Presentacin Un ano mis, e van xa quince, achegamos aos interesados en coecer cmo se desenvolveu a Literatura galega, non s en Galicia senn tamn fra dela, o Informe de literatura correspondente ao ano 2009, o primeiro observatorio literario galego con caractersticas que van mis al dunha base bibliogrfica, xa que non s achega a creacin senn tamn a recepcin de todo tipo de obras literarias, as como doutros elementos sistmicos, acompaados todos eles dunha descricin do seu contido, e mesmo da sa historia cando de revistas e premios se fala. Este Informe pode consultarse en CD-ROM e na pxina en lia do Centro Ramn Pieiro para a Investigacin en Humanidades (http://www.cirp.es) no apartado Recursos, en formato PDF, ou ben directamente no buscador Google: Informes de Literatura, onde ademais se poden consultar todos os Informes dende o ano 1995. Como habitual, no traballo acollemos todas as informacins e reflexins que, atinxindo directa ou indirectamente ao mbito da Literatura galega, apareceron en CD-ROM e en soporte impreso durante o ano 2009 e, dentro deste tipo de soporte, nas sas mis diversas manifestacins: monografas, libros colectivos, revistas, xornais, etc. Ofrecemos un comentario descritivo, non valorativo nin crtico, de cada unha das entradas rexistradas, dicir, tanto dos libros relacionados coa literatura que viron a luz ao longo do ano 2009 (e tan s deses) coma das recensins que sobre eles apareceron nas revistas e nos xornais durante ese mesmo perodo de tempo. Con estes descritores tratamos tan s de informar o lectorado do contido das diferentes publicacins, sen entrar en anlises minuciosas, cousa que sera de todo punto imposbel, nin en excesivos tecnicismos que puidesen obstaculizar a comprensin a un lectorado non suficientemente especializado. Respecto dos xornais, os consultados seguen a ser, fundamentalmente, de mbito galego, anda que cada vez mis son obxecto de atencin aqueloutros forneos que moi esporadicamente conceden algunha atencin Literatura galega. As, podern atoparse ao longo deste Informe algunhas entradas de ABC, Diario de Len, Bierzo, El Mundo e El Pas, anda que agora tamn dende a edicin galega. Doutra banda, apreciarase que, polo que se refire a este tipo de publicacins, diferenciamos entre Recensins e Referencias varias, por considerar que estas ltimas, de importancia menor, evidentemente, achegan xa algunha alusin ou informacin secundaria respecto do obxecto principal do escrito (artigos de opinin, entrevistas), xa simples ntulas que non alcanzan o rango de recensins nin de anlises crticas con pronunciamentos valorativos de interese, na maiora dos casos. Se decidimos mantelas foi por considerar que proporcionan unha informacin colateral valedoira, cando menos, para sabermos o grao relativo de atencin que prestan ao mbito literario, en xeral, os diferentes xornais consultados, feito que se reflicte elocuentemente nos grficos estatsticos que presentamos. Polo que atinxe s revistas, cmpre ter en conta que as consultadas son case todas galegas, por mis que apreciamos e rexistramos a atencin que lle prestan a esta literatura outras como ADE (Revista de la Asociacin de Directores de Escena de Espaa), Alcanate. Revista de Estudios Alfonses, Anales de Historia del Arte, Bloc. Revista Internacional de Arte y Literatura Infantil, CLIJ (Cuadernos de Literatura Infantil y Juvenil), Compostellanum. Estudios Jacobeos, Cuadernos de Estudios

Gallegos, Estudios Romnicos, Garoza, nsula, Leer, Lenguaje y sociedad. Revista de la Sociedad Espaola de Didctica de la Lengua y la Literatura, Lmite, Madrygal. Revista de Estudios Gallegos, Miscelnea medieval murciana, Un mundo, muchas miradas. Mundu bat, begiroda anitz, La Parola del Testo, Primer Acto, Troianalexandrina. Anuario sobre Literatura Medieval de Materia Clsica, Verba. Anuario Galego de Filoloxa e Xnero Humano. Caderno de igualdade. Tamn nesta orde de cousas, queremos avisar o lectorado de que, case exclusivamente, nos temos dedicado a consultar as revistas de maior difusin, pero que somos conscientes da existencia de gran cantidade de publicacins por parte de Centros de ensino, Agrupacins e Asociacins culturais e outros, de dentro e de fra de Galicia, que poden ter interese para os nosos fins pero que non nos foron asequbeis na sa maior parte. Neste sentido queremos manifestar a nosa vontade de apertura e o noso interese cara a todas aquelas contribucins que o lectorado desexe facernos chegar ao Centro para paliar o noso descoecemento, nalgns casos, e noutros a escasa difusin de certos materiais. No apartado IX Revistas, no que se fai unha biografa da publicacin, non dos traballos que contn, a non ser as achegas de creacin, dado que se describen no apartado anterior, s biografamos aquelas que teen ISSN, as demais que chegan s nosas mans, como xa dixemos, sern descritas por medio dos seus traballos en Publicacins en Revistas (Apartado V. 4.). Os Anuarios que non tean ISSN e si ISBN sern descritos como monografas (Apartado V.1). Tamn neste apartado acollemos as revistas que se ofrecen en edicin facsimilar. Tamn cmpre salientar que, como xa se ten feito en edicins anteriores, dedicamos un apartado especial (IV) a todo o que se publicou arredor da figura homenaxeada no Da das Letras Galegas, neste caso, Ramn Pieiro. Entre outras cousas, esa decisin serviunos para que a bibliografa que se produciu no ano 2009 sobre esta figura non repercutise, desvirtundoos, nos parmetros relativos ao reconto estatstico da producin literaria total do ano. Doutra banda, o lectorado apreciar que a Literatura Infantil e Xuvenil obxecto, as mesmo, de atencin diferenciada (Apartado VII), respecto da que podemos denominar institucionalizada, ou dirixida aos adultos. Incorporamos a este apartado a seccin denominada Cmic polas sas caractersticas grficas e narrativas, anda que somos conscientes de que hai distintos tipos de cmic, con intencins diferentes e lectorado ideal non infantil e xuvenil. Polo mesmo, coidamos que os traballos rexistrados sobre a Literatura de transmisin oral, pola especial metodoloxa que o obxecto de estudo impn, deban considerarse parte (Apartado VIII), tal e como se fai asemade coa Literatura medieval (Apartado XI), por constitur esta un corpus con perfil de seu, practicamente xa pechado, e dispoer, as mesmo, dunha metodoloxa de investigacin ben diferenciada respecto do resto da literatura. Para unha mellor matizacin na anlise dos aspectos que definen o sistema literario galego seguimos a consignar a porcentaxe de obras que se beneficiaron dunha subvencin pblica para a sa edicin (marcadas no texto con ), as como a daquelas que foron directamente editadas por institucins oficiais, xa sexan de mbito local, provincial ou autonmico (marcadas no texto con ), para contribur a unha mellor interpretacin da realidade cultural galega. Tamn se ofrecen Estatsticas para dar a coecer o nmero de obras que se publican en cada xnero, tanto galegas como

traducidas, subvencionadas, publicadas por institucins e comerciais, cantas son debidas a homes a cantas a mulleres, dentro das que se poden identificar, a dedicacin producin e por parte de editoras e das publicacins peridicas, os premios e panorama xeral da creacin para que se poida facer anlises comparativos por anualidades. Neste Informe seguimos a matizar os marbetes de apartados, as engadimos en cada un, os denominados Apndices, de habelos. Estes cambios responden a suxestins dos usuarios en prol dunha mellora do Proxecto. Tamn, debido implantacin das novas tecnoloxas, sobre todo ao uso da internet, decidimos non describir os folletos editoriais dado que se poden consultar nas pxinas en lia das editoras, informacin que consideramos suficiente. Pola mesma razn non damos noticia das pxinas en lia, dada a proliferacin de buscadores potentes, portais e blogs englobadores. Finalmente, queremos manifestar, como sempre, o noso agradecemento a Mercedes Brea pola axuda e a informacin que nos prestou sobre Literatura medieval e a todas aquelas persoas que ou ben realizaron a descricin dun grupo importante de entradas, e que constan no apartado de crditos en Colaboradores, ou ben participaron neste proxecto nalgn momento do proceso de elaboracin. Blanca-Ana Roig Rechou

Informe de Literatura Centro Ramn Pieiro para a Investigacin en Humanidades

A literatura galega no ano 2009 e a sa recepcin

Directora e Coordinadora: Blanca-Ana Roig Rechou

Axudante de coordinacin: Celia Vzquez Garca Bolseiras do proxecto: Mar Fernndez Vzquez

Esther de Len Viloria

Redactores

Rafael Adn Rodrguez Eulalia Agrelo Costas

Mara Jess Barsanti Vigo Pilar Bendoiro Mario

Laura Blanco Cass Mara Jos Canedo Souto (L. Medieval)

Jorge Cea Via Alexandra Cillero Prieto Deborah Castro Mario Mar Fernndez Vzquez

M del Carmen Ferreira Boo Carmen Franco Vzquez (Ilustracin) Olalla Garca Martnez (L. Medieval) David Gonzlez Couso (L. Medieval)

La Iglesias Cordn Esther de Len Viloria Isabel Mocio Gonzlez

Ana Beln Moreda Rodrguez Marta Neira Rodrguez

Almudena Prez de Oliveira Diana Pual Rioboo

Beatriz Rodrguez Rodrguez Lourdes Erea Salgado Vial Mara Vanesa Sols Cortizas

M Isabel Soto Lpez Eva Tizn Zas

Colaboradores

Mara Jess Agra Pardias (Ilustracin) Mnica lvarez Prez

Paloma Cabello Prez (Ilustracin) Xulio Carballo Dopico Alba Cid Fernndez

Cristina Collazo Gmez Alexia Dotras Bravo

M Arnzazu Fernndez Crespo Brbara Ferreiro Barreiro Almudena Gmez Seoane

Xos Mara Mesas Lema (Ilustracin)

Laura Lesta Garca Cristina Negreira Barcia Beatriz Nieto Gonzlez Esperanza Otero Prez

Trinidad Snchez Outn

Edita: XUNTA DE GALICIA

SECRETARA XERAL DE POLTICA LINGSTICA

CENTRO RAMN PIEIRO PARA A INVESTIGACIN

EN HUMANIDADES

Coordinador Cientfico MANUEL GONZLEZ GONZLEZ

Director Tcnico de Literatura

ANXO TARRO VARELA

ISBN: 978-84-453-4946-5

Dep. Legal: OU 45-2003

Informede

Literatura

2009

11

I. NARRATIVA I.1. NARRADORES GALEGOS Agra, Agustn, O recendo das mimosas, Vigo: Edicins Xerais de Galicia, col. Narrativa, n. 276, xullo 2009, 203 pp. (ISBN: 978-84-9782-927-4). Volume composto por doce relatos de Agustn Agra Barreiro (Noia, 1967). No primeiro deles, titulado A tarasca, descrbese o problema dos maltratos dentro dun ambiente mitolxico protagonizado pola mutacin dunha tarasca. Entre as lias temticas dos relatos pdense salientar das: a stira social, Xogando aos farans e O chintfano, e mais o recordo da memoria republicana, Na Caeira. Eu matei a B. e O Souto dos Gatos. As en Xogando aos farans dennciase a especulacin do urbanismo, o paro e incluso se critica a actitude dalgns marieiros e mariscadoras no caso do Prestige, mentres que O chintfano, escrito a xeito de noticias dun xornal, cntrase nas supersticins, nos ritos, na Igrexa, na Universidade e mis na prensa, todo isto arredor da aparicin dunha lmpada marabillosa. Na Caeira. Eu matei a B. descrbense dende o punto de vista do asasino as derradeiras horas con vida de Alexandre Bveda mentres que en O Souto dos Gatos vemos tres testemuas femininos, de nai, filla e neta, sobre un feito doloroso ocorrido durante a represin da guerra civil. Outros relatos son: Wnderbar, onde se observa a vida coti dende a terraza dunha cafetera; O recendo das mimosas, con reflexins sobre o gusto polas bicicletas; O anel de Coleridge, con elementos fantsticos e O eixido dos lagartos, onde Luigi revive a sa infancia. A obra pchase con tres relatos: Os lmites do inimaxinbel, Senecio. Os crceres das cores, ambos os dous centrados no mundo pictrico, e mis con Teseo no labirinto, con elementos da mitoloxa clsica. Dous destes relatos xa foran galardoados: Os lmites do inimaxinbel, co Premio Pedrn de Ouro 2004, e Na Caeira. Eu matei a B., co 1. accsit do Pedrn de Ouro 2005. Recensins: - Francisco Martnez Bouzas, Unha escolma desigual, Faro de Vigo, Faro da Cultura, n. 303, Libros, 8 outubro 2009, p. VI. Comenta que este conxunto de relatos presenta unha temtica moi variada de desigual calidade. De entre a heteroxeneidade temtica deste volume destcanse os relatos con elementos fantsticos, con incursins antropomrficas no mundo dos gatos e lagartos, ou os de ndole mis social e comprometida. - X. M. Eyr, Agustn Agra e o labirinto da lectura comprometida, A Nosa Terra, n. 1.376, Cultura, 8-14 outubro 2009, p. 28. Despois de facer unha breve achega producin literaria de Agustn Agra indica que estamos perante o primeiro achegamento decidido deste autor literatura para adultos. Destaca que Agra rexeita de xeito convencido que o lector proxecte unha lectura cmoda e fai unha breve descricin dos doce relatos dO recendo das mimosas. Finalmente, e referndose ao plano formal deste volume, critica o pouco control do

12

ritmo expositivo por parte do seu autor. - Vicente Araguas, Este cheirio que anova, Diario de Ferrol, Nordesa, n. 561/El Ideal Gallego, La Galera, n. 597, 29 novembro 2009, p. 4. Sublia que neste libro de relatos as cousas non son o que parecen o que por veces provoca desacougo ou desasosego. Tamn indica que o seu autor presenta unha prosa grave e alcendida que incita reflexin no lector e que opta por provocar novos sabores cunha orixinal escrita. Referencias varias: - M. Blanco Rivas, Andel de novidades, Faro de Vigo, Faro da Cultura, n. 300, Infantil/Xuvenil, 17 setembro 2009, p. VII. Seccin fixa do suplemento na que se comenta, a modo de recomendacin, unha serie de novidades literarias, como O recendo das mimosas, de Agustn Agra. - Xerardo Agrafoxo, Os nosos libros, Alameda. Revista da Sociedade do Liceo de Noia, n. 35, novembro 2009, p. 84. Breve referencia a este libro onde se indica que estamos perante unha ducia de relatos de temtica diversa e que na sa maior parte son abertos e de interpretacin persoal do lector. - Xos Carlos Caneiro, Mimosas, La Voz de Galicia, Culturas, n. 340, Letra en galego, Club dandi, 21 novembro 2009, p. 15. Ademais de destacar unha obra teatral de Xos Teixeiro, titulada Doutor, por favor, mtame con xeito, recomndase o libro de relatos de Agustn Agra, titulado O recendo das mimosas, definido como puro goce esttico. Albors, Mingolo, Os trece xogos, Editorial Danu, col. O lapis do taberneiro, 2009, 96 pp. Editado en formato microlibro en PDF. (ISBN: 978-84-92764-01-3). Nesta novela realista de Mingolo Albors a travs de trece captulos que levan o nome dalgn xogo de cartas ou de azar (tute, escoba, brisca, tute cabrn, chinchn, pker, dados, mus, domin, lotera, ruleta rusa, billar e solitario), cntase a historia de Anselmo, un home como outro calquera que un da decide pedir o despido e ir gastar ao bingo todos os seus cartos. Cando s lle quedan dous billetes de vinte euros e dous billetes de cinco colle o seu coche e viaxa at un pobo costeiro ao que haba moito tempo que non fora. Al entra nun bar e descobre a bonoloto e decide xogar o dieiro que lle queda. Durante varios das espera no bar e mira o xornal para ver se acadou o premio. Mentres est no bar lendo o xornal observa cmo xogan diferentes personaxes do pobo (o cura, o veterinario, rapaces) ao billar, ao domin e a moitos outros xogos de cartas. O final da historia aberto e non se sabe o que acontece con Anselmo. Ao longo dos trece captulos tamn se conta outra historia paralela, na cal un home chamado tamn Anselmo espera a chegada de Rosana, cmplice xunto a el dun roubo e asasinato.

13

Alonso, Emilio, Mercurio, Premio Novela por Entregas de la Voz de Galicia 2008, Vigo: Edicins Xerais de Galicia, col. Narrativa, n. 279, xullo 2009, 104 pp. (ISBN: 978-84-9782-926-7). Novela policial ou thriller satrico de Emilio Alonso Pimentel (Madrid, 1958) que contn trinta e un captulos enumerados e titulados e que transcorre na cidade de Lugo, durante un tempo indeterminado pero que supostamente abrangue uns das. Lugo non s o lugar onde transcorre a accin senn que o comportamento dos seus habitantes un personaxe mis da novela e, anda que se trata da cidade actual, na ficcin ten as caractersticas da cidade dos anos sesenta e setenta. Moitos dos personaxes que aparecen na narracin son reais, anda que algns teen os nomes disfrazados. A novela comeza cunha dedicatoria ao mdico, xa falecido, Xos Ramn Puentes Chao, que un dos protagonistas do relato. O narrador-protagonista en primeira persoa un criminlogo, do que non se di en toda a novela o seu nome, e que se fixo famoso porque descubriu un home morto e conxelado no parque de Rosala de Castro. O protagonista sempre regresa a Lugo porque ten unha relacin amorosa con Lola, casada con Pancho Figueiredo e nai da sa afillada. O da da primeira comun da nena, Pancho morre e o seu pai, un falanxista que capaz de manexar a cidade dende a sa casa, contrata os seus servizos para descubrir quen asasinou o seu fillo. A autopsia ditamina unha alta porcentaxe de mercurio no sangue do defunto e, anda que ao principio pensou que fora unha sobredose, xa que tomaba un lquido gris que contia aceite de oliva e mercurio para tratar a sfilis que padeca, descubriu que o envelenara a sa muller. Como el consideraba que Lola era a sa patria, era incapaz de traizoala, polo que tamn descubriu que Pancho estaba metido nun negocio que consista en fabricar bombas para a mafia rusa e dixo que a causa da morte de Pancho fora un accidente laboral. Todo narrado con moitas doses de irona e retranca. Recensins: - Vicente Araguas, Mercurial, Diario de Ferrol, Nordesa, n. 551, 20 setembro 2009, p. 14. Comntase que a novela Mercurio, de Emilio Alonso, gaadora do concurso de Novela por Entregas promovido por La Voz de Galicia, ten algunhas virtudes como un estilo funcional, captulos breves e personaxes estereotipados; pero tamn algns defectos como que cae no private joke e incorre nos sobreentendidos e a ferranchina do xnero negro. Opnase que, polo tanto, se obtn un cctel que non chega a entusiasmar pero que serve para pasar o tempo. Sinlase que esta historia medio policaca transcorre en Lugo, cidade condicionada pola muralla e cunha vida provinciana. Pnsase que o ttulo xoga un papel importante no desenlace pero considrase o argumento fbel. Explcase que nel Lola e o protagonista teen unha aventura e o home dela vtima dun asasinato despois da comun da filla. Finalmente dise que a forza do escritor est no apunte costumista, no retrato de Lugo, dos seus usos e abusos. - Armando Requeixo, Azougues literarios, Faro de Vigo, Faro da Cultura, n. 302, Libros, 1 outubro 2009, p. VI/La Opinin, Saberes, n. 252, Letras galegas, 3 outubro 2009, p. 7.

14

Sinlase que a novela Mercurio, do xornalista e guionista Emilio Alonso, unha narracin dedicada ao mdico Xos Ramn Puentes Chao, que un dos protagonistas deste thriller de ambientacin luguesa cheo de misterio, reflectido nun asasinato inesperado, e no que se descobren os soos, teimas e temores das xentes de Lugo. Destcase o ritmo xil da novela, que un manifesto sobre a liberdade individual e a esencialidade do amor. Comntase que hai mestura de personaxes reais e de ficcin, captacin de espazos e condutas da cidade amurallada e que o protagonista se afasta dos tpicos do xnero. Opnase que, anda que hai despistes intratextuais ou algn corte na progresin, a novela est ben construda e amosa un gran dominio das tcnicas cinematogrficas. - X. M. Eyr, Vida e corrupcin, A Nosa Terra, n. 1.378, Cultura, Crtica, Narrativa , 22-28 outubro 2009, p. 28. Propn a lectura de das achegas literarias distinguidas con galardns: Sempre quixen bailar un tango, de Teresa Gonzlez, XVII Premio lvaro Cunqueiro para textos teatrais 2008; e Mercurio, de Emilio Alonso, Premio Novela por Entregas de La Voz de Galicia 2008. Sobre a novela de Alonso afirma que constre unha atmosfera axeitada para o argumento desenvolto, ao mesmo tempo que caracteriza con acerto os personaxes. Lamenta que a extensin de trinta e un captulos imposta polas bases do galardn limitara as posibilidades desta obra narrativa e concle que tanto nesta novela coma na destacada obra dramtica a sombra da corrupcin impide o medrar de manifestacins humanas positivas. - Ramn Nicols, Un thriller satrico, La Voz de Galicia, Culturas, n. 340, Letras en galego, 21 novembro 2009, p. 11. Opnase que Mercurio un thriller satrico ou irnico, anda que o protagonista sexa criminlogo e non polica, e que o conflito se resolve dun modo efectivo, debido a que as opinins do protagonista innomeado ispen a cidade de Lugo. Sinlase que esta adquire a categora de personaxe, non s de espazo no que se desenvolve a accin, polo que s veces o foco de interese se centra nela e non no conflito detectivesco. Comntase que o protagonista recoece que a sa patria Lola e que nunca a traizoa e descrbelles aos lectores as singularidades da cidade e das sas xentes, mediante unha visin crtica contra os prexuzos e convencins vixentes, que poden espallarse a outras sociedades, tempos e lugares. Destcase que algns nomes de persoas, xornais ou institucins estn desfigurados ou disfrazados e que outros aparecen identificados claramente. Referencias varias: - Manuel Vidal Villaverde, Mercurio: un thriler en Lugo, Atlntico Diario, La Revista, n. 465, Musas, 12 xullo 2009, p. 37. Conversa con Emilio Alonso Pimentel na que se fai un breve retrato autobiogrfico: naceu en Madrid pero pasou a sa infancia e adolescencia en Lugo, foi a Santiago estudar Medicina pero ao terceiro ano cambiou a Xeografa e Historia, onde estivo dous anos, despois foi redactor da Gran Enciclopedia Gallega e traballou en radio e televisin. Comenta que publicou en 2003 Po! Diario de un viaje a Palestina e que exerceu de negro en tres ensaios histrico-polticos. Conta que Mercurio un thriller

15

ambientado no Lugo da actualidade pero no que se mantn o ambiente moral, social e cultural da sa xuventude; que hai un detective famoso, amante da muller do morto e un vello falanxista, pai do defunto, que controla a cidade sen moverse da casa, todo escrito con humor e retranca. Di sentirse cmodo coa irona pero que ten esbozado un libro de relatos escuros e que intentou escribir para nenos, pero que nese mbito anda perdido. Conta que acaba de rematar unha coleccin de oito monlogos escritos con irona sobre cousas que o teen confuso e anda cunha especie de continuacin de Mercurio. Lembra que o primeiro que escribiu e non publicou foi un relato para un concurso do Instituto e tampouco publicou os contos que presentou, e cos que gaou un accsit, ao certame que organizaba a Asociacin Cultural O Facho. - Jorge Lamas, Cando escribn a novela quedronme cousas por dicir, La Voz de Galicia, Cultura, Entrevista, 11 setembro 2009, p. 50. Entrevista a Emilio Alonso Pimentel co gallo da publicacin da sa novela Mercurio, gaadora do Concurso de Relatos de Vern de La Voz de Galicia. Comenta que non houbo cambios na edicin en libro, que s redondeou algunhas frases polo que consta de vinte ou trinta lias mis e seis versos do Cantar dos Cantares e do Apocalipse. Di que a novela est chea de lembranzas pero que non unha dbeda co pasado; que, anda que se desenvolve no Lugo actual, mantn o ambiente social retrgrado e fascista dos anos sesenta e setenta, polo que a considera unha mestura de xnero policaco e costumista e que parte da historia autobiogrfica, como a historia de amor do protagonista e Lola e algunhas ancdotas. Sinala que o ttulo da novela era Mercurio (un thriller satrico) porque o protagonista mira as cousas con irona, xa que ten unha dobre moral. Destaca que non trasladou tcnicas audiovisuais novela pero que se podera facer unha pelcula co libro, pois, anda que os personaxes falan pouco xa que o protagonista cavila constantemente, os trinta e un captulos son como secuencias. Di que cando escribiu a novela quedronlle cousas por contar, polo que decidiu facer nun futuro unha novela situada no San Froiln do 2005, pero non ten prazo para rematala porque el escribe por pracer. - M. Blanco Rivas, Andel de novidades, Faro de Vigo, Faro da Cultura, n. 301, Libros, 24 setembro 2009, p. VII. Nesta seccin fixa do suplemento deste xornal no que se acollen novidades, faise un descritor de curta extensin de Mercurio, de Emilio Alonso Pimentel. - Xos Carlos Caneiro, Soles, La Voz de Galicia, Culturas, n. 366, Club dandi, 24 outubro 2009, p. 12. Comntase que o thriller Mercurio est cheo de irona e sarcasmo e non ten nada que ver cos relatos convencionais do xnero. Destcase que foi o gaador do Premio de Novela por Entregas de La Voz de Galicia e que s veces parece absurdo. Alfaya, An, Areaquente, Premio Manuel Lueiro Rey de Novela Curta 2009, Santiago de Compostela: Sotelo Blanco Edicins, col. Medusa, 2009, 187 pp. (ISBN: 978-84-7824-579-6).

16

Con esta novela curta An Alfaya (Vigo, 1964) conseguiu o Premio Manuel Lueiro Rey de Novela Curta 2009, organizado polo Concello do Grove. A accin de Areaquente xira ao redor da aventura sabtica que Cristovo do Val decide levar a cabo despois de que a sa muller Ins o deixase por Vernica. As Cristovo do Val chega a unha aldea inhspita, chamada Areaquente, que se estaba a converter nun deserto, pois levaba cincuenta anos sen chover, at que no mes no que transcorre a historia comezou a caer a prezada auga. Aqu Cristovo do Val atpase cun lugar arcaico poboado de xentes vellas e decide comezar a tirar fotos das sas paisaxes sen estabelecer relacins emocionais cos seus habitantes. Pero pouco a pouco descobre as relacins amorosas existentes entre os habitantes de Areaquente: os irmns Bernarda e Aurelio, o marido de Bernarda, chamado Primitivo, a taberneira Ximena e mais o moinante Elixo. Reltase todo en dezaseis captulos, con numeracin romana. Nos captulos impares reltase a aventura sabtica de Cristovo do Val en Areaquente, e nos pares descrbense as orixes das relacins entre os habitantes de Areaquente mentres que no derradeiro se mesturan ambas as tramas. Recensins: - X. M. Eyr, Un lugar nalgures, A Nosa Terra, n. 1.384, Cultura, Crtica, 3-11 decembro 2009, p. 28. Indica que esta novela pon aos seus personaxes diante dunha situacin extrema para as estudar as sas reaccins. Comenta que xoga cun reducido nmero de personaxes e realiza un paralelismo desta novela coa obra Riofero (2008), de Xels de Toro. Tamn destaca que estamos perante unha proposta narrativa suxestiva que se pode ler en clave metaliteraria. - Ramn Nicols, Paisaxes ermas, vidas ermas, La Voz de Galicia, La Voz de Galicia, Culturas, n. 343, Letras en galego, 12 decembro 2009, p. 6. Explica que a autora desta novela consegue con acerto achegarse ao realismo mxico e mais que converte en palpbel o peso das derrotas, das dores e das cicatrices. Fala do espazo mtico de Areaquente e opina que o personaxe Cristovo do Val foxe cara adiante logo dunha ruptura sentimental. - Pilar Ponte, Rico e apaixoante, Faro de Vigo, Faro da Cultura, n. 314, Libros, 24 decembro 2009, p. V. Afirma que Areaquente explora a condicin humana e a liberdade individual e destaca a importancia do mundo visual como eixe vertebrador deste libro. Comenta as similitudes desta novela con O estranxeiro, de Albert Camus, e mais con La casa de Bernarda Alba, de Federico Garca Lorca, e asegura que se configura como un texto de apaixonante lectura. Referencias varias: - T. M, La Casa de la Cultura acoge la presentacin de AreaQuente, obra ganadora de Lueiro Rei, Diario de Arousa, O Grove, 12 novembro, 2009, p. 16.

17

Annciase a presentacin do libro Areaquente da gaadora da ltima edicin do Premio Manuel Lueiro Rey de Novela Curta, An Alfaya. Afrmase que o libro narra o proceso de busca dos seus protagonistas que se encontran nun profundo desacougo. - T. M, An Alfaya: Inspireime nunha fotografa que fixo unha amiga para escribir a novela, Diario de Arousa, O Grove, 13 novembro 2009, p. 19. Entrevista coa escritora An Alfaya tras resultar gaadora do Premio Manuel Lueiro Rey coa novela Areaquente na que se conta como xurdiu a inspiracin da obra. Ameixeiras, Diego, Dime algo sucio, Vigo: Edicins Xerais de Galicia, col. Narrativa, n. 282, 2009, 223 pp. (ISBN: 978-84-9914-060-5). Diego Ameixeiras (Lausanne, Suiza, 1976) crea unha historia coral onde os personaxes da novela intentan sobrevivir na cidade de Oregn, un lugar imaxinario pero que probabelmente o lector relacione coa cidade de Ourense. A novela consta de cen captulos de extensin moi breve, dunha pxina ou das. Os protagonistas van aparecendo en cada captulo e de forma casual algns deles acaban atopndose e influndo na vida dos outros. Pola historia desfila un home negro, inmigrante, que intenta sobrevivir vendendo discos e pelculas e que vive angustiado e botando de menos familia que deixou en frica. nxela unha moza duns trinta anos que procura sobrevivir no mundo despois de que o seu noivo, Xaime, a deixara. O alcohol e a loucura fanlle compaa. Laura unha moza que practica tres horas semana de kung-fu e que mantn unha relacin con Nelson, un rapaz que grafiteiro. Os dous manse, mais acaban buscando a complicidade con outras persoas. Un taxista annimo recorre a cidade no seu taxi e refxiase na bebida e no sexo para darlle sentido sa existencia. Eduardo un home duns corenta anos que traballa nunha tenda de artigos varios e que vive con Miriam. A sa relacin non funciona e el busca compaa nos chats da Internet. Al coece a unha rapaza de quince anos, Cady, da cal se namora. Cady nun primeiro momento acta como se fora un xogo, pero pouco a pouco tamn se vai namorando de Eduardo. Un home annimo, cunha cicatriz grande na cara, aparece tamn na historia e sabemos que se dedica a vixiar xente e a facer traballos sucios. Todos estes personaxes parecen insatisfeitos e mestranse nunha cidade onde a violencia convive con eles sen que se decaten. Detrs das sas vidas atpase a soidade, o desexo, o sexo, o amor, a enfermidade e estes temas barllanse de maneira aleatoria para ofrecer unha visin da cidade de Oregn. Recensins: - A. M. Pedrosa, Bajos Instintos, Artes & Letras. Galicia, n. 12, decembro 2009, p. 9. Comntase o argumento, a temtica e achganse datos dalgns dos personaxes da novela, sen destripar a historia. Indcase que Diego Ameixeiras diligente y directo cando escrebe e opnase que o seu estilo recorda a intencionalidade da escrita automtica vangardista polo seu fluir libre de ideas.

18

- X. M. Eyr, A vida un cruce de camios, A Nosa Terra, n. 1.387, Cultura, 24-30 decembro 2009, p. 34. Achega a esta novela realista prxima ao xnero negro, definindo a narrativa de Diego Ameixeiras como cinema de mente, que consiste en narrar a historia como se o lector estivese a ver un filme. Asemade, opina que Dime algo sucio a mellor das novelas de Ameixeiras, na que se poden atopar algns momentos estilisticamente salientbeis e deficienzas como que non sempre se poden identificar as personaxes. Destaca as secuencias breves que dan dinamismo e explica que unha historia que require un alto grao de atencin por parte do lectorado. Referencias varias: - Dolores Vilavedra, Entrando na era dixital, El Pas, Galicia, Luces, 27 novembro 2009, p. 10. Entre as novidades literarias, previas campaa de Nadal, sublia a importancia daquelas obras que se achegan ao lectorado en formato de libro electrnico, caso de Dime algo sucio, de Diego Ameixeiras, e A noite do moucho, de Anxo Rei Ballesteros. - M. Blanco Rivas, Andel de novidades, Faro de Vigo, Faro da Cultura , n. 311, Libros, 3 decembro 2009, p. VII. Seccin fixa do suplemento que dedica unhas lias a describir varias obras do sistema literario galego, caso de Dime algo sucio, de Diego Ameixeiras, entre outras. - scar Iglesias, Ser xil e directo escribindo unha obriga, non unha cualidade, El Pas, Galicia, Luces, Coazul, 11 decembro 2009, p. 9. Conversa co escritor Diego Ameixeiras, na que explica que na sa cuarta novela, Dime algo sucio, adopta un ton serio dada a temtica abordada, baseada na violencia sexual, no suicidio e no asasinato, e que con ela procura a aproximacin mente deformada dun criminal. Abre una reflexin sobre a axilidade do autor no tratamento de temticas que obrigan seriedade, frialdade e frontalidade da voz narrativa, en oposicin parodia e ao humor aos que ten habituado o seu lectorado, centrndose, entre outros aspectos, na caracterizacin de determinados personaxes. - Roberto G. Mndez, Una novela debe abrir con un machetazo y terminar con otro, El Correo Gallego, Esta boca es ma, 18 decembro 2009, contracuberta. Comntase que Diego Ameixeiras publicou a sa cuarta novela, titulada Dime algo sucio e, a raz dunhas declaracins do escritor nas que afirmaba que unha novela debe abrir dunha maneira impactante e rematar do mesmo xeito, faise unha disertacin sobre esta maneira de estruturar os contidos, propia tamn do xornalismo. - Dolores Vilavedra, Receitas varias para tempos de crise, El Pas, Galicia, Luces, Rolda das letras, 18 decembro 2009, p. 8. Informa da publicacin de varias obras, caso de Dime algo sucio, de Diego Ameixeiras, e afirma respecto a esta novela que unha mostra mis da versatilidade do escritor.

19

Comenta que a trama resulta menos efectista que en obras precedentes, pero que mantn a intriga ao redor do tema do amor adolescente. - Csar Lorenzo Gil, Ourense est detida no tempo pero en Oregn hai rabia, desexo e rostros desencaixados, A Nosa Terra, n. 1.388, Cultura, 31 decembro 2009-14 xaneiro 2010, p. 27. Conversa co escritor Diego Ameixeiras, na que opina sobre a sa cuarta novela, Dime algo sucio. O escritor explica que nesta ocasin adopta unha voz distanciada dos acontecementos, abandonando o humor e procurando manter o suspense e captar o interese do lector. Tamn comenta que o escenario desta novela, anda que lle chame Oregn, segue a ser Ourense. Salienta a igual versatibilidade do escritor na escolla e representacin dos personaxes, as como nas extratexias que adopta para achegarlas ao lector, destacando, por outra banda, a inmutabilidade do escenario, reiteradamente situado en Oregn, unha cidade de rabia, desexo e rostros desencaixados. Doutra banda, relaciona a ficcin literaria coa televisiva, analizando o seu estado actual e as posbeis achegas no futuro panorama galego. Amoedo Lpez, Gonzalo, O autobs sempre para en Teis, limiar de Xaqun Monteagudo Romero, A Corua: Asociacin de Funcionarios para a Normalizacin Lingstica, col. Relatos da paisaxe, 31 pp. (DL: C 4088-2009). Relato breve, subvencionado pola Xunta de Galicia e escrito por Gonzalo Amoedo Lpez (Redondela, 1959) para a coleccin Relatos da paisaxe a cal, en palabras de Xaqun Monteagudo Romero, presidente da Asociacin de Funcionarios para a Normalizacin Lingstica que asina o limiar, pretende poer ao alcance dos viaxeiros das empresas asociadas en Travibus Noroeste, unha primeira entrega de relatos literarios e vez descritivos que contriban a coecer mis os accidentes xeogrficos, monumentos e tradicins da cultura galega e a divulgar e fomentar o uso do galego. Neste caso, a travs dun narrador en terceira persoa, sitase a historia entre Redondela e Vigo, xa que se describen pormenorizadamente os lugares a travs dos cales vai pasando o autobs que une as das vilas. O relato cntrase especialmente nun dos pasaxeiros, un mozo de dezaseis anos que ese da est de aniversario e que se sente triste porque a moza que lle gusta non lle fai caso. Tras unha detallada descricin, a tcnica narrativa mis empregada no relato, desenvlvese a escena final na cal a moza na que se fixara o rapaz e que acompaa a un to seu que cego, esvara ao baixar, axudada por este e ela, agradecida, dille o seu nome e cando e como sobe ao autobs todos os das. A tristura do da e o gris que acompaa o ambiente transfrmanse en esperanza polo reencontro. Acompase o relato de fotografas representativas da paisaxe descrita. Unha linguaxe sinxela en ton coloquial fai que a lectura sexa fcil e de ritmo xil. Aneiros, Rosa, Sol de Inverno, Premio Xerais de Novela 2009, Vigo: Edicins Xerais de Galicia, col. Narrativa, n. 275, setembro 2009, 510 pp. (ISBN: 978-84-9914-032-2). Longa novela de pretendido carcter histrico coa que Rosa Aneiros (Meirs-Valdovio, 1976) gaou o Premio Xerais de Novela 2009. A travs da historia de Inverno, a sa protagonista, faise un percorrido polas trxicas circunstancias vitais que

20

padeceron os milleiros de exiliados galegos e non galegos tras a guerra civil espaola. Baixo a voz dun narrador en segunda persoa, a da sa protagonista, os lectores coecen as diferentes etapas do exilio polas que ela e a sa familia van pasando tras verse obrigados a fuxir da sa aldea natal pola condicin do seu pai, alcalde da aldea e mdico de ideoloxa republicana. A historia arranca coa lembranza da trxica morte de Fiz, amigo especial da infancia de Inverno, xusto un mes antes do estoupido da guerra civil. A novela cntrase sobre todo nas diferentes etapas polas que Inverno, xunto sa familia e ao amigo da mesma, Rafael, van pasando a travs de lugares representativos do exilio espaol como Barcelona, Francia ou Cuba. Esta longa fuxida serve para ilustrar as duras condicins de vida dos milleiros de exiliados galegos en campos de refuxiados franceses, nos trxicos bombardeos sufridos en Barcelona no 1938 ou no importante labor en prol do galeguismo dos exiliados en Arxentina e Cuba. Mestranse feitos de clara referencia histrica cos propiamente novelsticos, as como tamn personaxes ficticios con personaxes histricos como Daniel Rodrguez Castelao ou o Che Guevara. Estrutrase en oito captulos de varibel extensin que se corresponden cos diferentes espazos xeogrficos nos que van vivindo os personaxes. Pdese observar a estrutura circular da obra, xa que o espazo de partida e de final o mesmo, a aldea natal de Inverno, Antes, e a partir de a Barcelona, Pars, Cuba, Bos Aires e de novo Pars e Antes. Abrangue un longo espazo temporal, dende os meses previos ao estoupido da guerra civil en 1936 at o ano 1968 no que se produce a morte do pai en Pars e Inverno decide volver a Antes, unha vez que constata que a enfermidade mental dexenerativa que est sufrindo pode facerlle perder todas as sas lembranzas. Escrita cun certo coloquialismo, a obra non presenta unha linguaxe requintada que dificulte a sa comprensin, mais si se aprecia unha abondosa adxectivacin ou estruturas adxectivas que, xunto s frecuentes digresins, ralentizan o ritmo da mesma. Xunto protagonista conviven unha serie de personaxes que van conformando tamn a sa vida e deixando unha ou outra pegada. A influencia mis forte a do pai, Alfredo, e a da bisavoa que coece cando chega a Cuba, Luzdivina, e a estes personaxes nense Rafael, o mozo amigo da familia que foxe con eles da aldea, a nai, a irm ou a rapaza Silvia e a sa avoa Mercedes, que viven con eles na estada en Barcelona e sofren as consecuencias dos bombardeos. Destaca tamn a presenza constante de Fiz, o amigo morto na infancia que nunca deixar de existir no seu pensamento as como a de Laura, tamn amiga da aldea e que lle escribir continuas cartas dende os lugares polos que vai pasando. Recensins: - Oriana Mndez, A magnitude do inverno, Tempos Novos, Protexta, n. 12, proTagonista, outono 2009, p. 14. Sinala que Sol de Inverno unha loita incondicional pola continuidade e que, con esta bandeira, Rosa Aneiros ergue un edificio slido que resiste sucesivas guerras ou xodos e que, finalmente, est construdo para a defensa da liberdade. Refrese presenza dun narrador en segunda persoa e do misterio latente, as como dunha vontade sentimentalista agochada no que aparentemente s a solucin do enigma da persoa narradora. Considera que os feitos se suceden entre o tratamento histrico, o romanticismo e a epopea e analiza os personaxes mis representativos da novela. Por ltimo, considera que ao elaborarse un relato impresionista con pretensin de exactitude na transmisin dos feitos, se anula unha posibilidade interesante: que os recordos non

21

suman, tcense; que a rede conserva dentro de si diferentes tamaos e isto provoca que se confundan as dimensins dos acontecementos. - Sonia Daz, Os corpos abertos, Tempos Novos, Protexta, n. 12, proTagonista, outono 2009, p. 13. Refrese traxectoria de Rosa Aneiros, que ten unha carreira atravesada pola dualidade xornalista-escritora e adobiada polo favor do pblico e mis dos xurados, que lle teen outorgado at dez premios na ltima dcada. Sinala que Sol de Inverno conta todas as historias do sculo XX, ags a de Inverno, que se fala a si mesma para non perderse e se abraza s palabras para fuxir da desmemoria. Tamn comenta que Inverno, como Rosa Aneiros, un corpo aberto, un ser cunha sensibilidade e unha forza excepcionais para escoitar as historias que nos rodean. - Ramn Nicols, Memoria, lirismo e emocin, La Voz de Galicia, Culturas, n. 333, Letras en galego, 3 outubro 2009, p. 11. Flase da obra coa que Rosa Aneiros foi galardoada co Premio Xerais de novela do ano 2009, Sol de Inverno, a cal cualificada, xa no comezo do artigo, como obra de amplo alento, esplendidamente elaborada e que se defende por si mesma. Dise que aln de ser unha novela de personaxe tamn hai un protagonismo coral e a mestura da emocin cun coidado escenario histrico e espacial recoecbel e mis ou menos prximo. Descrbese o argumento que, segundo se di, se desenvolve en mis de cincuenta fragmentos narrativos que constren a historia a partir do lugar de Antes, no que a protagonista Inverno vive de nena e ao que sempre volve nas sas lembranzas tras fuxir da Guerra Civil cara a outros lugares como Barcelona, Pars ou Mxico. Destcanse na obra dous momentos: a estada de Inverno e a sa familia na Barcelona resistente da Guerra Civil, onde a protagonista alcanza a sa madureza, e as odiseas familiares e persoais vividas en Cuba e a Habana. Por ltimo sublase o exquisito coidado depositado no ritmo e na expresin. - Dolores Vilavedra, Na procura da identidade, El Pas, Galicia, Luces, 23 outubro 2009, p. 10. Faise unha anlise da obra de Rosa Aneiros, Sol de Inverno, que identifica coas obras de Inma Lpez Silva, Memoria das cidades sen luz (2008), e Lus Rei Nez, Monte Louro, por ser as tres novelas nmades, protagonizadas por seres condenados dende o berce procura de si mesmos. Dise que a novela desenvolve o percorrido vital de Inverno, dende a sa aldea natal, Antes, at Cuba, pasando pola Barcelona da guerra e os campos de concentracin franceses. Destcase a perfecta circularidade estrutural que amosa un logrado labor compositivo. Despois indcase que a autora aduba o seu relato coas pinceladas xustas de fantasa para evitar un etiquetado como novela histrica e engdese que na novela tamn se atopan outros trazos como saga familiar, memoria da guerra e do exilio, mestura de personaxes histricos e ficticios. Por ltimo faise referencia a algns intres de desigual intensidade dentro da obra pero que non teen importancia para o desenvolvemento da mesma. - X. M. Eyr, De como se conforma unha personalidade, A Nosa Terra, n. 1.380, Cultura, 5-11 novembro 2009, p. 28.

22

Comntase esta obra de Rosa Aneiros e dise que nela o obxectivo son os acontecementos que deciden o rumbo dunha vida. Dise tamn que na obra se esculca no interior dun personaxe ao longo dun amplo espazo de tempo e que se observan algns referentes como o Ramn Otero Pedrayo de Arredor de si (1930). Indcase que a protagonista, Inverno, o fo condutor e a receptora dos acontecementos que vive como a guerra civil, o refuxio en Francia e en Cuba ou o regreso s races. Destcase como un dos mellores momentos da novela a estada en Cuba, que axuda a entender mellor a emigracin cubana dos galegos tras a Guerra Civil. Por ltimo indcase que, tras as pxinas nas que o personaxe de Luzdivina fai as sas revelacins, a novela perde forza e intensidade, porn o lector mantn a sensacin de que est lendo unha desas historias que deixan pegada. - Armando Requeixo, O morno sol invernal, Faro de Vigo, Faro da cultura, n. 307, Libros, 5 novembro 2009, p. VI/La Opinin, Saberes, n. 258, Letras galegas, 14 novembro 2009, p. 6. Faise unha crtica desta novela de Rosa Aneiros a partir dunha serie de interrogantes que o autor do artigo se foi facendo mentres realizaba a lectura da mesma. Entre outras cousas, obsrvase unha serie de incongruencias que segundo el non lle permitiron gozar da lectura da novela, como o feito de que o pai da protagonista entrase na universidade aos quince anos, que a sa irm Rebeca tea diferentes idades en distintos lugares da novela ou que se transmita toda a historia de Cuba, dende o sculo XVI ao XX, durante mis de cincuenta pxinas. - Xos Carlos Caneiro, Continuar, La Voz de Galicia, Culturas, n. 338, Letras en galego, 7 novembro 2009, p. 12. Primeiramente lmbrase a importancia da escrita feminina na literatura galega contempornea e dise que dentro dela destaca con forza o nome de Rosa Aneiros. Deseguido comntase a sa obra gaadora do Premio Xerais de Novela 2009, Sol de Inverno, na cal se di que aparece a caracterstica voz lrica e tenra da autora mais tamn o alento pico. Dise que a lectura da obra resulta grata e que se trata dunha obra de solidariedade, igualdade e utopas. Destcase o traballo de Rosa Aneiros da que se di que debe continuar traballando xa que se colocou na xerarqua literaria galega por posur recursos e talento, sensibilidade e un editor intelixente. - P. Abet, O bico dunha cereixa, ABC, Artes & Letras. Galicia, n. 12, decembro 2009, p. 8. Flase da obra gaadora do Premio Xerais de Novela 2009, Sol de Inverno, de Rosa Aneiros, centrndose na figura da voz narrativa, a protagonista Inverno, a cal vai tecendo a historia a travs da sa memoria. Sinlase que unha obra densa de mis de cincocentas pxinas na cal a protagonista reconstre as sas vivencias dende a etapa da vellez, dende a sa marcha da aldea de Antes, at o seu regreso a ela mis de corenta anos despois, pasando polos longos das de exilio tras a guerra civil, vividos coa sa familia en diversos lugares como Barcelona, Francia e A Habana. Dise que ese exilio o fo condutor da obra e que a autora non pretende facer unha novela histrica, senn lembrar a dura realidade de posguerra enfiando as pequenas historias que a van conformando.

23

Referencias varias: - Ana Salgado, Poerlle nomes, rostros, unha historia, fai o horror tanxible, Tempos Novos, Protexta, n. 12, proTagonista, outono 2009, pp. 12-15. Con motivo de facer unha achega dende a ficcin e outra dende a historia en relacin a Sol de Inverno, Ana Salgado mantn unha conversa con Rosa Aneiros e Eliseo Fernndez, historiador do anarquismo ou do exilio, por medio da cal detalles midos da novela se xuntan co discurso de ambos nunha reflexin sobre os modos de representar a fractura que vn do 36 e a sa pegada no noso tempo e lugar. Rosa Aneiros apunta que Sol de Inverno unha novela de personaxe, anda que coa memoria da protagonista van todas as memorias que a acompaan. Sinala tamn a escritora de Valdovio que esta novela foi construda pouco a pouco e que lle apeteca meter aquilo que acontece no mundo e nos infle. Refrese construcin dos personaxes e manifesta que no pai de Inverno, Alfredo, est resumida toda a novela, ademais de aclarar que quixo poer contradicins na protagonista, porque nos relatos das exiliadas non estn moito, e de aludir aos dilogos daquela coa morte. Considera que se trataba tamn de pelexar por darlles heroicidade a todos os annimos e afirma que o feito de seguir a Silvia Mistral ten que ver con que nela se resume case a totalidade do que est nas memorias das demais. Comenta que lle fascina o afn testemual cando os protagonistas escriben e explica como se representa o trauma na novela, aln de tratrense cuestins relacionadas co exilio, as foxas, os fusilamentos e o medo. Anota que lle gusta que o lector constra a sa propia historia e fala do proceso de elaboracin do texto, as como da escasa presenza da guerra e dos fascistas na historia. - M. Blanco Rivas, Andel de novidades, Faro de Vigo, Faro da Cultura, n. 302, Libros, 1 outubro 2009, p. VII. Seccin fixa deste suplemento na que se salientan, da producin literaria galega mis recente, obras coma Sol de inverno, de Rosa Aneiros. - Margarito Flowers, Rosa Aneiros, un ao, El Correo Gallego, Gente a la ltima, 7 outubro 2009, contracuberta. Dse noticia de que a xornalista e escritora Rosa Aneiros gaou o premio Xerais de Novela coa sa obra Sol de Inverno e o premio de Literatura Xuvenil da Fundacin Caixa Galicia con s de bolboreta. Sinlase que Sol de Inverno non unha novela histrica, senn a historia de Inverno que procura recuperar o paraso perdido da sa infancia no territorio de Antes. - S. J., Unha loaira entre as bombas, El Progreso, Cultura, Vivir, 24 outubro 2009, p. 67. Recllense as palabras de Rosa Aneiros sobre a sa novela Sol de Inverno, coa que mereceu o primeiro galardn do Premio Xerais 2009. Dise que non unha novela histrica senn unha obra onde o personaxe principal intenta recuperar o paraso perdido da infancia. Dise tamn que a protagonista vai pasando polo exilio dende a aldea de Antes at Pars, Barcelona e A Habana. Destcase que Cuba un escenario de gran peso na obra xa que segundo di a autora sempre quixo ambientar unha historia na Habana inspirada polas ancdotas que lle contaba sobre Cuba o seu padrio. Salienta

24

que a parte da novela onde o espazo Antes tamn importante malia que durante a redaccin da obra acudiu a Barcelona, a unha mostra sobre os bombardeos que a cidade sufriu durante a Guerra Civil, e iso animouna a inclur esa parte da historia. Por ltimo dise que, segundo a autora, non se trata dunha novela de tese, porque nunca pensa en tratar un tema ou outro senn que estes veen dados polos personaxes. - mar, Nunca serei a que fun, Galicia Hoxe, MAR, 28 outubro 2009, p. 33. Dse conta da presentacin da obra de Rosa Aneiros, Sol de Inverno, na sa cidade natal, Ferrol, e dise que a escritora estaba algo inqueda pola responsabilidade que supn presentar unha obra que foi galardoada cun premio como o Xerais debido s moitas expectativas que crea. Sinlase que Aneiros rexeita cualificar a obra como novela histrica xa que pretendeu facer unha obra onde o importante a historia da personaxe, neste caso Inverno. Logo comntanse algns episodios da obra que parten das lembranzas da protagonista, unha muller, filla dun republicano que ten que fuxir da sa aldea natal e vivir o exilio, fsico e o persoal, en diferentes lugares como Pars ou Barcelona. Tamn se indica que na novela se cruzan revolucins como a castrista e a II Repblica espaola e que o pai da protagonista quen mellor define a sa intencionalidade. Por ltimo a escritora afirma que o seu estilo evolucionou e que medrou como escritora. - Natalia lvarez, En Sol de inverno influu o valor testemual que os exiliados lle deron s sas memorias, Faro de Vigo, Faro da Cultura, n. 307, Entrevista, 5 novembro 2009, p. IV. Longa entrevista na que a escritora Rosa Aneiros fala das sas obras s de bolboretas e Sol de Inverno. Dise que malia seren obras diferentes teen en comn o tema do desarraigo, xa que para ela moi importante lembrar que o pobo galego tivo que marchar durante moito tempo. Comntase que Sol de inverno est dedicada a Silvia Mistral e que se serviu do seu xodo. Diario dunha refuxiada para falar sobre as memorias do exilio, xa que lle influu o valor testemual que os exiliados deron s sas memorias. Tamn se fala sobre o gran traballo documental que fai a autora e o importante que para ela que a memoria permaneza viva xeracin tras xeracin. Indcase que ademais hai un canto Repblica, ao galeguismo, s mulleres e aos xornalistas. - C. P., Houbo moitos exilios, e esta novela literatura por riba da historia, La Voz de Santiago, A pie de calle, 13 novembro 2009, p. L16. Indcase que a escritora Rosa Aneiros presenta a sa obra Sol de Inverno na librera Couceiro e recllense algunhas das sas palabras durante esa presentacin. Comntase que a memoria do exilio est presente na obra a partir da traxectoria do personaxe do que parte. Tamn se di que a novela literatura por riba da historia porque cada persoa o que lle toca vivir e que os nomes simblicos que emprega se deben a que quere que sempre quede algo da man dos lectores e da sa imaxinacin. - Manuel Portas, Sol de inverno, de Rosa Aneiros, El Correo Gallego, Cultura, 23 novembro 2009, p. 60.

25

Recomndase a lectura da novela de Rosa Aneiros, Sol de Inverno, e danse algunhas pinceladas do seu argumento. Destcase o acerto da escritora coa tcnica narrativa e dise que unha novela comprometida coa memoria, cun tratamento nada superficial do drama do exilio, chea de simboloxa e lirismo. - Xan Carballa, literatura s lle pido o pracer de escribir as historias que me fascinan, A Nosa Terra, n. 1.384, Cultura, 3-11 decembro 2009, p. 27. Tras lembrar que Rosa Aneiros gaou nunha mesma tarde dous premios literarios (o Premio Xerais de Novela con Sol de Inverno e o Fundacin Caixa Galicia de Literatura Xuvenil con s de bolboretas), faise unha entrevista escritora na cal se fala primeiramente deste feito. Logo comntase a distincin entre literatura xuvenil e a de adultos. Con respecto a Sol de Inverno, que alcanzou o Premio Xerais, indica que o asunto central que ensambla a novela destacar a necesidade do ser humano de ser algun no contexto no que vive, o cal plasmou no personaxe de Alfredo, e alude tamn presenza da realidade do exilio no texto e inspiracin que lle deu seu padrio para ambientar boa parte da obra na Habana. Por ltimo, a escritora explica o que supn para ela o feito de escribir e a necesidade que sente de facelo para ter a oportunidade de vivir outras vidas e ollar o mundo dende mltiples perspectivas. Blanco, Concha, Coa carauta posta, Noia: Editorial Toxosoutos, col. Nume, 2009, maio 2009, 143 pp. (ISBN: 978-84-96673-96-0).

Novela psicolxica de Concha Blanco (Cee, 1950 ) que xira ao redor dun tringulo amoroso. Nela a protagonista, Nuria, unha muller que rolda a trintena, conta en primeira persoa o cambio brusco que d a sa vida a raz do accidente de trfico que sofre un compaeiro de traballo, Mauro, co que ela tia moi boa relacin. Este feito dramtico acenta o distanciamento entre Nuria e o seu marido, Anxo, at que a protagonista acaba por descubrir que o seu marido provocara o accidente de Mauro para logo propinarlle unha malleira por ciumes e porque sufra de esquizofrenia, enfermidade da que Nuria non tia coecemento. Finalmente, Anxo morre no crcere e despois dun ano Nuria e Mauro comezan unha relacin sentimental, punto no que remata a novela. A historia encdrase na actualidade e transcorre entre Cee e A Corua. Recrrese en algn momento s analepses para recordar feitos pasados, empregndose para enfiar a historia os dilogos e prescindindo de longas descricins, o que lle confire ritmo historia que a pesar de manter un certo suspense en moitos casos prevsibel. Referencias varias: - Vctor Cacho, La Feira do Libro de Santa Comba cierra hoy el captulo de su brillante primera edicin, La Voz de Galicia, Comarcas, 28 xuo 2009, p. L14. Entre as actividades desenvolvidas na Feira, d conta da firma de exemplares da novela para pblico adulto Coa carauta posta, por parte da autora Concha Blanco. - M. Blanco Rivas, Andel de novidades, Faro de Vigo, Faro da Cultura, n. 299, Infantil/Xuvenil, 10 setembro 2009, p. VII. Seccin fixa do suplemento na que se describe brevemente unha seleccin de novidades

26

literarias, caso de Coa carauta posta, de Concha Blanco. - C. P., Con esta novela descubrinme como creadora de personaxes, La Voz de Galicia, A pie de calle, 29 outubro 2009, p. L16. Precsase que Concha Blanco vn de presentar a sa quinta novela, Coa carauta posta, na Librara Couceiro. Sinlase que esta unha novela de personaxes, cargada de contradiccins, na que os tintes realistas se mesturan coa ficcin e a vontade do personaxe Anxo coa sa perversidade. Caamao, Adolfo, Cris canalla. O instinto da liberdade, Vigo: Edicins A Nosa Terra, col. DeRelatia, 2009, 122 px. (ISBN: 978-84-8341-316-6). Adolfo Caamao (Barro, 1959) publica esta novela que ten como protagonistas a Cris Canalla e Manum. A historia comeza cun captulo onde o narrador, un arquelogo que supervisa unhas obras de reforma nun pazo, explica como atopou nun nicho agochado dous diarios e un feixe de cartas de dous soldados, Cristian Poncet e Manuel Mara Naia e Expsito, alcumados Cris Canalla e Manum. Coa axuda do seu amigo, o historiador Xabeiro, decide transcribir os textos atopados, que contan a historia de Manum e Cris Canalla, os cales foron soldados no primeiro terzo do sculo XIX. A travs da transcricin do diario de Cristian o narrador informa de que Cris Canalla un mozo de orixe francesa que pertence ao exrcito de Napolen que invade Galicia en 1809. El apuntrase ao exrcito napolenico atrado polos ideais da Revolucin Francesa, pero en plena batalla de Ponte Sampaio decide desertar por non estar de acordo coa crueldade imposta polos mandos contra o pobo galego. Por outro lado, Manum conta no seu diario como foi obrigado a loitar contra os franceses por medio dunha leva que se fixo en Portugal. Nesta guerra na que aparecen como inimigos acaban coecndose os dous protagonistas da historia e o destino lvaos como soldados do exrcito colonial espaol a Amrica para loitar contra as sublevacins dos crioulos. Al en Venezuela as sas vidas cambiarn de repente e descubrirn os ideais da liberdade e igualdade que defende Simn Bolvar. Os dous desertarn do exrcito e apoiarn os rebeldes americanos. Recensins: - Cuca M. Gmez, El da de las presentaciones, Diario de Pontevedra, Gente a diario, 15 abril 2009, p. 78. Comenta que tiveron lugar en Pontevedra varias presentacins de obras importantes e, entre elas, destaca a ltima novela, Cris Canalla, do escritor Adolfo Caamao. Indica que na presentacin acompaaron ao autor o director de A Nosa Terra, quen publicou a obra, e Miguel Anxo Fernndez. Por ltimo, comenta que no acto Adolfo Caamao tamn recolleu o premio John Carballeira de poesa. - Xurxo Gonzlez, Santiago Mario puido ser o Libertador en vez de Bolvar, A Nosa Terra, n. 1.358, Cultura, 7-13 maio 2009, p. 31. Realzase unha entrevista a Adolfo Caamao quen fala sobre a sa ltima novela, Cris Canalla, ambientada na cidade de Pontevedra. Caamao explica cmo lle xurdiu a idea

27

de combinar os dous temas principais da obra: a guerra da independencia espaola e a americana e indica a qu tipo de pblico est dirixida a novela. A seguir, fai referencia a certos galegos importantes que aparecen na obra e, por ltimo, comenta as influencias do xnero da novela histrica. - Xos Monteagudo, Irredutible paixn pola liberdade, Grial. Revista Galega de Cultura, n. 183, Tomo XLVII, O espello das letras, xullo, agosto, setembro 2009, pp. 118-119. Repasa a producin literaria de Adolfo Caamao e cntrase na sa obra de raigame histrica, Cris Canalla. Sinala que est estruturada na forma dun dobre diario que os seus protagonistas escriben nunha poca aventureira das sas vidas, que coincide cun tempo histrico axitado, a Espaa e a Amrica dos primeiros anos do sculo XIX. Debulla o seu argumento e apunta que nesta novela Adolfo Caamao lle d voz aos silenciados pola Historia, aos que apostaron polas ideas ilustradas de progreso e que foron borrados polo absolutismo triunfante. Salienta que no seu estilo se nota a formacin potica do autor, con expresins lricas espalladas ao longo dunha prosa axustada ao carcter de cada un dos seus dous narradores. Por ltimo, apunta que Cris Canalla se configura, antes ca nada, coma o relato do espertar da conciencia social e poltica na vida dos personaxes. Caamao, Begoa, Circe ou o pracer do azul, Vigo: Editorial Galaxia, col. Literaria, n. 278, novembro 2009, 308 pp. (ISBN: 978-84-9865-232-1). Novela de Begoa Caamao (Vigo, 1964) que se abre cunha serie de dedicatorias persoais e das citas, de Kenzaburo O e Xohana Torres, respectivamente. Estrturase en trinta e dous captulos, xunto cunha Nota final. Trtase da revisin do texto homrico, A Odisea, na que as mulleres son as protagonistas absolutas. A historia comeza coa chegada duns marieiros a taca que traen un paxaro portador dunha mensaxe para a raa Penlope. Ela ser quen lle retire ave a falsa plumaxe na que est a carta remitida pola deusa Circe, quen lle dar novas sobre o heroe Ulises (de quen hai once anos nada sabe). A feiticeira cntalle que vive un romance co seu marido en Eea, o lugar que a frxida deusa converte nun asilo e un espazo de liberdade para as mulleres. Esta misiva ter certas consecuencias para ambas partes. As, o desequilibrio causado pola chegada inminente de Ulises a taca, por unha banda, e a triste partida dende Eea, pola outra, levar soberana de taca e maga a comezar unha relacin epistolar, amistosa e respectuosa, baixo o sistema das falsas plumas da ave, na que se farn diversas confesins ntimas, aludindo a fondos sentimentos, ansias, esperanzas ou desacougos sobre o incerto futuro. A frecuencia das epstolas non presenta correlacin coa estrutura da novela en captulos, de maneira que non todos teen misivas das mulleres. A voz narrativa presntase en terceira persoa, a travs dunha accin que, malia ser xeralmente lineal, presenta tamn saltos retrospectivos a modo de flash-back (como ocorre no captulo IV, no que se fai referencia chegada a Eea do artfice da cada de Troia, xunto co resto da expedicin). Aln das das protagonistas principais (que dan a coecer outras vidas de mulleres con tradicin mitolxica. como son as Amazonas, Helena, Clitemnestra, Ifixenia ou Medea) destaca a presenza mtica doutros personaxes narrados por Homero, como Anticlea, Laertes ou Telmaco.

28

Referencias varias: - C. P., Hai moitos mitos vivos, porque segue habendo moitas penlopes, La Voz de Galicia, La Voz de Santiago, A pie de calle, 19 novembro 2009, p. L16. Infrmase da presentacin na librara Couceiro de Circe ou o pracer do azul, de Begoa Caamao, en compaa do editor, Vctor F. Freixanes. A autora responde a porque recorre aos mitos. Opina tamn que o resto foi xogar coas mesmas bases da historia narrada por Homero e afirma que a historia sera outra se non fose feita dende a ptica do masculino. - mar, Isto un vicio, Galicia Hoxe, MAR, Libros, 19 novembro 2009, p. 35. Recolle as declaracins da xornalista Begoa Caamao que debuta coa novela Circe ou o pracer do azul. Comntase que foi unha novela escrita en catro meses e nun arrebato literario. Entre outras cousas, a autora di que non sabe se se fai mis ficcin na literatura ou no xornalismo. Recoece que lle colleu gusto a escribir ficcin e afirma que ten algunhas cousas a medio terminar. Xustifica as razns polas que volveu a sa mirada aos clsicos. Nun parte, apntase que o obxectivo de Caamao non foi actualizar un mito (o relato de Homero), senn parar a pensar no que el non contou, e que esa perspectiva literaria obedece perspectiva que ilumina a sa vida: o feminismo. - Rosa Enrquez, Penlope, La Regin, Opinin, 26 novembro 2009, p. 22. Recorda o primeiro coecemento que tivo sobre o mito de Penlope e achega unha serie de reflexins a modo de preguntas para apuntar que esta vez deberon ser escoitadas, pois a resposta chegou da man da novela Circe ou o pracer do azul, de Begoa Caamao, a travs da relacin epistolar entre Circe e Penlope, mulleres que andan procura do ben comn. Apunta, para rematar, a saborosa mensaxe da novela. - M. Blanco Rivas, Andel de novidades, Faro de Vigo, Faro da Cultura , n. 311, Libros, 3 decembro 2009, p. VII. Seccin fixa do suplemento que dedica unhas lias a describir varias obras do sistema literario galego, entre elas Circe ou o pracer do azul, de Begoa Caamao. - Natalia lvarez, Quxenlle dar voz s personaxes que estn mudas en Homero, Faro de Vigo, Faro da Cultura, n. 312, Entrevista, 10 decembro 2009, pp. IV-V. Entrevista a Begoa Caamao, autora de Circe ou o pracer do azul, a sa primeira novela. Sinala que ademais de darlle voz aos personaxes femininos de Homero tamn intentou desestruturar os mitos. Sobre a relacin epistolar entre Circe e Penlope apunta que non quera modificar en demasa os feitos relatados por Homero na Odisea e considera que Circe cambia menos que Penlope, pois ela unha muller cunha visin antipatriarcal. Por outro lado, fala do concepto de sororidade, ao redor da irmandade de mulleres creada na illa de Eeas. Ademais, comenta que quixo xogar coas diferentes formas de entender o amor e as relacins humanas. Para finalizar, di que escribiu a novela en catro meses, estando de baixa psicolxica por depresin. Manifesta que lle

29

gusta moito a cuestin de escribir e que para unha xornalista a primeira liberacin do acto de escribir o espazo. - Ana Baena, Quero darlle unha volta aos personaxes femininos de Homero, Atlntico Diario, Vigo, 15 decembro 2009, p. 9. Breve conversa coa xornalista do Diario Cultural de Radio Galega, Begoa Caamao, que presenta a sa primeira novela, Circe ou o pracer do azul. Declara como xorde a idea de tomar a testemua clsica de Homero. Manifesta que sempre lle gustou a mitoloxa pero que este libro trata de mulleres que existen hoxe en da. Apunta ademais que todas as mulleres teen unha Penlope dentro e que por iso encarou este personaxe ao de Circe, porque a mis interesante e contraria esposa. - Dolores Vilavedra, Receitas varias para tempos de crise, El Pas, Galicia, Luces, Rolda das letras, 18 decembro 2009, p. 8. Infrmase da publicacin de varias obras, entre as que se atopa Circe ou o pracer do azul, de Begoa Caamao, considerada unha novela escrita nunha prosa exquisita que traslada o protagonismo de Ulises concedido pola mitoloxa a Penlope e Circe. Cabana, Anxo, Terragrafas, Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 2009, 71 pp. (ISBN: 978-84-692-0934-9). Terragrafas a viaxe fotogrfico-literaria que fai Anxo Cabada (A Estrada) polos textos e poemas que teen como protagonista principal a terra. O libro comeza cun prlogo institucional no que presenta e explica o contido da publicacin. A continuacin, aparece un breve texto de Anxo Cabada onde xustifica a publicacin das fotografas e dos textos, os cales aparecen no libro como homenaxe ao mundo da terra. A seguir atpanse vinte e un textos que teen como protagonista o universo do agro e da terra. Os autores dos textos son Pepe do Campo (Espertbame todos os das), Lus Uriarte (Falan por ns) e Rosana Prieto (A terra unha lembranza). Cada texto vai acompaado dunha fotografa na que aparecen retratadas paisaxes e, sobre todo, persoas que traballan no agro: agricultores ecoloxistas, gandeiros, queixeiros, adegueiros, granxeiros, horticultores, pementeiros, etc. Recensins: - Estro Montaa, Intimo deleite, La Opinin, Saberes, n. 239, Letras galegas, 2 xuo 2009, p. 6. Comenta que as fotografas, en branco e negro, mostran a Galicia lonxe dos tpicos e transmiten unha mensaxe de paz, de sacrificio, de inquedanza. Dise que a vida e o gozo son protagonistas desta obra na que Cabada rende homenaxe s sas races do interior e salienta a forza da sa lrica na reinterpretacin do mundo dos traballadores da terra.

30

Cacheiro, Maximino, Historias da pintura. Odas aos pintores galegos, limiar de nxeles Penas, Noia: Toxosoutos, col. Nume, 2009, 151 pp. (ISBN 978-84-9667-381-6). Volume no que se recollen os escritos que lle suxiren ao autor os cadros creados por importantes pintores universais e galegos. O libro divdese en das partes, como ben indica o propio ttulo da obra: Historias da pintura e Odas aos pintores galegos. Na primeira, o prlogo corre da man de nxeles Penas, quen asegura que a obra consegue levar da man ao lector at o mesmo corazn da angustia do creador ou da necesidade humana de expresin que fai que a arte sexa algo inescusbel, algo sen o cal o mundo sera un deserto. A partires deste momento, mstranse os vinte e nove contos inspirados en mestres da pintura universal dende Giotto (coa sa pintura de O Santo Estevo) at Touluse Lautrec (con Aristide Bruant) pasando por Leonardo da Vinci (con A Gioconda) ou Monet (con Os Nenfares). Dalgns destes artistas mstranse os seus retratos. A segunda parte incle unha serie de poemas. Todas estas composicins van acompaadas por retratos dos pintores e ilustracins de Antoln Cacheiro. Referencias varias: - Ana Sa, Un libro recoge poemas a figuras de la pintura gallega, desde Villamil a Daz Pardo, Faro de Vigo, Vigo, 26 marzo 2009, p. 10. Fala da presentacin no Centro Sociocultural Caixa Galicia de Vigo do libro escrito por Maximino Cacheiro e ilustrado por Antoln Cacheiro, Historias da pintura. Odas aos pintores galegos, no que o escritor quixo reflectir na poesa a lrica da pintura. As, comenta que na primeira parte os contos do escritor estn inspirados en grandes mestres da pintura, dende Giotto a Toulouse Lautrec, nunha anlise tcnica e temtica das sas obras. A seguir, a segunda recolle dende Villamil at Isaac Daz Pardo, e nela Cacheiro reuniu cronoloxicamente a sesenta e cinco pintores como Laxeiro ou Lus Seoane, entre outros. Calvo, J. Lus e Yago Rodrguez Yez, A festa mis fermosa do outono galaico (Os escritores falan do San Froiln), Lugo: Concello de Lugo, col. San Froiln dos devanceiros, n. 6, outubro 2009, 214 pp. (ISBN: 978-84-936826-5-1). Compilacin de textos a cargo de J. Lus Calvo e Yago Rodrguez Yez, froito da paixn que senten os que escriben polo esprito festeiro, histrico e sacro da Festa de San Froiln e do labor de busca hemerogrfica, lectura e investigacin dos responsbeis desta publicacin. Tras unha presentacin institucional, seguida duns versos de Fernand dEsquio, atpase o limiar dos autores, no que, ademais das razns xa expostas para xustificar a publicacin deste volume, explican que os textos aqu recollidos, procedentes de xornais, revistas e libros, son de tres tipos: pxinas en prosa, propias no esencial dun autor (captulo dun libro, breve ensaio ou artigo), pxinas en verso e contos, ancdotas ou lembranzas. Todos eles teen en comn o tratamento de varios aspectos do San Froiln, centrndose en moitos dos casos en evocacins das festas vividas na infancia. Tras o limiar aparece un poema de Lus Pimentel intitulado Solpores da mia vila, para despois dar comezo ao bloque Os escritores falan do San Froiln, que contn as seguintes achegas en prosa: Lembranza do San Froiln e

31

Lugar no que a tradicin di que naceu San Froiln, de Adolfo de Abel Vilela (pp. 19-22); San Froiln, 25 anos de historia e etnografa, de Felipe Arias Vilas (pp. 23-25); Apunte histrico-sentimental do San Froiln, de Fernando Arribas (p. 26); Do lobo cebra e Os sesenta, de Carmen Blanco (pp. 29-31); Nostalxia do San Froiln e Mil novecentos sesenta, de Daro Xohn Cabana (pp. 34-37); Peldez e mais eu, de Jos de Cora (p. 44); As festas non son para a boneca Neda, de Mara Cuadrado (p. 47); Carta sobre Fernando Esquo, Dilogos en San Froiln e Domingos das mozas, de lvaro Cunqueiro (pp. 48-55); Pimpampn, de Marino Dnega (pp. 59-60); O San Froiln na memoria, de Francisco Fernndez del Riego (pp. 61-62); San Froiln: unha festa especial, de Adela Figueroa Panisse (p. 63); Cartafolio de Lugo (p. 72) e Unha longa lembranza (pp. 76-81), de nxel Fole; Unha de romanos, de Mara Fontelas (p. 82); Bispo e patrono, de Frei Xos Gmez (p. 84); Narrativa de lareira, de Xos Mara Gmez Vilabella (pp. 85-86); Lugo, sabor a amorodo, de Marta Gonzlez Louzao (pp. 87-88); No San Froiln do meu recordo, Lembranza de cores e arrecendos e Mero de Baldomero Iglesias do Barrio (pp. 91-96); Un paraugas negro, de Santiago Jaureguizar (p. 97); O meu San Froiln e Pregn para abrir as festas do San Froiln de Lugo do ano 1996, de Manuel Mara (pp. 109-114); A San Froiln, Domingo das mozas, Onomstica, Pulperas, Ollos, San Froiln e a demografa, De elucubracin e teoras e De festas e xustificacin dun determinado caso de bigamia, de Paco Martn (pp. 115-126); Homo hominis lupus e Soar cun mundo mellor, de Xos Miranda (pp. 127-133); As festas da infancia, de Xon Neira (pp. 135-136); Da polbofaxia froilaneira, San Froiln e De serodias festas nosas, de Isidro Novo (pp. 137-139); Lugo: espazo aberto, de Olga Patio (p. 149); Lugo, de Andr Mabille de Poncheville (pp. 150-154); A vella caixa de msica, de Cristina R. Picado (pp. 155-157); Da novela Mentres a herba medra, de Xess Rbade Paredes (p. 158); Encontros virtuais no San Froiln, de Pedro Rielo (p. 159); Da festa poesa, de Claudio Rodrguez Fer (pp. 163-165); A triste peregrinaxe dun paraguas, de Suso Varela (pp. 180-181); O santo de Froiln, de Helena Villar Janeiro (p. 195); O rito do polbo, de Ramn Villares (pp. 196-198) e Un organizador xeitoso, de Xulio Xiz (pp. 199-200). O libro remata co apartado Razn de textos, que contn as fontes bibliogrficas e hemerogrficas manexadas. Como colofn aparece o seguinte texto: Este libro que leva un ttulo prestado por Don lvaro Cunqueiro rematouse de imprentar nas vsperas do San Froiln do ano 2009. Campos Romay, Antonio, A ollada melanclica, prlogo de Miguel Anxo Fernn Vello, A Corua: Espiral Maior, col. Narrativa, n. 47, decembro 2009, 199 pp. (ISBN: 978-84-92646-31-9). Volume composto por vinte e un relatos que trasladan ao lector aos anos da Segunda Repblica e etapa da ditadura franquista. Reltanse vivencias de xente humilde, prostitutas, xente que habita as tabernas, que na sa maiora sobreviven nunha contorna urbana, que exemplifican a decadencia e a infelicidade. O autor achega reflexins e crticas implcitas aos curas, igrexa e ao rxime fascista. Antonio Campos Romay (Poio, Pontevedra, 1946) non renuncia nin s notas humorsticas nin s frases poticas, destacndo tamn o emprego do narrador omnisciente e o gusto do autor polas pausadas descricins. Miguel Anxo Fernn Vello, autor do prlogo, atopa unha ollada tinxida de verdade e melancola que reflicte unha realidade concreta e define a sa linguaxe como precisa, directa, por veces non exenta de veas poticas, tenrura e en ocasins cunha tonalidade sensual.

32

Caneiro, Xos Carlos, Blue Moon, A Corua: Biblos Clube de Lectores, col. Mandaio, n. 31, 2009, 148 pp. (ISBN: 978-84-936607-6-5). Blue Moon a ltima novela publicada por Xos Carlos Caneiro (Vern, 1963). Nos seus trinta e sete captulos cntase a historia de das parellas singulares: Bruno T. e Rosa e mis Clara e Lus. Tamn aparece a modo de relato secundario a historia do fillo de Bruno T. e Rosa, Ernesto T. Bruno, que un home que se gaa a vida tocando a trompeta nunha orquestra, pero o que el desexa ser un escultor do aire. Pensa que un ser transparente e quere atopar unha muller que entenda que el transparente. Rosa a sa muller, unha xuza respectada que no pasado xulgou a Bruno por un suposto asasinato. Ela salvouno do crcere e dende aquela el estalle moi agradecido. Clara unha muller de negocios moi famosa no mundo das finanzas; est casada con Lus, que un psiquiatra de fama que pretende ser unha eminencia no seu campo. As parellas acaban coecndose cando Bruno acode, por mediacin da sa muller, consulta de Lus para curar a sa enfermidade da transparencia. Un da durante unha sesin, Bruno observa un retrato de Clara e namrase perdidamente dela. Lus descobre isto e proponlle sa muller que se vexa con Bruno, porque desta maneira poder descubrir a enfermidade que el ten. Cando o logre poder poerlle o seu nome a esa enfermidade: o sndrome de Lus Portugal. Clara e Bruno comezan a verse, pero non teen ningn contacto fsico. Para Bruno un amor platnico e ela sguelle a corrente para axudar ao seu home. Cando chega o mes de agosto e as parellas se van de vacacins manteen o contacto por correo electrnico, pero nese momento cando Clara se d conta de que se est a namorar de verdade de Bruno. Entn deciden verse, pero nun ataque de pnico Bruno case afoga a Clara. A partir deste intre, os acontecementos cambian e tras unha serie de situacins pouco habituais, as das parellas volven s sas vidas cotis, pero a relacin de Bruno e Clara contina coa aprobacin e consentimento de Rosa. Recensins: - Ramn Nicols, Patria da tristeza e da felicidade, La Voz de Galicia, Culturas, n. 315, Letras en galego, 30 maio 2009, p. 11. Fai referencia a esta novela de Xos Carlos Caneiro e destcanse os personaxes principais que conforman a obra. Considera esta novela dentro da temtica do amor e desamor e na que se funden o rexistro lrico co narrativo. Tamn salienta o seu ton evocativo e a mestura de diferentes textos (cartas, poemas, fragmentos de diarios, reflexins, etc.). A seguir, cita algns dos temas que trata a historia. Referencias varias: - Concha Pino, A estacin dos libros, na Alameda, La Voz de Galicia, La Voz de Santiago, Al da, 2 maio 2009, p. 2. D conta da inauguracin da Feira do Libro en Compostela e, en columna parte, comenta que o escritor Xos Carlos Caneiro presentou a sa ltima novela Blue Moon, editada por Biblos. Indica que na presentacin recitou algns poemas e refire o

33

argumento da obra. Tamn salienta que esta a novela mis curta do escritor anda que segue sendo fiel ao seu estilo. - J. R., Xos Carlos Caneiro present su ltima novela, Blue Moon, en compaa del vino Quinta do Buble, La Voz de Galicia, Cultura, 9 maio 2009, p. 50. Comenta que o escritor Xos Carlos Caneiro presentou no restaurante Zapatillas de Ourense a sa ltima novela, Blue Moon. Indica que a obra consta de trinta e sete captulos cun fo condutor. As mesmo, achega os comentarios do autor e do editor, Tucho Calvo. - Luis P. Ferreiro, O mal tempo encheu de pblico o inicio da Feira do Libro da Corua, La Voz de Galicia, Cultura, 2 agosto 2009, p. 30. Nova que recolle as actividades realizadas na sesin inaugural da Feira do Libro da Corua, na que se destaca o pregn lido por Miguel Anxo Fernn-Vello, unha loanza aos libros que non deixaron de lado a preocupacin polo futuro da lingua galega e realizacin por parte de Xos Carlos Caneiro dun recital narrativo musical ao redor da sa novela Blue Moon. Dedcanse breves notas aos que sern tamn protagonistas desta edicin da feira: Carlos G. Reigosa, Xavier Alcal, Espido Freire e Lus Rei. Casal Quintns, Santiago, Cartas a Elisa, Noia: Editorial Toxosoutos, outubro 2009, 161 pp. (ISBN: 978-84-92792-19-1). Novela de Santiago Casal Quintns (Santiago de Compostela, 1958) protagonizada por Xavier Arias, quen fai un percorrido en primeira persoa pola sa vida, polas sas decisins mis ou menos acertadas, e sobre todo, polas sas covardas e debilidades hora de tomar importantes decisins co gallo dunha cita coa sa primeira moza, Elisa, tras vinte e cinco anos de non se veren. Mentres Xavier camia ao encontro dela, realzase un flash-back para describir as diferentes etapas da sa vida dende o accidente que sufriu na cara cando a atoparse con Elisa, e que trocou a sa vida toda; de a, todo son sucesins de estadas en varias cidades galegas, que coinciden con relacins con diferentes mulleres, e continuas fuxidas ante compromisos serios. De volta ao presente, e co desexo de retomar a sa vida dende o principio, con Elisa, decatarase de que o seu destino se debe cumprir indefectibelmente. Casas Rigall, Xon, As sombras de Perseo, Noia: Editorial Toxosoutos, col. Nume, xullo 2009, 154 pp. (ISBN: 978-84-92792-07-8). Xon Casas Rigall (Monforte de Lemos, 1963) rene neste volume seis relatos ambientados na Compostela do ltimo cuarto do sculo XIX, retratando o seu ambiente social, poltico e cultural. Todos eles teen en comn a presenza do intelixente e erudito profesor Mazaira, entregado descuberta de diferentes misterios relacionados con libros e heroes da mitoloxa clsica, dos que un perfecto coecedor. O enxeo de Mazaira, que adoita compartir o seu saber co seu amigo Dopindo, choca sempre coa falta de miras do decano Arazandi, coas intrigas dos cregos e da universidade e mis coa ambicin do inspector Llamazares. En As sombras de Perseo, co que Casas Rigall alcanzou o XVI Premio de Narrativa Camilo Jos Cela en 2005, o profesor Mazaira

34

resolve, na primavera de 1875, a desaparicin duns folios duns incunbeis das Metamorfoses de Ovidio, propiedade da Universidade, e descobre os culpbeis, un grupo que pretende actualizar as fazaas do heroe clsico Perseo. O segundo relato, O enigma de Hibernia e o gramtico nigromante, publicouse previamente no volume Ireland in the Coming Time. New Insights on Irish Literature (2006), coordinado por Susana Domnguez, Margarita Estvez Sa e Anne MacCarthy. Ambientado no outono de 1876, nesta ocasin Mazaira, na compaa de Dopindo e dun misterioso personaxe chamado Martio Adnez, entrgase busca dun manuscrito agochado no que supostamente se revela o paradoiro dun tesouro procedente de Irlanda. En A espada do tolo, Mazaira requirido no inverno de 1875 polo inspector Llamazares para investigar a morte do Padre Luaces, arquiveiro da Catedral, e mis de Xos Expsito, outro crego que traballaba no pazo arcebispal. Ambos os dous aparecen a carn de senllas pxinas arrincadas dos Emblemata, de Andrea Alciato. O cabaleiro da serpe de bronce lvanos ao vern de 1869. Mazaira vese arrastrado por Dopindo a un concerto que se celebra no Casino de Compostela no transcurso do cal descobre a mensaxe dunha loxia masnica transmitida en clave polo guitarrista Moiss Novo. A marca do lobishome, ambientado no inverno de 1879, basase nas lendas populares relacionadas co lobo da xente. Mazaira desmonta as supersticins, malia a insistencia de Dopindo, partidario da sa veracidade, e consegue salvar a vida e a reputacin do fabricante de papel Lopo Santiso. Pecha o volume o relato titulado O tesouro dos antpodas. Na primavera de 1880, Mazaira recibe a encarga de taxar os fondos da biblioteca que reuniu un emigrante no seu pazo. Al descubrir as intencins de don Francisco de Andrade, o prometido da herdeira do pazo, e atopar o tesouro agochado no labirinto do xardn por don Xos. Os relatos van acompaados de ilustracins que reproducen as cubertas dos volumes relacionados coas tramas e con algunhas fotografas que dan conta dalgn aspecto ou personaxe recreado nas narracins. Recensins: - Helena de Carlos, Reler solpor romntico, Tempos Novos, Protexta, n. 12, proPostas, outono 2009, p. 6. En relacin con As sombras de Perseo, de Xon Casas Rigall, apunta que a orixe deste conxunto de narracins est na historia que abre o volume, un magnfico relato que parece ter xerado os restantes e que marca o ton do conxunto ao presentar os dous protagonistas, o profesor e ocasional detective Mazaira e a Compostela decimonnica, punto xeogrfico que substitudo polo de Monforte no ltimo relato. Na anlise deste libro, que un canto a un mundo que estamos a perder, detense con detalle en Mazaira. Apunta que o que fai este personaxe desenvolver os seus coecementos de letras e de libros para dar explicacin aos misterios presentados, o que determina a traza mis clara do romanticismo de Mazaira e do mesmo autor dos relatos. As mesmo, manifesta que ese romanticismo quere prender o mis valioso dunha poca en que certos sentimentos importaban e salvalos da aniquilacin que xa practicamente sucumbimos. - Ramn Nicols, Entre a historia e a ficcin, La Voz de Galicia, Culturas, n. 342, Letras en galego, 5 decembro 2009, p. 11.

35

O recensionista apunta que as claves do conxunto de relatos que Xon Casas presenta en As sombras de Perseo son a mitoloxa clsica, a erudicin e a bibliofilia, dentro dun esquema comn de esculca detectivesca que elixe como escenario a Compostela do sculo XIX e do que d conta o personaxe do profesor Mazaira, un novo Sherlock Holmes, que conta co inevitbel Watson representado na figura de Dopindo, que rememora talvez o Dupin de Poe. Sita o volume no bibliomystery da tradicin saxona, con referentes como Edgard Allan Poe, Conan Doyle e Chesterton, e valora a aparicin dun novo autor dentro do sistema literario galego, anda que recoece a presenza dalgns dilogos inverosmiles e dunha excesiva tendencia ao enciclopedismo. Referencias varias: - Jos Manuel Estvez Sa, Mazaira, un Sherlock Holmes con novos saberes, El Correo Gallego, Cultura, 19 decembro 2009, p. 63. D conta da edicin en Toxosoutos dAs sombras de Perseo, de Xon Casas Rigall, do que salienta que se compn de seis relatos que mesturan o bibliomistery, o xnero detectivesco, a mitoloxa e o ambiente universitario de Compostela no sculo XIX. Destaca tamn o protagonismo do profesor Mazaira e mis do seu axudante Dopindo, recoecendo o seu parentesco con Sherlock Holmes e Watson, mais apuntando que Mazairas resolve os misterios nos que se ve envolto grazas aos seus saberes humansticos e sa erudicin. Castro lvarez, Carlos de, Historia dunha investigacin e de mis de dous asesinatos, Noia: Editorial Toxosoutos, col. Narrativa Histrica, n. 6, 2009, 199 pp. (ISBN: 978-84-96673-99-1). Nesta novela de carcter histrico, escrita por Carlos de Castro lvarez (Castil de Vela, 1960), cntase o proceso de elaboracin da tese de doutoramento dun mozo licenciado en Historia que decide homenaxear a seu pai, catedrtico de paleografa da USC, con esta decisin. O propio mozo, na introducin da obra, aclara en primeira persoa que a sa tese versar sobre o rxime foral dos arciprestados de Pruzos e Bezoucos, por influencia do profesor do Departamento de Historia Medieval que o gua. Tamn indica nesta introducin que, malia que non chega a rematala, srvelle para iniciar unha investigacin na aldea natal do pai que lle cambiar a vida. Deste xeito a obra divdese en dous planos: por unha banda narra as circunstancias vitais do protagonista durante o seu perodo de investigacin e por outra banda os feitos histricos que a investigacin vai desvelando. Reconstrese a historia do mosteiro de Santa Mara del Espinar, desaparecido a fins do sculo XV, de don Diego del Espinar, asasinado nas inmediacins de San Martn de Tiobre e de don Bernrdino de Carrin, enterrado no mosteiro de Santa Catalina de Monfaro. Hai, polo tanto dous planos temporais que se superpoen: o tempo histrico dos feitos investigados, que se corresponde coa transicin entre a Idade Media e o Renacemento, e o tempo que se corresponde co perodo vital que reflicte os cambios persoais e sociais que a investigacin e o paso do tempo provocan no protagonista. En canto estrutura, reprodcese o esquema dun estudo histrico, de xeito que, tras a introducin, aparece un apartado titulado As fontes, no cal se fai unha anlise das fontes que o mozo emprega na sa investigacin. Logo seguen das partes divididas en nove e doce captulos respectivamente, que van narrando os feitos histricos, como a morte de don Diego e de don Bernardino, e por

36

ltimo, unha parte titulada Conclusin na cal o investigador expn a sa interpretacin sobre como puideron producirse realmente as mortes. Finalmente, un ndice onomstico completa a obra que, a travs dun narrador que alterna entre a primeira e a terceira persoa, achega mltiples datos historiogrficos que serven de base para coecer as circunstancias socioculturais durante un perodo concreto da vida na Idade Media. Cid Cabido, Xos, Unha historia que non vou contar, Vigo: Edicins Xerais de Galicia, col. Narrativa, n. 283, 2009, 289 pp., (ISBN: 978-84-9914-061-2). Novela de Xos Cid Cabido (Xunqueira de Amba, Ourense, 1959) na que se mestura ficcin e realidade. Ambientada no Vigo dos anos 70, o protagonista un escritor que vive, durante un tempo, no apartamento que o seu mecenas ten no Gran Hotel de Vigo, lugar no que tentar escribir a sa primeira obra. Para iso, partir dun suceso real acontecido en Vigo en 1974: a morte dun coecido empresario da industria conserveira viguesa, Alfarem Baquet. Nrrase o percorrido que segue o protagonista para aclarar o acontecido, unha historia que recuperar do pasado a travs dos artigos publicados en xornais da poca e de conversas con xornalistas, das que chega a reproducir algunhas reais. Dividida en trinta e oito captulos, nesta novela en primeira persoa o lector descbrese visitando lugares coecidos da cidade (bares, libraras, redaccins de xornais) e, como se indica no propio libro, o autor consegue enfrontar ao lector a contradicins da sociedade dos ltimos estertores do franquismo. Escrita nun galego sinxelo, en Unha historia que non vou contar convive a intriga co humor e nela atpanse importantes referencias cinematogrficas, como a Touro salvaxe, de Martin Scorsese, ao tempo que se citan cantantes, como Tina Turner, e se fan referencias literarias, como a Conversacin en la catedral, de Mario Vargas Llosa. Recensins: - M. V., Crimen nas conservas, A Nosa Terra, n. 1.387, Cultura, Leer no nadal, 24-30 decembro 2009, pp. 22-23. Comntase o xiro temtico do autor, que desta volta se aproxima ao xnero negro, contando a historia dun crime cometido no 1975 e relacionado co caso Reace. O autor mvese, segundo se comenta, nun estilo entre o xornalstico e o do investigador privado. Conclese afirmando que o libro era merecedor dun maior esforzo narrativo, mais con todo, considrase que un dos libros mis interesantes da tempada. Referencias varias: - . Iglesias, O real interesa mis cs labirintos imaxinarios, El Pas, Galicia, Luces, 16 outubro 2009, p. 9.

Flase do novo libro de Xos Cid Cabido, Unha historia que non vou contar, que versa sobre un suceso acontecido en Vigo entre 1973 e 1974e que incle entrevistas reais, reconstrucin histrica e un narrador. Considrase unha faction literature coa que Cid Cabido procura a mxima inmersin na realidade, afastndose da linguaxe literaria clsica e do plan argumental onde todo encaixa. De a que insista na idea de fuxir da

37

literatura como algo creado marxe da realidade. Apntase, ademais, que este volume coherente coa lia doutra obra sa que leva por