1

Intensieve cursus

taalvaardigheidtaalvaardi

gheid

START MET VOORSPRONG Intensieve cursus taalvaardigheid hoger onderwijs

KATHOLIEKE HOGESCHOOL LIMBURG i.s.m.

INTERFACULTAIR INSTITUUT VOOR LEVENDE TALEN

Leuven

Leuven

K.U.Leuven

KU LEUVEN

Academiejaar: 2014-2015

Jaar van uitgave: 2014

Guido Cajot

KHLIM - taalcoördinator

2

Inleiding

Deze intensieve cursus wil studenten helpen om beter cursussen te begrijpen, teksten te schrijven,

examenvragen te beantwoorden... Bij docenten Nederlands groeide immers het idee om extra

ondersteuning aan studenten aan te bieden voor de verschillende deelvaardigheden: luisteren en

spreken, lezen en schrijven.

Om zo dicht mogelijk aan te sluiten bij de realiteit van de student kiezen we voor een praktische

cursus met zo veel mogelijk authentieke voorbeelden. We willen zowel goede als slechte

voorbeelden geven en daarom gebruiken we teksten van studenten maar wel steeds

geanonimiseerd.

Dit monitoraat telt 5 sessies van 3 uur.

3

4

INHOUD p.

1. Taal in het hoger onderwijs

1.1. Hoe taalvaardig ben jij?

1.2. Woordenschatoefening

1.3. Woorden in krantenartikels

1.4. Conclusie

2. Woordenschat

2.1. Zelfstandige naamwoorden

2.2. Bijvoeglijke naamwoorden

2.3. Voorzetsels

2.4. Werkwoorden

2.5. Woordenschat – Allerlei

3. Lezen

3.1. Leesstrategieën

3.1.1. Verkennend lezen

3.1.1.1. Oriënterend lezen

3.1.1.2. Diagonaal lezen

3.1.2. Globaal lezen

3.1.2.1. Tekstsoorten herkennen

3.1.2.2. Tekststructuren herkennen

3.1.2.3. Het centrale thema achterhalen

3.1.3. Verdiepend lezen

3.1.3.1. Intensief lezen

3.1.3.2. Het schema

3.1.3.3. De korte samenvatting

3.1.3.4. De langere samenvatting

3.2. Gestructureerd lezen

3.2.1. Signaal- en verwijswoorden

3.2.2. Sleutelwoorden

BIJLAGE

4. Schrijven

4.1. Van informeel naar formeel schrijven: de e-mail

4.2. Wetenschappelijk schrijven

5. Examenvragen

5.1. Tips om examenvragen te beantwoorden

5.2. Voorbeeldvragen en -antwoorden

5.2.1. Aardrijkskunde

5.2.2. Wiskunde

5.2.3. Godsdienst

6. Luisteren

6.1. Terzake: ‘Zeg eens precies wat je bedoeld’

6.2. Een les in een auditorium: ‘Taalschat’

6.2.1. Fragment 1: 0’ – 10’

6.2.2. Fragment 1: 38’ – 51’

6.2.3. Examenvragen

Bibliografie

5

1 TAAL IN HET HOGER ONDERWIJS

6

1 TAAL IN HET HOGER ONDERWIJS

1.1 Hoe taalvaardig ben jij?.

1.1.1 Duid in het schema hieronder aan welke taalvaardigheden je het best beheerst in het Nederlands?

spreken lezen luisteren schrijven

heel goed

goed

slecht

heel slecht

1.1.2. Wat heb je aangeduid wat je minder beheerst?

Weet je hoe dat komt?

Zal dat een probleem zijn voor je studies in het HO?

1.1.3 Noteer hieronder wat je denkt dat de overeenkomsten en de verschillen zijn tussen

de hogeschool en je middelbare school. Dat kunnen verschillen zijn op het gebied

van sociale omgang, contact met leerkrachten/docenten, leerstof, studietijd …

Overeenkomsten Verschillen

1. 1.

2. 2.

3. 3.

4. 4.

5. 5.

7

1.1.4 Wat moet je volgens jou vooral kunnen/kennen als je hogere studies wilt doen?

Je moet:

alles wat gezegd/geschreven is volledig kunnen begrijpen

je studiehouding/studiemethode veranderen

moeilijke teksten kunnen lezen en begrijpen

de leerstof op een duidelijke manier kunnen uitleggen/uitschrijven tijdens

examens

nieuwe woorden (vaktaal) begrijpen en gebruiken

je begrijpelijk kunnen uitdrukken (mondeling en schriftelijk)

spreken zoals je schrijft

alles even belangrijk vinden

geen fouten maken tegen spreken en schrijven

snel kunnen noteren wat de docent in zijn lessen vertelt

kunnen samenwerken met andere studenten

snel de kern uit een tekst kunnen halen

goed de taalregels van de nederlandse grammatica kennen

(zelf in te vullen)

Het is een misverstand te denken dat je in het hoger onderwijs alle informatie in een

syllabus/cursustekst meteen moet kennen of in detail begrijpen. Je kan niet alles noteren wat

een docent in de les zegt. Hij gebruikt meestal een handboek met of zonder

powerpointpresentatie. Het komt er vooral op aan dat je een goede strategie vindt om de

kerngedachten uit een tekst te halen en schematisch te noteren tijdens een les.

Daarbij helpt het als je de grammatica- en spellingregels goed beheerst. Bovendien moet je

je stijl vlot kunnen aanpassen aan je publiek (bv. presentatie voor medestudenten) en de

situatie (bv. mondeling examen).

Een tekst in het hoger onderwijs zal er anders uitzien dan een populairwetenschappelijke

tekst. Dat is zoals het verschil tussen krantenartikels van een populaire krant en van een

kwaliteitskrant.

In elk geval is het belangrijk dat je vertrouwd raakt met de ‘wetenschappelijke’ taal van het

hoger onderwijs.

8

1.2 Woordenschat

Ken je de volgende woorden?

1. Chocolade is een dubieus geval: de ene krijgt er energie van, de andere diarree.

duidelijk

twijfelachtig

vreemd

speciaal

2. Hij behandelde de zaak consciëntieus.

uitstekend

onmiddellijk

snel

zorgvuldig

3. De KHLim was met een honderdtal studenten prominent aanwezig op de begrafenis.

opvallend

onmiddellijk

zeker

principieel

4. De conclusies die uit die onderzoeksresultaten getrokken worden, zijn zeer arbitrair.

duidelijk

verrassend

willekeurig

negatief

5. De burgemeester acht het plausibel dat er een verband bestaat tussen het gevoerde

beleid en de immigratie in zijn stad.

mogelijk

wenselijk

wezenlijk

waarschijnlijk

6. Als je met deze test geen significant verschil kunt aantonen, is de test niet valide.

minimaal

veelbetekenend

groot

verrassend

7. Als je met deze test geen significant verschil kunt aantonen, is de test niet valide.

geschikt

waardevol

uitstekend

betrouwbaar

9

8. In een tendentieus artikel haalde de journalist uit naar de betrokken minister.

vlijmscherp

vooringenomen

objectief

kritisch

9. Ik ben ervan overtuigd dat het huidige debat over de territoriale cohesie ons kan

helpen.

samenhang

grenzen

chaos

overeenkomsten

10. Leesprestaties van scholieren correleren vaak met hun slaagpercentages.

beïnvloeden

verklaren

gaan … samen met

verhogen

1.2.1 Woorden in krantenartikels

Een van de eerste dingen die je als student in het hoger onderwijs ontdekt, is dat de

woordenschat die docenten in syllabi en tijdens de lessen hanteren, grondig verschilt van

wat je gewoon bent in je vriendenkring of bij je thuis.

Om dit verschil duidelijk te maken, werken we met een tekst uit De Morgen van woensdag 14

oktober 2009

Veel ‘nieuwe’ dinosaurussen blijken jonge bestaande dino’s (De Morgen)

Een derde van de fossiele dinosaurussen is ten onrechte geïdentificeerd als nieuwe soort,

terwijl het eigenlijk jeugdige versies zijn van bekende soorten die na hun ‘puberteit’ grote

veranderingen hebben ondergaan.

NEW YORK

Dat zeggen Amerikaanse onderzoekers in een documentaire van National Geographic.

Aan hun bevindingen zijn tien jaar van studie voorafgegaan. Paleontologen noemen de

conclusies omstreden en zeggen dat de claim dat een derde van verkeerde

geïdentificeerde soorten schromelijk overdreven is.

Een voorbeeld dat door de Amerikaanse onderzoekers wordt genoemd is Nanotyrannus,

zo genoemd in 1988 na een heronderzoek van een schedel die in 1942 was opgegraven.

Het dier leefde ongeveer 65 miljoen jaar geleden, tijdens het Krijt.

BOTTEN VERMORZELEN

De Nanotyrannus had 17 tanden in zijn onderkaak en was in feite een jonge

Tyrannosaurus Rex die 12 tanden in zijn onderkaak had. De jonge T-Rex verloor toen hij

10

opgroeide, een aantal scherpe snijtanden die werden vervangen door tanden waarmee de

dinosaurus botten kon vermorzelen, aldus de onderzoekers. De vondst van een nieuw

dinosaurusfossiel, dat met 14 tanden tussen Nanotyrannus en T-Rex invalt, zou die

hypothese ondersteunen.

Dinosaurussen ondergingen grote veranderingen om dezelfde redenen als sommige

diersoorten nu, aldus de onderzoekers. Dieren van dezelfde soort moeten elkaar

herkennen en tegelijkertijd jonge exemplaren onderscheiden, omdat die bescherming

nodig hebben.

TWIJFELS OVER HERKOMST

Geheel nieuw is de theorie over jonge dinosaurussen die sterk afweken van oudere

exemplaren niet. Ook andere wetenschappers hebben twijfel over de herkomst van

Nanotyrannus. De documentaire Dinosaurus Decode wordt 13 oktober door National

Geographic in de VS uitgezonden.

De bevindingen hebben geen gevolgen voor de vorige maand gerapporteerde vondst

van een miniversie van T-Rex, aangetroffen in China. Raptorex zou hebben geleefd 125

miljoen jaar geleden, circa 30 miljoen jaar eerder dan T-Rex. Het dier had wel alle

kenmerken van de Tyrannosaurus Rex, maar was aanzienlijk kleiner. Raptorex woog

rond de 68 kilogram, zijn grotere opvolger was bijna honderd keer zwaarder.

Deze week is ook de vondst gemeld van de kleinste pootafdrukken ooit van een

dinosaurus, door Zuid-Koreaanse wetenschappers. De babydinosaurus kan niet meer dan

10 centimeter groot zijn geweest. Zijn pootafdrukken meten 1.27 bij 1.57 centimeter en zijn

110 tot 125 miljoen jaar oud. De geleerden zeggen in New Scientist dat het dier vlak na

zijn geboorte voor iets op de vlucht moet zijn geslagen.

(De Morgen, woensdag 14 oktober 2009, p. 17)

Opdrachten bij de tekst

Veel ‘nieuwe’ dinosaurussen blijken jonge bestaande dino’s

1.2.2 Woordverklaring

Geef een omschrijving of een synoniem van de volgende woorden. Zorg dat het door jou

gekozen synoniem in de context past.

1. Fossiele (dinosaurussen):

…………………………………………………………………………………………………

2. Omstreden:

…………………………………………………………………………………………………

3. Claim:

…………………………………………………………………………………………………

4. Schromelijk:

…………………………………………………………………………………………………

11

5. Hypothese:

…………………………………………………………………………………………………

6. Exemplaren:

…………………………………………………………………………………………………

7. Bevindingen:

…………………………………………………………………………………………………

8. Gerapporteerde:

…………………………………………………………………………………………………

9. Circa:

…………………………………………………………………………………………………

10. Aanzienlijk:

…………………………………………………………………………………………………

1.2.3 Juist/fout-vragen

1. De Nanotyrannus is een dinosaurus die zo werd genoemd in 1942.

juist

fout

2. Het Krijt is een geologisch tijdperk van 65 miljoen jaar geleden.

juist

fout

3. De Nanotyrannus is feitelijk een jonge Tyrannosaurus Rex.

juist

fout

4. De volwassen T-Rex heeft minder tanden dan de jonge T-Rex.

juist

fout

5. De theorie over jonge dinosaurussen die sterk afweken van oudere exemplaren is

totaal nieuw.

juist

fout

6. Aan de herkomst van de Nanotyrannus wordt door geen enkele onderzoeker

getwijfeld.

juist

fout

7. T-Rex leefde ongeveer 95 miljoen jaar geleden.

juist

fout

12

8. Raptorex leefde ongeveer in dezelfde periode als de T-Rex.

juist

fout

9. Raptorex lijkt heel erg op de T-Rex.

juist

fout

10. Zuid-Koreaanse wetenschappers vonden de kleinste pootafdrukken ooit van een

dinosaurus.

juist

fout

1.2.4 Inhoudelijke vragen

1. Hoe verschillen paleontologen en National Geographic van mening?

…………………………………………………………………………………………………

2 Wat is het verband tussen de Nanotyrannus en de T-Rex?

…………………………………………………………………………………………………

3 Wat is het verband tussen de T-Rex en de Raptorex?

…………………………………………………………………………………………………

4 Welke ‘vergissing’ is er aan de orde?

…………………………………………………………………………………………………

5 Waarom ondergingen dinosauriërs grote veranderingen?

…………………………………………………………………………………………………

6 Geef een voorbeeld van een verandering die optrad van jonge naar volwassen

dinosaurus.

…………………………………………………………………………………………………

7 Welke vondst ondersteunt de hypothese van National Geographic en hoe?

…………………………………………………………………………………………………

8 Wat is het verband tussen de bevindingen van National Geographic en de recente

vondst van een mini-versie van T-Rex?

…………………………………………………………………………………………………

13

9 Is er een verband tussen de vondst van een babydinosaurus en de rest van het artikel?

Wat is het verband?

…………………………………………………………………………………………………

10 Zet alle vermelde tijdsaanduidingen in chronologische volgorde en vermeld erbij welke

dinosauriërs toen leefden.

…………………………………………………………………………………………………

Conclusie

Kennisoverdracht in het hoger onderwijs gebeurt meestal via geschreven teksten, die door

lesgevers in (vaak) grote groepen wordt overgebracht. De docent stelt wel vragen en gaat

voortdurend in interactie met zijn studenten, maar doet dit niet in de eerste plaats om in

communicatie te gaan met studenten of om iets te weten te komen. Hij doet dit om het

denkproces bij de studenten te stimuleren, om voorkennis op te roepen, om betekenis te

zoeken enzovoort. Dit vraagt van de jou als student heel wat inspanningen: je moet

voortdurend gericht luisteren, de gebruikte woordenschat begrijpen, meedenken,

vergelijkingen kunnen maken, notities nemen, kerngedachten uit het betoog halen,

conclusies trekken, antwoorden op vragen … Dit alles gebeurt in een school- en vaktaal die

zeker in het eerste jaar van een opleiding voor jou nieuw is en sterk verschilt van de

leefwereldtaal die je thuis, op café, in je sportclub gebruikt.

In het secundair onderwijs werd dit schooltaal genoemd; in het hoger onderwijs spreken we

van Academisch Nederlands. De taal van het hoger onderwijs klinkt meer schrijftalig, is

formeler en bevat intellectualistische of ‘geleerde’ woorden. Sommige woorden zijn specifiek

voor een bepaald vak:

- alkalische stoffen (chemie)

- karakterresolutie (informatica)

- eukaroten en prokaryoten (biologie)

- welbevinden en betrokkenheid (opvoedkunde)

- het preoccupatiesyndroom (sociale wetenschappen)

Andere woorden en uitdrukkingen komen niet echt voor in de dagdagelijkse omgangstaal,

maar zijn wel gebruikelijk in het hoger onderwijs, in het nieuws op televisie, in

kwaliteitskranten, gespecialiseerde tijdschriften … Dit zijn woorden als:

- analoog

- conventioneel

- populatie

- evalueren

- primordiaal

- deductie

14

De vaktaal en het ‘Academisch Nederlands’ worden verwerkt in syllabi, cursusboeken,

handleidingen, powerpointpresentaties, studiegidsen, examenvragen … in meer complexe

zinnen en tekststructuren dan in het alledaagse taalgebruik.

Voorbeeld

Met ontwikkelen bedoelt de ontwikkelingspsychologie ‘het veranderen van een aanwezige

structuur’ (d.i. een persoon in zijn geheel: lichaam én geest). De aanwezige structuur ont-

wikkelt, ont-vouwt, ont-plooit zich gedurende de hele levenscyclus: dus vanaf de conceptie

tot aan de dood. Er treden gedragsveranderingen op van het begin tot het eind van het

leven. Hierbij kan zowel sprake zijn van het verwerven van nieuwe mogelijkheden als van het

verliezen van een bepaalde functie of vaardigheid. Winst en verlies gaan dan ook hand in

hand in de ontwikkeling.

Ontwikkeling heeft het karakter van een levenslang proces. Dit wil zeggen dat ‘ontwikkeling

een verloop in de tijd kent dat een voortgang inhoudt.’ Een verloop in de tijd wijst erop dat de

veranderingen niet van vandaag op morgen plaatsvinden. Ontwikkeling is geen

momentopname. Er is enkel sprake van een geleidelijke verandering. Het begrip voortgang

duidt op het feit dat ontwikkeling niet herhaalbaar is. De verandering die optreden in de

mens, zijn tevens van meer of minder duurzame aard.1

De kennisverwerking is een heel actief proces van luisteren en spreken, lezen en

schrijven over onderwerpen die eerder wetenschappelijk van aard zijn, buiten je eigen

kennisgebied liggen en abstract, complex en gedecontextualiseerd zijn.

Kortom, je moet je inwerken in een werkelijkheid die compleet verschillend is van de

concrete situatie waarmee je vertrouwd bent.

Je docent van het hoger onderwijs mag zich wel afvragen of het wel nodig, zinvol en te

verantwoorden is om een bovenstaande tekst aan zijn studenten voor te leggen. Elke

leerkracht is een taalleerkracht is een bekende slogan die vooral door ex-minister van

Onderwijs Frank Vandenbroucke gepromoot werd. Het is niet de bedoeling dat je docent aan

‘verpampering’ gaat doen en de taal die hij gebruikt in syllabi of in zijn lessen gaat

versimpelen tot het K3-niveau. Hij moet er wel voor zorgen dat nutteloze talige drempels het

leren van de student niet in de weg staan. Anderzijds moet hij je ook helpen om

noodzakelijke talige drempels te overwinnen.

1 Struyven, K., Baeten, M., Kyndt, E., Sierens, E. (2009). Groot worden. De ontwikkeling van baby tot adolescent. Handboek

voor (toekomstige) leerkrachten, opvoeders en verzorgers. Leuven: LannooCampus

15

2 WOORDENSCHAT

16

2 WOORDENSCHAT

1 Combineer en associeer. Soms zijn er meerdere mogelijkheden correct.

oplossing

1. vanbuiten a. uitleg

2. zakken b. vergadering

3. verklaren c. tweede

4. zittijd d. examen

5. van gedachten e. nemen

6. maatregelen f. wisselen

7. verslag g. leren

2 Maak goede verbindingen.

kleuter- kracht

studie- school

leer- rooster

onder- fout

spel- scheiding

college- beurs

3 Geef het adjectief of bijvoeglijk naamwoord van de volgende woorden.

oplossing

1. universiteit: Het … onderwijs in België heeft een goede reputatie.

2. vergeten: Hij vergeet altijd wel iets: hij is uiterst …

3. praktijk: Je ben niet erg … en je hebt blijkbaar ook twee

linkerhanden.

4. wetenschap: Karen is hoofdredacteur van een … tijdschrift.

5. academie: Geldt het … kwartiertje ook in de

hogeschool/universiteit?

6. techniek : Tom heeft een … opleiding gevolgd.

4 Welk woord past niet in het rijtje? Waarom? Schrappen en mondeling

verantwoorden.

1. weigeren – analyseren – onderzoeken – opzoeken

2. inschrijven – opschrijven – overschrijven

3. het opstel – de scriptie – de presentatie – het experiment

4. het geheugen – memoriseren – uit het hoofd leren – het practicum

5. de faculteit – het departementshoofd – het opleidingshoofd – de docent

17

5 Leid een substantief af en geef een bepaald lidwoord erbij.

1. onderzoeken

2. analyseren

3. beïnvloeden

4. corrigeren

5. reflecteren

6. meewerken

7. opmerken

6 Welke 10 woorden van het thema kun je vinden in deze woordzoeker? De woorden

staan horizontaal (van links naar rechts en van rechts naar links), verticaal of

diagonaal (van boven naar onder en van onder naar boven).

N H O C Y M Z Q T B D E H T A

E A D N S L J W E N D K A R C

R P J V V S U W I O T A A K A

E O W R Z O U A H O C O Q F D

C R H E Q S L T E I M X U U E

O I P E T P E D F S H X Y I M

D J H Z F M O I O M Y P P S I

I G I F L T T I D E O L F A S

B J Z O J R D H Z G N G A C C

N L L E E Z A G L N T D C N H

A D O C T O R A N D U S E R A

R M S H E I T C U R T S N I A

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

18

7 Welk woord kun je met de zin erboven associëren?

1. Niet alle studenten krijgen evenveel aandacht in de les.

a. bijscholen

b. afleren

c. aan bod komen

2. Michiel is de man die je zoekt. Hij weet echt alles over genetisch onderzoek. En

volgens mij is hij ook de enige in België.

a. klad

b. wetenschapper

c. specialist

3. De reden van zijn ontslag is een herstructurering van het bedrijf. Niemand heeft ooit

gezegd dat hij zijn werk niet goed deed.

a. het niet zien zitten

b. te wijten aan

c. van gedachten wisselen

4. Waauw!!!! Dat is fantastisch!!! Jullie hebben dat echt ongelooflijk goed gedaan!!!

Proficiat!!!

a. enthousiasme

b. specialisatie

c. studie

5. Rita vond het geen goed idee om opnieuw te verhuizen; dus heeft ze beslist om haar

huis te verbouwen.

1. te danken hebben aan

2. te vinden zijn voor

3. aan bod komen

8. Kun je in de onderstaande zinnen alleen een a of b invullen? Of zijn a en b allebei

mogelijk?

1 a. lesgeven b. onderwijzen

‘… is zoveel zwaarder dan een baan achter een bureau, dat kun je niet met elkaar vergelijken ‘, zei hij.

2 a. uitleg b. uitslag

Had je verwacht dat je voor je examen zou zakken?

Nee, helemaal niet. Ik had deze … niet verwacht.

3 a. bijscholen b. opleiden

- Wat is je beroep? - Ik ben leraar Engels.

19

- Probeer je een beetje op de hoogte te blijven van wat er gebeurt in jouw vakgebied?

- Ja, ik lees tijdschriften en ik zou me ook wel eens een paar weken willen laten …, maar ik heb er gewoon de tijd niet voor.

4 a. examineren b. afleggen

Geachte professor, omdat ik ziek ben, kan ik mijn examen niet … 5

a. onderzoeker b. docent

Hij was beter … geworden. Voor lesgeven is hij absoluut niet geschikt.

6 a. diploma b. uitslag

Voor die baan moet je een … hebben en dat heb je niet.

7 a. nagekeken b. geëxamineerd

‘Ik ben doodmoe,’ zei professor Van Dam,’ ik heb vandaag 80 studenten …’.

8 Vul het juiste zelfstandig naamwoord in. Soms moet je de vorm aanpassen.

cursist (de) – opstel (het) – collegerooster (het) – uitleg (de) – onderwijs (het) – opleiding (de)

1. Na de zomervakantie moeten de leerlingen van de derde klas altijd een … schrijven over

de maanden voordien. Ze doen dat eerst in het klad en dan in het net.

2. Zitten er leuke … in jouw groep?

3. Er zijn maar weinig leraars die bewust kiezen om in het technisch … te gaan lesgeven.

4. Op deze pagina kan je het … van de Faculteit Letteren raadplegen.

5. Heb je zin om samen een … te volgen om websites te maken?

9 Vul de tabel aan.

werkwoord substantief adjectief

1. xxx de academicus …

2. analyseren … XXX

3. de invloed XXX

4. xxx … bewust

5. (zich) bijscholen … XXX

6. de correctie XXX

7. … de verbetering XXX

8. … de docent XXX

20

9. xxx … enthousiast

10. … de inschrijving XXX

11. kennen … XXX

12. onderwijzen … XXX

13. … het onderzoek …

XXX

14. xxx … XXX

15. opleiden … XXX

16. presenteren … XXX

17. specialiseren … …

XXX

18. … de spijbelaar XXX

19. studeren … XXX

20. de uileg XXX

21. vergeten xxx …

22. … de voorbereiding XXX

23. xxx … …

Wetenschappelijk

24. xxx … …

Praktisch

10 Wat kan je niet … (schraappen wat niet past)

beïnvloeden? iemand, een examen, een mening, een uitslag

uitleggen? een woord, een gedrag, een diploma, een opmerking

overslaan? een pagina, een invloed, een practicum, een opdracht

verbeteren? een spelfout, een verslag, een studierichting, een fles

11 Wat betekent ongeveer hetzelfde? Verbind!

een examen afnemen toelatingsproef

een methode moeilijk

aantekening onvoldoende

niet doen notitie

presenteren voorstellen

niet genoeg manier

toelatingsexamen examineren

lastig overslaan

21

12 Kies het juiste werkwoord en vul de juiste vorm in.

1 Bestuderen/afstuderen Bij het … van de hiëroglyfen ontdekte de onderzoeker dat de farao een vrouw

was.

Toen mijn zus …, was er weinig werk voor gediplomeerde kinesisten

2 Bijscholen/omscholen Ik heb me volledig …: ik was tandarts, maar nu ontwerp ik juwelen.

Als je wil bijblijven in je vakdomein, moet je je wel laten …

3 Afleggen/afnemen De studenten die het mondeling examen wiskunde hadden …, hadden geen

medelijden met de professor, die nog de hele dag in dat bloedhete lokaal examens moest …

4. Onderwijzen/opleiden Die school … mensen … tot opvoeders.

Mijn oom … geschiedenis in een gemengde middelbare school.

5. Opschrijven/overschrijven Wacht! Ik … even, want anders onthou ik het niet.

Voor straf … je dit artikel tienmaal ….

6. Spieken/spijbelen Tijdens een toets of een examen mag je niet … bij je klasgenoten.

… is een probleem dat meer en meer voorkomt. Vooral in de grote steden zijn er jongeren die naar school gaan zinloos vinden.

13 Vul het juiste werkwoord in. Let op, sommige werkwoorden zijn scheidbaar,

andere niet.

nakijken – beïnvloeden – afstuderen – uitsluiten – spieken – bijscholen - lesgeven

1. Telkens als we een test hebben, … hij. Frank studeert echt nooit zelf.

2. Als je je docent af en toe een cadeautje geeft, kan dat je uitslag eventueel … .

3. Het is niet … dat mensen zonder diploma een goede baan vinden.

4. Het wordt tijd dat hij zich …, want ik vind zijn lesmethode wel heel erg ouderwets.

5. Wanneer ben je van plan om te …? Je bent nu al meer dan 7 jaar bezig en je bent nog

steeds niet verder gekomen dan het tweede jaar.

22

6. Na dat feestje had de leraar echt geen zin meer om al die toetsen … te …

7. … je al 20 jaar …? Ben je het nog niet beu om elk jaar hetzelfde te moeten vertellen aan

je studenten?

14 Wie zoeken we?

Iemand die doceert

is

een docent

1. is ingeschreven voor een cursus ………………………………….

2. aan het hoofd staat van een opleiding ………………………………….

3. zich bezighoudt met wetenschappelijk onderzoek

………………………………….

4. heel veel weet over een bepaald onderwerp ………………………………….

5. aan het hoofd staat van een departement

………………………………….

6. de lessenroosters maakt ………………………………….

15 Welke 9 samengestelde woorden of afleidingen kun je maken met deze woorden of

woorddelen? Geef ook het juiste lidwoord erbij (of niet).

23

Schrijf hier de woorden

16 Hoe noemen we een vrouwelijke …?

1. onderzoeker

………………………………….

2. leraar

………………………………….

3. docent

………………………………….

4. doctor

………………………………….

5. wetenschapper

………………………………….

6. onderwijzer

……………………………….

7. directeur

………………………………….

8. medewerker

………………………………….

24

9. secretaris

………………………………….

10. professor

………………………………….

11. student

………………………………….

12. kleuterleider

………………………………….

13. leerkracht

………………………………….

14. kinderverzorger

………………………………….

Welke beroepsnamen uit de eerste kolom kunnen we eigenlijk zowel voor mannen

als voor vrouwen gebruiken?

17 Vul het juiste adjectief/bijvoeglijk naamwoord in. De eerste letter is gegeven.

1. Ik vind niet dat hij een b …………………………leraar is. Hij voelt absoluut niet aan dat zijn leerlingen meer uitleg nodig hebben.

2. Die g …………………………oefening vind ik te moeilijk. Ik maak liever oefeningen die maar over één onderwerp gaan.

3. Hij heeft zich g…………………………in oogziekten.

4. Mijn tante reageerde e…………………………op het voorstel om samen op vakantie te gaan. Ze gaat heel graag mee.

5. Ach, Peter heeft je zeker b…………………pijn gedaan. Hij wist niet dat je het zo erg zou vinden.

18 Vervang de onderstreepte woorden door een ander woord of andere woorden. De

betekenis van de zin mag niet veranderen. Soms moet je de zin anders formuleren.

1. De namen van alle studenten vanbuiten leren, dat vind ik

een van de moeilijkste dingen aan deze job.

2. Je hebt echt niet genoeg gestudeerd. Daarom ben je niet

geslaagd.

3. Stop met afkijken! Je moet de test individueel doen!

25

4. Als het inkomen van je ouders niet te hoog is, kun je recht

hebben op geld om te studeren.

5. Helaas was Jo niet geslaagd in de eerste examenperiode.

19 Welk woord past het best in de zin? Let ook op de vorm.

1. Zo veel woorden studeren op zo’n korte tijd? Dat zie ik echt niet meer

…………………….

2. Kunnen we even van gedachten ………………………over de les van morgen.

3. Heb je echt al die woorden uit het hoofd ……………………?

4. De vernieuwingen van onze studierichting gaat echt te ver. We moeten dringend

maatregelen ………………………………….

5. Joni heeft haar ………………………………….bio-ingenieur vorig jaar behaald. Nu

werkt ze voor de faculteit biologie.

6. Na de ………………………………van de directeur over haar korte rokjes droeg

Caroline alleen nog lange broeken om les te geven.

7. Je gaat toch niet alleen naar de hogeschool om ………………………… te vergaren

(=verzamelen)? Het is ook heel belangrijk voor je sociale ontwikkeling.

8. Sara ………………………het liefst ……………………aan kinderen. Ze voelt zich niet

goed in haar vel voor een klas met volwassenen.

9. Mijn eerste e ……………………………in mijn eerste jaar aan de universiteit was de

zwaarste ooit. Ik heb nog nooit zo hard gestudeerd op zo’n korte tijd.

20 Welke acht samengesteld of afgeleide woorden kun je maken met deze woorden of

woorddelen? Zijn ze scheidbaar? Sommige delen mag je tweemaal gebruiken.

26

Schrijf hier de woorden Scheidbaar?

1. Ja/neen

2. Ja/neen

3. Ja/neen

4. Ja/neen

5. Ja/neen

6. Ja/neen

7. Ja/neen

8. Ja/neen

21 Zeg het op een andere manier en doe dit in een zin.

Gebruik daarbij het woord tussen ( ).

1. Je moet eerst het probleem tot in de details bestuderen voordat je conclusies kunt

trekken. (analyse)

……………………………………………………………………………………………………….

2. Dirk heeft echt alle talenten van een goede leraar. (bekwaam)

………………………………………………………………………………………………………

…

3. Piet heeft blijkbaar toch veel geleerd in die extra cursus. (bijscholing)

……………………………………………………………………………………………………

4. Het is tijd voor verandering! Je hebt een totaal verkeerde studiemethode. (verbeteren)

………………………………………………………………………………………………………

……

5. Hoe doe je dat het best, een nieuwe pc installeren? (manier)

……………………………………………………………………………………………………

6. Als u denkt dat uw zoon of dochter niet naar school gaat tijdens de schooluren, moet u

dat melden aan de directie. (spijbelen)

………………………………………………………………………………………………………

27

7. Heb jij een verklaring voor het feit dat er steeds meer studenten zijn aan de

universiteiten en de hogescholen. (verklaren)

……………………………………………………………………………………………………

8. Jij vergeet echt alles. Het wordt tijd dat je een notitieboekje koopt en alles opschrijft.

(vergeetachtig)

……………………………………………………………………………………………………

9. Ik heb echt geen zin om in augustus nog examens af te leggen. (het niet zien zitten)

……………………………………………………………………………………………………

10. De oorzaak van zijn slechte studiemethode is zeker niet zijn IQ. (te wijten aan)

……………………………………………………………………………………………………

11. Er moet iets gedaan worden aan die toestand. Zo kan het echt niet verder. (maatregelen

nemen)

………………………………………………………………………………………………………

12. Dankzij jouw talent hebben we goede resultaten behaald. Bedankt! (te danken hebben

aan)

………………………………………………………………………………………………………

22 Vul een logisch woord in.

1. hogeschool – d ………………………………- opleiding

2. voldoende – o …………………..– grote onderscheiding – grootste onderscheiding

3. module – s ……………………………- academiejaar

4. student – docent – o ……………………………… –departementshoofd

5. instroom – d ………………………- uitstroom

23 Welk woord ontbreekt in deze vaste woordgroepen of collocaties?

1. een examen … : wat een docent doet van een student

2. een examen … : wat een student doet voor een docent

3. … onderzoek … : iets onderzoeken met betrekking tot een wetenschap

4. vanbuiten … : memoriseren

5. een uitgebreid …….…………geven: iets met veel details uitleggen

6. een ……………….… maken: een tekst schrijven waarin staat wat gezegd is,

bijvoorbeeld op een vergadering

7. ………………………nemen: iets doen om iets te veranderen

28

8. aan …………………komen: een kans krijgen, aan de beurt komen

9. ……………………... presteren: resultaten behalen die niet goed zijn

24 Vul het juiste voorzetsel in.

1. De atleten hebben zich allemaal goed voorbereid …….. de wedstrijd.

2. Wij doen een groot onderzoek ……… de psychologische gevolgen van de aanslag.

3. Wat jammer dat ik niet geslaagd ben ……….. mijn rijexamen.

4. Hij is er zich niet ……… bewust dat hij het nooit zal leren.

5. Zij wijdt elke vrije dag die ze heeft ………. haar studie, maar ze vindt dat niet echt lastig.

6. Die goede resultaten heb je te danken aan ……… je eigen inzet en enthousiasme.

Proficiat!

7. Lina is een bekwame leerkracht. Ze heeft haar leerlingen duidelijk ……..de hand. Dat zie

je zo!

8. Welke thema’s komen er ………. bod in deze cursus?

9. Tom is gespecialiseerd ……… DNA-tests.

10. Het toelatingsexamen bestaat ……… vier delen: lezen, luisteren, schrijven en spreken.

25 De letters van de woorden hieronder staan door elkaar. Probeer ze in de juiste

volgorde te zetten. De eerste letter krijg je cadeau. Vind je ook het woord

onderaan?

SINKEN K

10

GEURUNWAIK N

9

NEKNAITTEGAN A

4 14

BEWSUT B

TAECIFTAICR C

5 7

NEGTILDLLOSE D

11 1

NEUEGGEH G

8 2

GDGMNEE G

3

TALECPIISAISE S

12 6

CERNODE D

13

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

29

26 In de volgende zinnen staat een woord dat niet past. Doorstreep het en vervang

het door een ander woord.

1. Het spijt me, maar ik kan de les van morgen niet memoriseren, omdat ik een afspraak

heb voor mijn eindwerk.

2. Je moet eerst de kennis lezen en dan pas de opdracht uitvoeren.

3. Wout schrijft heel onvoldoende op wat de leerkracht zegt, zodat hij het achteraf

gemakkelijk kan studeren.

4. In het bewustzijn kun je zien, wanneer je les hebt en in welk lokaal.

5. Hugo heeft een heel goed experiment. Hij onthoudt echt alles.

6. Wat is volgens jou de beste studie om die woorden uit het hoofd te leren?

7. Als een student je om hulp vraagt, mag je dat echt niet wijden.

8. De directeur zal je ouders opbellen, als je nog één keer corrigeert tijdens de schooluren.

9. Ik ben al bijgewoond voor het volgende academiejaar.

10. Omdat de docent niet op tijd was en semester om was, haastten de studenten zich snel

naar buiten.

27 Vul het juiste woord in. De laatste letter van het eerste woord is telkens de eerste

letter van het volgend woord.

T . . . . . . . H . . . . . . . . L . . . . . . N . . . . . . . . G . . . . . D . . . . . A . . .

. . . . . . G . . . . . . N

1. wat met techniek te maken heeft

2. school voor hoger onderwijs

3. het geheel van jobs gedurende een bepaalde tijd

4. precies, met veel details

5. met jongens en meisjes samen

6. schriftelijk bewijs dat zegt dat je een studie met succes hebt beëindigd

7. dat wat je opschrijft, omdat je het wil onthouden

8. het deel van de hersenen waarmee je dingen kan onthouden

30

M . . . . . E . . . . . . . . . . E . . . . . . . . . T . . . . . . . . . . . . . F

1. manier om een bepaald doel te bereiken

2. animo, vurigheid, heel veel zin

3. adjectief van het vorige woord

4. test om te mogen deelnemen aan iets, bv. een studie

28 Wat is het verschil tussen de volgende begrippen/woorden? Leg uit.

1. bestaan/ bestaan uit

2. hoorcollege/les

3. de scheiding/de onderscheiding/het onderscheid

4. verleren/afleren

5. syllabus/cursus

29. Geef een synoniem voor de volgende woorden of uitdrukkingen. Geef ook een

lidwoord bij de substantieven.

1. onder controle hebben =

2. als toehoorder aanwezig zijn =

3. carrière =

4. spieken =

5. onderwijzen =

6. vanbuiten leren (2) = +

7. noteren (2) = +

8. het attest =

9. verbeteren (2) = +

10. het resultaat =

11. de correctie =

31

30. Geef een woord met een tegenovergestelde betekenis

1. een les volgen

2. slagen voor een examen

3. voldoende

4. aanvaarden

5. inschrijven

6. groepswerk

31. Vul telkens hetzelfde woord in de verschillende contexten in.

1.

Een horlogemaker moet heel … te werk gaan bij de reparatie van een horloge.

Heb je die formules … uit het hoofd geleerd?

… is een synoniem van ‘exact’.

2.

Of hoofddoeken in de school toegestaan moeten worden, vraag je? Dat is een

… kwestie.

Victoria is een … kind. Ze loopt voortdurend te zeuren om koekjes en cola.

Ik vond onze reis naar Ghana echt fantastisch, alleen de muggen maakten ons

soms wel …

3.

Wie … dat nieuwe spelprogramma op de televisie?

Wanneer zal je de resultaten van je onderzoek … aan de collega-studenten?

4.

Je mag het geld … op het nieuwe rekeningnummer.

Zou je het adres op dit blaadje even willen … voor mij? Dan heb ik het ook.

5.

Morgen komt er een dokter langs voor een medisch … van alle leerlingen.

Als je je … wil laten financieren, kun je een beurs aanvragen bij de overheid.

32

34 Vul een woord in dat past. De eerste letter is gegeven.

1. Hoogbegaafde kinderen mogen onder bepaalde voorwaarden een klas

o _______________, omdat ze zich anders snel gaan vervelen.

2. Erik weet niet nog niet welke s ___________________hij volgend jaar zal kiezen.

Misschien iets met kunst? Hij is namelijk niet zo wetenschappelijk aangelegd.

3. Als je niet geslaagd bent in de eerste z ________________of

e__________________, krijg je nog een kans in september.

4. Zijn mislukking is t ______________________een slechte voorbereiding. Dat is

duidelijk.

5. Eos is een w _____________________________tijdschrift waar allerlei interessante

artikels staan over bijvoorbeeld biologie, fysica en dergelijke.

6. Veel anderstalige studenten maken s _____________________________in

woorden met lange klanken in een open lettergreep. Ze schrijven dan bijvoorbeeld

boomen in plaats van bomen.

7. Als ik jou was, zou ik dat nagelbijten a ___________________________Het is een

echte vieze gewoonte!

8. Als je o ___________________________studeert, kun je geen hoge scores halen,

dat is toch logisch?

9. Eén van de belangrijkste t __________________________van een directeur is

ervoor te zorgen dat leerkrachten en leerlingen zich goed voelen op school.

10. De nieuwsdienst is op zoek naar een journalist die g ___________________is in

de buitenlandse politiek.

11. Na haar studie in Nederland had ze bijna al haar

Frans_______________________.

35 Welke uitdrukkingen of vaste combinaties kun je gebruiken in het volgende

gesprek?

Tanja: ‘Ik moet deze week nog 400 woorden studeren en 2 boeken lezen. Ik word er

depressief van! Ik zie _______________________________________________’

Rudy: ‘Geen paniek, met mijn steun zal het wel lukken. Ik heb de situatie

__________________. Zullen we eerst wat gaan wandelen, dan is je hoofd weer fris

en dan kun je er opnieuw aan beginnen.’

Tanja: ‘Maar Rudy, daar ben ik echt niet voor te _________________. Ik blijf liever

nog wat studeren.’

33

Rudy: ‘Ach, waarom ga je toch niet mee? We kunnen intussen toch een beetje

babbelen en misschien komen er dan wat woorden aan

_______________________________die je ook moet studeren voor je examen.’

Rudy (wordt een beetje kwaad): ‘Je weet toch dat je al het Nederlands dat je nu kent

aan mij te __________________________ hebt, hé?

Tanja: ‘Ja natuurlijk schatje, maar ik spreek ook goed dankzij mijn intelligentie en

mijn werklust, niet?’

36 Van welke woorden zijn dit definities?

1. iemand opleiden voor een ander beroep dan hij of zij al

had

_________________

2. iemand lessen geven over iets _________________

3. een aanvullende scholing geven of volgen _________________

4. hoe iets gebeurt of gedaan wordt _________________

5. iets zoeken waar je het verwacht (bv. in een

woordenboek)

_________________

6. vertellen zodat iemand iets gaat begrijpen, duidelijk

maken

_________________

7. met anderen over iets praten _________________

8. dat ben je als je goed apparaten kunt maken en kunt

doen wat nodig is om ze te laten werken

_________________

9. een fout tegen de regels van de spelling _________________

10. examen dat men moet afleggen, alvorens tot een opleiding van het hoger onderwijs toegelaten te worden

_________________

11. zwak van geheugen _________________

12. door gebrek aan oefening vergeten _________________

13. schema waarin je kunt zien waar en wanneer je les

moet volgen

_________________

14. wetenschappelijk opstel als verplicht onderdeel van een wetenschappelijke opleiding

_________________

37 Geef een synoniem.

1. iets onder controle hebben _________________

2. memoriseren _________________

3. uitleggen _________________

4. niet slagen voor _________________

5. spenderen aan _________________

34

6. als gastvrouw of gastheer een programma leiden, geven,

aanbieden

_________________

7. een stuk tekst dat een kind op de lagere school geschreven

heeft over een onderwerp

_________________

8. voorstander zijn van iets _________________

9. gebundelde tekst over wat behandeld is of zal worden op

een lezing, een college enz.

_________________

10. op een eigen manier onder woorden brengen _________________

38 Wat kun je invullen in plaats van de onderstreepte woorden? Let op! De betekenis

moet ongeveer hetzelfde blijven.

1. Ik vind niet dat hij de capaciteiten heeft om naar het

volgende niveau te gaan.

_________________

2. Vorig jaar in juni heeft hij zijn diploma behaald. _________________

3. Ik realiseerde me niet dat ik hem pijn had gedaan met die

opmerking.

_________________

4. Dit boek heeft 2 delen: een deel over woordenschat en

een deel over grammatica.

_________________

5. Ik heb niet de juiste studie gedaan om hem te helpen met

zijn psychische problemen.

_________________

6. Kan jij dit woord uitleggen in het Nederlands? Het staat

niet in mijn woordenboek.

_________________

7. Hij was niet geslaagd in de eerste examenperiode. _________________

8. Als je een brief schrijft naar een heel belangrijk iemand,

maak je eerst een voorlopige versie.

_________________

9. Als ik jou was zou ik een cursus volgen, dan vind je

misschien sneller een baan.

_________________

10. Aantekeningen maken tijdens een les blijft moeilijk. _________________

39 Hieronder vind je een aantal fragmenten uit Wikipedia. Welke woorden

ontbreken?

1. _________________kan verwijzen naar:

verkleuring of verandering van de huid;

de uitkomst van verkiezingen

het resultaat van deelname aan een examen

het resultaat van een sportwedstrijd

35

2. Een _________________ is een persoon die ongekende zaken onderzoekt. Het

onderwerp van het onderzoek kan variëren van medisch onderzoek (dek aan het

zoeken naar nieuwe medicijnen) tot technisch onderzoek (bijvoorbeeld het onderzoek

naar de kleinste deeltjes of botsonderzoeken bij auto’s) tot onderzoek binnen de

maatschappij- en gedragswetenschappen.

3. Een _________________ is een gewenste situatie, waar naartoe gewerkt wordt.

_________________ worden geformuleerd om het handelen bewust richting te

geven. Het opstellen van _________________ kan onderdeel vormen van de

planning en beleidsvorming.

4. _________________ kan verwijzen naar:

een memo, een korte …

een opmerking, een notitie in de marge

5. Een _________________ is een schriftelijk bewijs, een officiële verklaring die een

mondelinge bewering versterkt of ondersteunt.

een medisch … bijvoorbeeld om afwezigheid op het werk te verantwoorden

een gelijkvormings … dat bij de inschrijving van een nieuw motorvoertuig

gevoegd moet worden in België

een … van regelmatige lesbijwoning, voor wie wel een opleiding volgt, maar geen

examens doet.

6. Het _________________ is het overbrengen van kennis, vaardigheden en attitudes

met vooraf vastgestelde doelen. Daarbij houdt men rekening met een beginsituatie,

volgt men een _________________strategie en worden de resultaten geëvalueerd,

onder meer door toetsing, zelfevaluatie en peerevaluatie (collegiale toetsing).

_________________wordt binnen een door de overheid bepaalde structuur gegeven

door personen die daarvoor speciaal zijn opgeleid, zoals onderwijzers, leraren en

docenten.

7. Een _________________ is een combinatie van vakken in het hoger onderwijs,

zodanig dat die vakken een bepaalde discipline of een bepaalde (beroeps) gerichte

opleiding vormen.

8. Een _________________ of rapport is een tekst geschreven na een activiteit,

gebeurtenis of toestand. Dit … wordt, al dan niet na voorafgaand onderzoek, door

een of meer rapporteur(s) gedaan aan een doelgroep, die doorgaans, maar niet

noodzakelijkerwijze, de opdracht heeft gegeven of de wens uitgesproken.

9. Een _________________ is een hoeveelheid geld, meestal een schenking, die wordt

toegekend door een geldgevende instantie aan een specifiek iemand, zodat die

persoon een bepaalde scholing kan volgen of een van tevoren gedefinieerde

(wetenschappelijk) onderzoek kan uitvoeren.

36

40 De finesses van het Nederlands: het verschil tussen KENNEN en WETEN

Een dialoog tussen 2 buitenlanders:

- …die man?

- Ja, ik … hem persoonlijk

- Ik … hem alleen van gezicht.

- Nee, ik … hem door en door.

- … je hoe hij heet?

- Ja, ik … zijn naam.

- … je wat hij doet?

- Ik … dat hij de Belgische koning is.

- … je zijn adres?

- Ja, ik … waar hij woont.

- … je zijn telefoonnummer?

- Ja, ik … het zelfs uit mijn hoofd.

- … hij dat?

- … hij wat?

- … hij dat jij zijn telefoonnummer vanbuiten … ?

- Ik zou het niet ….!

- … jij of hij van frieten houdt?

- Ik … het niet zeker, maar ik … wel dat hij van Mathilde houdt.

41 Vul hieronder in:

vanbuiten, weet, wanten, hoogte, persoonlijk, gezicht, door en door, macht, uit het

hoofd, knie, thuis, veel, gekomen

1. Nee hoor, dat is geen goede vriend van mij. Ik ken die man alleen van _________________

= weten wie hij is, maar nooit direct met hem kennisgemaakt hebben

2. Ken jij Guy Verhofstadt _________________? = door persoonlijk contact weten wie en hoe hij is

3. Ja hoor, ik ken hem _________________ = heel goed, tot in detail kennen

4. Ken jij dat mooie liefdesgedicht van Hugo Claus _________________/ _________________

= het volledig kunnen opzeggen of opschrijven zonder de originele tekst te zien

5. Lena weet veel van computerprogramma’s. Je mag haar er alles over vragen, want ze is er echt in _________________

= ermee vertrouwd zijn, er veel vanaf weten

37

6. Of ik binnenkort met Els ga trouwen? Wie

_________________ = dat zou best kunnen, dat zeg ik niet

7. Waar je in deze stad goedkope sokken kan kopen? Weet ik _________________!

= dat weet ik niet en dat interesseert me ook niet

8. Een intensieve cursus wijnproeven organiseren voor 500 personen? Vraag dat maar aan Piet, die weet van _________________

= goed en snel kunnen werken

9.

Weet je al dat er bij de NMBS weer mensen zullen worden ontslagen?

Ja, ik ben er al van op de _________________

= iets weten, bepaalde informatie hebben

10.

Hoe weet jij dat mijn buurvrouw gaat scheiden?

Ik ben dat te weten _________________ via haar broer, dat is mijn ex-vriend.

= iets vernemen, iets horen of lezen

11. Maria woont al 15 jaar in België en ze heeft het Nederlands nu wel onder de _________________

= iets heel goed kennen

12. Als je goed studeert, zal je het ver brengen, want kennis is _________________

= wie iets weet wat anderen niet weten, staat het sterkst

38

42 Vul hieronder in:

peil, blazen, idee, vanaf, toetsen

1. Ik heb er geen (flauw) ________________ van hoe laat het is.

= het absoluut niet weten

2. Haar kennis van het Engels is beneden (alle) _________________

= echt slecht zijn

3. De minister zegt dat de dioxines niet schadelijk zijn? Hij kent er niets van _________________

= hij weet niet waarover hij spreekt; is onkundig

4. Jan was vanochtend wel aanwezig op de vergadering, maar steeds weet hij van _________________ noch _________________

= absoluut niks weten, van niks weten, volkomen onkundig zijn

5. Hoe laat de studenten naar Antwerpen vertrekken? Sorry, ik weet er niets van _________________

= het niet weten

43 De finesses van het Nederlands: onthouden/vergeten

Vervolledig de volgende zinnen. Maak gebruik van volgende woorden:

zich herinneren – verleren – onthouden – vergeetachtig – afleren – opfrissen –

geheugen als een olifant – iemand aan iets herinneren – hoofd – vanbuiten leren

1. Picknicken in de regen met 250 studenten? Nee, dat is geen goed idee. Zet dat maar uit je _________________

(je zou dat idee beter vergeten)

2. Ik _________________niet veel meer van gisteravond. Ik had te veel gedronken.

(iets of iemand in gedachten terugbrengen)

3. De sleutels van Bert liggen hier nog op de tafel. Bijna elke morgen vergeet hij ze mee te nemen naar zijn werk. Hij is erg _________________

(hij vergeet voortdurend dingen)

4. Als ik moe ben, kan ik geen namen _________________

(iets niet vergeten)

5. Roken is slecht en ongezond. Voor je eigen gezondheid _________________je die gewoonte beter ______

(jezelf opleggen iets niet meer te doen)

6. Dat boek _________________mij _______mijn jeugd: als ik het lees, denk ik steeds aan mijn geboortedorp.

iets in iemands gedachten terugbrengen)

7. Het Nederlands zou je moeten blijven oefenen. Zoals elke taal _________________ je het snel.

(de vaardigheid verliezen)

8. Onze docent kent na 20 jaar nog steeds de naam en bijnaam van elke student. Geen detail is hij vergeten. Hij heeft een __________________________________

(alles perfect kunnen onthouden)

39

9. Bart heeft die tekst _________________. Op het podium heeft hij zelfs geen blad meer nodig om de woorden te kunnen onthouden.

(uit het hoofd leren)

10. Ken je het passief niet meer? Deze oefening zal je geheugen _________________

(wat je moet doen om je iets te herinneren)

44 Spreekoefening

1. Wie van je medestudenten ken je door en door? Wie alleen van gezicht?

2. Waar ken je absoluut niets van?

3. Vind je ook dat kennis macht is? Waarom (niet)?

4. Op welke vraag zou je antwoorden met: ’Oei, daar heb ik geen flauw idee van!’

5. Ken je een gedicht uit je hoofd? Welk gedicht?

6. Ken je iets anders (bv lied) vanbuiten?

7. Waar ben je echt in thuis? Welke talen/sporten heb jij onder de knie?

40

3 LEZEN

41

3 LEZEN

3.1 Leesstrategieën

Voor het lezen van wetenschappelijke teksten moet je leesstrategieën toepassen. Je kan

hierbij verschillende leesfasen onderscheiden en voor studenten zijn volgende drie leesfasen

belangrijk:

1. Verkennend lezen

2. Globaal lezen

3. Verdiepend lezen

3.1.1 Verkennend lezen

Voor je de tekst leest, moet je hem gaan ‘verkennen’. Alleen al door naar de tekst te kijken,

kan je oordelen of het de moeite loont om hem te lezen. Je zoekt meer bepaald antwoorden

op 2 vragen:

- Is de tekst interessant of bruikbaar voor jou (= oriënterend lezen)?

- Kun je er de beoogde informatie in terugvinden (=diagonaal lezen)?

3.1.1.1 Oriënterend lezen

(volgende pagina)

SPREEKSTIJLEN VAN VROUWEN EN MANNEN De gevaren van gemengd spreken

Opdracht: lees het tekstfragment en beantwoord volgende vragen.

1. Wat is de titel/ondertitel van de tekst?

Is de titel duidelijk? Ken je nu de bedoeling van de auteur? Waaraan denk je als de

titel + ondertitel leest? Waarover denk je dat deze tekst gaat?

2. Wie is de auteur?

Heb je ooit van deze auteur iets anders gelezen? Heb je haar naam al eerder

gehoord in de les, in syllabi, in andere teksten …? Weet je iets over haar ideeën/waar

zij voor staat?

3. In welk jaar werd de tekst geschreven? Pas verschenen of al gedateerd en niet meer

actueel? Wat zegt dit over de tekst?

4. Kan je op basis van de ‘buitenkant’ van de tekst de tekstsoort bepalen (titel,

tussentitels, illustraties, lengte, tekstblokken …)?

5. Weet je wat de bedoeling is van deze tekst?

Denk je dat

deze tekst je gaat boeien? Waarom wel/niet?

je al een zekere voorkennis hebt?

je na het lezen van de tekst het gevoelen gaat hebben dat je iets hebt bijgeleerd?

42

SPREEKSTIJLEN VAN VROUWEN EN MANNEN De gevaren van gemengd spreken

Ingrid van Alphen in ‘Onze Taal’ januari 1990

Wanneer iemand een verhaal vertelt, geeft de ander vaak te kennen dat zij luistert door

tijdens het gesprek de ander te ondersteunen met ‘hmm’ of ‘mhm’, die met instemmende

knikjes te vergelijken zijn. Ik gebruikte zo-even ‘zij’ niet ter vervanging van ‘hij’, maar omdat

ik alleen vrouwen bedoel. Als een vrouw met een man praat, hummen zij beiden op gezette

tijden. Maar de hmm’s van de vrouw zouden iets anders betekenen dan die van de

mannelijke gesprekspartners, namelijk dit:’ Ja, ik luister, vertel verder, ik ben er nog.’

Mannen hechten veel ‘zwaardere’ betekenis aan deze uiting, namelijk ‘Ja, ik ben het met je

eens’. Dat verklaart waarom vrouwen vinden dat mannen nooit luisteren. Die doen alleen

maar ‘hmm’ als ze het met een verhaal eens zijn. Mannen roepen van hun kant dat vrouwen

onvoorspelbare wezens zijn, omdat die na afloop van het gesprek zeggen het er niet mee

eens te zijn, terwijl ze toch zo vaak ‘instemmend’ gehumd hebben!

Deze verschillen tussen vrouwen en mannen in betekenistoekenning aan hmm en andere

minimale antwoorden zullen iedereen bekend voorkomen, maar het blijkt moeilijk dergelijke

verschillen ook wetenschappelijk aan te tonen. Het wetenschappelijk onderzoek hiernaar is

nog niet zo ver gevorderd.

Spreekstijlen

De hierboven beschreven miscommunicatie wordt veroorzaakt door een verschil in normen

binnen conversaties bij vrouwen en mannen. Deze verschillende normen leiden tot

seksespecifieke spreekstijlen. Het taalgedrag van vrouwen ziet er, kort samengevat, meer

coöperatief (=ondersteunend) uit. Het taalgedrag van mannen lijkt meer concurrerend,

bevechtend te zijn. Vrouwen zijn actiever betrokken bij het instandhouden van gesprekken;

zij stellen meer vragen, vullen meer stiltes en geven – zoals gezegd – meer minimale

antwoorden. Zij protesteren niet expliciet als zij in de rede worden gevallen, maar vallen

letterlijk stil. Zij wachten vaker op de mogelijkheid tot spreken (ofwel: een beurt) of vragen

daar expliciet om. Zij sluiten vaker aan bij het betoog van de ander, met bijvoorbeeld ‘Ja,

maar’ of ‘Ja, en …’

Mannen daarentegen sluiten alleen expliciet aan bij de vorige spreker, indien hun betoog in

gevaar is. Zij nemen vaker de beurt, spreken veel langer en vinden het helemaal niet erg als

ze in de rede gevallen worden. Zelf interrumperen zij vaker gesprekspartners (in het

bijzonder vrouwen). Ook doen zij vaker stellige uitspraken. Zij vechten vaker het standpunt

van de ander aan, doen net of ze opmerkingen niet horen en beginnen vaak als volgt: ‘Hier

zitten drie kanten aan’. Zodoende claimen zij op voorhand spreektijd voor ten minste drie

uiteenzettingen. Ook plaatsen zij structurerende opmerkingen zoals ‘Het eigenlijke kernpunt

ligt ergens anders en daarover moeten wij het nu hebben’. En ten slotte maken zij erg lange

zinnen; daar waar normaal de zin zou eindigen, gaat de intonatie omhoog en wordt verder

gesproken, zodat de zogenaamde ‘wormzin’ ontstaat.

De vraag is nu hoe, wanneer en waarom dit seksespecifieke taalgedrag wordt aangeleerd.

Daarvoor moeten we terug naar de verwerving van de moedertaal in het algemeen en naar

onderzoeken naar de verwerving van seksespecifiek taalgedrag in het bijzonder.

43

3.1.1.2 Diagonaal lezen

Je hoeft niet altijd de hele tekst van een boek of een artikel te lezen om ongeveer op de

hoogte te zijn van de inhoud ervan. Je kunt een tekst ook diagonaal lezen of ‘scannen’. Je

leest immers nooit zomaar, maar je hebt altijd een doel. Hoe duidelijker je dat doel voor ogen

hebt, hoe sneller je de gewenste informatie vindt.

Bij diagonaal lezen kijk je in de eerste plaats naar:

a. De inhoudsopgave

helpt je om een eerste indruk te krijgen van de indeling van de tekst in hoofdstukken

en paragrafen en de inhoud daarvan. Als er geen inhoudsopgave is, bekijk dan alle

tussenkopjes.

Hieronder vind je als voorbeeld de inhoudstafel van een bachelorscriptie van een

student van de MAD-faculty, richting ‘Film en televisie’. Op basis van de titels van de

hoofdstukken kan je je al een beeld vormen van de inhoud van dit eindwerk.

Voorwoord 1

Inhoudsopgave 2

Inleiding 3

1. Het ontstaan van de soap 5

1.1 Definitie: Waarom een soap een soap wordt genoemd. 5

1.2 Painted Dreams 8

1.3 Het ontstaan van de format 10

2. De kenmerken van de soap 14

2.1 Een verhaal zonder einde 14

2.2 De cliffhanger 16

2.3 Traagheid 18

2.4 Dialogen 19

2.5 Soaps en zijn complexe structuur 20

3. Realisme 22

4. De telenovelle 25

4.1 Oorsprong 26

4.2 De verschillen met de traditionele soap 28

5. Beeldtaal in soaps 30

6. Het publiek 32

6.1 Soaps en hun populariteit 32

6.2 Waarom er naar soaps wordt gekeken. 34

Conclusie 37

Bibliografie 38

44

b. Figuren, tabellen, afbeeldingen of tekstkaders

Vaak bevatten deze visueel de informatie die je nodig hebt en die in de tekst ruim is

uitgeschreven. Grafieken lezen vraagt toch ook wel een zekere vaardigheid, want je

moet de gegevens kunnen lezen en interpreteren.

Wat wordt hier beschreven? Wat weet je als je dit schema leest?

Wat wordt hier beschreven? Wat weet je als je de resultaten van dit onderzoek leest?

45

c. Tussenkopjes

Net als titels bevatten (tussen)kopjes vaak de essentie van de tekst die erna volgt. Ze

zijn bedoeld om de aandacht van de lezer te trekken zonder dat ze de inhoud direct

weergeven. Dit is een techniek die vaak in kranten of tijdschriften wordt toegepast.

Geregeld wordt vooraf informatie gegeven over de schrijver van het opiniestuk, de

kern van zijn betoog en waarom hij dit schrijft.

46

3.1.2 Globaal lezen

Na het verkennend lezen weet je of de tekst nuttig of interessant voor je is. Nu kun je echt

beginnen lezen. Lees eerst globaal, details zijn nog niet van belang.

Tracht te achterhalen:

1. om welke tekstsoort het gaat;

2. hoe de tekst is opgebouwd;

3. waarover de tekst in het algemeen gaat.

3.1.2.1 Tekstsoorten herkennen

Voor de student is het belangrijk om te weten waarom de auteur de tekst geschreven heeft.

Het einddoel zal de inhoud van zijn tekst kleuren.

Op basis van dit doel onderscheiden we vier grote tekstsoorten:

- Informatieve teksten: dit zijn teksten met vooral feiten en de schrijver neemt geen

standpunt in.

- Opiniërende teksten: deze teksten drukken de mening van de schrijver uit. Hij geeft

argumenten en/of probeert tegenargumenten te ontkrachten.

- Persuasieve teksten: teksten waarin de schrijver de lezer wil overtuigen van zijn

standpunt.

- Amuserende teksten: deze dienen om de lezer te ontspannen.

Mengvormen zijn uiteraard ook mogelijk. Studieboeken bijvoorbeeld zijn informatief, maar

bevatten vaak ook opiniërende of persuasieve elementen. Naast de informatie zal de

schrijver ook zijn visie op de problematiek geven.

Tot welke tekstsoort kan je deze tekst rekenen?

Sympathiek

Dat tv-journalisten netjes moeten praten staat buiten kijf. Het is echter een misverstand om

te denken dat je alleen ‘verzorgd’ praat als je zo stijfjes mogelijk probeert aan een strikte

eenheidsnorm te voldoen: alleen wie precies zo probeert te spreken als alle anderen, praat

mooi. Dat was misschien lange tijd inderdaad de heersende gedachte, maar gelukkig zijn we

daar vanaf. Volgens mij kun je ook verzorgd zijn, als je een persoonlijke uitspraak koestert,

die natuurlijk wel verstaanbaar moet zijn voor anderen, maar tegelijkertijd een persoonlijke

toets heeft. Iemand als Wim De Vilder, Martine Tanghe of Goedele Wachters. Er zijn mensen

die zich aan Goedele ergeren. Zij verspreekt zich af en toe, jazeker, zij klinkt niet altijd even

begrijpelijk, maar er is niemand die het woord ‘redacteur’ zó fraai kan uitspreken, er is

niemand die met zo veel hoorbaar genoegen de kijkers nog een heel prettige avond kan

wensen. Het is niet altijd correct, maar het heeft wel een eigen stijl. Je moet misschien van

die stijl houden, en ik houd er toevallig van.

47

3.1.2.2 Tekststructuren herkennen

De structuur van een tekst hangt uiteraard heel nauw samen met het thema van de tekst.

Toch vinden we in heel wat teksten dezelfde structuur terug.

Frequente structuren zijn:

1. Opsomming

Een fenomeen wordt a.d.h.v. een aantal kenmerken of deelelementen beschreven.

Je moet dus op zoek gaan naar kenmerken of elementen.

2. Tegenstelling

Twee of meer fenomenen worden op basis van één of meerdere criteria tegenover

elkaar gezet in de tekst. Hier ga je op zoek naar gelijkenissen en verschillen.

3. Chronologie

De tekst geeft een overzicht van de evolutie van een fenomeen in de tijd. De

mijlpalen in die evolutiegeschiedenis vormen de basisstructuur van dit soort teksten.

4. Probleem-oplossing

De tekst geeft eerst een probleem en stelt daarna verschillende oplossingen voor.

5. Oorzaak-gevolg

In plaats van een probleem met oplossingen, gaat het hier om een oorzaak (of

verschillende oorzaken) en het gevolg (of de gevolgen) daarvan.

6. Proces

De tekst beschrijft stap voor stap hoe iets ontstaat. Een typisch voorbeeld hiervan is

een recept.

Bij langere teksten is het mogelijk dat er verschillende tekststructuren verwerkt worden in

één tekst. Zo kan een auteur chronologisch aangeven hoe bepaalde problemen ontstaan zijn

om daarna oplossingen voor te stellen.

Welke structuur herken je in volgende tekstfragmenten?

Tekst 1

Wiskundeles moet praktischer

Vanaf september 2008 geldt in de Vlaamse scholen een nieuw leerplan voor wiskunde. De

lessen moeten in de eerste graad minder abstract en praktischer worden.

Het huidige leerplan voor wiskunde is te zwaar. Het houdt te weinig rekening met het

dagelijkse leven. Bovendien hebben de leerlingen het moeilijk met vraagstukken omdat ze

de taal ervan niet verstaan. Leerlingen hebben vaak een te zwakke taalvaardigheid.

Op de eerste plaats zullen de wiskundeleraren in de lessen meer gebruikmaken van de

dagelijkse taal. Sommige leerlingen kunnen immers slecht met taal overweg.

Op de tweede plaats wil men wiskunde aantrekkelijker maken door meer oefeningen en

voorbeelden uit de praktijk te gebruiken. Nieuwe schoolboeken moeten leerlingen en leraren

helpen om de vernieuwing te doen slagen.

Door deze maatregelen hopen de scholen dat leerlingen meer gemotiveerd zijn om wiskunde

te studeren en dat de leerstof beter blijft hangen.

……………………………………………………………………………………

48

Tekst 2

Vorig jaar 38.000 mensen bestolen door zakkenrollers

Vorig jaar zijn in ons land 38.000 mensen bestolen door zakkenrollers. Dat is een record: het

zijn er bijna een kwart meer dan vier jaar geleden. Dat blijkt uit cijfers van de federale politie

die het VTM-nieuws kon inkijken. De politie heeft haar handen vol met de zakkenrollers: in

2008 waren er nog 30.839 gevallen. Vorig jaar al 38.000, een record. Dat zijn 104

slachtoffers per dag. Een stijging met 23 procent. Volgens Eddy De Raedt van de federale

politie is de belangrijkste reden dat er een verhoogde aanwezigheid is van

dadergroeperingen afkomst uit Oost-Europa en ook een stuk Zuid-Europa.

'Dat is versterkt door de scherpe economische crisis', zegt De Raedt. 'Daarnaast hebben

onze collega’s in Londen, in het vooruitzicht van de Olympische Spelen, een aantal operaties

uitgevoerd tegen deze storende criminaliteit in Londen waardoor een stuk van die

dadergroep zich verplaatst heeft naar ons land.'

De bendeleden zijn meestal familie van elkaar. Ze zetten ook bewust minderjarigen in, omdat

die sneller worden vrijgelaten.

……………………………………………………………………………………

Tekst 3

Derde verdachte kasteelmoord verhoord

De Brugse federale politie voerde dinsdag huiszoekingen uit op zes plaatsen in ons land. Ze

zochten drie mannen van wie ze vermoeden dat ze betrokken kunnen zijn bij de moord op

Stijn Saelens(34). Maar in Neerpelt vingen ze bot. Toen ze aanbelden bij Yassin D., bleek

dat hij in Marokko met vakantie was. Zijn broer Rachid D.(30) uit Peer werd wél

meegenomen. Hij werd aan een verhoor onderworpen en moest een DNA-staal afgeven,

maar werd daarna zonder voorwaarden vrijgelaten.

Donderdag konden de speurders Yassin D. toch nog ondervragen. Het gerecht vroeg hem

zo snel mogelijk voor een verhoor terug naar België te komen. Toen de Limburger

donderdagochtend om 11.20 uur landde in Zaventem, werd hij opgewacht door enkele

agenten in burger. D. werd overgebracht naar Brugge, waar hij werd ondervraagd. Zijn

ondervragers zouden D. geconfronteerd hebben met het feit dat hij in de dagen rond de

moord in Ruiselede was – een buurgemeente van Wingene – en de woonplaats van dokter

André G. Volgens Rachid D. was zijn broer daar voor een autoverkoop. Beide broers zijn

autohandelaars. ‘Yassin was daar op 31januari, de dag na de moord. (Saelens werd op

31januari vermoord, red.) Hij is die dag in Ruiselede een auto gaan kopen.' Het gerecht nam

dinsdag ook een donkere Range Rover in beslag van Olafd.V.(41), een Nederlandse

taxichauffeur. De broers D. beweren dat ze die wagen nooit gezien of verkocht hebben.

Toch mocht Yassin D. donderdagmiddag beschikken, zonder voorwaarden. ‘Mijn cliënt heeft

zich vrijwillig gemeld, en hij mocht na die ondervraging gewoon terug naar huis', zegt Fouad

Marchouh, de advocaat van Yassin D. ‘Hij ontkent elke betrokkenheid.' D. is gisteren

teruggevlogen naar Marokko.

……………………………………………………………………………………

49

Tekst 4

Ouders en leerkrachten

Het onderzoek naar seksespecifiek gedrag in de klas heeft tot volgende vaststellingen

geleid. Meisjes worden door leerkrachten vooral gezien als ‘rustig’, ‘sociaal’, ‘nauwgezet’,

‘sportief’, ‘onzelfstandig’ en ‘onzeker’, terwijl jongens als ‘druk’, ‘geïnteresseerd’ en ‘goede

prestaties leverend’ worden bestempeld. Ook worden meisjes als ijveriger, kwetsbaarder en

dommer gezien. Dat heeft ook gevolgen voor de manier waarop leerkrachten in interactie

gaan met jongens en meisjes. Tot jongens worden abstractere en ingewikkelder taal

gesproken dan tot meisjes. Meisjes worden meer gestimuleerd bij het lezen, jongens meer

bij het rekenen. Jongens krijgen meer denkvragen en meisjes meer feiten- en keuzevragen.

En in het algemeen krijgen jongens meer aandacht (positieve en negatieve) dan meisjes. Dit

geldt zowel voor klassen- en kringgesprekken als voor onderwijsleergesprekken.

……………………………………………………………………………………

3.1.2.3 Het centrale thema achterhalen

Als je de structuur van een tekst doorziet, is het veel gemakkelijker om het centrale thema te

achterhalen. Verlies je niet in details, maar haal de essentie uit een tekst. Die is meestal

samen te vatten in een of twee zinnen.

Soms kun je het thema in de tekst zelf heel gemakkelijk terugvinden als je rekening houdt

met strategische plaatsen in de tekst. Deze zijn:

1. De titel/ondertitel

2. De tussenkopjes

3. De eerste en laatste zin van een alinea. In populairwetenschappelijke teksten zal

vooral de eerste alinea vaak als aandachtstrekker functioneren. De laatste alinea

bevat geregeld de uitsmijter.

Wat is het centrale thema van de volgende tekstfragmenten? Hoe weet je dat?

Tekst 1

Leugenaars ontmaskerd

Per dag vertel je gemiddeld anderhalve leugen. Maar de kans dat je betrapt wordt, is klein.

We zijn geslepen leugenaars en waardeloze ontmaskeraars.

Professionals, zoals politiemensen en douaniers, scoren even slecht als amateurs op

leugendetectie. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat beide groepen er slechts in de helft

van de gevallen in slagen, een leugenaar te herkennen. Volgens sociaal psycholoog Aldert

Vrij van de Universiteit van Portsmouth letten we op de verkeerde signalen. Daarom 2 tips

om liegbeesten te herkennen.

Al is de leugen nog zo snel...

Tip 1: Let op verstarring. We denken vaak dat een leugenaar meer friemelt, glimlacht en

zenuwachtig draait tijdens zijn verhaal. Maar volgens Vrij vertoont een jokkebrok dit gedrag

niet. Sterker nog, de doorsnee leugenaar gedraagt zich opvallend kalm. De hersenen van

50

iemand die liegt, draaien op volle toeren, omdat hij zich moet concentreren. Het brein is op

dat moment te druk om zich met het lichaam bezig te houden. Het gevolg is dat de leugenaar

verstijft.

Tip 2: Vraag naar de onbekende weg. Dat klinkt logisch, maar het vergt vlijmscherpe

ondervragingstechnieken. Oplichters lijken een waterdicht verhaal te hebben, maar zijn vaak

niet voorbereid op vragen naar onverwachte details. Zo is de kans groot dat de leugenaar

begint te stotteren als je bijvoorbeeld wil weten welke kleren hij droeg op het betreffende

moment. Bovendien kent hij zijn verzonnen verhaal niet in omgekeerde volgorde. Grote kans

dus dat hij zichzelf verraadt, als je hem vraagt bij het einde te beginnen.

……………………………………………………………………………………

Tekst 2

Koudere winters voor Europa?

Hoe komt het dat de winter van 2009 in Engeland de op zeventien na koudste van de

voorbije 350 jaar was, terwijl de gemiddelde temperatuur op aarde de op vier na hoogste

was?

In jaren met een lage zonneactiviteit zijn de Europese winters kouder. Tot die conclusie

komen Britse wetenschappers nadat ze data over het aantal zonnevlekken naast gedurende

350 jaar verzamelde temperatuurgegevens legden. In jaren met weinig zonnevlekken – een

indicatie voor een lage zonneactiviteit – bleken de winters gemiddeld een halve graad

kouder.

De verklaring voor het fenomeen moeten we volgens de wetenschappers zoeken in de

stratosfeer. In die luchtlaag die zich ongeveer tussen twintig en vijftig kilometer boven het

aardoppervlak bevindt, absorbeert ozon de zonnestralen, waardoor de lucht opwarmt.

Doordat dat effect het sterkst is in de tropen ontstaan er temperatuurverschillen die een

systeem van atmosferische winden of straalstromen in het leven roepen.

Als de temperaturen ter hoogte van de tropen lichtjes dalen – wat het geval is in jaren met

een lage zonneactiviteit – dan veranderen die straalstromen van richting. De straalstroom in

het noordelijk halfrond houdt daarbij warme lucht van over de Atlantische oceaan tegen en

zet zo de deur op een kier voor koude winden uit Rusland en poolgebied.

Volgens de onderzoekers is het niet ondenkbaar dat we binnenkort met koudere winters te

maken zullen krijgen. Na enkele decennia van ongewone activiteit neemt de zonneactiviteit

op dit moment immers opnieuw af. Een einde van de klimaatverandering hoeven we echter

niet te verwachten, zo benadrukken de wetenschappers, aangezien het hier om een typisch

Europees fenomeen gaat dat weinig invloed heeft op de globale trends.

……………………………………………………………………………………

51

3.1.3 Verdiepend lezen

Als je goed verkennend en globaal gelezen hebt, gaat de verdiepende leesronde veel

sneller. In deze fase houd je veel meer rekening met details. Je moet immers niet alleen het

centrale thema kennen en een algemeen idee hebben van de inhoud van de tekst, maar ook

een goed inzicht verwerven in de precieze structuur binnen alinea’s.

3.1.3.1 Intensief lezen

Als je de tekst zin voor zin gaat lezen, is het goed om woorden of woordgroepen te kleuren

of onderstrepen en tekens te gebruiken voor het structureren.

- Onderwerp: omkaderd

- Hoofdgedachte: dubbel onderlijnd

- Verduidelijking: enkel onderlijnd

De motorische ontwikkeling

Kenmerkend voor de motorische gedragsveranderingen in de peuter- (en ook kleuter)periode, is het

verschijnen van fundamentele bewegingsactiviteiten zoals springen, rennen, hinken op één been,

klimmen, vangen, werpen en zwemmen. Het woord ‘fundamenteel’ wijst erop dat ze belangrijk zijn in een

menselijk leven. Het is echter moeilijk om het tijdstip van ontstaan van deze vaardigheden te verbinden

met de leeftijd, alsook om een vaste volgorde in het voorkomen van deze bewegingen aan te geven.

De peuter kan reeds goed wandelen en doet dat het liefst zelfstandig. Peuters gaan tevens steeds meer

zelf willen eten: bijvoorbeeld zelf hun fles vasthouden of zelf met een lepel eten opscheppen. Soms met

het gevolg dat het kind minder eet. Kleren aandoen is een andere activiteit die de peuter ook steeds

meer en meer zelf doet. Zowel de grove als de fijne motoriek van de peuter verbetert. Deze fijnere

motoriek gecombineerd met de cognitieve ontwikkeling van de peuter maken het bijvoorbeeld mogelijk

dat de peuter zelfstandig een puzzel maakt.

De peuterperiode is de periode van de zindelijkheidstraining. Het potje doet zijn intrede. De peuter leert

zijn sluitspieren te beheersen.

De peuter bouwt aan zijn zelfredzaamheid die noodzakelijk is zodra hij naar de eerste kleuterklas

(peuterklas) zal stappen. Deze zelfredzaamheid houdt in dat de peuter/kleuter zelfstandig kan eten en

drinken, zichzelf aan en uit kan kleden, zindelijk is en zelf naar het potje/wc kan gaan en zijn handjes

kan wassen.

Peuters slapen over het algemeen een hele nacht door en doen een middagdutje. Dit middagdutje blijkt

voor de jongste spruiten belangrijk. Dat merk je vaak in het eerste jaar van de kleuterschool (peuterklas)

aan de bedjes of kussens in de ‘knusse hoek’ of slechts ‘één keer’ naar school gaan (meestal tijdens de

ochtend).

Om de motorische ontwikkeling van het kind te stimuleren is het belangrijk dat het kind genoeg ruimte

heeft, zowel binnen als buiten, om te bewegen en te spelen. Het aanwezig zijn van verschillende

spelmaterialen zoals ballen, puzzels, enzovoort geven de peuter de mogelijkheid om met behulp van dit

materiaal zijn motoriek verder te ontwikkelen.

Uit: Struyven, K., Baeten, M., Kyndt, E., Sierens, E. (2009). Groot worden. De

ontwikkeling van baby tot adolescent. Handboek voor (toekomstige) leerkrachten,

opvoeders en verzorgers.

Leuven: LannooCampus, p. 24-28.

52

Aanbevelingen:

- Wees zuinig met kleuren en tekens: als je alles kleurt, maak je geen onderscheid

tussen hoofd- en bijzaken. Je hele tekst wordt dan al gauw chaotisch.

- Wees consequent met kleuren en tekens: geef belangrijke zaken altijd dezelfde kleur.

Gebruik vaste kleuren of tekens om verbanden te verduidelijken.

- Markeer niet de volledige zin: beperk het aantal woorden dat je onderstreept

- Vraag je bij elke alinea af wat de essentie/functie van de alinea is binnen het geheel

van de tekst.

Het kleuren of onderstrepen helpt je om een schema van de tekst te maken. Dit is handig als

je moet studeren; de inhoud van een tekst wordt gereduceerd tot een overzichtelijk schema

dat je kan memoriseren.

3.1.3.2 Het schema

Als de tekst goed gestructureerd is, kan je de structuur hiervan behouden. Is dat niet het

geval, de moet je eerst de belangrijkste informatie uit de verschillende alinea’s van de tekst

met elkaar verbinden. Als je daarin slaagt, kom je tot een gestructureerd schema, zodat je je

eventuele samenvatting wel een duidelijke tekststructuur kan geven.

Er zijn 2 mogelijke schema’s:

a. Het horizontale schema

b. Het verticale schema

Aanbevelingen:

- Een schema bevat weinig of geen volzinnen, maar kernwoorden. Die heb je bij het

intensief lezen gemarkeerd.

- Gebruik ook de tekens waarmee je de structuur hebt aangegeven.

Met één blik op je schema, kan je de hele structuur van de tekst zien.

a. Het horizontale schema

Lees de tekst ‘Dokters, was uw handen’ van Senne Starckx uit EOS (april 2008, pp. 98-

102).

Dokters, was uw handen

Het curieuze verhaal van Ignác Semmelweis

Auteur: Senne Starckx

Korte samenvatting van de hele tekst: wat hierna volgt is een eerste stuk van een langere

tekst

Vrouwen konden in de 18de en de 19de eeuw maar beter thuis bevallen. In kraamklinieken

bezweek bij momenten tot een derde van de jonge moeders aan de mysterieuze

kraamvrouwenkoorts. Pas in 1847 kwam een Hongaarwse arts in Wenen met een oplossing:

artsen en vroedvrouwen kunnen voor de bevalling het best hun handen wassen.

Op de volgende pagina volgt een deel van het hele artikel.

53

( … )

KRAAMVLOED

Kraamvrouwenkoorts komt voor sinds vrouwen kinderen baren. Ook vandaag sterven

vrouwen – weliswaar zeer zelden – aan deze ziekte. Een van de eerste vermeldingen van de

kraamziekte vinden we terug in het corpus Hippocraticum, een verzameling medische

geschriften toegeschreven aan Hippokrates, de Griekse ‘vader van de geneeskunde’. We

lezen er het verhaal van Thasus, de vrouw van de Atheense redenaar Philinus, die twee

weken na haar bevalling zware koorts kreeg, gepaard met een stekende pijn in de onderbuik

en aan de geslachtsorganen. Omdat haar kraamvloed – het bloedverlies dat normaal tot

ongeveer een maand na de bevalling aanhoudt – stokte, bracht een geneesheer een

pessarium in, waardoor de bloeding weer op gang kwam. In de Oudheid waren dokters er

immers van overtuigd dat de oorzaak van kraamvrouwenkoorts lag in een verhinderde

kraamvloed. Even ging het beter met Thasus, maar dat duurde niet lang. Ze kreeg opnieuw

zware koorts en pijn, en op de twintigste dag na de eerste symptomen bezweek de Atheense

vrouw aan de ziekte.

MOEDERMELK

We maken een sprong naar de zeventiende eeuw voor een andere, al even foutieve

verklaring voor de oorzaak van kraamvrouwenkoorts. De mannen die toen voor geneesheren

of artsen door het leven gingen, dachten aan een geblokkeerde toevoer van de moedermelk

naar de borsten. Moedermelk werd door velen beschouwd als een speciale vorm of toestand

van menstruatiebloed, en deze ‘melk’ zou bij een gezonde, kersverse moeder langs een

speciaal (overigens nooit ontdekt) kanaal vanuit de baarmoeder naar de borsten worden

geleid. Na autopsie op de lichamen van vrouwen die waren bezweken aan

kraamvrouwenkoorts, troffen de vroege anatomen bij de organen en de weefsels in de

onderbuik immers dikke klonters aan van een witgele, melkachtige substantie. Iets moest de

opstuwing van de moedermelk dus hebben geblokkeerd, en ze moest dus wel een uitweg

vinden in de onderbuik van dc ongelukkige vrouw.

Deze hypothese kreeg flink wat aanhangers na de eerste gerapporteerde

ziekenhuisepidemie van de kraamvrouwenkoorts: in het Parijse Hôtel-Dieu vonden artsen bij

de autopsie op een twintigtal dode vrouwenlichamen deze witgele substantie terug. Wisten

zij veel dat ze met de etter van een ernstige ontsteking te maken hadden... Overigens was

ook Leonardo da Vinci ervan overtuigd dat er tussen de baarmoeder en de tepels van een

vrouw een kanaal moest bestaan dat het getransformeerd menstruatiebloed in de vorm van

moedermelk naar boven bracht, zoals we kunnen zien op een van zijn beroemde

anatomische schetsen.

Voor een eerste stap in de goede richting moeten we naar Aberdeen in Schotland, aan het

einde van de 18de eeuw. In het jaar 1789 zag de arts Alexander Gorden zich in zijn lokale

verpleegpost geconfronteerd met een epidemie van kraamvrouwenkoorts, een uitbraak die

wel vier jaar zou duren. Hij kwam erachter dat er tegelijk nog een andere, veel minder

ernstige ziektegolf woedde: bijna elke man of vrouw die met een vleeswond bij hem kwam,

kreeg enkele dagen later te maken met erisypelas of wondroos, een acute huidinfectie.

Gorden raakte ervan overtuigd dat kraamvrouwenkoorts niets te maken kon hebben met een

verhinderde kraamvloed, een geblokkeerde opstuwing van de moedermelk of met een

54

miasme (‘het zit gewoon in de lucht’). Voor hem was de ziekte duidelijk overdraagbaar van

mens tor mens.

Gorden dacht nog niet aan een af andere agent (een bacterie of een virus) die de ziekte zou

overbrengen, maar meer aan een soort van ‘ziekmakende wolk’ die zieke vrouwen - en

moeders die de hadden overleefd - met zich meedragen en die ook wondroos veroorzaakte.

De arts stelde daarom een reeks maatregelen in vergelijkbaar met die bij een

pokkenepidemie: beddengoed werd verbrand, kamers grondig verlucht. Maar hij maakte de

grote fout de oorzaak van de ziekte te verbinden aan zijn verpleegpost. Er ontstond

commotie onder de bevolking van Aberdeeen en de Schotse arts kon vertrekken: hij schreef

zich weer in bij de Britse marine waar hij op 47-jarihe leeftijd overleed aan tuberculose. Zijn

werk verdween onder het stof en het onderzoek naar kraamvrouwenkoorts was opnieuw bij

af.

(…)

Het horizontale schema

Kraamkoorts

<= hevige infectie van bacteriën die via besmette handen (artsen, vroedvrouwen) in het

lichaam van de zwangere vrouw belanden. (nu nog amper dodelijke gevolgen)

Zoektocht naar oorzaak en behandeling

1. Hippokrates: oorzaak = verhinderde kraamvloed

2. 17de eeuw: oorzaak = geblokkeerde toevoer van moedermelk naar de borsten

<= eerste anatomen: witgele, melkachtige substantie (etter) in onderbuik

van overleden vrouwen

+ moedermelk=speciale vorm van menstruatiebloed (via kanaal uit

baarmoeder naar borsten)

3. 1789: A. Gordon (Schotland): kraamkoorts in eigen verpleegsterspost ~ andere ziektegolf

=> overdraagbaar van mens op mens: zieke vrouwen dragen soort

‘ziekmakende golf’

55

b. Het verticale schema

Hierbij werk je met kolommen. De bouw ziet er dan als volgt uit:

Kolom 1: het centrale thema

Kolom 2: de aspecten of deelonderwerpen van het centrale thema

Kolom 3: verschillende onderwerpen binnen de deelaspecten. Deze kolom bevat

heel specifieke informatie.

Kolom 4: ruimte voor extra uitleg. In deze kolom komen de door jou gemarkeerde

kernwoorden. Je kan met die kernwoorden één kernzin per alinea formuleren.

- Onderwerp: omkaderd

- Hoofdgedachte: dubbel onderlijnd

- Verduidelijking: enkel onderlijnd

Definitie van ‘Wat is ontwikkeling?’

Met ontwikkelen bedoelt de ontwikkelingspsychologie ‘het veranderen van een aanwezige structuur’

(d.i. een persoon in zijn geheel: lichaam én geest). De aanwezige structuur ont-wikkelt, ont-vouwt,

ont-plooit zich gedurende de hele levenscyclus: dus vanaf de conceptie tot aan de dood. Er treden

gedragsveranderingen op van het begin tot het eind van het leven. Er kan hierbij zowel sprake zijn

van het verwerven van nieuwe mogelijkheden als van het verliezen van een bepaalde functie of

vaardigheid. Winst en verlies gaan dan ook hand in hand in de ontwikkeling.

Ontwikkeling heeft het karakter van een levenslang proces. Dit wil zeggen dat ‘ontwikkeling een

verloop in de tijd kent dat een voortgang inhoudt.’ Een verloop in de tijd wijst erop dat de

veranderingen niet van vandaag op morgen plaatsvinden. Ontwikkeling is geen momentopname. Er

is enkel sprake van een geleidelijke verandering. Het begrip voortgang duidt op het feit dat

ontwikkeling niet herhaalbaar is. De veranderingen die optreden in de mens, zijn tevens van meer of

minder duurzame aard.’

Uit: Struyven, K., Baeten, M., Kyndt, E., Sierens, E. (2009). Groot worden. De

ontwikkeling van baby tot adolescent. Handboek voor (toekomstige) leerkrachten,

opvoeders en verzorgers.

Leuven: LannooCampus, p. 24-28.

Bovenstaande verklaring volgt het klassieke patroon van een definitie. Het eerste deel van

de definitie vertelt tot welke klasse of groep de term behoort. Het tweede deel geeft de kern

of een essentieel verschil met andere termen in dezelfde klasse weer. Het derde deel gaat

nader in op specifieke kenmerken, voorbeelden, toepassingen enz.

TERM KLASSE / GROEP

(deel 1)

KERN

(deel 2)

VERKLARING

(deel 3)

ontwikkeling in de

ontwikkelingspsychologie

(het gaat niet over

vaccinontwikkeling,

gasontwikkeling,

omzetontwikkeling,

productontwikkeling enz.)

het veranderen van

een aanwezige

structuur (in lichaam

en geest)

- in de hele levenscyclus (van

conceptie tot aan de dood)

- verwerven + verliezen van

functies of vaardigheden (winst

en verlies)

- geen momentopname, maar

geleidelijke verandering (proces,

verloop)

- niet herhaalbaar (voortgang)

56

Andere schema’s:

Als je de denkpatronen in een tekst herkent, zal je gemakkelijker kunnen structureren en

schema’s maken.

Onderwerp

Lichamelijke ontwikkeling

Hoofdgedachte

Groei in lengte en gewicht

Verduidelijking

De groei vertraagt

Detail

De baby groeit sneller dan de peuter

Detail

De peuters worden slanker

Verduidelijking

Asynchrone groei

Detail

Het hoofd groeit trager, de benen worden slanker

Detail

Verhoudingen lijken meer op een volwassen lichaam

Hoofdgedachte

Melkgebit ontwikkelt zich verder

Verduidelijking

Vanaf 6 maanden: eerste tandjes

Verduidelijking

Peuterleeftijd: verdere ontwikkeling melkgebit

Detail

Tabel: ontwikkeling van de melktanden

57

3.1.3.3 De korte samenvatting

Vooral bij langere teksten (in een handboek of wetenschappelijk tijdschrift) geven auteurs

vaak een korte samenvatting. Je vindt die dan op de achterflap van een boek, in de inleiding

van een journalistieke tekst. Bij wetenschappelijke artikels wordt die samenvatting ‘abstract’

genoemd en kan je die lezen onmiddellijk vóór de eigenlijke tekst begint. Geregeld is deze

‘abstract’ in het Engels geschreven.

Voorbeeld van een abstract van een wetenschappelijk artikel.

Alle studenten taalvaardig!

Taalbeleid, taalbegeleiding en taalontwikkelend lesgeven in een niet-taalgerichte

opleiding.

Véronique Minnebo is coördinator taalbeleid en taalbegeleider in het departement Sociaal-

Agogisch Werk van de Plantijn Hogeschool Antwerpen

De kreet dat het niet goed gaat met de taalvaardigheid van studenten in het hoger onderwijs

weerklinkt steeds luider. Om welke struikelblokken gaat het echter precies en hebben die

problemen enkel met taalcorrectheid te maken, of is er meer aan de hand? Hebben alleen

specifieke doelgroepen moeilijkheden, of is het probleem breder dan dat? En hoe geven we

als opleiders in het hoger onderwijs hierop een gepast antwoord? Op deze en andere vragen

gaan we in het volgende artikel dieper in. Vanuit de ervaringen en de praktijk in de opleiding

Orthopedagogie van de Plantijn Hogeschool Antwerpen belichten we o.a. de implementatie

van taalontwikkelend lesgeven, de voorwaarden voor succes en de mogelijke valkuilen.

Als je een abstract of korte samenvatting leest, kan je je een aantal hoofdvragen stellen. Op

basis hiervan krijg je een beter zicht op de inhoud van het artikel.

1. Wie? Niet ‘Wie heeft de tekst geschreven?’ maar ‘Wie poneert deze stelling?’ en/of

‘Waarover gaat het in de tekst?’

2. Wat? Het antwoord op deze vraag is meestal de onderzoeksvraag of probleemstelling.

3. Waar? Met die vraag achterhaal je de geografische situering.

4. Hoe? Het antwoord op die vraag geeft de methodologie en of het materiaal aan.

5. Waarom? Dikwijls geeft het antwoord op die vraag de motivatie van het onderzoek aan.

58

OPDRACHT

1. Lees de tekst.

2. Kijk of je een antwoord vindt op: Wie? Wat? Waar? Wanneer? Hoe? Waarom?

3. Maak een korte samenvatting van max. 60 woorden

Greenpeace bezorgd over elektrische wagens

BRUSSEL - Greenpeace waarschuwt voor de vervuilende effecten van elektrische wagens

die niet op groene energie rijden. De milieuorganisatie komt aan de vooravond van de

informele bijeenkomst van de Europese Raad Concurrentievermogen in San Sebastian,

van 7 tot 9 februari, met een rapport dat de negatieve effecten van meer elektrische

wagens op de wegen in kaart brengt.

Er is een Europees actieplan voor elektrische wagens in de maak. Greenpeace dringt er

bij de EU op aan dat tegelijk doelstellingen opgelegd worden voor hernieuwbare energie.

Want wanneer de wagens op gewone elektriciteit rijden, zullen meer elektrische voertuigen

op de weg de CO2-emmissies alleen maar doen toenemen, oordeelt Greenpeace.

In de huidige Europese regelgeving krijgen autobouwers punten wanneer ze elektrische

wagens op de markt brengen. Zo kunnen ze vervuilende auto's blijven produceren zonder

hun totale CO2-grenswaarde te overschrijden. Volgens het rapport van Greenpeace zal

een stijging van de verkoop van elektrische auto's met 10 procent, tot 20 procent meer

energieverbruik en CO2-uitstoot veroorzaken.

De milieuorganisatie pleit voor "slimme elektrische auto's" die door een monitorsysteem

alleen kunnen opladen aan oplaadpunten die hernieuwbare energie leveren. "Domme

elektrische wagens die door domme energie bevoorraad worden zullen de vraag naar

fossiele brandstoffen en kernenergie alleen maar doen toenemen en ons nog verder

wegdrijven van een toekomst met hernieuwbare energie", aldus Franziska Achterberg van

Greenpeace.

De Standaard, 8 februari 2010

Samenvatting

Wie?

Wat?

Waar?

Wanneer?

Hoe?

Waarom?

59

Samenvatting

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………

60

De langere samenvatting

Bij een moeilijkere syllabus of als je verschillende informatiebronnen moet combineren

(syllabus, notities van hoorcollege, powerpointslides, verschillende teksten …) kan het nuttig

zijn een langere samenvatting te maken. Je zal het schema of de korte samenvatting verder

moeten uitwerken. Die samenvatting moet duidelijk zijn voor iemand die de tekst niet gelezen

heeft.

Enkele tips:

- Een samenvatting is een uitgeschreven tekst en is geen schema.

- Een samenvatting is GEEN geheel van korte stukjes uit de oorspronkelijke tekst. Je

moet in je eigen woorden de tekst van een andere auteur uitschrijven. Gebruik

aanhalingstekens als je iemands woorden citeert en geef een correcte referentie in

de tekst zelf. Het citeren moet beperkt blijven.

- Geef nooit je eigen mening in een samenvatting. Je geeft de inhoud van een

gelezen tekst of gelezen teksten weer en niet jouw visie op of opinie over de tekst

van het onderzochte fenomeen of thema.

- Maak een onderscheid tussen hoofd- en bijzaken. Wat niet belangrijk is en geen

plaats kreeg in je schema, hoeft ook niet in je samenvatting te staan. Geef niet te veel

voorbeelden; die zijn niet essentieel voor de kern van het verhaal.

- Een samenvatting is gewoonlijk 1/10 tot 1/5 van de originele tekst.

- Wees niet bang om opnieuw te beginnen, te schrappen, te herschikken, te

herformuleren … Een samenvatting is nooit klaar na een eerste versie.

Opgave

Voor je opleiding Fysische geografie volg je de werkgroep ‘Geologie’. Je hebt daarvoor over

één onderwerp drie artikelen uit verschillende informatiebronnen bij elkaar gezocht met als

onderwerp ‘drijfzand’. Je maakt een samenvattend verslag van de drie artikelen voor je

medestudenten.

- Lees de drie artikelen op de volgende pagina’s.

- Schrijf een beknopt verslag van de drie artikelen samen:

Beschrijf het ontstaan van drijfzand (vroegere én huidige theorie).

Beschrijf welk gevaar men in drijfzand ziet (vroeger én nu).

Noem één gevolg van drijfzand.

Let op!

Je moet een samenvatting maken, geen schema.

De samenvatting moet binnen het kader geschreven worden.

Lees je verslag ook even na.

Is je tekst goed gestructureerd? Heb je je taalgebruik aangepast aan de academische

context? Heb je gecheckt of alle zinnen correct zijn? Heb je de spelling nagekeken?

61

Artikel 1

Drijfzand

Het komt in menig spannend verhaal voor: avonturier wordt verzwolgen door het drijfzand. Eng,

maar ook flauwekul. Want in drijfzand kun je niet kopje-onder gaan. Toch zorgt drijfzand wel degelijk

voor gevaar.

Aan het begin van de vorige eeuw geloofden wetenschappers dat drijfzand alleen kon ontstaan bij

gladde zandkorrels. De mooi afgeronde korrels zouden als kogels langs elkaar kunnen glijden en

daardoor zou je er in zakken en zelfs kunnen verdrinken. Pas in 1926 toonde de Nederlandse

ingenieur dr. Versluys aan dat ook ruw zand en zelfs klei gemakkelijk verandert in drijfzand. Volgens

Versluys was het een kwestie van opeenstapeling van zandkorrels. Bij een losse opeenstapeling

kan er overal water tussen de korrels komen, waardoor het zand overgaat in een suspensie. De

zandkorrels ‘zweven’ daarbij in het water. Zand in suspensie is dus niets anders dan een zware

vloeistof, en vandaar dat het een veel groter drijfvermogen heeft.

Elke zand kan drijfzand worden als het maar genoeg water heeft opgenomen. Droog zand ontleent

zijn draagkracht aan op elkaar gestapelde zandkorrels. Die bieden weerstand als er een gewicht

op rust. Maar als de zandkorrels door een opwaartse waterstroom worden omgewoeld, raken ze

zodanig los gestapeld dat ze geen contact meer met elkaar hebben. Overal zijn ze dan door een

dun laagje water van elkaar gescheiden. Door een schok, zoals van een zwakke aardbeving, maar

ook door een voetstap, kan het zand dan ineens minder stevig worden en veranderen in drijfzand.

Vaak gebeurt zoiets op het strand, aan de vloedlijn bij opkomend water. Het oppervlak lijkt dan

weliswaar vast, maar daaronder kan een stok zonder moeite ineens diep in de grond worden

geduwd. Het is een griezelig gevoel om op zo’n stuk strand te stappen en dan de hele laag als een

pudding te voelen schudden.

Artikel 2

Verzwolgen in drijfzand

In drijfzand kun je verdrinken. Maar is dat wel zo? Een paar jaar geleden zei Professor Verschuit

tijdens een college: “Wij hebben een vier meter grote tank. Daarin kunnen we drijfzand maken. Het

enige dat nog ontbreekt, is een vrijwilliger die er even inspringt. Ik heb daar een kratje bier voor

over.” En zo geschiedde.

Professor Verschuit vertelt al jaren op college hoe het werkelijk met drijfzand zit. Droog zand weegt

ongeveer 1,6 à 1,7 maal zoveel als water. Raken alle poriën in het zand met water gevuld, dan

neemt dat relatieve volumegewicht toe tot twee. Dat betekent dat de opwaartse kracht die van

drijfzand uitgaat ongeveer twee keer zo groot is als die van water. Een mens is even zwaar als

water en kan daar dus maar tot de helft in wegzakken. Daarom noem je het ook drijfzand. Dus

maak je vooral geen zorgen. In drijfzand kan je tot je middel gaan. Niet verder.

Volgens Verschuit kun je dus niet in drijfzand verdrinken. Om de proef op de som te nemen, liet hij

zelfs een van zijn studenten in drijfzand zakken. “Eén van mijn studenten, Mark Zanders, stond op

en riep: ‘Verkocht!’”. Toen hebben ze de proef op de som genomen. Voor alle zekerheid hebben

ze natuurlijk een touw om zijn lichaam gedaan. Hij zat er maar tot aan zijn middel in. Hij heeft zijn

uiterste best gedaan om er nog verder in te zakken. Heen en weer bewegen, op en neer springen,

noem maar op. Het maakte allemaal niets uit, hij zakte niet verder dan zijn middel. Dit wil natuurlijk

niet zeggen dat drijfzand niet gevaarlijk is. Als men in paniek raakt en teveel om zich heen beweegt,

dan kan men door vermoeidheid alsnog in de problemen komen.

62

Artikel 3

Zandfonteinen

In Nederland komen bijna geen aardbevingen voor. Maar op 13 april 1992 werd Roermond even

voor halfvier ’s ochtends wakker geschud door de krachtige aardbeving die op dat moment in

Roermond en omgeving grote vernielingen aanrichtte. Bij die beving spoten op sommige plaatsen

‘zandfonteinen’ omhoog.

Volgens drs. Gerard Zoutvast, seismoloog bij een weerstation in De Bilt, zijn die zandfonteinen

ontstaan door zand dat door de bodemtrillingen vloeibaar is geworden. Onder hoge druk is dat

drijfzand vervolgens door bodemscheuren omhooggespoten. “In sommige weilanden, en op een

voetbalveld in Montfort, troffen we zandfonteinen aan die een hoogte moeten hebben bereikt van

tientallen centimeters,” aldus Zoutvast. “Dat is af te leiden uit de afmetingen van de kegels van

uitgeworpen zand. Maar doordat de beving ’s nachts gebeurde, heeft jammer genoeg niemand de

fonteinvorming gezien. Langs de Maas zag je trouwens ook sporen van liquefactie, ofwel het

vloeibaar worden van de bodem. Daar vonden kleine aardverschuivingen langs de oever plaats.”

Nu was de aardbeving van Roermond heel uitzonderlijk voor ons land. Maar Amerikaanse

seismologen, die voortdurend in de weer zijn met aardbevingen die optreden langs de Rocky

Mountains, kennen de gevolgen van ‘soil liquefaction’ maar al te goed. In 1964 bijvoorbeeld, tijdens

een aardbeving in Alaska, werden ongeveer 250 bruggen beschadigd doordat hun pijlers

wegzakten als gevolg van aardverschuivingen langs de rivierbeddingen. Ook kwamen door de

vloeibaar geworden bodem ondergrondse opslagtanks omhoog. Bij lege tanks was het

drijfvermogen zo groot, dat ze zelfs door geasfalteerde wegen heen omhoog kwamen.

“Het vervelende is dat je nooit precies weet wat er kan gebeuren omdat je nooit precies weet wat

er in de onderliggende bodem zit”, zegt Dr. Lesly Youth, van de Brightam Youd University (Ohio).

“Daarom zijn we nu bezig alle bodemlagen in aardbevingsgebieden in kaart te brengen.”

Samenvatting

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

63

Extra oefeningen intensief lezen

Opdracht 1

Kruis bij elk tekstfragment aan welke uitspraken juist zijn op basis van het stukje

gegeven tekst. Er zijn telkens twee antwoorden juist. Let wel: we noemen een ‘ware’

uitspraak waar, omdat ze binnen de context van de opgegeven tekst waar is. In een

andere context zou die bepaalde uitspraak misschien niet waar zijn.

Duid de juiste uitspraken aan!

a. “De meeste samenlevingen hebben evenwel een veelheid aan allerhande informatie

nagelaten. Met betrekking tot de oudheid kan niet alleen gebruik worden gemaakt van

zogenaamde literaire bronnen (geschiedschrijving, biografie, epos, lyriek, didactische

poëzie, drama, filosofie, redekunst, briefliteratuur en dergelijke), maar ook van

epigrafische, archeologische en numismatische bronnen. Terwijl voor de vroege

middeleeuwen het geschreven materiaal nog eerder beperkt was, beschikt men voor de

periode na 1200 over steeds meer documenten. De akten van administratieve en

gerechtelijke praktijk worden talrijker, alsook de bronnen resulterend uit het beheer van

gronden, het innen van belastingen en het uitoefenen van controle over de bevolking.”

Wat de oudheid betreft, kan alleen gebruik gemaakt worden van literaire

bronnen.

Na 1200 worden de akten van de administratieve en gerechtelijke praktijk

talrijker.

Voor 1200 waren er meer bronnen die het resultaat zijn van het beheer van

gronden, het innen van belastingen en het uitoefenen van controle over de

bevolking.

Met betrekking tot de oudheid zijn er zowel literaire als niet literaire bronnen.

In de late middeleeuwen beschikt men over minder bronnen omtrent

belastingen en het uitoefenen van controle over de bevolking.

b. “ ’s Werelds grootste archievenplunderaar was zonder twijfel Napoleon. Hij heeft

overal in Europa andermans archieven leeggehaald. Die van het Vaticaan werden

met ossenwagens tegelijk naar Frankrijk overgebracht en nog steeds duiken daar

meer pauselijke bullen op dan in Italië. Het motief voor de roof liep uiteen: veel

documenten waren voor de Fransen van belang wegens hun historische inhoud,

andere, zoals middeleeuwse manuscripten, wegens hun schoonheid en

kostbaarheid.”

In Frankrijk duiken nog steeds heel wat documenten op die afkomstig zijn

van het Vaticaan.

Sommige documenten werden door de Fransen geroofd omwille van hun

schoonheid en kostbaarheid.

Archievenroof gebeurt quasi uitsluitend omwille van de historische inhoud

ervan.

In de tijd voor Napoleon werd er duchtig aan archievenroof gedaan, nadien

echter niet meer.

Schoonheid van documenten was voor Napoleon geen motief om archieven

te plunderen.

64

Opdracht 2

Deze oefening is gelijkaardig aan de vorige oefening, maar wel iets moeilijker. In deze

oefening is het niet zo dat er altijd 2 ware uitspraken zijn, maar wel 4. Van deze 5

uitspraken is er dus maar 1 onware uitspraak. Dan wil zeggen dat je alle zinnen

aandachtig moet lezen. Let wel: zoals bij de vorige oefening noemen een ‘ware’

uitspraak waar, omdat ze binnen de context van de opgegeven tekst waar is. In een

andere context zou die bepaalde uitspraak misschien niet waar zijn.

Duid de onware uitspraak aan!

a. “Twee onafhankelijke getuigen geven een gebeurtenis op een andere wijze weer. Ze

produceren geen twee identieke teksten. Twijfel wordt gewekt wanneer woordkeuze, stijl,

structuur, sterke gelijkenissen vertonen. Plagiaat is evenwel veel moeilijker aan te tonen

wanneer het gaat om opvattingen, methoden en ideeën. In een zelfde tijdsgewricht

komen onderzoekers dikwijls tot gelijklopende conclusies zonder dat er sprake is van

plagiaat.”

Een zelfde gebeurtenis wordt door twee onafhankelijke getuigen op een

verschillende wijze weergegeven.

Wanneer de woordkeuze sterke gelijkenis vertoont, kan er getwijfeld worden

aan de getuigenis van eenzelfde gebeurtenis door verschillende

onafhankelijke getuigen.

Voor opvattingen, methoden, ideeën is plagiaat veel gemakkelijker aan te

tonen.

Het gebeurt dat verschillende onderzoekers in een zelfde periode tot

dezelfde conclusies komen zonder dat er sprake is van plagiaat.

Het is hoogst verdacht dat twee onafhankelijke getuigen twee identieke

teksten zouden produceren.

b. “Bij de bestudering van het geheugen gaat men er nu van uit dat ‘materiaal’ reeds in de

allereerste fase van de waarneming geselecteerd wordt, zodat het niet eens het korte

geheugen, waarin het in principe enkele seconden kan worden vastgehouden, bereikt.

Als het korte geheugen wel bereikt wordt dan bepaalt de zinvolheid van het materiaal, of

beter de herkenning als zinvol, of het in het lange-termijn geheugen wordt opgenomen.

En niet alleen bij de ‘input’, ook bij de ‘output’, bij de zoekstrategie die men toepast om

iets in het geheugen terug te vinden en bij de uiteindelijke rapportage, zijn veel

vertekeningen mogelijk.”

Een groot deel van het materiaal van de waarneming bereikt meestal niet

eens het korte geheugen.

In het korte geheugen worden gegevens slechts enkele seconden

vastgehouden.

Indien het materiaal van de waarneming als zinvol wordt herkend, heeft het

veel kans om opgenomen te worden in het lange-termijn geheugen.

Niet alleen wanneer er iets in het geheugen wordt gestopt, maar ook

wanneer er informatie wordt uitgehaald zijn er vele vertekeningen mogelijk.

Het lange-termijn geheugen houdt de informatie lang vast en dus kan men

ervan op aan dat het een betrouwbare output oplevert.

65

Opdracht 3

Deze oefening is gelijkaardig aan de vorige oefening, maar nog iets moeilijker. In deze

oefening is het niet zo dat altijd een bepaald aantal uitspraken waar zijn. Het kunnen

een of meerdere zijn. Dus bij elke vraag kan er een juist antwoord zijn of kunnen het er

twee zijn of drie of vier of vijf.

Duid de juiste uitspraken aan!

a. “Dat het interpretatieve karakter van waarnemingen pas bij vergelijking en contrast naar

voren treedt, kan ook goed in de journalistiek geconstateerd worden. Pas toen sommige

kranten in het begin van de jaren 70 over ‘verzetsstrijders’ of ‘vrijheidsstrijders’ in de

Derde Wereld begonnen te schrijven, bleken de benamingen die tot die tijd gangbaar

waren, ‘opstandelingen’ en ‘rebellen’, bepaalde interpretaties van het gebeuren van de

Derde Wereld te zijn. Ook de term ‘Derde Wereld’ is een bepaalde interpretatie van de

werkelijkheid.”

Dat vergelijking en contrast een belangrijke rol spelen bij interpretatie komt

goed tot uiting in journalistiek.

Voor de jaren 70 sprak men ten aanzien van de Derde Wereld over

‘verzetsstrijders’ en ‘vrijheidsstrijders’.

Na de jaren 70 sprak men ten aanzien van de Derde Wereld over

‘opstandelingen’ en ‘rebellen’.

De term Derde Wereld berust op een objectieve weergave van de

werkelijkheid

De termen ‘opstandelingen’ en ‘rebellen’ berusten op een bepaalde

interpretatie van het gebeuren van de Derde Wereld.

b. “Vele gebeurtenissen die zeker plaatsvonden, werden nooit opgetekend, omdat de

auteurs ze te evident of niet relevant vonden. Zo zou het heel naïef zijn uit het feit dat

erotiek in de Afrikaanse kunst en literatuur een geringere plaats inneemt dan in de

Europese, af te leiden dat de erotiek in Afrika minder belangrijk of verspreid zou zijn.

Omgekeerd is het onzin te menen dat alle opgetekende feiten ook geobserveerd werden

door auteurs, erger nog, dat ze alle gebeurd zouden zijn.”

Omdat auteurs een groot aantal gebeurtenissen te evident of niet relevant

vonden, werden ze nooit opgetekend.

Erotiek komt vaak voor in de Afrikaanse kunst en literatuur.

Erotiek is in Afrika minder belangrijk of minder verspreid.

Alle opgetekende feiten werden ook geobserveerd door auteurs.

Alle opgetekende feiten zijn allemaal werkelijk gebeurd.

66

3.2 Gestructureerd lezen

Gestructureerd lezen is een vorm van actief lezen en houdt in dat je als lezer oog hebt voor

de tekstopbouw, de argumentatie, de logische samenhang, het verband tussen verschillende

ideeën, de relevantie van bepaalde informatie. Hierbij let je op de onderverdeling in alinea’s,

de titel, ondertitel en tussentitels. Bij elke nieuwe alinea of elk nieuw idee of zin kan je je

afvragen: waarom staat dit hier? Wat heeft dit te maken met de interne samenhang van de

tekst? Let op signaalwoorden, verwijswoorden en sleutelwoorden.

3.2.1 Signaal- en verwijswoorden

3.2.1.1 Signaalwoorden zijn woorden die de structuur van de tekst duidelijk maken. Zij

helpen de lezer het inhoudelijk verband te maken tussen zinnen of delen van een zin.

Voorbeelden:

- Ik ben gebuisd, maar ik had wel veel gestudeerd.

- Die vrouw is aartslelijk, toch heeft ze veel succes bij mannen.

- Die vrouw is aartslelijk, net zoals haar man.

- Ze gingen naar de les, omdat de examens eraan kwamen.

- Ik at te veel chocolade, daardoor heb ik buikpijn.

- …. (eigen voorbeeld)

In een tekst

- In de scholen zouden ‘emotionele ontwikkelingslessen’ moeten worden

gegeven, omdat onderzoek uitgewezen heeft dat kinderen naast

traditionele lessen, zoals wiskunde en taal, belangrijke

levensvaardigheden moeten worden bijgebracht. We moeten namelijk

een balans proberen te vinden tussen rationaliteit en medevoelen. (…)

Kortom, hoofd en hart hebben elkaar nodig.

- Dit handboek probeert op een logische, heldere en duidelijk

gestructureerde manier de mijlpalen in de ontwikkeling van het kind weer

te geven. Hiervoor maken we enerzijds gebruik van een chronologische

opbouw waarbij de ontwikkelingsfasen achtereenvolgens besproken

worden. Anderzijds zoomen we binnen elke fase in op de verschillende

ontwikkelingsdomeinen. Op die manier proberen we een horizontale en

verticale samenhang te verwezenlijken

3.2.1.2 Verwijswoorden verwijzen naar iets. Dat iets werd reeds tevoren vernoemd in de zin

of wordt later in de zin vernoemd.

Voorbeelden:

- Maaike ging wandelen in het bos. Ze viel op haar knietjes. Die begonnen te bloeden. Dat

maakte haar aan het huilen.

- De meisjes gaan naar het fitnesscentrum en daarna naar de sauna. Ze doen dat elke

week.

- Er is gisteren een ongeluk gebeurd op de autosnelweg. Ik heb het vanochtend in de

krant gelezen.

67

In een tekst

- De peuter bouwt aan zijn zelfredzaamheid die noodzakelijk is, zodra hij naar de eerste

kleuterklas (peuterklas) zal stappen. Deze zelfredzaamheid houdt in dat de

peuter/kleuter zelfstandig kan eten en drinken, zichzelf aan en uit kan kleden, zindelijk is

en zelf naar het potje/wc kan gaan en zijn handjes kan wassen. Peuters slapen over het

algemeen een hele nacht door en doen een middagdutje. Dit blijkt voor de jongste

spruiten belangrijk. Dat merk je vaak in het eerste jaar van de kleuterschool (peuterklas)

aan de bedjes of kussens in de ‘knusse hoek’ of slechts ‘één keer’ naar school gaan

(meestal tijdens de ochtend).

Oefening 1

Vul signaal- en verwijswoorden in

Ze lopen gewoon met me mee… Tekst: Margaret Mahy

Kareltje Jonas was net als andere jongens, alleen was ……………. wat klein. ……………. hij

op een keer uit school kwam, keek hij om ……………. zag dat ……………. een nijlpaard

achter hem aan liep.

Een nijlpaard en hij hield juist zo veel van nijlpaarden! ……………. hij had nog nooit gemerkt

dat nijlpaarden ook van hem hielden. Kareltje aaide ……………. over zijn neus en het

nijlpaard glom van plezier.

……………. Kareltje de huisdeur opendeed, wou het nijlpaard mee naar binnen. Maar

Kareltje dacht dat zijn moeder ……………. vast niet goed zou vinden. ……………. stuurde hij

het nijlpaard de tuin in.

Het nijlpaard zei niets en dook de goudvisvijver in.

“Wat is dat daar toch in onze goudvisvijver?” vroeg meneer Jonas ……………. hij uit het

raam keek.

“O, ……………. is een nijlpaard”, zei Kareltje.

“Nou nog mooier!” riep meneer Jonas. “ Kunnen de mensen hun nijlpaarden dan niet aan de

lijn houden? ……………. kan geen goudvisvijver tegen!”

De volgende morgen liep het nijlpaard gewoon met Kareltje mee naar school. Op school was

……………. een hoop te doen en Kareltje was al gauw het hele nijlpaard vergeten.

……………. hij ’s middags naar huis liep …………….hoorde hij wat geschuifel achter zich.

Hij keek om en zag dat ……………. vier nijlpaarden met hem meeliepen. Kareltje vond

……………. geweldig. Wat fijn dat hij nu net het soort jongen was …………….nijlpaarden

graag meelopen.

……………. ze bij huis kwamen, zochten de vier nijlpaarden heel tevreden een plaatsje in de

goudvisvijver. Het was een flinke vijver, maar met vier nijlpaarden erin leek ……………. niet

zo groot meer.

“Nu zijn ze met zijn vieren!” riep mevrouw Jonas, toen ……………. uit het raam keek.

“…………….is nogal wat.” De volgende dag was het sportdag op school. De vier nijlpaarden

liepen mee naar school en bleven rustig naar het voetballen kijken. Maar ’s avonds waren

……………. al negen nijlpaarden ……………. met Kareltje meeliepen en in de vijver kropen.

……………. ging het een hele tijd door.

……………. ze in het tuinhuisje grootvaders verjaardag wilden vieren, konden ze

……………. haast niet bijkomen, want er stoeiden zeventwintig nijlpaarden op het grasveld.

68

Oefening 2

Kies uit volgende signaalwoorden

in tegenstelling tot, vooreerst, dan, alleszins, daardoor, derhalve, samengevat, kortom

met andere woorden, vervolgens, dat houdt in, dientengevolge, , kortom

Vleermuizen overwinteren. Eind oktober beginnen de temperaturen aardig te dalen.

Vliegende insecten worden ……………. alsmaar schaarser en dat is niet zo goed voor

vleermuizen. Maar geen nood, ze gaan …………….prompt in winterslaap. ……………., ze

overwinteren.

Maar vleermuizen ‘overzomeren’ of ‘overdagen’ ook. ……………. mensen die tijdens de

nacht slapen, slapen vleermuizen tijdens de dag. Mensen overnachten, vleermuizen

‘overdagen’ kun je ……………. zeggen. Dat doen ze in hun zomerverblijfplaatsen.

Waarom ze …………….niet ’s nachts slapen en tijdens de dag op insectenjacht trekken?

Daar zijn enkele goede redenen voor.

……………. gaan ze ‘s nachts jagen, omdat het dan veiliger vliegen is. ’s Nachts is het alleen

oppassen voor de uilen. ……………. slapen ze overdag, omdat er dan zwaluwen en andere

insecteneters zijn. ……………. dat ze ’s nachts jagen. Vleermuizen zien ……………. hun

prooi en hun omgeving niet met de ogen, maar horen met de oren. …………….is voor de

vleermuizen de duisternis geen vijand. Wel een bondgenoot.

……………., wat doe je als vleermuis tijdens de periode met daglicht? Je zoekt …………….

een rustige, veilige plek op en daar wacht je tot de avond valt.

69

Oefening 3

Duid aan waar de onderstreepte/vetgedrukte verwijswoorden naar verwijzen

1. Wanneer iemand een verhaal vertelt, geeft de ander vaak te kennen dat hij of zij luistert

door tijdens het gesprek de ander te ondersteunen met ‘hmm’ of ‘mhm’, die met

instemmende knikjes te vergelijken zijn.

hij of zij

de ander

‘hmm’ of mhm’

2. Maar de hmm’s van de vrouw zouden iets anders betekenen dan die van de mannelijke

gesprekspartners, namelijk dit:’ Ja, ik luister, vertel verder, ik ben er nog.’

De hmm’s

’ Ja, ik luister, vertel verder, ik ben er nog.’

De hmm’s van de vrouw

3. Anders dan vrouwen hechten mannen veel ‘zwaardere’ betekenis aan hun uiting,

namelijk ‘Ja, ik ben het met je eens’.

vrouwen

mannen

vrouwen en mannen

4. Dat verklaart waarom vrouwen vinden dat mannen nooit luisteren naar de verhalen die zij

vertellen. Die doen alleen maar ‘hmm’ als ze hiermee eens zijn.

de verhalen

de verhalen die zij vertellen

‘hmm’

5. Mannen roepen van hun kant dat vrouwen onvoorspelbare wezens zijn, omdat die na

afloop van het gesprek zeggen het er niet mee eens te zijn, terwijl ze toch zo vaak

‘instemmend’ gehumd hebben!

vrouwen

onvoorspelbare wezens

mannen

6. Vrouwen zijn actiever dan mannen betrokken bij het instandhouden van elkaars

gesprekken; zij stellen meer vragen, vullen meer stiltes en geven – zoals gezegd – meer

minimale antwoorden.

vrouwen

mannen

vrouwen en mannen

7. Zij protesteren niet expliciet als zij bij een publiek optreden in een betoog in de rede

worden gevallen, maar vallen letterlijk stil als dit toch gebeurt.

bij een publiek optreden

als zij in een betoog in de rede worden gevallen

in een betoog

70

8. Zij leggen vaker de nadruk op de belangrijke inhoudelijke elementen van hun

uiteenzetting, terwijl mannen deze eerder leggen op de toepassing ervan.

op de toepassing

de belangrijke inhoudelijke elementen van hun uiteenzetting

nadruk

9. In hogere kringen is er duidelijk meer aandacht voor een intellectuele discussie en de

functionaliteit ervan op het gebied van kennisontwikkeling en kennisdeling. …

een intellectuele discussie

de functionaliteit

kennisontwikkeling en kennisdeling

10. De vraag is nu hoe, wanneer en waarom dit seksespecifieke taalgedrag wordt

aangeleerd. Daarvoor moeten we terug naar de verwerving van de moedertaal in het

algemeen en naar onderzoeken naar de verwerving van seksespecifiek taalgedrag in het

bijzonder.

de verwerving van de moedertaal

dit seksespecifieke taalgedrag

hoe, wanneer en waarom dit seksespecifieke taalgedrag wordt aangeleerd

71

Oefening 4

In de volgende tekst zijn er een aantal stukken weggeknipt. Lees de tekst aandachtig

en zet het juiste fragment in de gekortwiekte tekst.

C. Galle: ‘Weg uit de vergeetput van de samenleving’

uit Knack, 12 augustus 2009, p. 26

Lange tijd hield psychiater Jan de Varé de lippen op elkaar. De hoofdarts van de forensische

afdeling van het centrum Sint-Jan-Baptist in de Oost-Vlaamse gemeente Zelzate wou zijn

project in alle stilte laten rijpen en ‘zijn dames’ zo lang mogelijk afschermen. Vanwege het

hoge ‘nieuwsgehalte’ van zijn patiënten, heet het.

Fragment

Of zwarte brandstichtingen. Delicten die vaak erg grote maatschappelijke impact hebben.’

Twee jaar geleden begon het ziekenhuis bij wijze van experiment met de opvang van drie

vrouwelijke geïnterneerden.

Fragment

Door een gebrek aan behandeling in de gevangenis is de kans echter erg klein. Verhalen

over geesteszieke daders die wegkwijnen in onze overvolle gevangenissen zijn dan ook

legio.

Vrouwen met borderline

In 2000 startte in drie psychiatrische ziekenhuizen – Bierbeek, Rekem en Zelzate – een

pilootproject om een aantal mannelijke geïnterneerden op te nemen.

Fragment

Gent is klaar met het bouwdossier, maar wacht nog op de nodige centen. Antwerpen heeft

zelfs nog geen bouwplannen.

Fragment

72

‘Terwijl hun situatie vaak nog schrijnender is dan die van hun mannelijke collega’s’, zegt De

Varé.. ‘Vrouwelijke daders zijn meestal ernstiger ziek. Dus blijven ze zonder behandeling

langer in de gevangenis. De meesten komen zelfs nooit meer vrij.’ Terwijl onder de

mannelijke geïnterneerden nogal veel psychotici zitten, gaat het bij vrouwelijke daders vrijwel

uitsluitend om persoonlijkheidsproblematieken. De Varé: ‘Vooral borderline, een pathologie

die vaak een lange en moeizame behandeling vraagt. Borderline is vrij complex, maar vooral

uiterlijke kenmerken vallen op. Zelfverminking, hevige reacties, moeilijk communiceren.’

Fragment

Dus kun je hen maar beter behandelen in een voor de maatschappij representatieve setting.

En onze maatschappij is ook gemengd. Er zijn gevallen genoeg bekend van mensen die

goed functioneerden binnen de laboratoriumsituatie die voor hen was gecreëerd, maar die

terugvallen zodra ze in de echte wereld komen. Daar schiet niemand iets mee op.’

73

De ontbrekende fragmenten

1. Dames die al lange tijd in de gevangenis zaten, zonder een echte psychiatrische

behandeling. Het is een oud zeer in ons land, waarvoor Europa België al

herhaaldelijk op de vingers tikte. Een ‘gewone’ gevangene komt vrij, nadat hij zijn

straf heeft uitgezeten. Een geïnterneerde kan pas vrijkomen als zijn geestestoestand

aanzienlijk verbeterd is.

2. Vrouwelijke geïnterneerden konden tot voor kort nergens terecht voor een adequate

behandeling.

3. Voor de uitbouw van het vrouwenproject ging het forensisch team van Zelzate eerst

een kijkje nemen in het vermaarde Institut Philippe-Pinel in het Canadese Montreal –

dé autoriteit op het vlak van forensische psychiatrie. Daar heeft het personeel

proefondervindelijk vastgesteld dat een gemengde unit, vrouwen en mannen samen

op de afdeling dus, het beste werkt. Zelzate koos voor een gemengde werking. De

voorbije twee jaar werden heel geleidelijk meer en meer vrouwen binnengebracht. De

Varé:’ We gaan ervan uit dat we mensen, binnen de marge van wat veilig en mogelijk

is, terug in de maatschappij moeten brengen.

4. ‘Bij vrouwelijke geïnterneerden gaat het heel vaak om feiten die lang en breed in de

media zijn geweest’, legt De Varé uit. ‘Neonaticide’, bijvoorbeeld, babymoord dus.

5. Het gaat om de zogenaamde medium – riskpatiënten. Mensen met een

psychiatrische problematiek die vanwege de gepleegde feiten niet welkom zijn in een

regulier psychiatrisch ziekenhuis, maar bij wie wel nog behandelingsmarge is. Voor

de high risk-patiënten plant de overheid twee gloednieuwe instellingen. Een in

Wommelgem bij Gent, en één in Antwerpen. De plannen zijn goedgekeurd, maar de

uitvoering ervan is nog niet voor meteen.

74

3.2.2 Sleutelwoorden

Als je een wetenschappelijke tekst of een syllabus leest, ga je meestal met een stift of een

pen de belangrijkste woorden onderstrepen of markeren. Bij het studeren en verwerken van

de tekst gebruik je deze sleutelwoorden als kapstokken om de leerstof te onthouden. Wat je

immers onderlijnd/gemarkeerd hebt, zijn de belangrijkste woorden (en met uitbreiding

stukken van zinnen) van een tekst. In een oogopslag krijg je een beter zicht op de structuur

van de tekst en ga je de sleutelwoorden gebruiken als basis voor je schema.

75

Oefening

Stap 1

Lees de tekst uit de Studeerwijzer over de factoren die je concentratie bij het studeren

beïnvloeden.

Uiteraard is jouw motivatie en inzet belangrijk. Je moet in een richting zitten die je (meestal) graag

doet en waarvoor je bereid bent zaken op te offeren. Het moet je boeien om er meer over te

weten te komen, ook al zijn niet alle vakken even geweldig. Ongemotiveerd en zonder inzet

studeren leidt tot niets. Honger hebben of moe zijn kunnen ook de concentratie beïnvloeden. Het

spreekt voor zich dat je niet met ingewikkelde dingen uit je cursus kunt bezig zijn als je vergaat

van de honger of omver valt van vermoeidheid. Doe hier snel wat aan. Er mogen niet te veel

afleiders zijn zoals tv, radio, gsm, computers of storende mensen. Mensen zijn meestal geen

goede ‘multitaskers’. Zeker als je met ingewikkelde dingen bezig bent, kan je niet met een ander

oog of oor met andere zaken bezig zijn. Een rustig achtergrondmuziekje zal wel lukken om niet

afgeleid te worden, maar van zodra je meer met het ritme of de tekst van je favoriete band bezig

bent, dan is het misschien beter de muziek uit te zetten. Je moet een doelstelling en perspectief

hebben. Zomaar wat van alles doen, zonder dat je weet waarom en voor hoelang, werkt ook niet.

Je kunt niet als een kip zonder kop je cursusmateriaal verwerken. Je zult veel geconcentreerder

werken, als je beseft hoe het deeltje waar je nu mee bezig bent, past in het geheel van de cursus

of planning. Je moet weten waar je mee bezig bent. Als je weinig of niets begrijpt van de cursus

of het lijkt Chinees (en je doet geen Sinologie), dan kan je je ook maar met moeite concentreren.

Ga dan een stap terug in het verwerkingsproces om te zoeken waar je een logische stap mist om

de inhoud te begrijpen. Sta eens recht, loop eens rond, blijf niet steeds op je stoel achter je

bureau zitten. Ook als je op problemen stuit in je studies of je merkt dat je niet meer echt goed

bezig bent, kan beweging deugd doen. Soms lijk je een beetje suf te worden als je te lang of te

veel bezig bent met iets. Ook dan is het goed de dingen even op een rij te zetten en niet verder te

versuffen. En uiteraard moet je af en toe een pauze nemen. Na 90 minuten werken is iedereen

wel toe aan een mentale frisse neus halen. Doe dit door een tiental minuten iets anders te doen!

Voor sommige studenten is 90 minuten na elkaar studeren al erg lang om geconcentreerd te

blijven. Is dat voor jou het geval, studeer dan in kleinere blokken die voor jou wel haalbaar zijn. Er

bestaat immers geen algemene regel over het aantal minuten dat je moet studeren, wel over het

voldoende nemen van pauzes. Je moet je goed in je vel voelen. Als je aan dingen twijfelt of je zit

met je hoofd bij andere dingen, dan lukt het studeren ook niet. Je moet je emotioneel ‘ok’ voelen.

Uiteraard kunnen er dingen gebeuren die je, omdat ze lastig of moeilijk zijn, van het studeren

houden. Praat hierover met de juiste mensen. Lees ook het hoofdstuk ‘een gezonde geest in een

gezond lichaam …’

Denissen, K., Leonard, R., Van den Brande, J. en Willems, L., (2010) Studeerwijzer. Op weg

naar succesvol studeren, VUBPRESS: Brussel.

Stap 2

Verdeel de tekst in alinea’s

Stap 3

Arceer/onderstreep per alinea het sleutelwoord of –woorden.

76