integraal waterbeheer
Transcript of integraal waterbeheer
integraal waterbeheer op land- en tuinbouwbedrijven
Woord vooraf 4
Integraal waterbeheer 6
Wetgeving 8 2.1 Zuiveringszones 9
2.2 LozenvanafvalwatervolgensVLAREM 9
Waterbronnen op het bedrijf 12 3.1 Diepgrondwater 13
3.2 Ondiepgrondwater 13
3.3 Leidingwater 13
3.4 Hemelwater 14
3.4.1 Opvangenhergebruik 14
3.4.2 Opslagvanhemelwater 14
3.4.3 Wettelijkeverplichtingen 16
3.5 Oppervlaktewater 17
3.6 Gezuiverdafvalwater 17
Afvalwaterstromen op het bedrijf 18 4.1 Veehouderij 19
4.1.1 Perssappenenrun-offvandekuilplaat 19
4.1.2 Afvalwatervanmelkwinning 19
4.1.3 Andereafvalwatersopveehouderijen 20
4.2 Tuinbouwenakkerbouw 20
4.2.1 Waswatervangroentenenaardappelen 21
4.2.2 Restdrainenspuiwatervanteeltenophydrocultuur 21
4.3 Andereafvalwaterstromen 22
4.3.1 Run-offvanverhardeoppervlakken 22
4.3.2 Afspuitenvanmachines 22
4.3.3 Afvalwatervanspuittoestellen 22
4.3.4 Reinigenvanbedrijfsgebouwen 23
4.3.5 Huishoudelijkafvalwater 23
Zuiveringssystemen in de land- en tuinbouw 24 5.1 Bezinkingenflotatie(Primairezuivering) 25
5.2 Biologischezuivering(Secundairezuivering) 27
5.2.1 Plantensystemen 27
5.2.1.1 Percolatierietveld 27
5.2.1.2 Vloeirietveld 28
5.2.2 Mechanischesystemen 29
5.2.2.1 Beluchtesystemen(Actief-slibsysteemenbeluchtebiofilter) 29
5.2.2.2 Oxidatiebed 29
5.3 Nazuivering(Tertiairezuivering) 30
5.3.1 Veehouderij 31
5.3.2 Tuinbouw 31
�
Recirculatiesystemen in de tuinbouw 32 6.1 Hergebruikzonderzuiveringofontsmetting 34
6.2 Hergebruiknazuiveringen/ofontsmetting 34
6.2.1 Zuiveringvanorganischevervuiling 34
6.2.2 Ontsmetting 34
6.2.2.1 Langzamezandfilter 34
6.2.2.2UV-filter 36
6.2.2.3 Andereontsmettingssytemen 37
Verhitting 37
Ozon 37
Waterstofperoxide 37
Reiniging van machines, tractoren en spuittoestellen 38 7.1 Reinigingvanmachinesentractoren 39
7.2 Reinigenenvullenvanspuittoestellen 39
Vergunningen 42 8.1 Stedenbouwkundigevergunning 43
8.2 Milieuvergunning 43
Subsidies 44 9.1 VLIF-steun 44
9.2 SubsidievandeProvincialeLandbouwkamervoorOost-Vlaanderenvoordeaankoopvanplanten 45
9.3 Gemeentelijkesubsidie 45
Heffingen 46 10.1 Heffingopwaterverontreiniging 46
10.2Heffingopdewinningvangrondwater 47
10.3 Heffingopdecaptatievanoppervlaktewater 47
Waterzuiveringsinstallaties in de praktijk 48 11.1 Melkveebedrijfmetactief-slibsysteem,percolatierietveldjeenhergebruikvaneffluent 49
11.2 Melkveebedrijfmetbiorollen,percolatierietveldenhergebruikvaneffluent
engebruikvanregenwateralsdrinkwatervoordekoeien 51
11.3 Melkveebedrijfmetpercolatierietveldenhergebruikvaneffluent 52
11.4 Melkveebedrijfmetgebruikvanregenwateralsdrinkwatervoorveeenzuivering
enhergebruikvanafvalwater 54
11.5 Melkveebedrijfmetlavafilterenhergebruikvanafvalwater 56
11.6 Witloofforceriemetgeslotenwaterkringloopdoorzuivering,ontsmetting
enhergebruikvanafvalwater 56
11.7 Vollegrondsgroentenbedrijfmetzuiveringenhergebruikvanwaswater 58
11.8 Azaleabedrijfmetontsmettingenhergebruikvangietwater 60
11.9 SubstraatbedrijftrostomaatmethogedrukUVenhergebruikvandrainwater 60
11.10Substraatteelttrostomaatmetontsmettingvanregenwater
endrainwatervialangzamezandfilter 61
Contactadressen 63
�
�
Woord vooraf
�
HetprovinciebestuurOost-VlaanderenendeProvincialeLandbouwkamervoorOost-Vlaanderendoensinds
1994onderzoeknaarafvalwaterzuiveringopland-entuinbouwbedrijven.
Indezeperiodeheefthetprovinciebestuurveelpilootprojectengerealiseerd.Zowerderonderandereveel
ervaringopgedaanrondkleinschaligeafvalwaterzuiveringopland-entuinbouwbedrijven,meteen5b–project
inhetMeetjeslandeneenALT-project.Hierbijwerdenopeenachttientalbedrijvenverschillendesystemenvan
waterzuiveringaangelegd.Dezeprojectenwordennogsteedsopgevolgd.Opdezemanierwordtveelkennisen
praktijkervaringopgedaannaarbruikbaarheid,efficiëntie,onderhoudenwerkingskosten.Naastafvalwaterzui-
veringisookonderzoekgedaanophetgebiedvanopslagengebruikvanhemelwater.
Lozenvanafvalwaterinoppervlaktewaterisonderhevigaaneenstriktewetgeving.ZowordenerinhetVLAREM
eisengesteldrondlozingsnormen,…Opvelebedrijvenishetnodighetafvalwaterverregaandtezuiverenom
denormentebehalen.Deafvalwaterstromenophetbedrijfdienenverzameldtewordenendooreenbiologisch
ofmechanischsysteemgezuiverdteworden.Hetgezuiverdewaterkaneventueelhergebruiktworden.
Voordeaanlegvaneenwaterzuiveringsinstallatiekunnensubsidiesverkregenworden,onderanderedeVLIF-
steun.DaarnaastgeeftdeProvincialeLandbouwkamervoorOost-Vlaanderensubsidiesvoordeaankoopvan
rietplanten.Demeestegemeentengevensubsidiesvoordezuiveringvanhuishoudelijkafvalwater.
DeprovincieOost-Vlaanderengeeftpraktischeinformatieaanland-entuinbouwersdieeenwaterzuiveringwil-
lenaanleggen.Dezebrochurevormthierineenhandigoverzicht.
Debrochurewildenadrukleggenopdemogelijkhedentot“integraalwaterbeheeropbedrijfsniveau”.Hierbij
wordtdehelewaterhuishoudingvanhetbedrijfbekekenengeoptimaliseerd.Erwordtmaximaalgebruikge-
maaktvangezuiverdafvalwaterenregenwater(ofondiepgrondwater).Diepgrondwaterenleidingwaterworden
enkelnoggebruiktvoortoepassingenwaaraankwaliteitseisengesteldwordendiemetregenwaterniethaalbaar
zijnenalsaanvullingbijtekortaanregenwater.
Omdedoorstromingvandeinformatieteverbeterenwerdin2002insamenspraakmetdeDienstLand-enTuin-
bouwvandeprovincieOost-Vlaanderen,deProvincialeLandbouwkamervoorOost-Vlaanderen,hetProvinciaal
ProefcentrumvoorGroenteteeltOost-Vlaanderen,VZWhetProefcentrumvoorSierteeltenVZWhetInterpro-
vinciaalProefcentrumvoordeAardappelteeltVZWhet‘KenniscentrumWater’opgericht.Ditiseencentraal
aanspreekpuntvoorland-entuinbouwersdievragenhebbenrondwater.Menkanerterechtvoorvragenrond
waterzuivering,irrigatie,opvanghemelwater,…Decontactgegevensvindtuachteraandebrochureterug.
A.Vercamer
GedeputeerdeLandbouw&Platteland
Woord vooraf
�
integraal waterbeheer
�
Jaarlijkswordengroteoppervlaktenverhardmet
gebouwen,parkings,wegen,...Aldezeverharde
oppervlakkenlatengeenregenwatermeerinde
bodemdringen.
Ookinhetveldheeftregenwatersteedsminderde
kansomindebodemtedringendoorgroterwor-
dendelandbouwpercelen,hetverminderenvanhet
aantalinfiltratiegrachten,...
Hierdoorwordengrondwaterreservesveeltrager
aangevuld.
Alhetwaterdatnietmeerindebodemtrekt,moet
oppervlakkigafgevoerdwordenenkomtterechtin
grachten,kanalen,beken,rivierenenrioleringen
waarhetmeeverantwoordelijkisvoordesteeds
vakeroptredendeplaatselijkeoverstromingen.
Anderzijdswordtersteedsmeerdiepgrondwater
onttrokken.Ditwaterisvanhoogstaandekwaliteit
enbruikbaarvooralletoepassingeninindustrie,
landbouwenalsdrinkwatervoordebevolking.
Hierdoordaaltdegrondwaterspiegelinbepaalde
grondwaterlagendelaatstedecenniazosterkdat
dekwaliteitvanhetwaterendebevoorradingop
langeretermijninhetgedrangkomen.
Omhetoppervlaktewaterterugeenvoldoende
goedebasiskwaliteittegeven,wordenzoveel
mogelijkafvalwaterstromenafgeleidnaaropenbare
ofprivatewaterzuiveringstationsalvorens
zetelozen.Afvalwaterzuiverenomtelozen
kostgeldzonderdaterenigeopbrengsttegenover
staat.Inveelgevallenkanheteffluentvan
afvalwaterzuiveringsinstallatiesnochtanszonder
ofmitsbeperktebijkomendebehandeling
perfecthergebruiktwordeninbepaaldeproductie-
processen.
Vanuithetbeleidwordterdelaatstejarendanook
veelaandachtgeschonkenaanrationeelwaterbe-
heerbijallewaterverbruikers(zoweinigmogelijk
waterverbruikendus)enhetgebruikvanalternatieve
waterbronnenwaarmogelijk(aldannietmitsde
nodigebehandelingenkwaliteitsbewaking).
Totvoorkortwerdgrondwatermetdrinkwaterkwa-
liteitalsbasiswatervooralletoepassingengebruikt
eneventueelvooreenbeperktaantallaagwaardige
toepassingenaangevuldmetregenwaterofondiep
grondwater.Inhetkadervanintegraalwaterbeheer
wordtnualsbasiswaterzoveelmogelijkgebruik
gemaaktvanzgn.alternatievewaterbronnenzoals
regenwater,ondiepgrondwater,oppervlaktewater
of(gezuiverd)afvalwater.Dituiteraardvoorzover
dergelijkewaterbronneninvoldoendematebeschik-
baarzijnenzeaandeminimumnormenvoorgebruik
indebedrijfsactiviteitenenhethuishoudenvoldoen,
aldannietnadenodigezuiveringenkwaliteitsbewa-
king.Grondwaterofleidingwatervanhoogstaande
kwaliteitwordtvoorbehoudenvoorbepaaldetoepas-
singendieeendergelijkehogekwaliteitvereisen
(reinigenvanmelkinstallaties,melkverwerkingsin-
stallatiesen-lokalen,...)enalsaanvullingofback-up
bijtijdelijkeproblemenmetdehoeveelheidofde
kwaliteitvanhetbasiswater.
Welkwatervoorwelketoepassinggebruiktkan
worden,zalafhangenvandespecifiekesituatievan
eenbedrijf:aldannietvoldoendeondiepgrondwater
aanwezig,mogelijkhedenomregenwateroptevan-
genenopteslaan,kwaliteitenhoeveelheidafval-
watereneffluent,kwaliteitseisenvanhetwatervoor
deaanwezigebedrijfsactiviteiten,kostprijsvande
diversewaterbronnenendenodigenabehandeling
ervanomeenvoldoendewaterkwaliteittebekomen.
Vanuitdeoverheidwordtviahetvergunningen-en
hetheffingenbeleiddedruksteedsmeeropgevoerd
omopbedrijfsniveaudewaterhuishoudingintegraal
tebekijkenencreatiefomtespringenmetwater
zodathetverbruikaandiepgrondwaterenleiding-
waterendelozingvanafvalwaterstoteenminimum
beperktzoudenworden.
Ookbinnendeland-entuinbouwzijnertalvanmo-
gelijkhedentotintegraalwaterbeheer.Dezebrochure
heeftalsdoeleenaantalmogelijkhedenenpraktijk-
voorbeeldenvoortestellenenaantetonendater
mitsenigecreativiteitveel(grond)waterbespaard
kanworden.
integraal waterbeheer
�
wetgeving
�
2.1 Zuiveringszones
Opelkbedrijfkomeneenaantalafvalwater-
stromenvoor.Deregelsdieaangevenwatmetdat
afvalwatermoetofmaggebeurenzijnopgenomenin
VLAREMIenVLAREMII.DeregelsvanVLAREMIIvoor
deopvangenafvoervanhuishoudelijkafvalwater
envoordelozingvanbedrijfsafvalwaterverschillen
naargelangdezuiveringszonewaarinhetbedrijfzich
bevindt.
Dezuiveringszoneszijn:
Zone ADitgebiedisgerioleerd.
Hetafvalwaterisviaderioleringaangeslotenopeen
gemeenschappelijkewaterzuiveringsinstallatie.
Ookdezonevan50mrondhetrioleringsstelsel
behoorttotdezoneA.
Zone BDitgebiedisgerioleerd.
Derioleringzalbinnende5jaaropeengemeen-
schappelijkewaterzuiveringsinstallatieworden
aangesloten.HetgebiedwordtdanzoneA.
Zone CDitgebiedisgerioleerd,maardeaansluitingopeen
collectievewaterzuiveringsinstallatiewordtniet
voorzien.
Niet gerioleerd gebiedHetwaterwordtgeloosdinoppervlaktewaterofin
eengracht.
IndieneenwoninginzoneCofineenniet-gerio-
leerdgebiedligt,dienthetafvalwatergezuiverdte
worden.1
Bedrijvenkunnenkiezentussenlozenopriolering
(nabeperktevoorzuivering)ofzelfverregaandzuive-
renenlozenopoppervlaktewateren/ofhergebruik
vanhet(aldannietgezuiverde)afvalwater.
MomenteelwerkendeVMMendegemeentebestu-
rennieuwezoneringsplannenuit.Hierbijzullende
zonesA,B,Cenniet-gerioleerdgebiedaangeduid
wordenopkaart:eenreedsgerioleerdeengezui-
verde(oranje)zone,eenterioleren/optimaliseren
entezuiveren(groene)zoneeneenIBA(rode)zone.
Dedefinitievezoneringsplannenwordenindenabije
toekomstverwacht.
2.2 Lozen van afvalwater volgens VLAREM
VLAREMII2legtoponderwelkevoorwaardenafval-
watermaggeloosdworden.
Op1juni1995werdVLAREMIIgoedgekeurd.Hier-
doorwordtelkland-entuinbouwbedrijfverplicht
afvalwatertelozenvolgensdelozingsnormen.
Voldoethetafvalwaternietaandelozingsnormen,
danmoethetgezuiverdwordendoormiddelvaneen
kleinschaligeafvalwaterzuiveringsinstallatie.
Voorhetlozenvanwaterdienteenmilieuvergunning
aangevraagdteworden,waarbijzoweldeaardenhet
debietvanhetafvalwateralsdezuiveringszonede
klassebepalen.
1Omteweteninwelkezoneuwbedrijfligt,richtuzichbesttotdemilieu-oftechnischedienstvanuwgemeente.2VlaamsReglementbetreffendedeMilieuvergunning.
10
Parameter Eenheid Norm bedrijfsafvalwater Norm huishoudelijk afvalwater
PH Tussen6.5-9 Tussen6.5-9
BOD mgO2/l <25 <25(<50indienwoning≤20pers.)
Bezinkbare stoffen ml/l <0.5 <0.5
Zwevende stoffen mg/l <60 <60
Temperatuur °C <30
Apolaire kws mg/l <5 <3
Oppervlakte actieve stoffen mg/l <3
Verbodvoorhetlozenvanstoffendieschadelijkkunnenzijnvoordegezondheidvanmens,faunaenflora
Verbodvanoliën,vettenofanderedrijvendestoffeninhetgeloosdewater
Beperktehoeveelheidpathogenekiemen
Categorieën Klasse van de milieuvergunning
Hetlozenvanhuishoudelijkafvalwaterinoppervlaktewatereninriolering
3
Hetlozenvanbedrijfsafvalwaterzondergevaarlijkestoffeninoppervlaktewater
-Totenmet5m³/u
-Vanmeerdan5m³/utot200m³/u
-Vanmeerdan200m³/u
3
2
1
Hetlozenvanbedrijfsafvalwaterdatéénofmeergevaarlijkestoffenbevat.
-Totenmet50m³/u
-Meerdan50m³/u
2
1
Lozen van gezuiverd water
Categorieën Klasse van de milieuvergunning
Hetlozenvanhuishoudelijkafvalwaterinoppervlaktewatereninriolering
3
Hetlozenvanbedrijfsafvalwaterzondergevaarlijkestoffeninoppervlaktewater
-Totenmet2m³/u
-Vanmeerdan2m³/utot100m³/u
-Vanmeerdan100m³/u
3
2
1
Hetlozenvanbedrijfsafvalwaterdatéénofmeergevaarlijkestoffenbevat.
-Totenmet20m³/u
-Meerdan20m³/u
2
1
Lozen van ongezuiverd water
Normen voor het lozen van afvalwater zonder gevaarlijke stoffen
11
DelozingvangevaarlijkestoffendientmaximaalvoorkomentewordendoorhettoepassenvandeBestBe-schikbareTechnieken(BBT).Debelangrijkstenormenvooroppervlaktewatermetbasismilieukwaliteitzijn:
Ammonium-N mgN/l <5
Kjeldahl-N mgN/l <6
Nitraat+Nitriet mgN/l <10
Ortho-fosfaat mgP/l <0.3
Totaalfosfaat mgP/l <1
Denormenvoorhetlozenvanbedrijfsafvalwater
metéénofmeerderegevaarlijkestoffenzijn
dezelfdevanbedrijfsafvalwaterzondergevaarlijke
stoffen.Indemilieuvergunningenkunnenechter
nogextraemissiegrenswaardenwordenvastgelegd
voordiegevaarlijkestoffen.3
Indevolgendetabelstaaneenaantal
gevaarlijkestoffendieinland-entuinbouw
kunnenvoorkomen.
Normen voor het lozen van afvalwater met één of meerdere gevaarlijke stoffen
Indemilieuvergunningkandevergunningverlenende
overheidopadviesvandeVMMhogerelozingsnor-
menvastleggen,afhankelijkvandegevoeligheidvan
hetoppervlaktewaterwaaringeloosdwordt.
VolgensdeBBTstudieveeteelt4vanhetVITOzijnvol-
gendenormenrealistischenhaalbaarvoorindividuele
afvalwaterzuiveringsinstallatiesvoorveehouderijen:
-totaalstikstof:80mg/l
-totaalfosfor:25mg/l
3ziebijlage2C,VLAREMI:Lijstvangevaarlijkestoffenvoorlozinginaquatischmilieu(EG-richtlijn76/464/EEGvan4mei1976)4Bestbeschikbaretechniekenvoordeveeteeltsector,VITO,2006.
1�
waterbronnen op het bedrijf
1�
3.1 Diep grondwater
Momenteelisgrondwaterdebelangrijkste
waterbronopdemeesteland-entuinbouwbedrijven.
Ditgrondwaterwordtvoorzowatalletoepassingen
gebruikt.Ookvoorzakendieevengoedmetkwalita-
tiefmindergoedwaterkunnengedaanworden.
Binneneenintegraalwaterbeheerishetdebe-
doelingomditkwalitatiefgoedegrondwaterte
behoudenvoortoepassingendieeendergelijke
goedekwaliteitvereisenendeanderetoepassingen
maximaalintevullenmetalternatievewaterbronnen
zoalsregenwater,effluent,ondieprondwaterofop-
pervlaktewater.
Ookishetgrondwaternietoveralvaneeneven
goedekwaliteit.Vaakkaneenontijzeringvanhet
waternoodzakelijkzijnofishetgrondwatertebrak
enisdekwaliteitvaneenalternatievewaterbron
zelfsbeter.
Zozijnerb.v.bedrijvendiediepgrondwaterge-
bruikenvoordereinigingvandemelkinstallatieen
melkverwerking,regenwateralsdrinkwatervoor
dekoeienengezuiverdafvalwatervooralleandere
reinigingstoepassingenenvoorhetverspuitenvan
gewasbeschemingsmiddelen.
Anderebedrijvengebruikengrondwateralsdrink-
watervoor(lacterendezeugen)enjongebiggenen
gefilterdregenwateralsdrinkwatervoordevleesvar-
kensenalskuiswater.
Slechtsindienerteweinigregenwaterofeffluent
zouzijnofereentijdelijkprobleemzouzijnmetdie
alternatievewaterbronnen,kunnendezeworden
aangevuldmetgrondwater.
Debelangrijkstealternatievewaterbronnenopbe-
drijfsniveauzijn:
•regenwater,
•ondiepgrondwater(b.v.drainagewaterofopen
vijver),
•oppervlaktewater,
•gezuiverdafvalwater.
3.2 Ondiep grondwater
Eenalternatiefvoordiepgrondwaterisondiep
grondwater,afkomstigvanb.v.drainagevanland-
bouwpercelen,onderstallenofwaterbassinsenvan
openvijversdiedoorgrondwatergevoedworden.
Indiengewerktwordtmetdrainagewater,wordende
drainagebuizenaangeslotenopeenverzamelbuisen
afgeleidnaareenopslagciterne(metoverloop).Van
hieruitwordthetopgepomptvoorgebruikofopslagin
eengroterewaterbassin(aldannietmitszuivering).
Ingebiedenmeteenhogegrondwaterstandkan
ondiepgrondwatervooreengrootstukvandewater-
voorzieninginstaan,vnl.reiniging,irrigatie,verspui-
tenvangewasbeschermingsmiddelen,drinkwater
voorhetveee.d.Voorwelketoepassingenhetwater
gebruiktkanworden,hangtvooralafvandekwaliteit
vanhetwater.Ondiepgrondwaterisminderconstant
vankwaliteitalsdiepgrondwaterenbevatsomste
veelijzer,zout,ammonium,nitraaten/ofbacteriën
zodateenzuiveringnodigkanzijn.
IJzer,ammoniumenbacteriënzijnvlotteverwijderen
metrelatiefeenvoudigetechniekenzoalsbeluchting,
UV-oflangzamezandfiltratieofeenpercolatieriet-
veldje(zieverderindezebrochure).
Zoutenennitraatkunnenookverwijderdworden
maardatisallastiger.
3.3 Leidingwater
Hetgebruikvanleidingwateropbedrijvendient
zoveelmogelijkbeperktteworden.Zekervoortoepas-
singenzoalshetafspuitenvanmachinesenstallen,…
ishetgebruikvanleidingwaternietaangewezen.
1�
3.4 Hemelwater
3.4.1 Opvang en hergebruikVLAREMIIbepaaltdathetverbodenishemel-
watertelozenindeopenbarerioleringwanneer
hettechnischmogelijkishetwatergescheidenvan
hetafvalwatertelozeninoppervlaktewaterofeen
kunstmatigeafvoer.
Ookbijkleinschaligewaterzuiveringishetvanbe-
langdatregenwaterafgekoppeldwordt.Hierdoorbe-
komtmeneenefficiënterewerkingvanhetsysteem.
Enkelniet-verontreinigdregenwaterdatafkomstigis
vandakenenrechtstreeksviabuizenafgeleidwordt
(duszonderinaanrakingtekomenmeteenverharde
weg)kanzondermeerinoppervlaktewatergeloosd
worden.
Regenwaterkanondermeernuttiggebruiktworden
voorberegeningvangewassen,voorhetreinigenvan
stallenofmachinesofalsdrinkwatervoordedieren.
Hoeveelregenwateropeenbedrijfkangebruikt
wordenhangtafvanverschillendefactoren.Ermoet
uiteraardeenvoldoendegrootenproperdakop-
pervlakzijndatkanafgekoppeldworden,ermoetde
mogelijkheidzijnomhetregenwaterzonderveront-
reinigingnaaréénofmeerdereplaatsenafteleiden
omhetopteslaanenermoetenvoldoendetoepas-
singenzijnwaarvoorhetopgeslagenregenwaterkan
gebruiktworden.
Hoegrooteenregenwateropslagmoetzijnvooreen
gegevendakoppervlakeneenmogelijkverbruikkan
wordenberekendaandehandvaneenregenwaterdi-
mensioneringsgrafiek.
3.4.2 Opslag van hemelwaterErbestaanverschillendesystemenvoorde
opvangvanhemelwatermetnameeenfoliebassin,
eenbetonnenregenput,metalenwatersiloeneen
openput.
Eenfoliebassiniseenuitgegravenvijvermetaarden
wallenwaarineenwaterdichtefoliegebrachtwordt.
Belangrijkepuntenbijdeaanlegzijndenodige
grondoppervlakte,dekeuzevandefolieenzaken
alsdedrainageonderdevijverendeafwerking.De
grondoppervlaktebijeenfoliebassinisgroterdan
dezenodigvooreenwatersilo(ongeveerdubbelzo
groot).Intabel1vindtueenoverzichtvandebeno-
digdeoppervlakteinfunctievandeinhoudvande
regenwateropvang.
Eenwatersiloiseenplaatstalensilowaaraande
binnenkanteenfolieisaangebracht.Devoordelen
tenopzichtevaneenfoliebassinzijndekleinere
grondoppervlaktedienodigisendemogelijkheid
vanafschermentegenalgenbijdekleineresilo’s.De
groottevandesilowordtbeperktdoordeconstructie.
Eenderdesoortopslagvanhemelwaterisdeopen
put.Ditiseenuitgegravenvijver,zonderfolie.Daar-
doorstaathetwaterindeopenputincontactmet
hetgrondwater.Bijovervloedigeregenkanzohet
grondwateraangevuldwordenmetregenwateren
bijdroogtekandanweeroverextra(grond)waterbe-
schiktwordenvanuitdebodemlagenrondenonderde
put.Dewaterkwaliteitvanhetregenwaterwordtdan
welbeïnvloeddoordekwaliteitvanhetgrondwater.
Regenwaterdimensioneringsgrafiek4
Cijfervoorbeeld:Bijeenstalmeteendakoppervlakvan
1.000m²iseenregenwaterbergingvoorzienvan40m³.Dit
betekentdatdelandbouwerinkwestie4m³bergingvoor-
zienheeftper100m²dakwaardoorhij120lregenwaterper
dagnuttigkangebruikenper100m²dak,watneerkomtop
eentotaalvan1.200lof1,2m³regenwaterperdagofmeer
dan430m³perjaar.
4Bron:Waterwegwijzervoorveehouders,VMM
1�
Inhoudregenwater-
opvang(m³)
Benutting(%) Grondoppervlakte
Watersilo Foliebassin
500 60 225 500
1000 70 450 850
1500 75 675 1100
2000 80 900 1350
2500 83 (*) 1850
3000 86 (*) 2000
4000 95 (*) 2500
(*)Nietuitvoerbaar
Eenvoordeelzouhierzijndatderegeninfiltreertin
debodemenditkaneenextrabufferingzijn.Bijeen
tekortaanwaterkanviadeopenputhetwateruit
debodemterugopgepomptworden.Eennadeelis
weldatwateruiteenopenputnaarvergunningenen
heffingenbeschouwdwordtals(ondiep)grondwater
ennietalshemelwater.
Eenvierdesoortwateropslagvormteenbetonnen
kelderofput.Dewaterkwaliteitkanhiergoedin
gecontroleerdworden(o.a.geenalgenwegensaf-
wezigheidvanlicht),maardekostprijsiszeerhoog.
Indepraktijkgaathetdanookeerderomgeringe
opslagcapaciteiten.
Regenwaterbenutting en grondslag bij bepaalde bassingroottes voor 1 ha glas (tomaat)
Foliebassin Metalenwatersilo
1�
3.4.3 Wettelijke verplichtingenSinds1februari2005iseenbesluitvande
Vlaamseregeringi.v.m.degewestelijkestedebouw-
kundigeverordeningbetreffendehemelwaterputten,
infiltratievoorzieningenengescheidenlozingvan
afvalwaterenhemelwater,invoege.
Ditbesluitbevatminimalevoorschriftenvoorde
lozingvanniet-verontreinigdhemelwater,afkom-
stigvanverhardeoppervlakken.Hetalgemene
uitgangsprincipehierbijisdathemelwaterineerste
instantiezoveelmogelijkmoethergebruiktworden.
Intweedeinstantiemoethetresterendegedeeltevan
hethemelwaterwordengeïnfiltreerdofgebufferd,
zodatinlaatsteinstantieslechtseenbeperktdebiet
vertraagdwordtafgevoerd.
Devergunningisgeldigbijvolgende
werkzaamheden:
1 Bijhetbouwenofherbouwenvangebouwenmet
eenhorizontaledakoppervlaktegroterdan75m²
alsookwanneerdehorizontaledakoppervlaktemet
meerdan50m²wordtuitgebreid(enkeltoepas-
singopdeuitbreiding),dientditbesluitteworden
toegepast.
2 Ditbesluitisookvantoepassingophetaanleggen
ofheraanleggenvanverhardegrondoppervlakken,
indiendereferentieoppervlaktevandeverharding
groterisdan200m².
Voormeerinfoenuitzonderingeni.v.m.ditbesluit
kanuookterechtop:
www.ruimtelijkeordening.be
1�
3.5 Oppervlaktewater
Metoppervlaktewaterwordthetwateruit
grachten,sloten,kanalenenrivierenbedoeld.Water
uiteenvijverdatnietgevoedwordtdooreenbeekof
grachtmaardoorgrondwaterisgeenoppervlaktewa-
termaareenondiepgrondwater.
Plaatselijkkanookrelatiefproperoppervlaktewa-
tervoorhandenzijnenmitsdenodigezuiveringen
monitoringbruikbaargemaaktwordenvoorallerlei
toepassingen.Zozijnerenkelebedrijvendiezelfs
voorhetdrinkwatervandedierenafhankelijkzijn
vanoppervlaktewater.Oppervlaktewaterisechter
nogminderconstantvankwaliteitenisrelatief
gevoeligvoorkwaliteitsproblemendooroverstorten,
accidentelelozingeneninsijpelingvangewasbe-
schermingsmiddelenennitraat.
Eenaangepastezuiveringsinstallatieeneencontinue
bewakingvandewaterkwaliteitendegoedewerking
vandezuiveringsinstallatiezijndanookzeerbelang-
rijkbijgebruikvanoppervlaktewater.
Eenzuiveringsinstallatiezalminstensmoetenin-
staanvooreenverwijderingvanzwevendebestand-
delenenalgen,ammonium,ziektekiemen,gewasbe-
schermingsmiddelen,geurenorganischevervuiling.
3.6 Gezuiverd afvalwater
Indienophetbedrijfookeenafvalwaterzui-
veringsinstallatieaanwezigisofgeplaatstmoet
worden,kanheteffluentvandieinstallatiegebruikt
wordenvoorhetreinigenvanstallenenmachines,
voorhetverspuitenvangewasbeschermingsmidde-
len,voorirrigatiee.d.
Effluentvaneengoedgedimensioneerdpercola-
tierietveldisdirectherbruikbaar.Hetgehalteaan
organischestoffen,zwevendebestanddelenen
ziektekiemenisvoldoendelaagomeengewone
regenwaterpompmetvoorfilterofeenhogedrukspuit
metvoorfiltergebruiktteworden.
Effluentvancompactsystemenzal(afhankelijkvan
detoepassing)vaaknogeennabehandelingmoeten
ondergaanvoorhetverwijderenvanslibdeeltjesen
ziektekiemenvooreensanitairveilighergebruik.
Ditkandoorgebruiktemakenvaneenkleinpercola-
tierietveldje,eenlangzamezandfilterofeenUV-filter
metdenodigevoorfilters(zieverderin
dezebrochure).
Gebruikvaneffluentalsdrinkwaterwordtnietaange-
raden,zelfsnaontsmetting.
1�
afvalwaterstromen op het bedrijf
1�
1�
4.1 Veehouderij
4.1.1 Perssappen en run-off van de kuilplaatPerssappenenrun-offvandekuilplaatbevatten
eengroteorganischevuilvracht.Dezekunnenbeperkt
wordendoorintekuilenonderidealeomstandighe-
den.Anderzijdsdienternaargestreefdtewordende
kuilplaatzopropermogelijktehouden.
Silosappenzijnsterkgeconcentreerdenkunnenmoeilijk
gezuiverdwordendooreenwaterzuivering
Wettelijkgeziendientderun-offvankuilplatenbe-
schouwdtewordenalsbedrijfsafvalwaterenmoetdit
opgevangenenuitgeredenworden.Alhetregenwater
vandesleufsiloopvangenenvolgensdemestwet-
gevinguitrijdenisechteronbegonnenwerk.Welis
hetmogelijkomdegeconcentreerdesappenopte
vangenterwijldesterkverdundeafvalwaterstromen
gezuiverdkunnenwordenalszenietzoudenvoldoen
aandelozingsnormenvoorbedrijfsafvalwater.Deze
scheidingkangerealiseerdwordendooreenbypass.
Debypasszorgtvooreenscheidingvandemeest
geconcentreerdesilosappenendesappenaangelengd
metregenwater.
Eenbypassiseenvierkanteputwaarindeafvoerbuis
vandekuilplaatuitmondt.Inhetmiddenvandeput
staateendunnescheidingswand(inoxofkunststof)
diedeputintweeverdeelt,enwaterdichtbeves-
tigdis.Detrage,meestgeconcentreerdestromen
(kuilsappenendestromenbijlichteregenval)komen
voordescheidingswandterechtenwordenvan
hieruitafgevoerdnaardemestkelderofeenopvang-
put.Bijhevigeregenvalstroomthetwatersneller
waardoorhetoverdescheidingswandterechtkomt.
Ditwaterismindergeconcentreerdenkangezuiverd
wordendoormiddelvaneenkleinschaligewaterzuive-
ringinstallatieofgeloosdwordenalsdekwaliteitvol-
doetaandelozingsnormenvoorbedrijfsafvalwater.
4.1.2 Afvalwater van melkwinningOpeenmelkveebedrijfisdegrootstehoeveel-
heidafvalwaterafkomstigvandemelkwinning:
•Reinigingswatervandemelkinstallatie;
•Reinigingswatervandemelkkoeltank;
•Reinigingswatervandevloer;
•Reinigingswatervanemmers,…
Afvalwatervandemelkputdatmestresidu’sbevat,dient
tewordenafgevoerdnaardemestkelderennietnaarde
waterzuivering.
Devoorspoelingkangeloosdwordenindemest-
kelderofgebruiktwordenalsaanmaakwatervoor
kunstmelkomwillevandehogemelkconcentratie.
Dezefractiekanookgewoonmeenaardewaterzuive-
ringsinstallatie,diedangrotergedimensioneerdis.
1�
Hetreinigingswatervandemelkinstallatie,demelk-
put,hetmelkhuis,spoelwatervanemmers,…kan
gezuiverdwordenineenwaterzuiveringsinstallatie.
Hetreinigingswatervandemelkstandbevatmesten
dientgeloosdtewordenindemestkelder.Alleafval-
waterswaarinmestzit,zijntebeschouwenalsmest
volgenshetmestdecreetenhetVLAREM.
Daarnaastkunnenerookeenaantalwaterbespa-
rendeingrepengedaanworden.
•Aangepastespoelautomaat
-doorschuifreiniging(naspoelwaterwordtde
volgendekeergebruiktalshoofdspoelingeneen
derdekeeralsvoorspoeling)
-voorraadreiniging(hoofdspoelingwordtwarm
gestockeerdenmeerdan1keergebruikt)
•Hergebruikvanhoofd-ennaspoelwatervoorreini-
gingvandemelkstand(onderlagedruk)
•Hergebruikvaneffluentvaneenpercolatierietveld
voordereinigingvandemelkstand(onderhogeof
lagedruk).
4.1.3 Andere afvalwaters op veehouderijenEenaantalmelkveebedrijven(metkoeien,
geiten,schapen,paardenofezels)verwerktook(een
deelvan)degeproduceerdemelktotijs,kaas,boter,
…ineeneigenmelkverwerking.
Steedsmeervleesveehouderijen(vnl.runderenen
varkens)verkopenhundierengeslachtindeeigen
hoeveslagerij.
Aldezeactiviteitenbrengeneenzekerehoeveelheid
bedrijfsafvalwatermeeenverbruikenrelatiefgrote
hoeveelhedenwatervandrinkwaterkwaliteitvoorde
reinigingvanmachinesenlokalen.
Dezeafvalwaterstromenzijntebeschouwenals
bedrijfsafvalwaterenkunnengezuiverdwordenzoals
hetafvalwatervandemelkwinning.Voordezetoe-
passingenkunnengeenalternatievewaterbronnen
gebruiktwordenomdatdehygiënevoorschriftenvoor
devoedingssectorhieropvantoepassingzijn.
4.2 Tuinbouw en akkerbouw
Ookdetuinbouwbedrijvenproducerenafvalwa-
ter,afhankelijkvansectortotsector.
Indeintensieveopenluchtgroenteteeltwordtwater
gebruiktvoor:
•teeltvangewassen(irrigatie)
•uitvoerenvanbespuitingen(gewasbescherming)
•reinigenvanbedrijfsgebouwenenmachines
•marktklaarmakenvanoogstproducten
Inbepaaldegevallen(uitspoelenspuittoestellen,
reinigengebouwen/machines,waswateroogstpro-
ducten)wordtookafvalwatergeproduceerd.Dit
waterkangezuiverd(IBA=IndividueleBehandeling
vanAfvalwater),apartbehandeld
(vb.fytobak)ofhergebruikt(vb.geslotensysteem
voorwaswater)worden.
Indeglastuinbouwiserafvalwatervano.a.zand-
filters,restdrain,sanitairwatervanwerknemersen
afvalwaterafkomstigvanhetreinigenvanhetglas.
Indeglastuinbouwwordtrestdrainvoorkomendoor
recirculatievandrainwater(meestalnaontsmetting)
ineengeslotenteeltsysteem.
Wassenensorterenvanaardappelen
�0
4.2.1 Waswater van groenten en aardappelenVooraleergroentenverkochtkunnenworden,
moetenzeschoongemaaktengewassenworden(sla,
wortelen,prei,asperges,…).
Ookindeakkerbouwzijneraanaantalbedrijvendie
hunproductenwassenvooraleerzeteverkopen(bvb
aardappelen,knolselder,wortelen).
Ditwaswateristebeschouwenalsbedrijfsafvalwater.
Omdatvooreendergelijkewasactiviteitheelveelwater
nodigis(vaaktotmeerdan10m3/uur)engrondwater
schaarswordt,wordttegenwoordigmeestalgebruik
gemaaktvaneen(gedeeltelijk)geslotenwascircuit.
Hierbijwordteenhoeveelheidwateropgeslagenineen
buffer-enbezinkbekken(vijverofbetonnenbekken)en
vandaaruitgebruiktomdeproductentewassen.Het
waswaterkeertdanterugnaarhetbekkenwaardeaar-
deenmeegespoeldeplantenrestenkunnenbezinken
enhetwaterteruggebruiktkanworden.Omdathier-
doorookorganischmateriaalinhetwaswaterterecht
komt(plantenrestenzoalswortelsenstukjesblad,…)
wordthetwaswaternaeentijdjeanaëroobengaathet
stinken.Omderecirculatielangerdaneenpaarweken
tekunnenvolhoudenen/ofhetwaswaternagebruikte
kunnenlozen,iseenzuiveringsinstallatienoodzakelijk
diedeorganischevervuilinguithetwaterhaalt.
Hiervoorwordenmeestalbiofiltersgebruikt(lavafilters
ofbiorol)5.Inzwaarderegrondenmetveelmoeilijk
bezinkbarefijnekleiofleemofopbedrijvenmeteen
tekleinbezinkbekkenkanhetgebruikvaneenbelucht
vastbedeenbetereoptiezijnomwillevanverstop-
pingsproblemendoorgrondindebiofilters.
4.2.2 Restdrain en spuiwater van teelten op hydrocultuur
Heelwatteeltenwordenopwatercultuur
gekweekt(tomaten,komkommers,witloof,kamer-
beplanting,…).Dezeplantenwordengevoedmet
eenvoedingsoplossingdielangsdeplantenwortels
gecirculeerdwordt.Omsteedseengoedeverdeling
vanhetwatertekrijgeneneenvoldoendeconstante
temperatuurensamenstellingvanhetwater,wordt
steedsgevoedmeteenhogerdebietdandeplanten
kunnenverbruiken.Opdiemanieriserooksteeds
eenhoeveelheidwaterdieuitdraineert.
Ookindepotplantensectorwordendeplantenregel-
matiggegotenenkomtereendeelvanhetgietwater
terug.
Dezeafvalwaterstromenbevattenwatgrove
vervuilingvanblaadjes,potgronde.d.envooraleen
restaanvoedingsstoffen.
Omhetwaterverbruiktebeperkenenhetverliesvan
nutriëntennaarhetmilieutevermijden,wordtsteeds
vakerineengeslotenteeltsysteemgewerkt.Het
drainwatervandeteeltwordtopgevangen,aange-
vuldmetvers(regen)waterenvoedingselementen
enaldannietnaontsmettingterugaandeplanten
aangeboden.
Wassenensorterenvanaardappelen
Bezinkbekkenenlavafiltersvoorwaswatervanprei
�1
5Meerhieroverindebrochure“Hergebruikvanwaswaterpreiingeslotensysteem”,uitgegevendoorhetPCG,deDienstLand-enTuinbouwvandeprovincieOost-VlaanderenenhetPOVLTinBeitemenopwww.kenniscentrumwater.be.
Jongezaailingenopeb-envloedsysteem
Opdiemanierkanhetvoedingswaterlanggebruikt
worden.Indiengebruikgemaaktwordtvanregenwater
alsbasiswater,bijgevoedwordtmetenkelvoudige
meststoffenenereengoedeontsmettingsinstal-
latieis,kanhetvoedingswatertoteenheelseizoen
langgebruiktworden.Opbedrijvendie(bvbwegens
plaatsgebrek)gebruik(moeten)makenvangrondwater,
kunnenbepaaldeelementenzoalsnatriumnaeentijdje
zosterkopstapelendatzetoxischzijneneendeelvan
hetwatergespuidenvervangenmoetworden.
Indezuiverings-enontsmettingsinstallatiewordtook
eenhoeveelheidorganischmateriaalverzameldinde
(snellezand)filterszoalsbladeren,potgrond,algen,
…).Dezefiltersmoetenregelmatigteruggespoeldwor-
den.Ookditspoelwaterisnietmeerherbruikbaar.
Hetspuiwaterkandoordemestbankbeschouwd
wordenalsmeststofendientdanopgeslagente
wordenenuitgeredenofberegendopakker-ofwei-
land.Deophetlandgebrachtenutriëntenworden
doordemestbankinrekeninggebrachtalsbemes-
ting.Voordeafvoervanditspuiwaterwordende
nodigemestbankdocumentenopgemaakt,netzoals
bijtransportvanmesthetgevalis.
MomenteellopenerinVlaanderenenkeleproef-
projectenommetrietveldenhetspuiwatertoteen
loosbaareffluenttezuiveren.
4.3 Andere afvalwaterstromen
4.3.1 Run-off van verharde oppervlakkenRun-offisafkomstigvanregenwatervande
verhardebedrijfsoppervlakten.Dehoeveelheiden
samenstellingzijnafhankelijkvanbedrijftotbedrijf.
Alshetafvalwatergeengevaarlijkestoffenengeen
mestbevatenbovendienvoldoetaandelozingsnor-
men,maghetinoppervlaktewaterwordengeloosd
(hetisvolgenshetVLAREMtebeschouwenals
bedrijfsafvalwateralshetvandeverhardingvaneen
vergunningsplichtigeinrichtingkomt).
4.3.2 Afspuiten van machinesHetafvalwaterafkomstigvanhetafspuitenvan
machinesisvnlvervuildmetaardeenkanoliënenvetten
bevatten.Hetistebeschouwenalsbedrijfsafvalwater.
Hetafspuitenvanmachines,tractorenenandere
voertuigendientopeenverhardeondergrondte
gebeuren.Hetwaswaterwordtviaeenroosterafge-
voerdnaareenbezinkerwaarindeaanwezigeaarde
kanbezinken.Deoverloophiervangaatnaareen
olieafscheidermeteencoalescentiefiltervooraleer
hetgeloosdkanwordenineenoppervlaktewater.
Hetreinigingswatervandemachinesgaatviaeenroosterin
deafspuitplaatsnaareenbezinker
4.3.3 Afvalwater van spuittoestellenInallegangbareteeltenwordtinmindere
ofmeerderemategebruikgemaaktvangewasbe-
schermingsmiddelen.Erwordengroteinspanningen
geleverdomhetgebruikvandezemiddelenzoveel
mogelijktebeperkenmaarindemeesteteeltenblij-
venzenoodzakelijkomdekostprijsvandeteeltver-
zorgingendeoogstzekerheidtebewaken.
��
Automatischaanvullenvanvoedingselementen
Afvalwatervanverhardeoppervlakkendatgeenschadelijke
stoffenbevat,maggeloosdwordeninoppervlaktewater
Detoestellenwaarmeedezemiddelenverspoten
worden,dienenlangsdebinnenzijdegeregeldgron-
diggereinigdtewordenomrestenvanbvbherbici-
denteverwijderenalvorensnaareenandergewas
tegaan.Ookdebuitenkantvanhetspuittoestelen
detrekkervangenmiddelenopendienengeregeld
afgespotenteworden.
Onderzoekheeftdelaatstejarenuitgewezendat
totmeerdan75%vandeaanwezigegewasbesche-
mingsmiddeleninoppervlaktewaterafkomstigzijn
vanpuntlozingen(morsenbijhetvullen,reinigenvan
spuittoestellen,lekkendespuitdoppenbijtransport
opdeweg,…).Dezepuntverliezenzijnnochtans
grotendeelstevoorkomendoorhettoepassenvan
eencodevangoedepraktijk6.
Ondanksallepreventievemaatregelenzalersteeds
nogeenhoeveelheidafvalwatermetgewasbescher-
mingsmiddelenblijvendoorcalamiteiten,afspuiten
vanhetspuittoestelendetrekker,kuisenspuittank,…
Omhetlozenvanditafvalwatertevermijden,dienen
allehandelingenmetgewasbeschermingsmiddelen
opeenvlakke,metgrasbegroeidebodemdieniet
rechtreeksofonrechtreeksaflooptnaareenopper-
vlaktewatertegebeuren.Ommoddertevermijden
kaneventueelgewerktwordenmetgrasdallen.
Eenandereoplossingishetgebruikmakenvaneen
verhardeoppervlaktedieaflooptnaareengooten
waarvanhetwateropgevangenkanwordenineen
verzamelput.Hetverzameldeafvalwaterkandanop-
gehaaldenverwerktwordendooreenprofessionele
verwerker.Eenalternatiefishetbehandelenvandit
afvalwaterineenfytofilter.Ookhetfytolokaalgeeft
uitopdezeverhardeoppervlaktezodatallehandelin-
genwaarbijeventueelgemorstkanworden(ladenen
lossenvanproducten,vullenspuittoestel,reinigen
spuittoestel,…)opdezeverhardingkangebeuren.
Deafvoerwordtzoaangelegddatwanneerergeen
gewasbeschermingsmiddelenbehandeldworden,
hetaflopende(regen)waternietnaardeopslagmaar
naarhetoppervlaktewaterloopt.Doorgaanswordt
eendergelijkeverharderuimtegecombineerdmeteen
afspuitplaatsvoormachines.Indatgevalwordtdelei-
dingnaarhetoppervlaktewaterdanvoorzienvaneen
bezinkereneenolieafscheidermetcoalescentiefilter.
4.3.4 Reinigen van bedrijfsgebouwenBehalvedemachineswordenookdebedrijfs-
gebouwengeregeldschoongemaakt.Afhankelijkvan
deaardvandegebouwenendevervuilingishetafval-
watervandereinigingvangebouwenteklasserenals
huishoudelijkafvalwater,bedrijfsafvalwaterofmest.
Afvalwaterafkomstigvandereinigingvanwerk-
plaatsenwordtbeschouwdalsbedrijfsafvalwater:
melkhuisje,melkverwerkingslokaal,hoeveslagerij,
machinewerkplaats,verkoopklaarmakenvangroen-
tenensierteeltproducten,loodsvoorwassenen
sorterenvanaardappelen,…
Afvalwatervandereinigingvanstallenistebe-
schouwenalsmestalshetincontactgekomenismet
dierlijkemestofkunstmest.
Alleandereafvalwatersvanstallen(duszondermest)
moetenvoldoenaandelozingsvoorwaardenvoor
huishoudelijkafvalwater.
4.3.5 Huishoudelijk afvalwaterZoalselkgezinproduceertookeenlandbou-
wersgezinhuishoudelijkafvalwater.Degemiddelde
hoeveelheidafvalwaterbedraagt120literperinwo-
nerperdag.Ditafvalwaterisafkomstigvantoiletten,
douche,wasmachine,lavabo’s,…
InzuiveringszonesAenBdientbijvoorkeurrecht-
streeks(duszonderseptischeput)geloosdte
wordeninderiolering.Vanuitdegemeentekunnen
deinwonerstochverplichtwordeneenseptischeput
teplaatsen.
InzuiveringszoneCenbijlozinginoppervlaktewa-
teriseenseptischeputverplichtvoorbestaande
woningen.Nieuwewoningenenwoningenwaargrote
verbouwingenaangebeureneninzuiveringszoneC
ofniet-gerioleerdgebiedgelegenzijn,moetenhun
afvalwaterzelfverregaandzuiverenineenindividu-
eleafvalwaterzuiveringsinstallatie.
Wanneerhethuishoudelijkafvalwaterenbedrijfsaf-
valwatersamengevoegdworden,wordthetgeheel
aanzienalsbedrijfsafvalwater.
��
6Meerhieroverinde“codevangoedelandbouwpraktijkengewasbeschermingsmiddelen”uitgegevendoorADLO,Ellipsgebouw,6°verdieping,KoningAlbertII-laan35,bus40,1030Brusselofopwww.vlaanderen.be/landbouw.
Huishoudelijkafvalwaterkanzonder
problemengezuiverdworden
��
zuiveringssystemen in de land- en tuinbouw
��
Bedrijfsafvalwaterenhuishoudelijkafvalwater
kunnennietongezuiverdineenoppervlaktewater
geloosdwordenomdatzeeentehooggehalteaan
organischevervuilingenzwevendestoffen(eneven-
tueelooknutriënten)bevatten.
Indeveehouderijgaathetmeestaloverorganisch
vervuildafvalwaterwaarbijvooraldesecundaire
zuivering(verwijderingvanorganischevervuiling)
vanbelangzalzijn.Somsisookdeverwijderingvan
stikstofenfosfornodig(bvbmelkveehouderij)en/of
ontsmetting(bvbvoorhergebruikvaneffluent).
Sommigetuinbouwactiviteitenbrengenookorga-
nischvervuildafvalwatervoort.Ditisbijvoorbeeld
hetgevalbijhetwassenvangroenten(prei,worte-
len,aardappelen,...)enwitloofforcerie(uitkuisenvan
detrekbakken).Vooraleerditafvalwaterteherge-
bruikenmoethetgezuiverdwordenvandezeorgani-
schevervuilingomverstoppingen,geurproblemenen
ongewenstebacteriegroeitevoorkomen.
Hiervoorwordendezelfdezuiveringsprincipesen
–techniekengebruiktalsindelandbouwmaarin
eenaangepastevormengrootte(groterebezin-
kers,meestalkleinerebiologieenmeergebruikvan
biofilters).
Voorelksysteemdienthetafvalwatervanhethe-
melwatergescheidenteworden.Indienditnietkan,
iseenbufferbekkenmeteeninfluentpompnoodza-
kelijkompiekenindeaanvoeraftevlakkenende
waterzuiveringgelijkmatigtebelasten.
Alsindividuelewaterzuiveringsinstallatiesworden
bijnaaltijdbiologischezuiveringssystemengebruikt.
Ditzijnsystemenwaarbijdezuiverendewerking
gebaseerdisopmicrobiëleprocessen.
Verontreinigdestoffendieinwatervoorkomenzijn
eenvoedselbronvoorbacteriënenanderemicro-or-
ganismen.Erzijnmicro-organismendievoorkomen
ineenzuurstofrijkmilieu(aëroob),anderenkomen
vooralvoorineenzuurstofarmmilieu(anaëroob).
Stikstofverbindingenwordendooreencombinatie
vanaërobe(nitrificatie)enanaërobe(denitrificatie)
micro-organismenafgebrokentotstikstofgasdatin
deluchtvervluchtigd.
Organischevervuilingwordtmeestaldoormicro-or-
ganismenineenzuurstofrijkmilieuafgebroken.
Fosforverbindingenwordenmaarheelbeperkten
ergwisselvalligdoormicro-organismenenplanten
opgenomen.Fosforverbindingenwordenvooraluit
hetwatergehaalddoorzetebindenaankalk,ijzer,
aluminium,…
Indeindustriewordenookchemischezuiveringsin-
stallatiesgebruiktwaarindevervuiling(organische
ofanorganische)neergeslagenwordtdoortoevoe-
gingvanbepaaldechemicaliën.Inindividuelewater-
zuiveringsinstallatiesindelandbouwwordtchemi-
schezuiveringvnl.gebruiktomfosforteverwijderen.
5.1 Bezinking en flotatie (Primaire zuivering)
Deprimairezuiveringisdevoorbehandeling
vanhetafvalwater.Tijdensdezevoorbehandeling
wordenbezinkbareenzwevendedelenafgeschei-
den,aangeziendezebestanddelendeverderezuive-
ringkunnenverstoren.
Devoorbehandelingkanbestaanuiteenvoorbezink-
tank,eenseptischeputofeenvetafscheider.
zuiveringssystemen in de land- en tuinbouw
��
Eenvoorbezinktankzorgtvooreenbezinkingvangro-
vebestanddeleneneriseengedeeltelijkeafbraak
vanhetorganischmateriaal.
Indemelkveehouderijiseenvoorbezinktankniet
voldoendealsvoorbehandeling.Voorbezinktanks
wordenindeland-entuinbouwvnlgebruiktvoorde
bezinkingvanaarde,zetmeelenplantendelenbijhet
wassenvangroentenenaardappelen.
Eenseptischeputzorgtvooreenbezinkingvangrove
bestanddelenenafscheidingvandrijvendevervui-
ling.Eenseptischeputwordtvnl.gebruiktvoorhet
zwartafvalwatervandetoiletten.Indelandbouw
wordenzevnl.gebruiktindemelkveehouderij.
Hetbezonkenmateriaalwordtgedeeltelijkanaëroob
afgebroken.
Deseptischeputwordtzodichtmogelijkbijdetoilet-
tenofhetmelkhuisgeplaatst.
Ineenvetafscheiderwordthetafvalwaterontdaan
vandrijvendeenbezinkbarevervuiling(vnl.veten
etensresten).
Vetafscheiderswordenvnl.gebruiktalsvoorbehan-
delingvanafvalwatersvankeukens.
Zewordenzodichtmogelijkbijdekeukengeplaatst.
Ookolieafscheiderswerkenopditprincipe.Olieen
brandstoffenzijnlichterdanwaterenvormeneen
drijflaag
Voorbvb.hetafspuitenvanmachinesentractoren
volstaateenprimairewaterzuivering.Deaardekan
bezinkeneneventueleolieofbrandstofrestenwor-
denineenolieafscheiderverwijderd.Meerhierover
verderindezebrochure.
Principeseptischeput
Principevetafscheider
Principevoorbezinktank
��
5.2 Biologische zuivering (Secundaire zuivering)
Ditisdebiologischezuiveringdiezorgtvoorde
afbraakvandeorganischevuilvrachtendeverwij-
deringvannutriënten.Nietbezinkbareopgelosteen
fijnezwevendevervuilingwordteropgenomendoor
micro-organismendiehetomzettennaarbacteriële
massa.Dezezalnahetafstervenbezinkenineen
nabezinker.
Desecundairezuiveringkanbestaanuit:
•Eenplantensysteem
•Eenmechanischsysteem(compactsystemen)
5.2.1 PlantensystemenIneenplantensysteemzorgendemicro-orga-
nismenvoordebiologischezuivering:
•Hetwortelgestelendestengelsvormeneenaan-
hechtingsplaatsvoordemicro-organismen;
•Destengelsbevorderendeinbrengvanzuurstofin
debodem;
•Hetwortelgestelzorgtvooreenblijvendedoorlaat-
baarheidvandebodem.
5.2.1.1 Percolatierietveld Vooraleerhetafvalwateroverhetpercolatierietveld
wordtgebracht,moetheteengoedevoorbezinking
ondergaanineenvetvangen/ofeenseptischeput.
Hetafvalwaterwordtviadeverdeelbuizenoverhet
rietveldgepomptensijpeltverticaaldoorhetzand.
Onderinhetrietveldwordthetgezuiverdewatervia
drainagebuizenafgevoerd.
Telkenserwaterophetrietveldgebrachtwordten
hetinhetzandwegzakt,wordtercapillairluchtaan-
gezogeninhetzandbed.Dezuurstofuitdeaangezo-
genluchtwordtgebruiktdoordemicro-organismen
omdeorganischevervuilingaftebreken.
Fosforkanverwijderdwordendoormiddelvanhet
toevoegenvanijzerenkalkaanhetzandofdoorhet
toevoegenvanijzer-ofaluminiumzoutenaanhetef-
fluentnahetrietveld.
Ditzijndemeestefficiënterietveldenomwillevande
goedezuurstofinbrenginhetzandbeddoordecapil-
laireaanzuigingvanlucht.
Opbouwpercolatierietveld
��
Voordelen:•Zeergoedeenconstantezuiveringsresultaten;
•Onderhoudsvriendelijk;
•Zeergemakkelijkteexploiteren;
•Zeerlagewerkingskosten;
•Werktonmiddellijknaaanleg;
•Goedeverwijderingvaneventuelepathogenen;
•Heteffluentisdirectsanitairveiligherbruikbaar;
•Bestandtegenwisselendebelasting;
•Geenslibproductie;
•Kangeïntegreerdwordenindetuin.
Nadelen:•Relatiefgroteoppervlakte;
•Ietsomslachtigerinaanleg;
•Wordtmeestalietsverhoogdaangelegd.
Percolatierietveld
5.2.1.2 Vloeirietveld Netalsbijeenpercolatierietveldishierookeen
goedevoorbehandelingvanbelang.
Eenvloeirietveldiseengrachtmetrietwaarbijhet
afvalwaterhorizontaalbovengrondstussenderiet-
stengelsstroomt.
Hetwaterkangravitairaangevoerdwordenalsde
aanvoerleidingvoldoendeondiepaangelegdkan
worden.Zonietwordthetviaeenpompinhetriet-
veldgestuurd.
Opbouwvloeirietveld
Eenvloeirietveldismindergeschiktalshoofdzuivering,
enwordtmeestalgecombineerdmeteenandersysteem
waarbijhetdanalsbufferenvoorzuiveringgebruikt
wordt.Voordezuiveringvanrun-offvanb.v.kuilplaten
wordenvloeirietveldenwelregelmatiggebruikt.
Vloeiveldenwordensporadischookgebruiktom
nitratentedenitrificeren,incombinatiemetb.v.een
percolatierietveld.
Voordelen:•Eenvoudig,weinigcontroleenonderhoud;
•Lageinvesteringskost;
•Kangoedschommelingenopvangen;
•Geenenergieverbruik;
•Geenlawaaihinder;
•Hogelevensduur;
•Geenslibproductie;
•Kangeïntegreerdwordenindetuin.
Nadelen:•Dalendeactiviteitindewinter;
•Grotegrondbehoefte;
•Kansopongedierteengeurhinder;
•Lagerrendementdanpercolatierietveld.
Vloeirietveld
��
5.2.2 Mechanische systemenCompactsystemenzijnkleinerdanplanten-
systemenenkunnenvaakvolledigonderdegrond
geplaatstworden.
5.2.2.1 Beluchte systemen (Actief-slibsysteem en beluchte biofilter)
Ditsysteembestaatuit3ondergrondse
reservoirs:devoorbezinking,debeluchtingende
nabezinking.Bijeenaantalconstructeurszijndeze3
volumesgeïntegreerdin1groteretank.
Indebeluchtingstankwordtdoormiddelvaneen
compressorluchtinhetwatergeblazenomeen
aëroobmilieutebekomen.Demicro-organismen
zwevendanrondindezetankenvormenslibvlokken
(=actiefslib).Opregelmatigetijdstippenstoptde
beluchting,waardoorereenanoxmilieukanont-
staan(erisdangeenopgelostezuurstofmeeralsO2
maarwelnogzuurstof,gebondeninnitraat).Inanox
milieukannitraatverwijderdwordendooromzetting
naarstikstofgas(N2).
Bijeenondergedompeldebeluchtebiofilterzittende
micro-organismenindebeluchtingstankvastopeen
drager.
Voordelen:•Compact;
•Relatiefgoedkoopinaankoop;
•Relatiefweiniggrondverzetbijplaatsing.
Nadelen •Gevoeligvoorpiekbelastingen;
•Meertoezichtenonderhoudnodigengevoeliger
aanslijtage;
•Kansopgeur-engeluidshinder;
•Elektriciteitsverbruikbeluchtingspomp;
•Regelmatigeslibruimingnoodzakelijk.
Beluchtebiofilternavoorbezinkerinwitloofforcerie
5.2.2.2 OxidatiebedBijhetoxidatiebedwordthetafvalwaterna
voorbezinkingoverdebiofilterverdeeldenstroomt
hetlangshetdragermateriaal.Opditdragermate-
riaalgroeienmicro-organismendieinstaanvoorde
zuivering.
Beluchtsysteem
�0
Dedragerkanbestaanuitlavastenenofkunststof.
Voordelen: •Eenvoudig;
•Compact;
•Overzichtelijkengoedtoegankelijk;
•Eenvoudiguittebreiden;
•Verdraagtrelatiefgoedschommelingen.
Nadelen:•Elektriciteitsverbruikpomp.
5.3 Nazuivering (Tertiaire zuivering)
Ditisdenabehandelingvanhetafvalwater.
Tijdensditproceswordenzwevendestoffen,nutriën-
tenen/ofmogelijkepathogenenverderverwijderd.
Bijeenaantalsystemenzijndebiologischezuivering
endenabehandelinggeheelofgedeeltelijkindese-
cundairezuiveringgeïntegreerd:stikstofverwijdering
dooranoxezonesofperiodesinlassenindebiologie
en/ofdooreendeelvanhetgezuiverdewaterterug
testurennaardevoorbezinkingofdeseptischeput,
fosforverwijderingdoortoevoegenvanijzerzouten
vlakvoordenabezinkingofdoorhettoevoegenvan
ijzerenkalkinpercolatierietvelden,verwijderingvan
ziektekiemeninpercolatierietvelden,…
BezinkermetBiorolvoorwaswatervanprei
Lavafilteropeenmelkveebedrijf
�1
Voordeverwijderingvanstikstofuitspuiwaterop
serrebedrijvenlopenenkeleproefprojectenopbasis
vanvloeirietveldenincombinatiemeteenlavafilter
ofeenpercolatierietveld.
5.3.1 VeehouderijVoordeverwijderingvanziektekiemenuit
gezuiverdafvalwateromhetwateropeenveilige
maniertekunnenhergebruikenalsreinigingswater
voorstallenenmachines,voorhetverspuitenvan
gewasbeschermingsmiddelen,…wordtmeestal
gebruikgemaaktvaneenkleinpercolatieveldjeof
eenUV-lamp.
Dezesystemenwordenookgebruiktvoorhet
verwijderenvanmogelijkeziektekiemenuit
regenwater,ondiepgrondwaterenoppervlakte-
waterbijdezuiveringtotdrinkwatervoorvee.
5.3.2 TuinbouwVoordeverwijderingvanziektekiemenvoor
beregeningofvoedingswaterindetuinbouwzijn
meerderetechniekenmogelijk.Langzamezandfil-
tersenUV-filterszijndemeestgebruikte.
Daarnaastzijnernoganderetechnieken
bruikbaarzoalsverhitting,ozon,toevoeging
vanperoxyde,…
Dezetechniekenwordenverderbesprokeninhet
volgendehoofdstuk.
Rietveldjegeplaatstnacompactsysteemvoornazuiveringenextraverwijderingvanziektekiemen,stikstofenzwevendestoffen
voorhergebruikvaneffluent.
UV-filtervoorontsmettingvanregenwaterofeffluentvoorher-
gebruikincombinatiemeteenfijnfiltereneenkoolstoffilter.
��
recirculatiesystemen in de tuinbouw
��
Indetuinbouwsectorzijnerverschillende
afvalwaterstromen,afhankelijkvandebedrijfsacti-
viteiten.Dezuiveringstechniekenkunnendanook
sterkverschillenvanbedrijftotbedrijf.
Integenstellingtotafvalwatersuitdelandbouwgaat
hetindetuinbouwmeestalovergrotehoeveelheden
afvalwatermeteenbeperkteorganischevervuiling.
Omwillevandegrotewaterbehoefteindetuinbouw
endeaanwezigheidvansomstegrotehoeveelhe-
denmoeilijkteverwijderenennuttigherbruikbare
nutriënten,wordtindetuinbouwvnldenadruk
gelegdophethergebruikvanafvalwater,aldanniet
nazuiveringen/ofontsmetting.
Hierdoordienterminderwatergeloosdenopge-
pomptteworden.
recirculatiesystemen in de tuinbouw
Schemarecirculatiesysteembijtomaat
��
6.1 Hergebruik zonder zuivering of ontsmetting
Containerveldvanconiferen,
zonderontsmettingvanhetdrainwater
Bijdezevormvangeslotenteeltsysteemloopt
hetdrainwatervanhetcontainerveldnaareen
centraleverzamelplaatswaarhetopgevangenwordt
enhergebruikt.Ditwaterbevatnogmeststoffendie
opnieuwaandeplantenkunnentoegediendworden.
Voorsommigeteeltenishetnietnoodzakelijkom
hetafvalwaterteontsmetten.Datisvooralhetgeval
indeboomkwekerijteelten,incontainer-envaste
plantenkwekerijenmeteenruimassortimentplanten
eneenruimeregenwateropslag.Hoebrederhetaan-
talteeltenis(relatiefkleinepartijenenveeldiverse
soorten),hoemindergevoeligdekwekerijisvoor
ziektesenomgekeerd.Omterecirculerenzonder
ontsmettingiseenruimewateropslagbelangrijk.
Ookingrotegespecialiseerdeteeltenzoalstomaten,
paprikaenazaleawordtsoms(volledigofgedeelte-
lijk)gerecirculeerdzonderontsmetting.Ditisechter
nietzonderrisico.
6.2 Hergebruik na zuivering en/of ontsmetting
6.2.1 Zuivering van organische vervuilingSommigetuinbouwactiviteitenbrengenook
organischvervuildafvalwatervoort.Ditisbijvoor-
beeldhetgevalbijhetwassenvangroenten(prei,
wortelen,aardappelen,...)enwitloofforcerie(uitkui-
senvandetrekbakken).Vooraleerditafvalwaterte
hergebruikenmoethetgezuiverdwordenvandeze
organischevervuilingomverstoppingen,geurproble-
menenongewenstebacteriegroeitevoorkomen.
Hiervoorwordendezelfdezuiveringsprincipesen
–techniekengebruiktalsindelandbouwmaarin
eenaangepastevormengrootte(groterebezin-
kers,meestalkleinerebiologieenmeergebruikvan
biofilters).
Dezetechniekenwordenvoorgesteldinhoofdstuk5
indezebrochure.
6.2.2 OntsmettingBehalveorganischevervuilingkanafvalwater
ookziektekiemenbevatten.Ookdiemoetenverwij-
derdwordenvóórhergebruikomuitbreidingenvan
besmettingentevoorkomen.Hetgaatdanvooral
overbacteriënenschimmels.
Ontsmettingsmethoden:•biologischezuivering: langzamezandfilter.
•fysischezuivering: filtratie;
verhitting;
UV-ontsmetting.
•chemischezuivering: ozon;
waterstofperoxyde.
6.2.2.1 Langzame zandfilterHetdrainwaterwordtgezuiverddoormicro-
organismenopzandkorrelsdieziektekiemenen
opgelosteorganischevervuilingverwijderen.
Hetisbelangrijkdatzwevendevervuilingop
voorhandverwijderdwordtomverstoppingvanhet
zandbedtevermijden,bijvoorbeelddoormiddelvan
eenzeefbocht.
��
Bijontsmettingdienthetgrofmateriaalvoorafverwijderd
tewordendoorbv.eenzeefbocht.
Delangzamezandfilterbestaatuiteenwaterdicht
bekkenvan2,5tot4mdiep.Hetbekkenisvanboven
naarondergevuldmetverschillendelagen:
•Zandlaag:Fijngewassenzand(0,15-0,35mm)vrij
vanklei,leemenkalk,1mà1,20mdik.Indezand-
laaggebeurtdeeigenlijkezuivering.
•Grindlaag:Dezelaagisopgesplitstin2lagen:De
bovenstelaagiseenlaagfijnergrindmeteenkor-
relgroottetussen8mmen2mm.Deonderstelaag
iseengrindlaagmeteenkorrelgroottetussen16
mmen8mm.Beidelagenzijnongeveer15cmdik.
Dezetweelagendienenomhetwatergoeduithet
zandtelatenstromenentevoorkomendaterzand
inhetdrainagesysteemterechtkomt.
•Drainagelaag:een10cmdikkelaaggrindmeteen
korrelgroottetussen16en32mm.Indezelaaglig-
gendedrainagebuizen.
Erzijn2typesvanlangzamezandfilters:
•een“natte”opstellingwaarbijhetzandconstant
ondereenwaterlaagblijften
•een“droge”opstellingwaarbijregelmatigwater
overhetzandverdeeldwordtenhetzandoppervlak
daarnaweerdroogkomt.
Beidekunnenboven-ofondergrondsgeplaatst
worden.Eenondergrondseopstellingheefthet
voordeeldatzebuitengeplaatstkanwordenzonder
eenprobleemmetdetemperatuurindewintermaar
isduurderinaanleg.Deopbouwvandezandlagenis
indebeideopstellingendezelfde.
Debestesnelheidwaaraanhetwaterdoordelang-
zamezandfilterstroomt,is100liter(maximum200
liter)peruur,perm3zandoppervlakte.
Voordelen:•Eenvoudigeconstructie;
•Gedeeltelijkezelfbouwmogelijkmitsbegeleiding;
•Goedkoperinaanleg,onderhoudenexploitatie;
•Laatnuttigemicro-organismeninlevenwaardoor
hetbehandeldewatermindersnelgeïnfecteerd
kanwordendannatotaalontsmetting;
•Volledignatuurlijkemethode:erwordengeen
chemischestoffentoegevoegdomhetwaterte
zuiveren;
•Haaltooksporenenziekteverwekkersuithetwater;
•Eenvoudigeexploitatie;
•Beperktenergieverbruik;
•Onderhoudsvriendelijk;
•Betrouwbaar.
Nadelen:•Bijtelagetemperatuurisereenonvoldoende
werking;
•Vorstvrijeruimtenodig;
•Opbouwperiode:bijvervangingvanhetzand
hebbendemicro-organismenterugenkeleweken
nodigomzichteontwikkelen;
“natte”opstellingineenmetalensilo
opbouwlangzamezandfilter
��
•Onderhoud(verstoppingfilterdoorbv.bladeren,
algen,enz.);
•Verwijderingvanzeerkleineorganismenzoals
virussenenbepaaldekleineaaltjesisbeperkt;
•Invloedvanbestrijdingsmiddelenopwerking.
“droge”opstellingineengegotenbetonnenbekken
6.2.2.2. UV-ontsmettingBijUV-filtratiewordtgebruikgemaaktvan
UV-stralen.Vooreengoedeontsmettingvanwater
enluchtisUV-Czeergeschikt.Dezestralingmetde
kortstegolflengte(200–280nm)enmetdehoogste
energiebrengtreactiesteweegdieleidentotdeaf-
dodingvandecel.Deafdodingishetmeesteffectief
bijeengolflengtevan254nm.
Omeengoedeafdodingtehebben,moethetwater
zoheldermogelijkzijn.Zwevendmateriaalzorgtvoor
schaduwvormingindeUV-filter.Hetisdusbelangrijk
dathetopvoorhandverwijderdwordt,bijvoorbeeld
doormiddelvaneenzeefbochteneensnellezandfil-
ter.Ookdienendelampenopgeregeldetijdstippen
gereinigdteworden.
Delampisgemonteerdineenkwartsbuis,bestand
tegenhogetemperaturenenthermischeschokken.
UV-stralenwordenopgewektdoorkwiklampenna-
melijkhogedruklampen(HDUV)enlagedruklampen
(LDUV).
(Jamart, 2002) Lage druk UV Hoge druk UV
Spectrum Monochromatisch253.7nm Polychromatisch200en280nm
Vermogenperlamp tot300W 50cm=4kWtot100cm=8kW
Debietperlamp(m3/h) 0.05-1.5 1.5-30
Ruimtebezetting Meerderelampeninserie Eénlamp(plaatsbesparing)
100%energieopwekking
40%UV-C(36%254nm) 10%UV-C(8.3%254nm)
45%warmte 75%warmte
6.5%ozon 0.6%ozon
3.5%zichtbaarlicht 8.4%zichtbaarlicht
Werkingstemperatuur 40-50°C 600-800°C
Levensduurlampen* 8000uur 5000uur
Controleoversysteem
Moeilijk:groteraantallampen
dienietallemaalkunnenvoorzien
wordenvansensor
Gemakkelijk:slechtséénlamp
Aankoopprijs LagerdanhogedrukUV HogerdanlagedrukUV
*Aantaluurgebruikmetintensiteitvandelampminimaal75%vandeoorspronkelijkeintensiteit
��
DeUV-dosiswordtbepaalddoordeintensiteit
(W/cm2)endestralingstijd(inseconden)enhangtaf
vandeorganismendiemeninhetwaterwilafdoden.
HogedrukUVisergcompact,lagedrukUViszeer
flexibelenmodulairuittebreidenentegebruiken.
Veelalwordtdecombinatiegebruiktvaneenzeef-
bochten/ofsnellezandfilterenUV-filter.
Voordelen:•Geeninvloedopsamenstellingwater;
•Redelijkcompact;
•Zeergrotecapaciteitenmogelijk;
•Ookzeerkleineorganismenzoalsvirussenkunnen
verwijderdworden.
Nadelen:•Hogekostprijs;
•Hoogvermogensverbruikvandelampen;
•Onderhoud;
•Goedevoorfiltratienodig(verwijderenvanzwe-
vendebestanddelen);
•Ookgeengoedemicro-organismenmeeroverin
hetbehandeldewaterwaardoorhetgemakkelijker
geïnfecteerdworden.
6.2.2.3 Andere ontsmettingssystemenAndereminderevoorkomendeontsmettingssy-
stemenzijnfiltratie,verhittingenontsmettingdoor
hetgebruikmakenvanozonofwaterstofperoxide.
Filtratie
Bijfiltratiewordthetprincipevanzeefwerkingge-
bruikt.Afhankelijkvandegroottevanhettescheiden
materiaalspreektmenvanultrafiltratie(poriën-
grootte0.001µm)enmicrofiltratie(poriëngrootte0.1
tot10µm).Ultrafiltratieisnodigvoorhetverwijderen
vanvirussen;voorgroteremicro-organismenzoals
schimmelsenbacteriënvolstaatmicrofiltratie.
Verhitting
Bijverhittinggebeurtdewaterontsmettingdoor
middelvanwarmtewisselaarswaardoorhetwaterin
tegenstroomwordtopgewarmd.Vooreenvolledige
ontsmettingdientmengedurende30secondeneen
temperatuurvan95°Caantehoudenwaarnahet
waterterugwordtafgekoeld.Indiengeenvirussen
dienenafgedoodteworden,ishetvoldoendeom2
minutenbij60°Cteverwarmen.
Ozon
Ozoniseenkrachtigemilieuvriendelijkeoxidatordie
onderandereziektekiemenoxideert.Hetozongas
wordtopgewektdooreenelektrischeontladingofvia
UV-lampenmeteenemissiespectrumonderde20nm.
Hetgaswordtindevoedingsoplossinggeïnjecteerd.
Waterstofperoxide
Waterstofperoxidewerktalsozon,maarhetiseen
veelzwakkeroxidator.Erdienenactivatorszoalsmie-
renzuurtoegevoegdtewordenomdewerkingvan
dezechemischestofteverbeteren.
LagedrukUV
HogedrukUV
��
reiniging van machines, tractoren en spuittoestellen
��
Opland-entuinbouwbedrijvenwordenregel-
matigmachinesentraktorenschoongespoten.Het
afvalwaterdathierbijvrijkomtistebeschouwenals
bedrijfsafvalwaterenmoetdanookaandelozings-
normenvoldoenalvorensgeloosdteworden.
7.1 Reiniging van machines en tractoren
Bijhetafspuitenvanmachinesentractoren
komtvnlaardemethetafvalwatermee.Hetafvalwa-
terisnormaalnietorganischvervuild.Welkunnener
olieen/ofbrandstofresteninvoorkomen.
Voordezuiveringvanditafvalwaterisgeensecun-
dairezuiveringnodigaangezienhetnietvervuild
ismetopgelosteorganischvervuiling.Erisweleen
bezinkingnodigomaarde,steentjesenandere
bezinkbarevervuilingteverwijderen.Daarnaastiser
ookeenolieafscheidernodigmeteencoalescentiefil-
teromtoteenloosbaarwatertekomen.
Degroottevaneenolieafscheiderwordtuitgedruktin
l/secenisdusnetzoalseenbezinkerafhankelijkvan
desnelheidvandewaterstroomdieerdoorloopt.
Omdeolietelatendrijvenmaghetwaterniettesnel
stromen.Zoblijfthetlanggenoegindeolieafschei-
deromdetijdtekrijgenomoptedrijveneniserniet
teveelturbulentiediedeflotatiezouverhinderen.
Deolieafscheidermoetgrootgenoegzijnomde
stroomsnelheidvanhetwatertijdenshetafspuiten
aantekunnen(=debiet(hogedruk)spuit)envaneen
zwareregenbuiopdeafspuitplaatsenisdusfunctie
vandegroottevandeafspuitplaatsenvandegrond-
soort(zandbezinktbvbgemakkelijkerdanklei).
Eenbezinkerdientvolledigdoorlopenteworden
doorhetwateromdegronddetijdtegevenomte
bezinken.Hetisdusbeterhetwateroptevangen
ineenroosterenviaeenbuisnaardebezinkerte
leidenofhetwaterslechtslangs1kopsezijdeinhet
bekkentelatenvloeien.Hetwaterlangsde4zijden
viaeenroosterinhetbekkenlatenlopenisdanook
nietaangewezenomdateendeelvanhetwaterte
dichtbijdeoverloopkomt.
Bezinkerswordenoverhetalgemeenuitgevoerdin
eenopenputmetroosterofwegneembaredekplaat
omdemogelijkheidtegevenhetslibteruimen
dmveenkleinegraafmachine(bvbopbasisvaneen
prefabsmeerkelder).Gronduiteenondergrondse
citernezuigenmeteenaaltonismoeilijk.
7.2 Reinigen en vullen van spuittoestellen
Bijhetbehandelenvanfytoproductenkunnen
eractievestoffenvrijkomenmetafvalwater(wassen
enspoelenspuittoestelentrekker)ofdoorcalamitei-
ten(flesdieomvalt,zakdiescheurt,overschuimen
spuittank,morsenbijvullen,dichtingsvliesjedat
valt,…).Omverliezennaarhetmilieurechtstreeksof
onrechtreeks(bvbviadeverharding,eenroosterje
eneenafvoerbuis)inhetoppervlaktewatertegen
tegaan,dienendergelijkeproductenbehandeldte
wordenopeenverhardeoppervlaktedieafheltnaar
eenroostereneenopvangput.Omalleenwaterop
tevangenalsermetfytoproductengewerktwordten
nietgewoonregenwater,dientdeopslagputafsluit-
baartezijn.
Inderegelwordtdezevul-enreinigingsplaatsge-
combineerdmetdeafspuitplaatsvoordemachines,
dienaaraanlegenvoorzieningengelijkaardigis.
Deafvoervanhetafvalwaterwordtdanregelbaar
uitgevoerd,waarbijdekeuzeistussenafvoernaar
deopslagputvoorfytoenafvoernaardebezinkeren
olieafscheidermetcoalescentiefiltervoorhetregen-
waterenbijhetafspuitenvanmachinesentrekkers
dienietinaanrakingkomenmetbestrijdingsmid-
delen.
�0
Er zijn meerdere types fytofilters:•mechanischezuiveringopbasisvanfijnefiltersen
aktiefkoolof
•biologischezuiveringmetde
-biofilterofde
- fytobak
Demechanischezuiveringwerktopbasisvaneen
reeksgrovereenfijnerefiltersdiehetzwevend
materiaaluithetwaterhaleneneenaktiefkool
filtervoordeopgelostevervuiling.Hetuitgefilterde
materiaalwordtingedikttoteenbeperkterehoeveel-
heidvervuildslibdatafgevoerdmoetwordenvoor
verwerking.Heteffluentisvrijvanmiddelenenis
herbruikbaarinhetspuittoestel.Indezesystemen
wordendeactievestoffendusnietafgebrokenmaar
mechanischuitgefilterdenafgevoerd.
Debiologischesystemenzijngebaseerdopdeverwij-
deringvanactievestoffendoormicro-organismenin
eenorganischsubstraat.Hetafvalwaterwordtover
eensubstraatvanorganischmateriaalgesproeid,
waarhetophetorganischmateriaalgeadsorbeerd
wordtindebovensteca20cm.Daarwordthetverder
afgebrokendoormicro-organismen.Dezescheiden
enzymenuitomhetomliggendeorganischmateriaal
aftebreken.Behalvedelangeorganischekoolstofke-
tenszullendezeenzymenookdebestrijdingsmidde-
lenafbreken.Binnendepopulatieaanmicro-organis-
mentreedtereenselectieopvanmicro-organismen
diezichaanhetafvalwateraanpassenenhetafvalwa-
terefficiënterzuiveren.
Dezesystemenzijnineenvergevorderdstadium
vanonderzoekenzijntechnischrijpvoordepraktijk.
Deeerstepraktijkinstallatiesdraaieninmiddelsin
fruitteelt,groenteteelt,akkerbouwenoploonspuitbe-
drijven.Momenteelwordenzeverdergetestalsbasis
vooreenaangepastewettelijkeomkaderinginde
milieuwetgeving.
Biofilterszijnrelatiefkleine,compactesystemen,
bestemdvoorbedrijvenmeteenrelatiefkleine
hoeveelheidafvalwater.Dezesystemengeveneen
effluentdatnietloosbaarismaarmitsnazuivering
perfectherbruikbaarisvoorhetaanlengenvanbvb
Hetopgevangenafvalwatermetbestrijdingsmiddelenkandanopgehaaldwordendooreengespecialiseerdefirmaofverwerkt
wordenineenfytofilter.
�1
totaalherbicidenofhetreinigenvanhetspuittoestel
endetrekker.
Eenfytobakiseenveelgrotersysteem,aangelegd
ondereenplastiektunnelenheefthetgrotevoordeel
datergeeneffluentmeeruitkomt.
Voorbedrijvenmetveelspoelwater(bvbloonsproei-
ers)wordtgebruikgemaaktvaneenfytobak,ineen
opstellingzoalseenbiofilter.Dwzdatereenhogere
volumebelastingperm²gebruiktwordtenerweleen
effluentnagezuiverdenhergebruiktdientteworden,
bvbvoorbespuitingenopniet-voedingsgewassenen
voorhetspoelenenhetafspuitenvanhetspuittoestel.
Fytobak20m²
Biofilter3m²
��
vergunningen
��
vergunningen8.1 Stedenbouwkundige vergunning
Eriseenstedenbouwkundigevergunningnodig
voorelkeaanmerkelijkereliëfwijziging.Ondereen
reliëfwijzigingverstaatmenelkeaanvulling,opho-
ging,uitgravingofuitdiepingdiedeaardoffunctie
vanhetreliëfwijzigt.Metaardenfunctieworden
zoweldebestemming,hetfeitelijkgebruikalshet
uitzichtvanhetterreinbedoeld.
Ondergrondseinstallatiesmoetenminimum1meter
vandezijdelingseendeachtersteperceelsgrenzen
verwijderdzijn.
Aanvraag Niet vergunningsplichtig Vergunningsplichtig
HAW8 BAW8 HAW BAW
Septischeput x x
Ondergrondsewaterzuiverings-
installatiex x
Bovengrondsewaterzuiverings-
installatiebv.biorol,lavafilterx x
Plantensysteem
x
(behalvealser
een“merkelijke
reliëfwijziging”is)
x
(behalvealser
een“merkelijke
reliëfwijziging”is)
Inrichtingenbinnenhetgebouw x x
Vijvermax.30m3 x x
Vijver>30m3 x x
Ondergrondsregenwaterreservoir x x
Bovengrondseregenwaterreservoir x x
8.2 Milieuvergunning
Eenkleinschaligewaterzuiveringvoorhuis-
houdelijkafvalwaterofbedrijfsafvalwaterdatgeen
gevaarlijkestoffenbevatiseeninrichtingdieweinig
belastendiseningedeeldisalseen3eklasseinrich-
ting.Voorinrichtingenvande3eklassegeldtgeen
voorafgaandelijkevergunningsplicht,maarenkel
eenmeldingsplichtbijdevergunningverlenende
overheid.
Indienergevaarlijkestoffeninhetbedrijfsafval-
wateraanwezigzijn,valtdeaanlegvaneenwater-
zuiveringsinstallatieondereenklasse2enworden
normenopgelegdvoorstikstofenfosfor.
Ondergrondseinstallatiesmoetenminimum1metervandezijdelingseendeachtersteperceelsgrenzenverwijderdzijn.8HAW:huishoudelijkafvalwater-BAW:bedrijfsafvalwater
Overzicht nodige stedenbouwkundige vergunningen
��
subsidies
9.1 VLIF-steun
Voorwaarden waaraan de landbouwer moet voldoen:•Minstens0.5VAK(volwaardigearbeidskracht)aan-
wezigophetbedrijf;
•Minstens50%vandetotalearbeidsduurophet
land-oftuinbouwbedrijfdoorbrengen;
•Minstens35%vanhettotalearbeidsinkomenmoet
vandelandbouwactiviteitafkomstigzijn;
•Voldoendeberoepsbekwaamzijn;
•eendiplomaofeengetuigschriftvaneenbasisoplei-
dingland-oftuinbouwophetniveauhogersecun-
dair,hogerniet-universitairofuniversitaironderwijs;
•eendiplomaofgetuigschriftvaneenbasisopleiding
anderedanland-oftuinbouwvanminstenssecun-
dairniveauaangevuldmet2jaarberoepservaring
inland-oftuinbouw;
•eendiplomaofeengetuigschriftvaneenbasis-
opleidingaangevuldmetervaringdiedoorde
Vlaamseministerbevoegdvoorhetlandbouwbe-
leidalsgelijkwaardigwordterkend;
•naschoolselandbouwopleidingvantenminste100
urenaangevuldmet3jaarberoepservaring;
•tenminste10jaarervaringmetland-oftuinbouw-
productie.
��
Voorwaarden waaraan een bedrijf moet voldoen:•Economischleefbaar;
•Nodigevergunningen;
•Bedrijfseconomischeboekhouding.
Erwordt40%steuntoegekendvoorinvesteringen
gerichtopderealisatievaneenlandbouwmet
verbrededoelstelling,duurzameen/ofbiologische
landbouw.Volgendeinvesteringendietemaken
hebbenmetwaterkunnenindezecategorieonderge-
brachtworden:
•Installatievoorafvalwaterzuiveringopbedrijfsni-
veau;
•Installatiesvoorconditioneringvanwater(ander
dandiepgrondwater)voordrinkwatervoorveeof
beregenings-ofgietwaterinserres;
•Installatiesvoorherconditioneringvanafvalwater
voorhergebruikalsdrinkwatervoorveeofberege-
nings-ofgietwaterinserres.
Erwordtalleen40%subsidiegegevenvoordezuive-
ringsinstallatiezelf.Randinvesteringenzoalsaan-en
afvoerleidingen,wordengesubsidieerdaan20%.
Erwordt20%steuntoegekendvoorvolgendeinves-
teringenmetbetrekkingtotwateropbedrijfsniveau:
•Beregeningsinstallatieseninstallatiesvoorfertiga-
tie(anderedanserre-uitrusting),maarnietopbasis
vangrondwater;
•Installatiesvoorhergebruikvanberegeningswater,
opvangengebruikvanhemelwateralsberegening
andersdaninserres;
•Installatiesvoorbeperkingrationeelbeheervan
afvalwater(opslagvanverontreinigdwater).
Opgelet,vanaf1september2007isereennieuwe
aanvraagprocedureenwordthetminimumbedrag
15000EUR,ongeachtdefinanciering(voormeer
informatieovervoorwaardenenaanvraagprocedure,
ziecontactadresVLIFachteraandebrochure).
9.2 Subsidie van de Provinciale Landbouwkamer voor Oost- Vlaanderen voor de aankoop van planten
Erkaneensubsidieaangevraagdwordenbijde
ProvincialeLandbouwkamervoorOost-Vlaanderen
voorhetaanleggenvannatuurlijkewaterzuiverings-
systemenvoorland-entuinbouwbedrijven.
Om voor de betoelaging in aanmerking te komen wordt vereist dat de aanvrager:•ZijnbedrijfszetelheeftineenOost-Vlaamse
gemeente;
•Land-oftuinbouwerisinhoofdberoep;
•BeroepdoetopdeDienstLand-enTuinbouwvan
deprovincieOost-Vlaanderenvooradviesvooreen
biologischewaterzuivering;
•Uiterlijk2jaarnadeplanafleveringdevereffende
facturenvoorbrengt;
•Beplantingaanbrengtvooreenbedrag,
BTWnietinbegrepen,vanminimum50euro;
•Controleaanvaardt;
Detoelagebedraagt75%vandeaankoopprijs
vanhetplantgoed,excl.BTW,meteenmaximumvan
200euro.
Dezetoelagekanopnieuwaangevraagdwordenna
eentermijnvan10jaar.
9.3 Gemeentelijke subsidie
Sommigegemeentenhebbeninhetkadervan
desamenwerkingsovereenkomstmethetVlaamse
Gewestookeensubsidiereglementvoorkleinscha-
ligewaterzuivering.Desubsidiediebestaatuit
eengemeentelijkdeeleneenVlaamsdeelisenkel
geldigvoorhuishoudelijkafvalwater.HetVlaams
Gewestgeeftevenveelalsdegemeentemeteen
maximumvan1000EUR.Degemeentengeven
afhankelijkvangemeentetotgemeentetussen
de0ende1500EUR.
��
Doel overheid:•Landbouwerdraagtbijinkostenvanpublieke
zuiveringenriolering;
•Aansporentotzuinigeromspringenmetwater,
•Spaarzaamgebruikvangrondwateren
•Gebruikvanduurzamealternatieven
(bv.regenwater)
Erbestaan3soortenheffingen:
•Heffingopwaterverontreiniging;
•Heffingophetwinnenvangrondwater;
•Heffingopdecaptatievanoppervlaktewater.
10.1 Heffing op waterverontreiniging
AlwieinVlaanderenwaterloost,water
verbruiktviaeeneigenwaterwinningen/ofwater
afneemtviaeenopenbaredrinkwatermaatschappij
isheffingsplichtigenmoetopwaterverontreininging
betalen.
Dezeheffingstimuleertdebedrijvenomzelfhun
afvalwatertezuiverenenteinvesterenintechnieken
omzoveelmogelijkafvalwatertevoorkomen.
Erdienteenonderscheidgemaaktteworden
tussengroot-enkleinverbruikers.Land-entuin-
bouwbedrijvenvallenmeestalonderdegroep
vandegrootverbruikers,vandaardatenkeldeze
groepverderwordtbesproken.
GrootverbruikersGrootverbruikersverbruikenminstens500m3lei-
dingwaterperjaaren/ofbeschikkenovereeneigen
waterwinningmeteenpompcapaciteitvanminstens
5m3peruur.Zezijnverplichtomjaarlijksvóór15
maarteenaangiftetedoenvande
verbruiktehoeveelheidwaterbijdeVlaamseMilieu-
maatschappij(VMM).
Grootverbruikerskunnenonderandereeen
vrijstellingvandezeheffingverkrijgeningevalvan:
•nullozing:deabonneeloostgeenafvalwateruithet
heffingen
��
productieprocesmeer.Omhiervoorinaanmerking
tekomendienteenrapportopgesteldteworden
dooreenerkendmilieudeskundige.
•particulierezuiveringvoorhetgedeelteafkomstig
uithuishoudelijkeactiviteiten:deabonneezuivert
zelfzijnafvalwater,afkomstiguithuishoudelijke
activiteiten.Omhiervoorinaanmerkingtekomen
dienteenattestvandeburgemeestervoorgelegdte
worden.
KleinverbruikersKleinverbruikers(minderdan500m3leidingwa-
ter)betalengeenheffingmeerbijVMM.Dewa-
termaatschappijrekenteenbovengemeentelijke
bijdrageaanophetleidingwaterverbruik.Deze
bijdragevervangtdeheffing.Indienernogeeneigen
waterwinningisdanwordthieropwelnogeenhef-
fingberekend.
10.2 Heffing op de winning van grondwater
Eengrondwaterwinningwordtgedefinieerdals
alleputten,opvangplaatsen,draineerinrichtingenen
overhetalgemeenallewerkeneninstallatiesdietot
doeloftotgevolghebbengrondwateroptevangen.
Ditmetinbegripvanhetopvangenvanbronnenop
hetuitvloeiingspuntenhettijdelijkofbestendig
verlagenvandegrondwatertafelalsgevolgvan
grondwaterwerken.
Dezeheffingisverplichtvooriedereendieophet
grondgebiedvanhetVlaamseGewestbeschiktover
eengrondwaterwinningvantenminste500m3per
jaarofeengrondwaterwinningbestemdvoorde
openbaredrinkwatervoorziening.
Jaarlijksmoetenheffingsplichtigeneenverbruiks-
aangiftedoen.Opbasisvandezeaangiftewordtde
heffingbepaald,volgenseenprogressieveschaal:
wiemeerverbruikt,betaaltmeerperkubiekemeter.
Gedurendedeeerstejarenvandeheffingwerd
hetbedrag,afhankelijkvandebedrijfsactiviteit,
gecorrigeerdmeteensociaal-economischefactor.
Dezetegemoetkomingwerdingeroepenomde
gebruikersvangrondwaterdekanstegevenom
geleidelijkaanmeerwaterbesparendemaatregelen
intevoerenofovertestappenopkwalitatieflaag-
waardigewaterbronnen.
Doorhetinstellenvaneenzogenaamdewater-
laagfactoreneengebiedsfactorwilmendemeest
bedreigdegrondwaterlagenenregio’sextra
beschermendoorereenhogereheffingtehanteren.
Vanaf2006gebeurdeeeneerstedifferentiatievan
degebiedsfactor.
10.3 Heffing op de captatie van oppervlaktewater
Methetcapterenvanwaterwordenalle
mogelijkemiddelenbedoeldwaarmeewateruiteen
waterloopwordtonttrokken.
Dewetgevermaakthierbijeenonderscheidtussen
hetgebruikvanwateruitbevaarbarewaterlopen,
havensenkanalenenerzijds,enhetgebruikvan
wateruitonbevaarbarewaterlopenanderzijds.
Hetcapterenvanwateruitonbevaarbarewaterlopen
isnietmeldings-,nochvergunningsplichtig.Alle
oevereigenaarshebbeninprincipegelijkerechten
ophetwater.Bijonvoldoendewateromaanalle
behoeftentevoldoen,ishetdevrederechterdiede
nodigemaatregelenmoettreffen.
Voordecaptatievanmeerdan500m3wateruit
bevaarbarewaterlopenisereenvergunningnodig.
Dezedientaangevraagdtewordenbijdebeheerder
vandewaterweg.
Voordecaptatievanminderdan500m3watergeldt
erenkeleenmeldingsplicht.
Voordeberekeningvandeheffingisenkelde
hoeveelheidgecapteerdewaterbelangrijk.Erdient
eenbepaaldbedragperm3gecapteerdwater
betaaldteworden.
��
waterzuiveringsinstallaties in de praktijk
��
11.1 Melkveebedrijf met actief-slibsysteem, percolatieriet- veldje en hergebruik van effluent
Dekleinschaligewaterzuiveringsinstallatieis
gedimensioneerdvoorhetbedrijfsafvalwaterenhet
huishoudelijkafvalwater(6pers)vanhetmelkvee-
bedrijf.
Hetbedrijftelt40melkkoeien.Dekoeienworden
gemolkenineenvisgraat-systeem.Demelkwordt
opgeslagenineenmelkkoeltankvan3000lenwordt
driemaalperweekopgehaald.Erwordthoofdzake-
lijkputwatergebruiktalsreinigingswatervoorde
melkinstallatie.Erwordthittereinigingtoegepast
waardoordehoeveelheidwaterbeperktis.Voorhet
afspuitenvandemelkstandendestallenwordt
effluentgebruikt.
Detotalehoeveelheidafvalwaterperdagkomtneer
opca1000liter.
Omwillevanhetbeoogdehergebruikvanhet
effluentisgekozenvooreenpercolatierietveldals
hoofdzuivering.Omdegroottevanhetrietveld
tebeperkeniseenactief-slibsysteemalsvoorzuive-
ringgeplaatst.
Hetafvalwatervanhetbedrijfenhuishouden
wordtverzameldineenkleinebetonnenpompput(1)
van1000l.Vandaaruitwordthetovergepompt(2)
naareenseptischeput(3)van10000l.
Dekleineverzamelputendepompzijnnodigomdat
sommigeafvoerbuizentelaagzittenomeengravi-
taireafloopterealiseren.Dagelijkswordtviermaal
eenkleinehoeveelheid(200à300l)afvalwater
naardeseptischeputgepompt.
�0
Indeseptischeputondergaathetafvalwatereenbe-
perktevoorzuivering:depHwordtgeneutraliseerd,
melkvetgedeeltelijkafgescheiden,zandenvoeder-
deeltjesbezinken,actiefchloorreageertuit,…Mo-
gelijkereststoffenenschadelijkestoffenwordener
verdundenhomogeenverdeeld.Zwaarderedeeltjes
bezinken,deeltjesdielichterzijndanwatervormen
eendrijflaag.Indesliblaagheeftereenanaëroob
afbraakprocesplaats.Bijditprocesontstaangassen
enoplosbarereststoffen.
Telkenserwatervanuitdeverzamelputwordtover-
gepomptloopteengelijkehoeveelheidafvalwater
vanuitdeseptischeputnaardebeluchtingstank(4).
DitiseenPE-tankvan2000litermetdaarin2beluch-
ters(5)dieluchtdoordevloeistofpompen.Natuurlijk
kanditnietzondereencompressor(6)dienaastde
installatiestaatopgesteld.Indebeluchtingstank
bevindenzichaërobebacteriëndiedeafvalstoffen
afbrekenenomzettentotbacterieelslib.
Alsernieuwafvalwaterindebeluchtingstankkomt,
danloopteenevengrotehoeveelheidgezuiverd
waterovernaareennabezinkingstank(7).Indeze
PE-tankvan1500lzalhetgevormdeslibbezinken
enloopthetnaareenpompput.Vanhieruitwordt
hetgezuiverdewaternaareenrietveldgepompt(8).
Aandeingangvandenabezinkerziteenspeciale
constructie(zgn.“airlift”)(10)omeendeelvanhet
bezonkenslibterugtesturen.
Debeluchterwerktnietconstant.Voorenterwijler
nieuwafvalwaterinhetsysteemwordtgepompt,valt
debeluchtereentijdjestilenbezinkthetactief-slib
indebeluchtingstank.Zodoendewordthetniet
meegesleurddoorhetwaterdatoverlooptnaarde
nabezinker.Het(actief)slibindebeluchtingstankzijn
debacteriëndiehetafvalwaterzuiveren.Vooreen
optimalewerkingvaneenactief-slibsysteemiseen
voldoendegroteslibconcentratie,slibleeftijd,een
juistzuurstofgehalteeneengoedebezinkbaarheid
vanhetslibessentieelwatextraeisennaarsturing
enopvolgingenonderhoudmetzichmeebrengt.
Omdathetactief-slibsysteemhiervooralbedoeldis
alseenvoudigevoorzuiveringvandegemakkelijkst
afbreekbarevervuiling,kunnendesturingende
exploitatievanhetsysteemzeereenvoudigblijven.
Hetrietveld(9)dientalsnazuivering.Hethaaltde
restvandeorganischevervuilingenhetnietbezon-
kenslibweg,hetbevordertdenutriëntenverwijde-
ringenheefteenontsmettendewerking.Hetheeft
eenoppervlakvan12m2enligtdeelsbovengronds
endeelsondergronds.Hetwaterkomtvanuithetper-
colatierietveldineencitern(11)terecht.Vandaaruit
wordthetgebruiktomdemelkveestaluittespuiten,
machinestereinigenengewasbeschermingsmidde-
lenteverspuiten.
Deputtenwordenvolledigondergrondsgeplaatst
Zichtophetpercolatierietveldje
�1
11.2 Melkveebedrijf met biorollen, percolatierietveld en her-gebruik van effluent en gebruik van regen-water als drinkwater voor de koeien
Opditbedrijfisintegraalwaterbeheeroptimaal
uitgevoerd.
Dekleinschaligewaterzuiveringsinstallatieopdit
melkvee-envarkensbedrijfisgedimensioneerdvoor
zowelhuishoudelijkalsvoorbedrijfsafvalwater
Ophetbedrijfzijner32melkkoeienenwordter
enkelregenwatergebruikt(behalvevoordereiniging
vandemelkinstallatie).
Onderdevoedergangbevindtzicheenregenwater-
opslagvan250000liter.Ditregenwaterwordtvooral
gebruiktalsdrinkwatervoordedieren.Jarenlange
metingentonenaandatregenwateronbehandeld
perfectbruikbaarisalsdrinkwatervoorherkauwers.
Voorallezekerheidwordthierhetwaternogeens
ontsmetdooreenU.V.-lamp,voorafgegaandooreen
fijnfiltereneenkoolstoffilter.
Hetafvalwatervandevoorspoelingendemelkkoel-
tankwordtopgevangenindedrijfmestkelder.Enkel
dehoofdspoelingendenaspoelingvandemelkin-
stallatiedienendusgezuiverdteworden,samenmet
hethuishoudelijkafvalwater.
Allesilosappenwordenopgevangenineencitern
enregelmatiguitgereden.Erwordtgeengebruik
gemaaktvaneenbypass.
Detotalehoeveelheidafvalwaterdieopeendag
wordtgeproduceerdbedraagtca800liter.
Dezuiveringvanhetafvalwatergebeurtmet2biorol-
leneneenpercolatierietveldjealsnazuivering.
Bijdebiorol(1)staateenkunststofdragercentraal
waaropdemicrobiologiezichvasthecht.Hetiseen
soortvloermatmetuitsteekselsenisopgeroldoprol-
lenvan1mdoorsnede.Bijdezeinstallatiestaaner
tweebiorollenopgesteldnaastelkaar.Hetafvalwater
wordtregelmatigoverdebiorollengesproeid.Het
waterlooptdoorderollenenkomterincontactmet
micro-organismenenzuurstof.Opdekunststofdra-
gerontwikkelenzichmicro-organismendiedever-
ontreiniginguithetafvalwateropnemenenomzetten
ingoedbezinkbaarmicrobieelslib.Hetwaterwordt
onderaanopgevangenineenbetonnenkuip(2)en
afgevoerdnaareenondergrondsecitern.
��
Demicro-organismenzittenvastgehechtopdekunststof-
dragervandebiorol
Eenpercolatierietveldeneenvijverzorgenvooreenextra
zuiveringenalsopslagvoorhergebruik.
Debiorollenindebetonnenkuipendesproeiers(6)
diehetafvalwaterverdelenvormenhetbovengrond-
segedeeltevandeinstallatie.Erisdaarnaasteen
belangrijkondergrondsgedeelte,metnametwee
ondergrondseciternsdieiederdriekamersbevat-
ten.Deeersteciterndientalsseptischeput(3).Met
anderewoordenhierwordthetafvalwaterverzameld
enondergaatheteenprimairezuivering.Detweede
septischeput(4)dientalspompputenalsnabezin-
kervoorhetgezuiverdewater.
Indeeerstekamervandetweedeciternhangteen
dompelpomp(5).Diestuurthetwaternaardebiorol-
len.Hetafvalwaterlooptvervolgensdoorderollen,
wordtopgevangenenkomtuiteindelijkterugin
dezelfdeput.Alshetpompenstart,daalthetwaterni-
veauindepompputaanzienlijk.Ditdoordaterveel
water(150l)opgenomenwordtdoorhetsysteem.
Opdatogenblikwordtnieuwafvalwaterinde
pompputgebrachtdooreenpomp(7)diein
deseptischeputhangt.Hetafvalwaterindepomp-
putwordtdangedurende3uuroverdebiorol
gesproeid.Daarnavaltdepompstil.Hetwatervloeit
uitdebiorolendaardoorstijgthetniveauinde
pompput.Eenhoeveelheidwaterlooptovernaarde
volgendekamerwaarhetgevormdeslibkanbezin-
kenentenslottenaardelaatstekamermet
eeneffluentpomp(8)diehetwaternaareen
percolatierietveld(9)pompt.
Indenabezinkerstaateenpomp(11)diehetslib
afentoeterugpomptnaardeseptischeput.Deze
pompkanookgebruiktwordenomgezuiverdwater
terugtesturennaardeseptischeputomzoeen
beterestikstofverwijderingtebekomen.
Hetrietveldheefteenoppervlakvan9m2enligt
volledigbovengronds.Vanuitdefilterbuizenloopt
hetwaterineenkleinevijver(15m3)(10)enwordthet
opgepomptvoorhergebruik.Nahetrietveldishet
effluentsanitairveiligvoorhergebruik.
11.3 Melkveebedrijf met percolatierietveld en hergebruik van effluent
Ditbedrijfheeftmelkvee(30koeienenbijho-
rendjongvee)enijsbereiding.
Erwordtperdaggemiddeldongeveer1200lbedrijfs-
enhuishoudelijkafvalwatergeproduceerd.Doorde
ijsbereidingisdeafvalwaterproductiezeerwisselval-
ligmetbelangrijkepiekenindezomerendekersten
communieperiode.Eenpercolatierietveldkanderge-
lijkewisselendebelastingenvlotverwerkenzonder
eennegatiefeffectopdeeffluentkwaliteit.
��
Hetbedrijfsafvalwaterenhethuishoudelijkafval-
waterwordenverzameldineengroteseptischeput
van10000l(1).Daarondergaatheteenbeperkte
voorzuivering.Vandaaruitloopthetovernaarde
pompput,meteeninhoudvan3000l(2).
Hetrietveld(3)van75m2isdeelsondergronds(-60
cm)endeelsbovengronds(+60cm)uitgegravenen
heeftduseentotaledieptevan1,20m.
Inhetzandzijntoeslagstoffenaangebrachtomde
werkingteverbeteren.Onderaanhetrietveldzitstro
inhetzandgemengdomdedenitrificatieteverbete-
ren.Omdefosfatenuithetafvalwatertehalenziter
onderinhetzandkalkhoudendeleisteeneniserin
hetmiddenvandezandlaagijzervijlselgemengd.
Hetafvalwaterwordtophetrietveldgepompttelkens
hetwatereenbepaaldniveaubereiktheeftinde
pompput.Inhetrietveldsijpelthetwaterdoorhet
zand.Zwevendestoffenwordenuitgefilterdenopge-
lostestoffenwordenafgebrokendoormicro-organis-
mendiezichopderietwortelsenopdezandkorrels
bevinden.
Dedrainagebuizenonderaanhetrietveldvoerenhet
waternaareenrecirculatieput(4).Ditiseenregen-
waterputvan3000l.Vanhieruitwordtheteffluent
hergebruiktomdemelkstand,stallenenmachines
aftespuitenenomgewasbeschermingsmiddelente
verspuiten.
Eennazuiveringvoorhergebruikisnietnodigaan-
gezienpercolatierietveldeneenhelderenconstant
effluentafleverenmeteenminimumaanzwevend
materiaal.Daarenbovenwordenookziektekiemenuit
hetafvalwaterverwijderdzodatheteffluentsanitair
veiligtehergebruikenis.
Volgroeidpercolatierietveldmetsturingskast,
septischeputenpompput
��
11.4 Melkveebedrijf met gebruik van regenwater als drinkwater voor vee en zuivering en hergebruik van afvalwater
Opditbedrijfisintegraalwaterbeheeroptimaal
uitgevoerd.
Hetmelkveebedrijftelt45koeien.Erisgeenriolering
ofoppervlaktewateraanwezigendeondergrondis
nietergdoorlatend.Hetregenwaterenafvalwater
stroomdenaanvankelijkovereenaardewegnaar
onderliggendeweiden.Dedichtstbijzijndewaterloop
ligtop500mvanhetbedrijf.Hetboorputwaterisvan
onvoldoendekwaliteitenvielregelmatigdroog.
Omalleproblemen(teweiniggrondwaterbeschik-
baar,geenoppervlaktewateraanwezigomtelozen,
waterzuiveringsinstallatieverplichtenveelregenwa-
tervanbetonverhardinginhetafvalwater)integraal
aantepakkenishiermaximaalgewerktmeteenge-
slotenwaterhuishouding.Hierbijwordtalleafvalwa-
tergezuiverdenmaximaalhergebruiktvoorreiniging
envoorhetverspuitenvangewasbeschermingsmid-
delen.Ookregenwaterwordtmaximaalopgevangen
engebruiktalsdrinkwatervoorhetrundvee.Grond-
waterwordtenkelnoggebruiktvoorhetreinigenvan
demelkinstallatieeninbeperktehoeveelhedenom
hetregenwateraantevullenalsdrinkwaterwanneer
echtnodig.Hiermeeheefthetbedrijfeengrondwa-
terverbruikvanminderdan500m3/j.
��
Regenwater Vaakwordthemelwateropgeslagenineenvolledig
geslotenondergrondseciternofkelder.Voorgrotere
hoeveelhedenisditeendureaangelegenheid.
Hierisgekozenvooreengoedkopereoplossing,nl.
deaanlegvaneenfoliebassin(1)meteennuttige
capaciteitvan200m3.Hierinwordthetregenwater
vanca1000m3dakoppervlakvanderundveestal
endeaardappelloodsopgeslagenvoorgebruikals
drinkwatervoorhetvee.Metdezeopstellingiser
nagenoegaltijdvoldoenderegenwaterbeschikbaar
voorhetvee.Indiennodigkanaangevuldworden
metputwater.Algengroeiwordtafgeremddoorhet
gebruikvanvlotten.Dezezijnbeplantmetaange-
pasteplantendieenerzijdsnutriëntenopnemenuit
hetwaterenanderzijdslichtinvalenopwarmenvan
hetwaterbeperken.
Hetwateruithetbassinwordtnaardemelkstalge-
pompt,waarhetnavoorfiltratie(eenfijnfiltereneen
actiefkoolfilter)ontsmetwordtmeteenhogedruk
UV-lamp.Opdezemanierwordeneventueelaanwe-
zigeziektekiemenafgedoodzodathetregenwaterals
drinkwatervoordekoeienkanwordengebruiktbin-
nendebestaandehygiënecode.Jarenlangemetingen
wijzenuitdathetregenwaterookzonderdeUV-filter
veronderdedrinkwaternormenvoorrundveeblijft.
DeUV-filterisenkeleenbijkomendezekerheid.
AfvalwaterzuiveringVoordezuiveringvanhetafvalwateriseencombina-
tievaneenvloeirietveld(bufferingvanafvalwateren
regenwatervandekuilplaateneendeelvandever-
harding),eenlavafilter(verwijderenvanorganische
vervuiling)eneenpercolatierietveld(verwijdering
vanziektekiemenenzwevendedeeltjes).
Hetafvalwateruitdemelkstal,dewoningenderun-
offvandekuilplaatkomenterechtineenvloeiveld
(80m2)(2).Daarheefteeneerstevoorzuivering
plaatsenwordthetwatergebufferd.Eenvloeiveld
isheteenvoudigsterietveldenisgoedbestand
tegenschommelingeninkwaliteitenhoeveelheid
afvalwater.Meteentijdsgestuurdepomp(3)wordt
hetafvalwaterregelmatigvanuithetvloeiveldinhet
eerstedeelvandecirculatieput(4)gepompt.Daar
vindterdevoorbezinkingendenitrificatieplaats.Via
eenoverloopkomthetwaterinhettweededeelvan
deputenvandaaruitwordthetafvalwaterregel-
matigovereenlavafilter(10m3)(5)gepompttothet
voldoendegezuiverdis.Delavastenenzijnporeusen
hebbenhierdooreengrootspecifiekoppervlak.De
lavastenenzittenineenopenbetonnencitern.Opde
oppervlaktevandezelavastenengroeiteenbiologie
(eenlaagmicro-organismen)diedevuilvrachtuit
hetwateropneemtalsvoedingsstoffen.Bovenopde
lavastenenligteenverdeelsysteemvanPVC-buizen
diehetafvalwateroverdelavastenenverdeelt.
Alleafvalwatervanhetbedrijfkomtineen
vloeirietveldterecht.
Lavafilterenpercolatierietveldingewerkt
ineenbestaandetalud
��
Viaeenoverloopkomthetwaterinhetderdedeel
vandecirculatieputterecht.Vandaaruitwordthet
watereenpaarkeerperdagovereenpercolatieriet-
veld(6)gepomptalsnazuivering.Hetrietveldbevor-
dertdenutriëntenverwijdering,verwijdertresterende
organischevervuilingenzwevendedelenenheeft
eenontsmettendewerking.
Hetrietveldheefteenoppervlakvan10m2enligt
deelsbovengrondsendeelsondergronds.Ookhier
werdergebruikgemaaktvaneenopenbetonnenci-
tern.Opdiemanierisergeenfolieenbeschermdoek
nodig.Hetgezuiverdewaterkomtineenonder-
grondsecitern(7)van5000lterechtvoorhergebruik.
Heteffluentwordttoegepastvoordereinigingvan
machines,stallen,auto’s,aanmaakwatervoorge-
wasbescherming…Hetovertolligewatervanzowelde
regenwateropslagalsdeciternvanheteffluentkomt
terechtineeninfiltratiegracht(8)diemetmoeras-
plantenisbeplant.
11.5 Melkveebedrijf met lavafilter en hergebruik van afvalwater
Hetmelkveebedrijftelteen40-talkoeienenca
750melkgeiten.
Voordezuiveringvanhetafvalwatervande
2melkhuisjesisereenafvalwaterzuiveringsinstal-
latiegebouwdopbasisvaneenlavafiltervan12m3.
Hetgezuiverdewaterwordtnagezuiverdineenklein
percolatierietveldjevan6m2enhergebruiktvoorhet
reinigenvandemelkstanden,stallenenmachinesen
omgewasbeschermingsmiddelenteverspuiten.
Hetafvalwatervandebedrijfswoning,hetmelkhuis
vandekoeienenhetmelkhuisvandegeitenwordt
verzameldineenseptischeputvan15000l.Deover-
loopvandeseptischeputwordtviaeenverdeelputje
naarde2parallellelavafiltersvanelk6m3geleid.
Dezelavafilterszijnopgebouwdinopenbetonnen
prefabputten.Onderindeputtenstaateenlaagvan
ca3000lwater.Opeenroosterbovendewaterlaag
ligttelkens10m3lava.Hetafvalwaterkomtindewa-
terlaagterechtenwordtmettussenpozenregelmatig
overdelavastenenverdeeldviaeenverdeelsysteem
datindelavaaangebrachtis.Depompenzijnbereik-
baarviaPVCkokersdietotonderderoostervande
lavakomen.
Hetgezuiverdewaterwordtdagelijksweggepompt,
geheelofgedeeltelijkviaeenpercolatieveldjealsna-
zuiveringvoorhergebruik.Ookhetpercolatieveldje
isopgebouwdineenprefabbetonnenputopeen
rooster.Onderhetrietveldjezitereenopslagvan
4000leffluent.Diteffluentwordtverluchtvia2PVC
kokers.Vanuitdeopslagwordthetwateropgepompt
voorhergebruik.Opdiemanierishetrietveldjeende
opslagheelcompactgehouden(6m2).
Hetafvalwaterwordtgezuiverdineencompactelavafilteren
nagezuiverdineenpercolatieveldjevoorhergebruik.
11.6 Witloofforcerie met gesloten waterkringloop door zuivering, ontsmetting en hergebruik van afvalwater
Ditbedrijfisovergeschakeldnaareenvolledig
geslotenwaterkringloopwaarbijergeenwateropge-
pomptofgeloosdwordt.Hetprincipevanintegraal
waterbeheerishieroptimaaltoegepast.
Hetisgelegenineenpoldergebied.Hetgrondwater
iserbrak(EC1,6...)zodathetongeschiktisvoorde
teeltvanwitloof.Delandbouwerheeftdanenkele
��
jarengebruikgemaaktvanleidingwater.Ditwordt
echteralsmaarduurderendientzoveelmogelijkals
drinkwatervoorbehoudenteworden.Omhetgebruik
vanleidingwatertebannenwerduitgekekennaar
hetgebruikvanregenwaterenhethergebruikenvan
gezuiverdwater.
Hiervooriseenregenwateropslaggebouwd.Het
regenwatervandegebouwenwordtviaeenzeef
opgevangenineenbovengrondsetankvan
ca.300000literenwordtgebruiktvoordewater-
voorzieningvanhethelewitloofbedrijf.
Omproblemenindetoekomstmetdelozingvan
bedrijfsafvalwatertevoorkomen,isgeopteerdom
hetafvalwatervanhetbedrijftezuiverenenteher-
gebruiken.Hierdoorontstaateenvollediggesloten
waterhuishoudingwaaringeenwateropgepomptof
geloosdwordt.
Bijdeforcerievanwitloofkomenverschillendeaf-
valwaterstromenvrij.Ophetbedrijfligtdehoeveel-
heidafvalwaterrondde4000à5000l/weekenis
afkomstigvan:
•Restantenproceswaterbijdeoogst.
•Reinigingswatervandetrekbakken.
•Reinigingswatervandebedrijfsruimten.
•Reinigingswaterafgeoogstewitloofwortelen.
Erisgeopteerdvoordeaanlegvaneenondergedom-
peldebiofiltergevolgddooreenlangzamezandfilter.
��
Hetafvalwaterisnietzwaarvervuildenbevatvoorna-
melijkaarde,wortelrestenenfijnorganischzwevend
materiaal.
Deverschillendeafvalwaterstromenwordenverza-
meldineenbezinkputvan10000l(1).Deputdient
alsbufferomgroteafvalwaterpiekenoptevangen.
Vanuitdezeputwordthetafvalwaterregelmatigin
kleinehoeveelhedennaareenondergedompelde
beluchtebiofilter(2)gepompt.
Indesecundairezuiveringwordthetorganischmate-
riaalafgebroken.Hetfijnorganischmateriaalwordt
indesecundairezuiveringdoormicro-organismen
omgezetingoedbezinkbaarslib.
Desecundairezuiveringbestaatuiteenonderge-
dompeldbeluchtbacteriebed(2).Ditiseentankvan
2000lmetdaarineenbeluchtingschijfaangedre-
vendooreencompressor.Dezeblaastluchtinhet
afvalwater.Detankisgevuldmetkunststofringendie
dienenalsdragermateriaal.Dezuiverendemicro-or-
ganismenzettenzichdaaropvast.
Nadesecundairezuiveringishetwaterperfecthel-
der.Inhetwaterbevindenzichmogelijksnogschim-
melsenbacteriëndiehergebruikonmogelijkmaken.
Daaromwordthetwaterontsmetmetbehulpvaneen
langzamezandfilter(3).Dezandfilteriseenvoudigen
relatiefgoedkoop.Dezandfilteriseenondergedom-
peldsysteem(“natteopstelling”).
Onderzoekheeftuitgewezendathetwaternade
langzamezandfiltervoldoendeveiligisomopnieuw
gebruikttewordenindeforcerie.Momenteelwordt
hetwaternadelangzamezandfilteropgevangenin
eenregenwaterciternvan10000l.
DeECvanheteffluentisrelatiefhoogenhetwaterbevat
eenaantalnutriëntendieinminderinggebrachtmoeten
wordenbijdebemesting.Ongeveereenderdevande
wekelijksewaterbehoeftekanvoldaanwordenmether-
bruikbaareffluent.Ookvoorhetafspuitenvanmachines
enhetverspuitenvangewasbeschermingsmiddelen
wordtgebruikgemaaktvanregenwatereneffluent.
Deondergedompeldefiltermetdaarachterdelangzame
zandfilterzorgenvoordezuiveringenontsmettingvan
hetafvalwater
11.7 Vollegrondsgroentebedrijf met zuivering en hergebruik van waswater
Opditbedrijfwordenzowelvollegrondsgroen-
tenalsglasgroentengeteeld.Zoweldepreiteelt
alsdewortelteeltzorgenvoorgrotehoeveelheden
afvalwater.
Hetafvalwaterisafkomstigvanhetwassenvanprei
enbusselwortelen.Devervuilingsgraadisbeperkt
doordepreidroogteschonenendoordeconstructie
vandewasmachine.Depreiwordtmanueelschoonge-
maakt(droogschonen).Nahetschonenwordtdeprei
afgespoeld(1)eninveilingbakkengesorteerd.Volgens
debedrijfsleiderwordtopdiemanierevenveelprei
gekuistalsmeteenpelmachine.Eenpelmachine
verbruiktechtermeerwaterenslaatdebladerenmeer
kapot.Hierdoorkomenermeergroentesappenen
stukjesbladinhetafvalwaterterecht.Depreiresten
komenineengoot(2)onderdespoelinstallatieen
wordenopeenkargeladenviaeenschuifsysteem.Het
spoelwaterkomtineenaparteverzamelbak(3)onder
despoelinstallatieenwordtviaeenafzonderlijkebuis
naardebezinkputgeleid.Zokomengroenteresten
nietincontactmethetspoelwaterenblijfthetwater
langerproper.Hetafvalwaterkomteerstineenrelatief
kleineenondiepeputwaardegrofstegronddeeltjes
albezinken(4).Dezewordtgeregeldleeggeschept.
Viaeenfijnezeefgaathetafvalwaterdannaareen
grotebezinkput(2compartimenten)(5)vanintotaal
��
ca.40m3.Hetwaterwerdaanvankelijkomde5à6
wekenvervangenomdathetorganischmateriaalin
hetwaswaterteveelgeurproblemenveroorzaakt.Ook
hetregenwatervanhetdakvandeloodskomtindeze
bezinkputtenterecht,zodateendeelvanhetwater
ververstwordtbijregen.
Inhetachterstegedeeltevandebezinkputzijndra-
germateriaalen2beluchtingschijvenaangebracht.
Doorhetwatertebeluchtenkanmetbehulpvan
aërobebacteriënhetorganischmateriaalafgebroken
worden.Debeluchtinggebeurtdoortweebeluch-
tingschijveninhetbezinkbekken.Dezeworden
aangedrevendooreenkleinecompressor.Boven
debeluchtersiseendragermateriaalaangebracht
waaropdebacteriënzichkunnenvastzetten.Omhet
dragermateriaalvasttezettenzitallesineengegal-
vaniseerdestalenkooi.
Dragermateriaalenbeluchterbevindenzich
ineenijzerenkooi
Deconstructiewordtineenbezinkputgeplaatst
�0
11.8 Azaleabedrijf met ontsmetting en hergebruik van gietwater
Hetbedrijfbestaatuit1.2haglas,1.2haplas-
tiekserreen2hacontainerveld.
Ditbedrijfwaseenpioneeropvlakvanontsmetting
indeazaleateeltenbeschiktalvan1998overeen
ontsmettingsinstallatie.Dezeinstallatiebestaatuit
eencombinatievaneenlangzamezandfiltermeteen
UV-installatie.Beideinstallatiesevenalsdeopvang-
citernennaontsmettingstaanbinnenineenloods.
Ineenopenputbuitenwordthetdrainwatervan
hetcontainerveldenalleregenwater(vanserresen
containerveld)opgevangen.Ditwaterwordtdoor-
heeneenlangzamezandfiltergepomptdiebinnenis
geplaatst.Dezandfilteris100m3grootenstaatin-
gesteldopeendoorstroomsnelheidvan100l/m3/h.
Bovenophetzandiseenlaagvangebakkenkleikor-
relsgebracht.Jaarlijkswordtdebovenstelaagzand
omgespit.Omverstoppingvandezandfiltertegen
tegaanwerdbovenopdezandfiltereenbeluchter
gelegd(Vitaolloïd).Hetwaterdatuitdelangzame
zandfilterstroomt,wordtvervolgensdooreenUV-in-
stallatiegestuurd(hogedrukUV).Hetsysteemstaat
ingesteldopeenstralingsdosisvan150mJ/cm3.Het
ontsmettewaterwordtopgevangenineenciternvan
400m3diemeteentweedeevengroteciternverbon-
denis.Indelaatsteciternkomtookhetgrondwater
terecht.Ditwaterwordtopnieuwgebruiktomde
plantentegieten.Opditbedrijfwerdopnieuwbewe-
zendatdecombinatievaneenlangzamezandfilter
eneenUV-ontsmettinghelegoederesultatengeeft.
11.9 Substraatbedrijf trostomaat met hoge druk UV en hergebruik van drainwater
Ditbedrijfisovergeschakeldnaareengesloten
teeltsysteemvantomaatopsubstraat(steenwol).Het
gaathieromeenbedrijfmet1,6hatrostomaat.
Hetteeltsysteembestaatuitsteenwolmattenop
eengenivelleerdeondergrond,waarindrainslangen
liggendiehetovertolligedrainwateropvangen.Dit
drainwaterwordtviadedrainslangenineenkleine
opvangciternverzameld,vanwaaruithetoverge-
pomptwordtnaareengrotereopvangbassin(76m3)
voorniet-ontsmettedrain.Hetdrainwaterwordt
�1
’snachtsmetbehulpvaneenhogedruk-UV-installa-
tieontsmet(4-5m3/u,110mJ/cm3).
Erwordtenkelontsmettegenschimmels(enbacte-
riën),omdatvirussenzichookgemakkelijkopandere
manierendanviahetgietwaterkunnenversprei-
denindeteelt.Deinhoudvanvoorhetontsmette
drainwateriseveneens76m3.Vanhieruitwordthet
drainwaterbijgemengdbijversregen-enputwater
enwordendemeststoffenbijgedoseerd.Tenslotte
wordtditvoedingswatertoegediendaandetomaten-
plantenmetbehulpvaneendruppelirrigatiesysteem.
Voordeopvangvanregenwateriseenfolievijvervan
6000m3aangelegd.Hoewelhiergemiddeldca.90%
vanderegenvalmeeopgevangenkanworden,dient
tochnogeengedeelteboorputwatervoorgietwater
gebruiktteworden.Hetbijmengenvanhetgrondwa-
terheefteenbeterepH-bufferingvanhetgietwater.
DepH-bufferingvanregenwateriserglaag.
Reedsinhetvoorjaarwordtmetbijmengenvanboor-
putwater(ca.15-20%)gestartomeenstabielergietwa-
tersamenstellingoverhetteeltseizoentebekomenen
omlangerhergebruikvandrainwatermogelijktema-
kenindezomermaanden.Alslangermetbijmengen
vanboorputwatergewachtwordt,dreigthetgevaar
datindezomermaandenbijregenwatertekorteneen
vrijhoogbijmengpercentagevanboorputwatergehan-
teerdmoetwordenmeteentoenameinzoutgehaltein
desubstraatmattentotgevolg.
Omdathetboorputwaterveelijzerbevat,wordthet
watervoorafontijzerdineenontijzeringsinstallatie.
Desamenstellingvanhetdrainwaterwordttweewe-
kelijksenindezomerperiodeveelalzelfswekelijks
gecontroleerdomdebemestingvanhetgietwater
optimaaltekunnenuitvoerenenzozoutophopingin
desubstraatmattenmaximaaltevermijden.
11.10 Substraatteelt trostomaat met ontsmetting van regenwater en drainwater via langzame zandfilter
Ditbedrijfteelt1,2hatrostomatenopsubstraat
(steenwol).Debedrijfsoppervlaktewastekleinom
eenhogedruk-UV-ontsmetterteinstalleren(lage
rendabiliteit).
Daaromisgekozenvoorwaterontsmettingvialang-
zamezandfiltratie.OmdatnaonderzoekdoorCLO
teGent(huidigeILVO)geblekenwasdathetregen-
waterbassinbesmetwasmetFusariumwerdervoor
gekozenomnaasthetdrainwaterookhetregenwater
teontsmetten.
Voordeontsmettingvanhetregenwaterenhet
drainwaterzijnertweelangzamezandfilters(LZF)
ophetbedrijf.BeideLZF’sstaanbuiten,maaréén
ervanisgeïsoleerd.Indewintermaanden(weinig
drain)wordtenkeldegeïsoleerdeLZFgebruikt.Inde
zomermaandenwordenbeidegebruikt.Danisook
detemperatuurindeniet-geïsoleerdeLZFvoldoende
hoogvooreenoptimalewerking.
Hetdrainwaterkomteerstineendrainopvangvan
1000l,vanwaarhetovergepomptwordtineen30m3
citern(buiten)voorniet-ontsmetdrainwater.Erzijn
nog2citernsvoorontsmetdrainwater:30m3binnen
+100m3buiten.
Delangzamezandfilterisgebouwdopbasisvan
onderzoekservaringophetCLO(huidigeILVO)te
Merelbeke.
Ontijzeringsinstallatie
��
Opbouwlangzamezandfilter
Deeerstezandlaag(ca.1,5mdik)bestaatuitfijn
gewassenzand,vrijvanklei,leemenkalk.Dekorrel-
grootteiskleinerdan2mm.Omverstoppingvande
filtertevermijdenmaghetzandnietaltefijnzijnen
dienthetabsoluutomgewassenzandtegaan.Onder
hetzandpakketbevindenzich2grindlagen.Dezezijn
beidencirca15cmdik.Zezijnwelvaneenverschil-
lendediameter(grindlaag1:korrelgrootte8-16mm;
grindlaag2:16-32mm).Onderaandelangzame
zandfilterzijnerdandrainageslangenaanwezigom
hetontsmettewateraftevoeren.
Vooreenoptimaleontsmettingwordtdedoorstroom-
snelheidvan100literperm2zandoppervlakgehou-
den.ViaeenflowmetingaandeuitstroomvandeLZF
kanditgecontroleerdenbijgestuurdworden.Omdat
detoplaagvandelangzamezandfiltergevoeligis
voorverslempingenverstopping,gebeurtereen
voorfiltratie(multimediafilter)omfijnevuildeeltjes
enalgenteverwijderen.
Opslagsilo’svoordrainwaterenlangzamezandfilterin
openluchtophetbedrijf
��
Contactadressen
Kenniscentrum WaterCoördinator:ErwinDeRocker
Karreweg6
9770Kruishoutem
tel.093818686
fax093818699
www.kenniscentrumwater.be
Provincie Oost-Vlaanderen, Dienst Land- en Tuinbouw en Provinciale Landbouwkamer voor Oost-VlaanderenGouvernementstraat1
9000Gent
tel.092678679
fax09-2678697
www.oost-vlaanderen.be/landbouw
Proefcentrum voor sierteelt vzw (PCS)Schaessestraat18
9070Destelbergen
tel.093539494
fax093539495
www.pcsierteelt.be
Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen vzw (PCG)Karreweg6
9770Kruishoutem
tel.093818686
fax:093818699
www.proefcentrum-kruishoutem.be
Interprovinciaal Proefcentrum voor de aardappelteelt vzw (PCA)Karreweg6
9770Kruishoutem
tel.093818686
fax093818699
www.pcainfo.be
VLIF - Vlaams landbouwinvesteringsfonds (Structuur en Investeringen)Ellipsgebouw(4deverdieping)
KoningAlbertII-Laan35,bus41
1030Brussel
tel.025527470
fax025527471
www.vlaanderen.be/vlif
Vlaamse Milieumaatschappij (VMM)A.VanDeMaelestraat96
9320Erembodegem
tel.080097113
www.vmm.be
��
colofon
UitgegevendoordeDeputatievandeprovincieOost-Vlaanderen
Beleidsverantwoordelijke:
AlexanderVercamer,GedeputeerdevoorLandbouwenPlatteland
Samenstelling:
DienstLand-enTuinbouw
Vormgeving:Karakters(Gent)
Druk:VanHoestenberghe
D/2007/5139/16
september2007
V.u.:A.Vercamer,gedeputeerde,p/aGouvernementstraat1,9000Gent