Individueel zorgplan diabetes type 2

De beste dagelijkse zorg voor u en uw diabetes begint

bij uzelf

2

Inhoudsopgave: Hoofdstuk 1: Waarom persoonlijk zorgplan Uitleg Individueel Zorgplan 4 Persoonsgegevens 6 Gegevens behandeling 7 Welke controles mag u verwachten 14 Hoofdstuk 2: Afspraken diabetesbehandeling Doel diabetesbehandeling en afspraken met uw huisarts/praktijkondersteuner 18 Hoofdstuk 3: Voeding Individueel zorgplan voeding 24 Informatie voeding. 26 Koolhydratentabel 30 Hoofdstuk 4: Beweging Individuele zorgplan beweging 44 Informatie beweging 46 Hoofdstuk 5: Risico roken en overmatig alcoholgebruik Individueel zorgplan roken 50 Informatie risicofactor alcoholgebruik 52 Hoofdstuk 6: Voeten en onderbenen Individueel zorgplan voetenzorg 54 Informatie voeten en onderbenen 56 Hoofdstuk 7: Zelfcontrole. Zelfcontrole 62

3

Aantekeningen

4

Hoofdstuk 1: Waarom een persoonlijk zorgplan. Waarom een individueel zorgplan met betrekking tot diabetes type 2. In een individueel zorgplan legt u samen met uw huisarts en/of praktijkondersteuner vast welke doelen u wilt bereiken met betrekking tot uw diabetesbehandeling. Hierin wordt niet alleen vermeld welke zorg u mag verwachten. In dit plan wordt ook vastgelegd wat u kunt doen om goed voor uzelf en uw diabetes te zorgen. Wat mag u van uw huisarts en/of praktijkondersteuner verwachten?

� Regelmatige controles en doorverwijzing naar een specialist als dit nodig is.

� De huisarts en/of praktijkondersteuner houden u op de hoogte van alle stappen die ondernomen worden om de behandeling van uw diabetes zo optimaal mogelijk te houden. Zij geven ook duidelijk aan waarom de behandeling eventueel gewijzigd moet worden. (bijvoorbeeld aanpassing medicatie, aanpassing voedingsadvies)

5

Wat er van u wordt verwacht? � Dat u goed voor uzelf en uw diabetes zorgt. Uw

inzet is onmisbaar voor een goede behandeling. � Dat u samen met uw huisarts de doelen vaststelt

voor uw diabetesbehandeling. Bijvoorbeeld welke bloedglucosewaarden en andere streefwaarden (bijv. cholesterol, bloeddruk, gewicht) u wilt bereiken;

� Dat u aangeeft hoe u deze waarden wilt bereiken;

� Dat u uw kennis over diabetes vergroot en dat u ook aangeeft hoe u deze kennis wilt vergroten. Voor informatie over diabetes type 2 en over de bijbehorende zorg verwijzen wij u naar de bijgesloten Zorgwijzer.

6

Persoonsgegevens Naam: ……....................................................................... Geboortedatum:……………………………………………… Adres:…………………………………………………………. Postcode/plaats:……………………………………………... Telefoonnummer:……………………………………………. Emailadres:………………………………………………….. Ziektekostenverzekering:…………………………………… Polisnummer:………………………………………………… Bij nood waarschuwen: Naam:…………………………………………………………. Adres:………………………………………………………… Postcode/plaats:…………………………………………… Telefoonnummer:…………………………………………… Relatie tot u:………………………………………………….

7

Huisarts: ……………………………………………………. Praktijkondersteuner:…………………………………….. Adres:………………………………………………………… Postcode/plaats:……………………………………………. Telefoonnummer:…………………………………………… Emailadres:…………………………………………………... Diabetesverpleegkundige:……………………………….. Telefoonnummer:…………………………………………… emailadres…………………………………………………… Ziekenhuis:………………………………………………….. Adres:…………………………………………………………. Postcode/plaats:……………………………………………... Telefoon: .……………………………………………………. Patiëntnummer……………………………………………….

8

Diëtiste: …………………………………………………….. Adres:…………………………………………………………. Postcode/plaats:……………………………………………... Telefoonnummer:…………………………………………… emailadres:…………………………………………………… Fysiotherapeut:…………………………………………….. Adres:…………………………………………………………. Postcode/plaats:……………………………………………... Telefoonnummer:……………………………………………. Emailadres:…………………………………………………... Pedicure:……………………………………………………. Adres:………………………………………………………… Postcode/plaats:…………………………………………….. Telefoonnummer:……………………………………………. Emailadres:…………………………………………………...

9

Podotherapeut:……………………………………………... Adres:…………………………………………………………. Postcode/plaats:……………………………………………... Telefoonnummer:……………………………………………. Emailadres:…………………………………………………... Apotheek:…………………………………………………… Adres:………………………………………………………… Postcode/plaats:…………………………………………….. Telefoon:……………………………………………………… Emailadres:…………………………………………………

10

Individuele gegevens met betrekking tot uw diabetes en de behandeling daarvan:

Hoe lang heeft u diabetes: o Minder dan 3 maanden o Tussen de 3 en 12 maanden o Minder dan 3 jaar o Langer dan 3 jaar

Hoe ziet uw behandeling eruit: o Voedingsadvies o Voedingsadvies en tabletten o Voedingsadvies, tabletten en insuline o Voedingsadvies en insuline

Gebruikt u tabletten voor uw diabetes Ja / Nee Zo ja, welke tabletten gebruikt u (Merk en hoeveelheid):………………………………….. ……………………………………………………………… Gebruikt u insuline? Ja / Nee Welke insuline gebruikt u (merk en hoeveel eenheden per dag):…………………………………………………… ………………………………………………………………. Welke insulinepen gebruikt u en welk soort naalden Merk insulinepen ……………………………………………………………… Merk en soort naalden: ……………………………………………………………….

11

Controleert u op dit moment uw eigen bloedglucosewaarden:

o Ja. o Nee o Zo ja, welke bloedglucosemeter gebruikt u…….. …………………………………………………………… o Wordt uw bloedglucosemeter tenminste 1 keer in

het jaar gecontroleerd en door wie? …………….. …………………………………………………………….. Weet u de gemeten waarden van uw bloedglucose meter op de juiste manier te interpreteren? o Ja o Nee, het is mij nog niet altijd duidelijk.

Met welke zorgverleners heeft u op dit moment te maken:

o Huisarts o Praktijkondersteuner o Diabetesverpleegkundige o Internist o Neuroloog o Cardioloog o Oogarts o Vaatchirurg

Andere zorgverleners:

o Diëtiste o Podotherapeut o Pedicure met aantekening diabetische voet o Fysiotherapeut o Psycholoog o Maatschappelijk werker

12

Hebt u naast uw diabetes nog andere aandoening(en):

o Zo ja, welke andere aandoening(en): ……………………………………………………… o Nee Hebt u op dit moment lichamelijke problemen: o Ja o Nee

Zo ja, om welke problemen gaat het dan:

o Ontregelde bloedglucosewaarden. o Hoge bloedglucosewaarden (hyper) >10 o Lage bloedglucosewaarden (hypo) <4 o Problemen met hart en bloedvaten o Hoge bloeddruk o Hoge (schadelijke)cholesterolwaarde o Overgewicht o Ogen o Geen gevoel of pijn in de voeten en benen o Wondjes op het lichaam. Bijvoorbeeld op en

onder de voeten, op de benen en op de handen of armen.

o Maag en darmen. o Nieren. o Vermoeidheid. o Andere problemen,

namelijk:………………………………………………

………………………………………………………… …………………………………………………………

13

Rookt u?

o Ja o Nee o Zo ja, hoeveel sigaretten per

dag/week?................................../......................... Gebruikt u alcohol?

o Ja o Nee o Zo ja, hoeveel glazen alcohol per

dag/week?............................./............................... Hoeveel actieve lichaamsbeweging heeft u per dag? (betreft wandelen, fietsen, traplopen, boodschappen doen, stofzuigen etc)

o Minder dan een uur per dag o Tussen de 1 en 2 uur per dag o Meer dan 2 uur per dag

Doet u aan sport?: o Ja o Nee o Zo ja, welke sport en hoeveel uur per week? .....................................................................................

14

Welke controles mag u verwachten van uw huisarts en/of praktijkondersteuner?

� Direct na de diagnose � Binnen 3 maanden na de diagnose � Driemaandelijkse controle � Jaarlijkse controle

De uitleg over de Referentie/streefwaarden vindt u in de bijgesloten Zorgwijzer.

Direct na de diagnose:

Welk onderzoek Hoe Ref W SW GW

Cholesterol Bloedonderzoek < 2,5 mmol/l

Glucosewaarde Meten nuchtere bloedglucose waarden

< 7 mmol/l

Werking nieren Urine:Albumine/ kreatinine ratio Bloedonderzoek kreatinineklaring

M < 2,5 V < 3,5 > dan 60 ml p/m

Bloeddruk Meten bloeddruk Bovendruk < 140 mmHG Onderdruk < 90 mmHG

Gewicht: BMI en/of middelomtrek

Wegen en uitrekenen BMI middelomtrek

BMI < 25 M < 94 cm V < 80 cm

Hoe Problemen Wat te doen

Voeten

Lichamelijk onderzoek

Ref W is referentiewaarde SW is persoonlijke streefwaarde GW is gemeten waard

15

Binnen 3 maanden na de diagnose:

Hoe Welk onderzoek

Uitslag onderzoek

Wat te doen

Fundusfoto van de ogen

Ogen

Driemaandelijkse controle:

Ref W is referentiewaarde SW is persoonlijke streefwaarde GW is gemeten waarde

Welk onderzoek

Hoe

Ref W SW

GW

Glucosewaarde Meten nuchtere bloedglucose waarde

< 7mmol/l

HbA1c (mag ook 1 x per jaar volgens de Zorgstandaard)

Bloedonderzoek

< 7 % of < 53 mmol/mol

Bloeddruk (als daarvoor medicijnen worden geslikt)

Meten bloeddruk Bovendruk < 140 mmHG Onderdruk < 90 mmHG

Gewicht (BMI en/of middelomtrek

Wegen en uitrekenen BMI middelomtrek

BMI < 25 M < 94 cm V < 80 cm

Hoe complicaties Wat te doen

Complicaties Als die er al zijn

Lichamelijk onderzoek en vragen

Spuitplaatsen (bij insulinegebruik)

Lichamelijk onderzoek

16

Jaarlijkse controle

Ref W is referentiewaarde SW is persoonlijke streefwaarde GW is gemeten waarde

Welk onderzoek

Hoe

Ref W SW GW

Cholesterolgehalte

Bloedonderzoek < 2,5 mmol/l

Bloedglucose waarde

Meten nuchtere bloedglucose waarde

< 7 mmol/l

HbA1c

Bloedonderzoek < 7 % of < 53 mmol/mol

Werking nieren

Urine:Albumine/ kreatinine ratio Bloedonderzoek kreatinineklaring

M < 2,5 V < 3,5 > dan 60 ml p/minuut

Bloeddruk

Meten bloeddruk Bovendruk < 140 mmHG Onderdruk < 90 mmHG

Gewicht (BMI en/of middelomtrek)

Wegen. Uitrekenen BMI Middelomtrek

BMI < 25 M < 94 cm V < 80 cm

Hoe Problemen Wat te doen

Spuitplaatsen (bij insulinegebruik)

Lichamelijk Onderzoek

Voeten Lichamelijk onderzoek

17

Jaarlijks gesprek met uw huisarts.

� Hebt u problemen in het dagelijks leven met uw diabetes?

� In het individueel zorgplan heeft u een aantal doelen vastgesteld. Zijn deze haalbaar voor u of moeten ze worden aangepast.

Jaarlijks of tweejaarlijks onderzoek (tweejaarlijks als er geen problemen zijn met de ogen.

Hoe Welk onderzoek

Uitslag onderzoek

Wat te doen

Fundusfoto van de ogen

Ogen

Als u tussentijds vragen heeft over uw behandeling van uw diabetes, neem dan contact op met uw huisarts of praktijkondersteuner. Voor praktische vragen kunt u contact opnemen met de Diabeteslijn van de Diabetesvereniging Nederland. Het telefoonnummer is 033-4630566. Het email adres is: info@dvn.nl.

18

Hoofdstuk 2: Afspraken diabetesbehandeling Doel diabetesbehandeling. Diabetes is 24 uur per dag aanwezig. Het doel van de behandeling is goede regulatie van de bloedglucose waarden en een goede kwaliteit van leven. Hoe kunt u dit bereiken:

� Nauwkeurig met uw medicijnen omgaan en tijdig uw medicijnen innemen

� Goed reguleren van uw bloedglucosewaarden

� Gezond gewicht houden of krijgen. � Gezond eten. � Voldoende beweging. � Stoppen met roken � Voorkomen van hoge bloeddruk of ervoor

zorgen dat deze daalt � Voorkomen van hoge (slechte)

cholesterolwaarden in uw bloed of ervoor zorgen dat deze dalen

� Alert zijn op veranderingen in uw lichaam � Dagelijks controleren van uw voeten

19

Afspraken met huisarts en/of praktijkondersteuner:

Therapietrouw o U bent verantwoordelijk voor het nauwkeurig

innemen van uw medicijnen en/of inspuiten van uw insuline. Uw apotheker kan uw advies geven over het gebruik van medicijnen en informatie geven over de (bij)werking van medicijnen. De apotheker kan u ook advies geven over de interactie met mogelijk andere medicatie.

Meten bloedglucosewaarden o U gaat naar uw huisarts of de

praktijkondersteuner om uw bloedglucose waarden te laten meten.

o U meet zelf de bloedglucosewaarden. Voorwaarde hiervoor is dat u weet wanneer u de bloedglucose moet meten en hoe u de gemeten waarde moet interpreteren. Hebt u hierbij hulp nodig? Ja/Nee. Bloeddruk

o U probeert ervoor te zorgen dat uw bloeddruk niet te hoog wordt of bij een te hoge bloeddruk daalt. Hiervoor kunt u advies vragen bij de praktijkondersteuner en de diëtiste.

o Medicijnen: Ja/Nee. o Zo ja welke medicijnen?....................................... o Door verwijzing naar een diëtiste: Ja/Nee. o Wat kunt u zelf doen om ervoor te zorgen dat uw

bloeddruk daalt? ……………………………………………………… ………………………………………………………

20

Cholesterol o U probeert ervoor te zorgen dat uw

(slechte)cholesterolwaarden niet verhoogd zijn of bij verhoogde cholesterolwaarden dalen.

o Voor advies kunt u terecht bij de praktijkondersteuner en de diëtiste.

o Medicijnen Ja/Nee. o Zo ja welke medicijnen?........................................ o Doorverwijzing naar de diëtiste: Ja/Nee. o Wat kunt u zelf doen om ervoor te zorgen dat uw

cholesterolwaarden dalen:..................................... …………………………………………………………

Gezond eten o U let erop dat u gezond eet. Voor advies over

gezonde voeding kunt u terecht bij de diëtiste. Doorverwijziging naar diëtiste: Ja/Nee. Wat kunt u zelf doen om gezond te eten? (Meer informatie vindt u in het hoofdstuk 3 over voeding) ………………………………………………………… ………………………………………………………...

Overgewicht o U probeert bij overgewicht af te vallen. Hoe wilt u

afvallen en welke hulp heeft u daarbij nodig? Voor advies kunt u terecht bij de diëtiste. Doorverwijzing naar diëtiste: Ja/Nee. Wat kunt u zelf doen om af te vallen (voor informatie zie hoofdstuk 3 Voeding) ………………………………………………………… …………………………………………………………

21

Stoppen met roken o U gaat stoppen met roken. Hoe wilt u gaan

stoppen met roken en welke hulp heeft u hierbij hulp nodig? (voor informatie zie hoofdstuk 5 Roken)

............................................................................... …………………………………………………………

Bewegen o U gaat op een gezonde manier meer bewegen.

Voor advies over gezond bewegen kunt u terecht bij uw praktijkondersteuner en/of de fysiotherapeut. Doorverwijzing naar de fysiotherapeut: Ja/ Nee. Op welke manier zorgt u er zelf voor dat u meer gaat bewegen? (voor informatie zie hoofdstuk 4 Bewegen) ………………………………………………………... ………………………………………………………..

Veranderingen in lichaam o U bent alert op veranderingen in uw lichaam. Als u

een verandering opmerkt en u vertrouwt het niet neemt u dan contact op met uw huisarts en/of praktijkondersteuner.

22

Voetcontrole Controleer uw voeten elke dag op wondjes en beschadigingen. Neemt u bij wondjes of beschadigingen van voeten of huid contact op met uw huisarts. Uw huisarts kan u eventueel door verwijzen naar een podotherapeut. Ook bij geen of een vreemd gevoel in de voeten en benen kunt u het beste contact opnemen met uw huisarts. Hoe u uw voeten en huid het beste kunt verzorgen staat vermeld in het hoofdstuk voeten en huid.

o Controleert u uw voeten elke dag? Ja/nee. o Laat u uw voeten verzorgen door een

pedicure met aantekening diabetische voet? Ja/nee.

o Indien nee, dan maakt u alsnog een afspraak met een pedicure.

o Zijn er problemen met uw voeten en moet u doorverwezen worden naar de podotherapeut? Ja/nee.

o Zo ja, u maakt een afspraak met de podotherapeut.

Educatie U wilt uw kennis over diabetes vergroten. Hoe wilt u dit gaan doen?

o Door het volgen van de cursus “Leven met diabetes” van de Diabetesvereniging Nederland.

o Door het lezen van informatie op internet. www.dvn.nl www.diep.info www.diabetesfonds.nl

o Door het stellen van vragen aan de leden van het diabetesteam. (huisarts, praktijkondersteuner, die

23

Aantekeningen

24

Hoofdstuk 3 Voeding (meer informatie over voeding vindt u op bladzijde 26 tot en met 29) Individueel Zorgplan voeding: Wat wilt u wijzigen in uw dagelijkse voedingspatroon?

o Het ontbijt o De lunch o De warme maaltijd o De tussendoortjes o Anders, namelijk

………………………………………………………………..

Hoe wilt u dit wijzigen? ......................................................................................... .......................................................................................... .......................................................................................... ………………………………………………………………… Hoeveel koolhydraten kunt u per dag eten en hoe kunt u deze verspreiden over de maaltijden en tussendoortjes: ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… …………………………………………………………………

25

Hoeveel kilogram wilt u afvallen?

o Minder dan 5 kilogram. o Tussen de 5 en 10 kilogram. o Meer dan 10 kilogram. o Anders, namelijk

……………………………………………………

Hoe wilt u gaan afvallen? ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………. Welke ondersteuning heeft u nodig van uw diëtiste? ………………………………………………………………. ………………………………………………………………. ………………………………………………………………. Startdatum:...................................................................... Evaluatiedatum:………………………………………….. Wat gaat er goed en waar zijn nog problemen? ………………………………………………………………. ……………………………………………………………….

26

Informatie voeding De behandeling van diabetes start met het:

� aanpassen van de voeding. � en het stimuleren van de dagelijkse beweging. � Als dit niet voldoende resultaat oplevert zal de

behandelaar medicatie voorschrijven die de bloedglucose waarden in het bloed verlagen.

In dit hoofdstuk gaat het voornamelijk om het aanpassen van de voeding en wat u daar zelf aan kunt doen. Hierbij kunt u hulp krijgen van een diëtiste. Waar moet u op letten als het gaat om diabetes en voeding?

- koolhydraten in de voeding - gezonde voeding - gevarieerde voeding

Koolhydraten in de voeding: Koolhydraten zijn een verzamelnaam voor alle suikers die in onze voeding voorkomen. De koolhydraten worden in het lichaam omgezet in glucose en zo in het bloed opgenomen. Als u eet stijgt dus de glucosewaarde in het bloed. Als u te weinig eet kan het zijn dat de glucosewaarde in het bloed niet voldoende stijgt. Er moet dus een balans zijn tussen het eten van koolhydraten (belangrijk als bouwstof voor het lichaam) en de bloedglucose verlagende medicijnen. Met de diëtiste kunt u afspraken maken hoeveel koolhydraten u per maaltijd kunt eten en hoe u de inname van koolhydraten over de dag kunt verspreiden. In deze map treft u een koolhydratentabel aan. Hierin kunt u zien hoeveel koolhydraten er in bepaalde voeding zit.

27

Waarom gezond eten: � Personen met diabetes hebben een groter kans

op hart- en vaatziekten. Om te voorkomen dat dit risico nog groter wordt krijgt u het advies om gezond te eten.

� Om af te vallen. Overgewicht bij personen met type 2 diabetes kan leiden tot hogere bloedglucosewaarden, een hogere bloeddruk en hogere (schadelijke)cholesterolwaarden. Door af te vallen zullen de bloedglucosewaarden, de bloeddruk en de (schadelijke)cholesterolwaarden dalen waardoor er minder kans is op hart- en vaatziekten. Daarnaast zal de insuline in uw lichaam beter werken als u minder gewicht heeft.

Wat kunt u zelf doen om gezond en gevarieerd te eten:

� Het eten van verschillende soorten voeding zodat u alle voedingsstoffen binnen krijgt. Zie de bijgevoegde schijf van vijf.

� Het eten van onverzadigde vetten in plaats van verzadigde vetten. De onverzadigde vetten kunnen uw cholesterolwaarde verlagen waardoor de kans op hart- en vaatziekten afneemt. Denk bijv. aan het gebruik van vloeibare boter en olie.

� Het eten van voldoende brood, aardappelen, pasta, rijst of peulvruchten. Hierin zitten veel koolhydraten, eiwitten, vitamine B en vezels. In deze producten zitten echter ook veel koolhydraten. Het is daarom wel van belang om het eten van deze voedingsmiddelen af te stemmen op het gebruik van de medicijnen die u gebruikt om uw bloedglucosewaarden te verlagen en de beweging die u dagelijks heeft.

28

� Het eten van voldoende fruit en veel groente. In fruit zitten echter wel vrij veel fruitsuikers dus koolhydraten. Ook hier geldt dat het eten van de hoeveelheid fruit afgestemd moet worden op het gebruik van de medicijnen die u eventueel gebruikt om uw bloedglucosewaarden te verlagen en de beweging die u dagelijks heeft.

� Niet teveel zout eten. � Wel veel drinken (in ieder geval anderhalve liter

per dag), maar niet teveel alcohol. Hoe gaat u om met uw dagelijkse voeding. Bent u zich er bewust van? Naar aanleiding van uw bezoek aan de diëtiste kunt u samen besluiten om veranderingen aan te brengen in uw dagelijkse voeding. U maakt dan samen een individueel zorgplan. Hierin kunt u de volgende afspraken vermelden:

� wijzigingen in het dagelijkse voedingspatroon (indien nodig)

� Hoeveel kilo u in overleg met de diëtiste wil gaan afvallen (indien nodig)

� Hoeveel koolhydraten u per dag kunt eten en hoe deze verspreidt kunnen worden over de verschillende maaltijden en tussendoortjes.

� Welke ondersteuning verwacht u van de diëtiste. Meer informatie over voeding en diabetes is te vinden op de volgende websites: � www.diep.info in de rubrieken: diabetes en

leefstijl: eten en drinken, hoge glucosewaarden en lage glucosewaarden.

� www.voedingscentrum.nl.

29

De schijf van vijf:

1. Groente en fruit

Belangrijk vanwege: vitamines, zoals vitamine C en

foliumzuur, mineralen zoals kalium, vezels en bioactieve

stoffen.

2. Brood, (ontbijt)granen, aardappelen, rijst, pasta en

peulvruchten

Belangrijk vanwege: koolhydraten, eiwit, vezels, B-

vitamines en mineralen zoals ijzer.

3. Zuivel, vlees(waren), vis, ei en vleesvervangers

Belangrijk vanwege: eiwit, mineralen zoals ijzer en

calcium, B-vitamines en visvetzuren.

4. (Onverzadigde) vetten en olie

Belangrijk vanwege: vitamine A, D en E en essentiële

vetzuren

5. Dranken

Belangrijk vanwege: water.

30

Koolhydratentabel

voedingsmiddelen eenheid Kcaleiwit koolh. vet aardappelen, gebakken 100 gr 160 2 19,3 8,6

aardappelen, gekookt 100 gr 85 2,6 18,6 0

aardappel anders (zonder

aardappelen):

-bacon-ui 100 gr 220 2 2 23

-champignon-ui 100 gr 210 2 3 20

-ham-kaas 100 gr 210 3 3 21

-kruiden-knoflook 100 gr 180 1 3 18

-pikant 100 gr 190 1 3 20

-prei-room 100 gr 165 1 5 16

-tomaat-kaas 100 gr 220 3 3 22

aardappelmeel 100 gr 322 0 80 0,1

aardbeien 100 gr 24 1 5 0

abrikozen 100 gr 40 1 10 0

achterham 100 gr 130 18 2 5

agar agar 100 gr 306 6,2 74,6 0,3

ahorn stroop 100 gr 348 0 90 0

alfalfa 50 gr 21 3 2 0

all bran (vezel rijk ontbijt

product) 1 eetl. 25 1 5 0

amandelen 100 gr 591 19 5 55

ananas, vers 100 gr 50 0,5 12 0,2

andijvie 100 gr 14 2 1 0,2

ansjovis 1 stuk 10 1 0 1

appel 100 gr 41 0,2 10 0,6

appelmoes 100 gr 76 0 19 0

appelsap 100 gr 40 0,1 11,9 0

appelstroop 100 gr 244 1 60 0

eenheid Kcaleiwit koolh. vet

31

voedingsmiddelen Artisjok 100 gr 9,47 2,9 10,6 0,2

asperges, blik 100 gr 47 4 3 0

asperges, gekookt 100 gr 47 4 7 0

aubergine 100 gr 14 0,5 3 0

augurk

-zoetzuur medium 1 3 0.2 1 0

-zuur medium 1 2 0.2 0,5 0

-zure bom 1 stuk 10 0.2 2,5 0

avocado 100 gr 167 2,1 6,3 16,4

baars 100 gr 105 18,9 0 2,7

bacon 100 gr 380 18 0 34

bak en braad vet 100 gr 900 0 0 100

bami goreng met vlees 100 gr 145 6 19 5

banaan 1 stuk 124 1 30 0

basilicum saus, Grand'Italia 55

gram 191 4 0 19

beefburger 1 stuk 84 12 0 4

beschuit 1 stuk 32 1 7 0

bessen:

-aal-/rode 100 gr 26 1 5 0

-blauwe 100 gr 16 1 11 0

-zwarte 100 gr 38 1 8 0

bessensap 100 gr 39 0,5 9 0

biefstuk 100 gr 115 22 0 3

bier 100 gr 42 0,3 3,8 0

bieslook 100 gr 28 4 5,8 0,3

bieten 100 gr 20 2 3 0

big mac 1 stuk 572 26 45 32

bio garde 150 gr 85 7 8 2

bitterbal (bereid) 1 st. 59 2 3 4

32

voedingsmiddelen eenheid Kcaleiwit koolh. vet Bleekselderij 100 gr 12 11 2 0,2

bloedworst 100 gr 380 15 3 34

bloemkool 100 gr 20 2,7 3 0,3

boekweit 100 gr 335 11,7 72,9 2,4

boekweit grutten 100 gr 346 10 72 2

boerenkaas 1 beleg 70 4 0 6

boerenkool 100 gr 41 4 4 1

bonen 100 gr 266 20 43 1,5

bosbessen blauw 100 gr 39 1 9 0

bosbessen rood 100 gr 56 1 11 0,7

boterhamworst 100 gr 315 12 3 28

bouillonblokjes (vlees) 100 gr 49 3,2 0 4

bounty 1 stuk 245 3 24 15

boursin 80 gr 330 8 1 33

braad haring 100 gr 219 17 4 15

bramen 100 gr 37 1 6 0

brie (50+) 100 gr 317 22 1 25

brie (60+) 100 gr 365 17 0 33

broccoli 100 gr 41 3,6 3 0

brood (wit) 100 gr 226 6,5 50 0

brood (volkoren) 100 gr 208 5,7 40 2,8

bruine bonen 100 gr 266 20 43 1,5

bulgaarse yoghurt 100 gr 87 5 6 5

cacaopoeder 1 eetl 19 1 1 1

camembert 100 gr 314 18 2 26

cashewnoten 100 gr 578 18 25 47

cassave 100 gr 148 1,1 35,5 0,2

cervelaatworst 100 gr 390 19 1 35

champignons 100 gr 16 3 1 0

chineese kool 100 gr 12 1 2 0,3

chocolade (melk) 100 gr 528 8 52 32

33

voedingsmiddelen eenheid Kcaleiwit koolh. vet Chocolade puur 100 gr 512 4 52 32

chocolademelk 100 gr 86 3,5 10 3,2

chocolade mousse 100 gr 305 1,6 34 18

cichorei 100 gr 15 1 3,2 0,1

citroen 1 stuk 10 0 2,5 0

coca cola 100 ml 44 0 11 0

coca cola light 100 ml 0 0 0 0

cornet beef 100 gr 289 16 0 25

corn flakes 100 gr 329 8 72 0,8

cottage cheese 100 gr 102 15 1,5 4

courgette 100 gr 6 0,5 1 0

cranberry 100 gr 22 0,5 5 0

croissant 1 stuk 170 3 18 9

custard poeder 100 gr 340 0 85 0,1

dadels 100 gr 298 1,5 73 0

doperwten 100 gr 63 5 10 0

drop 100 gr 168 12 30 0

druiven 100 gr 66 0,5 16 0

druivensap 100 gr 74 0,5 18 0

dulse (zeewier) 100 208 0 44,2 3.2

eenden filet 100 gr 341 20 0 29

eendenei 1 stuk 178 13 0 14

ei (kippenei) 1 stuk 82 7 0,9 6

eierkoek 1 stuk 89 1 18 1

entrecote, rund 100 gr 145 23 0 6

fazant 100 gr 205 31 0 9

filet americain 100 gr 145 18 2 7

feta 100 gr 233 13,6 0 24,1

forel 100 gr 195 21,5 0 11,4

frambozen 100 gr 22 1 4 0

friese nagelkaas 100 gr 263 31 1 15

frieten 100 gr 310 4 38 16

34

voedingsmiddelen eenheid Kcaleiwit koolh. vet frikadel 1 st 227 11 7 17

garnalen 100 gr 90 18 0 2

gehakt 100 gr 312 15 0 28

geitenkaas 100 gr 205 13 0 17

geiten melk 100 ml 68 3,4 4,5 4

geitenvlees 100 gr 123 20,6 0,1 3,8

gember wortel vers (djahé) 100 gr 45 0,1 69 0

gerst 100 gr 349 8,2 78,8 1

gierst 100 gr 361 9,9 72,9 2,9

gist 100 gr 190 40 3 2

gorgonzola 100 gr 330 19 1 28

gort 100 gr 338 10 70 2

goudse kaas:

-jong 100 gr 344 23 2,2 28

-oud 100 gr 365 25 2,2 29

granaat appelmoes 100 gr 63 0,5 16,4 0,3

grapefruit 100 gr 30 0,5 7 0

griesmeel 100 gr 333 11 70 1

groene erwten (heel) 100 gr 270 21 43 1,5

groene kool 100 gr 33 3 4 0,7

guane 100 gr 70,5 0,8 17 0,3

haas 100 gr 115 22 0 3

halvarine 100 gr 364 0,5 0,4 40

Hamburger

(gemalen rundvlees) 100 gr 268 17,9 0 21,2

hangop (van 300 gr.

karnemelk) 100 gr 63 10 3,5 1

haring 100 gr 297 18 0 25

haring (pan) 100 gr 199 16 0 15

haver 100 gr 313 13 66,1 5,4

havermout 100 gr 363 13 62 7

hazelnoten 100 gr 620 14 6 60

35

voedingsmiddelen eenheid Kcaleiwit koolh. vet heilbot 100 gr 113 17 0 5

honing 100 gr 322 0,4 80 0

huzaren salade 1 eetl 39 0 3 3

kaas (goudse) 100 gr 344 23 0 28

kaas (komijn) 100 gr 218 31 2 10

kaas (edammer) 100 gr 345 29 2 25

kaas (camembert) 100 gr 328 18 2 26

kabeljauw 100 gr 76 18 0 0,5

kalfslapjes 100 gr 102 21 0 2

kalkoen 100 gr 143 20 0 7

kalkoen filet 100 gr 83 19 0 1

kapucijners 100 gr 266 20 43 1,5

karnemelk 100 ml 30 3 3,5 0,4

karnemelkse pap 100 gr 49 3,4 8 0,5

karper 100 gr 115 18 0 4,2

kastanjes 100 gr 165 7,5 40,2 1,1

kelp 100 gr 203 4 35 1

kersen 100 gr 42 0,5 10 0

kervel 100 gr 57 3,4 11,5 0,9

ketchup (eetlepel) 1 16 0 4 0

ketjap (eetlepel) 1 20 1 4 0

kievietsbonen 100 gr 265 20 43 1,5

kikker erwten 100 gr 360 20,5 61 4,8

kippenbouillon 100 ml 12 0,6 2 0

kippefilet 100 gr 111 21 0 3

kippenham 100 gr 88 20 2 0

kiwi 1 stuk 28 0 6 0

knäckebröd:

-lichtgewicht 1 st 28 1 5 0

-flinterdun 1 st 20 1 4 0

36

voedingsmiddelen eenheid Kcaleiwit koolh.vet -vezel rijk 1 st 35 1 4 1

knoflook 100 gr 13 0,3 30.9 1,4

knolselderij 100 gr 36 2 7 0

koffie 100 gr 1 0 3 0

kokosmelk 100 ml 252 3,2 5,2 24,9

kokosnoot 100 gr 389 4 3 40

komkommer 100 gr 8 1 1 0

konijn 100 gr 160 21 1 8

koolraap 100 gr 24 1 5 0,2

koolrabi 100 gr 24 2 4 0,1

koolvis 100 gr 72 18 0 0

kousenband 100 gr 65 3 12,5 0,2

krab 100 gr 80 16 0 2

kreeft 100 gr 82 16 0 2

krenten 100 gr 308 2 75 0

kruisbessen 100 gr 28 1 6 0

kwark:

-room-, 40+ 100 gr 166 12 3 12

-half vette, 20+ 100 gr 96 12 3 4

-half magere 100 gr 74 12 3 1,5

lamsfilet 100 gr 143 20 0 7

lamskotelet 100 gr 279 18 0 23

lever 100 gr 133 20 2 5

leverpastei 100 gr 317 14 0 29

levertraan 100 gr 900 0 0 100

leverworst 100 gr 421 12 1 41

leverworst(saksische) 100 gr 384 13 2 36

limoen 100 gr 28 0,7 9,5 0,2

linzen 100 gr 270 21 43 1,5

lof (brussels) 100 gr 16 1 3 0,1

macadamia noten 6 st 110 1 2 11

macaroni (gekookt) 100 gr 346 12 71 1,5

37

voedingsmiddelen eenheid Kcaleiwit koolh. vet maïs 100 gr 373 3,5 22,1 1,0

maïzena 100 gr 342 0,3 85 0

makreel 100 gr 158 17 0 10

mandarijn 1 stuk 17 0 4 0

mango 100 gr 64 1 15 0

margarine 100 gr 751 0,5 0,4 83

mayonaise 50% 100 gr 766 1,7 3 83

mayonaise 80% (zaanse) 100 grl 144 0 1,4 16

melk (half volle) 10 cl 50 4 5 1,5

melk (magere) 10 cl 33 3,2 4,9 0,1

melk (volle) 10 cl 64 3,2 4,7 3,6

meloen (honing) 100 gr 28 1 6 0

meloen (water) 100 gr 24 1 5 0

mierikswortel 100 gr 38 1,3 9,6 0,2

molsla (paardebloemblad) 100 gr 56 2,7 9,2 0,7

morellen 100 gr 48 1 11 0

mosselen 100 gr 50 10 0 1

mosterd 10 gr 8 0,5 0,6 0,4

mosterd bladen 100 gr 31 3 5,6 0,5

mozzarella 100 gr 300 26,5 1 21

nasi goreng met vlees 100 gr 169 5 26 5

nectarine 1 stuk 50 1 12 0

noedels (soba) 100 gr 360 10,8 73 1,8

noedels (somen) 100 gr 341 8,4 71,8 1,3

oesters 100 gr 65 9 5 1

olie (eetlepel) 1 90 0 0 10

olijven 100 gr 232 6 7 20

ontbijtkoek 100 gr 297 4 68 1

ontbijt spek 100 gr 785 5 0 85

paardenbiefstuk 100 gr 107 20 0 3

paardenrookvlees 100 gr 88 22 0 0

38

voedingsmiddelen eenheid Kcaleiwit koolh. vet paling 100 gr 209 14 0 17

papaja 100 gr 36 1 8 0

paprika (groen) 100 gr 28 1 6 0

paprika (rood) 100 gr 48 2 10 0

paranoten 100 gr 674 15 5 66

passievrucht 100 gr 90 2,2 21,2 0,7

pastinaak 100 gr 76 1,7 17,5 0,5

paté 100 gr 420 11 4 40

patrijs 100 gr 203 35 0 7

peen (wortel) 100 gr 28 1 7 0

peren 100 gr 41 0,5 10 0,4

peren (blik) 100 gr 80 0 20 0

pekelvlees 100 gr 289 16 0 25

peper (rode) 100 gr 93 3,7 18,1 2,3

perziken 100 gr 35 0,5 8 0

peterselie 100 gr 56 4 10 0

peulen 100 gr 30 2,5 5 0,1

piccalilly 1

eetlepel 8 0 2 0

pindakaas 1

eetlepel 122 5 3 10

pinda's 100 gr 655 27 13 49

pompoen 100 gr 553 1 15 46,7

postelein 100 gr 8 1 1 0,2

prei 100 gr 28 2 5 0

pruim 1 stuk 24 0 6 0

puddingpoeder 100 gr 342 0,3 85 0,1

raap 100 gr 40 1 4 0

raapstelen 100 gr 10 2 0,5 0,1

rabarber (verse) 100 gr 10 0,5 2 0,1

radijsjes 100 gr 12 1 2 0,2

rammenas 100 gr 28 2 5 0,2

39

voedingsmiddelen eenheid Kcaleiwit koolh. vet reuzel 100 gr 900 0 0 100

rode bessen 100 gr 26 1,4 5 0

rode biet 100 gr 36 2 7 0,2

rode kool 100 gr 28 2 4 0

rogge 100 gr 309 10 65 1,1

roggebrood (licht) 1 snee 49 2 10 0

rolmops 1 stuk 125 10 1 9

rookvlees 100 gr 182 32 0 6

rookworst 100 gr 338 13 4 30

room (koffieroom) 100 gr 205 2,7 3,8 20

roomboter 100 gr 751 0,5 0 83

roomijs 100 gr 204 4 20 12

rosbief 100 gr 115 22 0 3

rozenbottels 100 gr 104 3,6 22 0

rozijnen 100 gr 264 2,5 64 0

rundbouillion 100 ml 2 0 0,3 0

rundergehakt 100 gr 197 20 0 13

rundvet 100 gr 900 1,5 0 90

rundvlees 100 gr 197 20 0 13

rijst (zilvervlies) 100 gr 362 9,4 77,9 1

rijstepap 100 gr 81 3,5 10 3

saffloer olie (koud

geslagen) 100 gr 884 19,1 0 100

salami 100 gr 414 18 0 38

sandwich 1 stuk 159 5 28 3

sardines (blik) 100 gr 240 24 0 16

savooikool 100 gr 29 2,4 4 0,6

scampi 100 gr 90 18 0 2

schapenmelk 100 gr 95 5,4 4,5 6,2

schapenvlees 100 gr 293 17 0 25

schelvis 100 gr 155 18,9 0 8,2

schorseneren 100 gr 68 1 16 0

40

voedingsmiddelen eenheid Kcaleiwit koolh. vet schouderham 100 gr 194 16 1 14

selderij (knol) 100 gr 32 2 5 0,4

sesam zaad 5 gr 30 1,3 0,3 2,7

sinaasappel 1 stuk 48 1 11 0

sinaasappelsap 100 ml 60 1 14 0

sjalotten 100 gr 36 1,5 8,2 0,2

sla 100 gr 10 0,5 2 0

slasaus (50% slaolie) 100 ml 496 1,1 6 5,2

slagroom (zonder suiker) 100 gr 335 2 3 35

snijbiet 100 gr 24 3 3 0,4

snijbonen 100 gr 16 2 2 0

soepgroenten 100 gr 32 2 6 0

sojabonen 100 gr 403 34,1 33,5 17,7

soja bloem (eetlepel) 1 28 4 3 0

sojaboon kiemen 100 gr 46 6,2 5,3 1,4

soja kaas (tofu) 100 gr 72 7,8 2,4 4,2

spek (mager) 100 gr 506 13 0 42

spek (vet) 100 gr 781 4 0 85

sperziebonen 100 gr 32 3 5 0,4

spiering 100 gr 98 18,6 0 2,1

spinazie 100 gr 10 2 0,5 0,3

spits kool 100 gr 33 3 4 0,6

spruiten 100 gr 53 4 7 1

stokvis (ongeweekt) 100 gr 338 80 0 2

suiker (wit) 100 gr 400 0 100 0

suiker (rietsuiker) 100 gr 396 0 95 0

sukade 100 gr 322 0,5 80 0

tarwe (volkoren) 100 gr 311 14 62 2,4

tarwekiemen 100 gr 351 27 45 7

taugé 100 gr 83 9 6,2 4

thee (zwarte) 100 gr 349 22,6 58,2 2,4

41

voedingsmiddelen eenheid Kcaleiwit koolh. vet tomaten 100 gr 16 1 3 0

tomatensap 100 gr 20 1 3,5 0,2

tongfilets 100 gr 76 18 0, 0

tonijn, eigen nat 100 gr 113 27 0 0,5

tonijn, olie 100 gr 240 21 0 16

tuinbonen 100 gr 36 5 4 0,3

tuinkers 100 gr 10 2 0,3 0,3

tutti frutti 100 gr 224 2 54 0

ui 100 gr 44 1 10 0

varkens kotelet 100 gr 358 15,4 0 30,5

varkensschnitsel 100 gr 168 21 0 8

varkensvlees (gemiddeld) 100 gr 280 16 0 24

veenbessen 100 gr 46 0,4 10,8 0,7

veldsla 100 gr 20 2 3 0,4

venkel 100 gr 28 2,8 5,1 0,4

vermicelli 100 gr 346 12 71 1,5

vetarme geraspte kaas 100 gr 307 29,5 0,1 18

vissticks 100 gr 167 12 14 7

vla 100 gr 99 3 15 2,9

vlierbes 100 gr 72 2,6 16,4 0,5

volkorenbeschuit 100 gr 335 9 68 3

volkorenbrood 100 gr 208 5,7 40 2,8

vijgen 100 gr 256 4 60 0

walnoten 100 gr 677 15 8 65

witlof 100 gr 12 1 2 0

witte bonen 100 gr 334 21 58 2

witte kool 100 gr 24 2 4 0,2

wit brood 100 gr 235 8 46 1,5

wijn 100 gr 85 0,1 4,2 0

wortelen 100 gr 32 1 7 0

yoghurt 100 gr 88 4,2 16 0,9

ijs 100 gr 119 3 20 3

42

voedingsmiddelen eenheid Kcaleiwit koolh. vet

zalmfilet 100 gr 206 20 0 14

zalm in blik(roze) 100 gr 160 23 0 7,5

zalm in blik(rode) 100 gr 215 19 0 15,5

zonnebloem pitten 100 gr 560 24 19,9 47,3

zonnebloempittenolie 100 ml 884 0 0 100

zuring 100 gr 28 2,1 5,6 0,3

zuurkool 100 gr 12 2 1 0,2

zwarte bessen 100 gr 38 1,5 8 0

zwarte bessen drank 100 gr 60 0 15 0

43

Aantekeningen

44

Hoofdstuk 4 Beweging (meer informatie over beweging vindt u op de bladzijden 46 tot en met 49) Individueel Zorgplan beweging: Waarom wilt u bewegen? ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… Welk realistische doel of doelen wilt u bereiken met extra bewegen en/of sporten? ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… Aan welke vorm van beweging en/of sport denkt u? ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… Hoeveel keer in de week wilt u gaan bewegen en/of sporten en hoe lang achter elkaar? ………………………………………………………………… …………………………………………………………………

45

Startdatum?..................................................................... Evaluatiedatum?.............................................................. Hoe bevalt het extra bewegen en sporten tot nu toe? ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… Zijn de door u gestelde doelen gehaald?

o Ja o Nee

Zo ja, wilt u op dezelfde manier doorgaan? ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… Zo nee, wat wilt u veranderen? .......................................................................................... …………………………………………………………………

46

Informatie beweging: De behandeling van diabetes start met het:

� aanpassen van de voeding. � het stimuleren van de dagelijkse beweging. � Als dit niet voldoende resultaat oplevert zal de

behandelaar medicatie voorschrijven die de bloedglucosewaarden in het bloed verlagen.

In dit hoofdstuk gaat het voornamelijk om het stimuleren van de beweging en wat u daar zelf aan kunt doen. Welke voordelen heeft regelmatige beweging voor mensen met diabetes:

� door de beweging kunt u afvallen en op een beter gewicht komen of voorkomen dat u zwaarder wordt.

� de insuline gaat beter werken. � Op de lange termijn neemt de hoeveelheid

glucose in uw bloed neemt af. � Verlaging bloeddruk. � Vermindering schadelijk cholesterol in uw bloed. � Beweging maakt de spieren, hart- en bloedvaten

soepel � Op den duur minder vaatproblemen in de kleine

bloedvaten � Beweging maakt u fitter en u krijgt er meer

energie van. � Vermindert dagelijkse stress en spanning. � Bewegen is goed tegen langdurige stress en

depressies.

47

Voorbeelden dagelijkse beweging: � traplopen in plaats van de lift nemen. � Stofzuigen of andere huishoudelijke bezigheden. � Boodschappen halen met de fiets in plaats van

met de auto. � De hond uitlaten. � Tuinieren.

Voorbeelden rustige sporten:

� fietsen � wandelen � gymnastiekoefeningen

Natuurlijk zijn er ook sporten die meer inspanning kosten zoals:

� zwemmen � sporten op de sportschool � duursporten � tennissen

Gezonde beweging betekent in ieder geval minimaal een half uur per dag ( mag ook 2 keer 15 minuten per dag) matig intensief bewegen. Dit is echter wel afhankelijk van uw leeftijd, conditie en eventuele beperking. Als u wilt bewegen om overgewicht te verminderen of te voorkomen dan is het beter om dagelijks 60 minuten matig intensief te bewegen. Wat moet u doen voordat u gaat bewegen:

� Overleg met uw huisarts en/of praktijkondersteuner welke lichamelijke activiteiten en sporten u wel en niet kunt doen.

� Als u wilt gaan sporten dan laat eventueel een sportkeuring uitvoeren.

� Kies een sport met deskundige begeleiding. � Licht uw (sport)omgeving in dat u diabetes hebt.

48

� Zorg bij sporten voor goede, leren passende sportschoenen.

Waar moet u op letten voor en tijdens de lichamelijke inspanning:

� Bouw het regelmatig bewegen of sporten langzaam op zodat uw lichaam kan wennen aan de extra lichamelijke inspanning.

� Als u zelf uw bloedglucosewaarde meet kunt u deze het beste een uur voor de lichamelijke inspanning meten. Liever geen lichamelijke inspanning bij een bloedglucose waarde onder de 8 mmol (kans op een hypo. In de Zorgwijzer wordt het verschijnsel hypo uitgelegd). Als uw bloedglucosewaarden een uur voor het sporten te laag is heeft u nog tijd om wat te eten en te drinken zodat uw bloedglucosewaarden weer kunnen stijgen.

� Liever geen lichamelijke inspanning bij een bloedglucose waarde boven de 15 mmol. Er bestaat dan de kans op verzuring van het lichaam. Het lichaam heeft dan niet voldoende energie. (Dit verschijnsel heet een hyper en wordt in de Zorgwijzer uitgelegd)

� Door de lichamelijke inspanning gebruikt het lichaam meer glucose. Daarom is de kans op een lage bloedglucosewaarden in het bloed groter. Als u zelf uw bloedglucose meet is het belangrijk dat u deze ook na de lichamelijke inspanning meet. Neem zo nodig voor en na de lichamelijke inspanning extra koolhydraten.

� Neem altijd druivensuiker of een koolhydraatrijk drankje mee tijdens de lichamelijke inspanning.

� Luister naar uw lichaam. Voorkom pijn, duizeligheid, misselijkheid tijdens de lichamelijke inspanning.

49

� Doe altijd een warming up en cooling down ter voorkoming van spierpijn en blessures op lange termijn.

Voor mensen met diabetes die insuline gebruiken geldt het volgende:

� Vermijdt matig intensieve of intensieve lichamelijke inspanning binnen een uur nadat u insuline heeft gespoten.

� Spuit geen insuline in spiergroepen die u tijdens de lichamelijke inspanning langdurig gebruikt.

Waar moet u op letten na de lichamelijke inspanning:

� Als u zelf uw bloedglucosewaarden meet is het ook verstandig om zelfs nog enkele uren na de lichamelijke inspanning uw bloedglucosewaarden te meten. Uw bloedglucose kan zelfs uren na de lichamelijke inspanning nog dalen.

� Controleer uw voeten. Kijk of er geen blaren of andere beschadigingen op uw voeten zitten als gevolg van de lichamelijke inspanning (sporten).

50

Hoofdstuk 5: Risicofactoren roken en overmatig alcoholgebruik Stoppen met roken is voor iedereen belangrijk. Personen met diabetes lopen nog meer risico als zij roken. Risico’s roken:

� Verhoogt de kans op hart- en vaatziekten. � Overgewicht en roken, vergroot de kans op

hoge (schadelijke)cholesterol en een hoge bloeddruk waardoor risico op hart- en vaatziekten nog groter wordt

� Roken verlaagt ook het goede cholesterol in uw lichaam.

� Roken leidt tot grotere schommelingen in uw bloedglucosewaarden door verminderde werking van de insuline in het lichaam.

Individueel Zorgplan Stoppen met Roken

Wat kunt u doen als u zin heeft in een sigaret? ………………………………………………………………… Van wie wilt u hulp of advies hebben als u stopt met roken en welke hulp: o Uw huisarts of praktijkondersteuner o Mensen in uw omgeving o Anders nl:………………………………………….......... o Welke hulp: …………………………………………………………………

51

Hoe verkrijgt u informatie en advies over stoppen met roken?

� Cursus stoppen met roken (via bijvoorbeeld een thuiszorgorganisatie)

� Op www.stivoro.nl vindt u alle informatie over stoppen met roken

� OP www.hartstichting.nl vindt u alle informatie over stoppen met roken.

Evaluatiedatum stoppen met roken: ………………………………………………………………… Bent u gestopt met roken? Ja/Nee.

o Zo nee; tegen welke moeilijkheden bent u aangelopen:

………………………………………………………………… …………………………………………………………………

Wat kunt u zelf doen om de hiervoor genoemde moeilijkheden op te lossen? …………………………………………………………… …………………………………………………………… Welke andere hulp kunt u gebruiken om alsnog te stoppen met roken? …………………………………………………………… …………………………………………………………… Wat is de nieuwe streefdatum waarop u gestopt wilt zijn met roken? ……………………………………………………………

52

Informatie risicofactor alcoholgebruik Matig alcoholgebruik is goed voor uw hart- en bloedvaten. Hierbij geldt als vuistregel dat een man maximaal 2 glazen alcohol per dag mag drinken en een vrouw 1 glas alcohol. Het liefst tijdens een maaltijd en niet op een lege maag. Nadelen overmatig alcohol: Teveel alcohol verhoogt de bloeddruk. Teveel alcohol vergroot ook de kans op hart- en vaatziekten. Waar moet u als persoon met diabetes op letten als u alcohol gebruikt:

� Alcohol kan uw bloedglucose verlagen. U kunt het best een glas alcohol drinken tijdens de maaltijd want dan is het effect op uw bloedglucose het minst.

� Als u ver voor een maaltijd alcohol gebruikt of ver na de maaltijd kunt u het beste iets met koolhydraten erbij eten.

� Alcohol kan nog uren na het gebruik uw bloedglucose verlagen. Als u ’s avonds wat drinkt is het verstandig om voordat u naar bed gaat nog iets te eten waar koolhydraten in zitten.

� Als u wilt afvallen kunt u beter geen alcohol drinken. Alcohol levert vrij veel calorieën op. Evenals de hapjes die erbij gegeten worden.

53

Aantekeningen

54

Hoofdstuk 6: Voeten en onderbenen (voor meer informatie over voetenzorg vindt u op de bladzijden 56 tot en met 61) Individueel zorgplan voetenzorg: U hebt u op dit moment klachten aan uw voeten en onderbenen. Welke klachten? ..........................................................................................

………………………………………………………............... Gaat u naar een pedicure met aantekening diabetische voet?

o Ja. Hoe vaak per jaar gaat u naar de pedicure?...............................................................

o Nee o Ik maak een afspraak met de pedicure. o Datum afspraak:……………………………………

U hebt hulp nodig van een podotherapeut (verwijzing via de huisarts). Welke hulp verwacht u van de podotherapeut: .......................................................................................... …………………………………………………………………

55

Welke behandeling stelt de podotherapeut voor? …………………………………………………………………

…………………………………………………………………

Welke afspraken maakt u met de podotherapeut? ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… Wat kunt u zelf aanpassen in de dagelijkse zorg voor uw voeten en onderbenen om klachten en problemen te voorkomen?

………………………………………………………...............

………………………………………………………...............

………………………………………………………...............

56

Informatie voeten en onderbenen Bij diabetes is de hoeveelheid glucose (suiker) in het bloed verhoogd. Daardoor kan het zijn dat u op langere termijn problemen krijgt met bloedvaten en zenuwen. Vooral in de voeten en de onderbenen kan dit problemen geven. Wat kunt u er zelf aan doen om klachten aan de voeten en de onderbenen te voorkomen: Reguleren bloedglucosewaarden,

� Goed reguleren van uw bloedglucosewaarden. Als dit problemen geeft kunt u het beste contact opnemen met uw huisarts.

Controleren voeten en onderbenen. � Elke dag controleren van uw voeten en huid of er

geen beschadigingen, wondjes, oneffenheden of verkleuringen aan de huid te zien zijn. Als dit zo is neemt u dan contact op met uw huisarts. Door de klachten eerder te behandelen voorkomt u ergere klachten. De onderkant van uw voeten kunt u het beste controleren met behulp van een spiegel.

� Hebt u een vreemd gevoel in uw benen of voeten of juist helemaal geen gevoel. Neemt u dan contact op met uw huisarts. Dit kunt u het beste controleren door met uw vingers te drukken op plaatsen aan de voeten of onderbenen. Zo bemerkt u of er pijnlijke plekken zijn of juist plekken die doof aanvoelen.

57

Verzorging voeten en huid van onderbenen. � Was uw voeten dagelijks met een milde zeep.

Goed afspoelen van de voeten is belangrijk want er mogen geen zeepresten achterblijven.

� Wrijf uw voeten niet door maar dep ze droog. Ook tussen de tenen en bij de nagelriemen. Zorg dat u voeten echt droog zijn voordat u sokken en schoenen aantrekt.

� Als de huid van uw voeten en onderbenen droog is kunt u de huid insmeren met babyolie of vaseline.

� Gebruik geen talkpoeder om uw voeten in te wrijven want uit talkpoeder kunnen korreltjes ontstaan die de voeten kunnen beschadigen.

� Laat uw voeten niet weken in een voetenbad. � De huid van de voeten wordt dan te week

waardoor er makkelijker wondjes en beschadigingen kunnen ontstaan.

� Verzorgt u uw eigen voeten? Knip dan uw nagels niet tekort en recht af (om ingroeien van de nagels te voorkomen)

� Gebruik altijd een stompe schaar. Een scherpe puntige schaar kan weer wondjes veroorzaken.

� Bewegen van de voeten is goed voor de bloedsomloop

� van de voeten. Hiervoor zijn speciale oefeningen voor de voeten. De podotherapeut of huisarts kan advies geven.

� Gebruik geen gaas en verband ter bescherming van uw voet. Dit veroorzaakt drukplekken. Bij problemen aan voeten altijd contact opnemen met de podotherapeut.

58

Voetverzorging door pedicure met aantekening diabetische voet. Voor een goede voetverzorging kunt u het beste contact opnemen met een pedicure met aantekening diabetische voet. Zij heeft de kennis om uw voeten en ook de nagels van voeten op de juiste manier te verzorgen en te behandelen. Verwijzing naar podotherapeut. Zijn er problemen aan de voeten dan kunt u uw huisarts om een verwijzing vragen naar de podotherapeut. Wanneer kan uw huisarts u het beste doorverwijzen naar een podotherapeut? (De podotherapeut kan op zijn beurt u weer doorverwijzen naar een pedicure met aantekening diabetische voet)

� Als er sprake is van een verandering van de stand van de voet. Bijvoorbeeld klauwstand van de voet of doorgezakte voet. Hierdoor kunnen drukplekken aan de voeten ontstaan. De podotherapeut kan samen met u kijken wat hieraan gedaan kan worden om de drukplekken aan de voeten te laten verdwijnen en in de toekomst te voorkomen.

� Hebt u last heeft van harde brokkelige nagels? Laat deze dan verzorgen door de podotherapeut of de pedicure met aantekening diabetische voet.

� Hebt u last heeft van likdoorns of eksterogen. Laat u deze dan weghalen door de podotherapeut of pedicure met aantekening diabetische voet. Gebruik geen likdoornpleisters.

� Hebt u last heeft van eeltvorming aan de voeten. De pedicure met aantekening diabetische voet of de podotherapeut kan deze eeltvorming verwijderen. Komt deze eeltvorming elke keer

59

weer terug en ook op aparte plaatsen laat u dan in ieder geval doorverwijzen naar een podotherapeut. Er kan dan sprake zijn van drukplekken waarvoor u een apart zooltje in de schoenen moet dragen om deze drukplekken te laten verdwijnen. De podotherapeut kan deze zooltjes maken.

Welke schoenen kunt u het beste dragen?

� Leren soepele schoenen met een goede pasvorm die geen drukplekken veroorzaken

� Schoenen die lekker zitten � Leren schoenen zonder al te veel stiksels en

naden die drukplekken kunnen veroorzaken. (Leer ventileert het beste)

� Schoenen met een stevige soepele zool � Schoenen zonder afgesleten hakken en zolen. � Nieuwe schoenen kunt u het beste kopen aan het

einde van de dag. Dan zijn uw voeten vaak opgezet. Hierdoor koopt u de schoenen wat ruimer waardoor u voorkomt dat uw nieuwe schoenen tijdens het dragen gaan knellen.

Welke sokken kunt u het beste dragen?

� Katoenen of wollen sokken want deze materialen nemen het meeste vocht op. Voorkom knellende elastieken randen aan sokken.

� Draag in de nacht,indien nodig, thermo (wollen) sokken om uw voeten warm te houden. Een kruik voor uw voeten kan te heet zijn zonder dat u dit voelt. Hierdoor is het mogelijk dat u zich verbrandt aan de kruik. Daarom wordt het afgeraden om ’s nachts een kruik mee naar bed te nemen om uw voeten warm te houden.

60

Belangrijk! Loop nooit op blote voeten of op kousenvoeten. Bij welke beschadigingen en veranderingen aan uw voeten en onderbenen kunt u het beste uw huisarts of podotherapeut raadplegen?

� wondjes en blaren. Zeker als u de wondjes en blaren niet voelt.

� Eelt vorming die iedere keer terug komt en eelt vorming op een aparte plaats aan de voet.

� infecties en eczeem tussen de tenen. � een ontstoken plek aan de voet. Bijvoorbeeld een

ontstoken nagelriem maar ook andere ontstekingen aan de voet.

� Een zweer aan de voet. � Een deel van de voet is opvallend wit en voelt

koud aan. � Een deel van de voet (en ook onderbeen) is

blauw verkleurd of zelfs zwart. Bij welke gevoelsveranderingen aan uw voeten en onderbenen kunt u het beste contact opnemen met uw huisarts?

� Jeuk en kriebels die niet verdwijnen. Het gevoel alsof er veel kleine beestjes over uw huid lopen.

� Een strak gevoel alsof er een band over uw huid loopt die aangetrokken wordt.

� Een schrijnende, zeurende pijn � Een stekende pijn � Een heet of koud gevoel � Een doof gevoel. Het lijkt of u op watten of op

stelten loopt � Geen gevoel. Dit moet blijken uit het

voetonderzoek.

61

Meer informatie over het voorkomen en behandelen van problemen met de voeten en onderbenen bij personen met diabetes kunt u vinden op de volgende websites: www.dvn.nl www.diep.info in de rubriek voetenzorg. Informatie over vergoeding van een consult bij de pedicure (met aantekening diabetische voet) en /of podotherapeut kunt u vinden in uw zorgpolis.

62

Hoofdstuk 7: Zelfcontrole Waarom zelfcontrole? Een belangrijk behandeldoel bij diabetes is het goed reguleren van de bloedglucosewaarden. Door uw bloedglucose regelmatig te controleren kunt u nagaan of uw bloedglucose goed geregeld is. Deze is goed geregeld als de hoeveelheid glucose in uw bloed niet minder is dan 4 mmol/l en niet meer dan 10 mmol/l. (mmol/l staat voor millimol per liter en is een bepaalde maat). Zelfcontrole is het middel om te kijken hoe voeding, in- en ontspanning en medicatie met elkaar samenwerken. Is er balans of niet? Wanneer meten bloedglucose waarde? In overleg met de huisarts zal afgesproken worden hoe vaak u het beste uw bloedglucosewaarden kunt meten. Voor een persoon met diabetes die alleen tabletten gebruikt zal er af en toe de bloedglucose gemeten moeten worden. Vaak gebeurt dit bij de huisarts. Zo kan de huisarts het effect zien van het eten van meer of minder koolhydraten en meer of minder beweging. Maar als u de mogelijkheid heeft dit ook zelf te doen kunt u samen met de huisarts en/of praktijkondersteuner afspreken hoe vaak u uw bloedglucosewaarden gaat meten en op welke momenten van de dag. Als uw diabetes goed is ingesteld kunt u toe met minder zelfcontrole. Voor een persoon met diabetes die insuline gebruikt geldt: Hoe meer injecties per dag hoe vaker men moet meten.

63

Zinvolle zelfcontrole: Zelfcontrole is een middel om de controleren of de glucosewaarden zoveel mogelijk binnen de afgesproken persoonlijke streefwaarden blijven. Extra controleren is zinvol:

� Als u regelmatig te hoge- of te lage bloedglucosewaarden heeft.

� Bij ziekte en koorts. � Als uw behandeling wijzigt. Bijv meer of minder

tabletten of insuline of de overgang van tabletten naar insuline.

� Bij het gevoel een hypo te hebben � bij onverwachte inspanning – ontspanning

(periode van stress) � In de vakantie. (ander eten, ander dagritme, veel

warmer) � Bij ziekte � Als u een zwangerschapswens heeft of zwanger

bent. � Ter geruststelling in verband met onzekerheid.

Hoe kunt u het beste zelf uw bloedglucose meten?

� Kies een bloedglucose meter die bij u past � Wissel iedere keer als u wilt meten het naaldje. � Kijk na of de code van uw stripjes overeenkomen

met de code op uw bloedglucosemeter (dit hoeft niet bij alle bloedglucose meters)

� Controleer uw bloedglucose alleen als u schone handen hebt.

� Prik aan de zijkant van de vinger. � Wissel van prikvinger.

64

Als u zelf een bloedglucose meter heeft is het belangrijk om deze 1 keer per jaar te laten ijken. Dit kan in het laboratorium van een ziekenhuis maar er zijn ook meter controledagen. In het bijgevoegde diabetesdagboekje kunt u op overzichtelijke wijze uw bloedglucose uitslagen en de gebruikte medicatie en/of soorten en hoeveelheden insuline noteren. Uitleg over het dagboekje en een voorbeeld van een invulschema treft u aan op de volgende bladzijden. Doel van het dagboekje: Door het opschrijven van de uitslagen van de bloedglucosetest kunt u nooit vergeten wat de waarde was. U krijgt over een langere periode een overzicht waardoor het zichtbaar wordt of uw wel of niet goed gereguleerd bent. Als u geregeld een uitschieter heeft wordt dit op deze manier inzichtelijk en kunnen u en uw huisarts en/of praktijkondersteuner er wat aan doen. Dag: Hier vermeldt u de datum en de dag waarop u meet. Tijd: In overleg met uw huisarts en/of praktijkondersteuner kan worden bepaald hoe vaak en wanneer uw bloedsuiker moet worden gecontroleerd. Insuline: Voor het tijdstip van insuline injectie(s) zijn de volgende afkortingen gebruikt: O = voor ontbijt M = voor middageten A = voor avondeten S = voor slapen

65

Voor het opschrijven van de gemeten bloedsuikerwaarden zijn de volgende afkortingen gebruikt: Nu = nuchter NO = na ontbijt VL = voor de lunch NL = na de lunch VA = voor het avondeten VS = voor het slapen gaan

Opmerkingen: Gebruik deze kolom voor het noteren van bijzondere gebeurtenissen zoals hypo’s, ziekte (griep en koorts), verjaardagstaart, uit eten geweest en sport. Streefwaarden: Glucosewaarden nuchter < 7mmol en 1-2 uur na de maaltijd < 9 mmol. Persoonlijke notities Type insulinepen ………………………………. Type naald……………………………………….. Type glucosemeter…………………………….. Type teststrips…………………………………. Type prikpen…………………………………….. Type lancetten……………………………………

66

Dag Tijden Insuline Opmerking 1,5 u 1,5 u 1,5 u Nu NO VL NL VA NA VS N O M A S

Ma

Di

Wo

Do

Vrij

Zat

Zon

67

Dag Tijden Insuline Opmerking 1,5 u 1,5 u 1,5 u Nu NO VL NL VA NA VS N O M A S

68

Ma

Di

Wo

Do

Vrij

Zat

Zon