Informatiebrochure NPZK

Het verhaal van de Nederlandse natuur

Nationaal Park Zuid-Kennemerland

Brochure Zuid-Kennemerland.indd 1 01-05-12 12:50

2

Wereldwijd zijn er Nationale Parken ingesteld om grote, belangrijke natuurgebieden te beschermen. In Nederland zijn twintig gebieden aangewezen als Nationaal Park. Elk park binnen het stelsel van deze twintig Nationale Parken vertegenwoordigt een karakteristiek gebied met bijzondere planten en dieren die (inter)nationaal van belang zijn. Gezamenlijk hebben de parken een omvang van ca 130.000 ha, oftewel ruim 3% van Nederland. Natuurbeheer staat voorop, maar de Nationale Parken richten zich ook op natuurgerichte recreatie, communicatie, educatie en onderzoek.

Wat is een Nationaal Park?


3

Het Nationaal Park Zuid-Kennemerland bestaat uit jonge kalkrijke duinen, brede stranden, fraaie binnenduinbossen en restanten van cultuurhistorie zoals landgoederen, het oude zeedorpenlandschap en bunkers. Verschillen in bodem, hoogte, klimaat en grondwaterstand zorgen in een duingebied voor uiteenlopende levensomstandigheden voor planten en dieren. Zand, regen en wind versterken deze dynamiek nog eens extra.

Middenin de Randstad, tussen IJmuiden, Haarlem en Zandvoort, ligt het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Jaarlijks komen hier vele mensen om te wandelen, fietsen, paardrijden en zwemmen in dit 3800 ha grote, weidse duingebied.

Nationaal Park Zuid-Kennemerland

Wat is een Nationaal Park?


4

Het natuurbeheer in Nationaal Park Zuid-Kennemerland richt zich op het behoud van natuurwaarden en het verder op gang brengen van natuurlijke processen. Dynamiek is nodig voor een afwisselend landschap en een rijk dieren- en plantenleven.

Dynamisch beheer

Het Kennemerstrand is één van de verrassende plekken in het noordwesten van het Nationaal Park: een gebied waar zoet kwelwater uit de duinen op het strand aan de oppervlakte komt. Er groeien bijzondere typische duinplanten zoals de parnassia, bitterling en orchideeën. Op drogere, open


5

plekken groeit zeewinde en zeedistel; deze houden van zoute zeewind.

Stuivende duinenDichtbegroeide, stilstaande duinen verzuren en verouderen en daarmee gaat de specifieke duinflora en -fauna verloren. Daarom mogen

op sommige plaatsen in het open duin de duinen om die reden weer stuiven, zodat kalkrijk zand weer aan de oppervlakte komt en er nieuwe duintjes kunnen ontstaan waarop kenmerkende dieren en planten zich kunnen vestigen.Om dit proces te versnellen, verwijderen

beheerders hier en daar de begroeiing en de voedselrijke bovenlaag van de grond. Hele duinen en valleien kunnen zo weer in beweging komen. De beheerders houden het stuivende zand van de duinen nauwlettend in de gaten.


6

Industrie, intensieve landbouw en verkeer veroorzaken zure regen. Deze neerslag lost het kalk in de bodem op, waardoor de duinen sneller ontkalken en verzuren dan vroeger. Karakteristieke duinplanten als slangekruid dreigen daardoor te verdwijnen, maar grassen varen er wel bij. Ook verdroging en de jarenlange – door ziekten veroorzaakte – lage konijnenstand zijn oorzaken van toenemende vergrassing.

Om de vergrassing tegen te gaan en de landschappelijke afwisseling te versterken worden er grote grazers ingezet: runderen, paarden en pony’s begrazen een groot gedeelte van het Nationaal Park. Grote grazers eten grassen en hard duinriet. Ook vreten ze aan struiken en bomen en vertrappen de begroeiing, zodat stuifplekken ontstaan. Samen met kleine planteneters als konijnen, reeën en damherten houden ze het

duinlandschap open. Daardoor komt er ruimte voor karakteristieke plantensoorten als duinviooltje, tijm en slangenkruid.

Begrazing

Nationale Parken in NederlandInformatie over alle 20 Nederlandse Nationale Parken vindt u op www.nationaalpark.nl


7


8

In de zandbodem van duingebieden bevindt zich van nature een grote voorraad zoet water. Omdat dit water zeer geschikt is als drinkwater werd er in de vorige eeuwen veel water gewonnen. Hierdoor verdroogden de duingraslanden en verdwenen vochtige duinvalleien. Sinds de waterwinning in het nationaal park in 2003 is gestopt groeit de grondwaterbel weer aan. Op meerdere plaatsen wordt de bodem weer drassig en staan lage valleien, zoals het Zuidervlak, in natte winters weer onder water. In combinatie met beheermaatregelen, zoals het weghalen van begroeiing, maaien en het inzetten van grote grazers, komen in deze vochtige duinvalleien allerlei bijzondere planten terug, zoals duizendguldenkruid, parnassia en de slanke gentiaan.

Vochtige duinvalleien


9


10

Als onderdeel van de EHS wordt er in Nationaal Park Zuid-Kennemerland gewerkt aan natuurbrug ‘De Zandpoort’ over de drukbereden Zandvoortselaan. Door de komst van deze brug kunnen dieren ongehinderd heen en weer trekken tussen het Nationaal Park Zuid-Kennemerland en de aangrenzende Amsterdamse Waterleidingduinen. Met de bouw van deze natuurbrug wordt er ook een recreatieve verbinding aangelegd in de vorm van een fiets-, voet- en ruiterpad. Behalve De

Verbindingen

De provincie Noord-Holland en het Nationaal Park Zuid-Kennemerland werken samen aan de aanleg van een netwerk van natuurgebieden, de Ecologische Hoofd- structuur (EHS). Door de EHS hebben dieren meer ruimte om zich te verspreiden, voedsel te zoeken en soortgenoten te vinden. Hierdoor nemen hun overlevingskansen toe.

Zandpoort zal er ook een natuurbrug worden gebouwd over de spoorbaan naar Zandvoort. Ook zijn er plannen om een derde natuurbrug aan te leggen over de Zeeweg. www.natuurbrugzandpoort.nl

De natuurbrug Zandpoort wordt mogelijk gemaakt door:


11


12

Het Nationaal Park Zuid-Kennemerland is vanuit cultuur-historisch oogpunt een interessant en waardevol gebied. Want al eeuwenlang leven er mensen in het duin en maken mensen op een of andere manier gebruik van de natuur. Tijdens archeologische opgravingen zijn waardevolle vondsten gedaan, zoals de resten van een Friese boerderij van ruim 2000 jaar geleden. En er zijn in het gebied diverse, eeuwenoude, landgoederen – Caprera, Elswout en Koningshof – aanwezig; landgoederen met stuk voor stuk een eigen geschiedenis.

De mens in het landschap: cultuurhistorie


13

Binnenduinrand en buitenplaatsenIn de zeventiende eeuw waren veel rijke handelslieden op zoek naar een buitenverblijf voor de zomermaanden. Zo ontstonden er buitenplaatsen langs de binnenduinrand. De karakteristieke gebouwen en stijlen van tuinaanleg en beplanting vormen een onderdeel van indrukwekkende cultuurhistorie. Eén van Nederlands mooiste en best bewaard gebleven buitenplaatsen is Elswout. De statige oude bomen geven onderdak aan vele holenbroeders en in de oude ijskelder huizen vleermuizen. Op de velden en onder de bomen bloeien in het voorjaar veel stinsenplanten en in het najaar treft u er een overvloed aan paddenstoelen aan.

TIP: Op zondagen is Orangerie Elswout van 10:30 tot 17:30 geopend.


14

TIP: Bij de balie van het Bezoekerscentrum kunt u terecht voor een cultuur-historische GPS-rondwandeling; ‘Menselijke sporen in het duin’.

Tussen 1500 en 1900 ontstonden zeedorpenlandschappen als gevolg van het agrarisch gebruik van de duinen door de bewoners van de dorpen. De duinen werden door vee begraasd en soms deels benut voor het verbouwen van groenten. De voedselarme duinen werden door het agrarisch gebruik steeds verder verarmd, waardoor het duinlandschap gevoelig werd voor verstuiving en erosie. Hoe armer de grond, hoe kruidenrijker de vegetatie kan zijn. Hierdoor ontstond op deze voormalige akkertjes een bijzondere begroeiing, die nog steeds als een van de meest waardevolle van de Nederlandse duinen wordt beschouwd. Na 1900 veranderde het oude gebruik. De duinen werden niet meer geheel als landbouwgebied gebruikt, maar op geschikte

plaatsen legden inwoners van de dorpen complexen van moestuintjes aan, die werden uitgegraven tot op het grondwater. In het overige deel van het duin verdween het agrarisch gebruik. Langs het Duinpieperpad, aan de oostkant van Zandvoort, komt u vele akkertjes tegen. Sommige daarvan zijn nog in gebruik; hier worden als vanouds aardappels verbouwd.

Zeedorpenlandschap


15


16

In Nationaal Park Zuid-Kennemerland treft u nog diverse bunkers aan, onderdeel uitmakend van de Atlantikwall, de 2685 kilometer lange verdedigingslinie, die de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog aanlegden ter voorkoming van een geallieerde invasie. De Atlantikwall liep van Noorwegen, via Denemarken, Duitsland, Nederland en België naar Frankrijk tot aan de grens met Spanje. De verdedigingslinie, die overigens nooit geheel werd voltooid, bestond uit bunkers, kanonnen en mijnenvelden.

Eerebegraafplaats Al tijdens de oorlogsjaren was bekend dat de nazi’s zonder enige vorm van proces verzetsstrijders executeerden in de duinen.

In de zomer van 1945 kon in de duinen van Bloemendaal de trieste balans worden opgemaakt. In 45 grafkuilen, verdeeld over zes verschillende plaatsen, werden de stoffelijke overschotten van in totaal 422 mensen gevonden. Van hen zijn 347 herbegraven op de Eerebegraafplaats Bloemendaal, waaronder de bekende verzetstrijdster Hannie Schaft.

Sporen uit de Tweede Wereldoorlog

TIP:Voor meer informatie: www.eerebegraafplaatsbloemendaal.eu.


17


18

Binnen het Nationaal Park werken de beheerders PWN, Vereniging Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, de gemeenten Velsen, Bloemendaal, Haarlem en Zandvoort, IVN, Provincie Noord-Holland en verschillende particulieren terreineigenaren nauw samen. Hierdoor kan het park als één gebied beheerd worden.

Het Overlegorgaan vormt het bestuur van het Nationaal Park. Het bestaat uit vertegenwoordigers van de terreineigenaren en bij het Nationaal Park betrokken organisaties. Het Overlegorgaan heeft een onafhankelijke voorzitter, het secretariaat van het Overlegorgaan is gevestigd bij de Provincie Noord-Holland. De vergaderingen van het Overlegorgaan worden voorbereid en ondersteund door een Adviescommissie.

Nationaal Park Zuid-Kennemerland: de organisatie

De vergaderingen van het Overlegorgaan zijn openbaar. Zie www.np-zuidkennemerland.nl voor data en locatie.

GEMEENTEVELSEN


19


20

Bezoekerscentrum en DuincaféIn Bezoekerscentrum De Zandwaaier vindt u een prachtig diorama, tentoonstellingen en doe-activiteiten voor het hele gezin. In de win-kel zijn o.a. wandelen fietskaarten te koop. In het Duincafé kunt u genieten van een kopje koffie of lunch.

Openingstijden De Zandwaaier: april t/m oktober: 10.00 uur-17.00 uur (maan-dag gesloten)

november t/m maart: 12.00 uur-17.00 (maan-dag gesloten)

Contact Bezoekerscentrum en DuincaféT: 023 541 11 23 E: [email protected] Zeeweg, t.h.v. nr 12, Overveen.

Openingstijden Duincafé: woensdag, vrijdag, zaterdag en zondag van 10:00 tot 17:00 uur. Donderdag vanaf 12:00

Door het hele Nationaal Park lopen aantrekkelijke wandel-, fietsen ruiterpaden. Afgele-gen plekken zijn langs smallere struinpaadjes bereikbaar. Sommige delen van het park zijn gereserveerd als rustgebied voor dieren. Door deze uitgekiende zonering kunt u de natuur volop beleven zonder verstoring van het leefgebied van de planten en dieren.

Bezoekers welkom!

uur. Tijdens schoolvakanties ook op dinsdag open.

Toegang Nationaal ParkHet Nationaal Park Zuid-Kennemerland is tussen zonsopgang- en zonsondergang voor publiek toegankelijk. Toegang is gratis, met uitzondering van de ingang Caprera.

Excursies en activiteitenOp www.np-zuidkennemerland.nl vindt u alle ex-


21

cursies/activiteiten in Nationaal Park Zuid-Ken-nemerland. Ook kunt u excursies reserveren.

ParkerenBetaald parkeren op de parkeerterreinen Koe-vlak, Parnassia en Bleek en Berg (Pin- Chip of Creditkaart mogelijk). Overige parkeerterrei-nen zijn gratis.

HondenOp sommige plekken zijn honden niet toegestaan. Een overzicht vindt u op: www.np-zuidkennemerland.nl

SecretariaatProvincie Noord-Holland, Ceylonpoort 5,2037 AA Haarlem 023 514 31 43

Communicatie en EducatieIVN; Instituut Voor Natuureducatie en duur-zaamheid verzorgt de communicatie en edu-catie in Nationaal Park Zuid-Kennemerland. U kunt ons bereiken via: [email protected] of via het Bezoekerscentrum.

Bekijk en reserveer excursies op www.np-zuidkennemerland.nl.Volg ons op Twitter: @npzk.Word vriend op facebook: www.facebook.com/nationaalparkzuidkennemerland.


22

Erkend gastheer zijn: • Duincafé De Karmeliet (Overveen)• Droompark Buitenhuizen (Velsen-Zuid)• Fa Ekogron (Santpoort-Zuid)• Hoeve Duin & Kruidberg (Santpoort-Noord)• Kraantje Lek (Overveen)• Kuuna uitjes (Zandvoort)• Landgoed Duin & Kruidberg (Santpoort-

Noord)• Manege Kennemergaarde (Santpoort-

Noord)• Manege Rückert (Zandvoort)• Recreatieschap Spaarnwoude

• Restaurant De Uitkijk (Bloemendaal)• VVV Zandvoort• Camping de Duindoorn (IJmuiden aan Zee)• Strandpaviljoen Beach Inn (IJmuiden aan

Zee)• Goesting Events BV (Heemskerk)• Plattelandscafé de Doofpot (De Zilk)• Camping de Branding (Zandvoort)• Go Sport & Play (Zandvoort)

Gediplomeerde gastheren herkent u aan dit gevelbordje

Te gast in Nationaal Park Zuid-KennemerlandVerschillende horeca-en recreatieondernemers in en rond het park zijn erkend gastheer Nationaal Park Zuid-Kennemerland. U kunt bij hen informatie krijgen over activiteiten en speciale arrangementen in dit gebied.

KRAANTJE-LEK, DAT IS.....

• Een prachtig terras waar het goed toeven is na een wandeling of fietstocht

• Prachtig Oudhollands interieur waarin u kunt genieten van sfeer-volle lunches en diners maar ook gezellig pannenkoeken eten.

kortom... Kraantje-Lek, dat is ... gastvrijheid, door de eeuwen heen.

WWW.KRAANTJELEK.NL


23

Goesting is gastheer van het Nationaal Park Zuid-Kennemerland en traint zakelijke gasten in het duingebied.

Gerard Ridderhof: "Wij zijn trots op ons gastheerschap van het Nationaal Park. Niet alleen dat, wij zijn ook dankbaar dat we gebruik mogen maken van werkschuur De Bosuil van Natuurmonumenten. Een bijzondere trainingslocatie op loopafstand van Landgoed Duin & Kruidberg en ideale plek waar we met mensen uit het bedrijfsleven aan de slag gaan. We werken met verschillende thema’s, zoals: vertrouwen & betrokkenheid; grenzen verleggen; voelen, denken & doen. En we gebruiken de natuur* om ons heen als metafoor". Voor een training van Goesting in Nationaal Park Zuid-Kennemerland (bij De Bosuil of vanuit Landgoed Duin & Kruidberg), neemt u contact op met: Gerard Ridderhof, 0251 200038 of [email protected] • www.goesting.nl* Na•tuur [v]: het wezen of zijn; karakter; essentie; de combinatie van innerlijke eigenschappen; de inhoud en werking van de kosmos; de wildernis.


Uitgave: Nationaal Park Zuid-Kennemerland

Tekst- en beeldredactie: IVN Noord-Holland Tineke HoogeboomReina de SmethCorine Emmelkamp

Foto’s: Co HarkmansTineke HoogeboomRuud MaaskantOnno van MiddelkoopWalter Oosterom

Coen van OosteromGeert Overmars Tessa SchepersReina de SmethJowien van der VegteW.J. VisserEvert-Jan Woudsma

Vormgeving: Frank de Wit

Oplage: 2000Uitgave: 05/2012

Colofon


Informatiebrochure NPZK

Documents

Transcript of Informatiebrochure NPZK