01 Step Click on “Register (New User)” and fill required details

05 Step Click on “Track Grievances Status” link to View latest status and processing done on your grievance.

02 Step Click on “Activation” link sent in email (or OTP sent in SMS to Indian Mobile Holders) to activate the account.

03 Step Log in to the Consular Grievances Monitoring System (MADAD). 04 Step

Click on “Register Grievances” link to fill details of your grievances.

CONSULAR GRIEVANCES MONITORING SYSTEM

mymea.in/madad

MADADBecause You Are Us

PASHTO

Back Page_Pashto.indd 92 15/04/15 2:48 PM

IBC May-June_Pashto.indd 91 15/04/15 2:50 PM

Like MEA INDIA

Follow @MEAINDIA

Channel MEA INDIA

n مۍ-جون 2015 n 9هند ليد 0

خربي اتري

د ساعت له ستنې رسه سم له چپ لور څخه: د لکچر په سلسله کې د نښان ترالسه کول، له همکارانو د رڼا شیبې رشیکول، د الل بهادر شاسرتي د ميل جایزې په مراسمو کې

تعقیب کړل. نوموړې په 1988 کال کې په DRDO کې

دنده واخیسته او د DRDO د حیدرآباد په البراتوار کې یې

دنده تررسه کوله چې هلته یې د بیړۍ چلونې او الرښوونې

له ډلو رسه کار کاوه. هغه وايي، “له هغې وروسته، ماته

مې خپله دنده له همکارانو او مرشانو څخه د الهام،

فرصت او ساینيس مالتړ په څیر وه. چې په پایله کې یې

زه د اوږد واټن د توغندي د سیستمونو

ډیزایرنه شوم.”

DRDO اوس مهال، ډاکټر تومس د

د پرمختللو سیستمونو د البراتوار رییسه

ده. د اګني توغندي ټیم د یوې برخې په

توګه، نوموړې د توغندیو د سیستمونو په

جوړونې او ورته وايل کې

هم ښکیله وه. ډاکټر

تومس څوک چې له تیرو

27 کلونو راهیسې له DRDO رسه کار

کوي وايي، “زما د دندې لومړين پړاو پر

مهال، ما په ټولو تخنیکي تکرارونو کې

ګډون وکړ چې له ما رسه یې د سیستم

په اړه په ښه پوهاوي کې مرسته وکړه.”

نوموړې زیاتوي، “ما په ژوند کې ډیرې

سختې شپې او ورځې تیرې کړې دي. له

DRDO رسه په کار کولو ما فرصت او

جرات دواړه ترالسه کړل تر څو هر ډول ستونزه حل کړم.”

هغه چې د ډاکټر APJ عبدالکالم له مترکز او په هدف

والړ نظر څخه یې الهام اخیستی، د خپل ژوند په سفر کې

د بریاوو او ناکامیو دواړو پر وړاندې د مقاومت زغم لري.

ډاکټر تومس وايي، “هغه مونږ ته آزادي او ګډکار راپیژندلی

او په DRDO کې زمونږ د ټولو لپاره الګو دی.”

د خپلې خوښې وړ دندې رسبیره، هغې د

کار او ژوند تر منځ توازن ډیر ښه اداره کړې

دی. ډاکټر تومس رشیکوي، “په ژوند کې

داسې پړاو راځي چې یو څوک مجبور دی د

کار او کور تر منځ بیالنس مات کړي. کله

چې مونږ په بریالیتوب رسه په کار براليس

شو، نو آسانه او خوشحاله ژوند تیرولی شو.”

لکه څنګه چې د نوموړې کورين مالتړ د هغې

په بریا کې سرت رول لوبولی، خو هغه په خپل

شخيص ژوند کې یو ځل له سختو حاالتو رسه مخ شوه کله

چې یې زوی په ښوونځي کې وو او خاوند یې له سټیشن

څخه بهر ته والړ. هغه وايي، “خو مونږ ټولو هر څه اداره

کړل. ټیجاز، زما زوی ډیر پوه او همکار انسان دی. هغه

پدې وروستیو کې له انجیرنۍ څخه فارغ شو.”

د نورو السته راوړنو تر منځ، هغې پدې وروستیو کې په

2014 کې د توغندي ټکنالوژۍ په ډګر کې د همکارۍ

لپاره د Y نیوداما د یاد جایزه وګټله.

په دنده کې د ډیرو زیاتو کارونو سربیره، ډاکټر

ټیسي د کور او کار تر منځ بیالنس ډیر

ښه اداره کوي

Conversation_Pashto.indd 91 15/04/15 6:12 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 8 مۍ-جون 2015 9

هغه د سهار 6 پورته کیږي، قدم وهي، تلویزیوين رسیالونه

ویني او پخلی کوي. په اوزګار وخت کې، هغه د بیټمنټن

او شطرنج لوبه کوي او د هغې د خوښې

وړ ساعتیري باغواين ده. د یوې عامې

هندي ښځې په څیر ژوند نه لري؟ خو

ډاکټر ټیيس تومس واقعاً یوه فوق العاده

ښځه ده. هغه په دفرت کې 12-10 ساعتونه

تیروي، او د سرت زیان په ځینو ډیرو پیاوړو

وسلو کار کوي. هغه چې د اګنيپوتري )د

اور لور( په نوم مشهوره ده، په 2009 کال

کې د حیدرآباد د پرمختللو سیستمونو

په البراتوار کې د 5,000 کیلومرته واټن اګني V لپاره د

پروژې رییسه وه. ډاکټر تومس د 3,000 کیلومرته واټن

اګني III توغندي د پروژې د رییس مرستیال او د اګني

IV د پروژې رییسه پاتې شوې.

له ریايض او ساینس رسه په ماشومتوب

کې مینه د هغې د عمل د راتلونکي کورس

طرحه جوړول او په تیروواننتاپورم کې د

تهومبا راکټ النچینګ سټیشن ته د هغې د

ښوونځي الر د بشپړ الهام څرګندونه کوي.

نوموړېB ټیک په الکټریکل انجینیرینګ کې

بشپړ کړی او وروسته یې په هدایت شوي

توغندي کې M ټیک او د دفاعي څیړنې

او پراختیايي ادارې )DRDO( لخوا متویلدونکی کورس

هغه په دفتر کې د ستر زیان په ځینو ډیرو پیاوړو وسلو کار کولو لپاره 12-10 ساعتونه تیروي

Conversation_Pashto.indd 88 15/04/15 6:12 PM

n مۍ-جون 2015 n 8هند ليد 8

خربي اتري

د هندوستان د جمهوریت ورځې په رسمي ګذشت کې د اګني V منونه

ډاکټر ټیيس تومس د توغندي د ټکنالوژۍ په ډګر کې په بې ساري بریالیتوب رسه اسامن ته توغندی وتوغوه

کله چي آسامن محدود وي

Conversation_Pashto.indd 89 15/04/15 6:12 PM

وروسته، زه دوهم سالون ته الړم، چې د هغه

کورنۍ: نیکه، دورکانات مهاریيش؛ ورور

دبیندرانات ټاګور او وراره ابانیندرانات

ټاګور ته ځانګړی شوی دی. دریم سالون

د راپورته کیدنې دوره او د ایشور چندرا

ویدیا ساګر او دورکانات ټاګور په څیر د

بنګال شخصیتونه ښکاره کوي.

زما هلته خپل تیر کړی وخت ډیر کم په

یاد دی. ددې سفر د نښانۍ په توګه، ما

څو کارتونه او املثنی واخیستل او یوازې د

ټاګور موسیقۍ ته مې اجازه ورکړه چې زما

په زړه کې وغږیږي.

Like MEA INDIA

Follow @MEAINDIA

Channel MEA INDIA

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 8 مۍ-جون 2015 7

بنګال بیاراپورته کیدونکې دورې،

د ټاګور کورنۍ او شاعر ته ځانګړې

شوې دي. په لومړي ځل، له یوې

نقاشۍ څخه تر بلې پورې په تلو

کې به زما ډیر وخت مرصف کیده

او د هغو ډالیو لیدو ته به والړ وم

چې د ټاګور لخوا د ژوند په بیالبیلو

پړاونو کې ترالسه شوې وې. ځینې

پخوانۍ لیکنې، کتابونه، ژورنالونه

او ډیسکونه هم پاک ایښودل شوي

دي. زه بیا وروسته د خوراک سیمې ته الړم. دغه

ځای په سرت ټیټ تور قیمتي لرګین میز ښکلی

شوی وو چې څو تورې چوکۍ هم وررسه ایښې دي.

د ملاستي په دوه نږدې خونو کې څو جوړه کايل

ایښودل شوي چې اوس هم د انسان په مغزو کې

هامغه حالت ترسیموي چې ټاګور به اغوستي وو.

وړاندې په الندې برخه کې ددې کور “تر ټولو

سپیڅلی ځای” دی – هغه خونه چې ټاګور خپله

آخري ساه پکې اخیستې ده. د ښیښو ډبلو دروازو

ماته د دننه کیدو اجازه راکړه او زه چپ والړ وم او

خپله شاوخوا سوله مې تجربه کوله. زیرکه رڼا ډیره

په زړه پورې وه او زما د زړه په تل کې، د ټاګور

د شعر یو بیت نیش وهونکې زمزې کولې، “او زه

ځکه لدې ژوند رسه مینه لرم، چې زه پدې پوهیږم

چې زه باید له مرګ رسه هم مینه وکړم”. له هغې

دغه موزیم درې سالونونه لري چې د بنګال بیاراپورته کیدونکې دورې، د ټاګور کورنۍ او دغه شاعر ته ځانګړې شوې دي

له دوشنبې پرته نوره هره ورځ خالص وي، د سهار له 10 بجو څخه د مازدیګر تر 5 بجو پورې

د رڼا او غږ ننداره له نومرب څخه تر جنوري پورې: د ماښام له 6 څخه تر 7.40 پورې

له فربوري څخه تر جون پورې:د ماښام له 7 بجو څخه تر 8.40 پورې

د جوراسنکو ټهاکور باري په اړه نور معلومات

EXPLORE_Tagore_Pashto.indd 86 15/04/15 2:53 PM

n مۍ-جون 2015 n 8هند ليد 6

لټون

چپ لور ته: په ټهاکور باري کې د

ټاګور د نیمې تنې مجسمه

پورته: جوراسنکو ټهاکور باري 35,000 مرته مربع ځمکه نیولې ده

معبد څخه په کمه سرتګه نه کتل کیږي. دغه

کور اوس په انځوریز میوزیم بدل شوی دی.

زه ددغه نښاين ودانۍ لیدو ته په دوهمه

ورځ راغلم. د تل په څیر، چې په زینو پورته

کیدم او د پښو الندې ترتیب شوي مرمر مې

احساس کړل، نو یوه بل عرص ته الړم. له بالکون

څخه الندې منظرې زه هغه شاعر ته یوړم چې

هر کال یې شهرت زیاتیږي. بیخي لکه د ویلیم

ورډزوورت په څیر لکه په خپل پریلوډ نومې شعر

کې ویيل دي چې د هغه لومړی معلم طبیعت

وو، زه اوس پدې پوه شوم چې ولې ټاګور په

خپلو ډیرو لیکنو کې همدغه فلسفه کارولې وه.

لوړې ونې کړکیو ته رسیديل او مرغۍ له خپلو

ځالو څخه په دوامداره توګه چغهار کوي. یوازې

کوچني هلک )ځوان ربندرا( طبیعت خپل تر

ټولو رښتینی ملګری ګرځولی وو چې خپل دغه

ملګری یې په ډیر ښکيل انداز د خپلو شعرونو په

مرصعو کې معريف کړی دی.

نقاشۍ او انځورونه چې د نن ورځې دیوال یې

ښکلی کړی دی د پیړیو پخوانۍ کیسه بیانوي.

د ګټونکي شاعر شاخوا 40 اصيل نقاشۍ هم

شته دي. دغه موزیم درې سالونونه لري چې د

EXPLORE_Tagore_Pashto.indd 87 15/04/15 2:53 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 8 مۍ-جون 2015 5

The Jorasanko house is a vast,

rambling congeries of mansions and rooms,

representing the whims of many generations.

– Edward Thompson

د ربندرانات ټاګور هرني ننداره

EXPLORE_Tagore_Pashto.indd 84 15/04/15 2:53 PM

n مۍ-جون 2015 n 8هند ليد 4

لټون

کله چې غواړی د شاميل کولکتې په لور سفر وکړی،

ناممکنه ده چې د جوراسنکو ټهاکور باري )6،

دورکانات ټاګور کوڅه( د کور لوړې سینګار شوې

دروازې ونه وینی. د خښتو رنګ یې سور دی، پورتنی

طاق په دواړو خواوو کې د بیالبیلو

لوړو او پراخو ستنو په واسطه په خپل

ځای کې والړ دی. د طاق پورتنۍ برخه

مستطیيل جوړښت لري چې په بنګايل

ژبه سرت او روښانه جوراسنکو ټهاکور

باري پرې رسم شوی دی. دیوالونه د

مرمرو ښکلې حکاکۍ لري. د الندې

منزل د کوټې په مخ کې اوږد بالکون

پروت دی او د منزلونو په رس کې ښي لور ته کوچني

بالکونونه لري.

نوم یې د همدغه ډول )جوره( لرګین پله )سنکهو(

له پخواين جوړښت څخه اخیستل شوی چې په همدې

الره د تیریدونکې نرۍ چینې پر رس پروت وو. 35.000

مرت مربع پراخ کور د رابندرانات ټاګور نیکه، شهزاده

دورکانات ټاګور لخوا د 18مې پیړۍ په وروستیو کې

جوړ شوی وو. په کومه ځمکه چې دغه کور والړ دی

نوموړي ته د یوه شتمن تجار لخوا ورکړل شوې ده.

د معامري ارزښت رسبیره، دغه

کور د ټاګور ټولو مینه والو په زړونو کې

ځانګړی ځای لري ځکه پدې ځای کې د

هندوستان د نوبل جایزې لومړی ګټونکی

زیږیدلی )د مۍ 7مه، 1861( او خپله

وروستې ساه یې په همدې ځای کې

اخیستې ده )د اګست 7مه، 1941(. د

ټاګور پالرنی کور اوس د ربندرا بهاريت

پوهنتون په محوطې کې موقعیت لري چې د شاعر د

پیدایښت د کلیزې په اړه فرهنګي پروګرامونه، او د ابین

میله په نوم د هرنونو فیسټوال تنظیموي.

د ټاګور کور ته له دننه کیدو څخه وړاندې تر شا

د خپلو څپلیو پریښودل حتمي دي او دغه ځای ته له

د کولکتې په جوراسنکو ټهاکور باري کې د روبندرانات ټاګور پالرين کور ته د تلو پر مهال لیدونکي د هندوستان د نوبل جایزې لومړي ګټونکي نږدې او شخيص ژوند له نږدې څخه

لیدلی يش چې د پیدایښت کلیزه یې د مۍ په 7مه ملانځل کیږي

ددغه کور نوم د همدغه ډول لرګین

پله له پخواني جوړښت څخه

اخیستل

لیکوال: سوټاپه موکرجي

د نوبل شاعر

EXPLORE_Tagore_Pashto.indd 85 15/04/15 2:53 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 8 مۍ-جون 2015 3

ترتیب شوي بودهايي راهب، ځوان تاج لرونکي

شهزاده، ناجي چې خلکو ته د دهارمه تدریس

کوي، هوښیار ځوان، د یوګي بربنډ الروي چې

د ملر لور ته اشاره کوي، د ویجراکیلیا د ظلم

څرګندونه او مذاکرايت زمري ننداره

وړاندې کیږي.

دغه مذهبي نڅاګانې د ټولو پدیدو بې ثباته

طبیعت او په جهالت او ګناه د زهن براليس

کیدو په اړه د خلکو پوهاوي لپاره تررسه کیږي.

غږویستونکی هارنونه او خوب راوړنکي ډلونه د

نڅا د غږ تعقیبولو لپاره استعاملیږي او نڅا د

ګامونو او څرخونو ټاکيل حرکتونه لري.

د څرخیدونکو کالیو په زړه پورې رنګونه،

انتیکې څیرې او ښکته پورته تلونکي حرکتونو د

لیدو وړ میله جوړه کړې وي. داسې ګامن کیږي

چې د څیرو د نڅاګانو په لیدلو رسه جهالت له

منځه ځي او نیروانا ته د رسیدو الر لنډوي. د

هیمیس صومعه یو تن راهب وايي، “د څیرو ددغو

نڅاګانو په لیدلو رسه، د روشن فکره استاذانو

لپاره د آسامين اسامنونو لخوا “له موسیقۍ رسه

یو ځای نڅا” رسه مونږ د مړاوو احساساتو له الرې

رحمتونه ترالسه کوو او د خپل عقل او هوښیارۍ

په طبیعت پوهیږو.”

ښه ده چې پوه شی

د تګ ښه وخت

مۍ-سپتمرب

د رسیدو الر

د لهه کوشوک بکوله ریمپوچي هوايي

ډګر ته پرواز کې الړ شی. یا جامو تاوي

ته 300 کیلومرته لرې دی په اور ګاډي

کې الړ شی. یا د رسينګر-لهه یا منايل-

لهه لویې الرې په واسطه په موټر کې

الړ شی.

دا ځای هم لیدلی شی

د هیمیس ميل پارک، په سهیيل آسیا کې

تر ټولو سرت پارک

EXPLORE_HEMIS_Pashto.indd 82 15/04/15 6:15 PM

n مۍ-جون 2015 n 8هند ليد 2

لټون

کړل. دغه جشن هر کال د تبیتي جنرتۍ په 10مه

قمري ورځ ملانځل کیږي چې سږ کال د جواليي له

7مې او 8مې رسه سمون لري.

د هیمیس صومعه په مرکزي انګړ کې د مراسمو

بیالبیل پړاونه تنظیمیږي: ملانځنې سهار وختي د

ډلونه، ټرومپیټ او د باد آلو په غږولو رسه پیلیږي

چې په لړ کې یې د بودها په زرګونو الرویان د څښنت

پدماسامابهاوا له صورت څخه د رحمت دعاګانې

غواړي. خامې وریژې، سوځیدلی کباب، ټومس )د

کوچو او خمیرې خواړه( او سپیڅلې اوبه د مراسمو

اصيل مواد دي. د صومعه مرش راهب د سوچه کیدو

په موخه په انګړ کې سپیڅلې اوبه لیږدوي.

خو تر ټولو کلیدي مراسم چې د خلکو پام ځانته

راړوي په انګړ کې د جنډې مرکزي ډانګې شاوخوا د

المس )راهبانو( لخوا په نقاب کې مذهبي نڅا ده. د

نڅا دغه ننداره چې په چهامس مشهوره ده د جذابو

کالیو او ډارونکو څیرو په اغوستلو رسه تررسه کیږي.

نوموړې نڅا دوه برخې لري: لومړۍ برخه یې د استاد

پدماسامابهاوا اتو اړخونو ته درناوی دی. دوهمه برخه

یې د ماها ډونګکرین د څیرې شاخداره شکل ننداره

ده چې شیطاين ځواکونه وژين. د پدماسامابهاوا اته

څرګندونې د څرګندو خزانو په افشاء پورې اړه لري.

په یادو مراسمو کې له ښځې رسه د یووايل، د بشپړ

پورته: د څیرو نڅا چې چهامس ورته وايي

چپ لور ته: د هارنونو غږول د چهامس مشخصه ده

EXPLORE_HEMIS_Pashto.indd 83 15/04/15 6:15 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 8 مۍ-جون 2015 1

الداخ چې معنی یې سوله، آرامي او عبادت دی

“د لوړې تیریدنې ځمکې” په نوم هم شهرت لري.

له اوږده زړه تنګوونکي ژمي څخه وروسته، اوړی د

شور او ذوق د بیاتازه کیدو وخت دی. پدې ځای

کې، بیا تازه کیدل هغه ملانځنه ده چې د سرت

حقیقت د ترالسه کولو الر ده. دغه فیسټوالونه د

پخوانیو رواجونو، غني فرهنګ او د ژوند د ملانځې

بشپړ ترکیب دی.

پدې ځای کې یو تر ټولو مشهور فیسټوال د

هیمیس فیسټوال دی چې د هیمیس په صومعه

کې ملانځل کیږي. د هیمیس صومعه چې له لهه

څخه 45 کیلومرته لرې میشته ده په سیمه کې تر

ټولو سرته او شتمنه صومعه ده. دغه ځای د مجللې

معامرۍ او د بودها د مجسمې په درلودلو مشهور

دی چې پورته په تپې کې په صومعه باندې د څارنې

لپاره ځای په ځای شوې ده. ددغو دوه ورځنیو

مراسمو په لړ کې په ښو باندې د بدو براليس کیدل

ملانځل کیږي او د بودهایزم استاد پدماسامابهاوا

د پیدایښت د کلیزې جشن نیول کیږي چا چې

مرکزي آسیا، چین او د هاملیه سیمې ته د ویجرایانا

بودهایزم راوړ. استاد پدماسامابهاوا چې د دوهم

بودها په توګه ورته درناوی کیږي د تورو ځواکونو

فتح کولو لپاره په 8مه پیړۍ کې هندوستان راغی

او دوی یې د دهارمه په ساتونکو او حامیانو بدل

EXPLORE_HEMIS_Pashto.indd 80 15/04/15 6:15 PM

n مۍ-جون 2015 n 8هند ليد 0

لټون

په الداخ کې د هیمیس فیسټوال د نڅاګانو او رنګونو په ملانځلو ژوندی دی. د پام وړ نقطه په نقابونو کې مذهبي نڅا ده

راهبان د سوچه کیدو په موخه د هیمیس صومعه په انګړ کې سپیڅلې اوبه لیږدوي

لیکوال: سپرییا اګروال

د خدایي رنګونو ملانځل

EXPLORE_HEMIS_Pashto.indd 81 15/04/15 6:15 PM

Like MEA INDIA

Follow @MEAINDIA

Channel MEA INDIA

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 7 مۍ-جون 2015 9

موادشنه مرچ: 20-18 لوی؛ غوړي: 2 کاچوغې؛ د کونځلو دانې: 2 کاچوغې؛ د ګشنیزو دانې؛ 1 کاچوغه؛ د ځیرې دانې: 1 کاچوغه؛ وریته شوي بادام: یوه نیمه پیاله؛ وچ رسه مرچ: 2؛ زنجبیل، ټوټه شوي: 1 انچ ټوټه؛ اوږه، ټوټه شوې: 8-6 پيل؛ د اوري دانې: 1 کاچوغه؛ پیاز، ټوټه شوی: 1 متوسط؛ د کورکمن پوډر: 1 کاچوغه؛ اميل: 2 کاچوغې، نیمه پیاله میکس شوې اوبه؛

د خوند په اندازه مالګه

طریقهیې رسه کړی. لوخې کې په پرې کړی. منځ په اوږدوايل په مرچ شنه وریتې شوې کونځلې، ګشنیز او ځیره وچه کړی او له بادامو، رسو مرچو، زنجبیلو او اوږې رسه یې یو ځای د خمیرې جوړولو لپاره وټکوی. په لوخي کې 2 کاچوغې غوړي رسه کړی. د اوري دانې ورزیاتې کړی. کله چې پیازو رنګ طاليي شو، د پیاز ورزیات کړی. کله چې د هغه رسه شول، کورکمنو پوډر وراچوی. له وړاندې تیاره شوې خمیره ورزیاته کړی او د درې دقیقو لپاره یې پاخه کړی، تر څو په جوش رايش. نیمه پیاله اوبه ورزیاتی کړی او جوش ورکړی. ملبه کمه کړی، د 10 دقیقو لپاره یې پاخه

کړی. له چپايت )هندي ډوډۍ( رسه یې یو ځای خوړلی شی.

میرچي کا سالن )د ۴ کسانو لپاره(

پخلیو کې تر ټولو مهم دي. باونګري مرچ د مرچ

کا سالن انتخاب دی او د مسالې فکتور یې کولی

يش چې یو څوک په ټوپونو راويل. بیاداګي مرچ د

کم کمپسیسین درلودلو له امله په هغو خواړو کې

کارول کیږي چې کم تندوايل ته اړتیا لري – او دغه

مرچ په بیيس بیيل بات، سمرب، چوټنیز، اوداپي او

اچار کې هم کارول کیږي. ایالچیپور صانم تر ټولو

مهم هاري مرچ دي چې په ټول هیواد کې به په

خواړو کې د تیزوايل زیاتولو لپاره کارول کیدل.

ګونتور صانم، د سهیيل هند بل ډول مرچ دي

چې ګونځې شکل لري او په مساله داره خواړو کې

کارول کیږي. د کیراال کنتهاري سپین مرچ د خواړو

په هضم کې د مرستې لپاره په خواړو او اچارو کې

اچول کیږي.

د ګجرات د جواال او د شامل

ختیځ د مرغۍ د سرتګې په څیر څو

نور ډوله مرچ د ګرم او تند خوند له

کبله مشهور دي. دا چې تر ټولو تیز

مرچ دي نو هندوستان کې د غوښې

په پخيل کې کارول کیږي. تر ټولو تند

کباب انډین کیوري ده چې د انګلستان

په یوه رستورانټ کې پخیږي. پهال

کیوري د وري او یا د هر ډول غوښې

کباب دی چې په ترخه قورمه کې

چمتو کیږي. پهال د شامل ختیځ له

پخلیو څخه الهام اخيل چیرته چې مرچ

په مساله داره خواړو کې تر ټولو مهم

عنرص دی. کله چې په هندي خواړو کې د مرچو

خربه کیږي، د یو څو پرته یو څو مارکونه

دي چې په خواړو کې د مرچو په توګه

کارول کیږي: لکه متنیا

میرچ چې په الل ماس کې

د رنګ لپاره کارول کیږي،

دیګهي کشمیر میرچ په

روګن جوش کې، بهونګري

میرچ په میرچ کا سالن

او دهاين کې یا د مرغۍ

سرتګې مرچ په آسامیيس

لکسه او توپکه کې.

ګونتور/ورنګال/خامام مرچ

د اچارو په ټولو ډولونو کې دود دي.

انډین کیوري چې د انګلستان په یوه رستورانټ کې پخیږي، پهال کیوري د وري او یا د هر ډول غوښې کباب دی چې په ترخه قورمه کې

چمتو کیږي

CUISINE_CHILLIS_Pashto.indd 78 15/04/15 3:39 PM

پخلی

n مۍ-جون 2015 n 7هند ليد 8

تند، لوړ متوسطه میرچ: سنکیشواري اکرثه په کونکن خواړو کې اچول کیږي.

بورییا میرچ: اکرثه په خمیره کې کارول کیږي.

کشمیري دیګي میرچي: اوږده، ژور رسه او ګونځې، بشپړ وچ کشمیري مرچ نرم تیز دي.

بیدګي یا بیادګي مرچ: د کرناتاکا ځانګړي مرچ دي چې متوسط تیزوالی او رنګ لري. په ګوډا مساله کې

حتمي دي.

تروايت: دغه صاف ځلیدلې مرچ د تجاريت رسو مرچو پوډرو لپاره کارول کیږي.

ریشمپتي: پلن او لنډ، دغه متوسط تند مرچ د قوطیو په اچار کې کارول کیږي.

سهیيل په ځلیدونکي، او ګرد کوچني، چیيل: ګوندا هندي خواړو کې حتمي دي.

هایربیډ ترینيداد او جولوکیا ناګا د مرچ: وایپر ناګا مخلوط چې د انګلیس ګریلډ فولر لخوا جوړ شوي، دا د

مرچو یو تر ټولو تند ډول دی.

ناګا جولوکیا مرچ: یوازې ناګا جولوکیا لږ تر لږه 200 کسانو ته په خواړو کې د مسالې خوند جوړولی يش.

پیري پیري مرچ: “سور افریقایی شیطان” هم ورته وايي، دغه ډول مرچ تند او په نري وايل رسه پیژندل کیږي، د سلینډر په څیر شکل و د سور نارنجي رنګ لري.

رڼه شنه مرچ: په وادا پاو کې ډیر کارول کیږي، ډیر تیز ښکاري خو تندوالی یې کم دی.

ښه څیر پ��ه دینامیت د م��رچ کوچني دغ��ه م��رچ: شنه ت��ور کې خمیره په ع��دس د کیوري د وخ��ت اک��رثه دي؛

کارول کیږي.

CUISINE_CHILLIS_Pashto.indd 79 15/04/15 3:39 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 7 مۍ-جون 2015 7

هندوستان کې کله او د چا په دوران کې مشهور

شول خو په پخيل کې بدلون، نوي تخنیکونه او

خوراکونه د سوداګرو او تبلیغیانو لخوا هیواد

ته راوړل شول. د دا ګاما په راتګ رسه دوه

خوراکونه: پورک وینډالو او سورپوټیل راغلل.

د ګوون ځانګړي خوراکونه هم نن ورځ د مساله

جات په درلودلو مشهور دي. پرتګاالنو هندوستان

ته پیري پیري مرچ راوړل چې وروسته د ګوون

مسالې اصيل عنرص ورګرځیدل.

د نوو بدلونونو په رامنځ ته کیدو رسه مرچ

د هندوستان نورو سیمو ته هم ورسیدل. په

راجستان کې، مرچ د پورډرو په بڼه وي او په

ډیرو خوراکونو کې کارول کیږي. ډاون ساووت،

مدرس پري، هغه ځانګړي ډولونه دی چې په

د ساعت له ستنې رسه سم الندې چپ لور څخه:

بیيس بیيل بهاټ؛ لکسه؛ پورک ویندالو؛ بلچاو؛

سورپوټیل؛ پهال کیوري؛ فیش ریچادو – په ټولو

کې د مرچو بیالبیل ډولونه کارول کیږي

CUISINE_CHILLIS_Pashto.indd 76 15/04/15 3:39 PM

پخلی

n مۍ-جون 2015 n 7هند ليد 6

11 SHADES OF INDIAN CHILLIES

MANIPURDhani

MIZORAM Dhani

MAHARASHTRASannam, Nalcheti

ANDHRA PRADESHSannam, Mundu, Madras Pari, Tadappally, Hindpur

MADHYA PRADESHSannam,

TAMIL NADUMundu, Kanthari

KARNATAKAByadagi

KERALAKanthari

GUJARATJwala

HIMACHAL PRADESHKashmiri Mirch

JAMMU AND KASHMIRKashmiri Mirch

Dhani Scarlet, highly pungent

Sannam Red /reddish hot/very hot

Nalcheti Red, very pungent

Mundu Yellowish red/scarlet hot/ fairly pungent

Madras Pari Bright red, hot

Tadappally Red, thick, mildly pungent

Byadagi Red, pungency low/almost nil

Kanthari Ivory white, small, highly pungent

Jwala Light red, highly pungent

Kashmiri Mirch Deep red, fleshy pungency-negligent

Hindpur Red, very pungent

CUISINE_CHILLIS_Pashto.indd 77 15/04/15 3:39 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 7 مۍ-جون 2015 5

CUISINE_CHILLIS_Pashto.indd 74 15/04/15 3:39 PM

پخلی

n مۍ-جون 2015 n 7هند ليد 4

کله چې د مرچکیو په اړه فکر کوم نو راته

ستونزمنه يش چې د هندي خواړو په اړه فکر ونه

کړم. هندي مساله جات چې د رسو مرچکو په

استعامل رسه یې خوند مشهور دی

ددوی مشابه دي. په زړه پورې

دا ده چې دغه روحیه په بشپړ

ډول سمه نه ده. په حقیقت کې،

د راجستان الل ماس او د کشمیر

روګن جوش چې د مرچکیو د

استعامل له کبله مشهور دي – د

ډول او تندۍ کچه یې په بشپړ

ډول بدله ده. لومړين خواړه د

متانیه مرچو په خاطر مشهور دي

چې تیز سور رنګ لري خو روګن

جوش د کشمیري مرچو خواږه او مساله داره

خوند په خاطر شهرت لري.

ویل کیږي چې د پرتګال د بیړۍ مسافر وسکو

دا ګاما کله چې په 1498 کال کې هندوستان

ته راغی د خپل اوسیدو ځای یې د مرچکو له

کبله بدل کړو. لږ وخت وروسته خرب شو چې

په هندوستان کې په پراخه کچه

مرچک کیږي چې تر ټولو تیز ډول

یې ناګا جولوکیا او ناګا ویپر دي.

ایورویده، د ژوند کولو علم،

په خواړو کې د مساله جاتو په

استعامل ټینګار کوي او په ځینو

لیکنو کې یې په مستقیمه توګه

د مرچکو یادونه کړې ده – ځکه

داسې ګامن کیږي چې که چیرې په

خواړو کې سم مساله جات وکارول

يش د تغذیې په ساتنه کې مرسته

کوي. ددې تر څنګ، مرچ د بادو مخنیوی کوي!

دا چې دا خربه رښتیا ده او که نه د بحث وړ ده.

که څه هم، داسې کومه ادعا نشته چې مرچ په

د مساله جاتو په تاریخ کې، که چیرې مرچ او مسالو یادونه کیږي نو د ګرموالی له پلوه به رسه مرچکي دي

مرچ لومړنۍ مساله وه چې وسکو دا ګاما کله چې په 1498 کال کې

هندوستان ته راغی د خپل اوسیدو

ځای یې د هغوی له پاره بدل کړو

د هندوستان د رسومرچکو حامسه

لیکوال: مدهولیکه داش

CUISINE_CHILLIS_Pashto.indd 75 15/04/15 3:39 PM

پخلی

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 7 مۍ-جون 2015 3

د پخيل لدې هندي نسخې رسه د خپل مازدیګري میز ته لږ څه مساله دار او خوندور ور اضافه کړی

یې وچه کړی او د مکعب یا د ګوتو په اندازه یې ټوټه

کړی؛ له هغې وروسته یې په کاسه کې واچوی، په

رسکه او مالګه کې یې وموږی او د 30 دقیقو لپاره دمه

ورکړئ؛ له کاغذي دسامل رسه یې بیا اوبه وچې کړی.

2. د قورمې جوړولو لپاره ټول مواد رسه یو ځای کړی او

په کب کې یې وموږی. د 20 دقیقو لپاره دمه ورکړی.

3. د کړایۍ په لوخي کې غوړي ګرم کړی، په یو ځل د

کبانو یو څو ټوټې په منځني حرارت رسه تر هغې وریتې

کړی تر څو ګونجې يش؛ له غوړیو یې راوباسی او وچ یې

کړی؛ په لویه مجمه کې یې کیږدی او د لیمو له ټوټو

رسه یې ښکيل کړی. باید ګرم وخوړل يش.

د امریتساري وریت شوی کبد چمتو کولو وخت 15 دقیقې؛ د دمې ورکولو وخت 50

دقیقې؛ د پخيل وخت 20 دقیقې؛ 4 کسانو لپاره

مواد

750 ګرامه د کب غوښه؛ نیمه پیاله رسکه، یوه کاچوغه

مالګه، غوړي، لیمو. د قورمې جوړولو لپاره: 2 قاشوغې

زنجبیل، 2 کاچوغې ټکول شوې اوږه، 2 کاچوغې د کرم

دانې، 1 کاچوغې سپین مرچ، نیمه کاچوغه مالګه، نیمه

پیاله د نخودو اوړه، د خواړو نارنجي رنګ، نیمه پیاله اوبه

طریقه

1. د کب غوښه ومینځی، له کاغذي دساملونو رسه

تواضع: په زړه پورې خوندونه: دوهمه ناشته، د مازدیګر ډوډۍ، میلمستیا، د پخيل د کتابونو د سلسلې یوه برخه

د بهرنیو چارو وزارت د زوجونو د ټولنې، نوي دهيل لخوا چاپ شوی

قهوه يي طاليي رنګه، د امریتساري وریته شوي خونده ور کبان

پدې اړه هیڅ شک نشته!

Cuisine_Food_Pashto.indd 74 15/04/15 3:36 PM

n مۍ-جون 2015 n 7هند ليد 2

له چپ څخه ښي لور ته:

د براق مجسمه؛ فلزي

سینګار شوي لوخی؛ د

بیدريوییر حوقه مرکز

هرن

ډیرو ځایونو ته صادره شوه ډیر زر د بیدريوییر

حوقه په نقرې ښکلو شوو ځایونو کې لیدلی شو.

له نیکه مرغه، د کلمکاري او بیدريورک په څیر

ډیر مهارتونه تراوسه پاتې دي او حتی د خطاطۍ

او مرمر کارۍ کیفیت یې د نن له کار رسه هم په

سخته د پرتلې وړ دی.

بڼه پاتې دي او د خدايي او فلکلوریکو کیسو د رسم

کالسیکه اغیزه اوس هم ددوی په کار کې لیدلی

شو.” ډیکاين هرن د هغه وخت د سوداګرۍ روحیه

او رایجه تبادله ښکاره کوي.

د تباکو کیسه چي لومړی د پرتګالیانو لخوا په

بیجاپور کې وویل شوه او وروسته له سیمې څخه

له چپ څخه ښي لور ته: د راګامال نقايش؛ د مالک امرب هرني کړنې، په شاهي ماڼۍ کې یو افریقایی؛ د کلمکاري روجايي

HERITAGE_DECCANI_POONAM_Pashto.indd 73 15/04/15 6:17 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 7 مۍ-جون 2015 1

)پورته( د اورنګزیب پاچا زره

)پاس( ځوړند معبد د رامایانا ښکارندوی

)ښي لور ته( الرباق – د اسطوره يي

خلقت د اوبو رنګ

نقاشۍ د هرن پیچلی احساس څرګندوي. سټایل یې

ډیر ځلیدونکی وو او د هغه پیوندي لید څرګندونه

کوي چې د مغلو د اردو د راجپويت جرناالنو لخوا د

راجستاين اصطالحاتو د پایلې په توګه په ډیکان کې

جوړ شوي دي. د ډیکان د نقاشۍ هرن په خپل نوبت

رسه په راجستاين او پهاري پاچاهایو اغیزه درلوده.

سینګ څرګنده کړه، “د رامایانا سلسله چې 450

انځورونه لري او په 17مه پیړۍ کې د میور ماهارانا

جګت سینګ لپاره جوړ شوي وو، لږ تر لږه، یو ټوک

وو چې د ډیکاين هرنمند لخوا بشپړ شوي وو.”

د غني او روښانه رنګونو استعامل په حقیقت کې

د تهوټا ویکونتم، چیپا سودهاکر او لکشم ګود په څیر

سیمو څخه اخیستل شوی چې د معارصو هرنمندانو

په کار کې پاتې شوی دی. د شوبها باټیا رییسه

ګالري ګنیشا وايي، “ددوی ریښې اوس هم په حقیقي

HERITAGE_DECCANI_POONAM_Pashto.indd 70 15/04/15 6:17 PM

n مۍ-جون 2015 n 7هند ليد 0

هرن

د څو فرهنګونو د سرتې همپالنې تر ټولو ځانګړې

ننداره د 18مې پیړۍ د وروستیو کلونو معبد وو چې د

رامایانا په صحنو ښکلی شوی دی. په ویجایانګرا کې

جوړ، پدغه ځای کې د ښار د 200 کلونو د پخوانۍ

معامرۍ خاطرې نغښتې دي چې معبدونه به د

کالسیک ډریویډین معبد په دود او شاهي ودانۍ به

په اسالمي بڼه جوړیدې. اسايس صحنه د څښنت راما

د تاج ایښودلو مراسم وو چې خدای او ساتونکي یې

شاهدان دي او ټول په ویجایانګرا ماڼیو کې د اسالمي

ډوله شاخ داره طاقونو الندې ورته والړ دي.

د کاملکاري ځانګړې روجايي د ډیکاين د نړیوالتوب

بله بیلګه ده. د فارس پاچا په ماڼۍ کې شاوخوا

ټول شیان د آرمانیا، د مغلو پاچاهۍ، چین او ترکیې

په څیر له بیالبیلو سیمو څخه وې. د راګاماال 44

نقاشیو سلسله چې په 16مه پیړۍ پورې تړاو لري د

HERITAGE_DECCANI_POONAM_Pashto.indd 71 15/04/15 6:17 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 6 مۍ-جون 2015 9

په طال رنګ شوی پیچوايي

HERITAGE_DECCANI_POONAM_Pashto.indd 68 15/04/15 6:16 PM

n مۍ-جون 2015 n 6هند ليد 8

هرن

د ډیکاين هرن د 16مې او 19مې پیړۍ تر منځ د سوداګرۍ روحیه او رایجه تبادله ښکاره کوي

رشیکې نقطې او نړیوال فرهنګونه په آسانۍ د پوهیدو

وړ دي، او مونږ له هغو قومي دودونو رسه ډیر مطابقت

لرو.” له همدې څخه څرګنديږي چې په نیویارک کې د

میټروپولیټن موزیم ولې پدې وروستیو کې د ډیکاين هرن

ډیره پراخه ننداره په الره اچولې وه چې له 70 نړیوالو

قرضه اخیستونکو څخه یې راټول کړي وو.

په ميل موزیم کې دغه ننداره ښايي پدغه

ګڼ فرهنګي نړۍ کې یوه کوچنۍ کړکۍ

وي خو د نندارې پارچې یې له اوسني ژوند

څخه پورته وې.

د بیلګې په توګه الرباق راخلو چې د

اوبو تت رنګ لري، او د اسطوره يي خلقت

څرګندونه کوي چې له مکې څخه بیت

املقدس او له هغه څخه بیرته مکې یې

حرضت محمد ص لیږدولی وو. دغه تشبیه د چینايي ډوله

اژدها چې لکۍ لري، فاريس ډوله زمریانو او د هغه په زړه کې

هندي فیل په څیر رسچینو څخه اخیستل شوې ده. سینګ

وايي، “دغه نقايش په 18مه پیړۍ کې په ګولکونه کې د یوه

هرنمند لخوا جوړه شوې خو نیمه نړۍ یې مینه واله ده.”

که چیرې تاسې له پیچویس، چې د ميل موزیم د نندارې

د برخې په توګه ښودل کیږي، نوراس: د ډیکان ډیر

هرنونه، په خپل الس ملسولی شوی نو ممکن ستاسې

ګوتې د طال له رښتینو دانو رسه لګیدلې وی. د 18مې

پیړۍ د وروستیو دغه کار په پراخه کچه په طال رنګ

شوی دی او په بریجبهومي )د څښنت

کرشنا ځمکه( کې د موسمي بادونو

څرګندونه کوي د لوړ اختالطي، پیوندي

او سیکولري هرن له ډیرو شاهکاري

خاطرو څخه ده چې د 16مې او 19مې

پیړۍ تر منځ د ډیکان سلطنت پر مهال

جوړه شوې ده.

ډیکاين هرن تر ډیره بریده د خلکو

له نظر څخه پټ پاتې شوی، خو ښايي د

مغلو ډیر غني او ښه ثبت شوي هرن تر سیورې الندې

راغلی وي. د نوراس همکار ساتونکي ډاکټر کویتا

سینګ وايي، “پدې وروستیو کلونو کې، که څه هم د

ګلوبلیزیشن او د نظرونو او اغیزو د څرخ له امله هر

ځای ګڼ فرهنګي ګرځیدلی دی. اوس د ډیکان ودانۍ،

ډیکاني هنر تر ډیره بریده د خلکو له

نظر څخه پټ پاتې شوی خو ښايي د

مغلو د هنر سیورې پرې پروت وو

د فرهنګونو سرته همپالنه

لیکوال: پونم ګوییل

HERITAGE_DECCANI_POONAM_Pashto.indd 69 15/04/15 6:16 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 6 مۍ-جون 2015 7

د RUDA اداره خلکو ته د روزين ورکولو او د

ورکشاّپونو په تنظیم کې مرسته کوي. اوم پراکاش

وايي، “لدې کار څخه مو موخه د نړۍ خلکو ته ددې

هرن ښودل دي. په مولیله کې د پرمختګ لپاره مونږ

خالقي پروسې ته اړتیا لرو. مونږ حتی یو ځل د ټیراکوټه

لومړنۍ منونه له NIFT څخه راوړه. په زړه پورې خربه

دا ده چې بیا یې هم په ډیزاینونو کې یوه اندازه

عرصيتوب رامنځ ته شوی دی، تر ټولو مشهور

ډیزاینونه د څښنت ویشنو د حلول او

د خدایانو نورو احساساتو په څیر

پخواين سټایلونه دي.”

د مورټیکاال هرن چې په سیمه

کې مشهور دی، په خاورو کې

د وریژو د پوستکي د خمیرې

او غوشایو په ګډولو رسه تررسه

کیږي چې وروسته د سلب یا

تختې جوړولو لپاره هواریږي تر

څو ورباندې نذرانې جوړې کړي.

دغه هرن د کوم قالب یا ماشین

پرته بشپړ اليس دی او یوازې د هرنمندانو

له وسایلو لکه اسکنې او د کوالل له څرخ څخه پکې

ګټه اخیستل کیږي. ددغو هرنونو د اخیستلو ترجیح

مستقیامً د هرنمندانو کامل دی ځکه چې دا کار هم

دوی او هم تاسو ته دوه اړخیزه ګټه لري.

ددغو لوحو په جوړولو کې د الس جوړونې له

ساده تخنیکونو څخه ګټه اخیستل کیږي. لومړی،

په سیمه کې خاوره کیندل کیږي، بیا د خره له رسې

رسه د شاوخوا 1:4 په تناسب یو ځای کیږي، چې

خاورې ته نرمي ورکړي. وروسته، له ځانګړې ګنبد

شکله رس رسه یو ځای یوه تخته جوړیږي؛ د تختې

د غاړو جوړولو لپاره یې څوکې پورته کیږي. شکلونه

په ګوتو رسه جوړیږي او باید منځ یې تش وي تر

څو په تنور کې درز ونکړي. ددوی کار

له خاورې څخه د کوچنیو جوړو شوو

توپونو په څیر زیوراتو په اضافه

کولو رسه بشپړیږي. دغه لوحه

په نهو ورځو کې وچیږي. د اور

چارې یې په موقتي تنور کې

تررسه کیږي.

د کلیوايل غیرزراعتي

پراختیا اداره ))RUDA(( چې په

راجستان کې د کوچنیو تشبثاتو

په پراختیا کار کوي ددغو هرنمندانو

RUDA پر مخ بیولو کې سرت رول لري. د

د بازارموندنې OS، اوم پراکاش وايي، “مونږ دغه

هرنمندان په جیپور او نوي دهيل کې سرتو نندارو

ته بیایو. لدې کار څخه مو موخه دوی د نړۍ خلکو

ته ښودل دي.”

د ټیراکوټه دودیز فانوس؛

الندې: دودیزه لوحه چې د

څښنت ګنیشا ښکارندوی ده

یش هوپ ېچ هد هښ

د تګ ښه وخت

اکتوبر-اپریل

د رسیدو الر

د اودیپور د اورګاډي

سټیشن 47 کیلومرته لرې

دی. یا له اودیپور څخه 60

کیلومرته لرې د یوې ورځې

سفر دی.

سیاحتي معلومات

د کوالالنو د کار لیدلو لپاره

د ورځې په لومړۍ نیاميي

برخه کې ددې ځای لیدو

ته الړ شی

CULTURE_Molela_Pashto.indd 66 15/04/15 3:02 PM

n مۍ-جون 2015 n 6هند ليد 6

فرهنګ

دغه هرني لوخي په نهو ورځو کې وچیږي

استعاملیږي. دا د اوبو ضد او سخت مواد دي او له

دوی څخه پخوانۍ جوړې شوې مجسمې اوس هم

په خپل شکل پاتې دي.

د هرن د ټولو شکلونو په څیر، د مولیله د

ټیراکوټه هرن هم د وخت په تیریدو رسه بدلون

موندلی. پدې وروستیو کې د ټیراکوټه خدایان لوړ

بوتان وو. دغه هرن په لوحه اوړیدلی

او مزایک یې د سینګار لپاره کارول

کیږي. د مولیله د خاورینې دښتې

منظره له بې شمیره رنګونو څخه

پیژندلی شو لکه هرنمندانو چې د

خپلو خالقي او عرصي ډیزاینونو پر

مهال یوازې د ټیراکوټه بې سارو

شکلونو رنګ ته پام کړی وي.

د مولیله ټیراکوټه هرن خدایانو او

الهو پورې محدود نه دی. هرنمندانو

د خپل ژوند شاوخوا صحنې رسم کړي دي. که څه

هم، دودیز ډیزاین او شکلونه یې تل پاتې دي، خو

په مولیله کې هرن او مذهب رسه یو ځای دي او د

ورځني ژوند جوړښت یې تشکیل کړی دی.

خاوره په هرن بدلول له اودیپور ښار څخه 50

کیلومرته لرې د راجستان د راجسمند ولسوالۍ د

مولیله کيل د خلکو د ژوند یوه طریقه ده. دغه ځای

ته د کوالالنو کلی وايي او د لکشمي الل یا دنیش

چندرا کومار په څیر هرنمندانو تر پیړیو دلته ژوند

کړی او خاوره یې په طال بدله کړې ده. دغه کالالن

د خاورینو لوحو د جوړولو شهرت لري

چې د نذرانې د انځورونو څرګندونه

کوي. دغه استعداد له یوه نسل څخه

بل نسل ته لیږدیدلی او هر یوه پدې

هرن کې ځانته نوښت رامنځ ته کړی.

ټیراکوټه یو ډول خاورین مواد

دي چې شاوخوا په ټوله نړې کې د

بیالبیلو فرهنګونو تر منځ له ډیر پخوا

څخه د ودانیو جوړولو او د سینګار

په هرنونو کې کارول کیږي. د ادب

له نظره ددې نوم معنی “پخه خټه” ده. دغه خټه

له طبیعي خاورې څخه جوړیږي چې سور نصواري

رنګ ورکول کیږي او د خاورې په استعامل پورې اړه

لري. ټیراکوټه د بهرين دوام یا د رنګ ورکولو لپاره

د مولیله ټیراکوټه هنر نور په خدایانو

او الهو پورې محدود نه دی؛

هنرمندان د خپل ژوند شاوخوا

صحنې رسموي

CULTURE_Molela_Pashto.indd 67 15/04/15 3:02 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 6 مۍ-جون 2015 5

په نړۍ کې خاورینې نذرانې ښايي په راجستان کې له یوه کيل څخه راځي

د ټیراکوټه لوحې چې د کيل ورځنی ژوند څرګندوي

لیکوال: کلیاين پراشیر

خاوره په طال بدلول

فرهنګ

CULTURE_Molela_Pashto.indd 64 15/04/15 3:02 PM

n مۍ-جون 2015 n 6هند ليد 4

بریا

مایا ډیجیټل سټوډیو د KPMG-FICCI د هندوستان د

رسنیو او ساعتیرۍ صنعت د 2014 کال په راپور کې وايي،

“نړیوال تلویزوين چینلونه چې اوس مهال د هندوستان په

بازار کې ځانګړی ځای لري، پدې پوه شوي چې خپلو مینه

والو ته د رسیدلو لپاره د کورنیو موضوع ګانو اړتیا شته او د

پروګرام جوړولو په نړیوال ډګر کې سیمه ییزو موضوع ګانو

ته تقاضا په ډیر ګړندیتوب رسه په زیاتیدو ده.”

د کوچادایین، چهار صاحبزادۍ، هنومان، لیټل کرشنا او

چهوټا بیم په څیر د کورين کارتوين تولید بریا ددغه بدلون

ښکارندوی دي. د KPMG-FICCI 2014 له راپور رسه سم

تونپور کار سوپرهیرو لومړنی هندي فلم وو چې ژوندی

اکشن او 3D انیمیشن دواړه یې درلودل

د بل ګنیشا کرکټر

چې ډیر وستایل شو

د هندوستان د انیمیشن، برصي جلوو او له تولید څخه

وروسته صنعت ارزښت په 2013 کال کې 39.7 میلیارده

هندي کالدارې وو او په 2014 کال کې یې د ودې درجه

4.21 فیصده وه. پدې رسه، د کارتوين خدمتونو او تولید

سهم په 2013 کال کې 12.7 میلیارده هندي کالدارې پورته

شوی دی. د 2018-2013 لپاره د طرحه شوې مجموعي

کلنۍ د ودې درجه )CAGR( ته په کتو رسه چې 7.1

فیصدو ټاکل شوې، دا کار به ډیر وخت به وانخيل چې د

هندوستان کارتوين صنعت له نړیوالو لوبغاړو رسه په یوه

قطار کې واويس.

د هندوستان لومړي وزیر ښاغيل نریندرا مودي میک این

)I&B( انډیا نوښت ته په اشارې رسه، د معلوماتو او نرشاتو

وزارت د 2014 کال په بودیجه کې د لوبو جوړولو، انیمیشن

او برصي هرنونو لپاره د لوړ ميل مرکز د تنظیم اعالن

وکړ. مته کیږي چې دغه مرکز به د انیمیشن، 3D ویژول

ایفیکټس او لوبو جوړولو روزنیز ډګر وي. د مایا ډیجیټل

سټوډیو د رسنیو او نرشاتو د اړیکو رییس، ارونا کامر وویل،

“زما په اند دا د وزارت لخوا د انیمیشن، لوبو جوړولو او

VFX طبقو پر مخ بیولو لپاره هیله من ګام دی. پدې ګام

رسه به د هیواد ځوانان وهڅول يش چې ددغه سکتور په

پراختیا کې خپل مهم رول لوبولو ته خورا پاملرنه وکړي.

پدې وړاندیز رسه نه یوازې د عوایدو او کاري فرصت د

زیاتیدو مته کیږي بلکې پدې سکتور کې به د هندوستانیانو

لخوا د معنوي ملکیت د مالکیت مالتړ هم ويش.

Success_Animation_Pashto.indd 65 15/04/15 3:09 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 6 مۍ-جون 2015 3

لیټل کریشنا د بریا حیرانوونکي مقام ته ورسیده؛ الندې: روډ سایډ رومیو د بالیووډ لومړنی تجاريت کارتوين فلم وو

له لیټل کرشنا څخه د چهوټا بیم شهرت زیات دی.

دغه کارتوين کامیډي او ماجرايي تلویزوين رسیال د

ګرین ګولډ انیمیشن رشکت اجراييوي رییس راجیو

چیالکه لخوا په 2008 کال کې په الره واچول شو. که

څه هم د بیم کرکټر له هندي حامسې مهابهارته څخه

اخیستل شوی خو ښاغيل چیالکه رسیال پداسې یوه بڼه

جوړ کړی چې چهوټا بیم په اسطوره پوهنې پورې محدود

پاتې نه يش. د مرکې پر مهال نوموړي وویل “ما غوښتل

د ماشومانو لپاره یو داسې کرکټر جوړ کړم چې یوازې

مونږ ته منصوب وي.”

د چهوټا بیم لومړنی بریالی هندي کارتوين تلویزوين

رسیال په ټول هندوستان کې شهرت لري او

حتی د ماشومانو د کالیو، د ښوونځي

وسایلو او کارتوين کتابونو په

څیر تولیداتو کې یې ځای

وموند. ددې رسبیره،

له انګلستان، ایټالیې،

جرمني، پولینډ،

فرانسې، نوي زیالنډ،

اسپانیې او برازیل رسه

هم د هندوستان لخوا

د ګډ تولید معاهدې

السلیک شوي تر څو

ددوی تر منځ د مهارت، استعداد او ټکنالوژۍ پانګونه

او همکاري زیاته يش.

د کارتوين فلمو جوړونکي اوس کولی يش چې رسه یو

ځای يش او د انیفیسټ انډیا په څیر غونډه کې خپل

تولیدي نظرونه او تخنیکي مهارتونه رسه رشیک کړي،

انیفیسټ انډیا په هندوستان کې د کارتوين فلمونو

تر ټول سرت کلنی فیسټوال دی چې په 2005 کې د

ممببي میشتې غیر انتفاعي ادارې د هندوستان د

کارتوين فلمونو ټولنې )TASI( لخوا پیل شو. بله مشهور

غونډه د 24FPS انیمیشن ایوارډز ننداره ده چې په

2003 کال کې د پرمختللې سینامټیک د مایا اکاډمۍ

)MAAC( لخوا پیل شوه، د کارتوين

فلمونو دغه اکاډمي خلکو ته

،VFX ،3 انیمیشنD د

فلم جوړونې، ګرافیک

ډیزاین او لوبو

جوړونې زده کړې

وړاندې کوي.

د کارتوين فلمونو

د سیمه ییزو موضوع

ګانو تقاضا هم ډیره

شوې ده. لکه څنګه

،MD ،چې کینت مهتا

Success_Animation_Pashto.indd 62 15/04/15 3:09 PM

Source: FICCI-KPMG Indian Media and Entertainment Industry Report 2014

ANIMATION INDUSTRY FUTURE REVENUE PROJECTIONS

2013

Compound Annual Growth Rate: 7.1%

12.0

10.0

8.0

6.0

4.0

2.0

0

Animation Services Animation Production Projected figures

2014P 2015P 2016P 2017P 2018PIN

R Bi

llion

P

n مۍ-جون 2015 n 6هند ليد 2

بریا

د محتوای په اړه د مالکیت په لور یو کوچنی ګام وو.

کیرات خوراناز تونپور کا سوپر هیرو )2010( په نوم

لومړنی هندي فلم چې ژوندی اکشن او 3D انیمیشن

یا کارتون یې درلودل او ستوري یې د بالیووډ لوبغاړي

د هندي کارتوين فلم چهار صاحبزادۍ څخه یوه صحنه

چهوټا بیم، یو مشهور

تلویزیوين رسیال

اجۍ دیوګن او کاجول وو، سرته بریا ترالسه کړه. ارجون:

جنګي شاهزاده، د ارناب چوهدري لخوا ډایرکټ او

د UTV موشن پیکچرز او والټ ډیسني پیکچرز لخوا

پروډیوس شوی کارتوين فلم چې یو ځای په هندوستان

او متحده آیالتونو کې په 2012 کال کې خپور شو، د

محتوا او تولید له پلوه ډیر وستایل شو. په 2014 کال

کې هم د 3D حرکت لومړنی سیناميي فلم کوچادایین

او وررسه چار صاحبزادۍ او مایټي راجو: رایوو کالینګ

خپاره شول.

د تلویزیون په پرده د کرشنا، ګنیشا او چهوټا بیم په

څیر کورين کرکټرونه ورو ورو د ټام او جیري، پوپیي

او دورایمون ځای نیيس. د بیګ انیمیشن )I( شخيص

رشکت اجرايي رییس اشیش SK چې د لیټل کرشنا

رسیال یې هم جوړ کړی وايي اسطوره پوهنه د پیل یو

ښه ځای وو ځکه، لکه څنګه چې د رسنیو په راپور کې

ویل کیږي، “کله چې تاسو هر وخت کرکټر جوړوی،

تاسې باید دوه یا درې برابره پیسې مرصف کړی تر

څو کرکټر په برانډ بدل کړی،” او حداقل ته د خطرونو

راښکته کولو لپاره، “تاسو باید له هغه سوژو او برانډونو

رسه سم فعالیت وکړی چې له وړاندې څخه موجودې

وي”. د 2009 کال په مۍ میاشت کې په نیکيلوډین

چینل د رسیال لومړين نرشات د هندي خدای، کرشنا د

ماشومتوب مهمې پیښې وې.

Success_Animation_Pashto.indd 63 15/04/15 3:09 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 6 مۍ-جون 2015 1

په 1941 کال کې د هندي سینام پالر داداصاحب

پهالکي لخوا د جوړ شوي سټاپ موشن کارتوين فلم

څخه نیولې تر چهوټا بیم پورې چې کامیډي او ماجرايي

تلویزوين کارتوين رسیال دی او په 2008 کال کې د

ګرین ګولډ د کارتوين فلمونو رشکت لخوا په الره واچول

شو، د هندوستان کارتوين فلمونو په تیرو اوه لسیزو کې

اوږده الر وهلې ده.

د هندوستان د فلمز ډیویژن لخوا په 1974 کې د ایک

اور انیک ایکتا په نوم مهم کارتوين فلم

او د غایب آیا په نوم د بریايل تلویزیوين

کارتوين رسیال په څیر د کارتوين فلمونو

پخوانۍ هڅې په هندوستان کې د

کارتوين فلمونو یو ښه پیل وو، خو د تولید

بهرنیو خونو لخوا د تخنیکي مهارتونو د

سرتو غوښتنو په رامنځ ته کولو رسه د

هندوستان د کارتوين فلمونو د صنعت

راټوکیدل محدود شول.

له کلونو راهیسې د هندوستان د

کارتوين فلمونو جوړونکو د والټ ډیسني،

وارنر برادرز، سوين، پیکرس او ډریم ورکس په څیر سرتو

نړیوالو رشکتونو رسه د کارتوين کریکټرونو په جوړولو او

د ځانګړو ایفیکټونو په چمتو کولو کې ځانګړې مرسته

کړې ده. په انګلیيس ژبې د غږیدونکي سرت کاري

ځواک، د تولید کم لګښت او عرصي تجهیزاتو او

وررسه په کورين بازار کې د کمې تقاضا درلودلو په

مټ ممببي، چینايي، بنګلور، حیدرآباد او تريوندرم

د هیواد د کارتوين فلمونو د بیرون سپارنې یا اوټ

سورسینګ په سرتو مرکزونو بدل شول.

د هندوستان د کارتوين فلمونو جوړونکو د الیف

او پي او پرومیتیوس په څیر د نړۍ په سطحه

مشهورونو فلمونو په جوړولو کې هم همکاري کړې

ده. د هندوستان د کارتوين فلمونو

جوړونکو پدې وروستیو کلونو کې له

خالقیت رسه د تخنیکي مهارتونو په

زده کړې پیل کړی تر څو ځانته خپل

پروډکشنونه جوړ کړي. په 2005

2D کال کې د لومړين مشهور هندي

کارتوين فلم، هنومان، خپرول د سیمه

ییز تولید د جوړولو د پیل نښه وه.

دغه فلم په هنومان څرخیري چې د

رامایانا افسانې یو مهم کرکټر دی.

بالیووډ په 2008 کال کې د روډ

سایډ رومیو په نوم د خپل لومړين تجاريت کارتوين

فلم د جوړولو هڅه وکړه. دغه فلم چې د یش راج

فلمز لخوا پروډیوس او د ډیسني انډیا لخوا توزیع

شوی د هندوستان د کارتوين فلمونو په صنعت کې

د هندوستان د کارتوني فلمونو

جوړونکو د والټ ډیسني، په څیر

سترو نړیوالو شرکتونو سره

ځانګړې همکاري کړې ده

د کوچادایین یوه صحنه چې لومړنی 3D موشن سیناميي فلم دی

Success_Animation_Pashto.indd 60 15/04/15 3:09 PM

n مۍ-جون 2015 n 6هند ليد 0

بریا

د هندوستان کارتوين فلمونه د ودې له ځانګړي پړاو څخه تیریږي او په خپل حق رسه یې پدې صنعت کې وده کړې ده. د نن ورځې د کارتوين فلمونو د بدلون ستوري: چهوټا بیم، هنومان، کوچنۍ کرشنا... دي

د هندوستان د کارتوين

فلمونو کرکټرونه په لویه

کچه له اسطوره پوهنې

څخه اخیستل کیږي

لیکوال:نیدهيلیکها سهايي

د کارتوين فلمونو سرت محبوبیت

Success_Animation_Pashto.indd 61 15/04/15 3:09 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 5 مۍ-جون 2015 9

د ماشومانو تر منځ د شدید نس ناستي تر ټولو سرت المل

لپاره د روټاوک واکسین په نوم کورنی حل پیدا شوی

چې د مارچ په میاشت کې د لومړي وزیر ښاغيل نریندرا

مودي لخوا په الره واچول شو. دغه واکسین چې په

حیدرآباد کې میشت د بهارت بیوټیک انډیا ملټډ رشکت

لخوا جوړ شوی مته کیږي چې په هندوستان او د نړۍ په

نورو برخو کې به د نس ناستي روټاویروس

له امله د ماشومونو د مړینې په راکمولو

کې به ځانګړې مرسته وکړي. دغه وژونکی

روټاویروس هر کال د 80,000 ماشومانو

په شمول په نړۍ کې له 4,50,000 او په

هندوستان کې له 1,10,000 څخه د زیاتو

خلکو د مړینې المل ګرځي.

د بیوټکنالوژۍ ریاست، بهارت بیوټیک

او د څو هندي او نړیوالو ادارو تر منځ د

ګډې همکارۍ په پایله کې د لومړين کورين

واکسین جوړول او تولیدول په تیرو 25 کلونو کې د هغوی

د هڅو یوه پایله ده.

د واکسین د جوړولو او تولید چارې د بهارت بیوټیک

انډیا ملیټډ رشکت لخوا پر مخ وړل کیدې چې په 98-

1997 کې د هندوستان او متحده آیالتونو د واکسین د

عمل پروګرام او د حکومت معیاري طرزالعملونو لخوا

وټاکل شو. دا په نړۍ کې د روټاویروس پر وړاندې په

اوسنۍ تر ټولو ارزنه بیه دریم نړیوال واکسین دی.

اوس مهال بهرين رشکتونه په هندوستان کې د

روټاویروس د واکسین یو ډوز په 1,100 هندي کالدارو

پلوري خو بهارت بیوټیک رشکت د هندوستان حکومت او

نورو کم عاید لرونکو هیوادونو ته په 63 هندي کالدارو د

روټاواک د پلورلو وړاندیز کړی دی.

لومړي وزیر یادونه وکړه چې

هندوستان یو سرت او له تنوع ډک هیواد

دی او له بیالبیلو ټولنیزو اقتصادي

ننګونو رسه مخ دی. هغه هیله څرګنده

کړه چې د واکسین په رامنځ ته کیدو

رسه به په هندوستان کې د څیړنې،

پرمختګ او تولید د فعالیتونو کچه نه

یوازې د طبي ساینس په برخه کې بلکې

د ساینس او ټکنالوژۍ په نورو پرمختللو

برخو کې هم لوړه يش.

بهارت بیوټیک له 20 څخه په زیاتو هیوادونو کې د

روټاواک ټکنالوژۍ شاوخوا څلور نړیوالې اخرتاع ګانې

ثبت کړې دي.

د حیدرآباد په جینومي دره کې د هغوی مرکز په کال

کې د 300 میلیونه ډوزونو د تولید ظرفیت لري.

د هندوستان لومړی وزیر ښاغلی نریندرا مودی د روټاواک په افتتاح کې

بهارت بیوټیک په 63 هندي کالدرو د روټاواک د یوه ډوز د پلورلو ژمنه کړې چې په نړۍ کې د روټاویروس تر ټولو ارزان واکسین دی

Landmark_Rota vaccine_Pashto.indd 58 15/04/15 6:18 PM

n مۍ-جون 2015 n 5هند ليد 8

نښاين

مته کیږي چې په هندوستان کې جوړ شوی د روټاواک په نوم واکسین به د هیواد دننه او د نړۍ په نورو برخو کې د ماشومانو د مړینې په راکمولو کې ځانګړې مرسته وکړي

دغه هڅه د لوړې او نه پای ته رسیدونکي څیړنې په برخه کې د هندوستان د ظرفیتونو د یوې بیلګې په توګه وستایل شوه

د روټاویروس لومړنی کورنی واکسین

Landmark_Rota vaccine_Pashto.indd 59 15/04/15 6:18 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 5 مۍ-جون 2015 7

دغه بازار د دوه اړخیزو تجارتي

اړیکو د بدلون وړتیا لري او د دواړو

هیوادونو د پولې د خلکو د ژوند کولو معیار لوړولی شي

د غوټې د نقطې په توګه د ټریپوره چمتو کول

کوم تصادف نه دی. دغه سیمه په تاریخي ډول یو

ګډ اقتصادي واحد دی او دا کار لدې خربې رسه په

تناسب کې دی چې له تجزیې وړاندې

سوداګریزې او ارتباطي اړیکې بیرته

راژوندي يش تر څو د سیمې له بشپړ

ځواک څخه ګټه پورته يش.

سیايس ثبات )په هندوستان او

بنګالدیش کې( او د زیربنا پراختیا )لکه د

اخوراه-اګرتله د ریل اړیکه( به نور کلیدي

فکتورونه وي. که چیرې دغه فکتورونه

عميل يش او د ټریپوره او بنګالدیش

اړیکې پیاوړې يش، ټوله پروژه چې ډیر زر

پرمختګ کولی يش پاتې شامل ختیځ به هم په خپله حوزه

کې راويل. همدارنګه، له دغه ځای څخه سهیيل آسیا ته د

هندوستان د دروازې په توګه هم ګټه اخیستلی شو چې د

شامل ختیځ لید پالن 2020 کې په پام کې نیول شوی دی.

دولت وزیرې )خپلواکې مسؤلې(، اغلې نیرماال سیرتامان

او د بنګالدیش د سوداګرۍ وزیر ښاغيل توفیل احمد

لخوا افتتاح شو د هندوستان په طرف په سهیيل ټریپوره

ولسوالۍ او د بنګالدیش په طرف په فیني

ولسوالۍ کې میشت دی. نوموړی بازار

په اونۍ کې یو ځل خالص وي او د دواړو

هیوادونو خلک چې په 5 کیلومرتۍ کې

یې اوسیږي په سیمه کې د تولیدي توکو

او حاصالتو تجارت کولی يش. ځانګړتیا یې

دا ده چې د دواړو هیوادونو رایجې پیسې

د منلو وړ دي او د 16 ټاکل شوو توکو لکه

حاصالتو، مساله جاتو، د ځنګل کوچنيو

تولیداتو )د لرګیو پرته(، کبانو، لبنیاتو،

کورنيو چرګانو او د کورين صنعت په توکو سیمه ییزه

مالیه نه وضع کیږي. په ټریپوره کې څلور نورې پولې، یوه

یې په سپاهي جیله ولسوالۍ، بله په دهالیه او څلورمه په

شاميل ټريپوره کې په پام کې نیول شوې دي.

د هات پوله د جنوري په 31مه د سوداګرۍ او صنعت لپاره د دولت وزیرې )خپلواکې مسؤلې(، اغلې نیرماال

سیرتامان او د بنګالدیش د سوداګرۍ وزیر ښاغيل توفیل احمد لخوا افتتاح شوه

PARTNERSHIP_BORDER_HATT_Pashto.indd 56 15/04/15 6:21 PM

نښاين

n مۍ-جون 2015 n 5هند ليد 6

له پورته څخه د ساعت د ستنې

مطابق: په هات پوله کې سوداګري؛

د هات لپاره ټاکل شوې سیمه؛ د

هندوستان او بنګالدیش په پوله کې د

اګرتاله پوسته

توګه له هندوستان رسه پاتې شول. ددغو بدلونونو اقتصادي

استنباط ویجاړونکی دی. نوو لیکو د سوداګرۍ پخوانۍ بڼه

قطع کړه او د سیمې د سوداګرۍ چاپیریايل سیستمونه یې

تقریباً تباه کړل.

له شامل ختیځ څخه د سړکونو اړیکې چې له ختیځ

پاکستان څخه تیریږي قطع شوې؛ د آسام د

اورګاډي الره د هندوستان د ریل ګاډو له

الرو څخه پرې شوه؛ د بنګال د کتان

صنعت په ټپه ودریده او د چیټاګونګ

د قلعه زیان پدې معنی وو چې د

هندوستان د چایو او د لرګیو صنعت

باید د کلکوتې )اوسنۍ کولکتې( قلعه

ته غیرمستقیمه الر موندلې وی. دا

کار یوازې هغه وخت امکان لري چې یو

هیواد د تجزیې پر مهال یوازې د پرې کیدو

په مقیاس ښه پوهیږي او بل د هندوستان او بنګالدیش

د لومړۍ پولې هات اهمیت ته درناوی لري چې په

ټریپوره کې جوړه شوه. دغه بازاري ځای د دوه اړخیزو

تجاريت اړیکو د بدلون وړتیا لري او د دواړو هیوادونو د

پولې د خلکو د ژوند کولو معیار لوړولی يش. دغه بازار

چې د جنوري په 13مه د سوداګرۍ او صنعت لپاره د

عموماً، سیايس آزادي له اقتصادي فرصتونو څخه

بهرته ده. که څه هم ځینې داسې مسایل شته چې تازه

خپلواکۍ ترالسه کوونکو سیمې له بدتر حالت رسه مخ

دي. همداسې یو کار په 1947 کال کې د هندوستان له

شامل ختیځ رسه هم پیښ شو. هیواد له انګلیيس حکومت

څخه خپلواکي ترالسه کړی او خلک د هندوستان

د لومړين لومړي وزیر د “ژوند او آزادۍ”

په شعار رسه بیدار شول خو تجزیه او

وروستۍ پایله یعنې د ختیځ پاکستان )په

1971 کې آزاد او د نن ورځې بنګالدیش(

جوړیدل پدې معنی وو چې د نوي ملت

یوه لویه برخه ډیر زر له خپلې “اصيل

ځمکې” څخه پرې شوه.

د تریپوري پخوانی سلطنت له خام

برخلیک رسه مخ شو. د پخواين سلطنت ځینې

برخې چې مستقیامً د انګلیسانو په ولکه کې وې په 1947

کې د نن ورځې په بنګالدیش بدلې شوې او پاتې نوره سیمه

یې په 1949 کال کې د هندوستان له اتحادیې رسه یو

ځای شوه. د نن ورځې ټریپوره له دریو غاړو د بنګالدیش

لخوا راګیره شوه او نور شامل ختیځ والیتونه یې له هیواد

رسه “د چرګ اورمیږ” په څیر د نازک جغرافیايي تړاو په

PARTNERSHIP_BORDER_HATT_Pashto.indd 57 15/04/15 6:21 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 5 مۍ-جون 2015 5

نښاين

له بنګالدیش رسه د ټریپوره پولې تجاريت اړیکې جوړول له ګاونډیو رسه د دوستانو اړیکو په پراختیا کې د هندوستان د هڅو یوه برخه

ده. پدې کار رسه به د هندوستان په اقتصاد کې د پاتې شامل ختیځ په راټولیدو کې مرسته ويش او سهیل ختیځ آسیا رسه به د سوداګرۍ

لپاره الر خالصه يش

د روښانه راتلونکي الر

PARTNERSHIP_BORDER_HATT_Pashto.indd 54 15/04/15 6:21 PM

نوښت

n مۍ-جون 2015 n 5هند ليد 4

پراختیايي همکارۍ د کلیسا نړیوال سازمان په مالتړ

د ملر انرژۍ کورونو جوړولو لپاره له LEDeG څخه

تخنیکي مالتړ او ساختامين مواد ترالسه کړي دي.

د سرتو چاپیریايل، ټولنیزو، مايل، روغتیايي او

پاکوايل او د انرژۍ اغیزو په درلودلو رسه د ملر

منفعلې معامرۍ د الداخ په لرې

پرتو کلیو کې شهرت موندلی دی.

LEDeG په دوامداره توګه هڅه

کوي چې ټول ګټه اخیستونکي

لدې ټکنالوژۍ او په بیالنيس ودې

او نړیوالې روغتیا باندې د هغې

نه پای ته رسیدونکې اغیزې څخه

خرب کړي. د نوښت په ژورې څارنې

رسه د سوون لرګیو په مرصف کې

65 سلنه کموالی راغلی دی چې

د سوون د کورنیو موادو شاوخوا دوه ټنه کیږي. د

کمیابه ځنګيل بوټو وهل هم کم شوي، د بیارغونې او

دښتو ساتنې بهیر پیل شوی، د غوشیو سرت مقدار

په سپمیدلو رسه د ځمکې حاصالت غني شوي او

د شګلنې خاورې په ترکیب کې د رطوبت ساتنې

ظرفیت هم لوړ شوی دی.

LEDeG هڅه کوي د پخلنځي بخارۍ زیاتې کړي تر څو د کمیابه طبیعي رسچینو څخه ګټه اخیستل کم يش

د منفعل ملر السته راوړلو او د ګرموايل د زیان کمولو

له اصل رسه سمه جوړه شوې ده.

په 1984 کال کې، LEDeG د منایيش فاز په

توګه د الداخ پروژې په همکارۍ د ملر 75 منفعل

سیستمونه نصب کړل. له دوه لسیزو وروسته، د ملر

منفعلې معامرۍ بې سارې وده کړې

ده چې موسسې، اردو او سیمه ییز

حکومت هم لدغې ټکنالوژۍ څخه

ګټه پورته کوي.

له 2003 څخه تر 2014 کال

پورې، د هندوستان او کاناډا د

چاپیریال آسانتیا مرکز )ICEF( په

مالتړ، د لهه ولسوالۍ د دوربوک

بالک د چنګتنګ سیمې په لرې پرتو

کلیو کې 116 کورونه له ټرومب او د

مستقیم تحصیل په ټکنالوژۍ رسه رغول شوي دي.

په هر کور کې دوه خونې یوه په ټرومب ټکنالوژۍ

او بله د انرژۍ په مستقیم تحصیل رسه عرصي شوې

دي. د الداخ په لهه او کارګیل ولسوالیو کې له 508

څخه زیاتو کورنیو د نړیوالو موسسو لکه د تجدید وړ

انرژۍ چاپیریال او پیوستون ګروپ او ډویچ ګروپ، د

د الداخ په لهه او کارګیل ولسوالیو کې له 508 څخه زیاتو LEDeG کورنی لهڅخه مرسته ترالسه

کړې ده

Innovation_Ladakh_Pashto.indd 55 15/04/15 3:03 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 5 مۍ-جون 2015 3

د ډیزاینونو او عایق تخنیکونه د الداخ سیمې په کورنو کې د تودوخې د زیان کمولو لپاره کارول کیږي

موخه یې له لمر څخه د ترالسه

کیدونکي تودوخې زیاتول او د ودانۍ

دننه د لمر د انرژۍ ذخیره کول دي

رسی نه لري او تر ډیره بریده د انرژۍ له ځايي تولیداتو

څخه ګټه اخيل. په لوړه بیه کم واردیدونکي د اور لرګي

چې د سوون دودیز مواد دي د لوړې انرژۍ د وضعیت د

زیامنیدو المل ګرځي. د الداخیانو کورونه د تودوخې پر

وړاندې کمزوري جوړ شوي او د کوټې تودوخه له -10

درجو څخه هم ښکته کیږي. له وړتیا او

شتون رسه سم خلک د کوټو ګرمولو لپاره

په سپیاکو، لرګیو او واښو د دودیز چوالز

)بخارۍ( ګرمولو او همدارنګه د خاورو

له تیلو او یا د LPG په ګازو د بخارۍ له

سیستمونو څخه ګټه اخيل.

د کمیابه طبیعې رسچینې د استعامل

اهمیت د نه جوړیدونکي چاپیریايل خرايب

المل شوی. د هوا چټيل یوه بله ستونزه ده.

LEDeG هڅه کوي چې د ملر انرژۍ، د سیمه ییزو رسچینو

پر بنسټ د عایق تخنیکونو، د پخلنځي پرمختللو بخاریو او

معامري ډیزاینونو استعامل زیات کړي. د ټرومب سیستم

ټکنالوژي د بیالبیل ډیزاینوونو او د عایق تخنیکونو له الرې

الداخ چې د ملر انرژۍ سرته وړتیا لري او ددې برعکس،

اقلیمي وضعیت تر شپږو یا اوو میاشتو پورې انجامد وي،

ددغه ډول پریامنه، باور وړ، کم لګښت لرونکې او ثابتې

طبیعي منابع ترالسه کول د ځای ګرمولو او د نورو ورځنیو

اړتیاوو پوره کولو لپاره حتمي ګرځیدلې ده. د الداخ د

چاپیریايل پراختیا ګروپ )LEDeG( چې

یوه موسسه ده له کلونو راهیسې د بیالبیلو

طبیعي رسچینو په مټ د ملر انرژۍ په

مهارولو بوخته دی. د ځای ګرموو لپاره د

منفعل ملر معامرۍ موخه د ورځې پر مهال

د ملر د وړانګو راټولول دي. د ځمکې بې

ګټې او بې مثره اقلیمي وضعیت په حرارت

باندې د براليس کیدو لپاره کمه تودوخه

چمتو کوي. د ژمي په میاشتو کې د ځای

ګرمول د ژوند تیرولو لپاره حتمي ګرځیديل دي.

د انرژۍ زیامنیدل په پراخه کچه د فقر د پیاوړي

کیدونکي فکتور په توګه پیژندل شوي. پدې ځای کې د

خلکو اکرثیت د انرژۍ معتربو او اسايس آسانتیاو ته الس

Innovation_Ladakh_Pashto.indd 52 15/04/15 3:03 PM

نوښت

n مۍ-جون 2015 n 5هند ليد 2

د منفعل ملر کور )PSH(، د اقلیمي ځواب ویلو یوه معامري

نظریه ده چې د تعمیرونه ښکيل کول، د سیوري وسایل او

د تعمیر له موادو څخه مناسبه ګټه اخیستنه پکې شامل

دي تر څو د ملر له انرژۍ څخه په ګټه اخیستنې رسه د

تعمیرونو د ګرمولو، یخولو او داخيل رڼا لپاره انرژي وساتل

يش. یاد PSH د سرت هاملیه د باران د سیوري په ساحه کې

د الداخ په ټرانس هاملیه سیمه کې معريف شو. موخه یې

له ملر څخه د ترالسه کوونکي تودوخې زیاتول، د تودوخې

توزیع کولو لپاره مقررات جوړول، د ودانۍ دننه د ملر

د انرژۍ ذخیره کول او په یخ اقلیمي حاالتو کې د السه

ورکوونکي تودوخې زیاتول دي.

دغه سیمه د ملر د وړانګو له پلوه په نړۍ کې تر ټولو ښه

ځای دی. پدې ځای کې د کال 250-300 ورځې له وریځو

پاکې وي او د ملر نړیوالې انرژۍ کلنی اوسط په افقي

تخته باندې په ورځ کې له 5,530 څخه تر 6,360 واټه مرت

مربع وي. که څه هم د PSH لپاره تر ټولو مهم معلومات

د ملر نړیوالې وړانګې دي چې د ژمي په میاشتو کې یې د

کږوايل درجه 90 وي ځکه چې د یاد کور دیوالونه افقي

دي. په سیمه کې د ملر د انرژۍ په اړه جزییات په افقي

ډول راټولیږي، 20/35/50 او 90درجې کږوايل څخه

څرګندیږي چې د ملر نړیوالې انرژۍ کلنی اوسط په ورځ

د ټرومب دیوال )TW( یا د ملر دیوال:

سهیل لور د کړکي دوه اسرته چوکاټ، د

ورځې پر مهال د حداکرث حرارت جذبولو

لپاره، د تور رنګه کانکریټي دیوال مخامخ

)‘1”8( ]عایق شوي دیوالونه، چت او فرش[.

تودوخه ورو ورو کوټې ته لیږدول کیږي او

د شپې پر مهال خوشې کیږي. د شیشې او

دیوال تر منځ په فضا کې هوا ګرمیږي او

د دیوال په رس او بیخ کې د شته سوریو له

الرې د کوټې دننه څرخیږي.

مستقیم تحصیل )DG(: سهیل لور ته سرت

دوه اسرته کړکي، عایق شوي دیوالونه،

چت او فرش. د کور دننه په موادو رسه د

ملر رڼا جذبیږي چې کور ګرموي، حرارت

ذخیره کوي او بیرته وړانګې اچوي چې پدې

ډول فضا هم ګرمه يش.

په تخنیکونو ځان پوهول

کې له 4,300 واټه مرت مربع رسه لږ تر لږ په 90 درجه

کې دی چې په افقي تخته کې له انرژۍ څخه په ورځ کې

1,230 واټه مرت مربع کم دی.

خو که چیرې د ژمي د خاصو میاشتو )له نومرب څخه

تر فربوري پورې( معلومات په پام کې ونیولی يش، د ملر

د نړیوالو وړانګو اوسط په 90 کږوايل کې په ورځ کې

5,417.5 واټه مرت مربع دی کوم چې له افقي تختې څخه په

ورځ کې 1,735 واټه مرت مربع زیات دی. همدارنګه، د اوړي

د ځانګړو میاشتو )له مۍ څخه تر اګست پورې(، د وړانګو

اوسط په ورځ کې 3,090 واټه مرت مربع وي، چې دغه اوسط

د ژمي له میاشتو څخه تقریباً 42 سلنه کم دی. لدې څخه

څرګندیږي چې د PSH لپاره لوړ فصيل بدلون ګټور دی

ځکه د ژمي په میاشتو کې تر ټولو زیاته انرژي چمتو کوي.

په اوړي کې، لیدل شوې ټیټې وړانګې د دیوالونو او د چت

مسطو له کبله رامنځ ته کیدونکی د زیاتې تودوخې مخه

نیيس. PSH لپاره رښتینې نړیوالې وړانګې پدې سیمه کې

د یو او بل کور تر منځ ډیر توپیر لري. په کوچنیو ښارو کې،

د کور لوړ رطوبت او د ودانیو سیوری د ملر شته وړانګو

ترالسه کولو لپاره یوه بله ستونزه کیدلی يش. همدارنګه په

غرنۍ سیمه کې کورونه تیت دي او په سهیيل ډډه کې جوړ

شوي دي.

له 500 زیاتو کورونو له LEDeG څخه

مرسته ترالسه کړې ده

Innovation_Ladakh_Pashto.indd 53 15/04/15 3:03 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 5 مۍ-جون 2015 1

د کارګیل ښارګوټی

Innovation_Ladakh_Pashto.indd 50 15/04/15 3:03 PM

نوښت

n مۍ-جون 2015 n 5هند ليد 0

د الداخ د چاپیریايل پراختیا ګروپ )LEDeG( د هندوستان د لودیځې هاملیه د یخو دښتو په سیمه کې په ژمي کې د ښه ژوند تیرولو لپاره د ملر له انرژۍ څخه ګټه پورته کوي

د ژوند د معیارونو لوړول

Innovation_Ladakh_Pashto.indd 51 15/04/15 3:03 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 4 مۍ-جون 2015 9

اصلي موخه د پاکې انرژۍ، او خلکو ته د کاري فرصتونو رامنځ ته کول او د ځنګلونو د سوځولو په بندولو

سره د ژوند کولو تنوع بیرته راژوندۍ

کول دي

د زڼغوزي پاڼې د بیوماس کاربراتور لپاره د خامو موادو په توګه کارول کیږي

جین وایي، “د زڼغوزیو پاڼو راټولونکی په اوسط

ډول په میاشت کې تر 25,000 هندي کالدارو پورې

پیسې ګټلی يش ځکه مونږ دوی ته د یوه کیلو پر رس

1 هندي کالداره ورکوو. د پاڼو ریژیدلو په موسم کې،

له دوی څخه ځنګلونه ډک وي. مونږ د ځنګل له 200

هکتاره ځمکې څخه 1,200 ټنه پاڼې ترالسه کوو.”

پدې پالن کې د سیمې اوزګارو

کسانو او ښځو ته د انتخاب حقونه

ورکړل شوي دي. د سیمه ییزو

تخنیک پوهان یو ټیم چې جین په خپل

الس روزيل دی دغه عملیات په ډیر

مهارت رسه تررسه کوي. په ګاز باندې

د بدلولو پروسه هم د پوډرو په شکل

له تولید څخه راوتيل په لوړ کیفیت

سکاره تولیدوي چې هغه هم په خپل

نوبت رسه د سکارو په خښتو بدلیږي.

دغه سکاره په کلیو کې د پخلنځایونو

لپاره د لوړې سطحې سوون موادو په توګه کار کوي

چې په آسانۍ رسه د لرګي ځای نیولی يش او وررسه

ځنګلونه هم ساتلی کیږي.

د سکارو ددغو خښتو استعامل د ښځو ښه صحت

هم تضمینوي او لدې وروسته به کولی يش چې بې

دوده چاپیریال کې پخلی وکړي. دوی د سوون له

نورو موادو څخه ارزان متامیږي او د نغدو پیسو او

یا د زڼغوزیو د پاڼو په بدل کې یې اخیستلی يش. په

هغه ځایونو کې چې ځای میشتو خلکو دغه رشکت

ته ځمکو په ورکولو رسه ښه راغالست ووایه ننګونې

هم ډیرې دي. تر ټولو سرته ننګونه په سیمه کې د

صنعتي فرهنګ نه شتون دی او خلک

نه غواړي چې فعاله ونډه واخيل. د

هغو ستونزو په اړه چې یوه ژوره ستونزه

یې مهاجرت دی جین وايي، “ځوانان

نه غواړي چې د زڼغوزیو پاڼې راټولې

کړي. دوی ددې پر ځای سرتو ښارونو

ته له کيل څخه بهر تلل غوره ګڼي.”

د آواين بایو انرژۍ پراویټ ملیټد

رشکت په پام کې لري چې خپل کارونه

پراخ او د کوچنیو کارونو په تررسه

کولو رسه پر مخ الړ يش. جین وايي،

“کوچني واحدونه په آسانه اداره کیږي او کولی يش

چې په ژوره توګه کلیو ته دننه يش. زمونږ نظر دا دی

چې هغه سیمه ییز متشبثین پدې کار کې راښکیل

کړی څوک چې د موادو د چمتو کولو، عملیايت او د

سکارو بیرته پلورل چارې پر مخ بیولی يش.”

Innovation_Pine_Pashto.indd 48 15/04/15 3:06 PM

n مۍ-جون 2015 n هند ليد

نوښت

4 8

څیړنه کې کومه تجربه ولري، هغه په خپله تجربې

پیل کړې او باالخره په کوچنیو ټوټو د زڼغوزیو پاڼو په

بدلولو رسه د رطوبت په ستونزه برالسی شو او دداسې

ټکنالوژۍ په جوړولو اخته دی چې په آخري پړاونو کې

به په حقیقت بدله يش. پدې هڅه

رسه ثابته شوې چې د زڼغوزي پاڼې د

برښنا تولید لپاره د بیوماس کاربراتور

د خامو موادو په توګه کاریدلی يش.

خو یوازې کار یې پیل شوی دی.

آواين )AVANI( موسسې د محوطې

دننه په امتحاين ډول بشپړه عملیايت

9 کیلوواټه شبکه جوړه کړې چې په

سمه توګه یې کار کاوه. له 9 کیلوواټه

تولید شوې برښنا څخه، 1.5 کیلوواټه

یې د سیستم چلولو لپاره کارول کیده او پاتې نوره

یې د نورو تولیدي کارونو لکه ولډینګ او کالیو

ګنډلو لپاره کارول کیده. د بل ګام په توګه، نوموړې

موسسې په 2012 کال کې د آواين بایو انرژۍ پراویټ

ملیټډ رشکت جوړ کړ تر څو له تولید شوې او د

برښنا له شته شبکو رسه د نښلولو لپاره له برښنا څخه

تجاريت ګټه پورته کړي. له نیویارک میشته اکومین

فنډز په څیر سازمانونو څخه یې مايل

مرستې ترالسه کړې، له UPCL رسه

)PPA( یې د برښنا د خرڅالو تړون

السلیک کړ او په لویه کچه د زڼغوزیو

د پاڼو راټولولو لپاره یې د ځنګلونو له

ریاست څخه اجازه واخیسته. باالخره

د پیتوراګړ ولسوالۍ په چچریت کيل

کې یې د 120 کیلوواټو تجاريت کوټ

جوړ کړ. تراوسه پورې، د شبکه په

زرګونو واحدونه پلورل شوي دي.

نوموړې رشکت موخه لري چې پاکه انرژي، او خلکو ته

د کار فرصتونه رامنځ ته کړي او د ځنګلونو د سوځولو

په بندولو رسه د ژوند کولو تنوع بیرته راژوندۍ کړي.

د سکارو د خښتو استعمال د ښځو ښه صحت تضمینوي او

لدې وروسته به کولی شي چې بې دوده

چاپیریال کې پخلی وکړي

د زڼغوزیو پاڼو راټولونکی په اوسط ډول په میاشت کې تر 25,000 هندي کالدارو پورې پیسې ګټلی شي ځکه مونږ دوی ته د یوه کیلو پر سر 1 هندي کالداره ورکوو. د پاڼو ریژیدلو په موسم کې، له دوی څخه ځنګلونه ډک وي.

مونږ د ځنګل له 200 هکتاره ځمکې څخه 1,200 ټنه پاڼې ترالسه کوو.”

راجیش جین، د آواين )AVANI( غیر انتفاعي موسسې بنسټ ایښودونکی

چپ لور ته: 120 کیلوواټه کاربراتور؛ ښي لور ته: د سکارو پخلی

Innovation_Pine_Pashto.indd 49 15/04/15 3:07 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 4 مۍ-جون 2015 7

پدې وروستیو کلونو کې د آواين )AVANI( غیر

انتفاعي موسسې بنسټ ایښودونکو رجنیش جین او د

هغه میرمنې له نږدې څخه ددې ځای لیدنه وکړه.

هغوی د خپل کلیوالۍ دواطلبۍ مرکز د ملنې

د پراخولو او د اوتراخند د پیتوراګړ ولسوالۍ په

بیریناګ کيل کې د زڼغوزي پاڼو د “مخريب انرژۍ په

مهار” د کار کولو پریکړه کړې. دغه موسسه د یوې

داسې ټکنالوژۍ جوړول په پام کې لري چې د ظرفیت

جوړونې او د کلیو دوامدارې پراختیا

شعار رسبیره د زڼغوزیو له پریامنو پاڼو

څخه ګټه پورته کړي. دغې لوړې هیلې

ته “برښنا” ویلی کیږي.

دوی ته په سیمه کې سوور اورجا

ویلی کیږي ځکه ددوی ډیر کار د ملر

له انرژۍ رسه دی او 25 کلیو ته یې

برښنا هم رسولې ده.

جین د زڼغوزیو له پاڼو څخه د ګټې

اخیستنې له نظریې رسه هر ځای ته تللی دی چې

لدې واښه څخه برښنا جوړه کړې خو په هر ځای کې

ورته د نه عميل کیدونکي نظریې ځواب ورکړل شوی

دی. جین وايي، “دوی ټولو به ویل چې د رڼغوزیو د

پاڼو رطوبت ډیر کم دی”. پرته لدې چې په ساینيس

کله چې زه ماشوم وم، د اوتراخند په کوماوون تپه

کې زمونږ د املوره کور شاوخوا د زڼغوزیو بې شمیره

ونې وې. کله چې به د سهیل لور باد ولوته، د کنډو

آشنا بوی به زمونږ تر دماغونو راورسیده. د اوړي په

ځینو شپو کې، ځنګل به په دایروي شکل اور واخیسته.

کلونه تیر شول او هغه شین پوښ په کمیدو شو، خو

پدې وروستي سفر کې، زه حیران شوم ځکه د ونو

شمیر دومره کم شوی وو چې د شمیرلو وړ وو.

د زڼغوزي پاڼو یا چې مونږ به ورته

پیرول ویل په اړه پوهیدل لویدو ته اړتیا

لري چې زمونږ به ډیرې بدې راتلې.

دغه پاڼې د تودوخې لوړ ارزښت او کم

رطوبت درلودلو له امله زر اور اخيل.

او د ځنګل په ځمکه د هغوی ټغر به

د غره په ملنه الندې د باران د اوبو

د بهیدو المل ګرځیده پرته لدې چې

خاوره د باران اوبه جذب کړي.

ځینې وخت کلیوال له بې ګټې بوټو او نورو شیانو

څخه د خالصون لپاره ټولو ته اور اچوي چې اور کله

کله د غفلت له کبله له کنټروله ووځي. دا چې څه

پیښې رامنځ ته کیږي، خو تر ټولو لویه ننګونه یې

ځنګلونو او چاپیریايل سیستم ته ده.

ثابته شوې چې د زڼغوزي پاڼې د

برښنا تولید لپاره د بیوماس کاربراتور د خامو موادو په توګه

کاریدلی شي

په 9 کیلوواټه کاربراتور باندې د کار کولو پر مهال

Innovation_Pine_Pashto.indd 46 15/04/15 3:06 PM

n مۍ-جون 2015 n هند ليد

نوښت

4 6

یوې هندي موسسې د زڼغوزیو له پاڼو څخه ګټور ګټه اخیستنه موندلې ده، هغه څه چې یو وخت به په غرونو کې د اور لپاره کارول کیده، له هغوی څخه اوس برښنا تولیدیږي

لیکوال: پردیپ زویري

د زڼغوزیو په اړه د روحیې بدلول

Innovation_Pine_Pashto.indd 47 15/04/15 3:06 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 4 مۍ-جون 2015 5

Snapshot_Hampi_Pashto.indd 44 15/04/15 2:55 PM

n مۍ-جون 2015 n 4هند ليد 4

انځورونه

کوچنیو رستورانتونو کور دی چې د ایديل، ډوسه او

تايل )د سبزیجاتو، کورکمن او ډوډۍ مجموعه( په

څیر هندي خواړه پکې موندلی شی. لودیځ خواړه هم

پکې پیدا کیږي. د ملباين کوچي قومونو اړوند زیورات

او ګلدوزي شوي منسوجات ځان رسه کور ته یوسی.

ګڼ رنګه تاري ټوټې د نښتنې په څیر په شالونو، بټوو،

بکسو، ملنو، او روجایي ګانو باندې د آینو له ټوټو او

صدف دانو رسه د توجو جلبولو لپاره یو ځای پراته وي.

روښانه راتلونکید بنګلور دایره چې د هندوستان د لرغون پوهنې

رسوۍ ده په همپي کې د آسانتیاوو په زیاتولو کار

کوي، چې د ښکلو منظرو، ښکلو ځایونو، پراخو سړکونو،

پاکو تشنابونو، د واي فاي نښلوونې او CCTV کامرو او

د خوندیتوب او د بیارغونې کارونو وعده یې کړې ده.

پورته: د ویټهاال معبد یوه ودانۍ

ښي لور ته: په کنډوالو کې ښکلې توږنې

)مخ پاڼه(: د هزاره راما معبد څخه بهر د پان سوپاري پخوانی بازار

Snapshot_Hampi_Pashto.indd 45 15/04/15 2:55 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 4 مۍ-جون 2015 3

چپ لور ته: په هیمکونتا

تپې کې لرغونې اثرات

الندې: په ماالیونتا رګونات

معبد کې د ملر کیناسته

ښي لور ته: د کرشنا معبد

Snapshot_Hampi_Pashto.indd 42 15/04/15 2:55 PM

n مۍ-جون 2015 n 4هند ليد 2

انځورونه

مهانوامي دیبا بل حتمي د لیدلو وړ او ګڼ

سطحې لرونکی لوړ ساختامن دی چې پاچاهانو به

راټولو شوو خلکو ته د وینا لپاره کاروه.

ګرځیدللیدونکو ته آسانه کیږي چې د همپي لیدلو لپاره

دوه څرخې په کرایه ونیيس. د همپي بازار د زیاتو

د اوبو کولو لپاره ترې ګټه اخیستل کیږي. د ملکې

ماڼۍ د زنانه )ښځینه( محوطې په منځ کې موقعیت

لري او د همپي په کنډوالو کې تر ټولو سرته کیندل

شوې ماڼۍ ده. د شاهي ښځو لپاره د اجتامعي کیدو

سیمه د نیلوفر محل دننه برخې لیدل درڅخه هیر

نه يش. په مرکزي ګنبدې باندې د نیلوفر غونچه

توږل شوې ده. طاقداره دروازې، باالخانې او د ګنبد

ساختامن د نیلوفر نیمه خالصې غونچې په څیر

ښکاري. ددې په څنګ کې د مجللو ډبرینو ودانیو

قطار چې د فیل غوجلې دي پراتې دي.

د بیام دروازه یوه سرته ودانۍ ده چې د سرت

بیام له مرګ څخه وروسته نومول شوې، نوموړی د

مهابهارته یو له پنځو پنداواز څخه وو. پدې ځای

کې بیام له خپلې میرمنې دروپادي او د حامسې

له صحنو رسه مجسم شوي دي. ددې ځای زیرکه

ډیزاین د خلکو ډیر خوښیږي – دغه ځای د ضعف

نقطې په څیر ښکاري او ناڅاپي بدلیږي چې پدې کار

رسه په آسونو او فیالنو سپرو حمله کوونکي لښکر ته

سخته متامه شوه چې نظامي مترین تررسه کړي.

Snapshot_Hampi_Pashto.indd 43 15/04/15 2:55 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 4 مۍ-جون 2015 1

چپ لور ته او الندې: د

شاهي فیالنو د غوجلو

لرغونې کنډوالې

Snapshot_Hampi_Pashto.indd 40 15/04/15 2:55 PM

n مۍ-جون 2015 n 4هند ليد 0

انځورونه

د هزاره راما معبد کمپلکس په سختۍ جوړې شوې

نقاشۍ، اوږد انګړ او ښکيل باغونه لري. په زرګونو توږل

شوې ډبرې د رامایانا څرګندونه کوي.

د کرشنا د معبد کمپلکس پدې وروستیو کې وکیندل

شوه او د بیارغونې چارې یې تراوسه روانې دي. په ختیځه

لور کې یې سپیڅلې ټانکۍ یا پوشکراين موقعیت لري.

د معامرۍ لوړوالیپدې ځای کې ماڼۍ، په اوبو کې جوړې شوې ودانۍ، د

لرغوين بازار کوڅې، شاهي غرفې، د خزانې ودانۍ او نور

ځایونه موجود دي. شاهي محوطه چې له 59,000 مرت

مربع څخه ډیره ده کلک دیوالونه، دروازې او برجونه،

ماڼۍ، غوجلې او یو ښکلی سټیپویل لري. پدې ځای کې

د شاوخوا 20 کوهیانو او ډنډونو رسه یو شمیر د ډبرو

ترناوونه نښلیديل دي. په حقیقت کې، د همپي ټوله

سیمه په بیالبیلو اندازو د اوبو کولو کانالونو په شبکې

خط خط شوې هر څه لکه معبدونه، ماڼۍ، کرهنیزې

ځمکې او همداسې نور یې رسه تړيل دي. چې اوس هم

Snapshot_Hampi_Pashto.indd 41 15/04/15 2:55 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 3 مۍ-جون 2015 9

د معبد کیسېد سرتو اړخونو، ګلداره سینګار، ښکلې او ظریفې

حکاکي، زړه وړونکو ستنو، مجللو غرفو او د رامایانا

او د مهابهارته دودیزو رسمونو په درلودلو رسه د

همپي معبدونه ځانته خپل سټایل لري. هر یو یې

خپله ځانګړتیا لري. د ملیاونتا راغوناتسوامي د معبد

په دیوالونو کې د سمندري مخلوقاتو په زړه پورې

شکلونه جوړ شوي دي.

پدې ځای کې ویروپکشا یو تر ټولو سرت معبد

دی چې په پراخه سیمه کې بیارغول شوی دی. نهه

ګوپارامز )برجونه( یې په همپي کې د ټولو ودانیو پر

رس پورته شوي دي.

د لکشمي، ناراسیمها او ګنیشا سرتو ډبرو په

درلودلو له کبله د ویتهاال معبد هم ډیر شهرت لري.

کله چې د معبد له نریو لوړو ستنو څخه تار تاو يش

نو د موسیقۍ غږ اوبايس. په کمپلکس کې د ارابې

اثرناکه ډبرینه مجسمه د همپي نښان دی. په رس کې: د ویټهاال معبد شاته د کنډوالو منظره; پورته: له کرشنا معبد رسه نږدې د لکشمي

ناراسیمها مجسمه; )مخ پاڼه(: د ویروپاکشا معبد

Snapshot_Hampi_Pashto.indd 38 15/04/15 2:55 PM

n مۍ-جون 2015 n 3هند ليد 8

انځورونه

Snapshot_Hampi_Pashto.indd 39 15/04/15 2:55 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 3 مۍ-جون 2015 7

Snapshot_Hampi_Pashto.indd 36 15/04/15 2:55 PM

n مۍ-جون 2015 n 3هند ليد 6

انځورونه

همپي چې په کنډوالو خال خال شوی د طبیعي

ښکال او د غني مذهبي تاریخ د ټغر یوه بې سارې

بیلګه ده. پدغې زړه وړونکې سیمې تر میلیونونو

کلونو پورې د اورشیندنې او د ځمکې توږیدنه تیره

شوې ده. دا چې اکرثه ودانۍ یې د ویجایانګارا د

امپراطورۍ )1646-1336( لخوا جوړې شوي، خو

ځینې داسې ودانۍ هم لري چې په هیامکوتا تپې

کې د جین معبدونو په څیر دي. همپي اصالْ 41.8

کیلومرته مربع سیمه ده خو په منځنۍ سیمې

رسه 236 کیلومرته مربع ته رسیږي. دغه سیمه د

ټونګابهادره سیند په شامل او سهیل کې پراته ده چې

دوه ولسوالۍ یې رسه نښلولې دي. کنډوالې یې په دوه

اسايس سیمو ویشل شوې دي: د همپي بازار شاوخوا

سپیڅلې مرکز او د کامله پورم لور ته شاهي مرکز.

چپ لور ته: په ویټهاال معبد کې ډبرینه ارابه د همپي نښان دی

پورته: په هزاره راما معبد کې د څښنت کرشنا مجسمه

Snapshot_Hampi_Pashto.indd 37 15/04/15 2:55 PM

KARNATAKA

HAMPI

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 3 مۍ-جون 2015 5

د UNESCO د نړیوال میراث دغه سیمه چې پخوا د ویجایانګارا د امپراطورۍ پالزمینه وه او د نړیوال میراث د نهه سیمو څخه یوه وه پدې وروستیو کې یې

هندوستان د بیارغولو بودیجه اعالن کړه

د همپي پرشکوه کنډوالې

Snapshot_Hampi_Pashto.indd 34 15/04/15 2:55 PM

n مۍ-جون 2015 n 3هند ليد 4

انځورونه

ویروپاکشا معبد

ښه ده چې پوه شی

د راتګ تر ټولو ښه وختنومرب – فربوري

د ځان رسولو الرهوبيل هوايي ډګر 144

کیلومرت لرې دی. هوسپیټ ته چې 12

کیلومرته لرې دی اور ګاډي کې الړ شی. له

سرتو ښارونو څخه دایمي بسونه ځي.

دغه ځای هم ووینیهمپي دیبا، مونکي معبد

Snapshot_Hampi_Pashto.indd 35 15/04/15 2:55 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 3 مۍ-جون 2015 3

کله چې به له الکرتونیکي آلو رسه یو ځای غږول کیده نه

اوریدل کیده.”

د رسود افسانوي غږونکي او د استاد امجد عيل خان

زامن، آمان او آیان، لدې خربې رسه ډیر

رضایت نه لري. دوه کاله وړاندې، آمان د

ټول نوی رسود په نوم د ممببي په بلو فراګ

کې نندارچیانو ته د کالسیکې موسیقۍ

یوه ګونګه آله معريف کړه. دغه تور رسود

چې په مقناطیيس آلې سنبال دی، د ګیتار

له پروسیرس رسه غږول کیږي چې له 100

څخه زیات غږونه جوړوي. آمان وايي، “له

کلونو راهیيس، مونږ پدې لټه کې ووچې نوو

اوریدونکو ته داسې رسود جوړ کړو چې په

کالسیکو کانسټرونو کې نه غږول کیږي.”

ټوله نړۍ یو پړاو دی

د دودیزې ګهرانې اوالده د خپيل سیمې، نوښت او

الکترونیکي سرود چې مقناطیسي

دستګاه لري او د ګیتار په پروسیسر

غږیږي له 100 زیات غږونه

جوړوي

پرمختګ مسؤل دي او په همدې توګه یې د هندوستان

کالسیکې موسیقۍ ته الر موندلې ده. کامر چې د تبلې

استاد ذاکر حسین، د ګیتار افسانوي انګلیيس غږونکي

جان مکلوګین او د ګیتار سویډنی ژور

غږونکي جونس هیلربګ په څیر خلکو رسه

یې کار کړی دی وايي، “زه نه غواړم چې

خپله موسیقي په برخو وویشم، زه یوازې

غواړم چې موسیقي وغږوم.”

آمان او آیان له املین برادرز، ګیتار

غږونکي ډیریک ټرکس، د امریکا فلوریکو

سندرو لیکوال کیري نیوکمر او ګریمي

ته نوماند د اوډ لوبغاړي رحیم الحاج رسه

ګډه موسیقي غږولې ده. آمان وايي، “مونږ

موضوع ته له کتو پرته په نړۍ کې هر له ډول موسیقۍ

رسه موسیقي غږولی شو. موسیقي یوه طبیعي ژبه ده او

پوله نه لري او خلک رسه نږدې کوي نه چې په ټوټو یې

تقسیم کړي.”

نیالدري کامر زیتار جوړ کړو چې د سیتار او ګیتار بې ساری ترکیب دی

Music_Pashto.indd 32 15/04/15 3:23 PM

n مۍ-جون 2015 n 3هند ليد 2

موسیقي

آمان عيل خان )پورته( او د هغه ورور آیان الکرتونیکي رسود جوړ کړ

الکرتونیکي رسود: مقناطیيس دستګاه لري، د ګیتار

په پروسیرس غږیږي او له 100 زیات غږونه جوړوي.

سیلو تار لرونکی رسنګي: د دودیزو تارونو پر ځای د

سیلو نازک تارونه ټوټې ته پیاوړتیا ورکوي.

زیتار: پنځه تارونه او مقناطیيس دستګاه له لودیځو

په غږ د مرسته په غږونو شوو اصللالح د رسه آلو

تساوي کې مرسته کوي.

رسه د تک نوازۍ په هرن چلیږي. جوګلبندي )کله

چې دوه هرنمندان یو ځای کیږي( هم تکراري چاره

نه ده. کله چې د هندوستان کالسیکې آلې غږیږي

که غرقې هم يش کومه د حیرانتیا وړ خربه نه ده او

ددې تر څنګ په کالسیکو هندي آلو کې د اصالح

شوو الکرتونیکي آلو غږ او تخنیکي اجرات خلکو ته

د حیرانتیا وړ نه دي. د خان د رسنګي ټوټې کومه

استثناء نه وه. دوی له لومړیو څخه د راک موسیقۍ

په آلو برالسه شوي وو کله چې هغه خپل تارونه په سیلو

بدل کړل. په حقیقت کې، د خان تره، کامل صربي،

د غږ یو ځای کیدو لپاره د رسنګي پنځم تار په سیلو

بدل کړو. صربي وايي، “پدې کار رسه غږ زیات بدل

نه شو خو اصالح شو او له غږ رسه یې ځان برابرولو په

وخت کې لږ وخت اخیسته.” له کامر رسه په رضایت

ښودلو زیاتوي، “بل غټ المل چې زیتار رامنځ ته شو له

نړیوالو هرنمندانو رسه د یو ځای کیدو پر مهال، زما د

غږیز سیتار غږ به د الکرتونیکي ګیتار او ډلونو په څیر

د بدلون تارونه

Music_Pashto.indd 33 15/04/15 3:23 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 3 مۍ-جون 2015 1

Music_Pashto.indd 30 15/04/15 3:23 PM

n مۍ-جون 2015 n 3هند ليد 0

موسیقي

د سیتار استاذ پنډیټ کرتیک کامر زوی، نیالدري

کامر، لدې وړاندې چې په خپل غږیز سیتار په

الکرتونیکي نسخې د مصنوعي پارچو غږول پیل کړي،

پدې لټه کې وو چې د سیتار په آله کې مایکروفون

ولګوي. د 1980 کلونو په وروستیو کې، کله چې

نیالدري د زیتار – د سیتار او ګیتار بې سارې ترکیب

– په جوړولو مرصوف وو، دغه تاري آله

یې پداسې آلې بدله کړه چې د ډیرو کمو

خلکو پام یې ځانته واړوه. د هغه مهارت

تر پوښتنې الندې راغلو او خلکو به د

هغه په وړتیا ریشخند واهه. نیالدري

وايي، “خلکو به ویل چې زه وړتیا نه لرم

نو لدې کبله مې په خپل سیتار کې

مایکروفون ته اړتیا درلوده”.

شاوخوا 2015: داسې وخت دی چي

د چاڼوونکو او ماریکس تر منځ سخته سیايل روانه ده او

د هندوستان کالسیکه موسیقي نوره هم غځیدلې ده،

نیالدري په خپل اصالح شوې مینډز )له یو نوټ څخه

بل ته په آسانۍ تلل( رسه په کنرسټونو کې د ګڼ شمیر

نندارچیان ساعت تیروي او په خپلو ګوتو د سیتار د 20

تارونو پر ځای د پنځو تارونو تیز سور زیتار غږوي.

نوی سمفوين

د هندوستان د موسیقۍ په ګهرانه د دود په سوچه

وايل رضایت آسان کار نه دی. کله چې د زیتار په سفر

کې خنډونه په نښه شول، له الکټرو پاپ رسه د رسنګي

مینه هم د خلکو په خربو رسه په اوبو الهو شوه. د

استاد صربي خان د مليس د رسنګي حامسه، له ادویتا

بنډ رسه د سهیل یوسف خان له راک

بنډ رسه یو ځای کیدلو ته په کمه ولیدل

شول. د مرادآباد سنیا ګهرانې د رسنګي

اتم نسل غږونکی، 27 کلن خان په اړه به

خلکو ویل چې د هغه د رسنګي مهارتونه

ناپاک دي. خو د هغه په روحیه یې تاثیر

ونکړ او پدې برخه کیې خپلو تخنیکي

اصالحاتو ته دوام ورکړ. خان په خپل

رسنګي د نوټونو د اصالح لپاره د دودیزو

تارونو پر ځای د سیلو د نازکو تارونو استعامل پیل کړ.

د موسیقۍ غږ

په غالب ګامن، د هندوستان کالسیکه موسیقي، که

هندوستانۍ ده او که کارتنیک ، تراوسه پورې یوازې

د یوه سندرغاړي یا سازنده له رامنځ ته کوونکې راګا

مونږ د هندوستان د موسیقۍ ګهرانې له هغو مسلمو وارثانو رسه خربې کړي چې پدې ټینګار کوي چې کالسیکې موسیقۍ ته دې نوی رنګ ورکړل يش

د دودیزې ګهرانې اوالده د خپلي

سیمې، نوښت او پرمختګ مسؤلیت اخیستل یو طبیعي

کار دی

د چاڼوونکو او احساسايت

لیکوال: شايش پرییا

Music_Pashto.indd 31 15/04/15 3:23 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 2 مۍ-جون 2015 9

یو ځای وايل کې بې کچې ګټور متامیږي. کله چې

یو څوک له خپلې شاوخوا فضا رسه په بشپړ توازن

کې واويس، د ژوند سفر ډیر آرام، خوشحاله او له

تحقق ډک وي.

د یوګا ګورو BKS ایینګر د مثبت فکرۍ او

مثبتو مغزو د پرمختګ په اړه خربې کړې دي.

د یوګا استاذ د پنځو نظمونو نریشن چې تاسو له

نړۍ رسه ځان او خپله

اړیکه څنګه اداره کوی له

پوهې ډک او ښوونیز دی.

د مرش سیاستوال ډاکټر

کرن سینګ وینا د حیرانتیا

وړ وه ځکه ډیرو خلک ددې

علم په برخه کې د هغه د

مطالعې په اړه معلومات نه

درلودل.

پدې فلم کې نه یوازې د یوګا بڼه، حرکت،

ګټې او علم څرګند شوی بلکې د لرغوين علم د

پوهاوي د زیاتولو لپاره د هندوستان د روح پرستۍ

اړخونه هم پکې اوبديل شوي دي. د پرکریتي،

پوروش، اهم، رسيجن او د اسطوره پوهنې ورته

اړخونو نظریو څرګندولو رسبیره، پدغه فلم کې

تاریخ له دود رسه ترکیب او مختلط شوی دی. د

یوګاسوتراس د تاریخ د بیانولو پر مهال په کیسه

کې دا هم ویل کیږي چې یوګا ولې دومره ګټوره

ده. د ال نورو وړاندیزونو لپاره په فلم کې د یوګا

ګټې په ژوره بڼه بیان شوې دي.

دغه 27 دقیقه يي فلم د یوګا د تکامل او معنی له الرې تاسې په یوه زړه پورې سفر بیایي

د مستند فلم انځورونه

REVIEW_Movie_Pashto.indd 28 15/04/15 2:59 PM

n مۍ-جون 2015 n 2هند ليد 8

بیاکتنه

یوګا: له رسچینې رسه همغږي، د PSBT او د بهرنیو چارو وزارت لخوا پرډیوس شوی مستند فلم چې د یوګا شکلونه او ګټې بیانوي ددغه لرغوين علم په اړه د

پوهاوي زیاتولو لپاره د هندي روح پرستۍ اړخونه پکې نغښتي دي

د سنکریت له یوجا کلمې څخه اخیستل شوی د یوګا

د هندوستان لرغونی علم چې معنی یې تړل، همغږي

او نیول ده اوس په نړۍ کې د روغتیايي حرکتونو یو د

خوښې وړ حرکت ګرځیدلی دی. په متحده آیالتونو کې

له جیم کلبونو څخه نیولې د چین تر فرهنګي هالونو

پورې، یوګا د مترین او طبابت یو تر ټولو ډیر عميل

کیدونکی ډول دی. په نړۍ کې په

میلیونونو خلک د جامع روغتیا لپاره په

خپلو څیړنو کې د یوګا ځینو شکلونه

عميل کوي.

یوګا: له رسچینې رسه همغږي، د

عامه خدمتونو د نرشاتو بنسټ او د

بهرنیو چارو وزارت لخوا لنډ مستند

پروډیوس شوی فلم چې ډایرکټر

یې راجا چوهدري دی لیدونکو ته

یوګا ورپيژين. په یاد فلم کې د یوګا

مبدا، د یوګا پرمختګ او حرکتونو،

په هندوستان کې د مذهبونو تر منځ

د یوګا ادغام، د هغې تر شا علم او

په بریالیتوب رسه په نړۍ کې د یوګا خپریدلو په اړه

معلومات ورکړل شوي دي. په فلم کې ښودل کیږي چې

یوګا څنګه د ژوند، په تعادل کې د زهن او بدن ساتلو او

د هوش آخري احساس ته د رسیدلو لپاره د وسایلو یوه

هراړخیزه مجموعه ګرځیدلی يش.

دغه 27 دقیقه يي فلم د یوګا د تکامل او معنی له

الرې تاسې په یوه زړه پورې سفر بیایي او هڅه کوي چې

اړوندو پوښتنو ته ځواب ووايي، لکه: یوګا په حقیقت کې

څه شی دی؟ له کوم ځای څخه راغلې؟ د یوګا حرکت

ستاسو په بدن او زهن څه اغیزه لري؟ یوګا څنګه په نړۍ

کې خپره شوه؟ آیا دا ستاسو د نفس د عمق او طبیعت

تر منځ بیالنس رامنځ ته کولی يش؟

دغه فلم د یوګا له مشهورو پلویانو

رسه د تعامالتو له الرې د بیالبیلو

شاهي کورنیو او نسلونو تر منځ په

کتابونو، تفسیرانو او منلو رسه مونږ ته

معلومات راکوي.

فلم د بدن په پنځو کوشاس،

استنګانه )د اتو اندامونو الرې( او له

بګواد ګیتا څخه په څلورو یوګا ساکن

پاتې شوی. ددې رسبیره، څرګنده

شوې چې یوګا څنګه د ورزش له یو

ډول څخه ډیر ارزښت لري او ځانته

یې د ژوند کولو د یوې الرې شناخت

ورکړی دی.

د یوګا په اړه پوهاوی اوس یوازې د آسانس یا د یوګا

تر حرکتونو پورې محدود دی. همدارنګه، د ګټو په اړه

یې سرت ګومان یوازې تر فزیکي کچې پورې دی. ډیری

خلک پدې نه پوهیږي چې یوګا د بدن، زهن او تنفس په

د یوګا له پولو ایخوا

لیکوال: آريت کاپور سینګ

REVIEW_Movie_Pashto.indd 29 15/04/15 2:59 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 2 مۍ-جون 2015 7

)مخ پاڼه( چکراس – د بدن د انرژۍ نقطې؛ پورته: د یوګا ګام په ګام عميل ښودنې چې پدې کار رسه د یوګا د مترینونو په اړه پوهاوی آسانیږي

والو اړیکه نوره هم زیاته يش. نوموړی کتاب د

هغې د فکر رښتینې هینداره ده او دومره زیاتې

فلسفې یې چاڼ کړي چې د یوګا له پخواين تخنیک

څخه پرده پورته کړي او د یوګا

ساینيس طبیعت خلکو ته ښکاره

کړي. خو نوموړې په خپل کتاب کې

د چکرا او د یوګا رښتینې فلسفې په

معريف کولو رسه د یوګا په روحاين

اړخ سرتګې پټې کړې دي.

د کتاب محتوای چې د

لوستونکو بې سارې خوښه او ګټوره

ده د مهمو ټکو، ځلنده نقطو، فرعي

عنوانونو او د ګام په ګام انځوریزې

ښودنې د پراخ تنظیم په مرسته په هراړخیز شکل

لیکل شوې ده. په کتاب کې بل اضافه والی د

“احتیاط” او “اهمیت” خانې دي چې نه یوازې د

ځانګړې آسانا جزيي توپیرونه بیانوي بلکې د آسانا

تخنیکي اړخونه هم پکې په ګوته شوي دي. د

بیلګې په توګه، د متس یندراسانا

د احتیاط په نښه کې راغيل چې د

مال تیر په تاوولو رسه به په دپافرام

فشار رايش او ساه اخیستل به

بند يش چې پدې کار رسه مونږ د

حملې له ناڅاپي ویرې نجات مومو!

د کتاب په جوړښت کې د احتیاط

دغه ډول ډیرې نښه لیدل کیږي

چې لوستونکي د دقیقې له جزییاتو

خربوي او پدې توګه یې کتاب د

ابتدايي او دوامدارو دواړو ګټه اخیستونکو لپاره

د لوستلو وړ ګرځولی دی.

د کتاب موخه د یوګا د ژور طبیعت

څرګندول او د نن ورځې ګټه

اخیستونکو لپاره له یوګا سره د اړیکې رامنځ ته کول دي

REVIEW_Yoga_Pashto.indd 26 15/04/15 6:20 PM

n مۍ-جون 2015 n 2هند ليد 6

بیاکتنه

د یمیني موتانا لخوا د یوګا ځواک په نوم لیکل شوی کتاب د یوګا د ژور طبیعت څرګندونه کوي او د

ابتدايي او دوامدارو دواړه ګټه اخیستونکو لپاره پکې ګټور معلومات ورکړل شوي دي

د یوګا په اړه د کتابونو په جامع لیست کې ندرت

تاسې ته یو داسې نوم په ګوته کوي چې د تخنیک

او فلسفې تر منځ یې بیالنس ساتلی دی او دغه

ډول ندرت د یمیني موتانا د یوګا ځواک په نوم

کتاب کې موندلی شی. موتانا چې په میسور

کې اوسیږي او له تیرو 22 کلونو

راپدیخوا د BNS اینګر د یوګا د

استاذ شاګرده ده او په بنګلور

کې د یوګا خپل انسټټیوټ چلوي

پریکړه وکړه چې د یوګا ژور طبیعت

خلکو ته څرګند کړي تر څو له یوګا

رسه د یوګا د اوسنیو بې شمیره مینه

د صحتمن ژوند عميل الرښود

REVIEW_Yoga_Pashto.indd 27 15/04/15 6:20 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 2 مۍ-جون 2015 5

د زهن او بدن ناروغۍ او ناراحتي

په درې ډوله – ادهیاتمیکا، ادهيبوتیکا او

ادهيدییویکا – دي

مهال د نظم په اړتیا پورې تړاو لري. د زهن او بدن

غیرثابت طبیعت د خوراک په غلطو عادتونو پورې

تړل کیږي چې په خدای باندې تفکر او هغه ته په

عبادت رسه سمیدلی يش.

لیکوال د آسانس او هغو خواړو په

اړه توضیحات ورکړي امیدواره میرمن

یې باید د هغې له وضعیت رسه سم

وخوري. پرانایام له ناروغیو څخه د

هغوی د خالصون یوازینۍ درملنه ده.

کالدهیایا: پدې رسه انسان د

ځانګړو مسایلو چاره لټوي یا له هامغه

انسان رسه په کالدهیایا کې پدې اړه

بحث کیږي. د انسان د هغه ډول چلند

په اړه تفصیيل معلومات ورکړل شوي چې انسانان د

ګمراهۍ لور ته بیايي. انسان باید له دامونو څخه د

ځان ساتنه وکړي.

ایس رسیدهارم په چینايي کې د کرشنامچریا یوګا مندیرام بنسټ لري او

ددې بنسټ غړی او په MDNIY، نوي دهيل کې حاکم غړی دی

آسانس په توپیرونو رسه ترشیح شوی او ښودل کیږي

چې په پرییام کې کلیدي رول لوبوي. د مهم آسانس

لخوا ځانګړې موخې په پام کې نیول کیږي او د پرانایاما

پر مهال د بندهاس لپاره مهم بلل شوی.

ویني یوګادهیایا: له یوګا رسه د

ویني یوګادهیایا تړاو په تولید، ساتنه او

ویجاوړنه کې دی. ځینې آسانس هغه

وخت تررسه کیږي چې کله د یو کس

25 کلونه پوره يش. د خواړو د ډولونو

مامنعت پکې ذکر شوی. د فزیکي

ناراحتۍ درملنه هم پکې راغلې ده. په

ځانګړو ناراحتیو براليس کیدلو لپاره د

تنفس اخیستلو طریقې پکې بیان شوي.

د معلم لخوا د پرانایام موده او طبیعت هم لوستل

کیږي او زده کوونکو ته یې تدریسوي. ویمرکندهیایا:

ویمرکندهیایا د یوګا د حرکتونو د تررسه کولو پر

Yoga_Pashto.indd 24 15/04/15 3:15 PM

n مۍ-جون 2015 n 2هند ليد 4

میراث

ته د رسیدو لپاره یې هاملیه ته سفر وکړ او د یوګي

راماموهانا براهمچاري څخه یې زده کړه ترالسه کړه. د

نوموړي کتاب 267 آیتونه لري چې کلوکس ورته ویل

کیږي او په څلورو برخو – پیژندنه، درخواست، انعکاس

او د انسان برخې او په ټول وجود – ویشل شوی دی...

پراکریدهایایا: لومړي درې آیتونه یې ددغه نسب

استاذانو ته دعا ده. درسونه یې د دوه ډوله یوګا –

بګتي یوګا )د عبادت الر( او پراپتي یوګا )د تسلیمۍ

الر( – په پیژندنې رسه پیلیږي. بګتي یوګا د یوګا اته

برخې لري او پراپتي یوګا شپږ

برخې لري. د بګتي یوګا د اته

برخو یام، نیاما، آسانا، پرانایمه،

پرتیاهارا، دهاریا، دهیانا او

سامدهي دي. د یوګا دغه ډول د

پتنجايل انتنګا یوګا ته ورته دی.

د یوګا دواړه الرې استاذ ته په

دعا کولو رسه پیلیږي. ورپسې

ویل کیږی چې نرایایي هغه خدای

دی چې د ټولو موجوداتو په زړونو

کې موجود دی. هغه د نړۍ مادي او وسیله جوړونکی

سبب دی. هغه ټول موجودات د خپلو وظایفو تررسه

کولو ته هڅوي. د تسلیمۍ )پراپتي( شپږو برخو یادولو

وروسته، لیکوال خپل کار پدې توګه پیلوي وايي: “ښځو

ته ویل کیږي چې د یوګا د عمل ځانګړې وړتیا ولري.”

د زهن او بدن ناروغۍ او ناراحتي په درې ډوله –

ادهیامتیکا، ادهيبوتیکا او ادهيدییویکا – دي. لیکوال

د پرانایاما د درملنې او په آسانس کې د ساه اخیستلو د

استعامل په اړه جزییات ورکړي دي.

لیکوال د آسانس په اړه توضیحات ورکړي امیدواره میرمن یې باید له څه شي سره کوم

خواړه وخوري

)د مخ پاڼه(: پدنګوستها پدما اتکتاسانا؛

ښي لور ته: باالسانا

Yoga_Pashto.indd 25 15/04/15 3:15 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 2 مۍ-جون 2015 3

پورته: د حیکم پتنجايل بیالبیلې نندارې؛ الندې: د ناتاراجاسانا توپیر

یوګا راهسیا

یوګا راهسیا یا د یوګا رازونه اصالً د سانسکریټ د ایتونو

په څیر ول. دغه زده کړه حکیم ناتاموين پورې تړل

کیږي چې د سهیيل هندوستان ویشناوایت روحاين وو.

داسې ګامن کیږي چې دغه کتاب تر یوې مودې پورې

الدرکه وو او د یوګي تیروماال کرشنامچریا )1888-1989(

چې په ميل او نړیواله سطحه د عرصي ورځې یوګا د پالر

په توګه منل کیږي لخوا بیرته راژوندي شول. نوموړی

د سانسکریټ یو سرت عامل وو چې د ویداس او اړوندو

مضمونونو په اړه یې رسمي زده کړې ترالسه کړې وې.

هغه چې په کرناتاکه کې زیږیدلی وو کیالش مانارسور

Yoga_Pashto.indd 22 15/04/15 3:15 PM

n مۍ-جون 2015 n 2هند ليد 2

میراث

یوګا راهسیا یا د یوګا رازونه اصالً د آیتونو په بڼه

د سانسکریټ د ایتونو په څیر لیکل

شوي ول

حسونو کنټرول(، دهاريا )مترکز(، دهیانا )تامل( او

سامدهي )بشپړ الحاق( دي. دغه لیکنه د زهني عملونو

د الرې دقیقو اړخونو د رامنځ ته کولو یوازینۍ لیکنه

ده. د انتنګا یوګا په حرکت رسه، زهن تر کنټرول

الندې راوړل کیږي چې د ځان هغه رښتینی طبیعت

او شخصیت څرګند يش چې له دردونو

څخه وړاندې دی. بله موخه یې له

طبیعت رسه له تړاو څخه د ځان خالصول

او ځان خپلواک کول دي.

هاتا یوګا پرادیپیکا

پدغه کتاب کې د یوګا په اړه

پاروايت ته د څښنت شیوه لخوا

ورکړل شوي درسونه راغيل

دي. دغه دود ته هاتا یوګا ویل کیږي. د منت

په بڼه، په سانسکریټي ژبه آیتونه لري چې

Yoga Sutras by Patanjali

Hatha Yoga Pradipika by Yogi Svatmarama

Yoga Rahasya by Sage Nathamuni

د لوټس حرکت

Yoga Yajnavalkya Saahita by Sage Yajnavalkya

د یوګي سوت ماراما لخوا لیکل شوي دي. ټول 389

آیتونه لري او په څلورو فصلونو ویشل شوي. د هاتا

یوګا معنی “د دوه ځواکونو ها او تا یو ځای کول” دي.

د پرايي او آپانا په نوم هم مشهور دي چې په دوه نادیز

چې ایدا او پینګاال ورته ویل کیږي هم شته دي. دا

له درې بنداس رسه د پرانایمه عمل له

الرې تررسه کیږي چې دغه پیوند یې

رامنځ ته کړی دی. الروی باالخره د

زهن تر ټولو لوړ حالت ته رسیږي چې

سامدهي ورته وايي. ددغه حالت د تر

السه کولو په عمل کې آسانا، پري یامه،

مودهرا او نادانوسندانه شامل دي.

یوګا یجیاولکا ساهیتا

د سرت حکیم یجیاولکیا خپلې میرمنې او شاګرد ګرګي

ته د یوګا په اړه ورکړل شوي درسونه پدې کتاب کې

ثبت دي. دغه کتاب 462 آیتونه لري چې په 12

فصلونو یا ادیایاس ویشل شوي دي. د کتاب په وینا له

پارامامتا )طبیعي هوش( رسه د جیومتا )انفرادي نفس(

یو ځای کیدل یوګا ده چې سامدهي ورته ویل کیږي.

دغه حالت ته د انوییګا یوګا له الرې رسیږو چې له

یام )بهرنی نظم(، نیاما )کورنی نظم(، آسانا )شکلونه(،

پرانایاما )د نفس مترینونه(، پراتیاهارا )د حسونو

کنټرول(، دهاريا )مترکز(، دهیانا )تامل( او سامدهي

)بشپړ الحاق( څخه جوړه ده. پدغه کتاب کې د

مطلوبو پایلو ترالسه کولو لپاره د یوګا له عمل څخه

پرته له پخوانیو کتابونو رسه سم د منظم ژوند د تیرولو

په اهمیت ټینګار شوی دی.

Yoga_Pashto.indd 23 15/04/15 3:15 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 2 مۍ-جون 2015 1

حتی نن ورځ هم د حکیم پتنجالي یوګا سوترا ته د یوګا د پیل لیکنې په توګه

درناوی کیږي

راهیسې، ګڼ شمیر کتابونه لیکل شوي، چې د یوګا او

د یوګا د الرویانو تجربې رښتینې ثابتوي. د یوګا شته

تخنیکونه په سیستامتیک ډول مستند شوي او یو

شمیر کتابونه اوس هم په بازار کې پیدا کیږي. له دغو

ارزښتناکو کتابونو څخه یو څو یې پخواين، کالسیک او

معترب کتابونه دي...

یوګا سوترا

دا د سرت حکیم پتنجايل برکت دی چې

د یوګا په اړه لومړنۍ لیکنه یې رامنځ ته

کړه. دغه لیکنه د ادب د سوترا یا رشعي

حکم په بڼه وه چې تراوسه هم د یوګا

سوترا په نوم مشهوره دی. حتی نن ورځ

هم ورته د یوګا د پیل لیکنې په توګه درناوی کیږي.

ګامن کیږي چې پتنجايل له میالد څخه 150 کلونه

وړاندې او له میالد څخه 450 کلونو وروسته وخت تر

منځ نړۍ ته راغلی دی. سوتراز چې د پتنجايل درس

دی، د پوهیدنې او موندنې لپاره تفسیر ته اړتیا لري.

حتی نن ورځ هم، ددغه باارزښته منت څرګندلو لپاره

نوی تفسیر روان دی. پتنجايل د مار څښنت اډیسینا

تجسم ګڼل کیږي او لوړ مقام لري.

ټول 195 سوتراز دي چې په څلورو برخو ویشل شوي

دي. هرې برخې ته یې پادا ویل کیږي.

پدغه لیکنه کې یوګا داسې تعریف

شوې “یوه ټاکيل يش د فکر کولو لپاره

د مغزو د برابرولو وړتیا او پرته له کوم

وسواس په هغه مترکز ساتل.” د یوګا

سوترا اسايس پیغام: “راځی تر نن ورځې

پورې راغلو دردونو رسه د مقابلې لپاره

ګام پورته کړو.” په یوګا رسه تاسو ته د

صحمنت او خوشحاله ژوند د تیرولو او د

فشار اداره کولو الر ښودل کیږي.

د یوګا د حرکت لپاره یو شمیر وسایل لري چې

مشهور یو یې “د یوګا د سپکو برخو الر” دی. دغه

شپږ برخې یام )بهرنی نظم(، نیاما )کورنی نظم(، آسانا

)شکلونه(، پرانایاما )د نفس مترینونه(، پراتیاهارا )د

دندایمنا-جانوشیراساناد ناتاراجاسانا توپیر ایکاپادا کاپوتاسانا

Yoga_Pashto.indd 20 15/04/15 3:14 PM

n مۍ-جون 2015 n 2هند ليد 0

میراث

لکه څنګه چې د یوګا رسچینې په ویداس پورې تړيل دي، خو ګڼو کتابونو دغه الر د نړۍ په سطحه مشهوره کړې ده

یوګا چې ریښې یې په هندوستان کې پیل شوي له ډیر

پخوا څخه عميل کیږي. لکه څنګه چې دغه عمل اوس

د ډیرو هندوانو په کورونو کې د ورځني ژوند برخه

ګرځیدلې، خو کله چې بهرنیان هندوستان ته راغلل نو

د هغوی تر منځ یې هم شهرت پیدا کړ او په اړه یې د

لیوالتیا څرګندیدل پیل شول. د نړۍ د خلکو د زړونو

تر منځ د یوګا د معريف کیدو او رامنځ ته کولو ځانګړی

کس سوامي ویويکننده ګڼل کیږي چا چې د یوګا د ټولو

څلورو ډولونو په اړه کتابونه لیکيل دي – کرما یوګا )د

عمل یوګا(، نانا یوګا )د علم یوګا(، راجا یوګا )د تامل یوګا(

او بګتي یوګا )د عبادت یوګا(. نن ورځ، یوګا په نړۍ کې

ډیر شهرت موندلی نو لدې کبله د جون 12مه د “د یوګا

نړیوالې ورځې” په نوم نومول شوې ده.

د یوګا رسچینه له ویداس څخه پیل شوې. په

سنسکریټ ژبه لیکل شوی ویداس په نړۍ کې تر ټولو

پخوانی کتاب دی. نو په ویداس کې د یوګا ماخذونه

ورکړل شوي، چې ډیر ګونګ دي او په اکرثو ځایونو

کې مستقیم او په منفرد شکل نه دي راغيل. له کلونو ناتاراجاسانا

د هندوستان د یوګا اديب خزانه

لیکوال: ایس رسیدهارن

Yoga_Pashto.indd 21 15/04/15 3:15 PM

LEGENDUNESCO Cultural SitesUNESCO Natural SitesUNESCO Cultural Sites in dangerUNESCO Natural Sites in danger

Map of the Indian Ocean ‘World’

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 1 مۍ-جون 2015 9

د موسم پروژه د یونیسکو

)UNESCO( له بدلیدونکي روحیې

سره د میراثونو ساتنې په برخه کې پوره مطابقت لري

د انډونیزیا د بايل

په ساحل کې د

ډبرې مجسمه

میراث تر نښان الندې د څو ملیتي نوم ایښودنې، د

لیدلو، څیړنې، دوامدار سیاحت او میرايث پرمختګ

لپاره د محدودې زیاتولو او د هند سمندر په سیمه

کې د نورو فرهنګي جرګونو رامنځته کولو په موخه

“د هند سمندر د سمندري الرو” مالتړ.

د هندوستان دننه نوښتونه: د

هندوستان په سهیل کریال کې هڅه

کیږي چې د مساله جاتو دوه زره

کلونه پخوانۍ الره بیرته ورغول

يش. د مساله جاتو له الرې رسه د

13 هیوادونو د کریال د سمندري

تجاريت اړیکو بیارامنځ ته کولو

رسبیره، د پروژې په لړ کې هڅه

کیږي چې عرصي سیالنیان وهڅول

يش تر څو د سمندر سفرونه تررسه

کړي. د موسم پروژې بله موخه د څیړنې د

ځانګړي عنرص شاملول دي. دغه پروژه د یونیسکو

)UNESCO( له بدلیدونکي روحیې رسه هم پوره

مطابقت لري چې د میراثونو ساتنه ويش او خلک

نوښتونو ته وهڅول يش.

په نږدې راتلونکې کې ډیر پالنونه په پام کې

دي. سینګ وايي؛ “هندوستان به روان کال په

سپتمرب-اکتوبر کې د هند د سمندر د سیمې د

39 غړو هیوادونو د نړیوال کنفرانس کوربه وي تر

څو د موسم پروژې تر نوم الندې د څو ملیتي نوم

ایښودنې لپاره یوه عمومي سرتاتیژي

جوړه کړي. له عمومي سرتاتیژۍ

رسه سم د سمندري سوداګرۍ

الرو/فرهنګي منظرو لیست او د

سیمو د ټاکنې وړاندیز به د 2016

کال تر اپریل پورې بشپړ او

د یونیسکو )UNESCO( د

نړیوال میراث مرکز ته به

وسپارل يش.”

Progress Mausam_Pashto.indd 18 15/04/15 3:01 PM

n مۍ-جون 2015 n 1هند ليد 8

پرمختګ

راهیسې له یو بل رسه رشیکړې اړیکې لری. د موسم

پروژه هڅه کوي چې د نن ورځې د ميل او قومي پولو

مستند کول راپورته کړي او د هند د سمندر نړۍ

عامه فرهنګي ارزښتونه او اقتصادي اړیکې وملانځي.

پدې کار رسه به د هند د سمندر هیوادونو تر منځ

اړیکې پیاوړې يش او د همکارۍ او

دوامدارو تعامالتو د نوي پله زوړ دود به

بیرته راژوندی يش.

د نړیوال میراث اوسنیو سیمو تر

منځ اړیکې رامنځ ته کول: د ګډو

فرهنګي او څو ملیتي حکایت له الرې د

هند د سمندر په نړۍ کې د فرهنګي او

د نړیوال میراث طبیعي سیمو تر منځ

ځانګړو اړیکو ته الر هوارول.

د “فرهنګي مناظرو” بیاتعریفول: د سیمو په لیست

جوړونه کې د تشو په ګوته کول او د جامع او څو

پټه روحیې په رامنځ ته کولو رسه د فاصلو ډکول او

د “طبیعي” او فرهنګي” میراث د اوسنیو کټګوریو

تر منځ اړیکې جوړول. پدې کار رسه به د “فرهنګي

مناظرو” نظریه بیا تعریف يش، او د اړیکو تازه څو

مخه روش به رامنځ ته يش. د نړیوال میراث نوم

الندې د څو ملیتي نوم ایښودنې تررسه کول: د نړیوال

چپ لور ته: په اګودا قلعه کې د رڼا برج، ګووا هندوستان ښي لور ته: د انډونیزیا د بايل په تناه لوټ کې معبد

د موسم پروژه هڅه کوي چې د نن ورځې ملي او قومي پولې بیرته

راژوندۍ کړي

فلزات، بوټي او حیوانات شامل وو چې د سمندر

له الرې لیږدول کیدل او د هند سمندر د ساحيل

سیمې په مارکیټونو او بازارونو کې پلورل کیدل. د

تیر وخت اوسنۍ ميل رسچینې او روحیې له پخوا

زمانې رسه ژور تړاو لري.

د پروژې موخېد پروژې موخه د هند د سمندر د

څو مخې نړۍ کشفول – او د هند په

سمندر کې د فرهنګي، سوداګریزو

او مذهبي تعامالتو د تنوع په اړه د

اسنادو جوړولو لپاره د لرغون پوهنې

او تاریخي څیړنې تررسه کول دي.

پدې لړ کې به د نړیوالو علمي سیمینارو او غونډو

له الرې او د ګڼ انضباطي طریقې په مالتړ به د

سمندري الرو د مطالعې اړوندو موضوعګانو په اړه

څیړنې تررسه يش. پدې کار رسه به د خلکو لپاره

د نرشاتو رسبیره د تخصيص کارونو تولید ته الره

هواره يش تر څو د عمومي میراث او ګڼو رسچینو د

نظریې په اړه پوهاوی پراخ يش.

له هیوادونو رسه له منځه تللې اړیکې بیارغول:

د هند سمندر شاوخوا هیوادونه له زرګونو کلونو

Progress Mausam_Pashto.indd 19 15/04/15 3:01 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 1 مۍ-جون 2015 7

ښي لور ته: د حرضت

کاټیجن کلیسا، پخوانۍ ګووا،

هندوستان

الندې: د زنزیبار د سټون

ښارګوټی، تنزیا

هند سمندر هیوادونو تر منځ له فرهنګي تبادلې

څخه راپورته شوي دي لکه استخدام، د بودهایزم،

هندوییزم، اسالم او مسیحیت د

تبادلې اړوندې سیمې، د اوسیدنې غني

بندرونه، د بیړۍ چلونې ښکلې سیمې،

د صدف د سوداګرۍ اړوندې سیمې،

د مساله جاتو تجارت او همداسې نور،”

د هندوستان حکومت د فرهنګ وزارت

منيش روندرا سینګ وايي.

د عريب ژبې کلمه “موسم” هغه

فصل ته ویل کیږي چې کله بیړۍ په

خونديتوب رسه حرکت کولی يش.

د هند د سمندر سیمې د باد مشخص باد منظمه

بڼه لري چې د هند په سمندر کې د خلکو، شیانو

او نظرونو حرکت ته یې الر هواروله او تر هغې پورې

فرهنګي تعامالت او تبادله روانه وه

کله چې به په بیړیو کې د بخار د

کارګو لیږدونکو تکیه کمه شوه. د

موسمي باد دغه پوهاوي او حالت په

لرغونې او تاریخي سوداګرۍ، سیمه

ییزو اقتصادي هیوادونو، مذهب،

سیاست او فرهنګي پیژندنو اغیزه

کړې وه. ددغو شبکو له الرې په

تبادله کیدونکو توکو کې بیالبیل

شیان لکه عطرونه، دواګانې، رنګونه،

مساله جات، غلې دانې، لرګي، منسوجات، جواهرات،

د موسمي باد دغه پوهاوي او حالت په لرغونې او تاریخي سوداګرۍ، سیمه

ییزو اقتصادي هیوادونو اغیزه

کړې وه

Progress Mausam_Pashto.indd 16 15/04/15 3:00 PM

n مۍ-جون 2015 n 1هند ليد 6

پرمختګ

د موسم پروژه ګڼ انضباطي پروژه ده چې د هند د سمندر هیوادونو تر منځ اوږدمهالې اړیکې به بیاراژندی کړي او د همکارۍ او تبادلې نوې الرې به رامنځ کړي

د موسم پروژه د 2014 کال د جون په میاشت کې

د قطر په دوها ښار کې د نړیوال میراث کمیټې د

30مې غونډه پرمهال د غړو هیوادونو په مشارکت

د هندوستان لخوا اعالن شوه. د پروژې موخه له

افریقايي، عريب او آسیايي لیدلوري د نړۍ د تاریخ

دغه مهم پړاو په ثبت او ملانځلو کې یوه ځانګړي

ګام ته الر هوارول دي. “د موسم پروژې د فوکس

لومړنۍ برخه د هند د سمندر په سیمه کې د

میراثۍ نړۍ د ګڼو هیوادونو د فرهنګي تجاريت

الرو او د سمندري فرهنګي منظرو نوم ایښودنه

ده. د ګڼو هیوادونو دغه نوم ایښودنه به د ځانګړو

موضوعاتو پر بنسټ وي چې له پیړیو راهیسې د

د انډونیزیا په بروبودور معبد کې توږل شوې بیړۍ

د بدلون په فصل کې څرک

Progress Mausam_Pashto.indd 17 15/04/15 3:00 PM

Like MEA INDIA

Follow @MEAINDIA

Channel MEA INDIA

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 1 مۍ-جون 2015 5

ددغې لیکنې لیکوال د NDTV ساینيس اډیټر او ریچینګ فار دا سټارز )ستورو ته رسیدل(: مریخ او له هغه

څخه وړاندې د هندوستان سفر کتاب چې په 2015 کال کې د بلومزبوري لخوا چاپ شو لیکوال دی

لیدونکي په زړه راښکونکو اجراتو رسه حیران پاتې دي

بدل يش.” د هندوستان او امریکا تر منځ د “الره موندونکي”

پروژو په اصالح هوکړه وکړه چې د نوي دفاعي ټکنالوژۍ د

سوداګرۍ نوښت )DTTI( یوه برخه ده او د جیټ الوتکو او د

بار وړونکو الوتکو د ټکنالوژۍ ګډه جوړونه پکې شامله ده.

پدغه هوايي ننداره کې په لوړه کچې ټکټونه وپلورل شول،

له 3.5 سوه زرو څخه زیاتو هغو لیدونکو چې له ښاغيل مودي

رسه یې یو ځای د زړه راښکونکې نندارې څخه خوند اخیسته

پدې ټینګار کاوه چې زمونږ د هوايي فضا

صنعت په نورو 10 کلونو کې یوازې شاوخوا

دوه سوه زره خلکو ته اړتیا لري. د لویو

نړیوالو پانګوالو لپاره سرت فرصتونه موجود

دي تر څو هندوستان د هوايي فضا د

وسایلو د تولید تر ټولو کم لګښت لرونکی

او باور وړ په مرکز بدل کړي او دولت هم

له اړتیا رسه سم دغه سکتور ته د پرواز

کولو وزرونه ورکړي دي.

رامنځ ته يش نو دغه کچه نوره هم لوړیدلی يش. مونږ د

بهرنۍ پانګونې نهاد لخوا 24 فیصده مجازي پانګونې ته

اجازه ورکړې ده. او نوره اړتیا نشته چې یو تن داسې هندي

پانګوال ولرو چې لږ تر لږه 51 فیصده پانګه په خپل الس کې

ولري. د یو شمیر شیانو لپاره د صنعتي جواز اخیستلو اړتیا

له منځه تليل. خو په هغو ځایونو کې چې اړتیا ده، پروسه

یې ساده کړی شوې ده. مونږ حتی په لویو برخو کې هم د

شخيص سکتور د رول د پراخولو هڅه کوو. مونږ غواړو چې

د لوبې یو داسې ډګر رامنځ ته کړو چې په هغې کې ټول

ولوبیدلی يش.”

نړۍ د هندوستان نوي پیچ ته ښه راغالست وايي.

ښاغلی فرانک کینډل، د امریکا د دفاع وزارت د منيش

مرستیال چې په دا هندو اخبار کې لیکنې کوي، وايي،

“زمونږ حکومتونه او صنعتونه د هندوستان د صنعتي ډګر په

پیاوړي کولو کار کوي چې نه یوازې په هند کې تولید تررسه

يش بلکې سیمه او نړۍ باید خلکو ته په یوه خونډي ځای

PROGRESS_AERO INDIA_Pashto.indd 14 15/04/15 3:18 PM

n مۍ-جون 2015 n 1هند ليد 4

پرمختګ

کال کې شاوخوا 7 میلیارده ډالره تولید کوي. دغه صنعت د

کوچنیو او منځنیو تشبثونو د لویې کچې پانګونې مالتړ کوي.

په شخيص سکتور کې زمونږ دفاعي صنعت اوس هم کوچنی

دی. خو په زرګونو خلک پکې بوخت دي. دا یو سرت حقیقت

دی چې زمونږ شاوخوا 60 سلنه دفاعي وسایل له بهر څخه

راوردیږي. او مونږ یې له بهر څخه د ترالسه کولو په بدل کې

په لسګونو میلیارده ډالره مرصفوو. څیړنو څرګنده کړې چې

حتی په وارداتو کې 25-20 کموالی د هیواد دننه په دندو

کې له 1,00,000-120,000 پورې د لوړ مهارت په دندو

کې اضافوالی راوستلی يش. که چیرې مونږ په راتلونکو پنځو

کلونو کې د خپلو کورنیو تدارکاتو فیصدي له 40 څخه 70

ته پورته کړو، زمونږ د دفاعي صنعت تولید به دوه برابره يش

چې اغیزه به یې په مستقیمه توګه په دندو، په اړوند تولید او

د خدماتو په سکتور وي.

نور ګټه راوړونکي سکتورونه د پرمختللو موادو او

ټکنالوژۍ سکتورونه دي. لدې کبله مونږ د ماموریت

په توګه د هندوستان د دفاعي صنعت د پرمختګ په

فکر کې یو. لدې کبله دغه موخه زمونږ د میک این انډیا

پروګرام په زړه کې ده. مونږ د دفاعي تدارکاتو د پالیسیو

او طرزالعملونو په اصالح کار کوو. په هندوستان کې د

وسایلو تولید ته باید څرګند لومړیتوب ورکړل يش. زمونږ

د تدارکاتو طرزالعملونه به د پریکړو نیولو په برخه کې

ساده توب، مسؤلیت او ګړندیتوب ډاډمن کړي. مونږ د

مستقیمې بهرنۍ پانګونې مجازي کچه 49 فیصدو ته پورته

کړې ده. که چیرې د پروژې په لړ کې عرصي ټکنالوژي

پورته: له انګلستان څخه بریټلینګ وینګواکرز

ښي لور ته: د هندوستان د هوايي ځواک د درو هیلیکوپټر مدين تنوع

PROGRESS_AERO INDIA_Pashto.indd 15 15/04/15 3:18 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 1 مۍ-جون 2015 3

چې غواړي له بهرنیو همکارانو رسه ګډه پانګونه وکړي.

پداسې حال کې چې د هندوستان خپل مستقیمه

بهرنۍ پانګونه 49 سلنې ته رسیدلې ده، کالیا ګروپ

او د ارسایلو د رافیل پرمختليل دفاعي سیستمونو تر

منځ د ګډې پانګونې تړون وشو. د کالیا ګروپ رییس

ښاغيل بابا کالیاين وویل، “رافیل د هندوستان په دفاعي

بازار کې یو فعال غړی دی. د ایتالف د

غړي په توګه، مونږ هیله لرو چې د خپلو

اختصايص ټکنالوژیو پر بنسټ نظامي

وسایل جوړ کړو.” د کالیاين ګروپ موخه

لري چې په راتلونکو دوه کلونو کې د

100 میلیونه ډالرو په ارزښت سوداګري

وکړي. د IIT روزل شوي انجنیر او د

هندوستان دفاع وزیر ښاغيل منوهر

پریکار وویل، “له امنیتي سناریو رسه،

په دفاعي تولیداتو د هندوستان په ځان تکیه ډیره

مهمه ده. میک این انډیا ډیر مهم ګام او د سوداګریزو

معاملو د تررسه کولو لپاره اوس مهال ډیر مهم دی.”

هندوستان د خپل سمندري ځواک په پیاوړي کولو

ټولو سترو هوايي شرکتونو د یالهنکا

د هندوستان د هوايي ځواک مرکز

په مراسمو کې ګډون کړی وو

هم کار کوي. د فربوري په میاشت کې، د هندوستان

حکومت د پټ برید اوه او اټومي ځواک د تحت البهري

شپږو بیړیو د جوړولو امر وکړ چې ګډ لګښت یې له

HAL 1000 میلیونه هندي کالدرو څخه زیات دی. له

رشکت څخه هم د شاوخوا 70 پیالټس ټریرن الوتکو د

تولید او له سویيس رشکت څخه ددغه ډول 38 الوتکو

غوښتنه وشوه.

د هندوستان ولسمرش ښاغيل پراناب

مکرجي چې په پارملان کې یې وینا کوله،

وویل، د میک این انډیا پروګرام موخه

لري چې هندوستان په تولیدي مرکز

بدلولو لپاره د اکو سامل سیستم رامنځ

ته کړي... په څیړنې او نوښت کار روان

دی خو زمونږ مترکز د تولید په برخه

کې د زیاتو دندو رامنځ ته کول دي.

دغې موخې ته په پام رسه، ښاغيل مودي وویل، “په

هندوستان کې، د دولت په سکتور کې دفاعي صنعت

یوازې شاوخوا دوه سوه زره کارکوونکي او په زرګونو

انجیرنان او ساینس پوهان په کار ګامريل دي. دوی په

PROGRESS_AERO INDIA_Pashto.indd 12 15/04/15 3:17 PM

n مۍ-جون 2015 n 1هند ليد 2

پرمختګ

کړل. د انګلستان بریټلینګ وینګواکرز په څیر څو بهرنیو

ایروباټیکو ټیمونو لخوا د هوايي موانعو او د الوتلو په

حالت کې د الوتکې د وزرونو په رس حرکتونه هم تررسه

شول. د نندارې په آخري شیبو کې د IAF د هیلیکوپټر

د نندارې ټیم رسنج لخوا په شوخ رنګ، د طاوس په څیر

په اډوانسډ الیټ هیلیکوپټرو رسه اجرات تررسه شول.

دوه ښځینه افرسانو هم د لومړي ځل

لپاره په یاده ننداره کې ګډون کړی وو.

په پیل کې، د هندوستان لومړي

وزیر ښاغيل نریندرا مودي ددغې سرتې

غونډې افتتاح وکړه چې په اصل کې دغه

کار د میک این انډیا کورين پروګرام ته

د حرکت ورکولو یوه الر هم وه تر څو

هیواد د دفاعي تجهیزاتو د تولید مرکز

وګرځوي. په افتتاحیه غونډه کې، ښاغيل مودي وویل،

“دغه تر ټولو سرت ایرو انډیا غونډه زمونږ په هیواد او

په هندوستان کې د نړیوالې لیوالتیا د باور د نوې کچې

هینداره ده. ستاسو په څیر ډیرو خلکو ته هندوستان

د سوداګرۍ یو سرت فرصت دی. مونږ په نړۍ کې د

دفاعي وسایلو د سرت واردونکي شهرت لرو. ښايي دغه

ګنګوسې ستاسو تر غوږونو هم رسیدلې وي. خو دا

یوازینۍ سیمه ده چې مونږ نه غواړو یوازې دلته منرب

ون واسو! زمونږ امنیتي ننګونې ټولو ته معلومې دي.

زمونږ نړیوال مسؤلیتونه هم څرګند دي. مونږ د خپل

دفاعي تیاري زیاتولو ته اړتیا نه لرو. مونږ باید خپل

دفاعي ځواک عرصي کړو.”

د بنګلور په څنډه یلنهنکا کې د

هندوستان د هوايي ځواک مرکز د 250

هندي رشکتونو او 300 بهرنیو رشکتونو

په ګډون چې په شپږمیاشتنۍ هوايي

ننداره کې د سوداګرۍ سیايل کوي په

سرتې تخصيص تجاريت نندارې بدل

شو. د رولز روایس؛ ایربس انډسټریز؛

بویینګ، لوکهیډ مرټین په څیر سرتو هوايي رشکتونو

پدغو مراسمو کې ګډون کړی وو. د هندوستان

ایرونوټیکس ملټیډ )HAL(؛ بهارت الکټرونیکس ملټیډ

)BEL(؛ کالیا ګروپ او ټاټاز په څیر سرتو هندي

رشکتونو هم خپل تولیدات ښکاره کړل او داسې ښکاریده

Yak-52D له ښي څخه چپ لور ته: د رسنج هیلیکوپټر ننداره؛ له انګلستان څخه د یوکولویز ټیم

MkII PC-7 ؛ په سویس کې تولید شوی پیالټوس Yak-50 او

د نندارې په آخري IAF شیبو کې دد هیلیکوپټر د

نندارې ټیم سرنج اجرات ترسره شول

PROGRESS_AERO INDIA_Pashto.indd 13 15/04/15 3:18 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 11 مۍ-جون 2015

لوړ ګړندیتوب لرونکې ټیټو پروازونو، رغړیدنو،

په شا رغړیدنې او د پرواز ترکیبونو په ننداره

کې لیدونکي ځانته مجذوب کړي وو

کې نیولو رسه، دوه کورنیو نوښتونو – د الیټ جنګي

الوتکې او د الیټ جنګي هیلیکوپټر – تر ټولو په ډیر

ګړندیتوب رسه الوتنې وکړې او د

الوتکو په تولید کې یې د هندوستان

تکنالوژیکي راپورته کیدنه خلکو ته

ښکاره کړه. د IAF د روسیې سوکايي

30MKI- په خپل مهارت او چاالکۍ

رسه راغونډ شوي خلک ګوته په

خوله کړل او د کامل عمودي چاريل

حرکتونه یې تررسه کړل. د امریکايي

جنګي جیټ F-16 او د فرانسې رافیل

جیټ جنګي الوتکو هم ډیر اثرناکې حرکتونه تررسه

د هندوستان او بهرنیو هیوادونو 635 هوایي رشکتونو او

شاوخوا 300 اجراییوي مدیرانو او له 42 هیوادونو څخه

راغلو پالوو پدغو مراسمو کې ګډون

کړی وو. په غرفو کې ناستو په سلګونو

کسانو خپل د لوړې ټکنالوژۍ توکي

نندارې ته وړاندې کړل.

د هوايي ځواک دغه ننداره د

)IAF( هندوستان د هوايي ځواک

محصول ټایګر موت الوتکې رسه پیل

شوه چې د الوتکو په اوسني عرص کې

د هندوستان تر ټولو محدود تولید بلل

کیږي. د نن رسبیره او د میک این انډیا موضوع په پام

PROGRESS_AERO INDIA_Pashto.indd 10 15/04/15 3:17 PM

n مۍ-جون 2015 n 1هند ليد 0

پرمختګ

د هندوستان په سهیل کې پروت بنګلور د معلومايت

ټکنالوژۍ مرکز دی خو د څو ورځو لپاره د ټولو خلکو

سرتګې د لوړې ټکنالوژۍ په دغه ښار کې د کمپیوټر

له ښیښو څخه د آسامن په لور وې. لوړ ګړندیتوب

لرونکې ټیټ پروازونو، رغړیدنو، په شا رغړیدنې او د

پرواز ترکیبونو لیدونکي ځانته مجذوب کړي وو. د

هندوستان د هوايي ځواک د 10مې نندارې د یوې برخې

په توګه چې د 2015 کال د فربوري له 81مې څخه تر

22مې پورې په الره اچول شوې وه، د الوتکو ټولو ډولونو

او اندازو ته متاشګر هک دک پاتې وو. جنګي جیټونه، د

کارګو لویې الوتکې، هیلیکوپټرې، د بار لویې الوتکې او

بې پیلوټه الوتکې ټولې په آسامن کې تاویدلې چې د لیوالو

راټولو شوو خلکو پام ځانته راوړي. د هندوستان ذايت

جوړې شوې د څلور نسل ټیجاز الوتکې په ډیر دقت رسه

اجرات تررسه کړل او د خلکو لخوا یې ستاینه وشوه.

د هندوستان دولت د دفاع وزارت له وینا رسه سم،

د هند هوايي ځواک ننداره د هندي او بهرنيو هوايي رشکتونو د شوقمن ګډون شاهده وه

)مخامخ پاڼه( د هندوستان ایرونوټیکس ملیټډ )HAL( رشکت الیټ جنګي هیلیکوپټر؛ الندې: د هندوستان لومړی وزیر ښاغلی نریندرا مودي په ایرو انډیا 2015 غونډه کې

د میک این انډیا نوی شعار

لیکوال: پاالوه بګله

PROGRESS_AERO INDIA_Pashto.indd 11 15/04/15 3:17 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 9 مۍ-جون 2015

ښاغيل مودي د رسیلنکا په جفنا کې لدې وړاندې چې یوه کورنۍ

خپل نوي کور ته الړه يش د شیدو جوشولو له دود رسه مرسته کوي

،www.indiawrites.org ،منیش چند د انډیا رایټس شبکې مدیر مسؤل دی

په نړیوالو چارو او د هندوستان په مسایلو د مترکز ګڼ رسنیز مرکز

جال له الرې د هند سمندر د سیمې )IOR( د جیوپولیټیکس

او سیمه ییز یووايل په جوړولو کې مهم رول لري. د

هندوستان د IOR پالیسۍ د مخ پر بیولو انګیزه په سوله ییز

مرکز د هند سمندر بدلول، د ټولو سمندري هیوادونو لپاره

د فرصتونو رامنځ ته کول او د جیوپولیټیکس لوبو او نظامي

طرحې پر ځای د اقتصادي بیاښیرازې کیدنې ته لومړیتوب

ورکول دي.

د هندوستان نوي حکومت د هیواد د هند سمندر په

ډیپلوماسۍ کې د تازه حرکت او سرتاتیژیک پیوستون د

ونډې اخیستلو ابتکار په رښتیا خپل کړی دی. هندوستان

چې خپلې اسايس ميل ګټې یې په پام کې دي د هند

سمندر د پولې په اتحادیې کې ځانګړی او فعال رول لري

او په 2012 کال کې د 20 هیوادونو د بین الوزاريت غونډې

کوربه وو. IOR د افریقايي قارې د 54 بیاراپورته کیدونکو

هیوادونو رسه د همکارۍ مهمه موضوع ده او په سیمه کې

د همکارۍ نوې تګالرې به د هندوستان او افریقا په دریمه

غونډه کې چې د روان کال په پای کې به یې نوی دهيل

کوربه وي جوړې يش.

په مخه کې پرته الرد هند د سمندر ډیپلومايس به د هندوستان په نوي

حکومت کې سرت ځواک او استحکام خپل کړي چې د

منځني ختیځ، افریقا او آسیا په یو ځای کولو کې د سیمې

د اړوندو هیوادو د نښلونې لپاره ځانته خپل لیدلوری لري.

د هندوستان سمندري ځواکونو په سیمه کې د هیواد د

اسايس ګټو په خوندیتوب کې اغیزمن رول لوبولی دی؛

د عدن خلیج له سمندري غلو څخه د خوندیتوب لپاره

له 1,000 څخه د زیاتو بیړیو سکورټ کولو ځلنده رول د

سیمې په امنیت کې هندوستان ته د کلیدي لوبغاړي اعتبار

ورکړی دی او د هیوادونو تر منځ ښه شهرت لري.

ددغو بیالبیلو او متعددو هڅو مالتړ د نړیوالو سمندري

هیوادونو نظریه ده - هغه الرښوونکی اصل چې د هند

سمندر په اړه د نوي دهيل ډیپلوماسۍ چې همکاري، سیمه

ښاغيل مودي د موریس د

لوییس بندر په آپراوايس

ګهاټ کې آپراواسيز ته د

درناوي پر مهال

ییز همکاري او د سمندري فعالیت آزادي پکې شامله ده

راژوندۍ کوي. د هند سمندر اتحادیې او د هند سمندر

بحري ناستې په څیر نوښتونو له الرې په خپلې دوه اړخیزې

همکارۍ او څو اړخیزې پیاوړې ډیپلوماسۍ رسه د سمندري

عرصي کیدنې په یو ځای کولو هندوستان د فرصت د بحر

په توګه د هند سمندر په بیا جوړولو کې د خپل قانوين مهم

رول د بیا تصدیقولو پالن لري.

Indian Ocean_Pashto.indd 8 15/04/15 3:10 PM

همکاري

n مۍ-جون 2015 n 8هند ليد

چپ لور ته: ښاغلی مودي د تلیمنار د ریل الرې په 1650 پایو په مرکز کې د تلیمنار-منار په اورګاډي کې جنډه خوځوي

ښي لور ته: د هندوستان لومړی وزیر د رسیلنکا په کوملبو کې د ماهابودهي په ټولنه کې دانه )خیرات( تررسه کوي

هندوستان په سريلنکا کې د ریل الرو د پراختیا لپاره د 318 میلیونه پور )LOC( ژمنه وکړه

میلیونه پور )LOC( ژمنه وکړه. همدارنګه دواړو هیوادونو

د ویزې، ګمرکاتو، د ځوانانو پراختیا او فرهنګ په برخه

کې څلور تړونونه السلیک کړي دي. ښاغيل مودي له

ټرینکومايل څخه د پټرولیم مرکز جوړونې د مالتړ ژمنه

وکړه او د هیواد د اقتصادي ثبات لپاره د 1.5 میلیارده

ډالرو په ارزښت یې د “د مروجو پیسو د بدلون تړون”

اعالن وکړ.

عمومي لیدد درې واړو هیوادونو مترکز د امنیتي،

اقتصادي او پراختیايي همکارۍ په غځولو

او د سیمې لپاره د جامع او ګډ لید پیاوړي

کولو” موخې په عميل کولو وه. ښاغيل

مودي د مارچ په 21مه په موریس کې د

باراکوډا د هندوستان لخوا جوړ د ساحيل

ګزمې موټر رسمي ماموریت پیلولو پر

مهال وویل، “زما لپاره د هندوستان په ميل

بیرغ کې آسامين چکره یا څرخه د آسامين

انقالب یا د سمندري اقتصاد د ځواکمنیدو په معنی

دی. زمونږ لپاره سمندري اقتصاد همدومره ارزښت

لري.” د سیمي لپاره د فرصت د سمندر په توګه د هند

سمندر په پرمختګ کې د هندوستان په لومړیتوبونو

باندې د ترشیحي وینا پر مهال نوموړي وویل، “مونږ باید

د سمندر یا آسامين اقتصاد په عمومي پراختیا کې د

سوداګرۍ، سیاحت او پانګونې؛ زیربنايي پراختیا؛ بحري

ساینس او ټکنالوژۍ؛ دومدارې کب نیونې؛ او د سمندر

چاپیریال ساتنې په برخه کې خپله پراخه همکاري

نوره هم زیاته کړو.”

کلیدي چلوونکيد لومړي وزیر سفر د نوي دهيل د هند د سمندر په

ډیپلوماسۍ کې ګڼ ساحلونه رسه وتړل چې موخه یې د

تړيل جمعي اقتصاد، انرژۍ او سرتاتیژیکو موخو خوندي

کول دي. له یوې خوا، د سمندري غال، سمندري امنیت،

د اټومي وسلو زیاتیدلو او ګڼ ملیتي تنظیم شوو جرمونو په

څیر ګډې امنیتي ننګونې لرو. له بل لوري، د هند سمندر

د شاوخوا سمندري هیوادونو د اقتصاد د ژوند کرښه ده

او د نوي دهيل د انرژۍ د امنیت لپاره ډیر اړین دی.

هندوستان د هند سمندر په سمندري الرو له

شاوخوا 90 فیصدو څخه زیات تیل راوردوي.

د هند د سمندر سرتاتیژیک اهمیت، په

نړۍ کې د اوبو دریمې سرتې برخې په توګه،

او د سمندري الرو کور چې د آسیا ځینې سرت

اقتصادي هیوادونه پرې تکیه دي له پامه نه

يش غورځیدلی؛ او د سرتاتیژیک موقعیت په

درلودلو رسه، دغه سمندري سیمه د مخکښو

قدرتونو تر منځ د نوي سمندري لوبې د

دوران نقطه ګرځیدلې ده.

د آدین په خلیج او د سومالیه په ساحل کې د سمندري

غال د پیښو په زیاتیدو رسه، لومړي وزیر د سمندري امنیت

د همکارۍ د زیاتولو په اړه خپل دریځ څرګند کړ. نوموړي

وویل، “مونږ د سمندري غال له تروریزم او نورو جرمونو پر

وړاندې له مقابلې څخه نیولې تر سمندري خوندیتوب او

طبیعي ناورینونو پورې د سمندري همکارۍ لپاره د خپلو

سیمه ییزو میکانیزمونو د پیاوړتیا د هڅو مالتړ هم کوو.”

د هندوستان ځانګړی جغرافیايي موقعیت په درلودلو

رسه دغه هیواد د نښلونې، انرژۍ او ټرانسپورټ پروژو د

Indian Ocean_Pashto.indd 9 15/04/15 3:10 PM

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 7 مۍ-جون 2015

سیشلدا چې د هند سمندر له ګاونډیو رسه د هندوستان د سمندري

امنیت همکارۍ یو مهم حرکت بلل کیږي، هندوستان او

سیشل په بیالبیلو برخو کې د هایډروګرافۍ، له نوي دهيل

رسه د مجمع الجزایر هیوادونو لپاره د دوهم ډورنییر الوتکې

اعالنولو په څیر څلور معاهدې السلیک کړې. دواړو هیوادونو

د هایډروګرافۍ، د متدید وړ انرژۍ، پراختیايي زیربنا او د

بیړۍ چلوونې جدولونو او د بیړۍ چلونې الکرتونیکي جدولونو

پلورلو په برخه کې د همکارۍ څلور معاهدې السلیک کړې.

ښاغيل مودي په رسمي ډول د ساحيل څارنې د رادار پروژه په

الره واچوله چې د هندوستان یوه کلیدي پروژه چې موخه یې د

جزیرې په هیوادونو کې د نظاريت ظرفیتونو پیاوړي کول وو.

موریسهند چې د موریس یو کلیدي سمندري همکار دی د زیربنايي

پروژو د تررسه کولو لپاره د 500 میلیونه ډالرو پور )LOC( ژمنه

وکړه او د سمندري اقتصاد د کلیدي معاهدې رسبیره یې پنځه

تړونونه السلیک کړل. دواړو هیوادونه د موریس په اګالیګا او

بهرنۍ جزیره کې د سمندري او هوايي ټرانسپورټ د شبکې

د جوړولو هوکړه وکړه. د موریس د سمندري زیربنا د پیاوړتیا

په الر کې د مهم ګام په توګه، ښاغلی مودي په موریس کې د

ساحيل باراکوډه کبانو رسمي افتتاح هم وکړه.

رسيلنکاهندوستان په رسيلنکا کې د ریل الرو د پراختیا لپاره د 318

Indian Ocean_Pashto.indd 6 15/04/15 3:10 PM

همکاري

n مۍ-جون 2015 n 6هند ليد

د ښاغيل نریندرا مودي د ساګر یرتا حاکم رنګ آسامين وو، هغه رنګ چې د هند د سمندر په سیمه کې یې د آسامين اقتصاد په پرمختګ کې د هندوستان لخوا ډیر فعال رول ولوبولو

چپ لور ته: د هندوستان لومړی وزیر ښاغلی نریندرا مودي په سیشل کې د نظاريت

راډر د ساحيل سیستم لیدنه کوي

پورته: ښاغلی مودي په سیشل کې له خلکو رسه ستړې مشې کوي

درې هیوادونه، یو سمندر، یو ماموریت. د رنګ عالمت:

آسامين. د روان کال په مارچ میاشت کې، د هندوستان

لومړي وزیر ښاغيل نریندرا مودي د هندوستان سمندر

دریو سمندري هیوادونو چې د دوو لویو وچو، آسیا او

افریقا تر منځ تیریږي – سیشل، موریس او رسي لنکا

- ته سفر وکړ. دغه سفر چې د هندوستان لومړي وزیر

لخوا دغه ډول دا لومړی سفر وو د هندوستان د بهرين

سیاست په ماټریکس کې یې د هند سمندر په وده او

په هغه څه چې د هند لومړی وزیر یې ساګر )په سیمه

کې د ټولو لپاره امنیت او وده( یرتا بويل، ټینګار وکړ. یو

شمیر معاهدې السلیک شوې او د هند سمندر د سیمې د

اقتصاد د پراختیا لپاره ځینې ګامونه په ډاګه شول.

لیکوال: مانیش چاند

د رنګ عالمت آسامين: ساګر یرتا

Indian Ocean_Pashto.indd 7 15/04/15 3:10 PM

همکاري

د رنګ عالمت آسامين: 06 .......................................... ساګر یرتا

پرمختګ

10 ........................ د میک این انډیا نوی شعار

پرمختګ

16 ........................ د بدلون په فصل کې څرک

میراث

د هندوستان 20 ................................. د یوګا اديب خزانه

بیاکتنه

26 ..................... د صحتمن ژوند عميل الرښود

بیاکتنه

28 ................................ د یوګا له پولو ایخوا

موسیقي

30 .......................... د چاڼوونکو او احساسايت

انځورونه

د همپي پرشکوه کنډوالې.......................... 34

نوښت

46 .................. د زڼغوزیو په اړه د روحیې بدلول

نوښت

د ژوند د معیارونو لوړول........................... 50

نښاين

55 .............................. د روښانه راتلونکي الر

نښاين

58 .............. د روټاویروس لومړنی کورنی واکسین

بریا

د کارتوين فلمونو سرت محبوبیت................... 60

فرهنګ

65 ................................ خاوره په طال بدلول

هرن

د فرهنګونو سرته همپالنه.......................... 68

پخلی

74 ................ د هندوستان د رسو مرچکو حامسه

لټون

د خدایي رنګونو ملانځل............................ 80

لټون

د نوبل شاعر........................................ 84

خربي اتري

کله چي آسامن محدود وي......................... 88

محتویات

10

28

74

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 5 مۍ-جون 2015

content_Pashto.indd 4 15/04/15 3:40 PM

34

http://www.facebook.com/MEA

http://www.twitter.com/MEA

http://www.youtube.com/MEA

ایډیټر: ویکاس سواروپ

د ایډیټر مرستیال: نیکالیش ډیکشټ

د بهرنیو چارو وزارت

152 شمیره خونه، ‘A’ برخه، شاسرتي باون،

India, 110001 – نوی دهيل

فکس: 23388949، 91.11.23381719+،

ټیلیفون: 91.11.23384663

osdpd2@mea.gov.in :د پوښتنو/ځوابونو لپاره

د هند لید مجله په عريب بهاسا انډونیزیايي، انګلیيس، فرانسوي، رويس، پرتګايل، ف��اريس، پښتو، ایټالیوي، هندي، آمل��اين،

سینهايل، اسپانیوي، تامیيل، چینايي او جاپاين ژبو چاپیږي.

وزارت چارو بهرنیو د کي ډیلی نوی په مجيل هندوستان د نوموړي وزارت په مرشي چي د لوري، د ویکاس سواروپ له سیکرتر او ویاند هم دي چاپ او خپریږي. پته: نوي ډیيل، 152

شمیره خونه، ‘A’ برخه، شاسرتي باون، نوی دهيل – 110001 د ماکس پوژر رسنیو ګروپ هندوستان منزل، زیرزمینۍ د واح��د، G-0-A ملیټد رشکت خصويص منرب. اپارمتان ګروپ رشکتونو )MIRA( میرا د منزل، دویم 2&1، اشوار نګر د ماتورا رسک، نوي ډيل - India, 110065 د هندوستان مجيل په کال کي شپږ ځله خپریږي او د چاپ ټول حقوق يي خوندي دي. د نوموړي مجيل لیکني، فني کارونه، او/یا عکايس چي په دغه مجلو کي استعامل شوي کیديل يش وروسته اجازي له دفرت د د چاپ مجلو د هندوستان د چي MMGIPL او MEA پکار یوړل يش. د یا دوباره او استعامل کارونو، فني عکاسیو، نسخو، تولیداتو، رضاکارانه د رشکتونه نه اخيل. دا په غاړه نورو موادو مسولیت یا د دايس روڼوايل MEA اړینه نده چي په مجله کي لیکل شوي ټول نظرونه دي د

یا MMGIPLګروپ پوري اړه ولري.

پوښتنو د څخه ګروپ پوژر ماکس د

لپاره:

ټیلفون: 91.11.43011111+

فکس: 91.11.43011199+

www.maxposure.in :انټرنټی پاڼه

هند ليد29 ټوک ■ 3 ګڼه ■ مۍ-جون 2015

د ماکس پوژر رسنیو ګروپ هندوستان خصويص رشکت ملیټد

خپرونکي او د عملیاتو افرس: ویکاس جوهری

د اجرايي ريس او اداري ډایرکټر: پرکاش جوهری

د ایډیټ ریس: سوراب ټانکه

مرکزي دفرت

د ماکس پوژر رسنیو ګروپ هندوستان خصويص رشکت ملیټد

G-0-A واحد، د زیرزمینۍ منزل،

دویم منزل، د میرا )MIRA( رشکتونو ګروپ

اپارمتان منرب. 2&1، اشوار نګر

India, 110065 - د ماتورا رسک، نوي ډيل

ټیلفون: 91.11.43011111+

فکس: 91.11.43011199+

CIN No: U22229DL2006PTC152087indiaperspectives@maxposure.in :د پښتنو/ځوابونو لپاره

تاسو کويل يش مجله د الندي ځایونو څخه تر السه کړي:

نزدي د هندوستان د لپاره، راوړل��و السته د مجلو د هندوستان د

دیپلوماتیک دفرت رسه اړیکه ټینګه کړي.

content_Pashto.indd 5 15/04/15 3:40 PM

د هندوستان د یوګا بهرتینه

اديب خزانه

همکاري

ساګر یرتا

خربې اترې

ډاکټر ټیيس تومس

هند ليد29 ټوک ■ 3 ګڼه ■ مۍ-جون 2015

انځورونه

د همپي بیاراژوندي کول

لکه څنګه چې د یوګا لومړۍ نړیواله ورځ د جون په 21مه ملانځل کیږي، مونږ ددغه پخواين مترین د انسان او طبیعت تر منځ توازن او د روغتیا او سالمتیا هراړخیزې طریقې ته پاملرنه کړې ده. په یوې ځانګړې برخې کې مو د یوګا په اړه ځینې کالسیک او معترب متنونه په نښه کړي دي. د یمیني موتانا لخوا د یوګا ځواک په نوم لیکل شوي کتاب چې د یوګا د تخنیکي او فلسفي اړخونه تر منځ توازن بیانوي او یوګا: له رسچینې رسه همغږي، په نوم فلم چې د بهرنیو چارو وزارت او PSBT لخوا پروډیوس شوی او د یوګا مبدا څرګندوي

ته مو هم کتنه کړې ده.

د ساګر )SAGAR( یرتا په دوه اړخیز حرکت کې چې په لړ کې یې لومړي وزیر ښاغيل نریندرا مودي پدې وروستیو کې سیشل، موریس او رسیلینکا ته سفر وکړ، د هند د سمندر د سیمه د اقتصاد په پرمختګ کې د هندوستان د فعالیت رول پکې ډیر مهم ګڼل کیږي. بله مهمه ګډه پانګونه – د موسم پروژه – ده چې ښکاري د هند د سمندر د هیوادونو تر منځ اوږدې اړیکې بیرته راژوندۍ کړي. د هندوستان لومړي وزیر “د میک این انډیا” نوښت په بنګلور کې د هندوستان او بهرنیو هوايي رشکتونو لپاره د هندوستان د هوايي ځواک 2015 کال په مهمې نندارې رسه نور پرمختګ هم ترالسه کړ. ددې تر څنګ، له بنګالدیش رسه د

تریپوره د سوداګریزو اړیکو رامنځ ته کولو لپاره د هاتس د پولې په پرانیستلو هم کار روان دی.

د همپي د باشکوه کنډوالو لپاره مو هم د انځورونو یوه برخه بیله کړې چې د هندوستان د اتحادیې په بودیجې رسه بیارغول شوي او په هیواد کې نهه د پام وړ میرايث ځایونه دي. د جواليي په 7مه او 8مه تاسې په الداخ کې د هیمس په کلني فیسټوال کې ګډون کولی شی چې په لړ کې یې د ماسکونو په نڅا، عبادت

او نورو کړنو رسه په بدو د ښو براليس کیدل ملانځل کیږي.

یادې د وارثانو رسه خربې کړي چې له هغو ظاهري مونږ د هندوستان د غرانس د کالسیکې موسیقۍ موسیقۍ آلۍ غږوي. د نوبل جایزې ګټونکې ربیندرانات ټاګور ته د درناوي په خاطر د هغه د پیدایښت کلیزې په ورځ د مۍ په 7مه مو په کولکته کې د هغه له اجدادي کور څخه لیدنه وکړه. په ډاکټر تیيس تومس، هغه میرمن چې د توغندي ټکنالوجۍ په برخه کې د هندوستان د ځینو کلیدي بریالیتوبونو تر شا

یې سرت الس درلود، زمونږ د خربو اترو د برخې پاڼې پرې ښکلې شوې دي.

د هندوستان د نوښتونو ظرفیتونه په دوه مقالو کې څرګند شوي، لومړنۍ یې په الداخ کې د ملریزې انرژۍ په اړه ده چې په ژمي کې د خلکو د ژوند د ښه وايل لپاره کار پرې روان دی او بله یې په همیچل پرادیش کې د زڼغوزي وڼو

له پاڼو څخه د برښنا تولیدولو په اړه ده.

ویکاس سواروپ

راتلونکي

W W W . I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N n n 3 مۍ-جون 2015

Edit Note_Pashto.indd 2 15/04/15 7:08 PM

第29巻 第3号 2015年 5月~6月

インドヨガの 素敵な話

撮影リストリング ハンピ

協力サガール ヤトラ

会談テッシー トーマス 博士

د ډیکور نظرونه

د وروستیو ډیزانونو لپاره د کورين ډیکور او لوازمو

لیدلو په موخه د امبینټي انډیا نندارې څخه لیدنه

وکړی. د تولیدکوونکو، ډیزایرنانو او برابرونکو

لپاره پدې مرکز کې د مخکښو او د نوو رشکتونو

تولیدات نندارې ته ایښودل کیږي.

کله: د جون له 25 څخه تر 27 پورې

چیرته: پراګايت میدان، نوی دهيل

د آمونو پریامين

د هندوستان 1,100 ډوله آمونو خوند څکلو

لپاره د دهيل د آمونو نړیوال فیسټوال یو ښه

فرصت دی. پدغه فیسټوال کې د خوراک

سیالۍ، آزموینې او فلکلوریکه اجرات تررسه

کیږي چې دا ټول “د میوو پاچا” ته ځانګړي

شوي وي.

کله: د جون له 30 څخه د جواليي تر 2 پورې

چیرته: دهيل هاټ، پیتمپوره، دهيل

هند لید مجله اوس په جاپاين ژبه

د هند لید مجله به اوس په 16 ژبو چاپیږي چې

نوې چاپ به یې په جاپاين ژبه وي. د چینايي چاپ

افتتاحي ګڼه د روان کال پدې وروستیو کې چاپ

شوه. د چاپ نورې ژبې یې لکه فاريس، پښتو،

سنهالیز او تامیيل دي.

ګنګا دوسهره

هغه ورځ چې د نړۍ پر مخ د ګنګا سپڅلی

سیند نازل شو او له ځان رسه یې د جنت

سپیڅلتیا راوړه د ګنګا دوسهره د ورځې په

توګه ملانځل کیږي. خلک د خپلو ګناهونو

پاکولو لپاره پدغه سپیڅيل سیند کې المبي او

نورو ته د 10 ډوله خوارکي موادو نظر ورکوي.

کله: د مۍ 28

چیرته: د ګنګا د سیند په غاړه

آډیو فیسټ

د پام )PALM( سرتې نندارې په 15مه کلیزه

کې چې د مسلکي غږ، الیټینګ، ژوندي غږ، د غږ

د نصب، د موسیقۍ د آلو او د AV د یووايل د

صنعت ننداره ده، ګډون وکړی. د 14 بریالیو کلونو

د میراث رسبیره پدغه سرته ننداره کې نړیوال

لوبغاړي هم لیدلی شی.

کله: د مۍ له 28 څخه تر 30 پورې

چیرته: د مبببي د نندارې مرکز، ممببي

دهرمساله فلم فیسټوال

د نړۍ ټول فلمونه به د دهرمساله فلم په فیسټوال

کې په پرده وښودل يش. هغه فلمونه پدې کتار

کې نیول کیږي چې موضوع ګانې یې “پوهاوی” او

“خالقیت” وي او د ښځو د پیاوړتیا څرګندونه کوي.

کله: د جون له 11 څخه 13 پورې

چیرته: اپر دهرمساله، هیامچل پرادیش

پوټپواري

POTPOURRI_Pashto.indd 2 15/04/15 3:19 PM

د هندوستان د یوګا بهرتینه اديب خزانه

همکاريساګر یرتا

خربې اترېډاکټر ټیيس تومس

هند ليد29 ټوک ■ 3 ګڼه ■ مۍ-جون 2015

انځورونهد همپي بیاراژوندي کول

IP cover_May-June'15_Pashto.indd 1 15/04/15 3:28 PM