Informata për vaksinën PfizerBioN/Tech kundër COVID-19Tëdhëna të përgjithshme për vaksinën

Deri më tani janë aprovuar disa llojetë vaksinave kundër COVID-19, të cilat janë njejtë tëpërshtatshme për mbrojtje individuale kundër COVID-19, si dhemundësia më emirë për të luftuar pandeminë. Vaksina Pfizer BioN/Tech kundërCOVID-19 është vaksinë mRNA (messengerRNA). Pjesa mRNA e udhëzon qelizën që të prodhoj proteina tëantigjenit S (njëpjesë e majave proteinike që janë unike për SARS-CoV-2) tënxisë përgjigjeimunitare. Efikasiteti i treguar në testet klinike tekpjesëmarrësit me apo padëshmi të infektimit të mëparshëm me SARS-CoV-2, dhe të cilëtkanë marrë dozëne plotë të vaksinës (2 doza), është rreth 95%, duke u bazuarnë përcjelljemesatare deri në dy muaj. Efikasiteti në parandalimin esëmundjessë rëndë prej COVID-19 (për shembull, shtrimi në spital),ishte rreth 85%. Kjodo të thotë se nëse një person që është vaksinuar me vaksinënkundër COVID-19bie në kontakt me patogjenin, mundësia që të mos sëmuret ështëshumë e lartë.Ende nuk dihet se për sa kohë zgjatë kjo mbrojtje pasvaksinaleprandaj edhenëse personi është i vaksinuar komplet përsëri është e

nevojshme që të vazhdohetme zbatimin e masave parandaluese që tëmbronë veten dhe të tjerët. Ende nuk mund të thuhet me sigurinëse personat qëjanë komplet të vaksinuar mund ta përhapin apo jo virusin(SARS-CoV-2).

Vaksina duhet të administrohet me dydoza në intervalin e rekomanduar prej 21-28 ditë. Nëse doza edytë aksidentalishtadministrohet më herët se 21 ditë, atëherë vaksina nuk kanevojë të përsëritet.Në rast të kufizimeve në furnizim, doza e dytë nuk duhet tështyhet më shumë se42 ditë (6 javë). Mbrojtjafillon afërsisht 2 deri në 3 javë pas dozës së parë tëvaksinës kundërCOVID-19. Personat e vaksinuar mund të mos jenë plotësisht tëmbrojtur deri në14 ditë pas administrimit të dozës së dytë. Dy javë pas dozësdytë personiështë i imunizuar plotësisht. Të dy dozat janë të nevojshmepërmbrojtje. Administrimi i vaksinës duhet të bëhet në mënyrëintramuskulare(i.m.). Vendi i preferuar për aplikimështë pjesa e sipërme e krahut në muskulin deltoid.

Personat të cilët duhet të vaksinohen

Vaksina Pfizer BioN/Tech ështëaprovuar për personat mbi 12 vjeç. Sipas planit të vaksinimitrekomandohet tëvaksinohen personat mbi 16 vjeç me vaksinën Pfizer deri sa

personave 12-15 vjeçtë ju rekomandohet vaksinimi nëse vuajnë nga ndonjë sëmundjekronike.

Ështëme rëndësi që varësisht nga sasia e vaksinave që janë nëdispozicion tëvaksinohen së pari personat që janë në rrezik të lartë tëinfektimit meSARS-CoV-2 (për shkak të profesionit), si dhe personat mesëmundje kronike qërisin rrezikun për forma të rënda të sëmundjes duke përfshirëobezitetin,sëmundjet kardiovaskulare, sëmundjet e frymëmarrjes dhediabetin.

Vaksinimimund të ju ofrohet grave që ushqejnë me gji nëse ato janëpjesë e një grupi mepërparësi për vaksinim. OBSH nuk rekomandon ndërprerjen e tëushqyerit me gjipas vaksinimit.

Personat të cilët nuk duhet të vaksinohen

Personat me historitë ndonjë reaksioni të rëndë alergjik (p.sh. anafilaksia),ndaj cilido ngapërbërësit e vaksinës. Vaksina Pfizer nuk duhet tëadministrohet tek personatme histori të reaksioneve të rënda alergjike ndaj polietilenglikolit (PEG),ose molekulave të ndërlidhura.

Personat me reaksiontë menjëhershëm alergjik (p.sh. anafilaksia, urtikaria,angioedema, problemetnë frymëmarrjes), ndaj dozës së parë të vaksinës nuk duhet tëmarrin dozën e dytë.

Grupet e veçanta për vaksinim

Vaksinimi i personave me sëmundje akute të përcjellur metemperaturë mbi 38.5°C, të shtyhetderi pas shërimit. Megjithatë,personat me sëmundje akute (me temperature nën38.5°C), si dhe me simptoma të qëndrueshme mund të marrinvaksinën (p.sh. personat me sëmundje pulmonare obstruktivekronike).

Vaksinimigjatë shtatzënisë – Gratë gjatë shtatzënisë janë në rrezikmë të lartë të përjetojnë forma të rënda të COVID-19. Tëdhënat në dispozicionjanë të limituara për të vlerësuar sigurinë e vaksinës nështatzëni.

Rekomandohet të bëhet vlerësimi iriskut para se të merret vendimi për administrimin e vaksinëskundër COVID-19gjatë shtatzënisë si më poshtë:

Rrezikui ekspozimit ndaj COVID-19,Rrezikupër formë të rëndë të sëmundjes,

Përfitimetnga vaksina,Dëshmitëe kufizuara për sigurinë e vaksinës gjatë shtatzënisë.

Për këtë arsye, gratë shtatzëna merrezik të lartë të ekspozimit ndaj SARS-CoV-2 (p.sh. punëtorëtshëndetësorë, atëherekur sëmundja është e përhapur në masë), ose ato të cilat kanësëmundje kronike tëcilave ju shtohet rreziku për formë të rëndë të sëmundjes mundtë vaksinohenpas konsultimit dhe vlerësimit nga gjinekologu (mjeku i ciliështë duke e përcjellështatzëninë).

Një numër i konsiderueshëm i graveshtatzëna janë vaksinuar deri më tani në tërë botën, ku gjatëmbikëqyrjes nukështë identifikuar ndonjë shqetësim për sigurinë e vaksinëstek shtatzëna dhetek foshnja e tyre.

Një përfitim i mundshëm i imunizimitgjatë shtatzënisë është transferimi transplacentar iantitrupave të nënës tekfoshnja. Ky transferim i antitrupave ndodhë edhe pasvaksinimit kundër Covid-19, i cili teorikisht mund të ofrojëmbrojtje neonatale. E njejta gjë është konstatuar edhe teknënat gjidhënëse.

Rekomandohet që anëtarët e familjes sështatëzënës dhe rrethi i saj duhet të imunizohen me vaksinë

kundër COVID-19.

Vaksinimi pas kalimit të sëmundjes – Personat të cilët kanëqenë të sëmurëme COVID-19 dhe janë shëruar duhet të vaksinohen. Ende nukdihet për sa kohëjanë të mbrojtur personat pasi të jenë shëruar nga COVID-19.Vaksina mund tëadministrohet 28 ditë pas testit pozitiv për COVID-19 ose 28ditë pas shfaqjes sësimptomeve të para. Studimet kanë treguar se vaksinimi siguronnjë nxitje tëfortë imunitare për mbrojtje tek personat të cilët janëshëruar nga COVID-19.

Nëse personi ka histori të sindromësinflamatore multisistemike tek të rriturit ose fëmijët (MIS-Aose MIS-C), duhetkonsideruar shtyrjen e vaksinimit derisa të shërohet,zakonisht 90 ditë pas diagnozëssë MIS -A ose MIS-C.

Personat me imunitet të ulët mund të kenëreagim të zvogëluar imunitar ndaj vaksinës. Megjithatë, nësejanë pjesë e grupittë rekomanduar për vaksinim mund të vaksinohen. Anëtarët efamiljes së personave me sistem imunitartë dobësuar duhet të imunizohen me vaksinë kundër COVID-19.

Personat HIV pozitiv të cilëtkontrollohen dhe janë nën terapinë aktive antiretrovirale sidhe janë pjesë egrupit të rekomanduar për vaksinim mund të vaksinohen pas

konsultimit me mjekune tyre.

Për personat që kanë marrëantitrupa monoklonalë ose plazmë konvaleshente si pjesë etrajtimit tëCOVID-19, vaksinimi duhet të shtyhet për të paktën 90 ditë.

Efektet e padëshirueshme pasvaksinale

Si çdo vaksinë tjetër edhe vaksinakundër COVID-19 mund të shkaktojë efekte anësore. Shfaqenzakonisht brenda 2 ditëve pas vaksinimit dhe rrallë zgjasin mëshumë se 1 derinë 2 ditë. Efektet anësore pasvaksinale janë raportuar në mëpak se në 10% tëpersonave të vaksinuar.

Efektet anësore të raportuara pas vaksinimitkundër COVID-19 kanë qenë kryesisht të lehta deri në mesatare.Ato përfshijnë:ethe, lodhje, dhimbje koke, dhimbje muskulore, diarre si dhedhimbje në vendine injektimit. Mundësia e paraqitjes së ndonjërës prej këtyreefekteve anësorepas vaksinimit ndryshojnë sipas vaksinës specifike COVID-19dhe reagimit tëorganizmit.

Efektet anësore mund të jenë: a)shumë të zakonshme (≥1/10): dhimbje koke, artralgji, mialgji,dhimbje në vendin

e injektimit, lodhje, ethe, temperaturë (më e shpeshtë pasdozës së 2-të),ënjtje në vendin e injektimit; b) të zakonshme (≥1/100 to˂1/10) si mundim, skuqje në vendin e injektimit;c) të pazakonshme (≥1/1 000 to ˂1/100) silimfadenopati, pagjumësi, dhimbje në ekstremitete, parehati,kruarje në vendine injektimit; d) të rralla (≥1/10 000 to ˂ 1/1 000) siparaliza e Bellit (paraliza faciale periferike akute).

Efektet anësoremë serioze ose afatgjata pasvaksinale janë të mundshme porjanë jashtëzakonishttë rralla. Komiteti i sigurisë në EMA (PRAC) ka arritur nëpërfundim semiokarditi dhe perikarditi mund të paraqiten në raste shumë tërralla pasvaksinimit me vaksinat mRNA kundër COVID-19 (Comirnaty dheSpikevax). Prandajrekomandohet që miokarditit dhe perikarditit të raportohen siefekte anësoreshumë të rralla duke rritur ndërgjegjësimin mesprofesionistëve të kujdesitshëndetësor dhe personave që marrin vaksinën. Miokarditi dheperikarditi janëgjendje inflamatore të zemrës me simptomatologji sifrymëzënje, çrregullim tëritmit të zemres dhe dhembje gjoksi.

Informata me rëndësi

Duhet të ketë njëinterval kohor minimalprej 14 ditësh mes administrimit të kësaj vaksine dhe çfarëdo

vaksine tjetërkundër sëmundjeve të tjera.

Pas administrimit të vaksinës, personi duhettë qëndroj nën përcjellje nga stafi mjekësor për 15 minuta.Për personat me histori të reaksionit të menjëhershëmalergjik ndaj ndonjë vaksine tjetër ose terapie me injektimduhet të bëhetvlerësimi i rrezikut për të përcaktuar llojin dhe ashpërsinë ereagimit tëcilët duhet të vrojtohen për 30 minuta pas vaksinimit. Nërastet shumë të rralla kur reaksione të rëndaalergjike u raportuan këto reagime zakonisht ndodhën në 30minutat e para pasvaksinimit.

Raportimi i reaksioneve të padëshiruarapas autorizimit të këtij produktit mjekësor është irendësishëm, prandaj çdoperson që përjeton efekte anësore jo të lehta tëlajmërohet tek mjeku familjar për raportim dhe trajtimeventual.Profesionistëve të kujdesit shëndetësor iu kërkohet tëraportojnë efektet epadëshiruara përmes formës së raportimit të EPPV-sëku përshkruhen të gjitha detajet, me këtë rastmundësohet monitorimi i vazhdueshëm të ekuilibritpërfitim/rrezik nga vaksina.

Fertilitetidhe vaksina – Aktualishtnuk ka asnjë provë që ndonjë vaksinë përfshirë këtu edhevaksinat kundërCOVID-19, mund të shkaktojnë probleme në fertilitetin femëror

ose mashkullor.CDC nuk rekomandon testimin rutinor të shtatzënisë paravaksinimit kundër COVID-19,edhe nëse e kupton që është shtatzënë nuk ka nevojë tëndërprejë shtatzëninë pasika marrë vaksinën kundër COVID-19. Ashtu si me të gjithavaksinat, shkencëtarëtpo studiojnë vaksinat kundër COVID-19 me kujdes për efektetanësore tani dhe dotë raportojnë gjetjet pasi ato të bëhen të disponueshme.

Reaksione të lidhura me ankthin – Reaksionet e lidhura meankthin,përfshirë reaksionet vazovagale (sinkopa), hiperventilimi osereaksionet elidhura me stresin mund të ndodhin në lidhje me vaksinimin sireagim psikogjenndaj injeksionit me gjilpërë. Është e rëndësishme që tëekzistojnë masatparaprake për të shmangur lëndimin nga alivanosja.

Çrregullimet e trombocitopenisë dhekoagulimit – Ashtusi me injeksionet tjera intramuskulare, vaksina duhet tëinjektohet me kujdestek personat që marrin terapi antikoagulante ose ata metrombocitopeni osendonjë çrregullim të koagulimit (siç është hemofilia), sepsete këta persona mundtë ndodh gjakderdhje ose mavijosje pas administrimitintramuskular.

Efikasiteti i vaksinës prej 95%– Te personat

e vaksinuar e ul mundësinë e prekjes nga Covid-19 për 95%,krahasuar mepersonat që nuk e kanë marrë vaksinën.

Këto rezultate vijnë pas dozëssë dytë, e cila e rritë përgjigjen imunitare të organizmit.Kjo është shumë erëndësishme duke marrë parasysh të dhënat e fundit se një dozëe vetme evaksinës mund të mos ofrojë mbrojtje të mjaftueshme kundërvariantit të riDelta të virusit.

Rezultate të shkëlqyeshme janëregjistruar edhe nga vaksinimi praktik apo nga të dhënat epërfituara në botënreale. P.sh., në programin e vaksinimit masiv të nisur nëIzrael me vaksinënPfizer, infeksionet simptomatike me Covid-19 u ulën për 94%.

Mbrotjanga vaksinat – Meqenësevaksinat janë testuar tek nga vera e vitit 2020, nuk e dijmëkohëzgjatjen esaktë të mbrojtjes që ofrojnë. Por, vaksinat po ashtu nxisinpërgjigjen evazhdueshme të limfociteve B në qendrat germinale të nyjevelimfatike që mundtë zgjasë për vite me rradhë. Mbrojtja nga vaksinimi është mëkomplekse se sathjeshtë prodhimi i antitrupave dhe përfshinë edhe imunitetinqelizor.

Parandalimii bartjes së virusit, vdekjes dhe hospitalizimit me vaksinënkundër COVID-19 Personat e vaksinuar kanë mëpak gjasë se sa ata që nuk janë vaksinuar të transmetojnëinfeksionin tekpersonat e tjerë. Në një studim të kryer në Izrael tëvaksinuarit me vaksinënPfizer BioN/Tech kishin për 90% më pak rrezik për infeksionasimptomatik,krahasuar me ata që nuk ishin vaksinuar.

Në Izrael, rastet e Covid-19tek fëmijët u zvogëluan ndjeshëm me rritjen e përqindjes sëvaksinimit tek tërriturit. Kjo tregon për një dobi shtesë të popullatës nga imunizimi masiv sepse ulen rastet esëmundjes. Këto të dhëna inkurajuese na dëshmojnë se vaksinate sotme nëpërdorim na mbrojnë fuqishëm edhe nga sëmundja edhe përhapja esaj.

Megjithatë, duhet përmendur seasnjë vaksinë nuk është 100% efikase, prandaj nuk mund tëthemi se vaksinatplotësisht e zhdukin rrezikun e infektimit dhe sëmundjessimptomatike.

Personatme imunitet të komprometuar – Tekjo kategori e pacientëve, vaksinat duhet të përfundojnë tëpaktën 2 javë para setë fillohet me terapi imunosupresore. Kur vaksinohen personame imunitet tëkomprometuar kundër Covid-19, duhet të njoftohen që mund të

kenë efektivitet mëtë ulur të vaksinës. Po ashtu, duhet të rikujtohet përrëndësinë e vazhdueshmetë masave të tjera parandaluese siç janë mbajtja e maskës nëhapësira tëbrendshme publike, distanca, shmangia e turmave dhe larja eduarve.

Testimipas vaksinimit – Personate vaksinuar me vaksinat Covid-19 prodhojnë antitrupa ndajproteinës xhembore(“spike protein”) të SARS-CoV-2.

Është e rëndësishme tëtheksohet se shumica e testeve serologjike në dispoziciontestojnë antitrupatndaj nukleokapsidës virale dhe jo ata kundër spike-proteinës,të cilëtprodhohen pas vaksinimit. Prandaj, është normale që personat evaksinuar nëkëto testime dalin negativ dhe nuk duhet të shqetësohen përveprimin evaksinës.

Kohëve të fundit janëautorizuar edhe teste serologjike që kërkojnë antitrupatspecifikë neutralizuespasvaksinalë, por FDA dhe CDC nuk rekomandojnë testiminrutinor të efikasitetittë vaksinimit me këto teste.

Vaksinimi

i pacientëve që janë shëruar nga COVID-19 – Meqenësereinfektimi pas shërimit nga COVID-19është i rrallë në muajt e parë, shumë shtete e kanë shtyrëvaksinimin e këtyrepersonave në interval prej së paku 3-6 muaj pas infektimit.

Por, nëse një person që ështëshëruar nga COVID-19 dëshiron ta marrë vaksinën sa më shpejtëtë jetë e munduratëherë nuk ka ndonjë kundërindikacion për t’u vaksinuar.

Vaksinatkundër variantit Delta të koronaviruseve – Efikasiteti ivaksinës kundërhospitalizimit të personave të sëmurë me variantin Delta është75% pas dozës sëparë dhe rritet në 94% pas dozës së dytë. Te varianti Alfakëto shifra janë 78%pas dozës së parë dhe 92% pas dozës së dytë. Kurse efikasitetii vaksinëskundër infeksionit simptomatik me variantin Delta është 31%pas dozës së parëdhe 60-80% pas të dytës.

Më së shumti preken personat epavaksinuar. Në SHBA, nga 10.000 rastet e vdekjeve tëraportuara në muajinQershor 2021, gjithsejt 99.2% e personave të vdekur ishin tëpavaksinuar.

Pjesa tjetër ishin persona qënuk e kanë kryer vaksinimin e plotë me dy doza.

Burimetdhe informatat shtesë:

https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/recommendations/pregnancy.html

https://www.ema.europa.eu/en/human-regulatory/overview/public-health-threats/coronavirus-disease-covid-19/treatments-vaccines/vaccines-covid-19/covid-19-vaccines-authorised

https://www.who.int/publications/m/item/comirnaty-covid-19-mrna-vaccine

https://www.rki.de/DE/Content/Infekt/Impfen/Materialien/Downloads-COVID-19-Vektorimpfstoff/Aufklaerungsbogen-Englisch.pdf?__blob=publicationFile

https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/faq.html

Informata të rëndësishme përvaksinën Oxford / AstraZenecakundër COVID-19Tëdhëna të përgjithshme për vaksinën

VaksinaOxford/AstraZeneca kundër COVID-19 është vaksinë vektoriale e

përfituar nëmënyrë gjenetike prodhimi i së cilës bazohet në teknologji tëavancuar. Vaksinapërbëhet nga të ashtuquajturat viruse vektor të cilët nuk mundtë shumohen.Këto nuk janë vaksina të gjalla. Virusi vektor përmban dhetransportoninformacionin gjenetik për një proteinë të vetme tëkoronavirusit, tëashtuquajturën proteinë gjembore (spike protein). Informacionii transmetuarnga virusi me vektor nuk integrohet në gjenomin e njeriut pasvaksinimit por“lexohet” pas hyrjes (kryesisht në qelizat e muskujve nëvendin evaksinimit dhe në disa qeliza mbrojtëse), ku qeliza të tillaprodhojnë vetëproteinën spike. Si rezultat, antitrupa dhe qeliza imuneprodhohen kundërproteinës spike të virusit ku krijohet përgjigje mbrojtëseimunitare.

Vaksina AstraZeneca kundërCOVID-19 përdoret vetëm për injektimintramuskular, aplikohet në muskulin deltoid të pjesës sësipërme të krahut.Vaksinimi me vaksinënAstraZeneca kundër COVID-19 përbëhet nga dy doza të ndara prej0.5 ml. Doza edytë duhet të administrohet ndërmjet 4 deri në 12 javë (28deri 84 ditë).

Vaksina AstraZeneca ka një efikasitetprej 63.09% kundër infeksionit simptomatik SARS-CoV-2. Kjo dotë thotë se

mundësia për t’u infektuar me COVID-19 është deri në 63% mespersonave tëvaksinuar për COVID-19 më e ulët se te personat që nuk ishintë vaksinuar.Prandaj, nëse një person i vaksinuar me këtë vaksinë kundërCOVID-19 bie nëkontakt me virusin ekziston një probabilitet i lartë qëpersoni të mos sëmuret.Edhe nëse personi është komplet i vaksinuar është e nevojshmeqë të vazhdohetme zbatimin e masave parandaluese që tëmbrojnë veten dhe të tjerët. Arsyeja është se mbrojtja nukfillon menjëherë pasvaksinimit dhe kjo mbrojtje nuk është e njëjtë tek të gjithëpersonat që janë vaksinuar.Përveç kësaj, ende nuk mund të thuhet me siguri nëse personatqë janë tëvaksinuar me dy doza të vaksinës mund të vazhdojnë ta përhapinvirusin(SARS-CoV-2).Kohëzgjatja e mbrojtjes nga vaksina ende nuk dihet, është dukeu përcjellur mehulumtime klinike të vazhdueshme. Mbrojtja fillon afërsisht 2deri në 3 javëpas dozës së parë të vaksinës AstraZeneca kundër COVID-19.Personat e vaksinuarmund të mos jenë të mbrojtur plotësisht deri në 15 ditë pasadministrimit tëdozës së dytë. Dy javë pas dozës dytë personi është plotësishti imunizuar.

Personat të cilët duhet të vaksinohen

Me vaksinën AstraZeneca mund të vaksinohen personate moshës mbi 18 vjeç. Për sigurinë dhe efikasitetin e vaksinës

AstraZenecakundër COVID-19 te fëmijët dhe adoleshentët (më të rinj se 18vjeç), nuk ka dëshmi tëmjaftueshme.

Ështëme rëndësi që varësisht nga sasia e vaksinave në dispoziciontë vaksinohen sëpari personat që janë në rrezik të lartë të infektimit meSARS-CoV-2 për shkaktë profesionit të tyre si dhe personat me sëmundje kronikeshoqëruese që janënë rrezik për forma të rënda të sëmundjes duke përfshirëobezitetin, sëmundjetkardiovaskulare, sëmundjet e frymëmarrjes dhe diabetin.

Vaksinimimund të ju ofrohet grave që ushqejnë me gji nëse ato janëpjesë e një grupi mepërparësi për vaksinim. OBSH nuk rekomandon ndërprerjen eushqyerjes me gji pasvaksinimit.

Personat të cilët nuk duhet tëvaksinohen

Fëmijët dhe adoleshentët deri në moshën18 vjeçare.Personat të cilëtkanë përjetuar reaksion të rëndë alergjik (p.sh.anafilaksi) ndaj cilido ngapërbërësit e vaksinës (polietilen glikolit (PEG), osemolekulave të

ndërlidhura, L-Histidinë,L-Monohidrathidrokloruri i histidinës, Heksahidrat klorur magnezi,Polisorbat 80, Etanol,Saharozë, Klorur natriumi, Edetat natriumi).Personat me reaksion të menjëhershëm alergjik(anafilaksi, urtikarie, angioedem, probleme mefrymëmarrje), ndaj dozës së parënuk duhet të marrin dozen e dytë.Nuk duhet të aplikohet doza e dytëpersonave që kanë pasur mpiksje gjaku me trombocite tëulëta (trombozë mesindromën trombocitopenike), pas marrjes së dozës sëparë.

Grupet e veçanta për vaksinim

Vaksinimigjatë shtatzënisë – Gratë gjatë shtatzënisë janë në rrezikmë të lartë të përjetojnë forma të rënda të COVID-19. Tëdhënat në dispozicionjanë të limituara për të vlerësuar sigurinë e vaksinës nështatzëni.

Rekomandohet të bëhet vlerësimi iriskut para se të merret vendimi për administrimin e vaksinëskundër COVID-19gjatë shtatzënisë si më poshtë:

Rrezikui ekspozimit ndaj COVID-19,Rrezikupër formë të rëndë të sëmundjes,Përfitimet

nga vaksina,Dëshmitëe kufizuara për sigurinë e vaksinës gjatështatëzënësisë.

Për këtë arsye, gratë shtatzëna merrezik të lartë të ekspozimit ndaj SARS-CoV-2 (p.sh. punëtorëtshëndetësorë,atëhere kur sëmundja është e përhapur në masë), ose ato tëcilat kanë sëmundjekronike të cilave ju shtohet rrezikun për formë të rëndë tësëmundjes mund tëvaksinohen pas konsultimit dhe vlerësimit nga gjinekologu(mjeku i cili ështëduke e përcjellur shtatzëninë).

Një numër i konsiderueshëm i grave shtatzënajanë vaksinuar deri më tani në tërë botën, ku gjatëmbikëqyrjes nuk ështëidentifikuar ndonjë shqetësim për sigurinë e vaksinës teshtatzëna dhe te foshnjae tyre.

Një përfitim i mundshëm i imunizimitgjatë shtatzënisë është transferimi transplacentar iantitrupave të nënës tekfoshnja. Ky transferim i antitrupave ndodh edhe me vaksiniminCovid-19, i ciliteorikisht mund të ofrojë mbrojtje neonatale. E njejta gjëështë konstatuaredhe te nënat gjidhënëse.

Anëtarët e familjes të gruas shtatzënë duhet

të imunizohen me vaksinë kundër Covid-19.

Personatme sëmundje akute me temperaturë mbi 38,5°C nuk duhet tëvaksinohen deri sa të shërohen. Sidoqoftë, një ftohje ose njëtemperaturë paksae ngritur (nën 38,5°C) nuk është arsye për ta shtyrëvaksinimin.

Vaksinimipas kalimit të sëmundjes – Personattë cilët kanë qenë të sëmurë me COVID-19, duhet të vaksinohen.Ende nuk dihetpër sa kohë janë të mbrojtur personat pasi të shërohen ngaCOVID-19. Vaksinamund të administrohet 28 ditë pas testit pozitiv për COVID-19ose 28 ditë pasiqë kanë filluar simptomat e para. Studimet kanë treguar sevaksinimi siguronnjë nxitje të fortë imunitare për mbrojtje tek personat tëcilët janë shëruarnga COVID-19.

Nëse personi ka histori të sindromësinflamatore multisistemike tek të rriturit ose fëmijët (MIS-Aose MIS-C),duhet të konsideruar shtyrjen e vaksinimit derisa të shërohet,zakonisht 90ditë pas diagnozës së MIS -A ose MIS-C.

Personat me imunitet të ulët mund të kenëreagim të zvogëluar imunitar ndaj vaksinës. Megjithatë, nësejanë pjesë e

grupit të rekomanduar për vaksinim mund të vaksinohen.Anëtarët e familjes së personave me sistem imunitartë dobësuar duhet të imunizohen me vaksinë kundër Covid-19.

Personat HIV pozitiv të cilët kontrollohen dhe janë nënterapinë aktiveantiretrovirale si dhe janë pjesë e grupi të rekomanduar përvaksinim mund tëvaksinohen pas konsultimit me mjekun e tyre.

Përpersonat që kanë marrë antitrupa monoklonalë ose plazmëkonvalescente sipjesë e trajtimit të COVID-19, vaksinimi duhet të shtyhet përtë paktën 90ditë.

Efektet e padëshirueshme pasvaksinale

Pas vaksinimit me vaksinën AstraZenecakundër COVID-19, reaksionet lokale dhe të përgjithshmeafatshkurta dhe tëpërkohshme mund të shfaqen si reaksion i reagimit të trupitpas vaksinës.

Efektet anësore të lehta pasvaksinale paraqitenzakonisht si simptome të ngjashme me gripin. Ato largohenbrenda disa ditëvepas vaksinimit. Reaksione më të shpeshta pasvaksinale të cilatjanë raportuargjatë studimeve janë ndjeshmëria në vendin e injektimit (mëshumë se 60%),

dhimbje në vendin e injektimit, dhimbje koke dhe lodhje (mëshumë se 50%), dhimbjetë muskujve dhe shqetësim (më shumë se 40%), temperaturë elartë (më shumë se30%), dhimbje të kyçeve dhe mundim (më shumë se 20%). Shpesh(ndërmjet 1% dhe 10%) janë raportuarreduktim në numrin e pllakëzave të gjakut (trombocitopeni), tëvjella, diarre,skuqje dhe ënjtje në vendin e injektimit, të shoqëruara meethe. Herë pas herejanë vërejtur (nga 0.1% deri në 1%) ënjtje të nyjavelimfatike, ulje e oreksit,maramendje, përgjumje, djersitje e tepërt, kruarje dhe skuqjee përgjithshme elëkurës. Shumicae efekteve anësore të cilat paraqiten pas vaksinimit janë ngamë të lehtat derinë mesatare në të rënda dhe zakonisht kalojnë brenda disaditëve. Kurkrahasohet me dozën e parë, efektet anësore të raportuara pasdozës së dytëjanë më të lehta dhe raportohen më rrallë.

Që nga fillimi i përdorimit të vaksinësnë raste shumë të rralla (më pak se 0,01%), janë vërejturmpiksje të gjakut(trombozë), të shoqëruara me ulje të numrit të pllakëzave tëgjakut(trombocitopeni) dhe ndonjëherë të shoqëruara me gjakderdhje,në të shumtën erasteve 3 jave pas vaksinimit. Disa nga këto raste kanë qenëtë rënda kupërfshiheshin mpiksje të gjakut në vende të pazakonta (p.sh.trombozat esinusit venoz cerebral ose në kavitetin abdominal), së bashkume rritje të aktivitetit

të mpiksjes së gjakut e madje edhe gjakderdhje.

Komitetii sigurisë së EMA-s (PRAC), ka arritur në përfundim sempiksjet e pazakonta tëgjakut me trombocite të ulëta të gjakut renditen si efekteanësore shumë të rralla pas vaksinimit kunër COVID-19 mevaksinën Oxford /AstraZeneca.

Profesionistëte kujdesit shëndetësor dhe personat që marrin vaksinën të jenëtë vetëdijshëmpër mundësinë e rasteve shumë të rralla të mpiksjes së gjakuttë kombinuara menivel të ulët të trombociteve që ndodhin brenda 2 javësh pasvaksinimit. Derimë tani shumica e rasteve të raportuara kanë ndodhur tekfemrat nën 60 vjeç.Bazuar në provat e disponueshme aktualisht faktorët specifiktë rrezikut nukjanë konfirmuar.

Personii vaksinuar duhet të kërkoj kujdes mjekësor nëse i paraqitenndonjëra ngasimptomat e mëposhtme në javët pas injektimit të vaksinës:

Gulçim,Dhimbjegjoksi,Ënjtjenë këmbë,Dhimbje

të vazhdueshme të barkutSimptomaneurologjike, të tilla si dhimbje të forta dhe tëvazhdueshme të kokës, shikim tëmjegulluar.Njollatë vogla të gjakut nën lëkurë përreth vendit tëinjektimit.

Informata me rëndësi

Duhet të ketë një interval minimal prej 14 ditësh mesadministrimit tëkësaj vaksine dhe çfarëdo vaksine tjetër kundër sëmundjeve tëtjera.

Pas administrimit të vaksinës,personi duhet të qëndroj nën përcjellje nga stafi mjekësorëpër 15 minuta. Për personat mehistori të reaksionit të menjëhershëm alergjik ndaj ndonjëvaksine tjetër oseterapie me injektim duhet të bëhet vlerësimi i rrezikut për tëpërcaktuarllojin dhe ashpërsinë e reagimit të cilët duhet të vrojtohenpër 30 minuta pasvaksinimit. Nërastet shumë të rralla kur reaksione të rënda alergjike uraportuan, këtoreagime zakonisht ndodhën në 30 minutat e para pas vaksinimit.

Raportimi i reaksioneve të padëshiruarapas autorizimit të këtij produktit mjekësor është irendësishëm prandaj çdo

person që përjeton efekte anësore jo të lehta të lajmërohettek mjeku familjarpër raportim dhe trajtim eventual. Profesionistëve të kujdesitshëndetësor iukërkohet të raportojnë efektet e padëshiruara përmes formës së raportimit të EPPV-së kupërshkruhen tëgjitha detajet, me këtë rast mundësohet monitorimi ivazhdueshëm të ekuilibritpërfitim /rrezik nga vaksina.

Fertilitetidhe vaksina – Aktualishtnuk ka asnjë provë që ndonjë vaksinë përfshirë këtu edhevaksinat kundër COVID-19,të shkaktojnë probleme në fertilitetin femëror ose mashkullor.CDC nukrekomandon testimin rutinor të shtatzënisë para vaksinimitCOVID-19, edhe nësee kupton që është shtatzënë nuk ka nevojë të ndërpresështatzëninë pasi kamarrë vaksinën COVID-19. Ashtu si me të gjitha vaksinat,shkencëtarët postudiojnë vaksinat kundër COVID-19 me kujdes për efektetanësore tani dhe do tëraportojnë gjetjet pasi ato të jenë në dispozicion.

Reaksione të lidhura me ankthin – Reaksionet e lidhura meankthin,përfshirë reaksionet vazovagale (sinkopa), hiperventilimi osereaksionet elidhura me stresin mund të ndodhin në lidhje me vaksinimin sireagim psikogjenndaj injeksionit me gjilpërë. Është e rëndësishme që tëekzistojnë masat

paraprake për të shmangur lëndimin nga alivanosja.

Mbrotjanga vaksinat – Meqenësevaksinat janë testuar tek nga vera e vitit 2020, nuk e dijmëkohëzgjatjen esaktë të mbrojtjes që ofrojnë. Por, vaksinat, po ashtu, nxisinpërgjigjen evazhdueshme të limfociteve B në qendrat germinale të nyjevelimfatike, që mundtë zgjasë për vite me rradhë. Mbrojtja nga vaksinimi është mëkomplekse se sathjesht prodhimi i antitrupave dhe përfshin edhe imunitetinqelizor.

Personatme imunitet të kompromituar – Tekjo kategori e pacientëve, vaksinat duhet të përfundojnë tëpaktën 2 javë parafillimit të terapive me imunosupresorë. Kur vaksinohen personame imunitet tëkomprometuar kundër COVID-19, duhet të njoftohen që mund tëkenë efektivitet mëtë ulur të vaksinës. Po ashtu, duhet të rikujtohet përrëndësinë e vazhdueshmetë masave të tjera parandaluese, siç janë mbajtja e maskës nëhapësira tëbrendshme publike, distanca, shmangia e turmave dhe larja eduarve.

Testimipas marrjes së vaksinës – Personate vaksinuar me vaksinat COVID-19 prodhojnë antitrupa ndajproteinës xhembore

(“spike protein”) të SARS-CoV-2.

Është e rëndësishme tëtheksohet se shumica e testeve serologjike në dispoziciontestojnë antitrupatndaj nukleokapsidës virale dhe jo ata kundër spike-proteinës,të cilëtprodhohen pas vaksinimit. Prandaj, është normale që personat evaksinuar nëkëto testime dalin negativ dhe nuk duhet të shqetësohen përveprimin evaksinës.

Kohëve të fundit janëautorizuar edhe teste serologjike që kërkojnë antitrupatspecifikë neutralizuespasvaksinalë, por FDA dhe CDC nuk rekomandojnë testiminrutinor të efikasitetittë vaksinimit me këto teste.

Vaksinimii pacientëve që janë shëruar nga COVID-19 – Meqenësereinfektimi pas shërimit nga COVID-19është i rrallë në muajt e parë, shumë shtete e kanë shtyrëvaksinimin e këtyrepersonave në interval prej së paku 3-6 muaj pas infektimit.

Por, nëse një person ështëshëruar nga COVID-19 dhe dëshiron ta marrë vaksinën sa mëshpejt të jetë emundur, atëherë nuk ka kundërindikacion për t’u vaksinuar.

Siguria e vaksinës

Dyversione të vaksinës AstraZeneca-SKBio (Republika e Koresë),dhe Instituti iSerumit në Indi janë të aprovuara nga EMA (AgjencionitEvropian të Barnave),për përdorim urgjent nga OBSH. Kur vaksina iu nënshtruashqyrtimit të SAGE, ajoi ishte nënshtruar rishikimit nga Agjencia Evropiane e Barnave(EMA).

EMAka vlerësuar tërësisht të dhënat mbi cilësinë, sigurinë dheefikasitetin evaksinës dhe ka rekomanduar dhënien e autorizimit tëkushtëzuar të marketingutpër personat mbi moshën 18 vjeçare.

SAGE(Komiteti Global Këshillëdhënës për Sigurinë e Vaksinave), njëgrup ekspertëshqë siguron udhëzime të pavarura dhe autoritare për OBSH-në nëvazhdimësipërcjellë dhe vlerëson raporte të dyshuara të ngjarjeve tësigurisë me ndikimpotencial ndërkombëtar.

Burimet dhe informatatshtesë:

https://www.who.int/news-room/q-a-detail/coronavirus-disease-(

covid-19)-vaccines

http://www.rki.de/covid-19-impfen

https://www.ouh.nhs.uk/working-for-us/staff/covid-staff-faqs-vaccine.aspx

https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/overview-implementation-covid-19-vaccination-strategies-and-deployment-plans

https://www.who.int/publications/m/item/comirnaty-covid-19-mrna-vaccine

https://www.ema.europa.eu/en/human-regulatory/overview/public-health-threats/coronavirus-disease-covid-19/treatments-vaccines/vaccines-covid-19/covid-19-vaccines-authorised

VAKSINAT DHE COVID-19: PYETJEDHE PËRGJIGJEÇkaështë vaksinimi?

Vaksinimi është mënyra më ethjeshtë, më e sigurtë dhe më efektive për të mbrojturnjerëzit nga sëmundjet edëmshme.

Vaksinimi përdor mbrojtjen

natyrore të trupit tonë për të krijuar rezistencë ndajinfeksioneve specifikedhe e fuqizon sistemin imunitar.

Pseështë i rëndësishëm vaksinimi?

Sepse shpëton jetë. Sot keminë dispozicion vaksina për t’u mbrojtur nga të paktën 20sëmundje të ndryshme,siç janë: difteria, tetanozi, paraliza e fëmijëve, gripi,fruthi, kanceri i qafëssë mitrës, kolera, Covid-19, hepatiti, parotiti, meningjiti,etj.

Së bashku, këto vaksinashpëtojnë 3 milionë jetë njerëzish çdo vit, sidomos në vendete pazhvilluara.

Ajanë të sigurta vaksinat?

Vaksinimi është i sigurt dheefektet anësore nga një vaksinë janë zakonisht të vogla dhe tëpërkohshme, sip.sh. dhembje krahu dhe ethe. Efektet anësore më serioze janëtë mundshme, porjanë jashtëzakonisht të rralla.

Çdo vaksinë e licencuar testohetme rigorozitet në të gjitha fazat e hulumtimeve klinike para

se të miratohetpër përdorim.

VAKSINATKUNDËR COVID-19

Çkaështë efikasiteti i vaksinave. Përshembull, çka nënkupton efikasiteti 95%?

Efikasiteti i vaksinës prej95%, d.m.th. se vaksina, te personat e vaksinuar e ulmundësinë e prekjes ngaCovid-19 për 95%, krahasuar me personat që nuk e kanë marrëvaksinën.

Këto rezultate vijnë pas dozëssë dytë, e cila e rrit përgjigjen imunitare të organizmit.

Ciliështë qëllimi i kryesor i vaksinimit?

Të parandalojë vdekjet dheinfeksionet e rënda, të cilat kërkojnë shtrirjen e pacientitnë spital.

Sakohë zgjat mbrojtja nga vaksinat?

Meqenëse vaksinat janëtestuar tek nga vera e vitit 2020, nuk e dijmë kohëzgjatjen esaktë tëmbrojtjes që ofrojnë.

Ae parandalojnë vaksinat bartjen e virusit te personat e tjerëapo e parandalojnëvetëm vdekjen dhe hospitalizimin e personave me Covid-19?

Personat e vaksinuar kanë mëpak gjasë se sa ata të pavaksinuar të transmetojnë infeksionintek personat etjerë. Në një studim të kryer në Izrael, të vaksinuarit mevaksinën Pfizer /BioNTech kishin për 90% rrezik më pak për infeksionasimptomatik, krahasuar meata që nuk ishin vaksinuar.

Aka vaksina ndikim indirekt në popullatë?

Po. Në Izrael, rastet eCovid-19 tek fëmijët u zvogëluan ndjeshëm me rritjen epërqindjes së vaksinimittek të rriturit. Kjo sugjeron për një dobi shtesë tëpopullatës nga imunizimi masiv, sepse ulen rastet esëmundjes.

Ambron vaksina 100% nga infeksioni?

Jo. Asnjë vaksinë nuk është100% efikase, prandaj nuk mund të themi se vaksinat plotësishte zhdukinrrezikun e infektimit dhe sëmundjes simptomatike.

Cilatjanë efektet anësore të vaksinave kundër Covid-19?

Efektet anësore të lehtajanë ndjeshmëria në vendin e injektimit, dhimbje në vendin einjektimit ,dhimbje koke dhe lodhje, dhimbje të muskujve dhe shqetësim,temperature, dhimbjetë kyçeve, mundim, të vjella, diarre, skuqje dhe ënjtje nëvendin e injektimit,të shoqëruara me ethe. ënjtje të nyjave limfatike, ulje eoreksit, maramendje,përgjumje, djersitje e tepërt, kruajtje dhe skuqje e lëkurës.

Efektet tjera anësore janëshumë të rralla: mpiksja e gjakut, miokarditi, perikarditi

Ajanë të sigurta vaksinat kundër Covid-19 në Kosovë?

PO. I vetmi shtet në rajonqë ka dhënë vetëm vaksina të miratura nga Agjencia Evropianedhe Amerikanee Barnave është Kosova. Këto vaksinajanë Astra-Zeneca dhe Pfizer. Këto vaksina kanë sigurinë,cilësinë dheefikasitetin, që e plotësojnë standardin evropian dhe atë

amerikan.

Cilënvaksinë duhet ta marrim?

Cilëndo që është në dispozicion:Astra-Zeneca ose Pfizer. Të dyjat janë të sigurta dheshpëtojnë jetë!

Psepo ngurrojnë njerëzit për t’u vaksinuar?

Disa janë në parim kundërvaksinimit. Tjerët frikësohen nga efektet anësore, siç ështëmpiksja e gjakut,e cila është regjistruar shumë rrallë (4 raste mpiksjesh në 1milionë tëvaksinuar). Por në anën tjetër rreziku i mpiksjes së gjakut tepërdorimi ipilulave kontraceptive është deri 1200 raste në 1 milionë gra;apo 1763 rastenë 1 milionë duhanxhinj dhe së fundmi 165.000 raste tëmpiksjes ndodhin në 1milionë pacientë të cilët janë të sëmurë me kovid.

Efekte anësore ka çdo ilaç,madje edhe paracetamoli.

Të gjithë e dijmë se duhanivret dhe ky mesazh shkruan në çdo paketim të cigareve. Duhanivret 6 milionë

njerëz në botë brenda një viti!

Pijet e sheqerosura qëshkaktojnë diabet, sëmundje kardiovaskulare e obezitet (sipsh. Coca-cola)shkaktojnë 184.000 vdekje në vit në mbarë botën!

Rreziku për të humbur jetën ngakovidi është shumë më i madh sesa vaksina!

Amund ta marr Kovidin nga vaksina?

Jo. Asnjëra vaksinë që ështënë përdorim në Kosovë nuk përmban virus të gjallë që shkaktonCOVID-19. Kjo d.m.th.se nuk mund të sëmureni me COVID-19 nga vaksina.

Aduhet të shtyhet vaksinimi nëse pacienti është i sëmurë dheka shenja e simptome të sëmundjes aktive?

Po. Vaksinimi duhet tështyhet te njerëzit që kanë çfarëdo sëmundje akute, mundësishtderi sa tëshërohen. Kjo vlen edhe Covid-19, por edhe për sëmundjet etjera. Megjithatë, njerëzitme sëmundje kronike dhe simptoma të qëndrueshme mund të marrinvaksinat (p.sh.personat me sëmundje obstruktive kronike të mushkërive).

Pasmarrjes së vaksinës kam bërë testin serologjik dhe rezultatidoli negativ. Si ështëe mundur kjo?

Personat e vaksinuar mevaksinat Covid-19 prodhojnë antitrupa ndaj proteinës xhembore(“spike protein”)të SARS-CoV-2. Shumica e testeve serologjike në dispozicion nëKosovë, testojnëantitrupat ndaj nukleokapsidës virale dhe jo ata kundër“spike-proteinës”, tëcilët prodhohen pas vaksinimit. Prandaj, është normale qëpersonat e vaksinuarnë këto testime dalin negativ dhe nuk duhet të shqetësohen përveprimin evaksinës.

Aka teste serologjike që e përcaktojnë efikasitetin e vaksinësdhe a duhet bërëato teste?

Po, ka teste të tilla. Kohëvetë fundit janë autorizuar edhe teste serologjike që kërkojnëantitrupatspecifikë neutralizues pasvaksinalë. Por, nuk rekomandohettestimi rutinor iefikasitetit të vaksinimit me këto teste.

Aduhet të vaksinohen pacientët që janë shëruar nga Covid-19?

Po, edhe këta persona duhettë vaksinohen.

Nësee kam pasur kovidin a duhet të pres ndonjë kohë apo mund tëvaksinohem menjëherë?

Meqenëse reinfektimi passhërimit nga Covid-19 është i rrallë në muajt e parë, shumështete në Evropë e kanështyrë vaksinimin e këtyre personave në interval prej së paku3-6 muaj pasinfektimit ose pas shërimit.

Por, nëse një person që kakaluar kovidin, dëshiron ta marrë vaksinën sa më shpejt tëjetë e mundur,atëherë nuk ka kundërindikacion për t’u vaksinuar.

Disa shtete në Evropë japinvetëm një dozë pë rata që kanë pasur kovid. Por, rekomandohettë merren dy dozatduke marrë parasysh të dhënat e fundit se një dozë e vetme evaksinës mund tëmos ofrojë mbrojtje të mjaftueshme kundër variantit të riDelta të virusit.

Amund të vaksinohen personat që janë alergjik në penicilinë, nëushqim, pluhurshtëpie apo çfarëdo alergjie tjetër?

Po, të gjithë këta personamund të vaksinohen, por duhet të presin në qendrën mjekësore30 minuta pasvaksinimit. I vetmi kundërindikacion për vaksinim është nësepersoni ështëalergjik në vaksinën kundër Covid-19.

Nësekam zhvilluar reaksion alergjik ndaj vaksinës në dozën e pare,a duhet të marrdozën e dytë të vaksinës?

Jo. Personat e tillë nukduhet të marrin dozën e dytë të vaksinës. Edhe personat qëkanë pasur mpiksje tëgjakut pas dozës së parë, nuk duhet ta marrin dozën e dytë

Nësëkam marrë plazmë ose antitrupa monoklonalë a mund ta marrvaksinën?

Për personat që kanë marrë antitrupa monoklonalë oseplazmë konvaleshente si pjesë e trajtimit të COVID-19,vaksinimi duhet tështyhet për të paktën 90 ditë.

Amund të marr edhe ndonjë vaksinë tjetër përveç Covidit në tënjejtën kohë?

Duhet të ketë një interval minimal prej 14 ditësh mes

administrimit të kësaj vaksine dhe çfarëdo vaksine tjetërkundër sëmundjeve tëtjera.

GRUPETE VEÇANTA TË POPULLATËS

Aduhet të vaksinohen fëmijët dhe adoleshentët?

Fëmijët dhe adoleshentët zakonisht kanë formë shumë tëlehtë të sëmundjes. Disa kategori të adoleshentëve mund tapërhapin SARS-CoV-2sikurse të rriturit.

Vaksinimi i fëmijëve mund të merret në konsideratë vetëmatëherë kur është arritur vaksinimi i grupeve prioritare tëpopullatës.

Fëmijëve që kanë sëmundje shoqëruese, të cilat e rrisinrrezikun e shfaqjes së sëmundjes serioze COVID-19, mund t’uofrohet vaksinimi.

Aduhet të vaksinohen personat me imunitet të kompromituar?

Po. Këta persona duhet t’injoftojmë se ata mund të kenë efektivitet më të ulur tëvaksinës. Po ashtu,duhet t’i rikujtojmë ata për rëndësinë e vazhdueshme të masave

të tjeraparandaluese, siç janë mbajtja e maskës në hapësira tëbrendshme publike,distanca, shmangia e turmave dhe larja e duarve.

Siduhet të veprojnë familjarët e personave me imunitet tëkompromituar nëparandalimin e Covid-19?

Anëtarët e familjes sëpersonave me sistem imunitar të dobësuar duhet të imunizohenme vaksinë kundërCovid-19.

Aduhet dhënë vaksina shtatzënave dhe grave gjidhënëse?

Rekomandohet vaksinimi ishtatzënave në rastet kur përfitimet e vaksinimit për shtatzënën tejkalojnë rreziqet e mundshme.Shtatzënave duhet t’u ofrohet informacion në lidhje merreziqet e COVID-19 nështatzëni, përfitimet e mundshme të vaksinimit dhe kufizimetaktuale të tëdhënave të sigurisë së vaksinës për grupin e shtatzënave. Nëbotë janëvaksinuar shumë shtatzëna dhe rezultatet e deritashme nuk kanëtreguar përefekt të dëmshëm të vaksinës. Nuk rekomandohet të bëhettestimi i shtatzënisëpara vaksinimit e as shtyrja e shtatzënisë ose ndërprerja esaj për shkak të

vaksinimit.

Nuk ka pengesa në dhënien evaksinës tek gratë gjidhënëse, përkundrazi janë gjeturantitrupa në trupin efoshnjave që mbrojnë nga Covidi.

VARIANTIDELTA

Aveprojnë vaksinat kundër variantit Delta të koronaviruseve?

Po. Efikasiteti i vaksinëskundër hospitalizimit të personave të sëmurë me variantinDelta është 75% pasdozës së parë dhe rritet në 94% pas dozës së dytë. Te variantiAlfa këto shifrajanë 78% pas dozës së parë dhe 92% pas dozës së dytë.

Kurse efikasiteti i vaksinëskundër infeksionit simptomatik me variantin Delta është 31%pas dozës së parëdhe 60-80% pas të dytës.

Kushpreket më së shumti nga ky variant?

Më së shumti preken personate pavaksinuar. Në SHBA, nga rastet e vdekjeve të raportuara në

dy muajt efundit, gjithsejt 99.5% e personave të vdekur ishin tëpavaksinuar.

Amund të preket nga varianti delta edhe dikush që ështëvaksinuar?

Po, por kjo ndodh shumërrallë dhe zakonisht te personat që nuk e kanë kryervaksinimin e plotë me dydoza.

Çkandodh nëse nuk vaksinohemi?

Nëse nuk vaksinohemi mund tërriten rastet e reja duke u përcjellë me shtim tëhospitalizimeve, vdekjeve,mbingarkesë të sistemit shëndetësor, rikthim të kufizimeve,goditje tëshëndetit mental, shkollës, ekonomisë, kulturë, artit esportit.

Simund t’i heqim qafe variantet e reja?

Mënyra e vetme për të hequrqafe variantet është ulja e numrit të infeksioneve. Kjoarrihet vetëm mevaksinim.

Personat që refuzojnë vaksiniminjanë fabrika potenciale për prodhimin e varianteve të reja. Samë shumë njerëztë pavaksinuar që të ketë, aq më shumë mundësi do të ketëvirusi të shumëzohetdhe të prodhojë variante të reja.

KOMUNIKATË E DYTË PËR MEDIA16 Korrik 2021

Në vazhdën e hulumtimitepidemiologjik në terren ekipet e IKShPK kanë vazhduarkërkimin e e shkaktarittë shpërthimit epidemik në komunën e Deçanit:

Në dy mostrat e fecesit të dërguara më datën 15 korrik 2021, për testim në laboratoret jashtëKosovës, janëdetektuar Norovirus GI/GII, Enteropathogenic E.Coli (EPEC) dheEnterotoxigenicE.Coli (ETEC).

Ekzaminimetmikrobiologjike në mostrat e pranuara nga pacientët me shenjatë infeksionit tëtraktit gastrointestinal, janë duke vazhduar për detektim tëpatogjenëve të

ndryshëm viral, bakteror dhe parazitar. Për të gjithainformacionet dherezultatet laboratorike që do marrim, do të informojmë me kohëqytetarët.

Rekomandime:

Të shtohet kontrolli i Inspektoratit1.Sanitar dhe Shëndetësor për ngritjen e nivelit tëraportimit të rastevedhe saktësin e të dhënave për pacientët.Të shtohet kontrolli i Inspektoratit2.Sanitar dhe Mjedisor në identifikimin e kyqjeve ilegalenë rrjetin eujësjellësit.Në mungesë të ujit nga rrjeti i3.ujësjellësit të sigurohet uji higjienik për pije ngacisternat e kompanisëujore komunale deri në normalizimin e gjendjes në tëgjitha fshatrat ekomunës së Deçanit, pa marrë parasysh a kanë apo joraste të dyshimta mesimptoma gastrointestinale.Të bëhet furnizimi i banorëve me4.ujë të ambalazhuar për pije dhe për përgatitje tëushqimit.Pas rikthimit të ujit në rrjet5.rekomandohet që uji të përdoret vetëm për amvisëri dhehigjienë deri nërekomandimin e ri.Kompania ujore publike të përforcojë6.kontrollin dhe rregullisht të dezinfektojë ujin.Ujësjellësi të furnizojë qytetarët7.me ujë higjienik për pije me orar normal për tëpamundësuar kontaminimin

dhe për të parandaluar epidemitë hidrike.Ekipet e ujësjellësit rajonal8.të debllokojnë nyjet e kanalizimeve dhe të gjejnë pikate dobëta në rrjetku përzihet uji i ujësjellësit me kanalizim dhe gropaseptike.Të ndalohet dhe ndërpritet rreptësisht9.kyçja e puseve (bunarëve) në rrjetin e ujësjellësit.Të aplikohet respektimi i zonave të10.sigurisë.Të bëhet pastrimi me tretje hiperklorike11.i kaptazhave dhe rrjetit shpërndarës.Të bëhet instalimi i klorizimit të12.vazhdueshëm.Të realizohet monitorimi i sforcuar13.i ujit në të gjithë rajonin.Të ofrohet ndihma e nevojshme për14.të gjithë pacientët e sëmurë.Larja dhe dezinfektimi i shpeshtë e15.duarve dhe higjiena personale.Kujdes i shtuar gjatë përgatitjes,16.konsumimit dhe ruajtjes së ushqimit.

KOMUNIKATË PËR MEDIANë vazhdën e hulumtimit epidemiologjik në terrenekipet e IKShPK kanë vazhduar kërkimin e shkaktarit tëshpërthimit epidemik nëkomunën e Deçanit.

Në mostrat e ujit të ujësjellësit të datës 13. 07.1.2021 nga rajoni i Deçanit, pas kultivimit në terreneushqyese përmes teknikës së identifikimit me MALDI-ToF,nëlaboratorët e IKShPK-së në Prishtinë, janëidentifikuar disa bakterie jo patogjene.Këto baktere mund të japin indikacion për kontaminim tëujit të pijshëm, kursenë kaptazhën e Drenocit janë izoluar vlera të shtuara tëbakterieve koliformedhe E.coli.

Uji ngakaptazha e Drenocit deklarohet jo i pijshëm.

Më datë 15 Korrik 2021 është bërë analiza fiziko-kimikedhe bakteriologjike e tri (3) mostrave të ujit të pijesnga rrjeti i ujësjellësit, i cili i furnizon fshatrat:Prilep, Irzniq, Gllogjan – Komuna e Deçanit (burimi iGurrave të Hasanagës).

Në këto3 mostra sasia e klorit rezidual është 0.00.

Ekzaminimet mikrobiologjike në mostrat e pranuara ngapacientët me shenja të infeksionit të traktitgastrointestinal, janë duke vazhduar për detektim tëpatogjeneve të ndryshëm viral, bakteror dhe parazitar.

Rekomandime:

Të shtohet1.kontrolli i Inspektoratit Sanitar dhe Shëndetësor përngritjen e nivelittë raportimit të rasteve dhe saktësin e të dhënave përpacientët.Të shtohet2.kontrolli i Inspektoratit Sanitar dhe Mjedisor nëidentifikimin e kyqjeve ilegalenë rrjetin e ujësjellësit.Në mungesë të3.ujit nga rrjeti i ujësjellësit të sigurohet ujihigjienik për pije ngacisternat e kompanisë ujore komunale deri nënormalizimin e gjendjes në tëgjitha fshatrat e komunës së Deçanit, pa marrë parasysha kanë apo joraste të dyshimta me simptoma gastrointestinale.Të bëhet furnizimi4.i banorëve me ujë të ambalazhuar për pije dhe përpërgatitje të ushqimit.Pas rikthimit5.të ujit në rrjet rekomandohet që uji të përdoret vetëmpër amvisëri dhehigjienë deri në rekomandimin e ri.Kompania ujore6.publike të përforcojë kontrollin dhe rregullisht tëdezinfektojë ujin.Ujësjellësi të7.furnizojë qytetarët me ujë higjienik për pije me orarnormal për tëpamundësuar kontaminimin dhe për të parandaluarepidemitë hidrike.Ekipet e8.ujësjellësit rajonal të debllokojnë nyjet e kanalizimevedhe të gjejnëpikat e dobëta në rrjet ku përzihet uji i ujësjellësitme kanalizim dhe

gropa septike.Të ndalohet dhe9.ndërpritet rreptësisht kyçja e puseve (bunarëve) nërrjetin e ujësjellësit.Të aplikohet respektimi10.i zonave të sigurisë.Të bëhet11.pastrimi me tretje hiperklorike i kaptazhave dhe rrjetitshpërndarës.Të bëhet instalimi12.i klorizimit të vazhdueshëm.Të realizohet13.monitorimi i sforcuar i ujit në të gjithë rajonin.Të ofrohet14.ndihma e nevojshme për të gjithë pacientët e sëmurë.

Komunikatë për mediaMë datën 11 korrik 2021 nga Drejtori i QKMF në komunën eDeçanit ështëbërë e ditur që një numër i banorëve kanë kërkuar ndihmëmjekësore në QKMFDeçan me ankesa shëndetësore, barkqitje dhe vjellje. Menjëherëpas marrjes së lajmitnë terren kanë dalë ekipet e Qendrës Rajonale të ShëndetësisëPublike në Pejëdhe kanë marrë mostrat e ujit të pijes nga rrjeti iujësjellësit, i cili ifurnizon këto fshatra me ujë për pije.

Brenda ditës, në koordinim me Ministrinë e Shëndetësisë janëndërmarrëtë gjitha masat e nevojshme për hulumtimin në terren dheidentifikimin eburimit të infeksionit. Pas marrjes së mostrave të ujit janëkryer analizatfiziko-kimike dhe mikrobiologjike. Këto analiza kanë rezultuarnë kufijtë elejuar në përputhje me parametrat e përcaktuar sipas UA16/2012. Rezultatet eanalizave dëshmuan që nuk ka mbetje të klorit residual derisaanalizatmikrobiologjike të ujit i përgjigjeshin standardeve të ujitpër pije UA16/2012.

Ndërkohë në institucionet e KPSh-së në deçan iu është ofruarndihma mjekësore të gjithë qytetarëve të prekur. Hulumtimilaboratorik ishkaktarit ka vazhduar në terren dhe në laboratoret eMikrobiologjisë dhe QLTnë IKShPK.

Në mostrat e ujit të marra me datën 12. 07. 2021 ngarajoni i Deçanit, pas kultivimit në terreneushqyese përmes teknikës së identifikimit me MALDI-ToF nëlaboratorët e IKShPK Prishtinë, janë identifikuar disabakterie që mund tëjapin indikacion për kontaminim të ujit të pijshëm.Ekzaminimet mikrobiologjikenë mostrat e pranuara nga pacientët me shenja të infeksionittë traktitgastrointestinal janë duke vazhduar për detektim tëpatogjeneve të ndryshëmviral, bakteror dhe parazitar.

Ekipet e IKShPK nga të gjitha rajonet e Kosovës vazhdojnëpunën nëterren duke punuar intensivisht në gjetjen e shkakut tëshpërthimit epidemik. Situataepidemiologjike dhe sanitacioni janë në kontroll të vazhduar,nga ekipetkujdestare të Institutit Kombëtar dhe çdo ndryshim i situatësepidemiologjikedo të rezultojë me rekomandime të reja.

Rekomandime:

Të shtohet kontrolli i1.Inspeksionit sanitar dhe shëndetësore për ngritjen enivelit të raportimit tërasteve dhe saktësin e të dhënave për pacientët;Të shtohet kontrolli i2.Inspeksionit sanitarë dhe mjedisorë në identifikimin ekyçjeve ilegale nërrjetin e ujësjellësit;Në mungesë të ujit nga3.rrjeti i ujësjellësit të sigurohet uji higjienik përpije nga cisternat ekompanisë ujore komunale, deri në normalizimin egjendjes në të gjitha fshatrate komunës se Deçanit, pa marrë parasysh a kanë apo joraste të dyshimta mesimptoma gastrointestinale;Furnizimi i banorëve me4.ujë të ambalazhuar për pije dhe për përgatitje teushqimit;Pas rikthimit të ujit në5.rrjetë rekomandohet që uji të përdoret vetëm përamvisëri dhe higjienë deri nërekomandimin e ri;

Kompania ujore publike të përforcojë kontrollin dhe6.rregullisht tëdezinfektojë ujin dhe të shtojë inspektimin e resurseveujore, kontrollin ekaptazhave dhe pusetave të ujit dhe në secilin rastindividual të intervenohetmenjëherë sipas nevojës;Ujësjellësi të furnizojë7.qytetarët me ujë higjienik për pije me orar normal, përtë pamundësuarkontaminimin dhe për parandalimin e epidemive hidrike;Ekipet e ujësjellësit8.rajonal të debllokojn nyjet e kanalizimeve, të gjejnëpikat e dobëta në rrjet,ku përzihet uji i ujësjellësit me kanalizim dhe gropaseptike;Të ndalohet rreptësisht9.kyçja e puseve (bunarëve) në rrjetin e ujësjellesit;Të ofrohet ndihma e10.nevojshme për të gjithë pacientët e sëmurë.

Ditën Botërore e Sigurisë sëUshqimit, 7 qershor 2021

DITA BOTËRORE PA DUHAN 31 MAJZotohudhe ndërpreje duhanin

Çdo vit me 31 Maj Organizata Botërore e Shëndetësisëdhe partnerët global organizojnë Ditën

Botërore pa Duhanit. Qëllimi shënimit të kësaj dite është rritja endërgjegjësimitlidhur me

rreziqet që sjell konsumimi i duhanit.

Tema e këtij viti për Ditën Botërore pa Duhan është:

“Zotohem për të lënë duhanin

Çdo vit me 31 Maj Organizata Botërore e Shëndetësisëdhe partnerët global organizojnë Ditën

Botërore pa Duhanit. Qëllimi shënimit të kësaj dite është rritja endërgjegjësimitlidhur me

rreziqet që sjell konsumimi i duhanit.

Tema e këtij viti për Ditën Botërore pa Duhan është:

“Zotohem për të lënë duhanin

Çdo vit më 31 Maj Organizata Botërore eShëndetësisë dhe partnerët global organizojnë Ditën Botërorepa Duhan. Qëllimii shënimit të kësaj dite është rritja e ndërgjegjësimit tëpopullatës përrreziqet që mund të sjell konsumimi i duhanit. Kjo ditë ështëshpallur për herëtë parë në vitin 1987 nga vendet anëtare të OrganizatësBotërore të Shëndetësisë.

Duhanpirësit kanë më shumë gjasa të sëmuren më rëndë me COVID-19 krahasuar me jo-

duhanpirësit. Kjo ka ndikuar që miliona duhanpirës tëzotohen për të lënë duhanin

Duhanpirësit kanë më shumë gjasa të sëmuren më rëndë me COVID-19 krahasuar me jo-

duhanpirësit. Kjo ka ndikuar që miliona duhanpirës tëzotohen për të lënë duhanin

Globalisht,

afërsisht 39% e burrave dhe 9% e grave janë duhanpirës. Normatmë të larta tëduhanpirjes gjenden aktualisht në Evropë, në nivelin prej 26%,ndërkohë qëparashikimet tregojnë një rënie prej vetëm 2% deri në vitin2025 nëse qeveritënuk ndërmarrin veprime urgjente. Duke siguruar që e gjithëshoqëria,veçanërisht personat më të cenueshëm, kanë qasje në shërbimetpër lënie tëduhanit, rriten shanset e suksesit dhe sigurohet përparimidrejt një tëardhmeje pa duhan.

Pirja e duhanit është shkaktari kryesor i sëmundjeve dhevdekjeve tëparakohshme, është shkaktari i dytë i vdekjeve në botë.

Çdo vit në botë vdesin rreth 8 milion njerëz, si pasojë etymosjes sëduhanit, numër ky që bazuar në trendin aktual, pritet tëdyfishohet gjatë 20vjetëve të ardhshme.Çdo 6.5 sekonda në botëvdes një njeri nga dëmet që sjell tymosja e duhanit

Duhanpirësit janë dyfish më të rrezikuarnga goditja në tru dhe katërfish nga sëmundjet e zemrës se sajo- duhanpirësit.

Duhanpirësit kanë deri në 22 herë më shumëgjasa të zhvillojnë kancer të mushkërive sesa jo-duhanpirësit.Rreth 25% të tëgjitha vdekjeve nga kanceri globalisht shkaktohen nga

përdorimi i duhanit.

Duhani rrezikon shëndetin e fëmijëve,familjes dhe shoqërisë. Përdorimi i duhanit ndikon në ndotjene ambientit dheka pasoja negative në shoqëri. Përdorimi i duhanit rritshpenzimet familjaredhe ndikon në varfëri.

Duhanpirësit kanë më shumë gjasa të sëmuren më rëndë meCOVID-19 krahasuarme jo-duhanpirësit. Prandaj, pandemia COVID-19 ka bërë qëshumë duhanpirëstë thonë se duan ta lënë, por jo të gjithë kanë qasje në mjeteqë mund t’undihmojnë ta bëjnë këtë. Kjo është arsyeja pse OBSH-ja u bënthirrje qeveriveqë të sigurohen që qytetarët të kenë qasje në shërbimegjithëpërfshirëse përlënien e duhanit,

Tema e këtij viti për Ditën Botërore pa Duhan është:

“Zotohu dhe ndërpreje duhanin”

Përfitimet e lënies së duhanit të mund të jenë të menjëhershmesi:

Pas vetëm 20 minutash të lënies sëduhanit, rrahjet e zemrës suaj normalizohen

Brenda 12 orësh, niveli i monoksidit tëkarbonit në gjakun tuaj bie në normaleBrenda 2-12 javësh, qarkullimi juajpërmirësohet dhe funksioni i mushkërive rritetBrenda 1-9 muajve, kollitja dhe gulçimizvogëlohenBrenda 15 viteve, rreziku i paraqitjes sësëmundjes së zemrës është sa i një jo-duhanpirësi.Brenda 5-15 viteve, rreziku i sulmit tëzemrës zvogëlohet në atë të një jo-duhanpirësi.

Shanset qëduhanpirësit ta lënë duhanin me sukses janë 84% më të mëdhakur marrin këshillimintensiv nga mjeku.

Instituti Kombëtar i ShëndetësisëPublike të Kosovës, në bashkëpunim me Ministrinë eShëndetësisë, zyrën OBSh ne Prishtinë dhe projektin e ’’AQH’’me datën 31 Maj do ta shënojnëDitën Botërore Pa Duhan në të gjitha qendrat Rajonale tëKosovës.

Për këtë qëllim janë organizuar aktivitete të shumta, dukefilluar nga aktivitetet nëpër shkolla, shpërndarjen ematerialeve edukativo shëndetësore në qytete, postimin einfografikave në rrjete sociale si dhe emitimin e spotit në TVpublike me thirrje, porosi dhe këshilla për parandalimin ekonsumimit të duhanit.

Vaksinimi është mënyra më emirë, më e lirë dhe mëefikase për t’u mbrojtur ngaCOVID-19!Vaksinat janë një nga ndërhyrjet më të efektshme të shëndetitpublik, duke parandaluar 2-3 milionë vdekje në vit. Vaksina jundihmon juve dhe familjes tuaj të mbroheni kundër COVID-19.

Vaksinimi juaj mbronë të tjerët në rrethin tuaj duke ndihmuarparandalimin e përhapjes së sëmundjes tek ata që nuk kanëmundësi ta marrin vaksinën.

Derisa sasia e vaksinave është e pamjaftueshme për vaksinimine 70% të popullatës, është e rëndësishme që së pari tëvaksinohen personat që janë në rrezik më të lartë të sëmurenrëndë ose të vdesin nga COVID-19, si dhe ata që kanë njërrezik të lartë të infektimit me SARS-CoV-2 për shkak tëkontaktit me pacientët e infektuar.

Shumë vaksina janë aprovuar kundër COVID-19, që janë po kaq tëefektshme për mbrojtje individuale kundër COVID-19 dhe sipërgjigje ndaj pandemisë.

Vaksinat e sigurta dhe efikase tani i kemi në dispozicion.

Vaksinat e aprovuara nga EMA janë të sigurta. Për t’u aprovuarpërdorimi i vaksinave kundër COVID-19, ato duhet t’ipërmbushin standardet më të larta të sigurisë dheefikasitetit. Edhepse këto vaksina janë zhvilluar në kohërekorde, përsëri procesi nuk i ka bërë më pak rigorozhulumtimin dhe testimin, vlerësimin e rezultateve dheaprovimin e vaksinës.

Janë aprovuar disa lloje të vaksinave kundër COVID-19, tëcilat janë njëlloj të përshtatshme për mbrojtje ndaj COVID-19dhe për të luftuar pandeminë. Prej tyre, në Kosovë tani nëdispozicion janë dy lloje të vaksinave, duke përfshirë:

• Vaksinat vektoriale virale (Astra Zeneca), të cilat përdorinnjë virus të padëmshëm që bart proteinat e koronavirusit përta shkaktuar në mënyrë të sigurt një përgjigje imunologjike.Vaksina jipet në dy doza me 9-12 javë distancë në mes të dydozave.

• Vaksinat e acidit nukleik (mARN Pfizer BioN/Tech) përdorinARN gjenetikisht të modifikuar, për të gjeneruar një proteinëqë vetë në mënyrë të sigurt shkakton një përgjigjeimunologjike. Vaksina jipet në dy doza me 3-4 javë distancë nëmes të dy dozave.Vaksinat kundër COVID-19 veprojnë së bashku me mbrojtjennatyrale të trupit tuaj për të krijuar imunitet kundërvirusit.

Deri tani në Kosovë janë vaksinuar 29.704 persona me dozën eparë dhe asnjë nga ta nuk kanë raportuar efekte të rëndapasvaksinale.Vaksinat kundër COVID-19, janë mundësia jonë më e mirë nëmposhtjen e pandemisë dhe kthimin në normalitet.

Ministria e Shëndetësisë në koordinim me IKSHP-në po zbatojnëme përpikëri Planin Shtetëror të Vaksinimit të popullatëskundër COVID-19.Duke qenë se faza e parë e vaksinimit ka filluar në kohën kurKosova është përballur me kulmin e infeksioneve me COVID-19,rrjedhimisht infeksioni ka atakuar edhe personelin shëndetësordhe rrethin e tyre, prandaj kjo kategori janë edhe prioritetnë vaksinim.

Ekipet e profesionistëve shëndetësor janë duke realizuar menjë dinamikë të shtuar procesin e vaksinimit, duke zbatuarstandardet më të larta profesionale, andaj të gjithë së bashkutë mbështesim punën e tyre në këtë situatë të vështirë tëshëndetit publik.

Komiteti Kombëtar për Vaksinim kundër COVID-19 u ka dhënëprioritet punëtorëve shëndetësor si kategori esenciale përmenaxhim të situatës me pandeminë, krahas kategorive të tjera,që poashtu, janë vaksinuar në fazën e pare, si të moshuarit,të vendosurit në qendrat për të moshuar dhe punëtorët socialqë kujdesen për ta, të sëmurët kronikë në moshat e shtyra,etj., gjithnjë sipas Planit Shtetëror të Vaksinimit kundërCOVID-19.

Andaj i inkurajojmë qytetarët që të përcjellin njoftimetzyrtare për fazat e ardhshme të vaksinimit dhe kategoritë qëdo të vaksinohen sipas Planit.Bashkë ia dalim! #Vaksinat kundër COVID-19

Dita Botërore e Shëndetit2021Sot është 7 Prilli, Dita Botërore e Shëndetit – ditë e cilashënohet në gjithë botën nga viti 1950. Kremtimi i kësaj diteka për qëllim vetëdijësimin për një prioritet shëndetësor tëpërzgjedhur nga Organizata Botërore e Shëndetësisë.

Motoja e Ditës Botërore të Shëndetit për vitin 2021 është:Ndërtimi i një bote më të drejtë dhe më të shëndetshme

Shëndeti është një edrejtë themelore e njeriut. Çdo person meriton të bëjë njëjetë të shëndetshme,pavarësisht nga mosha, gjinia, përkatësia etnike, aftësi tëkufizuar, situataekonomike ose punësimi.

COVID-19 ka goditur rëndë të gjithavendet, por ndikimi i tij ka qenë më i ashpër në komunitete memë pak tëardhura, kushte më të dobëta jetese dhe arsimimi, mëpak mundësi punësimi; të cilët përjetojnë pabarazi gjinore dhekanë qasje tëkufizuar në mjedis të sigurtë, si ujë dhe ajër të pastër,siguri ushqimore dheshërbime shëndetësore.

Kjo është e padrejtëpor, është e parandalueshme. Prandaj, u bëhet thirrjeudhëheqësve që tusigurojnë të gjithëve kushte të favorshme për shëndet të mirë,

të monitorojnëpabarazitë shëndetësore dhe të sigurojnë shërbime shëndetësorecilësore.Udhëheqësit duhet tu përgjigjenkëtyre sfidave, për të siguruar shëndet për tëgjithë, duke:

Punuar së bashku me komunitet dhe individët e prekur për tëadresuar shkaqet themelore të pabarazive dhe për të zbatuarzgjidhje - brenda dhe përtej sektorit të shëndetësisë - përt'i adresuar ato.

Mbledhur të dhëna të besueshme dhe në kohë, të rëndësishme përkontekstin kombëtar, për të vlerësuar pabarazitë ndërmjetnëngrupeve të popullsisë dhe të ndërmerren veprime që kanëndikim.

Trajtuar pabarazitë dhe shkaqet themelore të tyre, për tërritur investimet në kujdesin shëndetësor parësor.

Vepruar përtej kufijve kombëtarë dhe duke forcuar mekanizmatkombëtarë dhe ndërkombëtarë dhe ndërtuar besim dhe siguruarshërbime shëndetësore cilësore për të gjithë.

Shëndeti është e drejtë dhe jo privilegj. Është koha tëndërtojmë një botë më të drejtë dhe më të shëndetshme për tëgjithë!