[email protected], Μάιος 2012 Αρ. 15 ...µνημερωτικό_δελτίο...και τα...

Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης ΝοσημάτωνΑγράφων 3- 5 Μαρούσι 15123 210 5212000infokeelpnogr httpwwwkeelpnogr

Μάιος 2012 ISSN 1792-9016Αρ 15 Έτος 2ο

EcircAringIacuteOcircNtildeIuml AringEumlAringAtildetimesIumlOtilde amp ETHNtildeIumlEumlCcedilOslashCcedilOacuteIacuteIumlOacuteCcedilIgraveAacuteOcircUgraveIacute (EcircAringAringEumlETHIacuteIuml)

Επιλογές

Κυρίως θέμα Επιδημιολογία και πρόληψη της Ελονοσία και της λοίμωξης του Ιού του Δυτικού Νείλου στην Ελλάδα κατά την χρονική περίοδο 2010-2011 2

Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησης Απριλίου 8

Ειδικές συμμετοχές 11

Δράσεις γραφείων 28

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία 33

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες 35

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα 37

Επερχόμενα συνέδρια 38

Επιδημίες στον κόσμο 39

Η συνέντευξη του μήνα 40

Μύθοι και αλήθειες 43

Νέα από τη Δικοικηση του ΚΕΕΛΠΝΟ 47

Το αίνιγμα του μήνα 48

Τα νοσήματα που μεταδίδονται με δι-αβιβαστές έχουν μπει πλέον στην κα-θημερινή ατζέντα της δημόσιας υγείας στη χώρα μας Συγκεκριμένα την τε-λευταία διετία (2010-2011) υπήρξαν στην Ελλάδα εξάρσεις κρουσμάτων λοίμωξης από τον Ιό του Δυτικού Νεί-λου ενώ ένα άλλο νόσημα που μετα-δίδεται με διαβιβαστές η ελονοσία έχει αναδυθεί σε μείζον πρόβλημα δη-μόσιας υγείας Στο άρθρο αναλύονται τα επιδημιολογικά δεδομένα καθώς και τα Σχέδια Δράσης του ΚΕΕΛΠΝΟ

Περισσότερα στη σελίδα 2

Η πρώτη Ευρωπαία γυναίκα Πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης του Παγκόσμι-ου Οργανισμού Υγείας κα Μ Βιολάκη - Παρασκευά φιλοξενείται στο τρέχον τεύχος του Ενημερωτικού Δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ Η πολυβραβευμένη κα Βιο-λάκη η οποία έχει γράψει ιστορία με την πορεία της στο χώρο της Δημόσιας Υγείας μιλάει για την επιτυχία του αν-θελονοσιακού αγώνα που είχε οδηγή-σει στην εκρίζωση της νόσου και συμ-βουλεύει για το σήμερα

Περισσότερα στη σελίδα 40

Περιεχόμενα Πρόληψη σποραδικών δευτερογενών αυτοχθόνων κρουσμάτων Ελονοσίας στην Ελλάδα

Ο πρόσφατος εορτασμός της Παγκόσμιας ημέρας της ελονοσίας είχε στόχο την επισήμανση της διεθνούς προσπάθειας για επαρκή έλεγχο της νόσου Η Ελλάδα έχει οδυνηρές μνήμες από την ελονοσία Στα τέλη της δεκαετίας του 50 (αρχές 60) η νόσος είχε τεθεί υπό απόλυτο έλεγχο αλλά η αποδοχή της εκρίζωσης από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας έστω και ανεπίσημα ήρθε αργότερα (1974) Στην αρχή του 20ού αιώνα η Ελλάδα ήταν η πλέον ελονοσιόπληκτη χώρα της Ευρώ-πης Το 1905 ο RRoss επισκεπτόμενος την Κωπαΐδα ανέφερε ότι στο χωριό Μούλκι κατά την εξέταση παρασκευασμάτων αίματος παιδιών η παρασιταιμία βρέθηκε σε τόσο υψηλά ποσοστά που μόνο στις Ινδίες και στην Αφρική είχε δει Η συντονισμένη προσπάθεια των φορέων υγείας της χώρας μας σε συνεργασία με ξένους εμπειρογνώμονες έφερε το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα της εκρίζωσης της ελονοσίας Έκτοτε στην Ελλάδα είχαμε μόνο εισαγόμενα κρούσματα σπάνια σποραδικά αυτό-χθονα κρούσματα ελονοσίας και εντυπωσιακή εξαφάνιση των μολύν-σεων από μεταγγίσειςΗ πρόσφατη εκδήλωση αυτοχθόνων κρουσμάτων ελονοσίας στη Λακωνία (introduced) με σποραδικά κρούσματα και σε άλλες περιοχές ήλθε να το-νίσει ότι η χώρα μας είναι δεκτική επανεισαγωγής και επανεγκατάστασης της ελονοσίας Τα προβλήματα που ανακύπτουν από τον ανεπαρκή έλεγ-χο των παράνομων μεταναστών επιτείνουν τον παραπάνω κίνδυνο Μια νέα προσπάθεια υλοποιείται τώρα από το Υπουργείο Υγείας το ΚΕΕΛΠΝΟ την Τοπική Αυτοδιοίκηση και Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα με σκοπό να τιθασεύσει το πρόβλημα Άμεση ήταν και η συμμετοχή διεθνών φορέ-ων (WHO και ECDC) για την αποτελεσματικότερη επίλυση επιστημονικών αλλά κυρίως τεχνικών θεμάτων Διάχυτη είναι η πεποίθηση ότι έστω και με δυσκολία λόγω της υφισταμένης συγκυρίας θα επιτευχθεί ο πλήρης έλεγχος και η εκ νέου εκρίζωση της ελονοσίας

Νικόλαος Βακάλης

Παγκόσμια Ημέρα Αιμοδοσίας

14 Ιουνίου14 Ιουνίου

2 3

Κυρίως θέμα Κυρίως θέμα

Επιδημιολογία και πρόληψη της Ελονοσία και της λοίμωξης του Ιού του Δυτικού Νείλου στην Ελλάδα κατά την χρονική περίοδο 2010-2011

Εισαγωγή

Τα νοσήματα που μεταδίδονται με διαβιβαστές έχουν μπει πλέον στην καθημερινή ατζέντα της δημόσιας υγείας στη χώρα μας Συγκεκριμένα την τελευταία διετία (2010-2011) υπήρξαν στην Ελλάδα εξάρσεις κρουσμάτων λοίμωξης από τον Ιό του Δυτικού Νείλου ενώ ένα άλλο νόσημα που μεταδίδεται με διαβιβαστές η ελονοσία έχει αναδυθεί σε μείζον πρόβλημα δη-μόσιας υγείας Στη λοίμωξη από τον Ιό του Δυτικού Νείλου ήταν αφιερωμένο το τεύχος του Απριλίου 2011 Στο παρόν άρθρο θα εστιάσουμε στην ελονοσία και θα αναφερθούμε στα επι-δημιολογικά δεδομένα για τη λοίμωξη από τον Ιό του Δυτικού Νείλου το 2011

Λοίμωξη από τον Ιό του Δυτικού Νείλου

Επιδημιολογικά Δεδομένα 2011Το 2011 διαγνώσθηκαν συνολικά 101 κρούσματα λοίμωξης από τον Ιό του Δυτικού Νείλου από τα οποία 76 εμφάνισαν εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα (εγκεφαλίτιδα ήκαι μηνιγγίτιδα ήκαι οξεία χαλαρή παράλυση) και 25 κρούσματα ήπιες εκδηλώσεις (εμπύρετο νόσημα) Καταγράφηκαν εννέα (9) θάνατοι σε ασθενείς άνω των 65 ετών και με υποκείμενα νοσήματα Ένα από τα 76 περιστατικά με εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα θε-ωρείται εισαγόμενο καθώς καθrsquo όλη τη διάρκεια του χρόνου επώασης της νόσου η ασθενής βρισκόταν στην Αλβανία Επιπλέον ένα περιστατικό αφορά Γάλλο υπήκοο του οποίου η διά-γνωση έγινε στη Γαλλία αλλά ο ασθενής καθrsquo όλη τη διάρκεια του χρόνου επώασης βρισκό-ταν στην Ελλάδα Το τελευταίο περιστατικό εμφάνισε συμπτώματα στις 18 Οκτωβρίου 2011 Έκτοτε δεν έχει δηλωθεί κανένα νέο περιστατικό Στην Εικόνα 1 φαίνεται η κατανομή των περιστατικών ανά εβδομάδα έναρξης συμπτωμάτων Το πρώτο περιστατικό αναφέρει έναρξη συμπτωμάτων την εβδομάδα 282011 (11-1772011) Οι ηλικίες των ασθενών κυμαίνονται από 2ndash89 έτη (διάμεση ηλικία 70 έτη)

Εικόνα 1 Αριθμός ασθενών με εργαστηριακή διάγνωση λοίμωξης από τον Ιό του Δυτικού Νείλου και εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα ανά εβδομάδα έναρξης συμπτωμάτων Ελλάδα 2011

Η στικτή γραμμή αναπαριστά τον αριθμό κρουσμάτων με εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα που είχαν δηλωθεί κατά την περίοδο 2010 Κάθε μπλε τετραγωνίδιο αναπαριστά ένα κρούσμα που δηλώθηκε κατά την περίοδο 2011

Στον Πίνακα 1 αναγράφονται ο αριθμός και η ετήσια επίπτωση των ασθενών με εργαστηριακή διάγνωση λοίμωξης από τον Ιό του Δυτικού Νείλου με εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό

σύστημα ανά Περιφερειακή Ενότητα κατοικίας Σημειώνεται ότι η περιοχή κατοικίας είναι αδρό κριτήριο για την εκτίμηση των περιοχών κυκλοφορίας του ιού

Πίνακας 1 Αριθμός και ετήσια επίπτωση ασθενών με εργαστηριακή διάγνωση λοίμωξης από τον Ιό του Δυτικού Νείλου με εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα ανά τόπο κατοικίας Ελλάδα 2011

Περιφερειακή Ενότητα κατοικίας

Αριθμός ασθενών

Ασθενείς ανά 100000 πληθυσμού

Καρδίτσας 8 689Λάρισας 12 420Βοιωτίας 5 399Τρικάλων 5 383Ανατολικής Αττικής 15 371Πέλλας 5 345Σερρών 5 265Ημαθίας 3 208Χαλκιδικής 2 200Δυτικής Αττικής 2 132Κοζάνης 1 065Θεσσαλονίκης 6 053Εύβοιας 1 048Αιτωλοακαρνανίας 1 045Δυτικού Τομέα Αττικής 1 021Νοτίου Τομέα Αττικής 1 019Βόρειου Τομέα Αττικής 1 018Κεντρικού Τομέα Αττικής 1 009Σύνολο χώρας 75 067

Υπολογίστηκε με βάση τα στοιχεία πληθυσμού από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (εκτιμήσεις 2008)

Ελονοσία

Επιδημιολογικά Δεδομένα 2011Η ελονοσία ενδημεί σε περισσότερες από 100 χώρες του κόσμου κυρίως της υποσαχάριας Αφρικής και της Ασίας Στην Ελλάδα η νόσος εκριζώθηκε το 1974 μετά από εντατικό και επίπονο πρόγραμμα καταπολέμησης (1946ndash1960) Έκτοτε καταγράφονται στη χώρα μας πε-ρίπου 30-50 περιστατικά ετησίως τα οποία σχετίζονται κατά κύριο λόγο με ταξίδι ή παραμονή σε ενδημική για την ελονοσία χώρα Σποραδικά κρούσματα χωρίς ιστορικό ταξιδιού καταγρά-φηκαν το 1991 1999 2000 2009 και το 2010

Το έτος 2011 διαγνώσθηκαν συνολικά 40 κρούσματα ελονοσίας σε ασθενείς που δεν ανέφε-ραν ιστορικό μετακίνησης σε ενδημικές για την ελονοσία χώρες Τριάντα τέσσερις (34) από τους ασθενείς αυτούς διέμεναν στο Δήμο Ευρώτα Λακωνίας δύο (2) στην Εύβοια δύο (2) στην Ανατολική Αττική ένας (1) στη Λάρισα και ένας (1) στη Βοιωτία Σε όλους τους ασθενείς επιβεβαιώθηκε εργαστηριακά λοίμωξη με Plasmodium vivax από τον Τομέα Παρασιτολογίας Εντομολογίας και Τροπικών Νοσημάτων της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) Επίσης στην Περιφερειακή Ενότητα Λακωνίας παρουσιάστηκαν άλλα 23 περιστατικά ελονοσίας σε αλ-λοδαπούς ασθενείς από ενδημικές για την ελονοσία χώρες για τους περισσότερους από τους οποίους δεν είναι σαφές το ιστορικό ταξιδιού και η ημερομηνία άφιξής τους στη χώρα

Στην Εικόνα 2 παρουσιάζονται τα κρούσματα ελονοσίας στις laquoπροσβεβλημένεςraquo περιοχές στην Ελλάδα (Δήμος Ευρώτα Λακωνίας και λοιπές περιοχές με κρούσματα με ενδείξεις εγχώ-ριας μετάδοσης) ανά εβδομάδα έναρξης συμπτωμάτων Το τελευταίο περιστατικό σε Έλληνα είχε έναρξη συμπτωμάτων στις 18 Οκτωβρίου 2011 Οι ηλικίες των Ελλήνων ασθενών χωρίς αναφερόμενο ιστορικό ταξιδιού σε ενδημική χώρα κυμαίνονται από 19 μήνεςndash79 έτη (διάμε-ση ηλικία 45 έτη) Το 576 ήταν άνδρες

4 5


Εικόνα 2 Κρούσματα ελονοσίας ανά εβδομάδα έναρξης συμπτωμάτων laquoπροσβεβλημένεςraquo περιοχές Ελλάδα 2011

Επαγγελματίες Υγείας και ΕλονοσίαΗ ελονοσία πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στη διαφορική διάγνωση όλων των ασθενών με πυ-ρετό που δεν μπορεί να αποδοθεί σε άλλη προφανή αιτία ιδίως εάν ο ασθενής έχει ταξιδέψει ή κατάγεται από περιοχή ενδημική για την ελονοσία Είναι απαραίτητη η άμεση παρασιτολογική διάγνωση σε όλα τα ύποπτα κρούσματα ελονοσίας στο πλησιέστερο μικροβιολογικό εργαστή-ριο με δυνατότητα εργαστηριακού ελέγχου

laquoΎποπτοraquo κρούσμα ελονοσίας θεωρείται κάθε περιστατικό με κλινική εικόνα συμβατή με ελο-νοσία ιδίως εάν έχει ιστορικό ταξιδιού ή διαμένει σε περιοχή όπου έχει παρατηρηθεί τοπική μετάδοση της ελονοσίας Στα εργαστηριακά επιβεβαιωμένα κρούσματα ελονοσίας καθώς και σε ύποπτα κρούσματα για τα οποία δεν υπάρχει δυνατότητα εργαστηριακής επιβεβαίωσης σε τοπικό επίπεδο θα πρέπει να αποστέλλεται για μικροσκοπική εξέταση και PCR

i δείγμα ολικού αίματος (φιαλίδιο γενικής αίματος) ήκαι

ii επίχρισμα (πλακάκι) στο οποίο έχει βασιστεί η διάγνωση

σε ένα από τα παρακάτω εργαστήρια

- Τομέας Παρασιτολογίας Εντομολογίας και Τροπικών ΝοσημάτωνΕθνική Σχολή Δημόσιας ΥγείαςΛ Αλεξάνδρας 196115 27 Αθήνατηλ 213 2010317 213 2010318Υπεύθυνος Καθ κ Νικόλαος Βακάλης

- Εργαστήριο ΜικροβιολογίαςΙατρική Σχολή Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο ΑθηνώνΜικράς Ασίας 75115 27 Αθήνατηλ 210 7462011 210 7462133 210 7462140Υπεύθυνος Καθ κ Αθανάσιος ΤσακρήςΗ ελονοσία ανήκει στα υποχρεωτικώς δηλούμενα νοσήματα της χώρας μας Κάθε κρούσμα ελονοσίας που έχει επιβεβαιωθεί εργαστηριακά θα πρέπει να δηλώνεται άμεσα στο ΚΕΕΛΠΝΟ Το σχετικό Δελτίο Δήλωσης κρούσματος ελονοσίας μπορείτε να το βρείτε στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ Η αποστολή του Δελτίου γίνεται με φαξ στο Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης του ΚΕΕΛΠΝΟ (τηλ 210 8899000 φαξ 210 8818868 210 8842011)

Θεραπευτική αντιμετώπισηΗ έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση είναι απαραίτητες για τη διακοπή της αλυσίδας μετάδοσης της ελονοσίας Η συνιστώμενη αγωγή καθορίζεται από το

είδος του πλασμωδίου τη σοβαρότητα της νόσου τους παράγοντες κινδύνου του ασθενούς (πχ εγκυμοσύνη) και από την πιθανή αντοχή του πλασμωδίου στα ανθελονοσιακά φάρμακα ανάλογα με τη χώρα προέλευσης ή ταξιδιού του ασθενούς

Σε λοίμωξη από P vivax δε θεωρείται απαραίτητη η νοσηλεία εφόσον η κλινική εικόνα είναι ήπια και σύμφωνα πάντα με την εκτίμηση του κλινικού ιατρού Το συνιστώμενο σχήμα για τη ριζική θεραπεία της μη επιπλεγμένης ελονοσίας από Pvivax περιλαμβάνει χορήγηση χλωροκίνης και πριμακίνης Η χορήγηση πριμακίνης είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση των υπνοζωιτών στο ήπαρ και την πρόληψη των υποτροπών Κατευθυντήριες οδηγίες για τη θεραπεία της ελονοσίας στην Ελλάδα μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ (wwwkeelpnogr)

Δράσεις ΚΕΕΛΠΝΟ για την ΕλονοσίαΤο ΚΕΕΛΠΝΟ και το ΥΥΚΑ βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία και συνεργασία με ευρωπαϊκά και διεθνή κέντρα δημόσιας υγείας και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) για την αξιολόγηση κινδύνου για τη χώρα μας και την Ευρώπη γενικότερα Επιπλέον το ΚΕΕΛΠΝΟ και το ΥΥΚΑ σε συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς έχουν ήδη αναπτύξει Στρατηγικό Σχέδιο Δρά-σης για τον Έλεγχο της Ελονοσίας στην Ελλάδα το οποίο καθορίζει τις δράσεις για την επόμενη περίοδο αυξημένης κυκλοφορίας των ανωφελών κουνουπιών (άνοιξη-φθινόπωρο 2012)

Σύμφωνα με τις συστάσεις του ΠΟΥ όπως αναφέρονται στο Joint WHOndashECDC assessment mission in response to the 2011 malaria outbreak in Lakonia Greece 10-14 October 2011 (WHO travel report) και σύμφωνα με τις ομάδες εργασίας της εναρκτήριας συνάντησης του laquoΕιδικού Προγράμματος Ελέγχου για τον Ιό του Δυτικού Νείλου και την Ελονοσία Ενίσχυ-ση της Επιτήρησης στην Ελληνική Επικράτειαraquo το οποίο πραγματοποιείται στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος laquoΑνάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικούraquo του ΕΣΠΑ (2007-2013) πραγματοποιούνται οι εξής δράσεις

1 Ανίχνευση και αντιμετώπιση κρουσμάτων ελονοσίας (case detection and management) Σε κάθε ύποπτο κρούσμα ελονοσίας γίνεται εργαστηριακός έλεγχος για ελονοσία Επιβεβαιωμένα κρούσματα λαμβάνουν την ενδεικνυόμενη θεραπεία είτε κατά τη νοσηλεία τους είτε άμεσα εποπτευόμενη (Directly Observed Therapy) στις μονάδες του ΚΕΕΛΠΝΟ

2 Ενίσχυση της δυνατότητας ταχείας εργαστηριακής διάγνωσης ελονοσίας σε τοπικό επίπεδο Πραγματοποιήθηκε εκπαιδευτικό σεμινάριο στους εργαστηριακούς της περιοχής από το εργαστήριο αναφοράς ελονοσίας (ΕΣΔΥ) ενώ θα διανεμηθούν στις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας Γρήγορα Διαγνωστικά Τεστ (Rapid Diagnostic Tests) ώστε να είναι εφικτός ο έγκυρος και έγκαιρος έλεγχος κάθε ύποπτου κρούσματος ελονοσίας (εντός 24ώρου από την εξέτασή του) και η άμεση έναρξη θεραπείας

3 Διερεύνηση κρούσματος - παραγόντων κινδύνου (case investigation) Κάθε επιβεβαιωμένο κρούσμα ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης διερευνάται άμεσα με προσωπική συνέντευξη με τη χρήση δομημένου αναλυτικού ερωτηματολογίου προκειμένου να διερευνηθούν οι παράγοντες κινδύνου να εντοπισθεί ο πιθανός τόπος προσβολής από τη νόσο και να εκτιμηθεί ο κίνδυνος περαιτέρω μετάδοσης

4 Διερεύνηση εστίας κρούσματος (focus investigation) - Ενεργητική αναζήτηση κρουσμάτων στο περιβάλλον του κρούσματος Σε κάθε επιβεβαιωμένο κρούσμα ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης πραγματοποιείται διερεύνηση εστίας όσο πιο γρήγορα γίνεται με την ενεργητική αναζήτηση άλλων κρουσμάτων ελονοσίας στο περιβάλλον του κρούσματος σε έκταση ακτίνας περίπου 100 μέτρων πέριξ του τόπου κατοικίας του

5 Ενεργητική Εργαστηριακή Επιτήρηση Στόχος είναι η ανεύρεση και δήλωση νέων διαγνωσμένων κρουσμάτων Ήδη το καλοκαίρι και φθινόπωρο του 2011 πραγματοποιήθηκε ενεργητική εργαστηριακή επιτήρηση στη Λακωνία σε καθημερινή βάση με επικοινωνία με το μικροβιολογικό εργαστήριο του ΓΝ Σπάρτης

6 Ενεργητική αναζήτηση κρουσμάτων ελονοσίας στο γενικό πληθυσμό Η ενεργητική αναζήτηση κρουσμάτων ήδη βρίσκεται σε εφαρμογή από τον Οκτώβριο του 2011 στην περιοχή του Δήμου Ευρώτα Λακωνίας Πρόκειται για δράση κατά την οποία πραγματοποιούνται περιοδικές επισκέψεις (ανά 15ήμερο) σε όλες τις οικίεςκαταλύματα των κατοίκων μιας ορισμένης περιοχής μόνιμων και περιστασιακών (όπως είναι οι μετανάστες που εργάζονται σε εποχικές αγροτικές εργασίες) προκειμένου να εντοπισθούν ύποπτα περιστατικά με εμπύρετο (θερμομέτρηση fever screening) ή ιστορικό εμπυρέτου και να ελεγχθούν εργαστηριακά για ελονοσία Κατόπιν της εγρήγορσης και ενημέρωσης

6 7


του γηγενούς πληθυσμού σχετικά με την κλινική εικόνα της ελονοσίας και τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης η ενεργητική αναζήτηση κρουσμάτων συνεχίζεται μόνο σε ομάδες υψηλού κινδύνου όπως οι μετανάστες και οι αθίγγανοι καθώς θεωρείται εξασφαλισμένη η άμεση παραπομπή και πρόσβαση των ύποπτων κρουσμάτων των μη μειονοτικών ομάδων πληθυσμού στις υπηρεσίες υγείας

7 Μαζικός έλεγχος screening μεταναστών από ενδημικές για την ελονοσία χώρες Μαζικός έλεγχος screening για ελονοσία μεταναστών από ενδημικές για την ελονοσία χώρες έχει ξεκινήσει στο Δήμο Ευρώτα Λακωνίας τον Απρίλιο 2012 Στόχος είναι ο εργαστηριακός έλεγχος με RDTs όλων των μεταναστών από ενδημικές για την ελονοσία χώρες Το screening περιλαμβάνει έλεγχο των ασυμπτωματικών μεταναστών μία φορά και όλων των ύποπτων κρουσμάτων ελονοσίας δηλαδή των συμπτωματικών ατόμων με συμβατή κλινική εικόνα ή ιστορικό εμπυρέτου το τελευταίο 15νθήμερο Στο screening περιλαμβάνονται και άλλα άτομα που θεωρούνται υψηλού κινδύνου λόγω έκθεσης στα κουνούπια ή μειωμένης πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας όπως είναι οι αθίγγανοι

8 Ενημέρωση του πληθυσμού σχετικά με την ελονοσία και τα μέτρα προστασίας Για την προστασία από τα κουνούπια δημιουργήθηκε έντυπο ενημερωτικό υλικό το οποίο είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ (wwwkeelpnogr) και έχει επίσης διανεμηθεί σε δήμους νοσοκομεία και κέντρα υγείας διόδια (Ελευσίνας και Αφιδνών) υποκαταστήματα ΕΛΤΑ και εκκλησίες Στο πλαίσιο αυτών των δράσεων έχουν διανεμηθεί πάνω από 15 εκατομμύριο φυλλάδια και 50000 αφίσες Εντός του 2011 πραγματοποιήθηκαν επίσης κατrsquo οίκον επισκέψεις σε όλους τους οικισμούς του Δήμου Ευρώτα όπου παρουσιάστηκαν κρούσματα ελονοσίας με σκοπό την ενημέρωση των κατοίκων της περιοχής για τα συμπτώματα και τα μέτρα προφύλαξης από την ελονοσία Για το 2012 έχουν οργανωθεί ημερίδες ενημέρωσης κοινού σε όλους τους οικισμούς καθώς και σε ειδικές ομάδες πληθυσμού (πχ αθίγγανοι) του Δήμου Ευρώτα οι οποίες είναι σε εξέλιξη Επίσης έχουν πραγματοποιηθεί ενημερώσεις μαθητών εκπαιδευτικών και συλλόγων γονέων και κηδεμόνων σχολείων της περιοχής

9 Ενημέρωση επαγγελματιών υγείας Το ΚΕΕΛΠΝΟ μετά τη δήλωση κάθε κρούσματος ελονοσίας χωρίς ιστορικό ταξιδιού σε ενδημική χώρα ενημερώνει κατrsquo αρχάς την ιεραρχία του ΥΥΚΑ και τη Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας της εκάστοτε Περιφέρειας Ευαισθητοποιεί επίσης τους κλινικούς ιατρούς της περιοχής (Γενικό Νοσοκομείο - Κέντρα Υγείας - ιδιώτες ιατροί) για την έγκαιρη διάγνωση και ενδεικνυόμενη θεραπεία της ελονοσίας Επιπλέον ενημερώνει το Συντονιστικό Κέντρο ΑιμοΕπαγρύπνησης (ΣΚΑΕ) για τη λήψη των απαραίτητων μέτρων για την ασφάλεια του αίματος Στην περιοχή του Δήμου Ευρώτα Λακωνίας έχει ήδη πραγματοποιηθεί ενημέρωση των επαγγελματιών υγείας των δημόσιων υπηρεσιών υγείας με ημερίδες ενημέρωσης στο Γενικό Νοσοκομείο Σπάρτης στο Γενικό Νοσοκομείο - Κέντρο Υγείας Μολάων και στα Κέντρα Υγείας Γυθείου Αρεόπολης Βλαχιώτη Καστορίου και Νεάπολης Επίσης έχουν πραγματοποιηθεί ενημερώσεις ιδιωτών ιατρών στο ιατρείο τους ιδίως παθολόγων παιδιάτρων γενικών ιατρών μικροβιολόγων αιματολόγων και πνευμονολόγων για όσους επαγγελματίες υγείας δεν μπόρεσαν να παραστούν στις ημερίδες Το καλοκαίρι του 2012 θα πραγματοποιηθεί ακόμα μία ημερίδα ενημέρωσης των επαγγελματιών υγείας του Δήμου Ευρώτα και γειτονικών περιοχών για υπενθύμιση και επανευαισθητοποίηση όσον αφορά στην έγκαιρη διάγνωση της ελονοσίας

10 Εκπαιδευτικά σεμινάρια Παράλληλα με όλα τα προηγούμενα πραγματοποιούνται εκπαιδευτικά σεμινάρια των αρμόδιων φορέων σχετικά με τις διαδικασίες ελέγχου των προγραμμάτων καταπολέμησης κουνουπιών και αξιολόγησης των δράσεων

11 Το ΚΕΕΛΠΝΟ συνεργάζεται με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας στο laquoΕιδικό Πρόγραμμα Ελέγχου για τον Ιό του Δυτικού Νείλου και την Ελονοσία Ενίσχυση της Επιτήρησης στην Ελληνική Επικράτειαraquo το οποίο πραγματοποιείται στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος laquoΑνάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικούraquo του ΕΣΠΑ (2007-2013) Οι άξονες του προγράμματος αφορούν στην ανάπτυξη γεωγραφικών πληροφοριακών συστημάτων (GIS) την ενίσχυση της επιδημιολογικής επιτήρησης των δύο νοσημάτων τη χαρτογράφηση των ενδιαιτημάτων κουνουπιών και τη δειγματοληψία κουνουπιών από περιοχές υψηλού κινδύνου την ενίσχυση της επιτήρησης των πτηνών και των ιπποειδών για τη μετάδοση του Ιού του Δυτικού Νείλου εκστρατείες ενημέρωσης τόσο του κοινού όσο και των ομάδων υψηλού κινδύνου και των επαγγελματιών υγείας που έχουν άμεση σχέση με τον έλεγχο και τη θεραπεία των δύο νοσημάτων καθώς και τη διενέργεια ελέγχου (screening) μεταναστών ιδίως αυτών που προέρχονται από ενδημικές χώρες στις πύλες εισόδου

Συζήτηση

Λοίμωξη από τον Ιό του Δυτικού ΝείλουΤο 2011 στην Ελλάδα παρατηρήθηκαν λιγότερα κρούσματα λοίμωξης από τον Ιό του Δυτικού Νείλου σε σχέση με το 2010 αλλά υπήρξε διασπορά τους νοτιότερα καθώς και εντός αστικού περιβάλλοντος στην Αττική Το φαινόμενο αυτό είναι παρόμοιο με το φαινόμενο που παρα-τηρήθηκε στην Καλιφόρνια το 2003 Η επανεμφάνιση και η διασπορά του Ιού του Δυτικού Νείλου υποδηλώνει την εγκατάσταση του ιού στην Ελλάδα και αναμένεται η κυκλοφορία του να συνεχιστεί και στα επόμενα χρόνια

ΕλονοσίαΟ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει κηρύξει την Ελλάδα ελεύθερη από ελονοσία από το 1974 Όμως το ενδεχόμενο επανεγκατάστασης της νόσου είναι υπαρκτό λόγω των παρακά-τω παραγόντων (α) Η χώρα αποτελεί τόπο διαμονής και εργασίας μεταναστών από χώρες στις οποίες ενδημεί η νόσος (β) Σε πολλές περιοχές κυκλοφορούν κουνούπια του γένους laquoανωφελέςraquo που αποτελεί το μέσο μετάδοσης της ελονοσίας (γ) Σημειώνεται αλλαγή στις περιβαλλοντικές συνθήκες με συνακόλουθη αύξηση του πληθυσμού και της δραστηριότητας των κουνουπιών Η επανεμφάνιση και η πιθανή επανεγκατάσταση της ελονοσίας στην Ελλάδα συνιστά μείζον εθνικό πρόβλημα με μεγάλες οικονομικές προεκτάσεις Το γεγονός αυτό υπο-γραμμίζει την αναγκαιότητα χάραξης μιας ευρύτερης στρατηγικής για την καταπολέμηση της νόσου που θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την εντατικοποίηση του προγράμματος καταπολέ-μησης κουνουπιών την ενημέρωση του κοινού και την ευαισθητοποίηση των ιατρών για την ανάγκη έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας όλων των ασθενών με ελονοσία Το ΚΕΕΛΠΝΟ έχει εκπονήσει Σχέδιο Δράσης για την Αντιμετώπιση της Ελονοσίας 2012-2015 το οποίο πα-ρουσιάζεται στο παρόν τεύχος

Τα πλέον ενδεδειγμένα μέτρα για τον έλεγχο των νοσημάτων της ελονοσίας και της λοίμωξης από τον Ιό του Δυτικού Νείλου είναι η ενισχυμένη επιδημιολογική επιτήρηση η συστηματική καταπολέμηση των κουνουπιών και η λήψη μέτρων ατομικής προστασίας από τα κουνούπια η ευαισθητοποίηση των ιατρών η εργαστηριακή ετοιμότητα η λήψη μέτρων για την ασφάλεια του αίματος και η ενημέρωση του κοινού για τη λήψη μέτρων προστασίας από τα κουνούπια

Μ Δέτσης Δ ΠερβανίδουΜ Τσερώνη Ε Τερζάκη Ε Παπανικολάου Γ Δουγάς τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης

Tips για προστασία από τα κουνούπια

Αποφύγετε τα τσιμπήματα των κουνουπιών και μειώστε τον πληθυσμό τους γύρω από το σπίτι μεhellipbull Χρήση εντομοαπωθητικών στο ακάλυπτο δέρμα όταν βρίσκεστε σε εξωτερικό χώρο bull Χρήση κατάλληλων ενδυμάτων που καλύπτουν όσο περισσότερο γίνεται το σώμα (μακριά

μανίκια και παντελόνια ανοιχτόχρωμα και φαρδιά ρούχα)bull Συχνά λουτρά καθαριότητας για την απομάκρυνση του ιδρώτα bull Χρήση κουνουπιέρας κατά τη διάρκεια του ύπνουbull Αντικουνουπικά πλέγματα (σίτες) στα ανοίγματα του σπιτιούbull Χρήση ανεμιστήρων ή κλιματιστικών bull Χρήση λαμπτήρων κίτρινου χρώματος για το φωτισμό εξωτερικών χώρωνbull Χρήση εντομοκτόνων στον αέραbull Απομάκρυνση των στάσιμων νερών από λεκάνες βάζα γλάστρες παλιά λάστιχα υδρορροές

και άλλα μέρη του κήπου ώστε να μην έχουν πρόσβαση τα κουνούπια σε λιμνάζοντα νερά που αποτελούν σημεία εναπόθεσης των αυγών τους

bull Κούρεμα του γρασιδιού των θάμνων και των φυλλωσιών όπου βρίσκουν καταφύγιο ενήλικα κουνούπιαbull Καθαρισμό των αγριόχορτων και της βλάστησης από επιφανειακά νερά

8 9

Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησης Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησης

Πίνακας 1 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) στο σύνολο της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01042012minus30042012 και διάμεση τιμή δηλωθέ-

ντων κρουσμάτων Απριλίου 2004minus2011 και εύρος τιμών

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων

Απρίλιος 2012Διάμεση τιμή Απριλίου

2004minus2011Εύρος τιμών

Αλλαντίαση 0 0 0-1

Ανεμευλογιά με επιπλοκές 0 1 0-5

Άνθρακας 0 0 0-0

Βρουκέλλωση 6 14 7-46

Διφθερίτιδα 0 0 0-0

Εγκεφαλίτιδες από αρμπο-ιούς 0 0 0-0

Ελονοσία 5 1 0-3

Ερυθρά 0 0 0-1

Ευλογιά 0 0 0-0

Εχινοκοκκίαση 0 1 0-4

Ηπατίτιδα A 6 7 3-12

Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφη lt 12 μηνών

5 5 2-13

Ηπατίτιδα C οξεία amp επιβεβαιωμένο antiminusHCV θετικό(αrsquo διάγνωση)

0 2 0-9

Ιλαρά 0 0 0-105

Ιογενείς αιμορραγικοί πυρετοί 0 0 0-0

Κοκκύτης 0 05 0-4

Λεγιoνέλλωση 0 1 0-3

Λεϊσμανίαση 5 25 2-7

Λεπτοσπείρωση 1 1 0-4

Λιστερίωση 0 1 0-2

Λοίμωξη από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο (EHEC) 0 0 0-0

Λύσσα 0 0 0-0

Μελιοείδωση-Μάλη 0 0 0-0

Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 5 105 6-18

βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου) 7 115 10-26

αγνώστου αιτιολογίας 0 3 0-6

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 5 10 4-14

Πανώλη 0 0 0-0

Παρωτίτιδα 0 0 0-3

Πολιομυελίτιδα 0 0 0-0

Πυρετός Q 0 0 0-1

Σαλμονέλλωση (μη τυφο minus παρατυφική) 13 33 9-42

Σιγκέλλωση 5 0 0-2

Σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) 0 0 0-0

Συγγενής ερυθρά 0 0 0-0

Συγγενής σύφιλη 0 0 0-0

Συγγενής τοξοπλάσμωση 0 0 0-0

Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος 1 25 1-5

Τέτανος Τέτανος νεογνικός 2 05 0-1

Τουλαραιμία 0 0 0-0

Τριχίνωση 0 0 0-0

Τυφοειδής πυρετός παράτυφος 0 05 0-3

Φυματίωση 45 51 39-72

Χολέρα 0 0 0-0

Πίνακας 2 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά περιφέρεια της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01042012minus30042012


Περιφέρεια

Αν

Μακε

δονί

ας

και

Θράκη

ς

Κεν

τρικ

ής

Μακε

δονί

ας

Δυτι

κής

Μακε

δονί

ας

Ηπεί

ρου

Θεσ

σαλί

ας

Ιονί

ων

Νήσω

ν

Δυτι

κής

Ελλ

άδας

Στε

ρεά

ς Ελλ

άδας

Αττ

ικής

Πελ

οπονν

ήσου

Βορεί

ου Α

ιγαίο

υ

Νοτί

ου Α

ιγαίο

υ

Κρήτη

ς

Άγν

ωστο

Βρουκέλλωση 0 0 0 0 4 0 1 1 0 0 0 0 0 0Ελονοσία 0 1 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0Ηπατίτιδα Α 0 0 0 0 0 0 0 5 0 1 0 0 0 0

Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφη lt 12 μηνών 0 0 0 0 1 0 0 0 2 1 1 0 0 0

Λεϊσμανίαση 0 1 0 1 2 0 1 0 0 0 0 0 0 0Λεπτοσπείρωση 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 0 2 1 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου) 1 2 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 0 1

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 0 0 1 0 2 0 2 0 0 0 0 0 0 0Σαλμονέλλωση 0 6 0 1 1 0 1 0 3 0 1 0 0 0Σιγκέλλωση 0 0 0 0 1 1 0 0 3 0 0 0 0 0

Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος

0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0

Τέτανος Τέτανος νεογνικός 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0Φυματίωση 1 7 1 4 3 0 0 2 19 2 0 0 5 1

Η περιφέρεια ορίζεται με βάση τη διεύθυνση κατοικίας του κρούσματος

Πίνακας 3 Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοση-μάτων (ΥΔΝ) ανά φύλο και ηλικιακή ομάδα για το σύνολο της χώρας με ημερομηνία δήλωσης

01042012minus30042012

Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων ανά ηλικιακή ομάδα και φύλο

lt1 1-4 5-14 15-24 25-34 35-44 45-54

55-64 65+ Άγν

Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α ΓΒρουκέλλωση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 4 1 0 0Ελονοσία 0 0 0 0 0 0 1 0 2 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0Ηπατίτιδα Α 0 0 0 0 0 0 1 0 2 0 1 0 1 0 0 1 0 0 0 0Ηπατίτιδα Β οξεία amp HBsAg(+) σε βρέφη lt 12 μηνών

0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 2 0 0 1 0 0 0 0 0

Λεϊσμανίαση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 2 0 0 0 1 0Λεπτοσπείρωση 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0Μηνιγγίτιδα

άσηπτη 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0

βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου)

1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 2 1 0 1 0 0

Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος 0 0 2 0 0 1 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Σαλμονέλλωση 1 2 3 2 0 1 1 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 1 0 0Σιγκέλλωση 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0Τέτανος Τέτανος νεογνικός 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0

Φυματίωση 1 0 0 0 0 2 2 1 11 2 5 2 2 1 1 0 6 5 2 2

Α άνδρας Γ γυναίκα

10 11

Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησης Ειδικές συμμετοχές

Ελονοσία ndash κλινική εικόνα διάγνωση και θεραπεία

Τα πρόσφατα περιστατικά ελονοσίας με ενδείξεις laquoεγχώριας μετάδοσηςraquo στη Λακωνία αναδει-κνύουν τον κίνδυνο επανεγκατάστασης της νόσου στη χώρα μας Ως εκ τούτου καθίσταται αναγκαία η γνώση του κλινικού ιατρού για την έγκαιρη διάγνωση και την κατάλληλη θερα-πευτική αντιμετώπιση της ελονοσίας που είναι απαραίτητες για τη διακοπή της αλυσίδας με-τάδοσης της νόσου

Ο ιατρός θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει την ελονοσία στη διαφορική διάγνωση κάθε ασθενούς με εμπύρετο που δε μπορεί να αποδοθεί σε άλλη προφανή αιτία ιδίως εάν ο ασθενής έχει τα-ξιδέψει ή κατάγεται από περιοχή ενδημική για ελονοσία Επικαιροποιημένες πληροφορίες για την επιδημιολογική κατάσταση της ελονοσίας στην Ελλάδα αναφέρονται στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ (wwwkeelpnogr)

Από τα 5 είδη πλασμωδίου που έχουν περιγραφεί παγκοσμίως στην Ελλάδα το P vivax ανι-χνεύθηκε στα πρόσφατα κρούσματα εγχωρίου μεταδόσεως ενώ το P falciparum απαντάται σε ταξιδιώτες ή αλλοδαπούς από περιοχές ενδημικές για το παράσιτο

Η κλινική εικόνα της ελονοσίας ποικίλλει από εντελώς ασυμπτωματική λοίμωξη έως σοβα-ρή νόσο και θάνατο (πίνακας 1) Σοβαρή νόσηση παρουσιάζεται κυρίως σε λοίμωξη από P falciparum Ο πυρετός μπορεί να εμφανίζεται περιοδικά ανάλογα με το είδος του παρασίτου (laquoτριταίος ή τεταρταίος πυρετόςraquo) εν τούτοις αυτό δεν είναι συχνό Η κλινική εικόνα ιδιαί-τερα στην έναρξή της νόσου δεν είναι ειδική και απαντάται συμπτωματολογία κοινών λοιμώ-ξεων (γριπώδης συνδρομή ξηρός βήχας κοιλιακό άλγος κα) Άτομα με μερική ανοσία (πχ μετανάστες) μπορεί να έχουν ασυμπτωματική λοίμωξη ή άτυπη κλινική εικόνα Η ελονοσία κατά την εγκυμοσύνη μπορεί να προκαλέσει σοβαρή νόσο στη μητέρα και να οδηγήσει σε πρόωρο τοκετό ή ελλιποβαρές νεογνό

Πίνακας 1 Κλινική εικόνα ελονοσίας

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Ήπια νόσος Σοβαρή νόσος με επιπλοκές

bull Πυρετός δεκατική πυρετική κίνηση Φρίκια bull Πυρετός δεκατική πυρετική κίνηση Φρίκια

bull Κεφαλαλγίαbull Διαταραχές της συνείδησης

επιληπτικές κρίσεις κώμα ή άλλα νευρολογικά φαινόμενα

bull Αρθραλγίες ΜυαλγίεςΚαταβολή Κακουχία Εφίδρωση Ναυτία Έμετοι bull Μπορεί να συνυπάρχουν στη σοβαρή μορφή

ΣΗΜΕΙΑ

bull Όχι διαταραχές από αναπνευστικό bull Σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας (ARDS)

bull Ηπατομεγαλία Σπληνομεγαλία υπίκτερος

bull Ηπατομεγαλία Σπληνομεγαλία ίκτερος ρήξη σπληνός

bull Όχι καταπληξία bull Κυκλοφορική καταπληξία (shock)

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

bull Ήπια αναιμία ήκαι θρομβοπενία λευκοπενία ΤΚΕ CRP

bull Σοβαρή αναιμία λόγω αιμόλυσης LDH χολερυθρίνης λευκοπενία ΤΚΕ CRP

bull Ήπιες διαταραχές της πήξης bull Σοβαρές διαταραχές πήξης DIC

bull τρανσαμινάσες bull τρανσαμινάσες

Τα δελτία δήλωσης και οι ορισμοί κρούσματος των παραπάνω νοσημάτων βρίσκονται στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ (wwwkeelpnogr)

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα δεδομένα που παρουσιάζονται για τον Απρίλιο 2012 είναι προσω-ρινά μπορεί δηλαδή να υποστούν μικρές τροποποιήσεις και ότι η ερμηνεία τους θα πρέπει να γίνεται με προσοχή καθώς υπάρχουν ενδείξεις υποδήλωσης στο σύστημα Το σύστημα ΥΔΝ βασίζεται στους γιατρούς που παρά το φόρτο εργασίας τους αντιλαμβάνονται τη σημασία της συστηματικής δήλωσης των κρουσμάτων των λοιμωδών νοσημάτων και τους οποίους ευχαρι-στούμε θερμά για τη συνεργασία τους

Τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης

12 13

Ειδικές συμμετοχές Ειδικές συμμετοχές

bull Ήπια αύξηση ουρίαςκρεατινίνηςbull Οξεία νεφρική ανεπάρκεια

μεταβολική οξέωση μακροσκοπική αιμοσφαιρινουρία

bull Υπογλυκαιμία σε παιδιά εγκύους μετά θεραπεία με κινίνη bull Υπογλυκαιμία

bull Χαμηλού βαθμού παρασιταιμία (lt5000 παράσιταμl αίματος ή προσβεβλημένα lt01 των ερυθρών αιμοσφαιρίων κατά τη μικροσκοπική εξέταση)

bull Υψηλού βαθμού παρασιταιμία (gt5 των ερυθρών αιμοσφαιρίων είναι προσβεβλημένα από παράσιτα κατά την μικροσκοπική εξέταση)

Διάγνωση

Βασίζεται στη μικροσκοπική εξέταση επιχρίσματος περιφερικού αίματος (χρώση Giemsa) είτε με τη μέθοδο της παχείας (διάγνωση λοίμωξης) ή της λεπτής σταγόνας (διάγνωση λοίμωξης προσδιορισμός της παρασιταιμίας και ταυτοποίηση του είδους του πλασμωδίου) Τεκμηρί-ωση της νόσου με τη μέθοδο PCR πραγματοποιείται από το Εθνικό Εργαστήριο αναφοράς (καθηγητής κος Βακάλης ΕΣΔΥ) Τα ταχέα διαγνωστικά τεστ (Rapid Diagnostic Tests-RDTs) ανιχνεύουν με ανοσοχρωματογραφία ειδικά αντιγόνα και ξεχωρίζουν το P falciparum από τα μη-falciparum πλασμώδια

Θεραπεία

Η θεραπευτική αγωγή καθορίζεται από το είδος του πλασμωδίου τη σοβαρότητα της νόσου τους παράγοντες κινδύνου του ασθενούς (πχ εγκυμοσύνη) και από την πιθανή αντοχή του πλασμωδίου στα ανθελονοσιακά φάρμακα ανάλογα με τη χώρα προέλευσης ή ταξιδιού του ασθενούς Περιλαμβάνει την άμεση χορήγηση ανθελονοσιακών όπως η κινίνη η χλωροκίνη η μεφλοκίνη η ατοβακόνη ndash προγουανίλη η δοξυκυκλίνη και τα παράγωγα αρτεμισίνης (Πί-νακας 2) Σε λοίμωξη από P vivax δεν θεωρείται απαραίτητη η νοσηλεία εφόσον η κλινική εικόνα είναι ήπια και σύμφωνα πάντα με την εκτίμηση του κλινικού ιατρού Στη θεραπεία της λοιμώξεως από P vivax είναι καθοριστικής σημασίας πλέον της χορηγήσεως χλωροκίνης και η χορήγηση πριμακίνης για την αντιμετώπιση των υπνοζωιτών στο ήπαρ και την πρόληψη των υποτροπών Έλεγχος για έλλειψη G6PD συνιστάται προ της ενάρξεως πριμακίνης και σε περίπτωση χαμηλών τιμών πρέπει να ζητείται η γνώμη ειδικού Αναπνευστική υποστήριξη και νοσηλεία σε ΜΕΘ είναι απαραίτητη σε σοβαρές μορφές ελονοσίας με επιπλοκές (συνήθως από P falciparum) Περισσότερες πληροφορίες καθώς και κατευθυντήριες οδηγίες με αναλυτικά δοσολογικά σχήματα είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ

Πίνακας 2 Θεραπευτική αντιμετώπιση ελονοσίας (Περισσότερες πληροφορίες και δοσολογικά σχήματα διαθέσιμα στην ιστοσελίδα wwwkeelpnogr)

Κλινική Διάγνωση Τύπος Πλασμώδιου Συνιστώμενη Θεραπεία

Μη επιπλεγμένη ελονοσία

P falciparum ή μη ταυτοποιημένο πλασμώδιο

bull Atovaquone-proguanil (Malarone)

bull Θειική κινίνη + Δοξυκυκλίνη ή τετρακυκλίνη ή κλινδαμυκίνη

bull Μεφλοκίνη (Lariam)


P vivax

bull Χλωροκίνη φωσφορική + Πριμακίνη

bull Υδροξυχλωροκίνη (Plaquenilcopy) + Πριμακίνη

Επιπλεγμένη ελονοσία (όλα τα είδη πλασμωδίου)

bull Artesunate (Διαθέσιμο-ΚΕΕΛΠΝΟ) + δοξυκυκλίνη ή κλινδαμυκίνη

bull Γλυκονική Κινιδίνη (εάν υπάρχει ειδάλλως θειϊκή κινίνη μέσω ρινογαστρικού) + Δοξυκυκλίνη ή Οξυτετρακυκλίνη ή Κλινδαμυκίνη

bull Νοσοκομειακή παρακολούθηση νοσηλεία σε ΜΕΘ επί σοβαρών επιπλοκών

Πρόγνωση-Υποτροπές

Η λοίμωξη από P falciparum είναι δυνητικά θανατηφόρα εάν δεν υπάρξει έγκαιρη φαρμα-κευτική αντιμετώπιση ενώ με την κατάλληλη ανθελονοσιακή αγωγή η θνητότητα μειώνεται στο 10-20 Σοβαρή κλινική εικόνα έχει αναφερθεί και σε νόσο από P vivax ιδιαίτερα στην περιοχή της Νοτιο - Ανατολικής Ασίας Ένα περιστατικό από την περιοχή Λακωνίας με σοβαρά υποκείμενα νοσήματα κατέληξε το 2011

Τα παιδιά ηλικίας μικρότερης των πέντε ετών οι ανοσοκατασταλμένοι και οι έγκυες έχουν υψηλό κίνδυνο για εμφάνιση σοβαρής νόσου στις ενδημικές περιοχές ενώ σε περιοχές χαμη-λής ενδημικότητας όλες οι ηλικιακές ομάδες είναι σε κίνδυνο

Υποτροπή μετά από διάστημα μηνών έως και 5 ετών παρουσιάζεται στις λοιμώξεις από P vivax και P ovale όταν δεν έχει γίνει θεραπεία εκρίζωσης των υπνοζωιτών Σε λοίμωξη από P malariae υποτροπή μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και μετά από δεκαετίες (Πίνακας 3)

Πίνακας 3 Χρόνος επώασης ελονοσίας ανά είδος πλασμωδίου και υποτροπές

Πλασμώδιο Χρόνος Επώασης Υποτροπές

P vivax 12-18 ημέρες Ναι

P falciparum 7-14 ημέρες Όχι

P ovale 12-18 ημέρες Ναι

P malariae 18-40 ημέρες Όχι

Ιδιαίτερα για το P vivax μπορεί να διαρκέσει πολύ περισσότερο (έως 6-12 μήνες σε ορισμένες περιπτώσεις)

Βιβλιογραφία

1 httpwwwkeelpnogrel-grmalariaworlddayaspx

2 httpwwwnccdcgovtravelyellowbook2012chapter-3-infectious-diseases-related-to-travelmalariahtmhttpwwwrbmwhointendemiccountrieshtml

3 WHO Guidelines for the treatment of malaria Second edition Διαθέσιμο από ιστοσελίδα httpwhqlibdocwhointpublications20109789241547925_engpdf

4 Factsheet for health professionals ECDC Διαθέσιμο από ιστοσελίδα httpecdceuropaeuenhealthtopicsmalariabasic_factsPagesfactsheet_health_professionalsaspx

Σωτήρης Τσιόδρας Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Λοιμώξεων Ιατρική Σχολή Αθήνας Επιστημονικός συνεργάτης ΚΕΕΛΠΝΟ Γεώργιος Σαρόγλου Καθηγητής Νοσηλευτικού

Τμήματος Πανεπιστημίου Αθηνών

14 15


Ελονοσία

Η ελονοσία (μαλάρια malaria από το λατινικό ldquomala ariardquo που σημαίνει laquoκακός αέραςraquo - ήταν στο παρελθόν συνδεδεμένη με τους υδρατμούς πάνω από τους βάλτους και τα έλη) είναι μία μολυσματική ασθένεια που προκαλείται από το παράσιτο του πλασμωδίου (plasmodium) και μεταδίδεται από το γένος ανωφελών κουνουπιών τα οποία είναι πιο δραστήρια από το σούρουπο ως την αυγή [1 3]

Η ελονοσία παραμένει ένα σημαντικό παγκόσμιο πρόβλημα υγείας στις μέρες μας έχει εκτι-μηθεί ότι προκαλεί πάνω από ένα εκατομμύριο θανάτους το έτος παγκοσμίως (Πίνακας 1) Πάνω από εκατό (109) τροπικές και υποτροπικές χώρες παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα ενδημι-κότητας ελονοσίας με αυτές της υποσαχάριας Αφρικής να κατέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό (Εικόνα 1) Ογδόντα (80) χώρες βρίσκονται τώρα στη διαδικασία ελέγχου του νοσήματος 23 σε πρόγραμμα εξάλειψης και 6 χώρες εφαρμόζουν μέτρα προκειμένου να προλάβουν την επανεγκατάσταση του νοσήματος [2]

Πίνακας 1 εκτιμώμενος αριθμός περιστατικών και θανάτων το 2010 [2]

Εκτιμώμενα περιστατικά Επιβεβαιωμένα περιστατικά που έχουν αναφερθεί

Περιστατικά που έχουν αναφερθείεκτιμώμενα

Περιοχή Εκτίμηση Κατώτερος αριθμός

Ανώτερος αριθμός

Pfalciparum

Αφρική 174 000 113 000 239 000 98 20 000 11Αμερική 1 000 1 000 1 000 34 1 000 59Ανατολική Μεσόγειος 10 000 8 000 14 000 82 1 000 10

Ευρώπη 02 02 02 5 02 85ΝΑ Ασία 28 000 23 000 35 000 54 2 000 9Δυτικός Ειρ Ωκεανός 2 000 2 000 2 000 77 257 13

Παγκοσμίως 216 000 149 000 274 000 91 24 000 11

Εκτιμώμενοι θάνατοι

Περιοχή Εκτίμηση Κατώτερος Ανώτερος lt 5 ετώνΑφρική 596 000 468 000 837 000 91Αμερική 1 000 1 000 2 000 29Ανατολική Μεσόγειος 15 000 1 000 38 000 60

Ευρώπη 0 0 0 4

ΝΑ Ασία 38 000 28 000 50 000 31Δυτικός Ειρ Ωκεανός 5 000 3 000 6 000 41

Παγκοσμίως 655 000 537 000 907 000 86

Ιστορική αναδρομή

Η ελονοσία παρατηρείται εδώ και πάνω από 4000 χρόνια Η πρώτη περιγραφή συμπτωμάτων ήταν περίπου το 2700 πΧ Τα κύρια συμπτώματα περιγράφηκαν ακόμη και από τον Ιπποκρά-τη τον 4ο αιώνα πΧ[3]

Η ανακάλυψη του παρασίτου της ελονοσίας έγινε από ένα χειρουργό του γαλλικού στρατού τον Charles Louis Alphonse Laveran ο οποίος παρατήρησε ndash για πρώτη φορά- τα παράσιτα στο αίμα το Νοέμβριο του 1880 ωστόσο η παρατήρησή του αντιμετωπίστηκε με σκεπτικι-σμό Το 1886 ένας Ιταλός νευροφυσιολόγος ο Camillo Golgi ανακάλυψε τους μεροζωί-τες (συγκεκριμένο στάδιο στον κύκλο ζωής του πλασμωδίου) Οι Ιταλοί ερευνητές Giovanni Batista Grassi και Raimond Filetti εισήγαγαν τα ονόματα πλασμωδίων Plasmodium vivax και Plasmodium malariae το 1890 Το 1897 ήταν η χρονιά που ο Αμερικανός William H Welch ονόμασε το παράσιτο του τριταίου πυρετού Plasmodium falciparum που ακολουθήθηκε από την περιγραφή του Plasmodium ovale το 1922 από τον John William Watson Stephan Οι Robert Knowles και Biraj Mohan Das Gupta περιέγραψαν το Plasmodium knowlesi σε έναν πίθηκο του γένους macaque και τελικά το 1897 ένας Άγγλος αξιωματικός ο Ronald Ross ανακάλυψε ότι τα κουνούπια είναι εκείνα που μεταδίδουν την ελονοσία

Το πρώτο φάρμακο κατά της ελονοσίας η χλωροκίνη εφευρέθηκε το 1934 και το πρώτο εντομοκτόνο το DDT κατασκευάστηκε το 1939 [3]

Τα είδη του πλασμωδίου και οι τρόποι μετάδοσης

Τα είδη των παρασίτων της ελονοσίας που μολύνουν τον άνθρωπο είναι τέσσερα P falciparum P vivax P ovale P malariae Το 2008 το P knowlesi αναγνωρίστηκε από τον ΠΟΥ (Παγκό-σμιο Οργανισμό Υγείας) ως το πέμπτο υπεύθυνο είδος πλασμωδίου για την ελονοσία στους ανθρώπους (ζωονόσος) αν και φυσιολογικά προσβάλλει τα ζώα (πίθηκοι macaque)[2]

Ο κύριος τρόπος μετάδοσης της νόσου είναι με το τσίμπημα από ένα μολυσμένο θηλυκό κουνούπι του γένους των ανωφελών το οποίο προηγουμένως είχε τσιμπήσει ένα άτομο με παρασιταιμία Λιγότερο συχνοί τρόποι μετάδοσης είναι με μετάγγιση μολυσμένου αίματος μεταμόσχευση μο-λυσμένες βελόνες και από τη μητέρα στο έμβρυο στη διάρκεια της εγκυμοσύνης [4]

Ο κύκλος ζωής του πλασμωδίου και ο χρόνος επώασης

Ο κύκλος ζωής του πλασμωδίου ακολουθεί τρία διαφορετικά στάδια Στάδιο Ι μόλυνση του ατόμου με σποροζωίτες Στάδιο ΙΙ (ασεξουαλική αναπαραγωγή) διαδικασία που λαμβάνει χώρα στο ήπαρ και στο αίμα του ατόμου και Στάδιο ΙΙΙ (σεξουαλικός τρόπος αναπαραγωγής) ξεκινά στην αιματική κυκλοφορία του ατόμου και ολοκληρώνεται στον οργανισμό του κου-νουπιού (Εικόνα 2)

Το θηλυκό ανωφελές κουνούπι εγχύει με το τσίμπημα τους μολυσματικούς σποροζωίτες του πλασμωδίου απευθείας στην κυκλοφορία του αίματος μετά από 30- 60 λεπτά οι σποροζωίτες εισβάλλουν στα ηπατοκύτταρα όπου αναπτύσσονται και πολλαπλασιάζονται σχηματίζοντας τους μεροζωίτες (εξωερυθροκυτταρικό στάδιο) Οι μεροζωίτες απελευθερώνονται στην κυ-κλοφορία και διεισδύουν στα ερυθροκύτταρα όπου εξελίσσονται σε τροφοζωίτες στη συνέ-χεια τα μολυσμένα ερυθροκύτταρα ρήγνυνται και εμφανίζεται παρασιταιμία

Μερικά από τα πλασμώδια εντός των ερυθροκυττάρων μπορεί να διαφοροποιηθούν σε σεξου-αλικά διαφοροποιημένες μορφές (γαμετοκύτταρα) Όταν αυτές οι μορφές μεταφερθούν με ένα τσίμπημα εντός του οργανισμού του κουνουπιού ένας καινούριος κύκλος ζωής ξεκινά αλλά αυτή τη φορά εντός του πεπτικού σωλήνα του τελευταίου αυτή η διαδικασία καταλήγει

16 17


Ο ρόλος των εμβολίων στον έλεγχο της Ελονοσίας

Οι πρώτες προσπάθειες δημιουργίας εμβολίου

Μετά την ανακάλυψη του πλασμωδίου της ελονοσίας το 1880 από τον Γάλλο στρατιωτικό ια-τρό Charles Louis Alphonse Laveran [1 2] ο Ιταλός ιατρός και ζωολόγος Angelo Celli το 1900 έκανε την πρώτη απόπειρα εμβολιασμού σε ανθρώπους χρησιμοποιώντας αφυδατωμένα μο-λυσμένα με το πλασμώδιο της ελονοσίας ερυθροκύτταρα και στη συνέχεια μετάγγισε ορό αί-ματος για να προκαλέσει ανοσοποίηση Οι προσπάθειες αυτές όμως ήταν χωρίς επιτυχία [3]

Παρά τις εντατικές προσπάθειες των ερευνητών για την παραγωγή εμβολίου κατά της ελο-νοσίας ειδικότερα τα τελευταία 50 χρόνια μέχρι στιγμής δεν έχει κριθεί κανένα εμβόλιο ως αποτελεσματικό για να πάρει έγκριση κυκλοφορίας

Γιατί δεν έχει κατασκευαστεί ακόμη ένα αποτελεσματικό εμβόλιο

Ο κύκλος ζωής του πλασμωδίου της ελονοσίας είναι πολύπλοκος και εξελίσσεται στον ανθρώ-πινο ξενιστή και στο Anopheles κουνούπι Μετά το τσίμπημα του μολυσμένου κουνουπιού οι σποροζωίτες κυκλοφορούν στο αίμα (εξωκυτταρικά) για λιγότερο από 30 λεπτά (1) με αποτέ-λεσμα το σύντομο αυτό χρονικό διάστημα να μην είναι αρκετό για τη δημιουργία αντισωμάτων από τον οργανισμό Ο μηχανισμός εισόδου των σποροζωιτών στα ηπατικά κύτταρα δεν είναι ακόμα πλήρως γνωστός και για τον λόγο αυτό οι ερευνητές δεν γνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να εμποδιστεί η είσοδός τους στο ήπαρ [4] Το πλασμώδιο είναι πολύπλο-κος μικροοργανισμός Το Plasmodium falciparum έχει μεγάλο γονιδίωμα αποτελούμενο από 14 χρωμοσώματα με περίπου 5000 γονίδια [1] Σε κάθε στάδιο του πλασμωδίου (σποροζωί-της μεροζωίτης τροφοζωίτης μικρο- και μακρογαμέτης) εκφράζονται διαφορετικά αντιγόνα Η δημιουργία εμβολίου προϋποθέτει επιλογή συγκεκριμένων αντιγόνων και είναι πιθανόν μέ-χρι στιγμής να μην έχουν επιλεχθεί τα κατάλληλα [4] Τα αντιγόνα που αναγνωρίζονται από το ανοσοποιητικό σύστημα βρίσκονται στην επιφάνεια των μεμβρανών του παρασίτου αλλά και του ερυθροκυττάρου Το παράσιτο εξελίσσεται σχετικά γρήγορα από το ένα στάδιο στο άλλο και για τον λόγο αυτό ακόμα και όταν ο οργανισμός έχει αναπτύξει αντισώματα αυτά δεν είναι δυνατόν να αναγνωρίσουν τη νέα μορφή του πλασμωδίου [1]

στην ανάπτυξη σποροζωιτών που μεταναστεύουν στους σιελογόνους αδένες του κουνουπιού και μπορούν να μεταδοθούν στον άνθρωπο με το επόμενο τσίμπημα

Αξίζει να αναφερθεί ότι όσον αφορά τα πλασμώδια P vivax και P ovale μερικοί σποροζωίτες αυτών μπορεί να μη διαιρεθούν άμεσα αλλά να παραμείνουν σε μια φάση ύπνωσης στο ήπαρ (υπνοζωίτες) η ωρίμανση των υπνοζωιτών αυτών μετά από εβδομάδες ή και μήνες μπορεί να οδηγήσει σε ετεροχρονισμένη εμφάνιση της νόσου [1]

Εικόνα 2 ο κύκλος ζωής του πλασμωδίου [4]

(Πηγή Open Course Ware)

Περίοδος επώασης και μεταδοτικότητας της νόσου

Ο χρόνος επώασης είναι το χρονικό διάστημα μεταξύ της έκθεσης στο λοιμογόνο παράγοντα και της εμφάνισης των εκδηλώσεων του νοσήματος Στην ελονοσία υποδεικνύει το χρονικό διάστημα μεταξύ της στιγμής που οι σποροζωίτες εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος του ανθρώπου και της στιγμής της ρήξης των μολυσμένων ερυθρών αιμοσφαιρίων Αυτός ο χρόνος διαφέρει ανάλογα με το είδος του πλασμωδίου όπως φαίνεται και στον Πίνακα 2 που ακολουθεί [1]

Πίνακας 2 Χρόνος επώασης [1]

Είδος πλασμωδίου Χρόνος επώασης (σε ημέρες)

P vivax 12- 17 ή και μέχρι 6- 12 μήνεςP ovale 16- 18 ή και περισσότερο

P malariae 18- 40 ή και περισσότεροP falciparum 9- 14

Τα κουνούπια μπορούν να μολυνθούν αν τραφούν στη διάρκεια της περιόδου στην οποία κυκλοφορούν γαμετοκύτταρα στην αιματική κυκλοφορία του ανθρώπου Η διάρκεια αυτής της περιόδου ποικίLλει αρκετά από εβδομάδες μέχρι και μήνες και εξαρτάται από την ενδημι-κότητα της περιοχής το είδος του παρασίτου και την πιθανότητα το άτομο να έχει ήδη λάβει ανθελονοσιακή θεραπεία [3]


1 David Warrell Herbert Gilles 2002 Essential Malariology 4th edition Boston Oxford University Press

2 [Ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) wwwwhoint

3 Ιστοσελίδα του Αμερικανικού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων CDC wwwcdcgov

4 Ιστοσελίδα για την ελονοσία Malaria Site wwwmalariasitecom

Μάρκα Ανδριανή Ιατρός ndash ερευνήτρια του ΕΣΠΑΕργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

18 19

Ειδικές συμμετοχέςΕιδικές συμμετοχές

Σύγχρονες δοκιμές για την παραγωγή εμβολίου της ελονοσίας

Οι προσπάθειες δημιουργίας εμβολίου στοχεύουν σε συγκεκριμένα αντιγόνα που εκφράζο-νται στα διαφορετικά στάδια του βιολογικού κύκλου του πλασμωδίου της ελονοσίας Στην ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρονται σε συγκεντρωτικό πίνακα τα εξής προγράμματα παραγωγής εμβολίου που βρίσκονται σε εξέλιξη σε όλο τον κόσμο και συγκεκριμένα σε στάδιο προ-κλινικών και κλινικών δοκιμών [5]

α) 14 υποψήφια εμβόλια που στοχεύουν στον εξωερυθροκυτταρικό κύκλο ζωής του πλασμω-δίου [5] Σε αυτά περιλαμβάνεται το RTSSAS01E το οποίο περιέχει πρωτεΐνες που βρίσκο-νται στην επιφάνεια των σποροζωιτών Ο δοκιμαστικός εμβολιασμός περίπου 15500 παιδιών στην Αφρική έδειξε ότι το εμβόλιο ήταν αποτελεσματικό σε ποσοστό 504 [6] Τα εμβόλια που στοχεύουν στον εξωερυθροκυτταρικό κύκλο ζωής του πλασμωδίου αναμένεται να μειώ-σουν το ποσοστό προσβολής από τη νόσο και εφόσον βελτιωθεί η αποτελεσματικότητά τους να μπορούν να προλαμβάνουν τη λοίμωξη [7]

β) 18 υποψήφια εμβόλια που στοχεύουν στον ερυθροκυτταρικό κύκλο ζωής του πλασμωδίου [5] Αυτά τα εμβόλια θα μπορούν να μειώσουν τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα [7]

γ) ένα υποψήφιο εμβόλιο που στοχεύει στο σπορογονικό κύκλο του πλασμωδίου (5) το οποίο αναμένεται να μειώσει και να εμποδίσει τη μετάδοση της ελονοσίας [7]

Στο συγκεντρωτικό πίνακα του ΠΟΥ των εμβολίων που βρίσκονται σε δοκιμαστικό στάδιο αναφέρονται επίσης τρία εμβόλια τα οποία είναι συνδυασμός των κατηγοριών (α) (β) και (γ) καθώς και δύο εμβόλια τα οποία περιέχουν ολόκληρο τον μικροοργανισμό Όλα τα παραπάνω προγράμματα στοχεύουν στο Plasmodium falciparum εκτός από ένα το οποίο στοχεύει στο Plasmodium vivax

Εμβόλια και μέσα πρόληψης της ελονοσίας που διαθέτουμε σήμερα

Είναι ενδιαφέρον να εξετάσουμε τη συμβολή του εμβολίου σε σχέση με τα διαθέσιμα μέσα πρόληψης και καταπολέμησης της νόσου Τα μέσα αυτά στοχεύουν να μειώσουν τον πλη-θυσμό των Ανωφελών κουνουπιών και τον αριθμό των φορέων που αποτελούν τη δεξαμενή του πλασμωδίου καθώς και να εμποδίσουν τα τσιμπήματα από κουνούπια Τα ανθελονοσια-κά φάρμακα χρησιμοποιούνται ως μέσα θεραπείας αλλά και πρόληψης Ένα αποτελεσματικό εμβόλιο ειδικότερα όταν στοχεύει στον εξωερυθροκυτταρικό κύκλο θα μπορεί να αποτρέψει τη λοίμωξη με μία ή επαναλαμβανόμενες λήψεις προκαλώντας μακροχρόνια ανοσία Τα μέσα καταπολέμησης των κουνουπιών συμπεριλαμβάνουν τη μείωση των εστιών ανάπτυξης των κουνουπιών τους ψεκασμούς με εντομοκτόνα κατοικιών και εξωτερικών χώρων και τη χρήση κουνουπιέρας εμποτισμένης με εντομοκτόνο Τόσο τα ανθελονοσιακά φάρμακα όσο και τα εντομοκτόνα έχουν το μειονέκτημα της ανάπτυξης ανθεκτικότητας του πλασμωδίου και των κουνουπιών αντίστοιχα σε αυτά Ο ρόλος του εμβολίου θα μπορούσε να είναι συνεργικός των ήδη διαθέσιμων μέτρων καταπολέμησης

Είναι επίσης σημαντικό να κατανοηθεί πώς επιδρά το κάθε μέσο πρόληψης στον κύκλο με-τάδοσης του πλασμωδίου Οι παράγοντες που συντελούν στη μετάδοση της ελονοσίας και η σχέση μεταξύ τους εκφράζονται με την εξής συνάρτηση υπολογισμού της αναπαραγωγής των περιπτώσεων (R0)

Macdonald model [9]

Το γινόμενο ldquomardquo εκφράζει τα τσιμπήματα από κουνούπια ανά άτομο ανά ημέρα ldquoprdquo είναι η πιθανότητα επιβίωσης του κουνουπιού για μία ημέρα ldquonrdquo είναι ο αριθμός των ημερών του σπορογονικού κύκλου στο κουνούπι ldquobrdquo είναι η αναλογία των τσιμπημάτων από μολυσμένα κουνούπια που έχουν ως αποτέλεσμα τη λοίμωξη του ανθρώπου ldquohrdquo είναι η αναλογία των μολυσμένων ατόμων τα οποία μπορούν να μεταδώσουν τη λοίμωξη και ldquorrdquo είναι η αναλογία των περιπτώσεων που αναρρώνει σε μία ημέρα [1]

Μελετώντας τους παραπάνω παράγοντες που συμμετέχουν στον κύκλο μετάδοσης σε συνδυ-

ασμό με τα μέσα πρόληψης και καταπολέμησης της ελονοσίας που αναφέρθηκαν προηγουμέ-νως μπορούμε να δούμε ότι κάθε μέσο επιδρά σε διαφορετικόούς παράγονταες μετάδοσης του πλασμωδίου [8] Το εμβόλιο από μόνο του δεν θα μπορούσε να εξαλείψει την ελονοσία λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι αδύνατο να επιτευχθεί 100 αποτελεσματικότητα ενός εμβολί-ου Ο εμβολιασμός θα αποτελέσει ένα επιπλέον μέσο που θα πρέπει να εφαρμόζεται παράλλη-λα με τα άλλα μέσα για την πρόληψη και καταπολέμηση της ελονοσίας

Σχεδιασμός εμβολιαστικών προγραμμάτων

Η θνητότητα από ελονοσία είναι υψηλή κυρίως στα βρέφη και στα παιδιά στην Αφρική επομέ-νως αυτός ο πληθυσμός θα πρέπει να αποτελέσει αρχικά το στόχο των μελλοντικών εμβολια-στικών προγραμμάτων Η υψηλή εμβολιαστική κάλυψη θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί ειδικά σε χώρες που δεν έχουν καλά οργανωμένο σύστημα υγείας Επιπλέον πριν την έναρξη της υλοποίησης εμβολιαστικών προγραμμάτων θα πρέπει να εξασφαλιστούν οι απαραίτητοι πόροι για τη μακροχρόνια και σταθερή εφαρμογή τους συμπεριλαμβανομένων των επαναληπτικών δόσεων της παρακολούθησης της αποτελεσματικότητας του εμβολιαστικού προγράμματος τόσο κατά την εφαρμογή του όσο και μετά από αυτήν Ενδεχόμενη αποτυχία της συνεχιζό-μενης σταθερής υλοποίησης του εμβολιαστικού προγράμματος θα είχε καταστροφικές συνέ-πειες αφού θα υπήρχε κίνδυνος ο πληθυσμός να είναι επιρρεπής στο πλασμώδιο χωρίς προ-ηγούμενη φυσική ή τεχνητή ανοσία

Συμπεράσματα

Το εμβόλιο κατά της ελονοσίας θα μπορούσε να συμβάλει στην πρόληψη της νόσου τόσο στις ενδημικές χώρες όσο και σε αυτές που υπάρχει ανάγκη αντιμετώπισης εξάρσεων κρουσμάτων ή μεμονωμένων περιπτώσεων (πχ ταξιδιωτών) αλλά με την παράλληλη εφαρμογή μέτρων όπως ο έγκαιρος εντοπισμός των νοσούντων και η θεραπεία τους η καταπολέμηση των κου-νουπιών και η πρόληψη των τσιμπημάτων από αυτά Φαίνεται όμως ότι ακόμα δεν υπάρχει εμβόλιο με ικανοποιητική αποτελεσματικότητα που να παρέχει ταυτόχρονα μακροχρόνια ανο-σία Πριν την έναρξη εφαρμογής εμβολιαστικών προγραμμάτων θα πρέπει να εξασφαλιστούν ειδικότερα στις χώρες που η ελονοσία ενδημεί η πολιτική βούληση η σταθερή χρηματοδό-τηση και η καλή λειτουργία συστημάτων υγείας που θα εξασφαλίσει τη συνεχιζόμενη μακρο-χρόνια εφαρμογή εμβολιαστικών προγραμμάτων Μέχρι την εκπλήρωση αυτών των προϋπο-θέσεων τα μέσα πρόληψης που διαθέτουμε θα πρέπει να εφαρμόζονται προσεκτικά και να βελτιώνονται συνεχώς

Βιβλιογραφία 1 Warrel DA Gilles HM Essential Malariology 2002 4th edition Arnold2 Laveran CL Classics in infectious diseases A newly discovered parasite in the blood of patients

suffering from malaria Parasitic etiology of attacks of malaria Charles Louis Alphonse Laveran (1845-1922) Rev Infect Dis 1982 Jul-Aug4(4)908-11

3 Saleh JA Yusuph H Zailani SB Aji B Malaria vaccine the pros and cons Niger J Med 2010 Jan-Mar19(1)8-13 Review

4 University London International Programmes London School of Hygiene and Tropical Medicine Malaria Training material in CD-ROM MSc Postgraduate diploma in infectious diseases 2011

5 World Health Organization Date Accessed Malaria Vaccine Rainbow Tables November 2011 httpwwwwhointvaccine_researchlinksRainbowenindexhtml

6 Agnandji ST Lell B Soulanoudjingar SS Fernandes JF Abossolo BP Conzelmann C Methogo BG Doucka Y et al First results of phase 3 trial of RTSSAS01 malaria vaccine in African children N Engl J Med 2011 Nov 17365(20)1863-75 Epub 2011 Oct 18

7 World Health Organization Malaria report shows rapid progress towards international targets News release 2010

8 Chilengi R Gitaka J Is vaccine the magic bullet for malaria elimination A reality check Malar J 20109 Suppl 3S1

9 MacDonald G The epidemiology and control of malaria Oxford Oxford University Press 1957

Βαρβάρα Μουχτούρη ΠΕΔΥ Θεσσαλίας

20 21


Αντιμετώπιση των κουνουπιών φορέων της ελονοσίας και του ιού του Δυτικού Νείλου

Πλήθος παθογόνων και παρασίτων του ανθρώπου μεταδίδονται από τα κουνούπια Ανάμεσα στα πλέον σημαντικά από αυτά ανήκουν τα είδη Plasmodium που προκαλούν την ελονοσία και ο ιός του Δυτικού Νείλου Η ελονοσία παραμένει ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της παγκόσμιας υγείας με 216 εκατομμύρια εκτιμώμενων κρουσμάτων και 655000 θανάτους το 2010[1] Η ασθένεια έχει εκριζωθεί από την Ελλάδα από το 1974 όμως 40 περιπτώσεις κρουσμάτων με ενδημικό χαρακτήρα αναφέρθηκαν το 2011 κυρίως στην περιοχή του Ευρώ-τα Λακωνίας [2] Ο ιός του Δυτικού Νείλου εμφανίζεται με αυξημένη συχνότητα στη Μεσόγειο από το 1994 [3] Στην Ελλάδα τα πρώτα κρούσματα σε ανθρώπους καταγράφηκαν το 2010 στην κεντρική Μακεδονία [4]

Κύκλος μετάδοσης και κουνούπια-φορείς

Ο κύκλος μετάδοσης της ελονοσίας περιλαμβάνει τον ξενιστή (άνθρωπος) το παράσιτο (είδη Plasmodium) και τα κουνούπια-φορείς (είδη Anopheles) Από τα 400 είδη του γένους Anopheles μόνο τα 30-40 θεωρούνται σημαντικοί φορείς των τεσσάρων ειδών Plasmodium (P falciparum P vivax P ovale και P malariae) που προκαλούν την ελονοσία [5][6] Δύο τουλάχιστον laquoγεύματαraquo αίματος ένα για τη λήψη του παθογόνου και ένα δεύτερο για τη με-τάδοσή του απαιτούνται από τα θηλυκά Anopheles προκειμένου να μεταδοθεί η ασθένεια Ο κύκλος μετάδοσης του πλασμώδιου περιλαμβάνει τη σεξουαλική και τη μη σεξουαλική αναπα-ραγωγή που λαμβάνουν χώρα στα κουνούπια-φορείς και στα σπονδυλωτά αντίστοιχα Η με-τάδοση της ελονοσίας εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως η κατανομή η πυκνότητα η διάρκεια ζωής και η προτίμηση ως προς τον ξενιστή των κουνουπιών-φορέων [6]

Η μετάδοση του ιού του Δυτικού Νείλου πραγματοποιείται μέσω ενός ενζωοτικού κύκλου με-τάδοσης που περιλαμβάνει κυρίως ορνιθόφιλα είδη κουνουπιών κυρίως του γένους Culex και διάφορα είδη πουλιών Είδη κουνουπιών με μικτές τροφικές συνήθειες (άνθρωποι και πουλιά) μεταφέρουν τον ιό από τα μολυσμένα πουλιά σε δευτερεύοντες ξενιστές όπως ο άν-θρωπος και τα ιπποειδή Παρά το γεγονός ότι ο ιός έχει απομονωθεί σε περισσότερα από 60 είδη κουνουπιών εντούτοις μόνο είδη του γένους Culex θεωρούνται αποτελεσματικοί φορείς της ασθένειας [3]

Καταπολέμηση κουνουπιών-φορέων

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση των κουνουπιών (διατήρηση των πληθυσμών τους σε χαμηλά επίπεδα) πρέπει να βασίζεται σε ένα πρόγραμμα ολοκληρωμένης διαχείρισης το οποίο συνδυ-άζει όλες τις διαθέσιμες μεθόδους με τον πλέον αποτελεσματικό οικονομικό και ασφαλή τρό-πο [5] Απαραίτητα στοιχεία ενός τέτοιου προγράμματος αντιμετώπισης κουνουπιών είναι η παρακολούθηση πληθυσμών η μείωση των εστιών αναπαραγωγής η χημική καταπολέμηση η διαχείριση της ανθεκτικότητας των κουνουπιών στα εντομοκτόνα ο βιολογικός έλεγχος και η αξιολόγηση του αποτελέσματος των μεθόδων καταπολέμησης [7]

Παρακολούθηση πληθυσμών

Η παρακολούθηση των πληθυσμών αποσκοπεί στην ταυτοποίηση των ειδών κουνουπιών καθώς και στην εκτίμηση της δυναμικής των πληθυσμών τους σε σχέση με τις κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή Ιδιαίτερα σημαντική είναι η χαρτογράφηση των εστιών αναπαραγωγής καθώς και η διατήρηση αναλυτικών στοιχείων της σύνθεσης των πληθυσμών των κουνουπιών

Η δειγματοληψία προνυμφών κουνουπιών αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την εκτίμηση της πυκνότητας ενός είδους καθώς και της αποτελεσματικότητας εφαρμογής προνυμφοκτό-νων σκευασμάτων Η ταυτοποίηση των ειδών γίνεται αποκλειστικά από τις προνύμφες 4ου σταδίου ενώ προνύμφες νεαρότερης ηλικίας θα πρέπει να εκτραφούν υπό εργαστηριακές συνθήκες προκειμένου να καταστεί δυνατή η ταυτοποίησή τους[5] Η παρακολούθηση των ενηλίκων 1) επιβεβαιώνει την ύπαρξη κουνουπιών φορέων σε μια συγκεκριμένη περιοχή 2) συμβάλλει στην εκτίμηση της πληθυσμιακής τους πυκνότητας 3) θέτει πληθυσμιακά όρια πέ-ραν των οποίων απαιτούνται μέτρα καταπολέμησης και 4) χρησιμοποιείται στην εκτίμηση της αποτελεσματικότητας των εφαρμοζόμενων μεθόδων αντιμετώπισης

Μείωση εστιών αναπαραγωγής

Η μείωση των εστιών αναπαραγωγής αποτελεί τον πλέον μόνιμο αποτελεσματικό και οικο-νομικό τρόπο αντιμετώπισης των κουνουπιών σε αρκετές περιοχές [7] Η στρατηγική αυτή περιλαμβάνει μέτρα απλού υγειονομικού χαρακτήρα όπως σωστή διαχείριση ελαστικών και καθαρισμός παράνομων χωματερών καθώς και πιο σύνθετα που πραγματοποιούνται σε επίπε-δο περιοχής όπως η κατακράτηση και διαχείριση των υδάτων λιμνών ποταμών κα

Χημική καταπολέμηση

Η χρήση εντομοκτόνων σκευασμάτων καθίσταται απαραίτητη στην περίπτωση που τα μέτρα διαχείρισης των εστιών αναπαραγωγής αποτύχουν να διατηρήσουν τον πληθυσμό των κου-νουπιών κάτω από το επιθυμητό όριο πυκνότητας Σκοπός της προνυμφοκτονίας είναι να δι-ατηρήσει τον κίνδυνο μετάδοσης των ασθενειών χαμηλό laquoεξουδετερώνονταςraquo ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού κουνουπιών-φορέων πριν την ενηλικίωση και τη διασπορά τους [7] Η λεπτομερής χαρτογράφηση των εστιών αναπαραγωγής αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση μιας αποτελεσματικής προνυμφοκτονίας

Η χρήση ακμαιοκτόνων σκευασμάτων είναι επιβεβλημένη όταν ο κίνδυνος μετάδοσης των ασθενειών είναι υψηλός Στην περίπτωση της Ελονοσίας οι υπολειμματικοί ψεκασμοί εσωτε-ρικών χώρων και η χρήση διχτυών εμποτισμένων με εντομοκτόνες ουσίες (κυρίως πυρεθρο-ειδή) μπορεί να συμβάλουν αποτελεσματικά στον περιορισμό της μετάδοσης της ασθένειας ιδιαίτερα όταν τα είδη των Anopheles προτιμούν εσωτερικούς χώρους [8] Απαραίτητη προϋ-πόθεση για την εφαρμογή των παραπάνω μεθόδων και ιδιαίτερα των υπολειμματικών ψεκα-σμών εσωτερικών χώρων είναι η συνεργασία των κατοίκων προκειμένου να επιτευχθεί η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη κάλυψη των εσωτερικών επιφανειών

Για να είναι επιτυχής η ακμαιοκτονία των κουνουπιών φορέων του ιού του Δυτικού Νείλου πρέπει να λαμβάνει υπόψη 1) την οικολογία και τοπογραφία της περιοχής 2) την πυκνότητα του πληθυσμού κατανομή εύρος πτήσης και ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού-στόχου 3) τη χρονική περίοδο που μεσολαβεί από την στιγμή που τα κουνούπια βρέθηκαν μολυσμένα με τον ιό 4) το εύρος πτήσης πουλιών και 5) τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των κατοίκων [7] Τέλος η υιοθέτηση στρατηγικών διαχείρισης της ανθεκτικότητας των κουνουπιών στα εντομοκτόνα αποτελεί ένα επιπλέον απαραίτητο συστατικό των προγραμμάτων ολοκληρωμέ-νης αντιμετώπισης

Βιολογική καταπολέμηση

Η χρήση βιολογικών μέσων καταπολέμησης μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο σε προγράμματα ολοκληρωμένης αντιμετώπισης κουνουπιών Πλήθος οργανισμών όπως υδρόβια έντομα εντομο-παθογόνοι νηματώδεις και μύκητες καθώς και βακτήρια (Bacillus thurigensis) έχουν χρησιμοποιη-θεί ως μέσα βιολογικής καταπολέμησης κουνουπιών ωστόσο το Gambusia affinis (είδος ψαριού) που τρέφεται με προνύμφες κουνουπιών αποτελεί το πλέον αποτελεσματικό από αυτά [5]

Αξιολόγηση αποτελεσματικότητας μεθόδων αντιμετώπισης

Η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των μέτρων αντιμετώπισης των πληθυσμών των ενη-λίκων αποτελεί απαραίτητο στοιχείο των προγραμμάτων ολοκληρωμένης αντιμετώπισης των κουνουπιών ενώ παρόμοιες μέθοδοι μπορούν να εφαρμοστούν όπου είναι εφικτό και για την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας των προνυμφοκτονιών Η αξιολόγηση των προγραμμάτων αντιμετώπισης κουνουπιών περιλαμβάνει εκτίμηση της πυκνότητας του πληθυσμού-στόχου πριν και μετά την εφαρμογή των εντομοκτόνων με χρήση μεθόδων παγίδευσης ενηλίκων και δειγματοληψίες προνυμφών εντός και εκτός της περιοχής εφαρμογής των σκευασμάτων καθορισμό του ποσοστού μόλυνσης του πληθυσμού των κουνουπιών πριν και μετά την εφαρ-μογή των εντομοκτόνων (ειδικά για τον ιό του Δυτικού Νείλου) και καταγραφή των καιρικών συνθηκών που επικρατούν κατά τη διάρκεια των ψεκασμών [7]

Συμπερασματικά η αντιμετώπιση των κουνουπιών φορέων της ελονοσίας και του ιού του δυ-τικού Νείλου είναι μια περίπλοκη συνεχής πολυπαραγοντική διαδικασία που περιλαμβάνει προσεκτικό σχεδιασμό υψηλά επίπεδα συντονισμού και επικοινωνίας μεταξύ των σχετικών φορέων υιοθέτηση σύγχρονων τεχνολογιών εκτενή ενημέρωση του κοινού και έγκαιρη και ικανή χρηματοδότηση

22 23



1 WHO 2011 World Malaria Report 2011 Geneva Switzerland

2 ECDC and WHO 2012 Mission Report Joint ECDCWHO mission related to local malaria transmission in Greece in 2011 Summary SeptemberOctober 2011 Stockholm Sweden

3 Blitvich B J 2008 Transmission dynamics and changing epidemiology of West Nile virus Animal Health Research Reviews 9 71-86

4 Papa A K Danis A Baka A Bakas G Dougas T Lytras G Theocharopoulos D Chrysagis E Vassiliadou F Kamaria A Liona K Mellou G Saroglou and T Panagiotopoulos 2010 Ongoing outbreak of West Nile virus infections in humans in Greece JulyndashAugust 2010 Euro Surveill 15pii19644

5 Becker N D Petric M Zgomba C Boase C Dahl M Madon and A Kaiser 2010 Mosquitoes and Their Control (Second Edition) Berlin and Heidelberg Germany Springer-Verlag

6 Gullan P J and Cranston P S 2010 The Insects an outline of Entomology 4th Edition Hoboken NJ Wiley-Blackwell 2010

7 CDC 2003 EpidemicEpizootic West Nile Virus in the United States Guidelines for Surveillance Prevention and Control 3rd Revision [httpwwwcdcgovncidoddvbidwestnileresourceswnv-guidelines-aug-2003pdf]

8 Karunamoorthi K 2011 Vector control a cornerstone in the malaria elimination campaign Clinical Microbiology and Infection 17 1608ndash1616

Αλέξανδρος Δ Διαμαντίδης και Νίκος Θ Παπαδόπουλος Εργαστήριο Εντομολογίας και Γεωργικής Ζωολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Ελλάδα

Εργαστηριακή διάγνωση ελονοσίας

Παρά τη μεγάλη σημασία της κλινικής διάγνωσης της ελονοσίας οι αρκετά κοινές κλινικές εκδηλώσεις που τη χαρακτηρίζουν και δημιουργούν διαφοροδιαγνωστικά προβλήματα ενι-σχύουν την αξία της εργαστηριακής επιβεβαίωσής της Αυτή θα γίνει κυρίως με τις παρακάτω εργαστηριακές μεθόδους

1Μικροσκοπική εξέταση παρασκευασμάτων περιφερικού αίματος (12)

Παραμένει και σήμερα η μέθοδος εκλογής Η εξέταση θα γίνει σε παχεία σταγόνα (thick film) και σε λεπτή στιβάδα (thin film) H εξέταση παχείας σταγόνας βοηθάει στην ανίχνευση των πλασμωδίων και η λεπτή στιβάδα στην ταυτοποίησή τους Για την εξέταση των παρασκευα-σμάτων απαιτείται εμπειρία Πάντοτε στην προετοιμασία πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τε-χνικές λεπτομέρειες για να αποφεύγονται μεταβολές στη μορφολογία και στα χαρακτηριστικά των παρασίτων Η αναγνώριση των πλασμωδίων γίνεται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και από στοιχεία του ερυθρού στο οποίο παρασιτούν (Εικόνες 1 και 2)

Εικόνα 1 Ωριμο σχιστό Plasmodium vivax

Εικόνα 2 Plasmodium falciparum

24 25


Σε παρασκευάσματα παχείας σταγόνας πρέπει να εξετάζονται τουλάχιστον 200-300 οπτικά πε-δία (Χ 100) Σε χαμηλή παρασιταιμία ευνόητο είναι ότι απαιτείται μεγαλύτερος αριθμός οπτι-κών πεδίων Το ιδεώδες είναι όλα τα παρασκευάσματα να εξετάζονται από δύο μικροσκοπιστές ( από τους οποίους συνήθως ο δεύτερος πρέπει να έχει σημαντική εμπειρία)

Όταν υπάρχει κλινική ένδειξη ελονοσίας και τα παρασκευάσματα είναι αρνητικά πρέπει να επαναλαμβάνεται η εξέταση με νέα δείγματα κάθε 12 τουλάχιστον ώρες Ένα αρνητικό απο-τέλεσμα δεν αποκλείει την ελονοσία Θρομβοπενία ή ύποπτα ευρήματα σε ορισμένους αιματο-λογικούς αναλυτές ενισχύουν την υποψία ελονοσίας και απαιτείται νέα εξέταση

Ο προσδιορισμός της παρασιταιμίας είναι ένα στοιχείο που ζητείται από τους θεράποντες ια-τρούς Από τα υπάρχοντα δεδομένα (με αντικειμενικό Χ100 και προσοφθάλμιο φακό Χ10) θεωρείται ότι η ανεύρεση 1-2 πλασμωδίων ανά οπτικό πεδίο αντιστοιχεί σε 01 παρασιτού-μενα ερυθρά ενώ η ανεύρεση 1-2 πλασμωδίων ανά 10 οπτικά πεδία αντιστοιχεί σε 001 παρασιτούμενα ερυθρά Σε υψηλή παρασιταιμία με 10-20 πλασμώδια ανά οπτικό πεδίο το ποσοστό παρασιτούμενων ερυθρών ανέρχεται σε 1 Οι ποσοστιαίες αυτές εκφράσεις ποι-κίλλουν ανάλογα με το είδος του πλασμωδίου και τον ερευνητή

2Ταχεία ανίχνευση αντιγόνου (RDT) (23)

Μέθοδος ανοσοχρωματογραφίας που ανιχνεύει αντιγόνο πλασμωδίων με μικρή ποσότητα αί-ματος (5-15 μl) σε 5-20 λεπτά

Κατεξοχήν χρήσιμη για ανίχνευση του Plasmodium falciparum Στα άλλα είδη πλασμωδίων λόγω της χαμηλότερης παρασιταιμίας τα ποσοστά ανίχνευσης είναι μικρότερα Βοηθητική η χρήση της όταν λείπουν οι δομές πρωτοβάθμιας υγείας ή πεπειραμένοι μικροσκοπιστές Υπάρ-χουν δύο κύριες προσεγγίσεις Η πρώτη με χρήση της πρωτείνης HRP-2 πλούσιας σε ιστιδίνη που είναι ειδική για το P falciparum αλλά με ασαφή λίγο τα χρονικά όρια ανίχνευσης του αντιγόνου μετά από θεραπεία (αναφέρεται ανίχνευση του αντιγόνου μέχρι και δύο εβδομά-δες μετά από τη λήξη της ανθελονοσιακής θεραπείας) Η δεύτερη χρησιμοποιεί μονοκλωνικά αντισώματα έναντι ειδικής πλασμωδιακής γαλακτικής δευδρογενάσης (pLDH) Ανιχνεύει πλα-σμώδια που βρίσκονται μόνο στα ερυθρά Μπορεί και ανιχνεύει το Pfalciparum ενώ δεν κάνει διάκριση των λοιπών ειδών πλασμωδίων Πρόσφατα έχουν αδειοδοτηθεί δύο νέα αντιγόνα για RDT testτο SD FK70 Malaria antigen Pv test και το SD FK80 PfPv antigen που μπο-ρούν να χρησιμοποιηθούν για RDT που ανιχνεύει Pvivax ή PvivaxPfalciparum Τα πρώτα αποτελέσματα είναι πολύ ικανοποιητικά Η δοκιμασία ανίχνευσης αντιγόνου των πλασμωδίων χαρακτηρίζεται από την απλότητά της και τη δυνατότητα εκτέλεσής της από άτομα με λίγη εμπειρία Στα μειονεκτήματά της είναι η αδυναμία ποσοτικής εκτίμησης της παρασιταιμίας

Μία ταχεία δοκιμασία για να είναι χρήσιμη πρέπει να έχει ευαισθησία άνω του 95 Αυτό επιτυγχάνεται για την ανίχνευση του Pfalciparum ενώ όχι πάντα για τα λοιπά πλασμώδια Υπάρχουν τα τελευταία χρόνια RDT αντιδραστήρια πολλών εταιρειών και μεγάλος αριθμός συγκριτικών μελετών με αρκετές διακυμάνσεις αποτελεσμάτων Ψευδώς θετικά αποτελέσμα-τα σε μικρά ποσοστά αναφέρονται από την παρουσία ρευματοειδούς παράγοντα ή ετερόφι-λων αντισωμάτων Αντίθετα η παρουσία anti-HRP-2 αντισωμάτων μπορεί να ενοχοποιείται για ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα σε πείσμα υψηλής παρασιταιμίας Η επίδοση των RDTs εξαρτάται από παράγοντες κατασκευής αλλά και περιβαλλοντικούς Οι επικρατούσες συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας στη χώρα μας δεν επηρεάζουν την ποιότητα των αντιδραστηρίων

3Μέθοδοι Μοριακής Βιολογίας (4)

Έχει καθιερωθεί η αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (PCR) Τα μειονεκτήματα των άλλων μεθόδων (ανάγκη εμπειρίας για τη μικροσκόπηση κόστος και ενίοτε μειωμένη ευαισθησία των μεθόδων ανίχνευσης αντιγόνου) ώθησαν στην ανάπτυξη της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυ-μεράσης για ανίχνευση των πλασμωδίων Η μέθοδος είναι απλή Στο εργαστήριο αναφοράς ελονοσίας της ΕΣΔΥ εφαρμόζεται από ετών με επιτυχία μία multiplex μέθοδος που ανιχνεύει ταυτόχρονα Pvivax (266 bp) και Pfalciparum (346 bp) (Εικ 3) Το όριο ανίχνευσης είναι 1 παράσιτο μl για το Pfalciparum και 3 παράσιταμl για το Pvivax Έχουν περιγραφεί διάφορες τροποποιήσεις της PCR για τη διάγνωση της ελονοσίας Η PCR είναι ισοδύναμη της μικροσκο-πικής εξέτασης αίματος προϋποθέτει όμως την ύπαρξη σχετικής υποδομής

Εικόνα 3 PCR Plasmodium falciparum και Pvivax

4Ανοσοφθορισμός (5)

Περιγράφηκε ως μια γρήγορη προκαταρκτική εξέταση ανίχνευσης πλασμωδίων που θα οδηγή-σει σε περαιτέρω αναγνώριση-ταυτοποίηση πλασμωδίων Από τις 3 τεχνικές που έχουν περι-γραφεί η πιο γνωστή αφορά στο σύστημα QBC (Quantitative buffy coat) Το αίμα συλλέγεται σε ειδικά τριχοειδή σωληνάρια που φέρουν εσωτερικά πορτοκαλόχρουν της ακριδίνης Τα τριχοειδή φυγοκεντρούνται και η στιβάδα των λευκών όπου συγκεντρώνονται τα πλασμώδια εξετάζεται σε μικροσκόπιο φθορισμού

Παρόλη την απλότητα και ευαισθησία της μεθόδου η χρήση της προϋποθέτει προμήθεια εξο-πλισμού που συνεπάγεται οικονομική επιβάρυνση

Νεώτερες προσεγγίσεις βασιζόμενες στην μεθοδολογία αυτή είναι υπό αξιολόγηση

5Αναζήτηση αντισωμάτων έναντι πλασμωδίων (6)

Η ανεύρεση αντισωμάτων για πλασμώδια δεν κάνει διάκριση μεταξύ πρόσφατης ή παλιάς λοί-μωξης και είναι περιορισμένης αξίας για τη θεραπευτική αντιμετώπιση ασθενή Σε περίπτωση αρνητικού αποτελέσματος βοηθάει να αποκλεισθεί η ελονοσία Τα αντισώματα ανιχνεύονται λίγες μέρες μετά από την είσοδο των μεροζωιτών στα ερυθρά Θα μπορούσε να είναι χρήσιμοι στην εξέταση αιμοδοτών ή στην εξέταση ταξιδιώτη που υπεβλήθη σε ανθελονοσιακή αγωγή χωρίς προηγούμενη εργαστηριακή επιβεβαίωση


1 Βακάλης Ν Ιατρική Παρασιτολογία2003Eκδ ΖΗΤΑ Αθήνα

2 Wongsrichanalai C Barcus MJ Muth S Sutamihardja A Wernsdorfer A review of Malaria of Malaria Tools Microscopy and Rapid Diagnostic Test (RDT) Am J Trop Med Hyg (Suppl 6) 2007pp 119-127

3 Gillet P Malaria Rapid diagnostic Tests Laboratory aspects in the diagnostic setting School for Public Health and Primary Care Dissertation p122011

4 Patsoula E Spanacos G Sofianatou D Parara M Vakalis NC A single step PCR method for the detection and differentiation of Pvivax and Pfaalciparum Ann Trop Med amp Parasitol 20039715-21

5 CDC Malaria diagnosis (US) Serology 2010

Βακάλης Νικόλαος Καθηγητής Τομέα Παρασιτολογίας-Εντομολογίας και Τροπικών Νόσων ΕΣΔΥ

26 27


Σχέδιο δράσης ΚΕΕΛΠΝΟ για την αντιμετώπιση της ελονοσίας στην Ελλάδα- 2012-2015

Το καλοκαίρι του 2011 καταγράφηκαν στην Ελλάδα 40 κρούσματα ελονοσίας από Plasmodium vivax με ενδείξεις laquoεγχώριας μετάδοσηςraquo (δηλαδή σε άτομα που δεν προέρχονταν από ενδη-μικές για ελονοσία περιοχές και ούτε είχαν ταξιδέψει στις χώρες αυτές) Η πλειοψηφία των περιπτώσεων αυτών προέρχονταν από το Δήμο Ευρώτα Λακωνίας ενώ σποραδικά κρούσματα χωρίς αναφερόμενο ιστορικό ταξιδιού σε ενδημικές χώρες δηλώθηκαν από άλλες 4 περιοχές της Ελλάδας (Χαλκίδα Ευβοίας Αγιά Λάρισας Καλύβια και Μαραθώνας Ανατολικής Αττικής και Ορχομενός Βοιωτίας) Η Ελλάδα θεωρείται επισήμως ελεύθερη ελονοσίας από το 1974 Λαμβάνοντας υπόψη την εμφάνιση κρουσμάτων ελονοσίας σε κατοίκους της Ελλάδας κατά τα έτη 2009 (Ν=6) 2010 (Ν=3) και 2011 (Ν=40) χωρίς ιστορικό ταξιδίου σε χώρες ενδημικές για την ελονοσία το ενδεχόμενο επανεγκατάστασης της νόσου είναι υπαρκτό λόγω των παρακάτω παραγόντων (α) Η χώρα αποτελεί τόπο διαμονής και εργασίας μεταναστών από χώρες στις οποίες ενδημεί η νόσος Επιπλέον παρατηρείται είσοδος σημαντικού αριθμού μεταναστών στην Ελλάδα (κυρίως μέσω των θαλάσσιων και χερσαίων συνόρων) από χώρες ενδημικές στην ελονοσία οι οποίοι δεν υπόκεινται σε υγειονομικό έλεγχο(β) Κουνούπια του γένους Anopheles τα οποία μεταδίδουν την ελονοσία κυκλοφορούν σε διάφορες περιοχές της χώρας μας(γ) Σημειώνονται κλιματολογικές αλλαγές (αύξηση της μέσης θερμοκρασίας ήκαι των θερμών ημε-ρώνέτος) με συνακόλουθη αύξηση του πληθυσμού και της δραστηριότητας των κουνουπιώνΌλα τα παραπάνω υπογραμμίζουν την επιτακτική ανάγκη χάραξης εθνικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου προβλήματος Δημόσιας Υγείας (ΔΥ) και εκπόνησης ενός ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση της ελονοσίας στην Ελλάδα Το ΚΕ-ΕΛΠΝΟ με τη συνεργασία της Ομάδας Εργασίας για τα Νοσήματα που Μεταδίδονται με Δια-βιβαστές εκπόνησε σχέδιο δράσης που περιλαμβάνει την περιγραφή των δράσεων που δρο-μολογούνται για την αντιμετώπιση της ελονοσίας Το σχέδιο αυτό υποβλήθηκε στο ΥΥΚΑ το οποίο με τη σειρά του εκπονεί στρατηγικό σχέδιο δράσης για την Ελονοσία στην Ελλάδα το οποίο σχεδιάζεται να εκδοθεί ως κοινή υπουργική απόφαση Υπουργών Υγείας Εσωτερικών και Αγροτικής Ανάπτυξης Κύριος Στόχος Σχεδίου Δράσης

Κύριος στόχος του παρόντος Σχεδίου Δράσης είναι η αποφυγή επανεγκατάστασης της ελονο-σίας στην Ελλάδα

Ειδικοί Στόχοι Σχεδίου Δράσης bull Βελτίωση της οργάνωσης και λειτουργίας του συστήματος επιδημιολογικής επιτήρησης της

ελονοσίας του ΚΕΕΛΠΝΟ για όλη την επικράτεια με ενίσχυσή του στις περιοχές υψηλού κινδύνουbull Έγκαιρη ανίχνευση και αποτελεσματική θεραπεία των κρουσμάτων ελονοσίας που

ανιχνεύονται στη χώρα (υποκλινικές και κλινικές μορφές) ώστε να διακόπτεται έγκαιρα η μετάδοση του πλασμωδίου της ελονοσίας

bull Συντονισμένη και έγκυρη ενημέρωση όλων των εμπλεκόμενων φορέων για τις αναγκαίες δράσεις για τον έλεγχο της ελονοσίας (επαγγελματίες υγείας και δημόσιας υγείας τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση άλλοι φορείς κλπ)

bull Συντονισμός και οργάνωση της ενημέρωσης του κοινού στις περιοχές υψηλού κινδύνου για τα αναγκαία μέτρα προστασίας από την ελονοσία

bull Παρακολούθηση της πορείας και αποτελεσματικότητας των ολοκληρωμένων προγραμμάτων εντομολογικής επιτήρησης και εντομοκτονίας με επικέντρωση στις περιοχές υψηλού κινδύνου μέσω της ανταλλαγής πληροφορίων με τις περιφέρειες

bull Ανάπτυξη εργαλείων για την εκτίμηση κινδύνου για την επανεμφάνιση της ελονοσίας σε όλη την επικράτεια μέσω της συμμετοχής σε ερευνητικά προγράμματα και με τη συνεργασία ευρωπαϊκών και άλλων φορέων δημόσιας υγείας

bull Προστασία του τουρισμού της χώρας μέσω αποφυγής έκδοσης οδηγιών- από Διεθνείς Οργανισμούς- για λήψη χημειοπροφύλαξης από τους ταξιδιώτες προς περιοχές της Ελλάδας με κρούσματα ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης

bull Συμμόρφωση με το στόχο του Ευρωπαϊκού Τμήματος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για την εξάλειψη της ελονοσίας από όλη την Ευρώπη μέχρι το 2015

Από το τέλος της περιόδου μετάδοσης της ελονοσίας το 2011 (Νοέμβριος 2011) το ΚΕΕΛΠΝΟ συγκεντρώνει κλιματολογικά οικολογικά κοινωνικά και ιστορικά δεδομένα σε σχέση με την ελονοσία για τη δημιουργία εργαλείου εκτίμησης κινδύνου με σκοπό την βέλτιστη προετοιμα-σία για το 2012 Με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα και με τη σύμφωνη γνώμη εμπειρογνωμό-νων ορίστηκαν τέσσερα επίπεδα επικινδυνότητας για την εγχώρια μετάδοση της ελονοσίας

Συγκεκριμένα τα Επίπεδα Επικινδυνότητας ορίζονται ως εξής1 Επίπεδο Επικινδυνότητας 0 περιοχές χωρίς παράγοντες κινδύνου για εγχώρια μετάδοση

της ελονοσίας ΚΑΙ χωρίς ιστορικό εγχώριας μετάδοσης ελονοσίας κατά τα τελευταία τρία έτη συμπεριλαμβανομένων περιοχών στις οποίες παρατηρείται μόνο αυξημένη παρουσία των παρασίτων της ελονοσίας σε ανθρώπους (εισαγωγή των παρασίτων από ενδημικές για την ελονοσία χώρες πχ μέσω ασθενών μεταναστών και ταξιδιωτών) Ή μόνο παρουσία διαβιβαστών ndash κουνουπιών του γένους Anopheles (ή περιβαλλοντικών παραγόντων που ευνοούν την ανάπτυξή τους)

2 Επίπεδο Επικινδυνότητας 1 περιοχές με παράγοντες κινδύνου για εγχώρια μετάδοση της ελονοσίας δηλαδή περιοχές στις οποίες παρατηρείται αυξημένη παρουσία των παρασίτων της ελονοσίας σε ανθρώπους (εισαγωγή των παρασίτων από ενδημικές για την ελονοσία χώρες πχ μέσω ασθενών μεταναστών και ταξιδιωτών) ΚΑΙ παρουσία διαβιβαστών ndash κουνουπιών του γένους Anopheles (ή περιβαλλοντικών παραγόντων που ευνοούν την ανάπτυξή τους)

3 Επίπεδο Επικινδυνότητας 2 περιοχές με καταγραφή τουλάχιστον ενός σποραδικού κρούσματος ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης της ελονοσίας τα τελευταία τρία έτη

4 Επίπεδο Επικινδυνότητας 3 περιοχές με συρροή κρουσμάτων ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης τα τελευταία τρία έτη Ή ενδείξεις συνεχιζόμενης μετάδοσης της νόσου από έτος σε έτος (εμφάνιση νέων κρουσμάτων στην περιοχή κατά τη διάρκεια τουλάχιστον δύο συνεχόμενων ετών) Στις περιοχές αυτές θεωρείται ότι υπάρχουν συνθήκες μετάδοσης και ενδείξεις πιθανής επανεγκατάστασης της μετάδοσης της ελονοσίας

Οι δράσεις αντιμετώπισης της ελονοσίας σύμφωνα με το Σχέδιο γίνονται στο πλαίσιο των πα-ρακάτω αξόνων

bull Δράσεις ενίσχυσης επιδημιολογικής επιτήρησης ελονοσίας Περιγράφεται το σύστημα επιτήρησης της ελονοσίας την ενεργητική εργαστηριακή επιτήρη-ση και την ενεργητική αναζήτηση κρουσμάτων στο περιβάλλον επιβεβαιωμένου κρούσματος (focus investigation) καθώς και την ανίχνευση κρουσμάτων ελονοσίας μέσω screening νεο-εισερχομένων μεταναστώνbull Δράσεις ενίσχυσης εργαστηριακής διάγνωσης ελονοσίαςΠεριγράφονται όλες οι δράσεις ενίσχυσης της εργαστηριακής επιτήρησης της νόσου και συ-νεργασία με τα εργαστήρια που ελέγχουν τα έντομα διαβιβαστέςbull Κλινική Αντιμετώπιση Ελονοσίας σύμφωνα με κατευθυντήριες οδηγίες διάγνωσης και θεραπείαςbull Δράσεις Επικοινωνίας Οι δράσεις επικοινωνίας αποτελούν θεμελιώδη πυλώνα της εφαρμογής και της επιτυχίας του Σχεδίου Δράσης καθώς στοχεύουν στην ενημέρωση των επαγγελματιών υγείας και του κοινού για την ελονοσία Σκοπός τους είναι αφ΄ ενός η επικοινωνία της ανάγκης έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας της νόσου και αφrsquo ετέρου των μέτρων ατομικής προστασίας από τα κουνούπια bull Επιτήρηση και Έλεγχος Διαβιβαστών ΕλονοσίαςΠεριγράφονται οι βασικές αρχές εντομολογικής επιτήρησης και οι δύο βασικοί πυλώνες ελέγχου των διαβιβαστών ελονοσίας η προνυμφοκτονία και οι υπολειμματικοί ψεκασμοί εσωτερικών χώρων bull Διατομεακή Συνεργασία ΚΕΕΛΠΝΟ με εμπλεκόμενους φορείς Η αντιμετώπιση και ο έλεγχος της ελονοσίας καθώς και η αποτροπή της επανεγκατάστασής της στην Ελλάδα περιλαμβάνει πολλαπλές δράσεις και αρμοδιότητες πολλών εμπλεκόμενων φορέων όπως υπηρεσίες Υγείας κεντρικές και περιφερικές αρχές Δημόσιας Υγείας αρχές εποπτείας του περιβάλλοντος και της αγροτικής ανάπτυξης Το ΚΕΕΛΠΝΟ έχει αναπτύξει κα-νάλια επικοινωνίας και συνεργασίας με όλους τους φορείς (δημόσιους και ιδιωτικούς) για τη βελτίωση της συνεργασίας και του συντονισμού

Αγορίτσα Μπάκα Γραφείο Συνεργατών Προέδρου ΚΕΕΛΠΝΟ

28 29

Δράσεις γραφείων

Δράσεις Γραφείου Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών(ΕΑΝ) amp Σπανίων Νοσημάτωνndash Μάιος 2012

bull Διημερίδα με θέμα laquoΚατάρτιση των Καταγραφέων για την καταγραφή του καρκίνουraquo Στo πλαίσιo των δράσεων του ΕΑΝ πραγματοποιήθηκε στις 21 και 22 Μαΐου 2012 στο αμφιθέατρο της ΕΣΔΥ η εκπαίδευση της 1ης ομάδας καταγραφέων του καρκίνου που αφορούσε τους καταγραφείς από τα δημόσια στρατιωτικά και ιδιωτικά νοσοκομεία της Αττικής καθώς επίσης και τους καταγραφείς από τα Νοσοκομεία των περιοχών Λαμία Καρπενήσι Άμφισσα Λειβαδιά Χαλκίδα Κάρυστος Θήβα Κύμη Τρίπολη Άργος Ναύπλιο Σπάρτη Μολάοι Σύρος Ρόδος Μυτιλήνη Η διημερίδα αποσκοπούσε στην εκπαίδευση των καταγραφέων σχετικά με τον τρόπο συμπλήρωσης του laquoΕντύπου καταγραφής κακοήθους ή οριακής κακοήθειας νεοπλάσματοςraquo

bull Ημερίδα με θέμα laquoΚατάρτιση των Καταγραφέων για την καταγραφή του καρκίνουraquo που πραγματοποιήθηκε στις 29 Μαΐου 2012 στο ΚΕΕΛΠΝΟ Θεσσαλονίκης για την εκπαίδευση της 2ης ομάδας (σε σειρά) καταγραφέων του καρκίνου και αφορούσε τους καταγραφείς από τα δημόσια στρατιωτικά και ιδιωτικά Νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης καθώς επίσης και τους καταγραφείς από τα Νοσοκομεία των περιοχών Φλώρινα Καστοριά Γρεβενά Κοζάνη Πτολεμαΐδα Βέροια Νάουσα Έδεσσα Γιαννιτσά Κατερίνη Κιλκίς Σέρρες Καβάλα Δράμα Ξάνθη Κομοτηνή Αλεξανδρούπολη Χαλκιδική Γουμένισσα Διδυμότειχο Λάρισα Βόλος Τρίκαλα και Καρδίτσα Η ημερίδα αποσκοπούσε στην εκπαίδευση των καταγραφέων σχετικά με τον τρόπο συμπλήρωσης του laquoΕντύπου καταγραφής κακοήθους ή οριακής κακοήθειας νεοπλάσματοςraquo

Δράσεις του γραφείου σχετικά με τα σπάνια νοσήματα

Η υπεύθυνη του Τμήματος Εκπαίδευσης και Εθνικών Αρχείων και υπεύθυνη του Γραφείου ΕΑΝ amp Σπάνιων Νoσημάτων κα Ευαγγελία Τζάλα εκπροσώπησε τον Οργανισμό στις εξής δύο συναντήσεις

bull Ετήσια συνάντηση του Orphanet Europe Joint Action Βρυξέλλες 2352012 Στη συνάντηση την οποία παρακολούθησε εκ μέρους της Ελλάδας και η εκπρόσωπος του Orphanet Hellas κα Ελένη Μιχελακάκη Δντρια Δνσης Ενζυμολογίας και Κυτταρικής Λειτουργίας Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Μελέτης Ενδογενών Μεταβολικών Νοσημάτων Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομάδας Μελέτης της Νόσου Gaucher (EWGGDEUROPEAN WORKING GROUP ON GAUCHER DISEASE) παρουσιάσθηκαν οι ενέργειες που έχουν γίνει από κάθε χώρα που συμμετέχει στο πλαίσιο του Orphanet και οι ενέργειες που θα πρέπει να γίνουν στο επόμενο έτος Η Ελλάδα έχει θέσει ως στόχο αφενός να αναρτήσει στην ιστοσελίδα που αφορά στη χώρα τα διαγνωστικά εργαστήρια ήκαι κέντρα παρακολούθησης και αντιμετώπισης σπανίων νοσημάτων και αφετέρου να μεταφράσει την laquoεγκυκλοπαίδειαraquo των ιατρικών όρων στα ελληνικά για τη διευκόλυνση και καλύτερη ενημέρωση τόσο των ασθενών όσο και των επαγγελματιών υγείας

bull 2η Συνάντηση του Ευρωπαϊκού προγράμματος EPIRARE Βρυξέλλες 2352012 Στη συνάντηση παρουσιάσθηκαν και συζητήθηκαν τα αποτελέσματα της ευρωπαϊκής έρευνας που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος σχετικά με τις πληροφορίες και τον τρόπο που καταγράφονται τα σπάνια νοσήματα στις άλλες χώρες καθώς και τα νομικά θέματα που προκύπτουν αναφορικά με τη δήλωση των ασθενών τον τρόπο ταυτοποίησής τους και την ενημέρωσή τους (έγγραφη συγκατάθεση)

Επερχόμενες συναντήσεις ndash συνέδρια Ιουνίου 2012

Τον Ιούνιο 2012 θα πραγματοποιηθούν από το γραφείο ΕΑΝ amp Σπανίων Νοσημάτων

bull Ημερίδα με θέμα laquoΚατάρτιση των Καταγραφέων για την καταγραφή του καρκίνουraquo που θα πραγματοποιηθεί στις 7 Ιουνίου 2012 στην αίθουσα σεμιναρίων του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου laquoΠαΓΝΗraquo στο Ηράκλειο Κρήτης για την εκπαίδευση της 3ης ομάδας (σε σειρά) καταγραφέων Θα συμμετέχουν καταγραφείς από τα δημόσια στρατιωτικά και ιδιωτικά νοσοκομεία της Κρήτης και σκοπός θα είναι η εκπαίδευσή τους σχετικά με τον τρόπο συμπλήρωσης του laquoΕντύπου καταγραφής κακοήθους ή οριακής κακοήθειας νεοπλάσματοςraquo

bull Ημερίδα με θέμα laquoΚατάρτιση των Καταγραφέων για την καταγραφή του καρκίνουraquo που


θα πραγματοποιηθεί στις 14 Ιουνίου 2012 στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο της Πάτρας για την εκπαίδευση της 4ης ομάδας (σε σειρά) καταγραφέων Θα συμμετέχουν καταγραφείς από τα δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία της Πάτρας καθώς επίσης και οι καταγραφείς από τα Νοσοκομεία των περιοχών Ιωάννινα Καλαμάτα Κόρινθος Αίγιο Καλάβρυτα Φιλιάτες Αγρίνιο Κρέστενα Πρέβεζα Λευκάδα Μεσολόγγι Ζάκυνθος Κεφαλονιά Κέρκυρα Πύργος Αμαλιάδα Κυπαρισσία και Άρτα Σκοπός της ημερίδας θα είναι η εκπαίδευση των καταγραφέων σχετικά με τον τρόπο συμπλήρωσης του laquoΕντύπου καταγραφής κακοήθους ή οριακής κακοήθειας νεοπλάσματοςraquo

bull 5η Συνάντηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Εμπειρογνωμόνων για τα Σπάνια Νοσήματα (European Union Committee of Experts for Rare Diseases ndash EUCERD) Λουξεμβούργο 20 amp 21 Ιουνίου 2012 Το γραφείο θα εκπροσωπήσει στη συνάντηση ο Ομότιμος Καθηγητής Παιδιατρικής και Εθνικός Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για τα Σπάνια Νοσήματα (EUCERD) κ Χ Καττάμης Η θεματολογία της Συνάντησης είναι ευρεία με κύριους άξονες τις Οδηγίες Διασυνοριακής Υγειονομικής Περίθαλψης και τα Ευρωπαϊκά Κέντρα Δικτύωσης την Κοινή δράση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για τα Σπάνια Νοσήματα την κλινική προστιθέμενη αξία των Ορφανών Φαρμάκων (CAVOD) το νέο χρηματοδοτικό πλαίσιο Horizon 2020 και την παρουσίαση της Επιστημονικής Επιτροπής της Διεθνούς Κοινοπραξίας για την έρευνα για τα σπάνια νοσήματα (IRDiRC)

Ε Τζάλα Υπεύθυνη Τμήματος Εκπαίδευσης και Εθνικών Αρχείων Υπεύθυνη Γραφείου ΕΑΝ και Σπάνιων Νόσων

laquoΥγιεινή Ασφάλεια και Διάσωση στο Νερόraquo

Στις 20042012 στο Δημαρχείο Π Φαλήρου ο Δήμαρχος κ Διονύσης Χατζηδάκης και η Αντι-δήμαρχος Βασιλική Ανδρικοπούλου διοργάνωσαν μια άκρως επιτυχημένη ημερίδα την οποία παρακολούθησε ακροατήριο 200 και πλέον ατόμων

Η ημερίδα αποτέλεσε το επιστέγασμα του πιλοτικού προγράμματος με τίτλο laquoΥγιεινή Ασφάλεια και Διάσωση στο Νερόraquo που περιείχε πρακτική άσκηση στο κολυμβητήριο του δήμου με τη συ-νεργασία του πρόεδρου του κ Ντίνου Νικολαΐδη και του κ Στάθη Αβραμίδη από το ΚΕΕΛΠΝΟ Προβλήθηκαν κοινωνικά τηλεοπτικά μηνύματα του ΚΕΕΛΠΝΟ για τη γρίπη το κάπνισμα τα κουνούπια και τον πνιγμό Η κα Ελεονώρα Χατζηπασχάλη (Αν Διευθύντρια ΚΕΕΛΠΝΟ-ΔΕΔΥ) ανέπτυξε τους σκοπούς και τις δράσεις του ΚΕΕΛΠΝΟ Υπογράμμισε ότι το ΚΕΕΛΠΝΟ (wwwkeelpnogr) βρίσκεται πάντα στο πλευρό του πολίτη και φιλοδοξεί να επεκτείνει τη δραστηρι-ότητά του και σε άλλους δήμους

Ο Δρ Στάθης Αβραμίδης έκανε αρχικά αναφορά σε περιστατικά πνιγμού στη μυθολογία την αρχαιότητα την ιστορία και το Χόλυγουντ Στη συνέχεια παρουσίασε επιδημιολογικά χαρα-κτηριστικά αίτια επιπτώσεις τρόπους διάσωσης και απάντησε σε συχνά ερωτήματα γύρω από θέματα ναυαγοσωστικής διάσωσης υγιεινής και αναζωογόνησης

Ο κ Χατζηδάκης εκφράζοντας τη βούληση του δήμου και τον παλμό των ακροατών καλω-σόρισε και χειροκρότησε το έργο του ΚΕΕΛΠΝΟ επαινώντας τους συνεργάτες του και αντα-ποκρίθηκε θετικά στο laquoδώροraquo της κας Χαζηπασχάλη που πρότεινε την επέκταση αυτής της εκπαιδευτικής πρωτοβουλίας με διαλέξεις και στα δημοτικά σχολεία του δήμου

Aβραμίδης Ευστάθιος ΚΕΔΥ

30 31


Η ελονοσία στον κόσμο

Η ελονοσία είναι η πιο σοβαρή παρασιτική λοίμωξη και σημαντικό αίτιο θανάτου σε πολλές τροπικές και υποτροπικές περιοχές του κόσμου με περιβαλλοντικές συνθήκες που ευνοούν τη μετάδοση της νόσου (θερμοκρασία υγρασία βροχόπτωση)

Η ελονοσία προκαλεί 350-500 εκατομμύρια λοιμώξεις και περίπου 1 εκατομμύριο θανάτους κάθε χρόνο παγκοσμίως Σύμφωνα με την έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) του 2010 αναφέρθηκαν 216 εκατομμύρια κρούσματα και 33 δισεκατομμύρια άτομα κινδύ-νευσαν από τη νόσο Συγκεκριμένα αναφέρθηκαν 174 εκατομμύρια κρούσματα στην Αφρική 128 εκατομμύρια κρούσματα στην Νοτιοανατολική Ασία 10 εκατομμύρια κρούσματα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου 2 εκατομμύρια κρούσματα στην περιοχή του Δυτικού Ει-ρηνικού 1 εκατομμύριο κρούσματα στην Κεντρική και Νότια Αμερική και 200 κρούσματα στην Ευρώπη Καταγράφηκαν 655000 θάνατοι εκ των οποίων το 91 εντοπίζεται στην Αφρική Περίπου 86 των θανάτων αφορούσε παιδιά κάτω των 5 ετών

Εισαγόμενα κρούσματα ελονοσίας μεταξύ 2001-2010 αναφέρθηκαν από 91 χώρες

Ο μεγαλύτερος αριθμός εισαγόμενων κρουσμάτων αφορά τις ΗΠΑ (12701) τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (20452) τη Γαλλία (48580) το Ηνωμένο Βασίλειο (17063) και την Αυ-στραλία (3355) Ο κίνδυνος για τον ταξιδιώτη εκτιμάται υψηλός στη Δυτική Αφρική και στην Ωκεανία ενδιάμεσος σε άλλες περιοχές της υποσαχάριας Αφρικής της Νότιας Ασίας και της Νότιας Αμερικής και χαμηλός στην Κεντρική Αμερική και σε άλλες περιοχές της Ασίας Ο αυξα-νόμενος αριθμός των διεθνών ταξιδιών σε συνάρτηση με την εισροή μεταναστών από χώρες όπου ενδημεί η ελονοσία επηρέασε τον αριθμό των εισαγόμενων κρουσμάτων ελονοσίας Πε-ρισσότεροι από 125 εκατομμύρια ταξιδιώτες επισκέπτονται κάθε χρόνο ενδημικές περιοχές και περισσότεροι από 30000 ταξιδιώτες από την Ευρώπη και τη βόρεια Αμερική προσβάλλονται από την ελονοσία Οι ταξιδιώτες που επισκέπτονται συγγενείς και φίλους (VFRs) ανέρχονται στο 50 των ταξιδιωτών παγκοσμίως και αποτελούν την ομάδα ταξιδιωτών όπου παρατηρού-νται τα περισσότερα κρούσματα εισαγόμενης ελονοσίας

Γεωγραφική κατανομή των πλασμωδίωνbull Το P falciparum εντοπίζεται κυρίως στην Αφρική bull Το P vivax εντοπίζεται κυρίως στην Ασία στην Κεντρική και Νότια Αμερική και σε κάποιες

περιοχές της Αφρικής bull Το P ovale εντοπίζεται κυρίως στην Αφρική (Δυτική Αφρική) και στα νησιά του δυτικού

Ειρηνικού bull Το P malariae έχει παγκόσμια κατανομήbull Το P knowlesi εντοπίζεται στη νοτιοανατολική Ασία (Μαλαισία)

Στελέχη ανθεκτικά στα ανθελονοσιακά

Στελέχη ανθεκτικά στα ανθελονοσιακά αναφέρθηκαν στη νοτιοανατολικά Ασία (Καμπότζη Βιρμανία Ταϋλάνδη Βιετνάμ) και στη λεκάνη του Αμαζονίου στη Νότια Αμερική σε περιοχές της Βραζιλίας της Γαλλικής Γουιάνα και του Σουρινάμ

Στις περιοχές στα σύνορα Καμπότζης Βιρμανίας και Ταϋλάνδης το Pfalciparum είναι ανθεκτι-κό στη θεραπεία με χλωροκίνη ή σουλφαδοξίνη και πυριμεθαμίνη η ευαισθησία στην κινίνη έχει μειωθεί αναφέρεται αποτυχία στη θεραπεία με μεφλοκίνη στο 50 των περιπτώσεων και στις νοτιοδυτικές επαρχίες στην Καμπότζη στα σύνορα με την Ταϋλάνδη εμφανίζεται αντοχή στα παράγωγα της αρτεμισίνης Για την προφύλαξη από τη ελονοσία στις παραπάνω περιοχές συνιστάται η λήψη δοξυκυκλίνης ή ατοβακόνηςπρογουανίλης σε συνδυασμό με τα γενικά μέτρα πρόληψης

Η αντοχή στα παράγωγα της αρτεμισίνης στα σύνορα Καμπότζης- Ταϋλάνδης είχε συνέπειες στη διαχείριση της ελονοσίας στους ταξιδιώτες που είχαν επισκεφθεί περιοχές στη νοτιοανα-τολική Ασία στα σύνορα ανατολικής Ταϋλάνδης και δυτικής Καμπότζης στα σύνορα δυτικής Ταϋλάνδης και νοτιοανατολική Βιρμανία και στην επαρχία Binc Phuc στο Βιετνάμ


1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointmalaria world_malaria_report_2011enindexhtml [Προσπέλαση 21 Μαΐου 2012]

2 Centers for Disease Control and Prevention (CDC) Στο httpwwwcdcgov malariaabout [Προσπέλαση 21 Μαΐου 2012]

3 Bacaner N Stauffer B Boulware DR Walker PF Keystone JS Travel medicine considerations for North American immigrants visiting friends and relatives JAMA 20042912856-64

4 Pavli A Smeti P Spilioti A Vakali A Katerelos P Maltezou HC Descriptive analysis of malaria prophylaxis for travellers from Greece visiting malaria-endemic countries Travel Med Infect Dis 2011 Nov9284-8

Παρασκευή Σμέτη Ανδρούλα Παυλή Έλενα Μαλτέζου Γραφείο Ταξιδιωτικής Ιατρικής Τμήμα Παρεμβάσεων σε Χώρους Παροχής Υπηρεσιών Υγείας


32 33


Πρόοδος laquoΠροκρούστηraquo

Στα πλαίσια του Σχεδίου Δράσης για την Αντιμετώπιση Λοιμώξεων από πολυανθεκτικά Gram ndash Aρνητικά Παθογόνα σε Χώρους Παροχής Υπηρεσιών Υγείας laquoΠΡΟΚΡΟΥΣΤΗΣraquo με στόχο τον προγραμματισμό και την προώθηση δράσεων παρέμβασης πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις εργασίας μεταξύ ΚΕΕΛΠΝΟ και νοσοκομείων

Συγκεκριμένα έλαβαν χώρα με επιτυχία οι εξής ημερίδες

bull Στη Θεσσαλονίκη για τα νοσοκομεία της 3ης και 4ης ΥΠΕ στις 532012bull Στην Πάτρα για τα νοσοκομεία της 6ης ΥΠΕ στις 2442012bull Στο Ηράκλειο Κρήτης για τα νοσοκομεία της 7ης ΥΠΕ στις 2542012bull Στη Λάρισα για τα νοσοκομεία της 5ης ΥΠΕ στις 2642012Ευχαριστούμε θερμά τις διοικήσεις των ΥΠΕ καθώς και τα μέλη των Επιτροπών Νοσοκομεια-κών Λοιμώξεων και όλους τους επαγγελματίες υγείας που παραβρέθηκαν για τη συνεργασία και τη στήριξη των δράσεων παρέμβασης με στόχο τη μείωση των νοσοκομειακών λοιμώξεων

Παπαδήμα Πόπη Γραφείο Νοσοκομειακών Λοιμώξεων Μικροβιακής Αντοχής και Στρατηγικής Χρήσης Αντιβιοτικών

Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία

Τα γρήγορα διαγνωστικά τεστ (RDT) ως πηγή γενετικού υλικού (DNA) για αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης σε πραγματικό χρόνο (real time PCR) στην ανίχνευση του είδους του πλασμωδίου Rapid diagnostic tests as a source of DNA for Plasmodium species- specific real- time PCR Lieselotte Cnops Merel Voderie Philippe Gillet Marjan Van Esbroeck and Jan Jacobs Malaria Journal 2011 10 67

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει την ευρεία εφαρμογή των γρήγορων διαγνωστι-κών τεστ (RDT) ως μια βασισμένη στην ανίχνευση αντιγόνου διάγνωση σε περιοχές όπου δεν υπάρχουν άλλα διαθέσιμα διαγνωστικά εργαλεία όπως η εξέταση με μικροσκόπιο και κυρίως στις ενδημικές περιοχές Ωστόσο μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποιος τρόπος για την αξιολό-γηση της αποτελεσματικότητας των RDT

Αυτό το άρθρο παρουσιάζει τη δυνατότητα χρήσης του δείγματος αίματος που χρησιμοποιήθη-κε σε ένα RDT για την εκτέλεση PCR σε πραγματικό χρόνο που είναι πιο αποτελεσματική και πιο χρηστική σε σχέση με την εκτέλεση PCR σε δείγμα ολικού αίματος

Χρησιμοποιήθηκαν δώδεκα διαφορετικές μάρκες RDT Για κάθε μάρκα εφαρμόστηκαν δύο δείγ-ματα αίματος (μολυσμένα με πλασμώδιο falciparum) με διαφορετικό παρασιτικό φορτίο Διαφο-ρετικά μέρη των συσκευών RDT χρησιμοποιήθηκαν προκειμένου για την εξαγωγή DNA (μέθοδος έκλουσης) και τελικά έδειξε ότι καλύτερη εξαγωγή με χαμηλότερες τιμές Ct (καλύτερα αποτελέ-σματα στην PCR) επετεύχθη με το εγγύς μέρος της ταινίας νιτροκυτταρίνης του τεστ

Η PCR που εφαρμόστηκε στα δύο είδη RDT που χρησιμοποιήθηκαν για τα δείγματα έδειξε πανομοιότυπο επίπεδο ανίχνευσης όπως εκείνο της PCR σε ολικό αίμα Οι τιμές Ct ήταν 2725 (1748- 4043) για την PCR σε ολικό αίμα 3024 (2037- 4414) για την PCR σε OptiMAL RDT και 3105 (2060- 4630) για PCR σε SDFK60

Πιθανές εφαρμογές ποιοτική εκτίμηση των RDT στο πεδίο και επιβεβαίωση της διάγνωσης στα πεδία αναφοράς χωρίς να απαιτείται συλλογή και αποθήκευση δειγμάτων αίματος

Πυροναριδίνη- αρτεσουνικό έναντι μεφλοκίνης και αρτεσουνικού για την ελονοσία Pyronaridine- Artesunate versus Mefloquine plus Artesunate for Malaria Ronnatrai Rueangweerayut MD Aung Pyae Phyo MD Chirapong Uthaisin MD Yi Poravuth MD Tran Quang Binh MD PhD Halidou Tinto PhD Louis K Pιnali PhD Neena Valecha MD Nong Thi Tien MD PhD Salim Abdulla MD PhD Isabelle Borghini-Fuhrer PhD Stephan Duparc MD Chang-Sik Shin PhD and Lawrence Fleckenstein PharmD New England Journal of Medicine 2012 3661298- 1309

Τα βασισμένα σε αρτεμισίνη συνδυαστικά θεραπευτικά σχήματα (ACT Artemisinin- based Combination Therapy) ανήκουν στα φάρμακα πρώτης γραμμής για τη θεραπεία της ελονοσίας από πλασμώδιο falciparum με βάση τις οδηγίες από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και το Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων

Αυτό το άρθρο παρουσιάζει τα αποτελέσματα μιας σύγκρισης μεταξύ ενός καινούριου ACT (πυροναριδίνη-αρτεσουνικό) και ενός γνωστού και ευρέως χρησιμοποιούμενου σχήματος (αρ-τεσουνικό- μεφλοκίνη)

Για το σκοπό αυτό 1271 ασθενείς όλου του ηλικιακού φάσματος (813 από Ασία και 187 από Αφρική) με αποδεδειγμένη -με μικροσκοπική εξέταση- μη επιπλεγμένη μονο-λοίμωξη από falciparum τυχαιοποιήθηκαν για να λάβουν ένα τριήμερο σχήμα πυροναριδίνης- αρτεσουνι-κού (848 ασθενείς) ή μεφλοκίνης και αρτεσουνικού (423 ασθενείς)

Η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του κάθε σχήματος βασίστηκε στην εκτίμηση της παρασιτολογικής (πχ απαρασιταιμία) και κλινικής (πχ απυρεξία) ανταπόκρισης την 28η και 42η ημέρα Η αποτελεσματικότητα της πυροναριδίνης- αρτεσουνικού [(992 85 CI 983- 997 την 28η ημέρα) και (831 95 CI 804- 856 την 42η ημέρα)] αποδείχθηκε

34 35


να μην είναι κατώτερη εκείνης της μεφλοκίνης- αρτεσουνικού [(978 95 CI 958- 991 την 28η ημέρα) και (839 95 CI 801- 873 την 42η ημέρα) Ο χρόνος εκκαθάρισης των παρασίτων και των γαμετών από τον οργανισμό καθώς και ο χρόνος εξάλειψης του πυρε-τού δεν είχαν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στις δύο ομάδες

Αν και έχει αρχίσει να παρουσιάζεται αντοχή στην αρτεμισίνη σε πολλές ενδημικές περιοχές αυτό το καινούριο ACT σχήμα φαίνεται να είναι αρκετά αποτελεσματικό στη μη επιπλεγμένη ελονοσία από πλασμώδιο falciparum

Τα πρώτα αποτελέσματα της πειραματικής φάσης 3 του εμβολίου RTS SAS01 κατά της ελονοσίας σε παιδιά της Αφρικής

The RTSS Clinical Trials Partnership (2011) First Results of Phase 3 Trial of RTSSAS01 Malaria Vaccine in African Children The New England Journal of Medicine 365(20) 1863-1875

Τα εμβόλια κατά της ελονοσίας αποτελούν πεδίο εντατικής έρευνας Ακόμη δεν είναι διαθέσιμο κάποιο εμβόλιο πλήρως αποτελεσματικό κατά της ελονοσίας αν και αρκετές σχετικές έρευνες είναι σε εξέλιξη Ένα από τα εμβόλια κατά της ελονοσίας το RTSSAS01 είναι το πιο εξε-λιγμένο Το 2011 η ομάδα εργασίας των κλινικών δοκιμών του RTSS κατέγραψε τα πρώτα ευρήματα από την πειραματική φάση 3 του εμβολίου RTSSAS01 κατά της ελονοσίας που διεξήχθη σε παιδιά σε 11 κέντρα αφρικανικών χωρών

Η δοκιμή πραγματοποιήθηκε από το Μάρτιο του 2009 έως τον Ιανουάριο του 2011 και περιε-λάμβανε παιδιά δυο ηλικιακών κατηγοριών ηλικίας 6-12 εβδομάδων και 5-17 μηνών Επίσης η δοκιμή περιελάμβανε τρεις διαφορετικές ομάδες μελέτης για κάθε ηλικιακή κατηγορία (1) παιδιά που τους χορηγούνταν τρεις δόσεις του εμβολίου μία το μήνα και λάμβαναν και μια αναμνηστική δόση 18 μήνες μετά τη λήψη της τρίτης δόσης (2) παιδιά που έλαβαν μόνο τις τρεις δόσεις του εμβολίου χωρίς αναμνηστική και (3) μια ομάδα μαρτύρων που τους χορηγή-θηκε εμβόλιο μη σχετιζόμενο με την ελονοσία

Δεκατέσσερις μήνες μετά την πρώτη δόση του εμβολίου η επίπτωση στη μεγαλύτερη ηλικιακή κατηγορία ήταν 032 επεισόδια ανά ανθρωπο-έτος και 055 επεισόδια ανά ανθρωπο-έτος στην ομάδα μαρτύρων με δραστικότητα 504 (95 CI 458-546) στoν πρόθεση για θεραπεία πληθυσμό και 558 (975 CI 506-604) στον πληθυσμό του πρωτοκόλλου

Οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το εμβόλιο RTSSAS01 παρέχει προφύλαξη τόσο στη μη επιπλεγμένη όσο και στη σοβαρή ελονοσία στα παιδιά της Αφρικής

Πέρσα Τσερκέζου Ερευνήτρια ΕΣΠΑΑνδριανή Μάρκα Ιατρός ερευνήτρια ΕΣΠΑ

Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες

laquoΠρόληψη και μέτρα ελέγχου για τη νόσο των λεγεωναρίωνraquo

Στις 50412 πραγματοποιήθηκε στην πόλη της Κέρκυρας Ημερίδα με θέμα laquoΤην πρόληψη και τα μέτρα ελέγχου για τη νόσο των λεγεωναρίωνraquo Στην Ημερίδα αυτή που διοργανώθηκε από την Περιφερειακή Ενότητα της Κέρκυρας και την Ένωση Ξενοδόχων Κέρκυρας παρου-σιάστηκαν όλα τα σχετικά θέματα με το βακτήριο της λεγεωνέλλας και τις συνέπειες του σε ανθρωπογενή περιβάλλοντα όπως εκείνα των ξενοδοχειακών μονάδων και καταλυμάτων καθώς επίσης και τα προληπτικά μέτρα που θα πρέπει να λαμβάνονται από τους ιδιοκτήτες των τουριστικών καταλυμάτων πριν την έναρξη της τουριστικής περιόδου

Από το ΚΕΕΛΠΝΟ συμμετείχε το Γραφείο Αναπνευστικών Νοσημάτων με την κα Αν Ανδρεο-πούλου και ο Αναπληρωτής Επιστημονικός Υπεύθυνος του Κεντρικού Εργαστηρίου Δημόσιας Υγείας (ΚΕΔΥ) Δρ Ε Ν Βελονάκης

Η όλη αυτή δράση περιλαμβάνει επίσης δειγματοληψίες από το σύστημα κυκλοφορίας του νερού διαφόρων τουριστικών μονάδων και καταλυμάτων του νησιού ώστε να υπάρξει ενεργή επιτήρηση του σημαντικού αυτού θέματος για τη Δημόσια Υγεία και τον τουρισμό του νησιού

Δρ Ε Ν Βελονάκης Αναπληρωτής Επιστημονικός Υπεύθυνος του Κεντρικού Εργαστηρίου Δημόσιας Υγείας (ΚΕΔΥ) Αν Ανδρεοπούλου Γραφείο Αναπνευστικών Νοσημάτων ΚΕΕΛΠΝΟ

Περιβαλλοντική Επιτήρηση λυμάτων για ανίχνευση άγριου ιού πολιομυελίτιδας στη Ελλάδα

Η Ευρώπη ανακηρύχτηκε laquoπεριοχή ελεύθερη από πολιομυελίτιδαraquo τον Ιούνιο 2002 ως απο-τέλεσμα του συστηματικού εμβολιασμού και της ενισχυμένης επιδημιολογικής επιτήρησης της πολιομυελίτιδας

Ορισμένες ιδιαιτερότητες της Ελλάδας όπως ύπαρξη ομάδων πληθυσμού με χαμηλή εμβολι-αστική κάλυψη (όπως οι αθίγγανοι) και η είσοδος στη χώρα μεταναστών και προσφύγων από ενδημικές περιοχές καθώς και οι πρόσφατες επιδημίες από άγριο ιό πολιομυελίτιδας τύπου 1 σε ενδημικές χώρες (Καζακστάν Ρωσία Τατζικιστάν και Τουρκμενιστάν) καθιστούν επιτακτι-κή την εντατική επιδημιολογική επιτήρηση της πολιομυελίτιδας στη χώρα μας προκειμένου να διατηρηθεί ως laquoχώρα ελεύθερη από πολιομυελίτιδαraquo

Για το λόγο αυτό πέραν της ήδη διενεργούμενης επιδημιολογικής επιτήρησης όπου καταγρά-φονται περιστατικά οξείας χαλαρής παράλυσης σε παιδιά ηλικίας lt15 ετών κρίθηκε αναγκαία η διενέργεια ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ επιτήρησης λυμάτων για ανίχνευση άγριου ιού πολιομυελίτιδας

Το Γραφείο Νοσημάτων που προλαμβάνονται με Εμβολιασμό του Τμήματος Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης οργανώνει σε συνεργασία με το Δίκτυο Εργαστηρίων Δημόσιας Υγείας (ΚΕΔΥ ΠΕΔΥ) τη συλλογή δειγμάτων λυμάτων κατά προτεραιότητα από το βιολογικό καθαρισμό περιοχών που διαμένουν μετανάστες και καταυλισμούς αθιγγάνων της περιοχής ευθύνης του κάθε εργαστηρίου Τα δείγματα αποστέλλονται στο Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Εντεροϊών Πολιοϊών ndash Ελληνικό Ινστιτούτο Pasteur με στόχο την αναζήτηση του άγριου ιού πολιομυελίτιδας Θέλουμε να ευχαριστήσουμε το προσωπικό των ΠΕΔΥΚΕΔΥ για την πολύτι-μη βοήθεια στη συλλογή των δειγμάτων

Βερναρδάκη Αλεξάνδρα Πούφτα Σοφία Μαυραγάνης Παντελής Πίπα Ευθαλία Γεωργακοπούλου Θεανώ Γραφείο Νοσημάτων που Προλαμβάνονται με Εμβολιασμό amp

Συγγενών Νοσημάτων Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης amp Παρέμβασης

36 37


14 Ιουνίου Παγκόσμια Ημέρα του Εθελοντή Αιμοδότη

Με σύνθημα laquoΚάθε αιμοδότης είναι ένας ήρωαςraquo θα εορταστεί φέτος στις 14 Ιουνίου η Παγκό-σμια Ημέρα του Εθελοντή Αιμοδότη Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και οι συνεργαζόμενοι φορείς που επέλεξαν το σύν-θημα αυτό επισημαίνουν ότι ο καθένας από εμάς μπορεί να γίνει ήρωας δίνοντας απλά αίμα καθώς οι εθελοντές αιμοδότες ανταποκρίνονται στις επείγουσες ανάγκες κάτω από οποιεσδή-ποτε συνθήκες θέτοντας τις ανάγκες των άλλων πάνω από τις δικές τους Οι εθελοντές αιμοδότες προέρχονται από όλα τα κοινωνικά στρώματα από όλες τις περιοχές τις θρησκείες και τις ηλικίες Με την επιλογή τους να δωρίσουν αίμα αποδεικνύουν τη δύναμη της ανθρώπινης αλληλεγγύης που σώζει ζωέςΙστορικό

Σημειώνεται ότι η 14η Ιουνίου επιλέχθηκε ως η Παγκόσμια Ημέρα του Εθελοντή Αιμοδότη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τον Ερυθρό Σταυρό και την Ερυθρά Ημισέληνο την Παγκό-σμια Ομοσπονδία Εθελοντών Αιμοδοτών και τη Διεθνή Εταιρεία Αιμοδοσίας (ISBT) Η επιλογή αυτή έγινε ως ένδειξη τιμής και ανάμνησης στην ημέρα που γεννήθηκε ο Karl Landsteiner ο Γερμανός γιατρός που ανακάλυψε τις ομάδες αίματος το 1900 και ο οποίος τιμήθηκε για τη σημαντική αυτή ανακάλυψη με το βραβείο NobelΤην 14η Ιουνίου τιμάται ο ανώνυμος εθελοντής αιμοδότης και ο αλτρουισμός που επιδεικνύει προς τον πάσχοντα συνάνθρωπό του προσφέροντας δίχως ανταμοιβή δύο πολύτιμα για κά-ποιους συνανθρώπους του αγαθά δέκα λεπτά από το χρόνο του και 450 κυβικά εκατοστά από τα 5-6 λίτρα αίματος που διαθέτει Εκδηλώσεις

Στο πλαίσιο του εορτασμού και με βασικό στόχο τη διάδοση του μηνύματος της εθελοντικής αιμοδοσίας θα διοργανωθούν σε όλον τον κόσμο διάφορες εκδηλώσεις όπως ομιλίες συναυ-λίες χοροί αθλητικές δραστηριότητες και βεβαίως αιμοληψίες ενώ στην Κορέα θα πραγμα-τοποιηθεί η κεντρική παγκόσμια εορταστική εκδήλωση για το 2012Την ημέρα αυτή στη χώρα μας οι Σύλλογοι Εθελοντών Αιμοδοτών θα πραγματοποιήσουν εκτός από εθελοντικές αιμοληψίες διάφορες εορταστικές εκδηλώσειςΣτον εορτασμό συμμετέχει το Συντονιστικό Κέντρο Αιμοεπαγρύπνησης (ΣΚΑΕ) με την ανάρτηση υλικού για την εθελοντική αιμοδοσία και την ασφάλεια του αίματος στην επίσημη ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ και τη συμμετοχή του προσωπικού του στη διοργάνωση εθελοντικών αιμοληψιών Μήνυμα

Το μήνυμα του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας του Εθελοντή Αιμοδότη δεν είναι μόνο να εξαλείψει την προκατάληψη το φόβο και την άγνοια γύρω από την αιμοδοσία μέσω της ενη-μέρωσης αλλά κυρίωςbull να προσελκύσει νέους εθελοντές αιμοδότες bull να ενθαρρύνει όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους να γίνουν τακτικοί εθελοντές αιμοδότες bull να μεταγγίσει στη νέα γενιά αιμοδοτών την ιδέα της μη αμειβόμενης εθελοντικής αιμοδοσίας

Παρούσα Κατάσταση

Η μετάγγιση αίματος και παραγώγων του βοηθάει στο να σωθούν εκατομμύρια ζωές κάθε χρόνο Μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση του προσδόκιμου της ποιότητας ζωής των ασθενών που πάσχουν από απειλητικές για τη ζωή ασθένειες ενώ υποστηρίζει και στηρίζει περίπλοκες ιατρικές και χειρουργικές διαδικασίες Σήμερα σε 62 χώρες τα εθνικά αποθέματα αίματος βασίζονται στην εθελοντική και μη αμειβόμενη αιμοδοσία Ωστόσο σε 40 χώρες η κατάθεση αίματος από το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον των ασθενών εξακολουθεί να αποτελεί προϋπόθεση για διασφάλιση της επάρκειας αίματος ενώ η αμειβόμενη αιμοδοσία εξακολουθεί να αποτελεί υπαρκτή κατάσταση σε μερικές χώρες οι οποίες αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρά κοινωνικά προβλήματαΣτόχος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για όλες τις χώρες είναι μέχρι το 2020 η απόκτηση επάρκειας αίματος που θα προσφέρεται εξrsquo ολοκλήρου από εθελοντές αιμοδότες

Κωνσταντίνα Πολίτη Αμ Επίκουρος Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών Επιστημονική Σύμβουλος του ΚΕΕΛΠΝΟΥπεύθυνη του ΣΚΑΕ

Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα του ενημερωτικού δελτίου

Πόπη Παπαδήμα Γεννήθηκα στη Λάρισα και μεγάλωσα στην Αθήνα Τελείωσα το 28ο Λύκειο Παγκρατίου το 1985 και την ίδια χρονιά μπήκα στην Ιατρική Σχολή της Αθήνας από την οποία αποφοίτησα το 1991 Ειδικεύτηκα στην Πνευμονολογία ndash Φυματιολογία στην Πανεπιστημιακή Πνευμονολογική Κλινική του Νοσοκο-μείου laquoΣωτηρίαraquo και στη συνέχεια έκανα εξειδίκευση στην Εντατικολογία στην Πανεπιστημιακή Κλινική Εντατικής Θε-ραπείας του Νοσοκομείου laquoΕυαγγελισμόςraquo

Στο ΚΕΕΛΠΝΟ εργάζομαι από το 2004 την τελευταία τριετία στο Γραφείο Νοσοκομειακών Λοιμώξεων Μικροβιακής Αντο-χής και Στρατηγικής Χρήσης Αντιβιοτικών

Τον περισσότερο από τον ελεύθερο χρόνο μου τον περνάω με το δίχρονο κοριτσάκι μου τη Χριστίνα που είναι ότι πο-λυτιμότερο έχω στη ζωή μου

Αθηνά Γαβαλά Είχα την τύχη να μεγαλώσω σε ένα μικρό αλλά πανέμορ-φο μέρος της Ελλάδας την Επίδαυρο Το 2001 αποφοίτη-σα από το τμήμα Διοίκηση Μονάδων Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Σχολής Διοίκησης και Οικονομίας του ΤΕΙ Καλαμάτας Στη συνέχεια εργάστηκα 4 χρόνια σε Γραφείο Τύπου και στο Υπουργείο Τύπου όπου ήταν η πρώτη μου επαφή με το αντι-κείμενο αυτό και αποτέλεσε μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία για εμένα

Στο δυναμικό του ΚΕΕΛΠΝΟ προστέθηκα το 2005 και συγκε-κριμένα στο Κεντρικό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας (ΚΕΔΥ) το οποίο από τον Σεπτέμβρη του 2009 στεγάζεται στη Βάρη Λόγω αυξημένων αναγκών κατά καιρούς ανέλαβα καθήκο-ντα σε διάφορα τμήματα του ΚΕΔΥ όπως το τμήμα προμηθει-ών και οικονομικών το τμήμα εμβολίων ενώ τα τελευταία 2 χρόνια είμαι στο γραφείο θεμάτων προσωπικού

Το Ενημερωτικό Δελτίο στο οποίο και συμμετέχω θεωρώ ότι είναι ένα πολύ δημιουργικό κομμάτι του Οργανισμού και η συνεργασία μου με την υπόλοιπη συντακτική ομάδα είναι εξαιρετική

Πέρα από όλα τα παραπάνω λατρεύω το περιβάλλον και την καλή φυσική κατάσταση και πάντα με ενθουσίαζε και μου μαγνήτιζε το ενδιαφέρον ό τι είχε να κάνει με την τέχνη και την αισθητική γενικότερα

38 39

Επερχόμενα συνέδρια συναντήσεις

Ιούνιος 2012

Ιούνιος 1-3 2012

Τίτλος laquo50ο Πανελλήνιο Παιδιατρικό ΣυνέδριοraquoΧώρα Ελλάδα Πόλη ΙωάννιναΤόπος Διεξαγωγής Du Lac Τηλέφωνο Επικοινωνίας 210 3249242Ιστοσελίδα httpwwwped-congressgrinfo

Ιούνιος 4 2012

Τίτλος laquoΠρώτο Διεθνές Συνέδριο Περιγραφικής Ιατρικής και Σπάνιων ΝοσημάτωνraquoΧώρα ΙταλίαCity ΡώμηΤόπος Διεξαγωγής Istituto Superiore di SanitagraveΤηλέφωνο Επικοινωνίας +39 (0)6 4990 4017Ιστοσελίδα wwwissitcnmr

Ιούνιος 15-17 2012

Τίτλος laquo10ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γενικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Περίθαλψηςraquo Χώρα Ελλάδα Πόλη Σκαφιδιά ΗλείαςΤόπος Διεξαγωγής Aldemar Olympian VillageΤηλέφωνο Επικοινωνίας 2107210052Ιστοσελίδα httpwwwcongressworldgr

Γραφείο διεθνών σχέσεων

Επιδημίες στον κόσμο

Επιδημίες στον κόσμο Μάιος 2012

Γρίπη των πτηνών A (H5N1) [1]

Το Υπουργείο Υγείας στην Ινδονησία ανακοίνωσε ένα νέο κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 189 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων συμπεριλαμβάνονται 157 θάνατοι

Το Υπουργείο Υγείας στην Καμπότζη ανακοίνωσε ένα νέο κρούσμα από τον ιό A (H5N1) Στο σύνολο των 21 επιβεβαιωμένων κρουσμάτων συμπεριλαμβάνονται 19 θάνατοι

Λεπτοσπείρωση [2]

Πρόσφατες πλημμύρες προκάλεσαν επιδημία λεπτοσπείρωσης στο Περού κυρίως στην περιο-χή Λορέτο Πρόκειται για τις χειρότερες πλημμύρες στην περιοχή τα τελευταία 20 χρόνια Από τις αρχές του έτους έως σήμερα αναφέρθηκαν περισσότερα από 300 κρούσματα και 3 θάνατοι από λεπτοσπείρωση στο Περού


1 World Health Organization (WHO) Στο httpwwwwhointcsrdon [προσπέλαση 30 Μαΐου 2012]

2 Centers for Disease Control and Prevention (CDC) Στο httpwwwnccdcgovtravel noticesoutbreak-noticeleptospirosis-in-peruhtm [προσπέλαση 30 Μαΐου 2012]

Γραφείο ταξιδιωτικής ιατρικής τμήμα παρεμβάσεων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας

40 41

Η συνέντευξη του μήνα

Μερόπη Βιολάκη - Παρασκευά

Η Μερόπη Βιολάκη Παρασκευά γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και ήρθε στην Αθήνα μετά τη Μικρασιατική καταστροφή με τον πατέρα της τις αδελφές της και τη γιαγιά της Το 1940 αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή Αθηνών ενώ από το τρίτο κιόλας έτος εργάστηκε ως άμισθη υποβοηθός στο Παθολογικό τμήμα του Ιπποκράτειου νοσοκομείου λεγόμενου τότε Προσφυγικού Το 1943 έλαβε το δίπλωμα από την Υγειονομική Σχολή Αθηνών και συνέχισε τη μετεκπαίδευσή της σε θέματα δημόσιας υγείας σε χώρες του εξωτερικού Μετά την ολοκλή-ρωση των σπουδών της σταδιοδρόμησε στην Κρατική Υπηρεσία Υγείας όπου μετά από πο-λύμηνη καθυστέρηση έλαβε το 1971 και τον ανώτατο βαθμό του Γενικού Διευθυντή Υγιεινής Το 1948 έλαβε υποτροφία από τον Δανικό Ερυθρό Σταυρό κάνοντας ειδική εκπαίδευση για τον αντιφυματικό αγώνα στη Δανία Σουηδία και Νορβηγία Το 1949 έλαβε υποτροφία από το Ίδρυμα Ροκφέλερ φοιτώντας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Χάρβαντ όντας η πρώτη Ελληνίδα γιατρός στην οποία απονεμήθηκε ο μεταπτυχιακός τίτλος Δημόσιας Υγείας Επίσης το 1952 με υποτροφία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) μετεκπαιδεύτηκε στο εργαστήριο Κεντρικής Δημόσιας Υγείας Colindale (Αγγλία) του οποίου την υψηλή επο-πτεία είχε ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ Η κα Βιολάκη έχει τιμηθεί πολλές φορές τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό για την προσφορά της στη Δημόσια υγεία Έχει διατελέσει ιδρυτικό στέλεχος πρόεδρος ή και μέλος ΔΣ σε διάφορα ιδρύματα και επιστημονικές εταιρείες όπως το Εθνικό Κέντρο Επιδημιολογικής Παρακολούθησης και Παρέμβασης την Ελληνική Εταιρεία Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS την Γεροντολογική εταιρεία κλπ Το 1981 η κα Βιολάκη υπήρξε η πρώτη γυναίκα Ευρωπαία η οποία εξελέγη πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης του ΠΟΥ από τον οποίο και τιμήθηκε δύο φορές από τον ΠΟΥ Το 1988 με το βραβείο Leon Bernard αλλά και το 1994 με το χρυσό μετάλλιο Health for All Από το 1977 οπότε και συνταξιοδοτή-θηκε διατελεί άμισθος σύμβουλος στο ΥΥΚΑ για θέματα Δημόσιας Υγείας

Θα θέλατε να αναφερθείτε σε ένα γεγονός από τον ανθελονοσιακό αγώνα που σας έχει αφήσει θετική ανάμνηση

Η ανάμνηση είναι ο τρόπος της αντιμετώπισης της εποχής εκείνης Η εκρίζωση της ελονοσίας καταπολεμήθηκε με απλά μέσα και όχι με πολλές επιτροπές διότι οι εμπλεκόμενοι το τρίπτυ-χο γιατρός-επισκέπτρια-επόπτης υγείας πίστευαν τότε στο έργο το οποίο εκτελούσαν Το ίδιο και ο ψεκαστής ο οποίος ήταν περήφανος για το έργο που εκτελούσε επειδή βοηθούσε και εκείνος σε αυτό τον αγώνα Το ανθελονοσιακό πρόγραμμα της Ελλάδας τότε ήταν πλήρες Ο ΠΟΥ το είχε υιοθετήσει και έστελνε Έλληνες στο εξωτερικό για να δώσουν τα φώτα τους Η Ελλάδα υπήρξε πρωτοπόρος και είχε πάρει τα εύσημα από τον ΠΟΥ


Θα θέλατε να αναφερθείτε σε ένα γεγονός από τον ανθελονοσιακό αγώνα που σας έχει αφήσει αρνητική ανάμνηση

Η αποδοχή που γνώρισε το πρόγραμμα από τον ΠΟΥ και το γεγονός ότι μας ζητήθηκε να στείλουμε Έλληνες στο εξωτερικό αφού ήμασταν πρωτοπόροι για να μεταλαμπαδεύσουν την εμπειρία τους και τις γνώσεις τους ήταν τόσο θετικά που δεν έχω κάποια αρνητική ανάμνηση να σας περιγράψω

Τι έχετε να πείτε για την επανεμφάνιση της νόσου σήμερα

Η ελονοσία δεν είναι κάτι καινούριο η ελονοσία χρόνια μάστιζε την Ελλάδα και το μόνο μέσο που υπήρχε τότε ήταν η κινίνη Τότε κυρίως στη Βόρειο Ελλάδα οι γιατροί όποιας ειδικότη-τας και να ήταν ήσαν ενημερωμένοι Τότε ο γιατρός ιδίως στα χωριά επειδή δεν αμείβετο με χρήματα έπαιρνε διάφορα προϊόντα αυγά κρέατα ότι είχε ο καθένας του έδινε και αυτό μου είχε κάνει εντύπωση Υπήρχε το πρόγραμμα το οποίο ήταν ολοκληρωμένο από το τμήμα της Υγειονομικής Σχολής τον καθηγητή κο Μπελιό Ένα πρόγραμμα ανθελονοσιακού αγώνα Με-γάλο ρόλο έπαιξε τότε η Υπηρεσία Καταπολεμήσεων των Κουνουποειδών που με τον ψεκαστή-ρα στον ώμο πήγαιναν στα σπίτια έκαναν την έρευνα και ψέκαζαν Η πόρτα πόρτα διαχείριση του θέματος Δηλαδή με απλά μέσα αντιμετωπίστηκε η Ελονοσία τότε Τώρα χαιρόμαστε που υπάρχουν όλα τα σύγχρονα μέσα ωστόσο μην περιμένουμε ότι μόνο με τους αεροψεκασμούς θα τελειώσει το θέμα Σημαντικό ρόλο εξακολουθεί να κατέχει η πόρτα πόρτα αντιμετώπιση καθώς μπορεί κανείς να έχει επίγνωση του τί πραγματικά συμβαίνει πού είναι το σπίτι τί έχει απέξω εάν είναι οίκος αγροτικός έχει εστίες μέσα ή έξω από το σπίτι

Ποιος ο ρόλος της υγειονομικής σχολής στην αντιμετώπιση

Η Υγειονομική σχολή έχει την αποστολή της εκπαίδευσης Εκεί εκπαιδεύτηκαν ορισμένες κατη-γορίες όπως οι επόπτες δημόσιας υγείας Παλαιότερα τους έλεγαν κουνουπουτζίδες οι οποίοι γυρνούσαν πόρτα-πόρτα με τον ψεκαστήρα στην πλάτη Δεν πρέπει να ξεχνάμε και αυτό το ρόλο

Στα πρακτικά του Συλλόγου προς Περιστολής των Ελωδών Νόσων υπάρχει αναφορά σε επιστολή τους προς το υπουργείο με την οποία ζητάνε 12 μοτοποδήλατα για την ενίσχυση του αγώνα κατά της ελονοσίας πιστεύεται πως σήμερα δίνουμε την μάχη για την αποφυγή της επανεγκατάστασης της νόσου υπό καλύτερες συνθήκες

Εμείς ευτυχώς είμαστε χώρα η οποία έχει διαγραφεί από το χάρτη του ΠΟΥ και ήμασταν χώρα ελεύθερης ελονοσίας Η χώρα μας ανακηρύχτηκε ελεύθερη ελονοσίας το 1974 Εάν όλοι μαζί πιστέψουμε ότι δεν αρκούν μόνο τα τεχνικά μέσα αλλά το ανθρώπινο δυναμικό να δραστη-ριοποιηθεί για το ρόλο του τότε η νόσος θα έχει ασφαλώς εξαλειφτεί Πρέπει να δώσουμε έμφαση στην πρόληψη Δεν είναι δευτερεύον έργο Αν εφήρμοζαν οι Δήμοι Νομάρχες Περι-φερειάρχες τις οδηγίες που πολύ εγκαίρως στέλνει το Υπουργείο Υγείας με εγκύκλιό του δεν θα είχαμε πρόβλημα

Στις δύσκολες στιγμές που περνάει η χώρα μας θυμόμαστε την φράση του κ Καρδα-μάτη (ένας εκ των ιδρυτών του Συλλόγου προς Περιστολής των Ελωδών Νόσων) Ότι ο κατά της ελονοσίας αγών ουδενός άλλου εθνικού υπολείπεται Τι έχετε να σχολιάσε-τε για την αντιμετώπιση της νόσου στη δύσκολη εποχή που διανύουμε

Κυρίως να γίνει η πίστης ότι δεν πρόκειται μόνο για την ελονοσία υπάρχουν και άλλα μαζί με την ελονοσία που πρέπει να σκεφτούμε και να δράσουμε για αυτά Εκπαίδευση ndash ενημέρωση ndash πρόληψη είναι το σημαντικό τρίπτυχο που δεν πρέπει να ξεχνάμε

Από τη δική σας πορεία ποιές στιγμές ξεχώρισαν

Κατά την εν ενεργεία αλλά και εν συντάξει περίοδο πολλά γεγονότα μπορούν να χαρακτη-ριστούν ότι συγκλόνισαν την πορεία μου Ωστόσο νομίζω ότι πέραν της ελονοσίας πρέπει να πάρουμε και τα άλλα προγράμματα της δημόσιας υγείας πχ το πρόγραμμα των εμβολιασμών το οποίο κατά ένα τρόπο υπολείπεται Το ότι εξαλείφθηκε η πολυομυελίτις είναι κατά ένα τρό-πο μεγάλο γεγονός αλλά πρέπει να φοβόμαστε μην επανεμφανισθεί Ακόμη το ότι η φυματίω-ση παίρνει άλλη μορφή με το θέμα των μεταναστών Παλαιότερα ήταν το υπrsquoαριθμόν ένα και η φυματίωση και η αγωγή υγείας του κόσμου είχαν σημασία Διότι τότε την εποχή που ξεκίνησα

42 43


και εγώ τη δημόσια υγεία φοβόντουσαν να βγουν και να περάσουν ακόμα και απέξω από το σπίτι όπου υπήρχε φυματικός Μάλιστα ενθυμούμαι ότι παλαιότερα υπήρχαν ταμπέλες που έγραφαν laquoΑπαγορεύεται το πτύεινraquo διότι μεταδίδετο η φυματίωση Τώρα ευτυχώς δεν υπάρ-χει η ταμπέλα αυτή αλλά έπαψε κανείς να φτύνει στο δρόμο Η αγωγή υγείας παίζει σοβαρό ρόλο Να μην περιοριζόμεθα σε θεωρητική κατrsquoένα τρόπο εγκύκλιο αλλά να φτάνουμε και στην εφαρμογή Για παράδειγμα να μην παραμελούμε το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών Βέβαια αυτό δεν αποκλείει την επανεμφάνιση νοσημάτων Διφθερίτιδα ακόμα και την ιλαρά Πρέπει πάντοτε ένα πρόγραμμα το οποίον έχει η Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας ο οποίος είναι και ο επίσημος φορέας του ΥΥΚΑ να εφαρμόζεται και να εφαρμόζονται τα προγράμματα τα οποία με εγκυκλίους ενημερώνει το Υπουργείο Οι εγκύκλιοι πρέπει να τηρούνται διότι δεν είναι περιττή γραφειοκρατία και απλά χαρτιά Έχουν δύο άξονες το ιατρικό και το διοικητικό Είναι για να σταλούν και να εφαρμοστούν Επίσης αυτό που χρειάζεται να καταλάβουμε είναι ότι δεν είναι μόνο η ελονοσία που πρέπει να μας απασχολεί αλλά και όλα τα νοσήματα τα οποία μεταδίδονται διά των εντόμων Δεν ξέρω γιατί δώσαμε τόσο μεγάλη έμφαση στο θέμα αυτό με τόσο λίγα κρούσματα Εφόσον υπάρχει ένα πρόγραμμα να μην περιορίζεται μόνο στην Ελονοσία αλλά και σε άλλα νοσήματα τα οποία μεταδίδονται με έντομα όπως είναι ο Δάγγειος πυρετός ο ιός του Δυτικού Νείλου και άλλα Πρέπει να είναι ένα πρόγραμμα ολοκληρωμένο για τα νοσήματα τα οποία μεταδίδονται δια των εντόμων

Τι θα συμβουλεύατε τους λειτουργούς δημόσιας υγείας σήμερα

Σωστή εκπαίδευση η οποία πρέπει να γίνει σε όλους τους τομείς και πολύ έγκαιρα Όχι να περιμέ-νουμε τελευταία στιγμή Σε όλα τα επίπεδα των ασχολουμένων στη Δημόσια υγεία ότι υπάρχει και αυτό το θέμα Ασχολούμενοι περισσότερο με το θέμα της Ελονοσίας να δώσουμε μία προτεραι-ότητα στα θέματα της Δημόσιας Υγείας Αυτό το οποίον επαναλαμβάνω κάθε φορά και το ξέρουν και οι νεώτεροι Κάθε ευρώ που δαπανάται για την καταπολέμηση και τη δημόσια υγεία πολ-λαπλώς αποδίδεται Μειώνεται ο χρόνος νοσηλείας Η βλάβη που προκαλεί η ελονοσία εάν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως έχει πολλές επιπτώσεις Κυρίως όμως να αγαπούν αυτό που κάνουν Να δώσουν έμφαση στον ανθρώπινο παράγοντα κάτι που λείπει στις ημέρες μας Παλαιότερα κάθε ένας τομέας είχε τον γιατρό τον υγιεινολόγο την επισκέπτρια αδερφή Στην Αττική που υπηρέ-τησα υπήρχαν τότε τα κέντρα υγείας τα λεγόμενα Πολυϊατρεία τα οποία διέθεταν ένα γιατρό μια επισκέπτρια αδερφή και έναν επόπτη Σήμερα δεν γίνεται αυτό Μην απογοητευόμαστε αλλά όσο πάμε με τα σύγχρονα μέσα της τεχνολογίας πάμε προς τα πίσω Ωφέλησαν μεν τα σύγχρο-να μέσα της τεχνολογίας αλλά η ενημέρωση που γίνεται είναι πολύ θεωρητική χωρίς να πιάσει τους πάντες Και εκεί καταργήσαμε τους διάφορους ρόλους Πχ το ότι καταργήσαμε το ρόλο της επισκέπτριας αδερφής Ο κόσμος πρέπει να καταλαβαίνει τι του λένε οι ειδικοί Να μιλάνε οι επιστήμονες απλά έτσι ώστε να πείσουν τον κόσμο Είναι πάρα πολύ σημαντικό να αλλάξουν το ύφος τους έτσι ώστε ο κόσμος να καταλαβαίνει αυτά που λένε Η αγωγή υγείας πρέπει να γίνεται με απλά λόγια για όλες τις βαθμίδες του πληθυσμού

Σας ευχαριστώ για το χρόνο που διαθέσατε

Για την Ελονοσία

Μύθοι Αλήθειες

Η ελονοσία είναι ανθρωπoνόσος Εκτός από τα γνωστά ανθρωπονοσιακά είδη πλασμωδίων (P falciparum P vivax P malariae P ovale) το γένος Plasmodium περιλαμβάνει πολλά άλλα είδη Plasmodium που προσβάλλουν τις μαϊμούδες και τους πιθήκους (P knowlesi P cynomolgi P inui και αρκετά άλλα είδη) Το 1965 περιγράφηκε το πρώτο περιστατικό ζωονοσιακής ελονοσίας από το P knowlesi στον άνθρωπο και το 1960 από το P cynomolgi

Σήμερα είναι πλέον αποδεκτό (από το 2007) ότι το P knowlesi είναι συχνό αίτιο ζωονοσιακής ελονοσίας (Cox-Singh και B Singh 2008) στη Νοτιοδυτική Ασία (Malaysia Singapore Thailand Mayanmar amp Philippines) Στις χώ-ρες αυτές το 5 των ασθενών που είχαν ελονοσία απο-διδόμενη στο P falciparum και το 69 των ασθενών με ελονοσία αποδιδόμενη στο P malariae αποδείχθηκε ότι είχαν προσβληθεί από P knowlesi

Επί του παρόντος τουλάχιστον σε ότι αφορά το δυτικό κόσμο η ζωονοσιακή ελονοσία από το P knowlesi και δυνητικά από άλλα είδη πλασμωδίων είναι αντικείμε-νο που ενδιαφέρει μόνο την ταξιδιωτική ιατρική (Kevin Baird 2009)

Η λοίμωξη σε ένα ασθενή οφεί-λεται σε ένα μόνο στέλεχος πλα-σμωδίου (η ελονοσία είναι μονο-στελεχιακή νόσος)

Το δόγμα της μονοστελεχιακής (μονοκλωνικής) λοίμωξης αμφισβητήθηκε ήδη από το 1980 (Rosario 1981) και επι-βεβαιώθηκε αργότερα με την ανάπτυξη νέων μοριακών μεθόδων (Udomsangpetch et al 2008) Οι μεικτές λοιμώ-ξεις από P vivax είναι μέχρι και 5 φορές περισσότερες από εκείνες του P falciparum Το υψηλό ποσοστό μεικτών λοι-μώξεων από P vivax βρέθηκε ακόμα και σε περιοχές χα-μηλής μετάδοσης Οι μεικτές λοιμώξεις συνεπάγονται την ενεργοποίηση ετερόλογων υπνοζωϊτών (υπνοζωΐτες από κάθε στέλεχος της μεικτής λοίμωξης) με επακόλουθο να εμφανίζονται σε κάθε μια υποτροπή της νόσου νέοι γονό-τυποι που είναι γενετικά διακριτοί από εκείνους της πρω-τολοίμωξης Στον Καναδά προέκυψαν 6 νέοι γονότυποι στις υποτροπές έναντι 1 στην πρωτολοίμωξη στη Βραζι-λία 10 έναντι 2 και στην Ταϋλάνδη 5 έναντι 2 (Havrylink amp Ferreira 2009) Οι μεικτές λοιμώξεις ανιχνεύονται με τη γονοτυπική ανάλυση των γονιδίων Pvcs Pvmsp1 και με μικροδορυφορικούς δείκτες

Μύθοι και αλήθειες

44 45


Η ελονοσία από P vivax είναι κα-λοήθης νόσος

Μέχρι το 2008 δεν υπήρχε καμία βιβλιογραφική ανα-φορά βαριάς μορφής (κακοήθους) ελονοσίας (με εγκε-φαλικό πνευμονικό νεφρικό ή ηπατικό σύνδρομο με βαριά αναιμία shock ή σύνδρομο οξείας αναπνευστικής ανεπάρκειας) με αιτιολογικό παράγοντα το P vivax

Τα τελευταία όμως 10 χρόνια αναφέρονται πολλά πε-ριστατικά σοβαρής (κακοήθους) ελονοσίας από P vivax στη Νοτιοανατολική Ασία τη Μέση Ανατολή και τη Ν Αμερική Στον κατάλογο αυτό περιλαμβάνεται μία μόνο περίπτωση κακοήθους ελονοσίας από P ovale Η επί-πτωση των βαρέων αυτών μορφών δεν είναι γνωστή ελλείψει παρανομαστού

Η αυξημένη επιθετικότητα (virulence) του P vivax απε-δόθη στον ανταγωνισμό μεταξύ των γενετικά διακρι-τών στελεχών των μεικτών λοιμώξεων(Mackinnon and Read 2003)

Δεν υπάρχει πρόβλημα αντο-χής στα ανθελονοσιακά για το P Vivax Το P vivax είναι ευαίσθητο στη χλωροκίνη και πριμακίνη

Η σοβαρότητα της ελονοσίας από P vivax στη δημό-σια υγεία ενισχύθηκε με την εμφάνιση και ταχεία δια-σπορά ανθεκτικών στελεχών έναντι της χλωροκίνης και της σουλφαδοξίνης-πυριμεθαμίνης και αργότερα με την ανοχή του P vivax έναντι της πριμακίνης

Αρχικά εμφανίσθηκαν μερικές σποραδικές περιπτώσεις αντοχής στην Ινδονησία και Παπούα Νέα Γουϊνέα Γρή-γορα όμως διεπιστώθη ότι ο επιπολασμός των ανθεκτικών στη χλωροκίνη περιστατικών αυξάνει με ταχύ ρυθμό στη Νοτιο και Νοτιοανατολική Ασία (Price et al 2007 Baird 2004) και τη Ν Αμερική (Santon-Ciminera et al 2007) Πρόσφατες κλινικές έρευνες έδειξαν ότι στο αρχιπέλαγος της Ινδονησίας τα ευαίσθητα στη χλωροκίνη παράσιτα εί-ναι lt50 Στη χερσόνησο του Malay τη Myanmar και το Ανατολικό Νότιο Βιετνάμ το ποσοστό των ευαίσθητων στελεχών ανέρχεται στο 85-90 Στη Νότια Τουρκία είναι 78 και στη Ν Αμερική περίπου 95

Από άποψη δημόσιας υγείας ακόμη πιο σημαντική είναι η διαπίστωση ότι το P vivax απέκτησε έναν μηχανισμό ανοχής έναντι της πριμακίνης (Bairf amp Rickmann 2003) Η ανοχή του P vivax έναντι της πριμακίνης έχει ως επα-κόλουθο να μη μειώνεται το ποσοστό των μεικτών λοιμώ-ξεων με συνέπεια να ευνοείται ο ανταγωνισμός μεταξύ των γενετικά διακριτών στελεχών που υπάρχουν στους ξενιστές γεγονός που συνεπάγεται την επιλογή στελεχών με υψηλό βαθμό επιθετικότητας (virulence) μεταδοτικό-τητας καιή αντοχής στο φάρμακο(Galvani 2003)


Οι ανωφελείς μολύνονται από τους ελονοσούντες ασθενείς κατά την κλινική (ασυμπτωματική) και τη μετακλινική ασυμπτωματική φάση της νόσου

Μέχρι πρόσφατα η γνώση αυτή ήταν ατελής διότι από τη μια μεριά δεν ήταν γνωστό αν ασθενείς με πολύ μικρό αριθμό παρασίτων και γαμετοκυττάρων είναι σε θέση να μολύνουν τους ανωφελείς και από την άλλη οι υπάρ-χουσες μέχρι πρόσφατα έρευνες έδειχναν ότι η αναλο-γία των ανωφελών που μολύνονταν ήταν ασήμαντη και κυρίως ότι ανέπτυσσαν μικρό αριθμό ωοκύστεων

Ο πειραματικός ενοφθαλμισμός με P vivax σε εθελο-ντές και η πειραματική δήξη των πασχόντων εθελοντών με ανωφελείς κάλυψαν τα κενά σημεία του μύθου Οι έρευνες αυτές έδειξαν

1) ότι κατά την πρωτοπαθή ελoνοσιακή κρίση ο αριθ-μός των γαμετοκυττάρων αυξάνει μέρα με τη μέρα με-ταξύ 7ης και 12ης ημέρας της κρίσης στη συνέχεια ο αριθμός τους ελαττώνεται μετά την 14η μέρα ενώ τη 18η μέρα τα γαμετοκύτταρα είναι πολύ σπάνια ή εντε-λώς εξαφανισμένα

2) ότι στις υποτροπές της νόσου τα γαμετοκύτταρα είναι παρόντα και ικανά να μολύνουν επαρκώς τους ανωφε-λείς και στις τρεις φάσεις της νόσου την προκλινική λανθάνουσα φάση της νόσου την κλινική συμπτωματι-κή φάση και τη μετακλινική ασυμπτωματική φάση

Οι έρευνες αυτές έδειξαν ότι η ασυμπτωματική περίοδος της νόσου (προκλινική και μετακλινική) είχε μεγαλύτε-ρη διάρκεια από την κλινική φάση (διάρκεια περίπου 3 ημερών) και ότι η ικανότητα μόλυνσης των ανωφελών (ικανότητα παραγωγής ωοκύστεων) ήταν εξίσου ικανο-ποιητική και πολλές φορές πιο μεγάλη από εκείνη της κλινικής φάσης

46 47


Οι κλασικές στρατηγικές ελέγχου της ελονοσίας είναι πάντα επαρκείς

Η ανάδυση της αντοχής στα ανθελονοσιακά φάρμακα και η εμφάνιση βαριών μορφών ελονοσίας υποδεικνύουν ότι οι πληθυσμοί των πλασμωδίων υπόκεινται σε εξελικτικές επιδράσεις προσαρμογής και εξέλιξης Τα φαινόμενα αυτά μπορούν να αναλυθούν στα πλαίσια της γενετικής των πληθυσμών και της εξελικτικής βιολογίας Οι μελέτες γε-νετικής των πληθυσμών έδειξαν ότι η τοπική και συνολική δομή των πληθυσμών των πλασμωδίων παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τον έλεγχο της νόσου

Η εκτέλεση πληθυσμιακών μελετών συνιστάται πλέον σε περιπτώσεις που η εφαρμογή των κλασικών στρατηγι-κών ελέγχου αποτυγχάνουν (ιδίως σε τοπικό επίπεδο)

Με τις μελέτες αυτές μετριέται η γενετική δομή κάθε το-πικού υποπληθυσμού (Fis) οι γενετικές διαφορές μετα-ξύ των υποπληθυσμών (Fst) και η δομή του κάθε υπο-πληθυσμού σε σχέση με το συνολικό πληθυσμό (Fit)

Μετριέται επίσης η απομάκρυνση των πληθυσμών από την ισορροπία Hardy Weinberg (Linkage Equilibrium LE) η ύπαρξη ανισορροπίας σύνδεσης (Linkage Disequilibrium LD) και η ύπαρξη laquoγενετικής στενωπούrdquo (bottleneck) και ldquoαρχής του ιδρυτήrdquo

Η εφαρμογή μελετών πληθυσμιακής γενετικής δίνει επί-σης χρήσιμες πληροφορίες για να προληφθεί ή να περι-ορισθεί η επέκταση της αντοχής στα φάρμακα


1 Cox Sinhg J and B Singh (2008) Trends Parasitology 24406-410

2 Kevin Baird J (2009) Travel Medicine 7 269-277

3 Rosario V (1981) Science 2121037-1038

4 Udomsangpetch R et al (2008) Trends Parasitology 2485-88

5 Havrylink T and Ferreira MU (2009) Mem Inst Oswaldo Cruz Rio de Janeiro 10467-73

6 Imwong et al (2007) Journal of Infectious Diseases 195927-33

7 Mackinnon MJ and Read AF (2003) Phil Trans R Soc London B 359965-986

8 Price R N et al (2007) Am J Trop Med Hyg 6497-106

9 Baird JK (2004) Antimicrob Agents Chemotherapy 484075-4083

10 Santos-Ciminera PD (2007) Brazil Emerg Infect Diseases 131597-1600

11 Board JK and Rickmann KH (2003) Trends Parasitology 19115-120

12 Galvani AP (2003) Trends Ecol Evol 18132-139

13 Shute PG and Maryon M (1957) Trans Royal Sc of Tropical Med and Hyg 51403-410

14 Shute PG and Maryon M (1959) WHOMa1233

Ιωάννης Τσελέντης Καθηγητής Μικροβιολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης Διευθυντής ΠΕΔΥ Κρήτης

Νέα από τη διοίκηση


Στα πλαίσια των συνεχιζόμενων δράσεων του ΚΕΕΛΠΝΟ-ΔΕΔΥ για τη συνδρομή της Τοπικής Υγειονομικής Αρχής της Περιφερειακής Ενότητας Κέρκυρας κλιμάκιο από τα ΚΕΕΛΠΝΟ-ΚΕ-ΔΥ-ΠΕΔΥ Θεσσαλίας πραγματοποίησε δειγματοληψίες από τουριστικά καταλύματα του νησιού της Κέρκυρας Στόχος μας η προληπτική παρέμβαση πριν την αιχμή της τουριστικής περιόδου στο νησί για τη διαπίστωση της παρουσίας ή μη του βακτηρίου της Legionella spp στις τουρι-στικές αυτές επιχειρήσεις του νησιού Επίσης η αύξηση της ευαισθητοποίησης στο θέμα αυτό προστατεύοντας την υγεία των τουριστών που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες αυτές αλλά και των εργαζομένων και γενικότερα όλου του πληθυσμού και της δημόσιας υγείας

laquoΠόσα είδη πλασμωδίων έχουν συνδεθεί αιτιολογικά με ελονοσία στον άνθρωποraquo

α) 3 β) 4 γ) 5

Οι απαντήσεις θα αποστέλλονται στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνσηinfo-quizkeelpnogr

Η απάντηση στο αίνιγμα του Απριλίου laquoΠυρετός της Μάλταςraquo laquoΠυρετός της Νάποληςraquo laquoΠυρετός της Κύπρουraquo laquoΠυρετός του Γιβραλτάρraquo laquoΜελι-ταίος πυρετόςraquo

Για περισσότερες πληροφορίες Bruce D 1889

Απάντησαν σωστά 5 άτομα

Επιστημονικός Υπεύθυνος ΈκδοσηςΧ Χατζηχριστοδούλου

Επιστημονική ΕπιτροπήΝ ΒακάληςΕ ΒογιατζάκηςΠ Γαργαλιάνος- ΚακολύρηςΜ Δαιμονάκου- ΒατοπούλουΙ ΛεκάκηςΧ ΛιονήςΑ ΠανταζοπούλουΒ ΠαπαευαγγέλουΓ ΣαρόγλουΑ Τσακρής

Υπεύθυνοι έκδοσης

Τ Κουρέα- ΚρεμαστινούΠρόεδρος ΚΕΕΛΠΝΟ

Θ ΠαπαδημητρίουΔιευθυντής ΚΕΕΛΠΝΟ

Το αίνιγμα του μήνα

Συντακτική ομάδαΡ ΒώρουΕ ΚαραταμπάνηΦ ΚουκουριτάκηςΚ ΜέλλουΤ ΠατουχέαςΒ ΡουμελιώτηΒ ΣμέτηΧ ΤσιάραΜ ΦωτεινέαΕ Χατζηπασχάλη

Επιμέλεια

Ε ΛαζανάΓ ΜελιγκώνηςΔ Παπαβέντσης

Παγκόσμια Ημέρα


14Ιουνίου14Ιουνίου

2 3


Επιδημιολογία και πρόληψη της Ελονοσία και της λοίμωξης του Ιού του Δυτικού Νείλου στην Ελλάδα κατά την χρονική περίοδο 2010-2011

Εισαγωγή

Τα νοσήματα που μεταδίδονται με διαβιβαστές έχουν μπει πλέον στην καθημερινή ατζέντα της δημόσιας υγείας στη χώρα μας Συγκεκριμένα την τελευταία διετία (2010-2011) υπήρξαν στην Ελλάδα εξάρσεις κρουσμάτων λοίμωξης από τον Ιό του Δυτικού Νείλου ενώ ένα άλλο νόσημα που μεταδίδεται με διαβιβαστές η ελονοσία έχει αναδυθεί σε μείζον πρόβλημα δη-μόσιας υγείας Στη λοίμωξη από τον Ιό του Δυτικού Νείλου ήταν αφιερωμένο το τεύχος του Απριλίου 2011 Στο παρόν άρθρο θα εστιάσουμε στην ελονοσία και θα αναφερθούμε στα επι-δημιολογικά δεδομένα για τη λοίμωξη από τον Ιό του Δυτικού Νείλου το 2011

Λοίμωξη από τον Ιό του Δυτικού Νείλου

Επιδημιολογικά Δεδομένα 2011Το 2011 διαγνώσθηκαν συνολικά 101 κρούσματα λοίμωξης από τον Ιό του Δυτικού Νείλου από τα οποία 76 εμφάνισαν εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα (εγκεφαλίτιδα ήκαι μηνιγγίτιδα ήκαι οξεία χαλαρή παράλυση) και 25 κρούσματα ήπιες εκδηλώσεις (εμπύρετο νόσημα) Καταγράφηκαν εννέα (9) θάνατοι σε ασθενείς άνω των 65 ετών και με υποκείμενα νοσήματα Ένα από τα 76 περιστατικά με εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα θε-ωρείται εισαγόμενο καθώς καθrsquo όλη τη διάρκεια του χρόνου επώασης της νόσου η ασθενής βρισκόταν στην Αλβανία Επιπλέον ένα περιστατικό αφορά Γάλλο υπήκοο του οποίου η διά-γνωση έγινε στη Γαλλία αλλά ο ασθενής καθrsquo όλη τη διάρκεια του χρόνου επώασης βρισκό-ταν στην Ελλάδα Το τελευταίο περιστατικό εμφάνισε συμπτώματα στις 18 Οκτωβρίου 2011 Έκτοτε δεν έχει δηλωθεί κανένα νέο περιστατικό Στην Εικόνα 1 φαίνεται η κατανομή των περιστατικών ανά εβδομάδα έναρξης συμπτωμάτων Το πρώτο περιστατικό αναφέρει έναρξη συμπτωμάτων την εβδομάδα 282011 (11-1772011) Οι ηλικίες των ασθενών κυμαίνονται από 2ndash89 έτη (διάμεση ηλικία 70 έτη)

Εικόνα 1 Αριθμός ασθενών με εργαστηριακή διάγνωση λοίμωξης από τον Ιό του Δυτικού Νείλου και εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα ανά εβδομάδα έναρξης συμπτωμάτων Ελλάδα 2011

Η στικτή γραμμή αναπαριστά τον αριθμό κρουσμάτων με εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα που είχαν δηλωθεί κατά την περίοδο 2010 Κάθε μπλε τετραγωνίδιο αναπαριστά ένα κρούσμα που δηλώθηκε κατά την περίοδο 2011

Στον Πίνακα 1 αναγράφονται ο αριθμός και η ετήσια επίπτωση των ασθενών με εργαστηριακή διάγνωση λοίμωξης από τον Ιό του Δυτικού Νείλου με εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό

σύστημα ανά Περιφερειακή Ενότητα κατοικίας Σημειώνεται ότι η περιοχή κατοικίας είναι αδρό κριτήριο για την εκτίμηση των περιοχών κυκλοφορίας του ιού

Πίνακας 1 Αριθμός και ετήσια επίπτωση ασθενών με εργαστηριακή διάγνωση λοίμωξης από τον Ιό του Δυτικού Νείλου με εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα ανά τόπο κατοικίας Ελλάδα 2011

Περιφερειακή Ενότητα κατοικίας

Αριθμός ασθενών

Ασθενείς ανά 100000 πληθυσμού

Καρδίτσας 8 689Λάρισας 12 420Βοιωτίας 5 399Τρικάλων 5 383Ανατολικής Αττικής 15 371Πέλλας 5 345Σερρών 5 265Ημαθίας 3 208Χαλκιδικής 2 200Δυτικής Αττικής 2 132Κοζάνης 1 065Θεσσαλονίκης 6 053Εύβοιας 1 048Αιτωλοακαρνανίας 1 045Δυτικού Τομέα Αττικής 1 021Νοτίου Τομέα Αττικής 1 019Βόρειου Τομέα Αττικής 1 018Κεντρικού Τομέα Αττικής 1 009Σύνολο χώρας 75 067

Υπολογίστηκε με βάση τα στοιχεία πληθυσμού από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (εκτιμήσεις 2008)

Ελονοσία

Επιδημιολογικά Δεδομένα 2011Η ελονοσία ενδημεί σε περισσότερες από 100 χώρες του κόσμου κυρίως της υποσαχάριας Αφρικής και της Ασίας Στην Ελλάδα η νόσος εκριζώθηκε το 1974 μετά από εντατικό και επίπονο πρόγραμμα καταπολέμησης (1946ndash1960) Έκτοτε καταγράφονται στη χώρα μας πε-ρίπου 30-50 περιστατικά ετησίως τα οποία σχετίζονται κατά κύριο λόγο με ταξίδι ή παραμονή σε ενδημική για την ελονοσία χώρα Σποραδικά κρούσματα χωρίς ιστορικό ταξιδιού καταγρά-φηκαν το 1991 1999 2000 2009 και το 2010

Το έτος 2011 διαγνώσθηκαν συνολικά 40 κρούσματα ελονοσίας σε ασθενείς που δεν ανέφε-ραν ιστορικό μετακίνησης σε ενδημικές για την ελονοσία χώρες Τριάντα τέσσερις (34) από τους ασθενείς αυτούς διέμεναν στο Δήμο Ευρώτα Λακωνίας δύο (2) στην Εύβοια δύο (2) στην Ανατολική Αττική ένας (1) στη Λάρισα και ένας (1) στη Βοιωτία Σε όλους τους ασθενείς επιβεβαιώθηκε εργαστηριακά λοίμωξη με Plasmodium vivax από τον Τομέα Παρασιτολογίας Εντομολογίας και Τροπικών Νοσημάτων της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) Επίσης στην Περιφερειακή Ενότητα Λακωνίας παρουσιάστηκαν άλλα 23 περιστατικά ελονοσίας σε αλ-λοδαπούς ασθενείς από ενδημικές για την ελονοσία χώρες για τους περισσότερους από τους οποίους δεν είναι σαφές το ιστορικό ταξιδιού και η ημερομηνία άφιξής τους στη χώρα

Στην Εικόνα 2 παρουσιάζονται τα κρούσματα ελονοσίας στις laquoπροσβεβλημένεςraquo περιοχές στην Ελλάδα (Δήμος Ευρώτα Λακωνίας και λοιπές περιοχές με κρούσματα με ενδείξεις εγχώ-ριας μετάδοσης) ανά εβδομάδα έναρξης συμπτωμάτων Το τελευταίο περιστατικό σε Έλληνα είχε έναρξη συμπτωμάτων στις 18 Οκτωβρίου 2011 Οι ηλικίες των Ελλήνων ασθενών χωρίς αναφερόμενο ιστορικό ταξιδιού σε ενδημική χώρα κυμαίνονται από 19 μήνεςndash79 έτη (διάμε-ση ηλικία 45 έτη) Το 576 ήταν άνδρες

4 5





















6 7








Συζήτηση










8 9



















5 5 2-13


0 2 0-9

Ιλαρά 0 0 0-105








Λύσσα 0 0 0-0



άσηπτη 5 105 6-18
























Αν

Μακε

δονί

ας

και

Θράκη

ς

Κεν

τρικ

ής

Μακε

δονί

ας

Δυτι

κής

Μακε

δονί

ας

Ηπεί

ρου

Θεσ

σαλί

ας

Ιονί

ων

Νήσω

ν

Δυτι

κής

Ελλ

άδας

Στε

ρεά

ς Ελλ

άδας

Αττ

ικής

Πελ

οπονν

ήσου

Βορεί

ου Α

ιγαίο

υ

Νοτί

ου Α

ιγαίο

υ

Κρήτη

ς

Άγν

ωστο







0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0




01042012minus30042012


lt1 1-4 5-14 15-24 25-34 35-44 45-54

55-64 65+ Άγν


0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 2 0 0 1 0 0 0 0 0


άσηπτη 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0


1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 2 1 0 1 0 0


Φυματίωση 1 0 0 0 0 2 2 1 11 2 5 2 2 1 1 0 6 5 2 2


10 11














ΣΗΜΕΙΑ













12 13







Διάγνωση


Θεραπεία










P vivax

























14 15


Ελονοσία








Pfalciparum



Παγκοσμίως 216 000 149 000 274 000 91 24 000 11





Παγκοσμίως 655 000 537 000 907 000 86












16 17

























18 19











Macdonald model [9]


















20 21























22 23


















24 25

























26 27























28 29























30 31





















32 33



















34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





4 5





















6 7








Συζήτηση










8 9



















5 5 2-13


0 2 0-9

Ιλαρά 0 0 0-105








Λύσσα 0 0 0-0



άσηπτη 5 105 6-18
























Αν

Μακε

δονί

ας

και

Θράκη

ς

Κεν

τρικ

ής

Μακε

δονί

ας

Δυτι

κής

Μακε

δονί

ας

Ηπεί

ρου

Θεσ

σαλί

ας

Ιονί

ων

Νήσω

ν

Δυτι

κής

Ελλ

άδας

Στε

ρεά

ς Ελλ

άδας

Αττ

ικής

Πελ

οπονν

ήσου

Βορεί

ου Α

ιγαίο

υ

Νοτί

ου Α

ιγαίο

υ

Κρήτη

ς

Άγν

ωστο







0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0




01042012minus30042012


lt1 1-4 5-14 15-24 25-34 35-44 45-54

55-64 65+ Άγν


0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 2 0 0 1 0 0 0 0 0


άσηπτη 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0


1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 2 1 0 1 0 0


Φυματίωση 1 0 0 0 0 2 2 1 11 2 5 2 2 1 1 0 6 5 2 2


10 11














ΣΗΜΕΙΑ













12 13







Διάγνωση


Θεραπεία










P vivax

























14 15


Ελονοσία








Pfalciparum



Παγκοσμίως 216 000 149 000 274 000 91 24 000 11





Παγκοσμίως 655 000 537 000 907 000 86












16 17

























18 19











Macdonald model [9]


















20 21























22 23


















24 25

























26 27























28 29























30 31





















32 33



















34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





6 7








Συζήτηση










8 9



















5 5 2-13


0 2 0-9

Ιλαρά 0 0 0-105








Λύσσα 0 0 0-0



άσηπτη 5 105 6-18
























Αν

Μακε

δονί

ας

και

Θράκη

ς

Κεν

τρικ

ής

Μακε

δονί

ας

Δυτι

κής

Μακε

δονί

ας

Ηπεί

ρου

Θεσ

σαλί

ας

Ιονί

ων

Νήσω

ν

Δυτι

κής

Ελλ

άδας

Στε

ρεά

ς Ελλ

άδας

Αττ

ικής

Πελ

οπονν

ήσου

Βορεί

ου Α

ιγαίο

υ

Νοτί

ου Α

ιγαίο

υ

Κρήτη

ς

Άγν

ωστο







0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0




01042012minus30042012


lt1 1-4 5-14 15-24 25-34 35-44 45-54

55-64 65+ Άγν


0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 2 0 0 1 0 0 0 0 0


άσηπτη 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0


1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 2 1 0 1 0 0


Φυματίωση 1 0 0 0 0 2 2 1 11 2 5 2 2 1 1 0 6 5 2 2


10 11














ΣΗΜΕΙΑ













12 13







Διάγνωση


Θεραπεία










P vivax

























14 15


Ελονοσία








Pfalciparum



Παγκοσμίως 216 000 149 000 274 000 91 24 000 11





Παγκοσμίως 655 000 537 000 907 000 86












16 17

























18 19











Macdonald model [9]


















20 21























22 23


















24 25

























26 27























28 29























30 31





















32 33



















34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





8 9



















5 5 2-13


0 2 0-9

Ιλαρά 0 0 0-105








Λύσσα 0 0 0-0



άσηπτη 5 105 6-18
























Αν

Μακε

δονί

ας

και

Θράκη

ς

Κεν

τρικ

ής

Μακε

δονί

ας

Δυτι

κής

Μακε

δονί

ας

Ηπεί

ρου

Θεσ

σαλί

ας

Ιονί

ων

Νήσω

ν

Δυτι

κής

Ελλ

άδας

Στε

ρεά

ς Ελλ

άδας

Αττ

ικής

Πελ

οπονν

ήσου

Βορεί

ου Α

ιγαίο

υ

Νοτί

ου Α

ιγαίο

υ

Κρήτη

ς

Άγν

ωστο







0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0




01042012minus30042012


lt1 1-4 5-14 15-24 25-34 35-44 45-54

55-64 65+ Άγν


0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 2 0 0 1 0 0 0 0 0


άσηπτη 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0


1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 2 1 0 1 0 0


Φυματίωση 1 0 0 0 0 2 2 1 11 2 5 2 2 1 1 0 6 5 2 2


10 11














ΣΗΜΕΙΑ













12 13







Διάγνωση


Θεραπεία










P vivax

























14 15


Ελονοσία








Pfalciparum



Παγκοσμίως 216 000 149 000 274 000 91 24 000 11





Παγκοσμίως 655 000 537 000 907 000 86












16 17

























18 19











Macdonald model [9]


















20 21























22 23


















24 25

























26 27























28 29























30 31





















32 33



















34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





10 11














ΣΗΜΕΙΑ













12 13







Διάγνωση


Θεραπεία










P vivax

























14 15


Ελονοσία








Pfalciparum



Παγκοσμίως 216 000 149 000 274 000 91 24 000 11





Παγκοσμίως 655 000 537 000 907 000 86












16 17

























18 19











Macdonald model [9]


















20 21























22 23


















24 25

























26 27























28 29























30 31





















32 33



















34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





12 13







Διάγνωση


Θεραπεία










P vivax

























14 15


Ελονοσία








Pfalciparum



Παγκοσμίως 216 000 149 000 274 000 91 24 000 11





Παγκοσμίως 655 000 537 000 907 000 86












16 17

























18 19











Macdonald model [9]


















20 21























22 23


















24 25

























26 27























28 29























30 31





















32 33



















34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





14 15


Ελονοσία








Pfalciparum



Παγκοσμίως 216 000 149 000 274 000 91 24 000 11





Παγκοσμίως 655 000 537 000 907 000 86












16 17

























18 19











Macdonald model [9]


















20 21























22 23


















24 25

























26 27























28 29























30 31





















32 33



















34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





16 17

























18 19











Macdonald model [9]


















20 21























22 23


















24 25

























26 27























28 29























30 31





















32 33



















34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





18 19











Macdonald model [9]


















20 21























22 23


















24 25

























26 27























28 29























30 31





















32 33



















34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





20 21























22 23


















24 25

























26 27























28 29























30 31





















32 33



















34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





22 23


















24 25

























26 27























28 29























30 31





















32 33



















34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





24 25

























26 27























28 29























30 31





















32 33



















34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





26 27























28 29























30 31





















32 33



















34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





28 29























30 31





















32 33



















34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





30 31





















32 33



















34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





32 33



















34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





34 35
























36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





36 37


















38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





38 39


Ιούνιος 2012





Ιούνιος 15-17 2012














40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





40 41



















42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





42 43














44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





44 45

















46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





46 47




























α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια






α) 3 β) 4 γ) 5












Επιμέλεια





[email protected], Μάιος 2012 Αρ. 15 ...µνημερωτικό_δελτίο...και τα...

Documents

Transcript of [email protected], Μάιος 2012 Αρ. 15 ...µνημερωτικό_δελτίο...και τα...