသည။ မာဇယဗစကႏငအျခားသမားက အလြယ

ျဖတေကာကာ သမၼတေရြးေကာကပြ၌ ဗြယဆာအႏငရသြားသည။

ေအာကတဘာ ၁၉၉၁။ ပထမဆးလြတလပေသာ လႊတေတာေရြးေကာကပြမားကငးပ

သည။ ႏငငေရးပါတ ၂၉ ပါတက ကယစားလယေနရာမားအႏငရသည။ ေရး႐းစြလထေကာငး

စားေရး၀ါဒမားႏင ကြနျမနစေခတလြန(စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈျပလပေရး)၀ါဒမား အႏင

ရခသည။

ဒဇငဘာ ၁၉၉၁။ လႊတေတာေရြးေကာကပြမားအၿပးတြင ယန အရကဖလစကးက

၀နႀကးခပအျဖစ တငေျမႇာကသည။ စစဘကရာထးမားခန႔အပျခငး၊ အတတအကာလက

277

အလြသးစားမႈမားက ေျဖရငးေရးတ႔ႏငပတသကၿပး ေနာကႏစတြင အရကဖစကးရာထးမ

ႏတထြကသြားသညအခနအထ ဗြယဆာႏင အရကဖလစကးတ႔ ထပတကေတြ႕ခၾကသည။

ၾသဂတ ၁၉၉၂။ အရကဖလစကးႏတထြကသြားၿပးေနာက Sejm ေအာကလႊတေတာက

‘ပဏာမ အေျခခဥပေဒ’ကျပ႒ာနးသည။ ယငးအေျခခဥပေဒတြင သမၼတႏင၀နႀကးခပ၏အခြင

အာဏာမားက သတမတျပ႒ာနးထားၿပး၊ ေအာကလႊတေတာတြငကယစားလယေနရာရရန

(အခးကကယစားျပေရြးေကာကပြစနစအရ) အနမဆးေထာကခမရရရမည ရာခငႏႈနးသတ

မတခကက တးျမႇငလကသည။

စကတငဘာ ၁၉၉၃။ SLD ႏင ယခငလကေ၀ခပါတျဖစခသည ပလနလယသမားပါတ

(PSL) က ပထမအေကာ လႊတေတာေရြးေကာကပြတြင အႏငရသည။ အထးသျဖင Solidarity

ေခတလြန လကယာအပစအတြငး အပစမားကြသြားျခငးေၾကာင ယငးသ႔အႏငရျခငးျဖစသည။

SLD ေလာကမႀကးသည အျငငးပြားမႈနညးသည PSL ပါတေခါငးေဆာင ၀နႀကးခပျဖစလာ

သည။

ႏ၀ငဘာ ၁၉၉၅။ SLD ပါတမ ခြာညဗစကက ဗြယဆာက သမၼတေရြးေကာကပြတြင

မကြာခကအနညးငယျဖင အႏငရသြားသည။

ဧၿပ ၁၉၉၇။ အေျခခဥပေဒသစျပ႒ာနးသည။ အေျခခဥပေဒျပ႒ာနးခကအသစအရ

တညဆႏငငေရး အငစတကးရငးအမားစက ဆကလကထားရသည။ သ႔ေသာ ယခငတစ

ႏငငလးအတငးအတာကအေျခခၿပး ေရြးေကာကတငေျမႇာကရသည လႊတေတာကယစားလယ

ေနရာမားက ပယဖကကာ သမၼတ၏အခြငအာဏာမားက ကန႔သတထားသည အေျခခဥပေဒ

ျဖစသည။

ဇလင ၁၉၉၇။ ေနတးအဖြ႕တြငပါ၀ငရန ပလနကဖတေခၚသည။ ခြာညဗစကက ေနတး

အဖြ႕၀ငရန အခငအမာေထာကခသည။ ပလနက ေနတးအဖြ႕၀ငရနကမးလမးမႈကလကခၿပး

ေနာက ႏစႏစၾကာေဆြးေႏြးမႈမားအၿပး ပလနေနတးအဖြ႕၀ငျဖစလာသည။

ေအာကတဘာ ၂၀၀၀။ အပစကြအလြနမားျပားေနသည အတကအခကအႏငရကာ

ခြာညဗစက ျပနလညေရြးေကာကတငေျမႇာကခရသည။

ေမ ၂၀၀၄။ အဖြ႕၀ငေရးလထဆႏၵခယပြျပလပအၿပး တစႏစအၾကာတြင ပလနသည

အးယအဖြ႕၀ငျဖစလာသည။ ၂၀၀၈ ခႏစအျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးအကပအတညးအၿပး

ဥေရာပတြင ႐တတရကစးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးလာသညႏငငမာ ပလနတစႏငငတညးသာျဖစသည။

စကတငဘာ ၂၀၀၅။ အ႐ႈပေတာပမား အႀကမႀကမျဖစပြားၿပးေနာက SLD ၿပကြသြား

သည။ Solidarity ေခတလြနသေဘာထားအျမငမတသည လက၀ႏင လကယာႏငငေရး

278

ပါတမား ေထာကခမႈရလာသည။

ေအာကတဘာ ၂၀၀၅။ ၀ါေဆာၿမ႕ေတာ၀နေဟာငး လကရကာတနစကး သမၼတအျဖစ

ေရြးေကာကတငေျမႇာကခရသည။ သမၼတသကတမးကန႔သန႔ခကမားေၾကာင ခြာညဗစက

၀ငေရာကယဥၿပငႏငျခငးမရေပ။

ဧၿပ ၂၀၁၀။ တာတနစကး၊ အျခားအဆငျမငအစးရတာ၀နရသမားႏင လႊတေတာ

ကယစားလယ ၁၅ ဥး ေလယာဥပကကမႈတြင ေသဆးခရသည။ ရာထးဆကခသမားက

လြယကေခာေမြ႕စြာ ခန႔အပႏငခသည။ သမၼတ ေရြးေကာကပြအသစက ရကသတမတသည။

279

ဆကလကဖတ႐ႈရန စာအပစာတမးမား

Ash, Timothy Garton, The Polish Revolution: Solidarity [ပလနေတာလနေရး-

Solidarity] (New Haven, Conn.: Yale University Press, 1983)

Bernhard, Michael, The Origins of Democratization in Poland [ပလနႏငင၏ဒမကေရ

စတညေဆာကေရး မလအစ] (New York: Columbia University Press, 1993)

Blejer, Mario I. and Coricelli, Fabrizio, The Making of Economic Reform in Eastern Europe: Conversations with Leading Reformers in Poland, Hungary, and the Czech Republic [အေရ႕ဥေရာပတြင စးပြားေရး ျပျပငေျပာငးလမႈျပလပျခငး- ပလန၊

ဟနေဂရႏင ခကသမၼတႏငငမားမ ျပျပငေျပာငးလေရးသမားေခါငးေဆာငမားႏင

ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး] (Brookfield, Vt.: Aldershot, 1995)

Castle, Marjorie, Triggering Communism’s Collapse: Perception and Power in Poland’s Transition [ကြနျမနစ၀ါဒ ကဆးမႈက ေမာငးခလတျဖတလကျခငး- ပလန

အသြငကးေျပာငးမႈမ အယအဆႏင ပါ၀ါ] (Lanham, Md.: Rowman & Littlefield,

2003)

Coughlan, Elizabeth P., ‘Democratizing Civilian Control: The Polish Case’,

[အရပဘကထနးခပမႈျဖင ဒမကေရစ တညေဆာကျခငး-ပလနျဖစရပ] Armed Forces & Society, 24/4 (1998), pp. 519–33

Curry, Jane and Jafjer, Luba (eds), Poland’s Permanent Revolution: People vs. Elites, 1956 to the Present [ပလန၏ထာ၀ရေတာလနေရး- ျပညသႏငအလစ

လတနးစား၊ ၁၉၅၆ မသည ယေန႔ေခတအထ] (Washington, D.C.: American

University Press, 1996)

Domber, Gregory F., ‘International Pressures for a Negotiated Transition, 1981–

1989’, in Kathryn Stoner and Michael McFaul (eds), Transitions to Democracy:

A Comparative Perspective [ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးျခငး- ႏႈငးယဥေလလာမႈ

႐ႈေထာင စာအပပါ- ‘ေစစပညႇႏႈငးထားသည အသြငကးေျပာငးမႈအတြက ႏငငတကာ၏

ဖအားေပးမႈမား (၁၉၈၁-၁၉၈၉)’] (Baltimore, Md.: Johns Hopkins University

Press)

Ekiert, Grzegorz and Kubik, Jan, Rebellious Civil Society: Popular Protest and Democratic Consolidation in Poland, 1989–1993 [ပနကနထၾကြေသာလ႔အဖြ႕

280

အစညး-ပလနႏငငတြင လထဆႏၵျပမႈႏင ဒမကေရစၾကခငလာျခငး (၁၉၈၉-၁၉၉၃)]

(Ann Arbor, Mich.: University of Michigan Press, 1999)

Fitzmaurice, John, ‘General Wojciech Jaruzelski: Hardline Patriot’ in Martin Westlake

(ed.), Leaders of Transition [အသြငကး ေျပာငးမႈေခါငးေဆာငမား စာအပပါ-

‘ဗလခပႀကး ဗြကခက ယာ႐ဇစက- သေဘာထားတငးမာသ မးခစ’] (New York: St.

Martin’s Press, 2000)

Goodwyn, Lawrence, Breaking the Barrier: The Rise of Solidarity in Poland [အတားအဆးမားက ခးဖကျခငး- ပလနတြင Solidarity ႏးထလာျခငး] (New York:

Oxford University Press, 1991)

Kubik, Jan, ‘Who Done it: Workers, Intellectuals, or Someone Else? Controversy

over Solidarity’s Origins and Social Composition’, [သေဘာတရားႏင လ႔အဖြ႕

အစညးစာအပပါ ‘အလပသမားမား၊ ပညာတတမား၊ ေနာကဘယသက လပေဆာငခ

သနညး- Solidarity ၏ မလအစႏင လမႈေရးေပါငးစပဖြ႕စညးမႈ’] Theory and Society,

23/3 (1994), pp. 441–66

Lewis, Paul G., ‘Political Institutionalisation and Party Development in Post-

Communist Poland’, [ဥေရာပ-အာရေလလာမႈမား စာေစာငပါ- ‘ကြနျမနစေခတလြန

ပလနႏငငတြင ႏငငေရးအစဥအလာ ႐ကသြငးပေဖာျခငးႏင ပါတဖြ႕ၿဖးမႈ’] Europe-Asia Studies, 46/3 (1994), pp. 779–99

Michnik, Adam, The Church and the Left [လက၀ႏငငေရးအပစႏင ေကာငးေတာ]

(Chicago, Ill.: University of Chicago Press, 1993)

Ost, David, Solidarity and the Politics of Anti-Politics: Opposition and Reform in Poland since 1968 [Solidarity ႏင ပငမေရစးျပငပႏငငေရးလႈပရားမႈ၏ ႏငငေရး-

၁၉၈၆ ခႏစေနာကပငး ပလနႏငင၏ အတကအခႏင ျပျပငေျပာငးလေရး]

(Philadelphia, Pa.: University of Pennsylvania Press, 1990)

Sachs, Jeffrey, Poland’s Jump to the Market Economy [ေစးကြကစးပြားေရးစနစသ႔

ပလန႐တတရက၀ငေရာကလာျခငး] (Cambridge, Mass.: Massachusetts Institute

of Technology Press, 1994)

Szczerbiak, Aleks, ‘Dealing with the Communist Past or the Politics of the Present?

Lustration in Post-Communist Poland’, [ကြနျမနစေခတေဟာငး သ႔မဟတ

281

မကေမာကေခတႏငငေရးက ကငတြယေျဖရငးျခငးေလာ- ကြနျမနစေခတလြနပလန

ႏငငတြင အတတမျပစမႈမားကဒဏခတၿပး အစးရကအယအၾကညရေအာင လပ

ေဆာငျခငး] Europe-Asia Studies, 54/4 (2002), pp. 553–72

Taras, Raymond, Consolidating Democracy in Poland [ပလနႏငငတြင ဒမကေရစ

ၾကခငလာ ေအာငလပေဆာငျခငး] (Boulder, Colo.: Westview, 1995) [on events

from 1970s onward]

Wałęsa, Lech, The Struggle and Triumph: An Autobiography [တကပြႏင ေအာငပြ-

ကယတငေရးအတပၸတ] (New York: Arcade, 1994)