Indikatori:opci podaci o prostoru, stanovnistvo,mreza naselja,poljoprivredno zemljiste,sume i sumsko zemljiste,klima, saobracaj i privreda.iz dokumentacije, mjerenja, statistickih podataka,razvojnih planova,studija,snimanja terena.Plan:planiranje je proces ci rezultat plan, planiranje:racionalno organizovan ka buducnosti orijentisan sistem djelovanja.Plan:slozeni dinamicki sistem koji je dat u obliku kontrolirajuce sturkture dogadjanja, cija je funkcija da u svom okruzenju koje je 2. Dinamicki sistem izazove takve organizacione promejene koje se u datom vremenu smatraju progresom.sustina planiranja:niz izbora, struktura dogadjanja i tok akcije.postoje 2 teroije planiranja:koja sustinu planiranja vidi u biranju. To biranje se javlja na 3 osnovna nivoa:formulisanje vrijednosti, identifikacija srestava, efektuacija i koja sustinu vidi u semi cilj sredstvo:anlize i vrednovanje stanja, definisanje vizije razvoja, razrada ciljeva, oblikovanje varijati i redoslijeda akcije, izbor optimalne varijante.Vrste planova: 1vizija-globalni pogled u buducnost na osnovu sistema vrijednosti.radi se na duzi vremenski period i nema odredeni vremenski rok.2strategija-most izmedju vizije i akcije putem kojeg se identifikuju potencijali i ogranicenja, kao i unutrasnje i vanjske snage, koje mogu predstavljati prijetnju u buducnosti.3platforme-sadrze specifikaciju potrebnih i mogucih uslova za promjenu smera razvoja i izbor konkurentnih programa u razlicitim vremenima, kao naajjpovoljnije zavisno od mogucnosti, potreba zelja i upravljackih struktura u datim uslovima.5-strukturni planovi-rade se za brza djelovanja u slucaju kriza ili potreba obnove pojedinih podsistema grada.razmjere!Nacin pripreme:1-izgraduje se program pripreme(sadrzi osnovne motive i ciljeve izrade planskog dokumenta) ovaj program radi nosioc pripreme planskog dokumenta uz pomoc strucnih i naucnih institucija.2-donosi se odluka o pristupanju izradi prostornog planskog dokumenta 3-odluku treba da usvoji odgovarajuce zakonodavno tijelo.4-nakon usvajanja odluke raspisuje se javni natjecaj za izbor nosioca izrade.

Ciljevi su skup ljudskih vrijednosti datih u obliku izjava kojma se izrazavaju odredjeni ideali drustva,cine osnovu za izradu varijantnih prijedloga plana i neophodno su sredstvo za njihovo planiranje i vrednovanje2-utvrdjuju se na osnovu sistam drustvenih vrijednosti formulisu se ili nekoliko najopcijih ciljeva iz kojih proizilaze posebni ciljevi. Ciljevi se odredjuju i na temelju dostignuca i tendencije razvoja u proslosti te uslova i faktora u budecm razdoblju.3-mogu biti komplementarni, medjusobno zavisni i nezavisni. Obzirom na operativnost normativni, strateski i operativni, te mogu biti kratkorocni, dugorocni opci i posebni.Mjere provodjenja plana:sastavni su dio plana i obicno se usvajaju u obliku odluke o provodjenju plana i sadrze:mjerenje zemljisne politike, mjerenje ekonomske politike, obaveze izrade drugih prostorno-planskih dokumenata, uslove smjestaja privrednih i drustvenih objekata i objekata infrastrukture, uslove zastite izvorista pitke vode, poljoprivrednog i sumskog zemljista i mineralnih resursa, uslove zastite infrastrukturnih koridora, uslove koristenja prostora, uslve lociranja i koristenja sanitarnih deponija.Namjena prostora:za razlicite oblasti potrebne su odredjene pogodnosti prostora pa stoga postje i ogranicenja za realizaciju odgovarajce namjene stoga se u prostornom planiranju postavlja zahtjev za visekriterijalno vredovnanje prostora za stanovanje, rad infrastrukture sitema i slicno. Pri vrednovanju prostora za koristneje, veliki uticaj ima i nivo planiranja, odnostno da lise radi o prostornom, urbanistickom ili regulacionom planu.

prostorno:kristeriji koji se koristi za podobnost prostora za izgradnjom, uobicajeno su:pristupacnost zemljista, nagib terena, relativna visna terena u odnosu na najnizu tacku, orijentacija, upotrebna vrijednost zemlje,ekoloska vrijednost vegetaciskog pokrivaca.za visekriterijalno vredovanje koriste se standardne metode, razvijene u ovoj oblasti kao gis baza podataka.prostor se moze klasificirati u vise kategorija:1izuzetno povlj,2veoma pvaljn,3povoljn,4nepovoljan. Urbanisticko planiranje:obrada se vrsi detaljnije u prostor za izgradnju mogu ukljuciti i parametre komunalne opremljenosti, stabilnost terena i okolinske povoljnos.Detaljno planiranje:cestice mogu biti i manje od 100m2 u okviru detaljnih planova utvrdena je namjena i sistem izgradnje na osnovu planova vieg reda.SPUO:Institucionalizirani dokumenti, ispituje mogucnost proredbe mjera zastite, kao i vjerovatnost vecih uticaja na okolinu u primjeni strategije razvoja, spuo se narocito treba koristtiti za posljedice koje se dugotrajne ili neizmjenjivog karaktera, dakle, prije nego sto se donesu odluke o izgradnji novog objekta u okviru planova programa, pa cak i za to vrise se strateska procjena uticaja na okolinu, u okvru koji se utvruduje da li ce se uopste ralizovati neki projekat i na kojoj lokacij spuo moze bitno uticati na izbor lokacije i vrste objekta ili odustajanja od realzacije, tek kada se utvrdi lokacija odredjenog objketa ili je on vec u fukciji,vri se procjena njegovog uticaja na okolinu.(PUO):je procjena sta se na osnovu predhodnog i postojeceg iskustva moze ocekivati kao posljedica provedbe projekta u ekoloskoj, socijalnoj i ekonomskoj strukturi lokalne ili regionalne zajednice, domet i karakter uticaja moze se procjeniti samo naknadno kada se donese odluka o izgradnji nekog objekta ili je on vec izgradjen. PUO se moze razviti kao proceduraza bolje pracenje posljedica na okolinu kao sto su smjerovi razvoja sigrno odredjeni, odnostno lokacije obkata utvrdene, slicnosti:odnose se na procedure izrade i utvrdivanje uticaja.razlike: u detaljnostii fazama kojima se rade.staklenicki gas:suncevo zracenje koje dospijeva na zemlju se djelimivno apsorbuje a djelimicno reflektuje, najveci dio apsorbirane energije sunceva zracena zemlja pretvara u toplinu. Dugotalasno zracenje zemlje emitorano u atmosferu kasnije apsorbuju tro i viseatomarni gasovi, popularno zvani staklenicki gasovi.(vodena para, karbon dioksid, ozon, metan..)ovoinfracrveno zrancenje ti staklenicki gasovi ponovo reeemituju i na taj nacin zagrijavaju zemlju i nize slojeve atmosfere, glavnie efekti staklenickih gasova se mogu primijetiti u zdravlju ljudi, alergije.OTPAD:otpadom see smatraju ostaci od porizvodnje, p[rometa, materijala koristenih u razne svrhe, za ciju upotrebu i primjenu ne postoji interes. Pojavljuje se u sva 3 agregatna stanja, koa i u obliku energije, sutav i masa otpada zavise od klime, ekonmske razvijensoti, nacina stanovanja, velicine grada, sovjstva:morfoloski satav, vlaznost, toplotna moc, srednja gustoca, hemijski sastav.klasifikacija otp:1prema mjestu i nacinu postanka(komunalni idustrijski otpad, od saobracaja, elektornski, bolnciki, kanalizacijski mulj, pepo i sljaka od spaljenja)2prema sustavu(org i neorg)3premakonzistenciji(cvrsti, tecni,gas,en)4prema vrsti materijal(metal,staklo)5prema stetnosti(inertni,opassni)izdvajanjem korisnih odpadaka iz ukupne kolicine otpada u gradu se postziie smanjenje deponiranog prostora:postoje 2 osnovna nacnia prikupljanja otpada(neselektivno i selektivno)2 nacina transporta(pneumatski put i transportna vozila)(koristenje odpadaka:kompostiranje, reciklaza spaljivanje, deponovanje)urbanisticki plan: prvi korak je valorizacija postojece planske dokumentaicje, sumiranje iskustava i ucinaka dosadasnjeg nacina planiranj. Drugi korak se utvruduje stanje, tendecija u razvoju, odnosno vrsi se vrednovanje niza oblasti koa sto su:prirodni izvori i uslovi, stvoreni uslovi(stanovnistvo, zdravstvo, obrazovnaje)nakon vredovanja vrsi se izrada varijantnih rjesenja namjene i organizacije prostora, konsultuje se javnost i urbani menadzment te se nakon usvojenog optimalnog rijesenja vrsi sektorsko laniranje. Izradom nacrta urbanistickog plana i njegovim usvanjem u zakondavnom organu, otvara se javna rasprava.Zagadjenje vode:otpad u vode dospjeva1(direktno)kada se u vode isppustaju otpadne tvari stambenih i turistickih naselja, industijskih postorjenja, voda padavina koje spiraju poljuprivredna tla i livade.2(indirektno)kada su vode opterecene otpadnim tvari cije se izvori ne mogu utvrditi)zagadenim vodama se pvovecavaju koncentracije ne samo organskih tvari vec i anorganskih, teskih metala joni. U 2000 godini na svijetu je bilo oko 2300 km3 otpadnih voda, za razrijedjenje 1m3 treba 8-10m3 rijece vode.

Kvalitet zivljenja u prostoru:to je vrlo aktuelna tema u svim zemljama s tim da se u razvijenim zemljama vodi vise kvalitetn zivot a u nerazvijenim o osnovim uvijeitma za zivot a ponegdje i o pukom prezivlajvanju, osnovni usluvo kvaliteta zivota jeste njegova cjelovitost koja obuhvata sve ono sto covjekov zivot sadrzi u jednom danuL stanovanje, putovanje, rad, oblacenje, obrazovanje, ishranu,rekrecaija. Smatra se da je neophodno da ccovjek zadovolji sve one potrebe u mjestu stanovanja. Kvaltitet zavisi od: opremljenosti(sve 15min),dostupnostm izbor, sigurnost, informisanost, odlucivanje.SWOT:predstavlja sintezu i pregled svih informacjia prikupljenih za potrebe prostrnog plana,s-snaga,w-slabost,o-sansa,t-prijetnja, kompletiranjem swot analize mogu se indetificirati kriticne oblasti u kojma treba posvetiti paznju, koa i njihov odnos prema okruzenju. Ovja pristup ponekad se naziva i analiza situacije formira se matrca .Kristaler:obuhvata cijelu mrezu, grad kao centar pruza usluge centralnih funckija svooj okolini, prostor treba biti relativno ravan i saobracajno suvda podjedano pristupacan, oko centralnog mjesta funcije formiraju se gravitaciono krugovi koji se preklapaju kako bi se pokrio cjelokupan prostor izmedju naselja, na ovaj nacin se formiraju gravitacione zone u oblasti sstouganika. Da bi ova centralna mjesta mogla obavljati svoju funkcijum, najveca udaljenost do provg grada ne bi trea biti veca od 4-5km.Gravitacinoi:napravljen da sematematicki medelira naseljavanje stanovistava. E=g*PaPb/Dab,Pa,Pb=stanovnistvo 2urbana popdrucja, Dab- rastjanje izmedju 2 podrucja,G-gravitaciona konstanta, prvobitn je koristen za racunanje interakcije podrucja a i b, kasnije za procjenu obima putoanja izmedju zona, a javlja se i kao dio mnogo slozenijih modela.

Indikatori:opci podaci o prostoru, stanovnistvo,mreza naselja,poljoprivredno zemljiste,sume i sumsko zemljiste,klima, saobracaj i privreda.iz dokumentacije, mjerenja, statistickih podataka,razvojnih planova,studija,snimanja terena.Plan:planiranje je proces ci rezultat plan, planiranje:racionalno organizovan ka buducnosti orijentisan sistem djelovanja.Plan:slozeni dinamicki sistem koji je dat u obliku kontrolirajuce sturkture dogadjanja, cija je funkcija da u svom okruzenju koje je 2. Dinamicki sistem izazove takve organizacione promejene koje se u datom vremenu smatraju progresom.sustina planiranja:niz izbora, struktura dogadjanja i tok akcije.postoje 2 teroije planiranja:koja sustinu planiranja vidi u biranju. To biranje se javlja na 3 osnovna nivoa:formulisanje vrijednosti, identifikacija srestava, efektuacija i koja sustinu vidi u semi cilj sredstvo:anlize i vrednovanje stanja, definisanje vizije razvoja, razrada ciljeva, oblikovanje varijati i redoslijeda akcije, izbor optimalne varijante.Vrste planova: 1vizija-globalni pogled u buducnost na osnovu sistema vrijednosti.radi se na duzi vremenski period i nema odredeni vremenski rok.2strategija-most izmedju vizije i akcije putem kojeg se identifikuju potencijali i ogranicenja, kao i unutrasnje i vanjske snage, koje mogu predstavljati prijetnju u buducnosti.3platforme-sadrze specifikaciju potrebnih i mogucih uslova za promjenu smera razvoja i izbor konkurentnih programa u razlicitim vremenima, kao naajjpovoljnije zavisno od mogucnosti, potreba zelja i upravljackih struktura u datim uslovima.5-strukturni planovi-rade se za brza djelovanja u slucaju kriza ili potreba obnove pojedinih podsistema grada.razmjere!Nacin pripreme:1-izgraduje se program pripreme(sadrzi osnovne motive i ciljeve izrade planskog dokumenta) ovaj program radi nosioc pripreme planskog dokumenta uz pomoc strucnih i naucnih institucija.2-donosi se odluka o pristupanju izradi prostornog planskog dokumenta 3-odluku treba da usvoji odgovarajuce zakonodavno tijelo.4-nakon usvajanja odluke raspisuje se javni natjecaj za izbor nosioca izrade.

Ciljevi su skup ljudskih vrijednosti datih u obliku izjava kojma se izrazavaju odredjeni ideali drustva,cine osnovu za izradu varijantnih prijedloga plana i neophodno su sredstvo za njihovo planiranje i vrednovanje2-utvrdjuju se na osnovu sistam drustvenih vrijednosti formulisu se ili nekoliko najopcijih ciljeva iz kojih proizilaze posebni ciljevi. Ciljevi se odredjuju i na temelju dostignuca i tendencije razvoja u proslosti te uslova i faktora u budecm razdoblju.3-mogu biti komplementarni, medjusobno zavisni i nezavisni. Obzirom na operativnost normativni, strateski i operativni, te mogu biti kratkorocni, dugorocni opci i posebni.Mjere provodjenja plana:sastavni su dio plana i obicno se usvajaju u obliku odluke o provodjenju plana i sadrze:mjerenje zemljisne politike, mjerenje ekonomske politike, obaveze izrade drugih prostorno-planskih dokumenata, uslove smjestaja privrednih i drustvenih objekata i objekata infrastrukture, uslove zastite izvorista pitke vode, poljoprivrednog i sumskog zemljista i mineralnih resursa, uslove zastite infrastrukturnih koridora, uslove koristenja prostora, uslve lociranja i koristenja sanitarnih deponija.Namjena prostora:za razlicite oblasti potrebne su odredjene pogodnosti prostora pa stoga postje i ogranicenja za realizaciju odgovarajce namjene stoga se u prostornom planiranju postavlja zahtjev za visekriterijalno vredovnanje prostora za stanovanje, rad infrastrukture sitema i slicno. Pri vrednovanju prostora za koristneje, veliki uticaj ima i nivo planiranja, odnostno da lise radi o prostornom, urbanistickom ili regulacionom planu.

prostorno:kristeriji koji se koristi za podobnost prostora za izgradnjom, uobicajeno su:pristupacnost zemljista, nagib terena, relativna visna terena u odnosu na najnizu tacku, orijentacija, upotrebna vrijednost zemlje,ekoloska vrijednost vegetaciskog pokrivaca.za visekriterijalno vredovanje koriste se standardne metode, razvijene u ovoj oblasti kao gis baza podataka.prostor se moze klasificirati u vise kategorija:1izuzetno povlj,2veoma pvaljn,3povoljn,4nepovoljan. Urbanisticko planiranje:obrada se vrsi detaljnije u prostor za izgradnju mogu ukljuciti i parametre komunalne opremljenosti, stabilnost terena i okolinske povoljnos.Detaljno planiranje:cestice mogu biti i manje od 100m2 u okviru detaljnih planova utvrdena je namjena i sistem izgradnje na osnovu planova vieg reda.SPUO:Institucionalizirani dokumenti, ispituje mogucnost proredbe mjera zastite, kao i vjerovatnost vecih uticaja na okolinu u primjeni strategije razvoja, spuo se narocito treba koristtiti za posljedice koje se dugotrajne ili neizmjenjivog karaktera, dakle, prije nego sto se donesu odluke o izgradnji novog objekta u okviru planova programa, pa cak i za to vrise se strateska procjena uticaja na okolinu, u okvru koji se utvruduje da li ce se uopste ralizovati neki projekat i na kojoj lokacij spuo moze bitno uticati na izbor lokacije i vrste objekta ili odustajanja od realzacije, tek kada se utvrdi lokacija odredjenog objketa ili je on vec u fukciji,vri se procjena njegovog uticaja na okolinu.(PUO):je procjena sta se na osnovu predhodnog i postojeceg iskustva moze ocekivati kao posljedica provedbe projekta u ekoloskoj, socijalnoj i ekonomskoj strukturi lokalne ili regionalne zajednice, domet i karakter uticaja moze se procjeniti samo naknadno kada se donese odluka o izgradnji nekog objekta ili je on vec izgradjen. PUO se moze razviti kao proceduraza bolje pracenje posljedica na okolinu kao sto su smjerovi razvoja sigrno odredjeni, odnostno lokacije obkata utvrdene, slicnosti:odnose se na procedure izrade i utvrdivanje uticaja.razlike: u detaljnostii fazama kojima se rade.staklenicki gas:suncevo zracenje koje dospijeva na zemlju se djelimivno apsorbuje a djelimicno reflektuje, najveci dio apsorbirane energije sunceva zracena zemlja pretvara u toplinu. Dugotalasno zracenje zemlje emitorano u atmosferu kasnije apsorbuju tro i viseatomarni gasovi, popularno zvani staklenicki gasovi.(vodena para, karbon dioksid, ozon, metan..)ovoinfracrveno zrancenje ti staklenicki gasovi ponovo reeemituju i na taj nacin zagrijavaju zemlju i nize slojeve atmosfere, glavnie efekti staklenickih gasova se mogu primijetiti u zdravlju ljudi, alergije.OTPAD:otpadom see smatraju ostaci od porizvodnje, p[rometa, materijala koristenih u razne svrhe, za ciju upotrebu i primjenu ne postoji interes. Pojavljuje se u sva 3 agregatna stanja, koa i u obliku energije, sutav i masa otpada zavise od klime, ekonmske razvijensoti, nacina stanovanja, velicine grada, sovjstva:morfoloski satav, vlaznost, toplotna moc, srednja gustoca, hemijski sastav.

klasifikacija otp:1prema mjestu i nacinu postanka(komunalni idustrijski otpad, od saobracaja, elektornski, bolnciki, kanalizacijski mulj, pepo i sljaka od spaljenja)2prema sustavu(org i neorg)3premakonzistenciji(cvrsti, tecni,gas,en)4prema vrsti materijal(metal,staklo)5prema stetnosti(inertni,opassni)izdvajanjem korisnih odpadaka iz ukupne kolicine otpada u gradu se postziie smanjenje deponiranog prostora:postoje 2 osnovna nacnia prikupljanja otpada(neselektivno i selektivno)2 nacina transporta(pneumatski put i transportna vozila)(koristenje odpadaka:kompostiranje, reciklaza spaljivanje, deponovanje)urbanisticki plan: prvi korak je valorizacija postojece planske dokumentaicje, sumiranje iskustava i ucinaka dosadasnjeg nacina planiranj. Drugi korak se utvruduje stanje, tendecija u razvoju, odnosno vrsi se vrednovanje niza oblasti koa sto su:prirodni izvori i uslovi, stvoreni uslovi(stanovnistvo, zdravstvo, obrazovnaje)nakon vredovanja vrsi se izrada varijantnih rjesenja namjene i organizacije prostora, konsultuje se javnost i urbani menadzment te se nakon usvojenog optimalnog rijesenja vrsi sektorsko laniranje. Izradom nacrta urbanistickog plana i njegovim usvanjem u zakondavnom organu, otvara se javna rasprava.Zagadjenje vode:otpad u vode dospjeva1(direktno)kada se u vode isppustaju otpadne tvari stambenih i turistickih naselja, industijskih postorjenja, voda padavina koje spiraju poljuprivredna tla i livade.2(indirektno)kada su vode opterecene otpadnim tvari cije se izvori ne mogu utvrditi)zagadenim vodama se pvovecavaju koncentracije ne samo organskih tvari vec i anorganskih, teskih metala joni. U 2000 godini na svijetu je bilo oko 2300 km3 otpadnih voda, za razrijedjenje 1m3 treba 8-10m3 rijece vode.

Kvalitet zivljenja u prostoru:to je vrlo aktuelna tema u svim zemljama s tim da se u razvijenim zemljama vodi vise kvalitetn zivot a u nerazvijenim o osnovim uvijeitma za zivot a ponegdje i o pukom prezivlajvanju, osnovni usluvo kvaliteta zivota jeste njegova cjelovitost koja obuhvata sve ono sto covjekov zivot sadrzi u jednom danuL stanovanje, putovanje, rad, oblacenje, obrazovanje, ishranu,rekrecaija. Smatra se da je neophodno da ccovjek zadovolji sve one potrebe u mjestu stanovanja. Kvaltitet zavisi od: opremljenosti(sve 15min),dostupnostm izbor, sigurnost, informisanost, odlucivanje.SWOT:predstavlja sintezu i pregled svih informacjia prikupljenih za potrebe prostrnog plana,s-snaga,w-slabost,o-sansa,t-prijetnja, kompletiranjem swot analize mogu se indetificirati kriticne oblasti u kojma treba posvetiti paznju, koa i njihov odnos prema okruzenju. Ovja pristup ponekad se naziva i analiza situacije formira se matrca .Kristaler:obuhvata cijelu mrezu, grad kao centar pruza usluge centralnih funckija svooj okolini, prostor treba biti relativno ravan i saobracajno suvda podjedano pristupacan, oko centralnog mjesta funcije formiraju se gravitaciono krugovi koji se preklapaju kako bi se pokrio cjelokupan prostor izmedju naselja, na ovaj nacin se formiraju gravitacione zone u oblasti sstouganika. Da bi ova centralna mjesta mogla obavljati svoju funkcijum, najveca udaljenost do provg grada ne bi trea biti veca od 4-5km.Gravitacinoi:napravljen da sematematicki medelira naseljavanje stanovistava. E=g*PaPb/Dab,Pa,Pb=stanovnistvo 2urbana popdrucja, Dab- rastjanje izmedju 2 podrucja,G-gravitaciona konstanta, prvobitn je koristen za racunanje interakcije podrucja a i b, kasnije za procjenu obima putoanja izmedju zona, a javlja se i kao dio mnogo slozenijih modela.