Imgternet Bvtsiin Tuhai Biy Daalt

Хэрэглэгчийн зан төлөвийн судалгаа

1

Онолын хэсэг

1-бүлэг Интернэт,интернэт үйлчилгээний

талаархи мэдээлэл

1.1. Интернэтийн үүсэл түүний тухай

1.2. Интернэт бүтцийн тухай

1.3. Монголын тухайд

1.4. Интернэт хэрэглээнд гардаг нийтлэг хүндрэлүүд

1.5. Интернэт ба хүүхэд

1.6.Интернэт Банкны Үйлчилгээ

1.7.Интернэтийн хэрэглээг хэрхэн зохицуулах вэ?

2-р бүлэг Интернэт хэрэглэдэг хүмүүсээс

авсан судалгаа

2.1. Судалгаа ба дүгнэлт

2.2. Х2 хамааралын шинжилгээ

2.3. Харьцуулсан дүгнэлт

2.4. Асуулгын арга

Хавсралт

www.zaluu.comwww.zaluu.com


2

Сэдвийн зорилго:Интернэт хэрэглэж буй хувь хүн ба өрх гэр бүл,

албан байгууллагын одоогийн хэрэглээг сайжруулах арга зам

дутагдалтай тал болон сэтгэл ханамж хандлагыг тодорхойлох явдал юм.

Сэдвийн зорилт: Судалгааны үр дүнд анализ хийж интернэт

хэрэглэж буй хүмүүсийн одоогийн хэрэгэлээг

сайжруулах.

Дутагдалтай тал болон сэтгэл ханамжийн

Хандлагыг тодорхойлоход оршино.

Судалгааны обьект: Интернэт хэрэглэдэг хэрэглэгчид

Судалгааны арга:Анкет ба ярилцлагын арга

Судалгааны ач холбогдол: Интерэнт хэрэглэдэг

хэрэглэгчдийн дутагдалтай тал болон сэтгэл ханамжийн

хандлагыг тодорхойлоход оршино.



3

Онолын хэсэг

1.1 Интернэтийн үүсэл түүний тухай

Хvн тєрєлхтєний тvvхэн дэх хамгийн том ололт дэвшилтvvдийн нэг нь

ИНТЕРНЭТ яахын аргагvй мєн билээ.Анхлан АНУ-н цэрэг, боловсролын

салбарын компьютеруудыг л хамарсан сvлжээ байсан бол єнєєдєр

Интернэт нь дэлхий даяар олон арван сая компьютеруудыг холбосон

аварга том сvлжээ болсон байна.1990-д оны дундуур интернэт

хэрэглэгчдийн тоо сард дунджаар 15% буюу жилд 200 гаруй хувир

нэмэгдэж байлаа. Єнєєдєр энэ хурд нь харьцангуй буурсан боловч,

хэрэглэгчдийн тоо єндєр хурдаар нэмэгдсэн хэвээр байгаа билээ.Та ч

гэсэн эдний нэг гэдгээ бvv мартаарай.Яг хэдэн хvн интернэт хэрэглэж

байна гэдгийг vнэндээ хэлэх боломжгvй юм. Ойролцоогоор 400 гаруй сая

хэрэглэгчтэй гэж баримжаалдаг бєгєєд 2008 онд тэрбум 500 сая гаран

болно гэж тооцоолдог байна.

Интернэтийн хийсвэр байдал багасаж бодит боломж улам нэмэгдэж

байна. Олон улсын мэдээллийн корпорацийн (International Date

Corporation, IDC) хэдэн жилийн ємнє гаргасан судалгаагаар америкийн

єрхийн гуравны нэг нь интернэтэд холбогдсон боловч нийт хэрэглэгчдийн

50 орчим хувь нь бусад орны оршин суугчид байна гэсэн дvгнэлтэнд

хvрчээ. Интернэт гэдэг нь хоорондоо мэдээлэл солилцдог дэлхий дахинд

тархан байрласан компьютерийн олон мянган сvлжээ юм.Тvvнийг

дангаараа ємчилж хянадаг газар гэж байхгvй.Ихэнхи мэдээлэл нь vнэгvй

байдгаараа хэрэглэгчдэд маш их єргєн боломж олгож байдаг билээ.Та

интернэтийн сvлжээгээр дамжин хормын тєдийд дэлхийн аль ч цэгт хvрэх

боломжтой бєгєєд мэдээлэл авахаас гадна єєрєє мэдээлэл vvсгэгч болж

мэдээллийн санг баяжуулж болдог.Yvнийг ихэнхдээ вэб хуудас, блог, вэб

талбар (space) зэргийг ашиглан гvйцэтгэдэг.

WWW гэдэг нь Дэлхий нийтийн сvлжээ буюу (World Wide Web) гэсэн

vгийн товчлол бєгєєд бид сvлжээ буюу Интернэт гэж нэрлэдэг.Интернэт

нь HTTP гэсэн стандарт протокол ашиглан хоорондоо холбогдоно.Энэхvv

сvлжээний мэдээлэл Вэб хуудас гэж нэрлэгдэн хадгалагддаг.Вэб

хуудсууд нь Вэб сервер гэж нэрлэгдэх компьютерт байрлана.Веб хуудсыг

ашиглаж, мэдээллийг нь ашиглаж байгаа компьютерийг (є.х та гэсэн vг)



4

Вэбээр vйлчvvлэгч буюу (client) гэнэ. Эдгээр Client – vvд нь вэб харуулах

хэрэгсэл буюу Browser (Internet Explorer, Mozilla, Opera, Netscape

Navigator etc..)ашигладаг.

Ямар хуудас харуулах вэ гэдгийг хэрэглэгчээс илгээсэн шаардлагаар

тодорхойлно.Интернэт дахь сая сая вэб хуудсууд єєрийн давташгvй нэр

буюу domain name (URL = Unifrom Resource Locator) - тэй.

Жишээ нь: www.caak.mn

Yvнийгээ зохицуулдаг албан ѐсны байгууллага байдаг.Тvvнийг ICANN

(Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) гэж

нэрлэдэг.Энэхvv байгууллага нь эдгээр замбараагvй олон нэрнvvдийг

зохицуулж, шинэ домайн нэр vvсгэх, єргєтгєл оруулах зэрэг асуудлуудыг

зохицуулах vvрэгтэй.

Интернэтэд яагаад том жижиг vсгийн ялгаагvй домайн нэр хэрэглэдэг вэ?

Урьд нь бидний ашиглаж байгаа домайн нэрний оронд IP address (Internet

Protocol Address) ашигладаг байсан бєгєєд vvнд 0.0.0.0 – оос авахуулаад

255.255.255.255 –хvртэлх тооны давхцалтгvй компьютер сvлжээнд

холбогдох боломжтой.

Энэ нь ойролцоогоор 4 294 967 296 ширхэг компьютер сvлжээнд

холбогдох бололцоотой гэсэн vг. Ийм тооны домайн нэр холбогдох

хараахан бололцоогvй тул том , жижиг vсгийн ялгаагvй нэр ашиглахаар

тєлєвлєсєн байна.

Дээрх IP- руу бидний одоо ашиглаж буй тогтооход хялбар домайн нэрийг

холбож єгч байгаа гvvр нь URL юм.Одоо бол бид домайн нэрийг эх хэл

дээрээ ашигах болоцоотой болсон байна.Та http://www.yahoo.com/ гэж

бичихийн оронд яахуу гэж хаягын мєрєн дээр бичихэд л ордог.

Энэ гайхалтай биш гэж vv?Яваандаа энэ нь дууны технологитой зохицож

та яахуу гэж хэлэхэд л www.yahoo.com руу ордог болохыг vгvйсгэхгvй.Вэб

хуудас бvр єєрт байгаа мэдээллээ харуулах зааврыг агуулах бєгєєд

Browser маань эдгээрийг уншиж танд ойлгомжтой байдлаар хєрвvvлэн

харуулах юм.Хуудас харуулах зааврыг HTML (Hyper Text Markup

Language-Гипер текст дамжуулах протокол) гэх кодчлолоор бичдэг. Та ч

єєрєє HTML файлыг энгийн текст боловсруулах програмын (notepad,

notepad++, wordpad, emeditor etc...) тусламжтайгаар vvсгэж чадна.

Жишээ нь: Hello World!



5

Гэж бичээд дурын нэрээр нэрлээд єргєтгєлийг нь .html гэж хадгалахад

хангалттай..htm, .html 2 нь зарчмын хувьд ялгаагvй. OS-н ємнєх

хувилбаруудад файлын єргєтгєлийн зєвхєн гурван тэмэдэгт байхаар

хязгаарлаж байсан бол одоо ийм хvндрэл гарахгvй учраас .html гэж

хадгалж болно.Энэхvv вэб хуудасны зааврын стандартыг W3C буюу

World Wide Web Consortsium (Дэлхийн сvлжээний холбоо) тогтоодог.

HTML, CSS, XML гэх стандарт кодчлолууд байдаг ба эдгээр кодчлолд

нэмэлт єєрчлєлт оруулах, боломжийг нэмэгдvvлэх, шинэ кодчлол батлах

зэрэг шинэчлэлтvvд байнга хийгдэж байдаг учраас vvнтэй холбогдуулж

шинэ стандарт боловсруулах, тvvнийг вэб хєтєч (Browser) програм

хангамжтай зохицох ажлуулах тєлєвлєгєєг гаргах гээд єндєр

хариуцлагатай ажилладаг байгууллага юм.

Вэб хуудасны хаяг нь vндсэн 4 хэсэгтэй.

1. http:// - HyperTextTransferProtocol

2. www. – WorldWideWeb (Мэдээллийн санд харъяалагдсаныг илэрхийлнэ)

3. 3. yourname – Тухайн байгууллагын нэр

4. .com, .edu, .org, .mn, .ru, .kr - Ямар vйл ажиллагаа явуулдаг, ямар

улсын сайт болохыг заана.

Хүн төрөлхтөний өмнө мэдээллийн цоо шинэ ертөнц нээгдэж баина.15

жилиин өмнө нэг ч гар утас,нэг ч зөөврийн компьютер интернэтийн

сүлжээ байсангүй.Электрон шууданг зөвхөн цэрэг дайны болон шинжлэх

ухааны зорилгоор ашиглаж баилаа.Микро компьютер гарнаас хойш 5

жил өнгөрлөө . IBM фирмийн персонал компьютер гарахад дараагийн

жилүүдэд дэлхий дахины хөгжилд ямар нөлөөүзүүлэхийг хэн ч төсөөлж

байсангүй.Харин өнөөдөр хүн бүр тоглоом тоглохоос эхлээд бичиг

баримт бэлтгэх, хөгжим зохиох, өрхийн санхүүгийн тооцоо хийхдээ ч

компьютер ашиглаж байгаа бөгөөд ихэнх компьютер интернэтэд

холбогджээ. Сонин сэтгүүлүүд реклам сурталчилгаа, материалаа и-

мейлээр хүлээн авдаг болж бизнесийн бүхий л төрлийн гэрээ хэлэлцээр

интернэтээр хийгдэж байна.Электрон сүлжээ, интернэт нь хүн

төрөлхтний өмнө урьд өмнө байгаагүй өргөн боломжийг нээж байгаа

билээ.



6

Худалдаа наймаа, бизнес гэхээр л хэдэн зууны өмнөх өрнө дорныг

холбосон худалдаа наймааны их зам, ачаа бараа тээж алгуурхан

урагшлах жингийн урт цуваа өөрийн эрхгүй санаанд буудаг нь

лавтай.Тэгвэл одоо цагийн бизнес гэдэг нь гэдэг нь зөвхөн өрнө дорныг

төдийгүй хол ойрын бүх тив, улс орныг холбож, мянга түмэн бээрийн урт

замыг хэдэн хоромд туулдаг болжээ.Энэ бол худалдаа наймаа,

бизнесийн үйл ажиллагаа явуулахад зориулсан компьютерийн сүлжээ

юм. Ийнхүү ачаа бараагаа морин тэрэг, тэмээн жинд ачаалж хэдэн сар,

жил үргэлжлэх урт замд гарч өвлийн хүйтэн зуны халуунд зовж зүдэрч

байж хийдэг тэр цагийн арилжаа наймаа өнөөдөр хэчнээн ямар хялбар

болсныг зүйрлэхийн аргагүй. Өрөөнөөсөө ч гаралгүй дэлгэцийн араас

товчлуур дарах төдийхнөөр тив дэлхийг алгасан бизнесийн түншээ олж

дуртай цагтаа харилцан гэрээ хэлэлцээр байгуулж загвар хэмжээгээ

тохирч төлбөр тооцоогоо хүртэл гүйцэтгэхэд ямар саадгүй болжээ.

Өнөөдөр дэлхий дээр интернэт хэрэглэгчдийн тоо асар түргэн нэмэгдэж

30 минут тутамд 1 сүлжээ, өдөр тутамд 500 компьютер түүнд холбогддог

гэсэн тооцоо байна. Интернэт онцгой түргэн нэьтэрч буй орон бол Япон

юм. 1998 оны эхний улирлын байдлаар тэнд интернэтийн хэрэглэгчдийн

тоо 10 саяас хол давжээ. Интернэтийн хэрэглэгчдийн 25% буюу 2,5 сая

хүн зөвхөн гэрээсээ, 54% буюу 5,4 сая хүн ажил дээрээсээ, 21% буюу 2,1

сая хүн гэр болон ажлын аль алинаас нь интернэтэд хандан ажилладаг

байжээ.Нийт айл өрхийн 7,1% нь интернэтэд холбогдсон байна. Оны

эцэс гэхэд Японы интернэт хэрэглэгчдийн тоо 13,85 саяд хүрэх төлөвтэй

бөгөөд 28% гэрээсээ, 48% нь ажил дээрээсээ, үлдэх 24% нь гэр болон

ажил дээрээсээ интернэтийг ашиглана. 1999 оны эцэс гэхэд Япон дахь

интернэтийн хэрэглэгчдийн тоо 20 саяд хүрнэ гэсэн урьдчилсан тооцоо

гарчээ.

Дээрх тоо баримтаас үзэхэд интернэтийн зөвхөн ажлын цагаар ажил

дээрээсээ бус гэрээсээ болон гэр ба ажил дээрээсээ, хослуулан хэрэглэх

ч сонирхол өсч байна. Энэ нь персонал компьютер хаа сайгүй нэвтэрч,

ялангуяа бизнес эрхлэгчид холбоото мэдээллийг цуглуулах болжээ. Араб

дахь интернэт хэрэглээний тухай анхны судалгааны дүнгээс үзэхэд

интернэтийн дундаж хэрэглэгч 29 настай бөгөөд гол төлөв дээд

боловсролтрой эмэгтэйчүүд байдаг. Нийт хэрэглэгчийн 4% нь



7

эмэгтэйчүүд байдаг.Интернэтийг гэртээ болон ажилдаа ашиглаж

байгаагаар нь үзэхэд яг тэнцүү буюу 50:50 юм.Ялангуяа боловсролын ба

улсын байгууллагуудад интернэтэд ихолбогдохыг нэг их хичээхгүй байна.

Бизнес эрхлэгчийн 17% нь компьютер дээр ажилладаг, эсвэл интернэтэд

холбогдсон газар ажилладаг юм байна. Гэтэл Африкт сүүлийн хэдэн

жилд интернэтийн холболтын цар хүрээ өмнөх жилүүдийнхийг бодоюход

нэмэгдэж байна. 1998 оны 1 сарын мэдээнээс үзэхэд Африк тивийн 54

орны 42-ынх нь нийслэлд интернэтийн онлайн үйлчилгээ явуулж,

зимбабве-г оруулаад 8 улс орон нутгийн сүлжээтэй буюу хоорондоо

телефон утсаар холбогддог аж. Тус тивийн интернэтийн хэрэглэгчдийн

тоо 800 мянгаас нэг саяын хооронд байгаа бөгөөд үүнээс 700 мянга нь

өмнөд Африкийнх аж. Зимбабве улс интернэтийн 10000 хэрэглэгчтэй ба

нийт хэрэглэг чдийн тоогоор 3-р байр, нэг хүнд ноогдох тоогоороо 5-р

байр эзэлдэг байна.Гэсэн хэдий ч саяхны судалгаагаар Африк тив нь

интернэтийн хэрэглээ, холболт өндөр хөгжсөн орнуудаас хол хоцорсон

хэвээр байна.Дэлхий дээр болон бизнес эрхлэгчид интернэтийн

тусламжтайгаар гадаадын байгууллагуудтай холбоо тогтоож төлбөр

тооцоог түргэн шуурхай гүйцэтгэдэг байна. Монгол улсын интернэтийн

web хуудсаар манай компаниудын тухай мэдээлэл, үнэт цаасны зах

зээлийн мэдээлэл, валютын ханшны мэдээлэл тухай зэрэг төрөл бүрийн

мэдээллүүдийг авах боломжтой



8

1.2. Интернэт бүтцийн тухай

Интернэтийн хамгийн гайхамшигт чанар нь түүнийг хэн нэгэн бүхлээр нь

эзэмшдэггүй явдал юм.Интернэт бол дэлхийг хэрэн тойрсон асар олон

сүлжээнүүдийн нэгдэл бєгєєд эдгээр сүлжээнд аварга томоос эхлээд

єчүүхэн жижиг сүлжээ хүртэл хамрагдана.Энэхүү нэгдэл хамгийн

ярвигтай бүтцээс эхлээд хамгийн энгийн бүтэц бүхий тєрєл бүрийн

аргаар хоорондоо холбогдоно.Яг үнэндээ интернэт гэж байхгүй бєгєєд

асар олон сүлжээнүүдийн нэгдлийг л ингэж нэрлэж байгаа юм. Inter гэдэг

нь ерєнхийдєє олон улсын гэдэг утгыг гаргаж байгаа бол net гэдэг нь

мэдээж сүлжээ гэсэн үг шүү дээ. Ингээд олон улсын сүлжээ буюу

интернэтийн тухай илүү ихийг мэдэж авцгаая.

1969 онд интернэт нь анх үүсжээ. Тэр үед ердєє 4-хєн компьютерийг

хооронд нь холбосон байсан бол єнєєдєр хэдэн арван сая

компьютеруудыг холбосон байна.Үнэхээр аварга том болсон байгаа

биз.Тэгэхээр анх түүнийг бүтээсэн хүмүүс түүний универсаль чанарыг

маш сайн хангасан байгаа юм.Хэдийгээр интернэтийг хэн ч албан ѐсоор

эзэмшдэггүй боловч энэ нь түүнийг хэн ч хянадаггүй, зохицуулдаггүй

гэсэн үг биш юм.1992 онд байгуулагдсан ИНТЕРНЭТИЙН НИЙГЭМЛЭГ

нь ашгийн бус бєгєєд жаахан замбараагүй болж яалт ч үгүй зохицуулалт

хэрэгтэй болох үед аргагүй шаардлагаар байгуулагджээ. Энэ

байгууллагын гол зорилго нь интернэт сүлжээг бүхэлд нь хянах,

зохицуулах явдал юм.Интернэтэд ашиглагддаг маш олон протоколуудыг

эд баталж гаргадаг юм. Бидний сонирхлыг энэ байгууллагаас илүү

интернэтийн бүтэц татаж байгаа тул бид Domain нэрийн сервер, Network

access Point, backbone гэх мэтийн талаар дэлгэрэнгүй үзэх болно. Юуны

ємнє компьютерууд хоорондоо хэрхэн холбогддог тухай сонирхоцгооѐ.

Сүлжээний шатлал

Интернэтэд холбогдсон компьютер болгон интернэтийн нэгэн хэсэг

болно.Єєрєєр хэлбэл интернэт нь дэлхий дээрх олон зуун сая

холбогдсон компьютеруудаас бүтдэг гэсэн үг. Жишээ нь монголчуудын

ихэнх нь єнєєдєр ч гэсэн Dial-up модем ашиглан холбогдож байгаа шүү

дээ. Энэ үед та орон нутгийн утасны дугаар руу модемоор залгаснаар

ISP (Internet Service Provid¬er - Интернэтийн Үйлчилгээ Үзүүлэгч) рүү



9

холбогдоно.Єєрєєр хэлбэл утасны шугамаар Micom, Realcom, MCS-Com,

Sky Network зэрэг ISP-нүүд рүү холбогдоно гэсэн үг.Харин ажил дээрээ

бол та байгууллагынхаа сүлжээнд холбогдоод л интернэтэд орчхож

магадгүй.Байгууллагын сүлжээг Local Area Network буюу LAN-Дотоод

Бүсийн Сүлжээ гэдэг.Хэдийгээр та LAN-д холбогдож байгаа боловч

байгууллага чинь бас л ємнєхтэй тєстэй аргаар ISP-тай холбогдож

байгаа нь гарцаагүй.Ер нь ISP-тай холбогдож чадсан л бол тэдний

сүлжээний нэг хэсэг болно гэсэн үг.Харин танай ISP чинь дараагийн

шатны илүү том сүлжээнд холбогдсон байх бєгєєд тэдний гишүүн мэтээр

ажиллаж байгаа нь лавтай.

Ингээд л интернэт бол сүлжээнүүдээс бүтсэн сүлжээ гэдэг нь батлагдаж

байгаа юм. Интернэтийн холболтын үйлчилгээ үзүүлэгч томоохон

компаниуд нь энд тэндхийн мужуудыг хамарсан єєрийн мэдлийн тусгай

dedicated backbone-тай байх бєгєєд эдгээр шугамаа ашиглаж єндєр

хурдтай холболтыг хангаж чаддаг. Dedicated backbone гэдэг хэллэг их

чухал юм. Монголчлох аваас тусгай зориулалтын дэд бүтэц гэж

ойлгогдоно. Backbone-сээр нуруу..Муж болгонд компанийн мэдлийн Point

of Presence (POP) байна.Энэ нь танд ойлгомжтойгоор дүрслэх аваас

єртєєтэй л тєстэй юм.Тухайн орон нутгийн хэрэглэгч компанийн

back¬bone-д холбогдохын тулд аль ойр байх POP-д холбогдох ѐстой

болно.Єєрєєр хэлбэл та Dial-up-аар залгах үед энэхүү POP цэгт

холбогддог гэсэн үг юм.Интернэтийн хамгийн гайхалтай юм нь одоо эхлэх

гэж байна.Ийм том дэд бүтэц сүлжээг хянах систем интернэтэд

байдаггүй.Хэрвээ хүсвэл манай монголын томоохон компани єєрийн

мэдлийн backbone сүлжээгээ дэлхийгээр биш юмаа гэхэд Ази даяар

татаж чадвал түүнийгээ бусад компаниудад түрээсэлж болно гэсэн

үг.Тэгвэл бид маш хямд зардлаар Азийн бусад орнуудтай асар єндєр

хурдаар холбогдоно гэсэн үг.Даанч ийм систем босгоход асар єндєр

зардал гарах нь ойлгомжтой.Түүнчлэн манай зах зээл бага болохоор ийм

системийг бие даан босгох боломжгүй.Хамгийн єндєр тєвшинд

хоорондоо холбогдсон хэд хэдэн аварга сүлжээнүүд байх бєгєєд

эдгээрийг Network Access Points (NAP) ашиглан холбоно.



10

Сүлжээний жишээ

Зарим хүмүүст дээрх материал огт ойлгомжгүй санагдаж болох

юм.Тэгэхээр мэдлэгээ бататгах үүднээс жишээ авч үзье.А компани нь

нилээн том ISP компани гэж тєсєєлье.Тэрээр монгол орны гол хотууд,

хэд хэдэн аймагт єєрийн мэдлийн POP-той.Тухайн хотын хэрэглэгчид

модемоор POP руу нь холбогдох боломжтой.POP-уудаа хооронд нь

холбохын тулд Монголын Цахилгаан Холбоо ч юмуу эсвэл єєр газрын

мэдлийн шилэн кабелийг түрээсэлдэг гэж бодъѐ.Єєрсдєє шилэн кабель

бүхий дэд бүтэц хараахан байгуулж чадаагүй.Тэгвэл Б компани нь

корпораци маягийн ISP гэж тєсєєлье.Б компани нь томоохон хотуудад

том том барилгуудтай бєгєєд тэдний серверүүд, салбар нэгжүүд нь

эдгээр барилгуудад байрладаг.Б компани нь маш том бєгєєд баян

корпораци учир барилгуудаа бүгдийг нь хооронд нь єєрийн мэдлийн

шилэн кабелиар холбож дєнгєсєн байна.Єєрєєр хэлбэл єєрийн мэдлийн

сүлжээг үүсгэсэн гэсэн үг.

Ийм тохиолдолд А компанийн хэрэглэгчид хоорондоо чєлєєтэй харилцаж

чадна.Мэдээж Б компанийн ажилтнууд ч ялгаагүй хоорондоо харилцах нь

ойлгомжтой.Харин харамсалтай нь А болон Б компанийн хэрэглэгчид

хоорондоо харилцах асуудал тєвєгтэй болж байгаа юм. Яагаад гэвэл

дээрх 2 сүлжээ одоогоор хоорондоо холбогдоогүй байгаа шүү дээ. Ингээд

2 компани хоѐулаа єєрсдийн сүлжээгээ NAP-д холбохоос єєр аргагүй

болно. NAP-д холбосноор А-гийн хувьд ганц Б ч гэхгүй бусад компанийн

сүлжээнд хандах боломжтой болж байгаа юм.Тэдний хоорондох урсгал

NAP-ийн сүлжээгээр дамжих нь тодорхой.Яг амьдрал дээр олон арван

ISP-нүүд байх бєгєєд тэдгээр нь бүгд ямар нэгэн хэмжээгээр NAP-д

холбогдсон байна.Триллион гаруй єгєгдєл єдєр тутам урсах ба бүгд

хоорондоо гэрээ байгуулж интер холбоо үүсгэхийг зєвшєєрсєн

байдаг.Ийм аргаар таны компьютер дэлхийн хаана нэгтээ байх єєр

компьютертай ямар ч байсан ч холбогдох боломжтой болж байгаа юм.

Хуваагдлыг гүүрээр холбох

Бүхий л дэд сүлжээнүүд NAP-д найдахаас єєр аргагүй болохыг та

ойлгосон байх.Аварга том том backbone буюу сүлжээний дэд бүтцүүд

хоорондоо харилцана гэсэн үг.Хамгийн гайхалтай нь ингэж олон дамждаг

мєртлєє дэлхийн нєгєє бєєрєнд байгаа найзтайгаа чатлахад таны



11

илгээсэн текст секундийг хэд хуваасны дайны хугацаанд оччихдог юм

шүү дээ.Тэгвэл одоо Rout¬er гэсэн ойлголт яригдах учиртай.Яагаад гэвэл

єгєгдєл хаагуур хэрхэн дамжихыг шийддэг тєхєє-рємж бол Router

юм.Router гэдэг маань зангилаа болгон дээр орших єндєр хурдтай ком-

пьютер бєгєєд танаас ирсэн мессэжийг зорь-сон газар руу нь хамгийн

хурднаар илгээхийн тулд хааш нь шидэхийг шийднэ.Єгєгдєл дамжих

болон маш олон занги-лаа байх бєгєєд тэдгээрийн ком-бинац зам нь

хэдэн мянгад хүрч болох юм. Ер нь router нь 2 үндсэн ажлыг хийдэг.

Юуны ємнє дамжиж байгаа єгєгдлийг шалгадаг. Шалгалтын гол

зорилго нь дамжих шаардлагагүй, хэрэгцээгүй хэсгийг нь ялган

түүнийг хасах явдал юм. Энэ нь сүлжээгээр асар их хэмжээтэй

ямар ч хэрэггүй єгєгдєл дамжих аюулыг багасгана. Єгєгдєл дамжих

явцад техникийн зориулалттай иймэрхүү хэрэггүй єгєгдєл их үүсдэг

бєгєєд эдгээрийг дор дор нь устгадаг байна.

Єгєгдєл очих ѐстой газар руугаа зєв явж байгааг шалгадаг ба

түүнийг цааш нь зєв газар руу илгээх үүргийг хүлээнэ.

Ингэхээр router гэдэг маань дамжиж буй єгєгдєлд тун чухал үүрэгтэй нь

тодорхой байна.Ер нь тусдаа сүлжээнүүдийн хооронд router байдаг гээд

ойлгочход бараг буруудахгүй юм.Мэдээллийг нэгээс нєгєє рүү

шиднэ.Түүнчлэн холбохоос гадна эсрэгээрээ сүлжээнүүдийг тус тусад нь

хамгаалах үүрэг хүлээнэ.Хэрвээ router-ийн ийм үүрэг байхгүй байсан бол

зєвхєн сүлжээн дотроо дамжих ѐстой єгєгдєл хальж нєгєє сүлжээ рүү

урсаад орчих байсан биз.Ингэвэл сүлжээнүүд жинхэнэ замбараагүй

болох нь ойлгомжтой.Хичнээн сүлжээ холбогдсоноос үл хамааран router-

ийн үүрэг адил байдаг.Олон мянган сүлжээнүүдээс бүтсэн аварга том

интернэтийн сүлжээнд router үнэхээр онцгой үүрэгтэй тєхєєрємж билээ.

Backbone буюу ДЭД БҮТЭЦ

National Science Foundation (NSF) буюу Үндэсний Шинжлэх Ухааны Сан

анх удаагаа єндєр хурдны back¬bone-ыг байгуулсан байна. Энэ дэд

бүтцийг NSFNET гэж нэрлэсэн бєгєєд 170 жижиг сүлжээнүүдийг холбосон

T1 шугам байсан юм. Хурд нь ердєє л 1.544 Mbps байсан нь єнєєдєр бол

єчүүхэн боловч тэр үедээ агуу байжээ.Гэвч 1.544 үнэхээр гологдолтой

хурд байсан тул тэр үеийн аварга корпорациуд болох IBM, MCI ба Merit

нь NSF-тэй нийлж уг дэд бүтцийг хєгжүүлснээр дараа жил нь хурд маш их



12

нэмэгдэн даруй 45 Mbps болж T3 болсон байна.Backbone гэдэг нь

үндсэндээ бүдүүн шилэн кабель юм л даа.Том бүдүүн шугам дотор хэд

хэдэн шилэн кабель давхарлан орших бєгєєд ингэснээр урсгалын

багтаамжийг нэмэгдүүлж байгаа юм.Шилэн кабелиуд нь бас хоорондоо

ялгаатай.Шилэн кабелийг OC (optical carrier-шилэн дамжуулагч) гэсэн

нэгжээр хэмжих нь бий.OC-3, OC-12, OC-48 гэх мэтээр нэрлэдэг.OC-3

нэгж нь 155 Mbps багтаамжтай байдаг бол OC-48 нь 2,488 Mbps (2.488

Gbps) багтаамжтай.Тэгэхээр шилэн кабель хичнээн их багтаамжтай

бєгєєд ямар єндєр хурдтай болохыг та тєсєєлж байгаа биз ээ.

Харин єнєєдєр бол шилэн кабелийг хєрєнгє оруулалт нь байвал босгоход

ядах юмгүй болжээ.Дэлхий даяар олон зуун компани єєрийн мэдлийн

єндєр хурдтай шилэн кабелийн дэд бүтцийг босгож байгаа бєгєєд тэдгээр

нь тус бүрдээ NAP-д холбогдон иж бүрэн системийг үүсгэж

байна.Ингэснээр та дэлхийн хаана байгаа, аль компанид харъяалагдаж

байгаагаас үл хамааран нєгєє хүнтэй холбогдож чадах боломж бий

болно.

Интернэт бол хоорондоо тохиролцон холбогдсон асар их багтаамжтай

сүлжээнүүдийн нэгдэл гэдгийг дахиад хэлчихье.

ИНТЕРНЭТ ПРОТОКОЛ: IP хаягууд

Интернэтэд холбогдсон бүхий л машинууд давтагдахгүй тусгай дугаартай

байх нь зүйн хэрэг.Тэгэхгүй бол бие биенээ хэрхэн олох билээ.Энэхүү

хаягийг IP хаяг хэмээн нэрийддэг.IP гэдэг нь Internet Proto¬col гэсэн үг

бєгєєд компьютерууд интернэтийг ашиглан хоорондоо холбогдохдоо

ашигладаг хэл маягийн зүйл юм.Ер нь протокол гэдэг нь хоорондоо

харилцахдаа ашигладаг тусгай тохиролцсон зүйл байдаг.Жишээ нь

монголчууд монгол хэлээр хоорондоо харилцдаг бол олно улсад англи

хэл нь нийтлэг харилцааны хэл болдог шүү дээ.Тэрэн шиг л зүйл

юм.Хэрвээ протоколыг нь мэдэж байвал ирж байгаа үл мэдэгдэх

єгєгдлийг кодлон танихад их амархан.Протоколыг мэдэхгүй бол юу ч

ойлгож үл чадна.IP хаяг нь дараах байдалтай харагдана.

192.168.150.255 гэх мэт.

Ер нь үргэлжилсэн баахан тоонууд байж болох л байсан.Харин IP хаягийг

зохиож байгаа хүмүүс үүнийг бодолцон дундаа цэг бүхий дєрвєн тооноос

бүрдэхээр бодож хийжээ. Нэг тоо нь 0-255 хүртэл утга авч чадна. Энэ нь



13

хүмүүс бидэнд цээжлэх болон харахад арай л эвтэйхэн юм. Дээрх тоог

192168150255 гэвэл иржийсэн олон тоо харагдаж байгаа биз дээ. Гэхдээ

дээрх хэлбэр нь яг компьютерт орохоороо 2-тын тооллын системд

хєрвүүлэгдэж ашиглагдана. Тэгвэл 192.168.150.255 маань

11000000.10101000.10010110.11111111

гэсэн утгатай болно.2-тын тооллын системд дүрслэгдэхээрээ нэг тоонд

нь 8 орон шаардагдаж байгаа та харж байна уу. Ингэхээр нийтдээ 32

орон хэрэгтэй болно. Ийм учраас л IP хаягийг 32 бит тоо гэдэг юм шүү

дээ. 2-тын тооллын системд тухайн орон зєвхєн 0, 1-ын аль нэгийг л

авна. Ингэхээр энэ системд байж болох хамгийн олон хувилбар нь 2-ын 8

зэрэг буюу 256 гарах юм. Ингэхээр нэг бүхэл тоо маань ихдээ л 255 байж

болох байна шүү дээ. Ингээд нийт боломжит хувилбар нь 2-ын 32 зэрэгт

буюу 4'294'967'296 гэсэн тоо гарна. Боломжийн олон тоо харагдаж байгаа

биз дээ.Танд ойлгомжтойгоор тайлбарлавал ойролцоогоор 4.3 тэрбум

компьютерийг бидний бий болгосон IP хаягаар давхардуулахгүйгээр

тодорхойлж чадахаар байна.Зарим онцгой хаягуудыг янз бүрийн

зорилгоор ашиглахаар нєєцєлсєн байдаг. Жишээ нь: 0.0.0.0 гэсэн хаяг нь

анхны сонгодог сүлжээнд зориулагдсан бол 255.255.255.255 хаяг нь

broadcast-д зориулагджээ.

Цэгүүдээр хуваасан нь цаанаа бас учиртай.IP хаягуудыг учир утгатайгаар

олгодог.Мэргэжлийн хүн IP хаягийг хараад аль улсын хаана байгаа

компьютер вэ гэдгийг тєсєєлж чадна.Түүнчлэн IP хаягуудыг багцлаад нэг

хэсгийг бизнест, нэг хэсгийг Засгийн Газрууд эзэмшиж болдог. Найман

орон маань Net ба Host гэсэн 2 хэсэгт хуваагдана. Net хэсэг нь эхний

найман тоонд оршино. Энэ нь тухайн компьютер аль сүлжээнд байгааг

илэрхийлж чаддаг.Харин Node нь компьютерийг тухайн сүлжээн дотроо

хаана байгаа илрүүлнэ.Host хэсэг нь сүүлийн наймтад агуулагдана.

ИНТЕРНЭТ ПРОТОКОЛ: Domain нэрийн систем

Интернэт дєнгєж үүсэж нялх байхдаа мэдээж цєєхєн тооны компьютер

бүхий сүлжээтэй байсан нь лавтай. Хэдхэн компьютер учир харгалзах IP

хаягийг нь цээжлээд л болоо..Цєєхєн хэдхэн сервер компьютертай бол

тэдэндээ цээжлэхэд амархан IP хаяг єгєхєд л асуудал шийдэгдэх

юм.Жишээ нь мэйл сервер бүхий компьютертаа 216.27.27.27 гэх мэтээр

єгч болно шүү дээ.Харин жилээр биш єдєр хоногоор хүрээгээ тэлж олон



14

зуун сая сервертэй болж байгаа тохиолдолд яах билээ.Олон сая IP

хаягуудыг та бид цээжлэх гэж үү.Энэ бол бүтэшгүй юм.Энэхүү яалт ч үгүй

єндийж ирсэн асуудлыг шийдэхийн тулд текст файл үүсгэжээ. Network

Information Cen¬ter хэмээх тєв энэ файлыг удирдаж байсан бєгєєд бүхий

л IP хаягуудыг бүртгэж эхэлсэн байна. Тєдєлгүй текст файл асар ихээр

томорч ингэж байх аргагүй болсон нь тодорхой.

Ингээд 1983 онд Wisconsin-ы Их Сургууль Domain Name Server (DNS)

гээчийг үүсгэжээ.Энэ нь IP хаяг болгонд текст нэр харгалзуулдаг бєгєєд

уг текстийг орж ирэнгүүт харгалзах IP хаягийг автоматаар буцаадаг гол

үүрэгтэй юм.Ингээд л та бид єнєєдєр аймшигтай том том тоонуудыг

цээжлэх албагүй болгосон юм даа.Та єнєєдєр google.com, ya¬hoo.com,

computertimes.mn гэх мэт нэрүүдийг тун амархан цээжлэх нь тодорхой.

Uniform Resource Locators

Та вэб юмуу и-мэйл ашиглахдаа domain нэр хэрэглэх нь гарцаагүй.Тэгвэл

үүнийг URL хэмээх зүйлээр шийднэ.Вэб рүү орох замыг бүтнээр нь

бичвэл http://www.computer¬times.mn болдог шүү дээ.Үүнийг бүхлээр нь

URL гэдэг.Дотор нь do¬main нэр явж байгааг та харж байна.И-мэйлийн

хаяг ч гэсэн ялгаагүй [email protected]болно.Do¬main нэр болгоны

цаана харгалзах IP хаяг байдаг гэдгийг та мэдэж авсан нь

лавтай.Хамгийн дээд тєвшний Domain нэрүүд .COM, .ORG, .NET, .EDU,

.GOV гэсэн єргєтгєлтэй байдаг.Харин єргєтгєл бүрийн цаана асар олон

нэрүүд оршин байна.Жишээ нь хамгийн олон нэртэй .COM єргєтгєлийн

цаана сая сая вэбүүд бий.

Google

Microsoft

Yahoo

Dictionary

гэх мэт. Харин єргєтгєл нь адил бол түүн доторх нэрүүд давхардах

учиргүй.

Үйлчлүүлэгч ба эзэн сервер

Интернэт сервер нь интернэтийг үүсгэсэн байж тун болзошгүй.Хэрвээ

интернэт дээр ямар нэгэн сервер байдаггүй, түүнд хэрэгтэй үйлчилгээ

байдаггүй бол интернэтээр юугаа ч хийх билээ.Тэгэхээр интернэтэд

холбогдсон компьютер болгон нэг бол сервер үгүй бол клиент


mailto:[email protected]

mailto:[email protected]


15

болно.Мэдээж бусдадаа үйлчилгээ үзүүлдэг нь сервер болох бол

үйлчлүүлдэг нь үйлчлүүлэгч болох нь тодорхой.Маш олон сервер байж

болно.Вэб сервер, мэйл сервер, FTP сервер гээд нэрлэвэл их урт

жагсаалт гарна.Та бид ямар нэгэн вэб рүү хандаж л байгаа бол тэнд нэг

сервер бидэнд зориулан ажиллаж байна гэсэн үг.www.computertimes.mn

гэсэн хаягаар орж вэб хуудас гарч ирэн та хэрэгцээт мэдээллээ авч

байгаа гэж бодъѐ. Тэгвэл та хэдийн үйлчлүүлэгч болсон байна.Та уг

вэбийг агуулсан вэб сервер рүү хандаж үйлчлүүлж байгаа ажээ.Сервер

нь ихэнхдээ тогтмол IP хаягтай байх бєгєєд тэр нь барагтай л бол

єєрчлєгддєггүй.Харин Dial-up-аар орж байгаа гэрийн компьютер нь IP

хаягаа байнга солиод гайхах зүйлгүй.Ямар IP авахыг нь ISP дээрх

програм автоматаар тогтоочихдог.

1.3 Монголын тухайд

Манай орны зарим үзүүлэлтүүд үнэхээр єрєвдєлтэй.Жишээ нь манай

улсын интернэтийн гарц яг хэд вэ гэдгийг та мэдэх үү?MISPA гэсэн

байгууллага байгуулагдсанаас хойш манай орны интернэтийн байдал

харьцангуй гэрэлтэй болж эхэлсэн юм.Тэр үед юу болсон бэ?2004 оноос

ємнє Монголын интернэт үзүүлэгч компаниуд тус тусдаа гарцтай

байлаа.Тэд мэдээж шилэн кабель бүхий дэд бүтэц (backbone) байгуулж

чадахгүй тул єєр гарцтай байсан юм.Тэд шууд сансар руу гарсан сансрын

антен ашиглаж байв.Энэ нь багтаамж муутай байхаас гадна асар үнэтэй

байлаа.Үнэндээ манайх шиг эдийн засгийн хувьд тийм ч хүчирхэг бус

оронд энэ нь тохиромжгүй сонголт юм.Тэгээд ч сансрын гарц нь багтаамж

муутай.Багтаамжийг єсгєе гэвэл асар их мєнгє тєлєх хэрэгтэй болох нь

ойлгомжтой.Тэр үед манай орны нийт гарц бүх ISP компаниудын гарцыг

нийлүүлээд 80 Mbps-ээс хэтэрдэггүй байсан гээд бод доо.Ийм л єчүүхэн

байсан юм.Тэр үед 9 ISP компани байсан бєгєєд нийлбэр дүнгээр гарцын

єргєн 78Mbps байв.Гэхдээ энэ нь орох гарах урсгал нь нийлээд шүү

дээ.Үүнээс хүлээн авах нь (download) 44Mbps, илгээх нь (up¬load) 34Mbps

байв.Жишээ нь тэр үед Magicnet компанийн гарц ердєє л 2MB байсан гэж

байгаа юм.



16

Ингээд тємєр Замын вант улс маань энэхүү хүнд хэцүү байдлыг ойлгон

єєрийн дэд бүтцийг ашиглан шилэн кабелийг хоѐр хил рүүгээ татжээ.Энэ

ажилд чамгүй хєрєнгє оруулалт орсон нь тодорхой.Энэ үед

монголчуудын аз болоход ICTA буюу Мэдээлэл Харилцаа Холбооны

Агентлаг байгуулагдсан юм.Энэ агентлагийн гол зорилгуудын нэг нь

монголд зэрлэг байдлаар хєгжиж байсан мэдээллийн технологийн

салбарын хєгжлийг зохион байгуулах, эрчимжүүлэх явдал байсан

юм.Жишээ нь интернэт гарц буюу улсын хэмжээнд бодлогоор шийдэх

ажил тэр чигтээ уначхаад байсныг та одоо ойлгож мэдлээ шүү дээ.Ингээд

агентлагийн тусламжтайгаар MISPA буюу Монголын Интернэт Үзүүлэгч

Байгууллагуудын Холбоо байгуулагдав.Энэ холбоо Тємєр замын шилэн

кабелийн гарцыг эзэмшиж компаниудад хэрхэн хуваахыг шийддэг болсон

юм.Ингээд 2004 оноос эхлэн интернэтийн байдал хамаагүй гайгүй болж

эхэлсэн бєгєєд үнэ нь харьцангуй буурч эхлэв.Гэвч манай улсын єсєн

тэлж байгаа хэрэгцээг хангахад хаанаа ч хүрэхгүй байгаа юм.

Єнєєдрийн байдлаар тємєр замын шилэн кабелиар нийтдээ 247Mbps

єргєнтэй зурвасаар дэлхийн интернэт сүлжээнд холбогдож байна. Үүнд:

БНХАУ руу STM-1, ОХУ руу 46E1 буюу нийтдээ 247Mbps хурдаар

холбогдож байгаа ажээ. Анх 2004 онд ISP компаниуд бүгд VSAT систем

буюу сансрын хиймэл дагуулаар тус тусдаа холбогддог байсан учир

холболт харьцангуй єндєр үнэтэй дунджаар 1Mbps нь 3-5 мянган ам.

доллар байсан юм.Арай дэндүү үнэтэй байсан байгаа биз.Ингээд MISPA

энэ бүхнийг зохицуулан нэгтгэж газраар нэгдсэн нэг гарцтай болох ажлыг

хийж эхлэв. Энэ үеэс 1Mbps-ийн үнэ нь 1250 ам. доллар хүртэл буурсан

юм.Улмаар сансрын холболт нь харьцангуй єндєр үнэтэй тул газрын

холболт руу шилжүүлэх замаар 1Mbps-ийн үнийг 400 ам. доллар

болгосон нь дунджаар үнийг 10 дахин бууруулсан үзүүлэлт юм. Энэ үеэс

харьцангуй Монголын нийт ард иргэд интернэтэд холбогдох боломж

єндєр болж ирсэн.Компаниуд ч нийт зах зээл рүү хандсан маркетингийн

бодлого баримтлах хандлагатай болов.Тэрнээс ємнє угаасаа гарц асар

бага, тэрийгээ дагаад үнэ єндєр байсан тул ISP компаниудад шинэ

хүмүүсийг хэрэглэгчээ болгох сонирхол тийм ч их байсангүй.

Ийм учраас л монголын ISP компаниудын үйлчилгээ "0" байсан юм.Авбал

ав, боливол боль, гүйцээ.2004-2005 онд манай улсын гарц 247Mbps дээр



17

тулаад зогссон байсныг та мэдэж авсан.Тэгвэл тэрнээс хойш ОХУ руу

гарсан чиглэлд STM-1 тєхєєрємж суурилуулснаар 155Mbps урсгал

нэмэгдсэн байна. Ингээд яг одоогоор манай улсын гарцын нийлбэр

247+155 = 402Mbps болж байна.Хэдийгээр олон улсын єнєєгийн

тєвшинтэй харьцуулахад хэтэрхий бага ч гэсэн 2004 оныхтой

харьцуулахад гарц маань 5 дахин нэмэгдсэн байна. Энэ бүхэнд ICTA

болон MISPA-ийн зүтгэл их байсныг онцлон тэмдэглэе.

Интернэтийн гадаад гарцын үнэ буюу бєєний үнэ буурсан нь дотоодын

жижиглэнгийн үнэ буурах гол шалтгаан болсон байна. Тухайлбал 64Kbps-

ийн үнэ сард 59 ам. доллар байсан бол одоо 20 ам. доллар буюу 3 дахин

буурсан үзүүлэлттэй байна. Улсын хэмжээнд гарцын єргєнийг DWDM

тєхєєрємжєєр шийдээгүй тохиолдолд удаандаа ордог юм байна.Манай

улс STM хэмээх тєхєєрємж ашигладаг болохыг бид мэдсэн шүү дээ.

Харин яг одоо DWDM технологи руу шилжихээр ажиллаж байгаа гэсэн.

Хэрвээ ингэх аваас манай улсын гарц дахин эрс нэмэгдэж 2Gbps-4Gbps

болох учиртай. Огцом нэмэгдэж байгаа биз.Монголын бүх л интернэт

хэрэглэгчид болон хэрэглэхээр зэхэж байгаа хүмүүс энэ цаг үеийг тэсэн

ядан хүлээж байгаа гэдэгт огтхон ч эргэлзэхгүй байна.Одоо бол 402 Mbps

гарц маань пиг чихээстэй байдаг бєгєєд ийм учраас л бид гадаад

ертєнцтэй холбогдохдоо мєлхєх шаардлагатай болдог юм.2Gbps-4Gbps

урсгал оруулж ирнэ гэж тооцоолоод ISP компаниудаас хичнээн Mbps

урсгал авахыг хүсэж байгаа тухай тодруулахад 4Gbps урсгалыг

булаалцалдаад л авч байна гэсэн шүү. Ингээд бодохоор монголд энэ

талын нилээд их бизнес байгаа нь харагдаж байна.Тун удахгүй гарц

хангалттай болоод улмаар ISP компаниуд хэрэглэгчээ булаацалдаад

эхлэхийн цагт үйлчилгээний тал нь сайхан сэргэж ирнэ гэдэгт найдаж

байна.Тэр цагт үйлчилгээгээрээ л єрсєлдєх учиртай болно.Үүнийг олж

харсан зарим ISP-нүүд єнєєдрєєс эхлэн бүтцийн єєрчлєлт хийж шинэ

єнгє маяг олохыг хичээж байна.Ер нь олон жил болоод дагтаршчихсан

бүдүүлэг үеэсээ салъя гэвэл одооноос л эхлэх хэрэгтэй.



18

1.4 Интернэт хэрэглээнд гардаг нийтлэг хүндрэлүүд

Өнөөгийн байдлаар Монгол улсад маань нэлээд хэдэн ISP (Internet

Service Provider) буюу интернэтийн үйлчилгээг түгээгч байгууллагууд үйл

ажиллагаагаа явуулж байна.Та болон таны албан байгууллага мэдээж

аль нэг ISP -р дамжин интернэтийн ертөнцтэй холбогддог.Гэтэл бидэнд

сайн юманд садаа мундахгүй гэгчийн үлгэрээр үүнийг дагаад өч төчнөөн

хүндрэл бэрхшээлүүд тулгардаг.Мэдээж бид энд эдгээр хүндрэл

бэрхшээлүүдийг тоочиж барахгүй.Тэгэхээр бүгдээрээ ихэвчлэн

байгууллага албан газрууд буюу ихэвчлэн олон хэрэглэгчтэй үед

тохиолддог нийтлэг хүндрэлүүдийг энд дурдъя.

Эхний нийтлэг гардаг асуудал нь дотоод сүлжээний муу зохион

байгуулалтаас болж үүсэх интернэтийн хэрэглээний удаашрал буюу

bandwidth (зурвасын өргөн) хүрэлцэхгүй болох асуудал юм.Энэ нь зарим

холбогдох хүмүүсийн мэдлэгээс болон боломжоос хамааран зарим

байгууллагууд дотоод сүлжээг зохион байгуулах асуудал дээр төдийлөн

анхаарал тавилгүй хандсанаас зарим эцсийн хэрэглэгчдийн хэрэглэж буй

зурвасын өргөн нь дотоод сүлжээний траффикийн болон интернэтийн

траффикийн ачааллыг даахгүй хэмжээнд хүртэл унах тохиолдол бий.Бид

үүнийг хурд хүрэхгүй гэж ярьж заншсан байдаг.Өөрөө хэлбэл тухайн

хэрэглэгч байгууллагын дотоод сүлжээнд ажиллан сүлжээгээр өгөгдөл

дамжуулж байх үед дамжуулж буй өгөгдөл нь танд ноогдож буй зурвасын

өргөнийг хуваан ашигласнаар таны интернэтийн хурд буюу зурвасын

өргөнийг хязгаарлагдмал, зогсонги байдалд оруулна гэсэн үг юм.Ихэнх

хүмүүс үүнийг өөрийн компьютер дээрх дотоод сүлжээний физик

параметр болох 100Mbps, 10Mbps гэсэн хурдтай андуурч түүний

хэрэглэж буй хурд нь хангалттай байна гэж ойлгодог.Энэ нь буруу бөгөөд

өмнө өгүүлсэн хурд нь зөвхөн таны компьютераас таны компьютер шууд

залгагдсан байгаа төхөөрөмж 2 -ын хоорондох хурдыг л илэрхийлж

байгаа юм.Таны хэрэглээнд хангалттай байх хурдыг та тогтмол ашиглаж

байхын тулд таны дотоод сүлжээнд ямар нэгэн ачааллаас хамаарсан

хурдны уналт үүсэхгүй байх хэрэгтэй юм.

Байгууллагуудын хувьд эцсийн хэрэглэгчийг хянах гэдэг нь аюулгүй

байдал талаасаа болон системийн тогтвортой ажиллагаанд маш чухал



19

байдаг.

Тэгвэл үүнийг орхигдуулснаар эцсийн хэрэглэгч өөрийн дураар

интернэтээс их хэмжээний мэдээлэл байнга татах боломжийг олгодог.

Байнга татахаас гадна real time траффик гэж нэрлэгддэг хэрэглээний

түвшний RTSP, MMS зэрэг multimedia үйлчилгээг хангадаг протоколуудыг

ашиглан Real player, Windows media player зэрэг олон төрлийн multimedia

програмуудаар интернэтээр кино үзэх, дуу сонсох зэрэг асуудлуудтай

ялангуяа байгууллагын мэдээллийн технологийн ажилтнууд байнга

тулгардаг. Энэ интернэтийн хурдыг тогтмол ачаалалтай байлгадаг

бөгөөд тэр хэмжээгээрээ бусдын интернэтийн хурдыг

унагадаг.Жишээлбэл та ISP -ээсээ 512kbps хурдтай буюу зурвасын

өргөнтэй интернэтийг авч ашигладаг гэе.Тэгвэл танай нэг ажилтан

128kbps хурдаар нь интернэтээр кино үзэж байна гээд бодъѐ л доо.

Эндээс ердөө 512kbps - 128kbps = 384kbps bandwidth -ийг бусад нь

хуваан хэрэглэнэ гэсэн үг юм. Мэдээж тодорхой хугацааны дараа

ачаалал жигдрэх боловч real time траффик тийм ч амар өөрийн эзэлсэн

орон зайг суллаж өгөхгүй гэж мэд.Үүнээс гадна эцсийн хэрэглэгчийн

санаандгүй үйл ажиллагаанууд ч гэсэн үүнд нөлөөлдөг. Жишээ нь

вирусийн халдлагад өртсөнөөр вирус интернэтээс хэрэглэгчийн хүсээгүй

өгөгдлийг татах, интернэт рүү тодруулж хэлбэл интернэтэд байрлах юу

нь үл мэдэгдэх IP хаягтай төхөөрөмж рүү таны өгөгдлийг байнга upload

хийх зэргээр сүлжээний траффикийг зохиомлоор нэмэгдүүлэх зэрэг олон

асуудлууд гардаг. Мөн эцсийн хэрэглэгчид ажилд төдийлөн хэрэгцээ

шаардлагагүй вэб хуудсуудаар аялан, янз бүрийн файл татах зэрэг

ажлын цагийг үр ашиггүйгээр өнгөрүүлдэг.Энэ эргээд байгууллагын хувьд

интернэтийн үр ашиггүй хэрэглээ болж хувирдаг.Түүнээс гадна

байгууллагын дотоод үйл ажиллагааны шаардлагаар зарим хэрэгчид

өндөр хурд ашиглах шаардлага байнга урган гарч байдаг.Жишээ нь энэ

шаардлагын дагуу танай нэг ажилтан өмнө жишээ авсан 512kbps

bandwidth -ийн 128kbps -ийг нь хэрэглэх шаардлага гарчээ гэж

саная.Гэтэл нөгөө талд үр ашиггүй хэрэглээ нь танай байгууллагын

интернэтийн bandwidth -ийн ихэнх хэсгийг эзэлж байвал тухайн

тохиолдолд та хэрхэн энэ асуудлыг шийдэх вэ.Энэ бүхнээс үзэхэд бид

интернэттэй холбогдсон янз бүрийн шаардлага болон асуудлуудтай



20

байнга тулгарч байдаг нь илэрхий.Тиймээс эндээс интернэтийн хэрэглээг

зохицуулах, хянах менежментийн шаардлага зүй ѐсоор зайлшгүй урган

гарч ирдэг.

1.5 Интернэт ба хүүхэд

Интернэт болон мэдээллийн технологийн давуу талаас болоод дэлхий

хүртэл хавтгай болж байна гэж ирээд л шуугих болж. Хэрэв та хүүхэдтэй

бол доорх зүйлсийг заавал мэдэх хэрэгтэй. Яагаад гэвэл интернэт нь

бүгдэд нээлттэй болсон учраас хүүхдийн цав цагаан цаас шиг сэтгэхүйд

юу ч санал болгож мэднэ шүү дээ. Иймээс таны хүүхэд гэртээ, сургууль

дээрээ интернэт хэрэглэдэг бол та дараах зүйлсийг анхаар.

1.Юуны түрүүнд хүүхдийнхээ интернэт хэрэглэх эрхийг шууд хасч

хэрхэвч болохгүй. Хүүхэд хориглосон ч яаж ийгээд л интернэт ашиглах

бєгєєд бүр муугаар бодлоо гэхэд таныг үзэн ядаж магадгүй шүү.

2.Хяналт тавьдаг програмуудыг боломжоороо хэрэглэ. Жишээ нь Спикер

Группийн бүтээсэн Bossblock програм нь тухайн компьютерийг ашиглах

хугацаанд 10 минут тутамд дэлгэцийн зургийг авч хадгалдаг тул таны

хүүхэд тэр болгон аймшгийн сайтуудаар тэнээд байж чадахгүй. Гэхдээ

ямар ч сайн хяналтын програм байлаа гэсэн 100% итгэх арга

байхгүй.Харин ажилладаггүй ч хамаагүй ийм програм тавьсан шүү гэхэд

л байгууллагын ажилтнуудын хэтэрхий замбараагүй байдал шууд алга

болж байсан туршлага бий. Тэгэхээр хүүхдэд сайнаар нєлєєлєх нь

тодорхой.

3.Орчин үеийн техник технологийн талаар та єєрєє сайн мэдлэгтэй,

мэдээлэлтэй бол. Тэгэхгүй бол хүүхдэдээ мад тавиулах болно.Тэр

тусмаа интернэтийн тухай сайн мэдэж авах нь зайлшгүй.Үүний тулд та

єєрєє боломжийн хирээр интернэт ашигла. Хэрвээ та интернэтийн

талаар хангалттай мэдлэгтэй бол хүүхдэд сайн муу талыг нь хэлж єгвєл

тун сайн.

4.Гэрийн болон хүүхдийн компьютерийг харж, хянаж байх газар

байрлуулбал сайн. Хэрвээ хүүхэд єрєєндєє компьютерийнхаа ард хаалга

руу харан суудаг бол түүний дэлгэцэн дээр юу байгааг ѐстой чєтгєр л

мэдэх байх.Таныг очиж харах гэсээр байтал тэр бүхнийг зохицуулчихдаг



21

болно.

5.Танайх гэртээ компьютергүй ч гэсэн хүүхдийн чинь найз нь гэртээ

компьютертэй л байж таараа. Тэгэхээр боломжтой бол хүүхдийнхээ

найзын эцэг эхтэй нь зєвлєлдвєл зүгээр.

6.Блог гэх мэтээс авахуулаад л хэн дуртай нь уншиж, мэдээллээүлдээх

хэрэгсэл түгээмэл болчихсон. Гэвч хувийн амьдралынхаа талаар

хамаагүй бичиж болохгүй.Тэр тусмаа хүүхдүүд.Юу бичиж болох, юу

болохгүй талаар сайн зєвлєж, ярилцах хэрэгтэй.

7.Элдэв тєрлийн сэтгэгдэл, блог, уруу татсан мэйл, мессэж зэргийг үл

ойшоох, үл хэрэгсэх, алгасах сэтгэхүйг суулгаж єгвєл хамгийн сайн. Энэ

бол хэрэгжүүлэхэд хамгийн хэцүү заалт боловч хэрэгжүүлж чадвал

хамгийн үр дүнтэй заалт юм шүү.Энэ бол зєвхєн интернэт хэрэглээтэй ч

холбоотой биш, бүхэл бүтэн хүмүүжлийн асуудал яригдах болно.Үл

ойшоох гэдэг нь чухал үг юм шүү.Тэрнээс хэт үзэн ядах, эсвэл хэт дурлах

зэрэг нь аль аль нь зохимжгүй.Зүгээр л орхичих хэрэгтэй.Албаны овчарка

нохойг сургахдаа танихгүй хүнийг үл ойшоох гэсэн командыг сургах гэж

үйлээ үздэг юм.Танихгүй хүнээс идэх юм авахгүй, эрхлэхгүй, дагаж

явахгүй бас шууд дайрахгүй, архирахгүй.Зєвхєн єєрийн эзний командаар

л үйлдлийг гүйцэтгэнэ.Бусад үед тайван, энгийн байх ѐстой.

8.Хүүхэд тань буруу чиглэлийн агуулга, сайт руу орсон бол танд

мэдэгдэж байхыг зєвлєєрэй.

9.Хүүхэд тань нэгэнт буруу нєлєєнд ороод байгаа эсэхийг ажиглаж байх

хэрэгтэй. Єрєєнд нь гэнэт ороход интернэт броузераа унагах,

компьютераа шууд унтраах, дэлгэцээ хаах, нєүтбүүкээ далд хийх, байнга

ийш тийшээ хялам хялам хийж байгаа бол гарцаагүй л ямар нэгэн юм

болоод байна.Энэ чигээр нь орхих, тохирсон арга хэмжээ авах эсэхээ та

л мэдэж дээ.

10.Нэгэнт таны болон бусад хүүхдүүд дийлдэхээ болиод "буруу эрхэлсэн

хүүхэд бухын хүзүүнээс хатуу" гэдгийг үзүүлээд байгаа бол эрх баригчид

болон интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгч компани, эсвэл хүүхдийн

хүмүүжлээр дагнан ажилладаг байгууллагад хандан тусламж үсээрэй.



22

1.6.Интернэт Банкны Үйлчилгээ

ХасБанкны санал болгож буй Интернэт банкны үйлчилгээ нь танд болон

танай байгууллагад банк руу явж, цаг зав, мөнгөө үрэлгүйгээр банкны бүх

төрлийн үйлчилгээг орон зай, цаг хугацаанаас үл хамааран авах

боломжийг олгох бөгөөд интернэтэд холбогдсон компьютер байхад л та

дэлхийн аль ч өнцөг булангаас хоногийн 24 цаг, жилийн 365 хоногийн

турш хүссэн үедээ Интернэт банкны үйлчилгээг ашиглан өөрийн дансаа

хялбар, найдвартай, аюулгүй замаар удирдах боломжтой юм.

Онцлог давуу тал

ХасБанкны интернэт банкны үйлчилгээ нь дэлхийн хаанаас ч хурдан,

шуурхай үйлчилгээг үзүүлэхээс гадна Таны дансны найдвартай байдлыг

бүх талаар нь хангаж дэлхийд танигдсан хамгийн сүүлийн үеийн

хамгаалалтын төхөөрөмж хэрэглэдгээрээ бусад интернэт банкны

үйлчилгээнээс онцлог давуу талтай юм.

Үйлчилгээнүүд

Дансны лавлагаа авах:

Бүх төрлийн дансны үлдэгдэл шалгах;

Бүх төрлийн дансны хуулга авах;

Тухайн дансанд хийгдсэн гүйлгээнүүдээс хийгдсэн огноо, хүлээн

авагчийн нэр, данс, гүйлгээний утга зэрэг мэдээллүүдийг ашиглан

тодорхой гүйлгээг хайж олох;

Зээлийн эргэн төлөлтийн хуваарь харах;

Зээлийн төлөх дүн, хүүг сонгосон өдрөөр урьдчилан шалгах.

Бэлэн бус төлбөр тооцоо хийх:

Интернэт банкинд бүртгэлтэй өөрийн данс хооронд шилжүүлэг

хийх;

ХасБанкны салбар хооронд, ХасБанкнаас бусад арилжааны банк

руу шилжүүлэг хийх;

Захиалгат гүйлгээ хийх - Тогтмол болон нэг удаагийн гүйлгээг

урьдчилан захиалах.

Валютын ханшийн мэдээлэл авах;

E-reminder үйлчилгээ:



23

Зээлийн эргэн төлөлт хийх өдрийг сануулах;

Зээлийн хугацаа хэтэрснийг сануулах;

Дансан дахь зээлийн эрхийн дуусах хугацааг сануулах;

Төлбөрийн картын дуусах хугацааг мэдэгдэх.

НУУЦЛАЛ, ХАМГААЛАЛТ

https://www.e-xacbank.com вэб хуудас нь SSL технологийг ашиглан

нууцлалаа хангасан.

Харилцагчийг таних 2 шатлалт хамгаалалтын аргатай.

Гүйлгээ хийх бүрт гүйлгээнд зориулагдсан нэг удаагийн нууц код

асуун баталгаажуулна.

Дэлхийн нэр хүндтэй томоохон банкуудад хэрэглэгддэг нууцлалын

төхөөрөмж болох Васко (www.vasco.com)-г ашигладаг.

1.7.Интернэтийн хэрэглээг хэрхэн зохицуулах вэ?

Өмнөх шалтгаануудыг шийдвэрлэхийн тулд эдгээрийг хэрхэн яаж

зохицуулах вэ?Тэгвэл ихэнх байгууллагууд үүнд commercial буюу зах

зээл дээр худалдаалагдаж буй програм хангамжууд болон

төхөөрөмжүүдийг авч хэрэглэдэг.Тэдгээрийн тусламжтайгаар эцсийн

хэрэглэгчид шаардлагагүй хэрэглээний түвшний үйлчилгээнүүдийг хаах

болон шаардлагатай шүүлтүүрүүдийг тавих, bandwidth менежмент хийх

зэрэг арга хэмжээнүүдийг авдаг.Энэ дунд бидний мэдэх switch -с эхлээд

router, firewall төхөөрөмжүүдийг нэрлэж болно. Layer 3 switch, router,

firewall зэрэг сүлжээний түвшний төхөөрөмжүүд нь эцсийн хэрэглэгчийн

IP хаяг дээр тулгуурлан шийдвэрээ гаргадаг. Энэ интернэтийн хэрэглээг

зохицуулах асуудалд зайлшгүй дурдагдах ѐстой сүлжээний нэг ойлголт

бол QoS (Quality of Service) юм.QoS -ийг ерөнхийд нь сүлжээнд

шаардлагатай хэрэглэгчид шаардлагатай үйлчилгээг чанартайгаар

хүргэх менежмент гэж ойлгож болно.Ойлгомжтой байх үүднээс QoS -ийг

bandwidth менежменттэй харьцуулан тайлбарлая.

Bandwidth менежмент бол зөвхөн тухайн IP хаяг хэдий хэмжээний

bandwidth -ийг хэрэглэх вэ гэсэн хуваарилалт хийдэг програм хангамжууд

байдаг.Bandwidth менежментээр та QoS -ийг орлуулж хэзээ ч чадахгүй


https://www.e-xacbank.com/

http://www.vasco.com/


24

юм.Учир нь QoS нь тухайн IP хаяган дээр bandwidth менежмент хийхээс

гадна дотор нь HTTP траффикаас VoIP траффик нь өндөр урьтамжтай

гэсэн үйлчилгээний түвшний зохицуулалтыг хүртэл хийдэг.Жишээ нь

тухайн IP -д хуваарилсан band¬width дүүрсэн үед тухайн клиентээс VoIP

болон HTTP протоколын траффик зэрэг ирсэн гэж төсөөлье.Тэгвэл таны

QoS програм хангамж дээр хийсэн тохиргооны дагуу VoIP -ийн өгөгдлийг

түрүүлэн боловсруулна гэсэн үг юм.Интернэтийн орчинд голчлон

хэрэглэгддэг үйлчилгээнүүд дамжуулалтын түвшний TCP болон UDP

протоколуудын портын дугаар гэж нэрлэгдэх талбарын дугаараар

ялгагддаг. Жишээ нь бид HTTP бол 80, FTP бол 21 гэхчлэн мэддэг шүү

дээ. QoS хийдэг програм хангамжууд нь IP хаяг болон үйлчилгээний

төрөлд дээр тулгуурлан үйлдлээ гүйцэтгэдэг тул энэ төрлийн програм

хангамжууд ихэвчлэн сүлжээний болон дамжуулалтын түвшинд

ажилладаг байна.Мөн үүнээс гадна тухайн нэг үйлчилгээн дээр шүүлтүүр

хийх боломжийг өөр бусад програм хангамжуудын тусламжтайгаар олж

авч болно.Жишээ нь танай албан байгууллагын ажилтнууд худалдааны

төрлийн сайтууд руу орох шаардлагагүй байдаг бол та HTTP протоколд

шүүлтүүр хийх боломж бас бий.Бидний өмнө дурдсан сүлжээний

зохиомол ачааллыг бий болгодог хүн болгонд асуудал болдог төрөл бол

насанд хүрэгчдийн сайт юм.HTTP протоколд шүүлтүүр хийдэг програм

хангамжийн тусламжтайгаар бид мөн энэ асуудлыг шийдвэрлэх

боломжтой.Өөрөөр хэлбэл таны байгууллагаас энэ төрлийн сайт руу

орох боломжгүй болгон гэсэн үг.Ийм төрлийн болон QoS -ийн хамтарсан

цогц шийдлийг санал болгодог програм хангамжаар Smoothwall,

WebSense, ClarkCon¬nect зэрэг програм хангамжуудыг нэрлэж

болно.Эдгээр програм хангамжууд нь тодорхой үнэтэй бөгөөд

хэрэглэгчдийн ашиглах болон тохиргоо хийх асуудлыг дээд зэргээр

хөнгөвчилсөн байдаг.Нөгөө талаа бидэнд үнэгүйгээр үргэлж нээлттэй

боломжийг олгож байдаг програм хангамжууд бол мэдээж яах аргагүй

нээлттэй эхийн програм хангамжууд юм.Хэрвээ энэ тал дээр хангалттай

мэдлэгтэй бол Dansguardian, Squidguard зэрэг HTTP шүүлтүүр хийдэг

үнэгүй, нээлттэй эхийн програм хангамжуудыг өөрийн хэрэглээнд

нийцүүлэн тохируулснаар ашиглах бүрэн боломжтой юм.Нээлттэй эхийн

програм хангамжуудаас QoS -ийн боломжийг олгодог хамгийн өргөн



25

тархсан програм хангамжид тулгуурласан firewall бол xBSD төрлийн

үйлдлийн системд хэрэглэгддэг IP Firewall + Dummynet, Packet Filter +

AltQ зэрэг програм хангамжуудын хослол болно.Эдгээр нь бүгд

хангалттай сайн програм хангамжууд бөгөөд алийг нь хэрхэн хэрэглэхийг

таны сонголтод үлдээе.Хэдийгээр эдгээр програм хангамжууд нь үнэгүй,

дээд зэргийн уян хатан боломжтой хэдий ч хангалттай түвшний

шаардлага хангах хэмжээнд тохируулахын тулд танаас нэлээд сайн

мэдлэгтэй байхыг зүй ѐсоор шаарддаг гэдгийг нэмж хэлье.Магадгүй та

дутуу тохиргоо хийснээр өөрийн байгууллагыг гадны халдлагад өртөх

боломжийг ч нээж өгч магадгүй юм.

Интернэтийн хэрэглээг хэрхэн зөв зохистой, үр ашигтай болгох вэ?

Бид энэ удаагийнхаа дугаараар та бүхэнд дээрх сэдвийн хүрээнд багахан

мэдээллийг өгөхөөр шийдлээ.Товчхон хэлэхэд та энэ хэсгээс

интернэтийн тухай анхан шатны ойлголтоос эхлээд интернэтийн

зохистой хэрэглээ болон хувь хүн албан байгууллагуудад тохиолддог

түгээмэл асуудал болох интернэтийн ашиглалтыг хэрхэн зохицуулах вэ,

хэрэглээгээ хэрхэн сайжруулж интернэтийг үр ашигтай хэмнэлттэй

ашиглах вэ гэдэг асуултад тодорхой хэмжээнд хариулт авах болно.Бид

цаашид мэдээллийн технологитой холбоотой танд хэрэгтэй байгаа

мэдээлэл болон тантай өдөр тутам тулгардаг асуудлыг хэрхэн шийдэх

шийдлүүдийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээллийг хүргэж байх бөгөөд чухам

та өөрт хэрэгтэй байгаа мэдээллээ олж авахын тулд манай сэтгүүлийн

хаягаар бидэнд саналаа ирүүлэхэд л хангалттай юм шүү.

Бид интернэтийг юу гэж тодорхойлдог вэ?Үүнд "Интернэт бол

дэлхий дээрх хамгийн өргөн тархсан нийтийн сүлжээ юм." гэсэн маш

товчхон тодорхойлолттой бид үргэлж таарч байдаг.Тэгвэл өнөөдөр бид

интернэтийг арай өөр талаас нь бага зэрэг дэлгэрэнгүйгээр авч

үзье.Үүний тулд бид бага зэрэг мэргэжлийн ойлголтууд руу орох хэрэгтэй

болно.Цаашид бид зарим мэргэжлийн нэр томьѐог шууд авч ашиглах тул

энд сүлжээний тухай бяцхан ойлголтыг авцгаая.Өөрөөр хэлбэл интернэт

маань сүлжээ юм бол чухам сүлжээ гэж юу вэ гэдэг талаар товчхон

бөгөөд мэргэжлийн үүднээс тайлбарлая. Сүлжээ нь маш нүсэр, төвөгтэй,

асар том мэдээллийн технологийн салбар бөгөөд түүнийг нэг талаас

ойлгомжтой, суралцахад цэгцтэй дөхөм болгох үүднээс, нөгөө талаас



26

сүлжээний орчинд ажилладаг төхөөрөмжүүд нь өөр хоорондоо

холбогдох, ойлголцох асуудлыг нэгтгэх үүднээс

1. Open Systems Interconnection Basic Reference Model (OSI 7 layer

model) буюу товчоор OSI model (OSI -ийн 7 түвшинд загвар)

2. TCP/IP model (TCP/IP загвар) гэсэн үндсэн 2 стандарт загварыг

мөрддөг бөгөөд ерөнхийдөө сүлжээний төхөөрөмжүүд энэ үндсэн

стандарт загварын дагуу хийгдсэнээр өөр хоорондоо ойлголцон

ажиллах боломжтой болдог гэж ойлгож болно.

Эндээс уншигч танд нэг технологит яагаад 2 өөр стандарт загвар байна

вэ гэсэн асуулт төрж буй биз. Тэгвэл яг үнэндээ эдгээр нь нэг ойлголтыг

ялгаатай загвараар тайлбарласан шийдлүүд бөгөөд үндсэндээ ижил гэж

хэлж болно. Ялгаа нь гэвэл анх энэ 2 стандарт загварыг 2 өөр газраас

санаачлан гаргасан юм. Гэхдээ TCP/IP загвар нь OSI загвараас өмнө

гарсан бөгөөд өнөөгийн интернэтийн сүлжээний үндсэн загвар нь энэ

загварт нэлээд дөхөж очно. Сүүлд OSI загварыг 7 түвшинтэйгээр

загварчлан гаргаж TCP/IP загварын хэрэглээний түвшний функцуудыг

илүү нарийн тодорхойлж өгсөн байна. Үүнийг зурган дээрх

харьцуулалтаас шууд харж болно.Тиймээс өнөө үед сүлжээний

технологитой холбоотой сургалт болон баримт бичгүүд OSI загварыг

баримтлан хийгддэг болжээ.Нэгэнт бид сүлжээний тухай ойлголтыг

сөхсөн болохоор энд зайлшгүй дурдагдах ѐстой нэг ойлголт бол

протоколын тухай ойлголт юм. Товчхондоо протоколыг 2 төхөөрөмж

хоорондоо ойлголцохын тулд урьдчилан тодорхойлсон дүрэм гэж ойлгож

болно. За ингээд энэ ойлголтоо ашиглан интернэтийн сүлжээний мөн

чанарыг арай илүү ойлгохын тулд OSI загварынхаа 7 түвшнүүдээр маш

товчхон аялцгаая.

Physical Layer (Физик түвшин)

Энэ түвшинд сүлжээний төхөөрөмжүүд дээгүүр дамжуулагдаж байгаа

өгөгдлийн физик параметрүүдийг тодорхойлогддог.Физик түвшний

холболт нь физик дамжуулагчаар өөрөөр хэлбэл физик кабелиар

хийгддэг бөгөөд өгөгдөл 2 -тын битийн урсгал хэлбэртэйгээр дүрслэгдсэн

байдлаар түүн дээгүүр дамжуулдаг.Холболт, дамжуулагч, дамжуулалтын

хурд зэрэг физик параметрүүд мөн энэ түвшинд хамаарагдах бөгөөд

кабель, коннектор, холболт зэргийг стандартчилсан байдаг.Энэ түвшинд



27

ажилладаг төхөөрөмжүүдэд hub, repeater, frame relay зэрэг багтдаг

байна.

Data Link Layer (Сувгийн түвшин)

Энэ түвшин нь өмнөх түвшний 2 -тын битийн урсгал буюу өгөгдлийг

дамжуулагч дээгүүр найдвартай дамжуулагдах боломжоор хангаж өгдөг.

Энэ түвшинд физик хаяглалд хийгдэх бөгөөд Меdia Access Control (MAC)

хаяг буюу физик хаяг нь тухайн төхөөрөмжийг илэрхийлэх үл давтагдах 6

байтын урттай тоо байна. Физик хаягийг үйлдвэрлэгчээс тухайн

төхөөрөмжин дээр өөрчлөх боломжгүйгээр шарсан байдаг.Өөрөөр

хэлбэл физик хаяг нь таны компьютерийн сүлжээний картыг анх

үйлдвэрлэхэд өөрчлөх боломжгүйгээр хаягласан байдаг гэсэн үг юм.Та

өөрийн компьютерийн физик хаягийг Start->Run цэс дээр cmd гэж бичээд

гарч ирсэн цонхон дээр зурагт үзүүлсний адил командыг бичээд гарсан

үр дүнгийн Physical address гэсэн талбараас харж болно.Энэ түвшний

төхөөрөмжид MAC хаягт тулгуурлан бодолт хийдэг буюу шийдвэр

гаргадаг бидний мэдэх switch, bridge зэрэг төхөөрөмжүүд хамаардаг

байна.Нэг үгээр хэлэхэд энэ түвшний төхөөрөмж гэдэг маань энэ

түвшний өгөгдлийн бүтэц дээр тулгуурлан шийдвэр гаргаж бодолт хийдэг

гэсэн үг юм.

Network Layer (Cүлжээний түвшин)

Энд сүлжээний төхөөрөмжүүдийн хооронд өгөгдөл хэрхэн дамжуулагдах,

цор ганц хаягтай төхөөрөмж рүү пакетууд хэрхэн очих маршрут зэрэг

тодорхойлогддог.Сүлжээний түвшний төхөөрөмжүүд нь логик хаяг буюу

IP протоколын IP хаягт тулгуурлан пакетын чиглүүлэлтийг шийддэг.Бид ч

гэсэн өдөр тутам IP хаягтай таарч байдаг шүү дээ.Хэрэв та төдийлөн

сайн мэддэггүй бол өөрийн компьютерийн IP хаягийг өмнөх зураг

үзүүлсний адилаар физик хаягийг харсан цонхон дахь үр дүнгийн IP

address гэсэн талбараас харж болно. IP version 4 нь 32 битийн урттай 10 -

тын тооллын системд илэрхийлэгдэх 4 тооноос бүрдэх бөгөөд 3 -р

түвшний хаяглалд ч гэж бас нэрлэдэг. Router, Layer 3 switch нь энэ

түвшинд хамаарагдах төхөөрөмжүүд юм.Энэ түвшинд ажилладаг

протоколуудад пакетын чиглүүлэлтийг хийдэг, шалгадаг протоколууд

багтдаг. Жишээлбэл IP, IPX, Appletalk, ICMP, RIP, OSPF, BGP, IGRP,

EIGRP гээд үүнд маш олон протоколуудыг нэрлэж болно.



28

Тransport Layer (Дамжуулалтын түвшин)

Энэ түвшнээс эхлэн ямар нэгэн төхөөрөмжтэй холбоотой физик

ойлголтууд байхгүй бөгөөд 7 -р түвшин хүртэлх үйл ажиллагаа нь

програмчлалын аргаар шийдэгдэнэ.Мөн түвшинд өгөгдлийн алдааг

илрүүлж засах, сүлжээн дээгүүр өгөгдлийн пакетыг end-to-end буюу

эцсийн шатанд хүргэж өгөх үйлчилгээг зохицуулдаг.TCP, UDP, NETBEUI,

SPX протоколууд энэ түвшинд ажиллана. Пакетыг эцсийн шатанд хүргэх

протоколыг 2 төрөлд ангилан үздэг. Үүнд:

Connection-oriented (Холболт хандалтат)

Холболт хандалтат гэдэг нь өгөгдөл солилцохоос өмнө холболт (виртуал

холбоос) урьдчилан тогтсон байдаг.Хүлээн авагч өгөгдлийг амжилттай

хүлээн авснаа илгээгч компьютер руу мессэжээр мэдэгдэнэ.Ингэснээр

өгөгдлийг найдвартай хүргэх ба хүлээн авдаг.Баталгааны мессэжийг

илгээгч компьютер хүлээн аваагүй тохиолдолд өгөгдлөө дахин

дамжуулдаг.

Connectionless (Холболт хандалтат бус)

Холболт хандалтат бус гэдэг нь өгөгдөл дамжуулагдахын өмнө ямар

нэгэн виртуал буюу өгөгдөл дамжуулах болон хүлээн авахад бэлтгэх

мессэж солилцон холболт тогтооддоггүй бөгөөд өгөгдлийг ямар нэгэн

баталгаагүйгээр шууд хүлээн авагч уруу дамжуулдаг.UDP нь холболт

хандалтат бус протоколын жишээ юм.

гэсэн 2 төрлийн дамжуулалтын протокол байна.

Session Layer (Сеансын түвшин)

Энэ түвшинд 2 сүлжээний хооронд хэрэглэгдэж байгаа хэрэглээний end-

to-end сеансыг үүсгэх ба хаах үйлчилгээг үзүүлдэг бөгөөд үүнд аль тал нь

хэзээ, хэр удаан дамжуулалт хийхийг шийддэг. Мөн хэрэглээний болон

үзүүлэнгийн түвшинг алдааны тайлангаар буюу мэдээллээр хангаж

өгдөг.RPC, SQL, NETBIOS протокол ба Application Programming Interface

(API) нь энэ түвшинд ажилладаг.



29

Судалгааныхэсэг

Зорилго:

Интернэтхэрэглэжбуйхувьхүнбаөрхгэрбүл,

албанбайгууллагынодоогийнхэрэглээгсайжруулахаргазамдутагдалтайталбол

онсэтгэлханамжхандлагыгтодорхойлохявдалюм.

1. Таинтернэтхэрэглэдэгүү?

Дүгнэлт:Энэ судалгаанд оролцогчид маань бүгд интернэт үйлчилгээ

хэрэглэдэг буюу 100% тийм гэсэн хариултыг өгсөн байна. Өнөө үед

интернэт үйлчилгээ нь бидний өдөр тутмын хэрэглээ болсон учраас бид

бүгд амны ажлаас эхлээд албаны ажлаа интернэтгүйгээр төсөөлөхийн

аргаүй билээ.Inter гэдэг нь ерєнхийдєє олон улсын гэдэг утгыг гаргаж

байгаа бол net гэдэг нь сүлжээ гэсэн үг юм.. Энэхүү нэгдэл нь хамгийн


аргаар хоорондоо холбогдоно.Интернэтээс бид бүхий л мэдээ

мэдээлэл,төрөл бүрийн дуу хөгжим,программ бүхий олон янзын

үйлдлийн системээс өөрсдийн хайж байгаа эсвэл бусдад хэрэгтэй байгаа

зүйлийг нь олж өгч чаддаг.

100%

0%

тийм

53%



30

2. Таинтернэтүйлчилгээнийталаархэрмэдэхвэ?

Дүгнэлт:Энэ асуултаас харахад интернэт үйлчилгээний талаархи

мэдлэг нь сайн биш дунд зэргийн мэдлэгтэй гэсэн хариултыг өгсөн байна.

Тиймээс интернэт үйлчилгээний талаар сайн мэдлэг олж авахын тулд

маш сайн программ хангамжийг эзэмшиж бүх л интернэттэй холбоотой

мэдэлэлэл эдгээрийг өөрийнхөө давуу талыг ашиглан эзэмшиж сурвал

цаашид ч хөгжүүлж хэрэгтэй. Бидний үеийн зарим залуучууд дунд

интернэт гэсэн зүйлийг сонсож байсан боловч өөрийн биеэр интернэтийг

ийм өргөн хэрэглээний зүйл юм байна шүү гэж бодож байгаагүй ч хүн

байгаа интернэтийг төгс сайн эзэмшсэн залуучууд байгаа. Бидний дүү

нар ч ялгаагүй интернэтээс өөөрийнхөө таалагддаг тоглоом ядаж л

сонсох дуртай дуунуудаа хэнээр ч заалгахгүй татаж чаддаг л болсон

байна. Интернэт нь хүнээр заалгахгүйгээр өөрөө оролдоод сурчих зүйл

бөгөөд өөрсдийн комюьтерт хэрэгтэй байгаа тусгай программуудыг ч

татаад авчиж чаддаг байх ѐстой.

8.60%

22.60%

53.40%

8.80%5%

Маш их

их

дунд

муу

маш муу



31

3. Таямаршалтгааныулмаасинтернэтүйлчилгээгхэрэглэдэгвэ?

Дүгнэлт:Орчин үеэд интернэт нь өргөн хэрэглээний мэдээлэл,

суталчилгааны нэгэн төрөл болсон бөгөөд интернэт үйлчилгээг ихэвчлэн

ажил хэргийн сугамаар хэрэглэж байгаа билээ. Энэ нь ажил хэрэгч болон

бизнес эрхлэгчид,оюутан бид нарт илүү хүртээмжтэй буюу гадаад

орнуудтай шууд холбогдож харьцдаг нь илүү найдвартай,хурдан

шуурхай үйлчилгээгээрээ давуу талтай. Одоо бол интернэтгүй албан

газар гэж хаа ч байхгүй бүгд л ажлаа хялбарчилж найдвартай явуулахын

тулд интернэтийг өргөнөөр хэрэглэдэг. Хүмүүс ихэвчлэн чөлөөтцагаараа

хувийн зүйлээ илүү сонирхож хийдэг нь харагдаж байна. Хүн бүр л өдөр

тутамдаа юу болж байна вэ? хаана юу гарахнуу? гээд маш олон янзын

мэдээ мэдээлэлтэй учирдаг болохоор тэр болгоноо интернэтээс шуурхай

харчиж болхоор боломжтой болсон.Интернэтэд ер нь байхгүй мэдээлэл

гэж бараг л үгүй.Интернэт бол дэлхийг хэрэн тойрсон асар олон

сүлжээнүүдийн нэгдэл бєгєєд эдгээр сүлжээнд аврага томоос эхлээд

єчүүхэн жижиг сүлжээ хүртэл хамрагдана.Энэхүү нэгдэл нь хамгийн


аргаар хоорондоо холбогддог учраас бүхий л төрлийн мэдээлэл, танин

мэдэхүйн мэдээлэлээр дүүрэн байдаг.

25%

41.60%31.20%

22.20%Өдөр тутмын мэдээ мэдээлэл

ажил хэрэг бизнес

Хувийн сонирхол

танин мэдэхүйн мэдээлэл



32

4. Таямаринтернэтхэрэглэдэгвэ?

Дүгнэлт:Интернэтийн хэрэглээ асар их хөгжиж байгаа цаг . Орчин үед

хаана ч итернэтийг хэрэглэх боломжтой болсон.Ихэвчлэн залуучууд бид

гар утас болон модемыг өргөнөөр хэрэглэх болсон байна.Энэ 2 нь маш

энгийн хэрэглээ бөгөөд авсаархан хэрэглэхэд ямарч асуудалгүй байдаг

нь оюутан бидэнд хэрэгтэй зүйлийн нэг болж өгдөг. Зөөврийн

компьютертой бол Wireless-тай газар шууд л интернэтэд холбогдох

боломжтой энэ бол хамгийн найдвартай, хурдан шуурхай мөнгөнд ч

хэмнэлттэй байдаг нь давуу тал нь юм. Албан байгууллага болон өрх гэр

бүл нь суурин интерэнтийг өргөнөөр тавьж хэрэглэдэг.Судалгаанаас

харахад 31.2% нь утастай интернэт,27.8% нь утасгүй интернэт, 21.2% нь

модем,20.4% гар утаснаас тус тус хэрэглэдэг байна. Үүнээс харахад 4

өгөгдлийн хувиудын хоорондын хэмжээ нь ойролцоо байна.Учир нь

тухайн хэрэглэгчийн хэрэгцээнээс хамаараад өөр өөр байдаг юм.

31.20%

27.80%

21.20%

20.40%

Утастай интернет

Утасгүй интернет

Модем

Гар утаснаас



33

5. Таинтернэтүйлчилгээгихэвчлэнхаанаасхэрэглэдэгвэ?

Дүгнэлт:Залуучууд ихэвчлэн интернэт кафегаар үйлчлүүлдэг нь

харагдаж байна. Интернэт кафе бол хаа сайгүй байрладаг бөгөөд

хэрэгтэй үедээ хаана ч хамаагүй байрлаж байгаа, интернэт кафегаар

үйлчилүүлж хайж байсан мэдээлэлээ олдог. Гэртээ интернэттэй өрх гэр

бүл бол бүүрч хялбар гэрээсээ дэлхийн болон монгол орон даяар юу

болж байгааг шууд мэдээ мэдээлэлээс харж,уншиж мэддэг болжээ.Бүх л

албан газар интернэт үйлчилгээг өргөнөөр хэрэглэдэг бөгөөд ажлаа

гүйцэтгэхийн тулд интернэтийг байнгын,өдөр тутмын хэрэглээгээ болгож

хэвшэх болжээ.Орчин үед техиник технологи асар хурдацтай хөгжиж

байгаагийн жишээ нь утаснаас интернэтэд шууд холбогдож наад захын

хэрэгцээ болох Yahoo messenger, facebook болон банкны мөнгөн гүйлгээг

шууд утаснаасаа хийчиж болох боломжтой болсон байна.Мөн үүрэн

телефон байгууллагууд интернэт үйлчилгээг зах зээлд нэвтрүүлснээр

утаснаас интернэтэд орох хэрэгцээг нэмэгдүүлж байгаа нь заөв зохистой

хэрэглээ болоод байна.

44.40%

14.80%

24.20%

16.60%

интернэт кафе □

ажлаасаа

гэрээсээ

утаснаасаа



34

6. Таныодоогийнхэрэглэжбуйинтернэтүйлчилгээ, таныхувьдсэтгэл

ханамж.

Дүгнэлт:Судалгаанд оролцсон хүмүүсийн 8.7% нь маш их ,22.6% нь

их, 53.4% нь дунд , 8.8 % нь муу ,5% нь маш муу сэтгэл ханамжтай гэж

хариулжээ. Үүнээс харахад дийлэнх хувь нь интернэт үйлчилгээг

хэрэглэсний дараах сэтгэл ханамж өндөр байдаг харагдаж байна. Учир

нь хүмүүс интернэтээс хэрэгцээ сайн,тодорхой хэмжээгээр хангаж

чаддагтай холбоотой .

7. Таныодоогийнхэрэглэжбуйинтернэтүйлчилгээндгарахбэрхшээл?

Дүгнэлт:Интернэт үйлчилгээний компани болгонд интернэтийн хурд,

сүлжээ, үнийн түвшин,компанийн үйчилгээнүүд бүхэн байдаг.Үүнээс

харахад интернэтийн сүлжээ доголдох байдал дандаа гардаг.Энэ нь

юунаас болж байна вэ гэвэл.Хэтэрхий их салхилж, ачаалал нь хэтэрч,

ачаалалаа даахгүй болж, компьютерийн үйлдэлийн систем нь гэмдсэн

үед сүлжээ доголдох нь элбэг байдаг.Тухайн байгууллага нь цаанаасаа

тавьгдсан хэдэн төрлийнMbps-г зааж өгсөн байдаг.Интернэтийг хэрэглэх

гэж байгаа хувь хүмүүс болон албан байгуллагууд өөрсдөө Mbps-аа

8.60%

22.60%

53.40%

8.80%5%

Маш их

их

дунд

муу

маш муу

38.60%

37%

16%

8.40%

хурд удаан

сүлжээ доголдох

үнийн түвшин

компаний үйлчилгээ



35

сонгож хэрэглэдэг. Үнийн хувьд ч гэсэн ялгаагүй Mbps –с шалтгаалж өөр

өөрөөр заагдсан байдаг.Үнэ нь хэдэн сараас дээш хугацаанд сунгавал

хэдэн хувийн хямдралтай зэрэг хөнгөлөлт үзүүлдэг байгаа.Манай улсад

нилээн хэдэн интернэт үйлчилгээний компани байдаг.Тэдгээрээс сонгож

бид бүхэн интернэт үйлчилгээг авч хэрэглэдэг байгаа.

8. Таирээдүйдинтернэтүйлчилгээгямарбайгаасайгэжхүсдэгвэ?

Дүгнэлт:Хүн бүхэн интернэт үйлчилгээг цаашид энэ байгаа

байдлаасаа илүү их өргөн хэмжээтэй байгаасай гэж боддог байх.Зарим

интернэтийн компаниудын хурд нь сайн биш нэг юм татаж авах гэж

хичнээн хугацааг зарцуулахаар маш удаан байдаг. Хязгааргүй хурдан

болчвол бидний ажил,сургалт илүү шуурхай болж хэрэгтэй гэсэн

мэдээлэлээ цаг алдалгүй татаж чаддаг болно.Ихэнх компаниудын үнэ

харьцангуй адилхан байдаг ч гэлээ Mbps-саа шалтгаалж үнэ нь янз бүр

байдаг. Хүмүүс илүү хямдхан үнэтэй бол интернэт хэрэглэдэг хүний тоо

илүү их хэмжээгээр өссөх магадлал маш өндөр байдаг.Орон зайн

хязгааргүй байдал гэдэг маань хөдөө орон нутагт аялаж зугаалж байгаа

хүмүүс болон хөдөө орон нутагт суурилан амьдардаг хүмүүстэд ч гэсэн

хүүхдүүд рүүгээ шууд холбогдох боломжтой бол бас л сайн хэрэг. Тухайн

компани болгон өөр өөрсдийн гэсэн боловсон хүчинтэй байдаг. Маш олон

ажилчинтай байх хэрэгтэй л дээ яагаад гэвэл тэр компаний үйлчилгээг

сонгосон маш олон айл өрх, албан газар байдаг тиймээс ямар нэгэн

байдлаар сүлжээ доголдох ямар нэгэн алдаа гарсан тохиолдолд хурдан

шуурхай дуудлага өгөхөд цаг алдалгүй хүрч ирэх засварчид зэрэг нилээд

боловсон хүчинг бүрдүүлэх хэрэгтэй шаардлагатай.

41.40%

20.60%

27.40%

10.60%хязгааргүй хурдан

үнэ хямд

Орон зайн хязгааргүй байдал

Боловсон үйлчилгээ



36

Амбүл

Дүгнэлт:Манай судалгаанд оролцсон дийлэнх буюу 52% нь 4-6

хүнтэй,35% нь 1-3 гишүүнтэй 13% нь 7-с дээш гэж хариулсан байна.

Эндээс үзэхэд гэр бүлийн гишүүдийн тоо 4-6 хүнээс ихэвчлэн бүрддэг нь

харагдаж байна.

Нас

Дүгнэлт:. Залуучууд маань ихэвчлэн интернэт үйлчилгээнд ихээр

хамрагдаж үйлчилүүдэг нь харагдаж байна. Одоо бол залуучууд гэхээсээ

илүү бага насны дүү нар маань интернэт үйлчилгээг аль хэдийн

хэрэглээд сурцан байнга интернэтэд орж өөрсдийн тоглох дуртай

тоглоом, сонсох дуртай хөгжмөө сонсож, татах юмаа хэнээр ч заалгахгүй

татаж чаддаг болсон нь сайшаалтай хэрэг.Гэхдээ бага насны хүүхдүүд

дайн байлдаантай тоглоомонд улайрч байгаа нь энд тэндгүй байгаа PC-

ний газруудтай холбооотой дээд байгууллагынхан нь энд анхаарлаа

хандуулж багасгах шаардлагатай. Манай судалгаанд оролцсон дийлэнх

34.80%

52%

13.20%

1-3

4-6

7-с дээш

71.20%

13.20%

10.40%5.20%

18-26

27-35

36-44

45- с дээш



37

насныхан болох 18-26 насныхан маань 71%-эзэлж байна. Харин 27-35

насныхан 13%, 36-44 насныхан нь 11%, 45-c дээш 5%-ийг тус тус эзэлсэн

байна.

Боловсрол

Дүгнэлт:Манай судалгаанд оролцсон хүмүүс нь дээд боловсролтой

буюу 46%, мөн бүрэн дунд гэсэн хариултыг 36%, бүрэн бус дунд нь 8%,

коллежийнх 10%-ийг эзэлж байна. Дээрхээс харахад залуучуудын маань

дийлэнх нь дээд боловсролтой хүмүүс бөгөөд одоогийн залуучуудийн

ихэнх нь дээд сургуулийг төгсөж байгаа. Гэхдээ дээд сургууль төгсчөөд

юу юугаа мэдэхгүй залуучууд зөндөө л байгаа. Тиймээс нэг мөсөн дээд

боловсролтой болъѐ л гэж бодож байвал сурч байх хугацаандаа сурах

зүйлээ бүгдийг нь сурч хийх ѐстой зүйлээ үлдээлгүй л дуусгах

ѐстой.Төгсчөөд ажилд орохд чинь ч хэрэгтэй. Хүнд 5 мэдлэг хэрэгтэй

байдаг. Үүнд:

Мэргэжлийн мэдлэг

Хэлний мэдлэг

Компютерийн мэдлэг

Сэтгэлгээний мэдлэг болох торгон мэдрэмж

Эрүүл мэндийн мэдлэг хэрэгтэй байдаг.

Мэргэжил

8.60%

35.80%

9.80%

45.80% бүрэн бус дунд

бүрэн дунд

коллеж

дээд



38

Дүгнэлт:Судалгаанд оролцсон 500 хүнээс оюутан гэсэн хариултанд

62%, бизнес эрхлэгч 12%,төрийн 7%,төррийн бус нь 15%, ажилгүй гэх

4%-ийг тус тус эзэлж байна. Оюутан залуучууд маань манай судалгаанд

дөлхүү оролцсон нь харагдаж байна. Бидний өдөр тутмын хэрэглээ

болсон интернэт маань хичээл сургалтанд шууд нөлөөлдөг бие даалт

зэрэг бие даан хийх бүхий л ажилгаанд хэрэгтэй байдаг.

Орлого

Дүгнэлт:Судалгааны дийлэнх болох 108000-250000 төгрөгийн

цалинтай нь 44%, мөн 260000-300000 25%, 340000-410000 15%, 420000-с

нь 16%-ийг эзэлж байна. Оюутан залуучууд маань хичээлийн бус цагаар

ажил хийж зарим нь өөрсдийн төлбөрөө олж, өдөр тутмын хэрэглээний

мөнгө олох оюутанууд бидний дунд нилээд их хэмжээгээр байдаг.

7.40%

14.80%

12%61.40%

4.40%

Төрийн

Төрийн бус

Бизнес эрхлэгч

Оюутан

Ажилгүй

39.40%

23%

13.40%

14.80%

108000-250000

260000-330000

340000-410000

420000с дээш



39

Манай судалгаанд нийт 500 хүн оролцсон бөгөөд интернэтийг хэрэглэдэг

хүмүүсээс авсан. Inter гэдэг нь ерєнхийдєє олон улсын гэдэг утгыг гаргаж

байгаа бол net гэдэг нь сүлжээ гэсэн үг юм..Энэхүү нэгдэл нь хамгийн


аргаар хоорондоо холбогдоно.Интернэт бол орчин үетэй хөл зэрэгцүүлэн

алхах нэгэн алхам юм.Одоо интернэтийг хүн бүхэн л хэрэглэж өөрсдийн

хэрэгтэй зүйлээ хайж олдог болсон.

Интернэтийн талаар хэр мэдлэгтэй вэ?гэсэн асуултанд ихэнх хүмүүс

дунд зэргийн гэсэн хариултыг өгсөн байсан энэ нь тухайн хүмүүс

өөрсдийн мэдлэгийнхээ л хүрээнд хайж байгаа зүйлийн талаар хайгаад,

өөрсдийн сонирхолын дагуу интернэтээс авч болох боломжтой зүйлүүдээ

авч чаддаг байгаасаа илүү ихийг мэдэж авах хэрэгтэй.Залуучууд энэ

мэдлэгээ илүү сайн хөгжүүлвэл интернэтийн талаархи мэдлэг нь

өргөжинө гэж бодож байна.

Таямаршалтгааныулмаасинтернэтүйлчилгээгхэрэглэдэг вэ? гэсэн

асуултанд хүмүүс ихэвчлэн ажил хэргийн сугамаар интернэт үйлчилгээг

хэрэглэдэг гэсэн байсан. Энэ нь интернэт дэлхий дахиныг холбогч гүүр

болж байгаатай холбоотой, гадаадад ажил хэрэгээр явж байгаа

хүмүүстэйгээ шууд холбогдож, найдвартай хурдан шуурхай ажил,

хичээлээ хийхэд илүү хурдан шуурхай болгож өгдөг.

Орчин үед техник технологи хөгжсөөр л байна үүнтэй зэрэгцэн гар

утасаараа төдийгүй цүнхэнд авсаархан болох модем зэрэг зүйлүүд

хөгжсөн билээ. Гадуур хаа сайгүй байршиж байгаа интернэт кафегаар

хүн бүр л үйлчлүүлдэг болсон. Зарим оффиссын ажилтай хүмүүс ажил

дээрээ шууд интернэтэд холбогдох давуу талтай болсон байгаа .Одоо

бол интернэт тавиулаагүй албан газар гэж байхгүй.Мөн өрх гэр бүл ч

гэсэн интернэтийг гэртээ тавиулж байгаа нь нэмэгдсээр л байгаа.



40

Одоогийн хэрэглэж байгаа интернэт үйлчилгээ тань,таны хувьд сэтгэл

ханамж нь хэр байдаг вэ? гэсэн асуултанд хүмүүс ихэвчлэн дунд зэрэг

гэсэн байсан. Яагаад дунд зэрэг вэ гэхлээр сүлжээ доголдож хурд нь

удаан байдагтай холбоотой гэж бодож байна. Компанийн зүгээс энэ

дутагдалтай талаа засуул зүгээр байх.

Ирээдүйд интернэт үйлчилгээ ямар байгаасай гэж бодож байна вэ?

гэсэн асуултанд хурд маш сайн байгаасай гэж боддог гэсэн байсан. Энэ

нь интернэтийн хурд хангалттай хурдан биш байгааг илтгэж байна.

Ам бүлийн хувьд 4-6 гишүүнтэй гэр бүлийнхэн оролцсон. Боловсролын

түвшинд дээд боловсролтой хүмүүс оролцсон.

Мэргэжлийн түвшингээр нь ангилхад дийлэнх нь оюутан байсан.Орлогын

түвшингээр нь хувилхад дийлэнх нь 108000-250000 төгрөгийн орлоготой

гэсэн байсан.

Энэ бүгдээс дүгнэхэд бага насны хүүхдүүд болон залуучууд, нас

тогтсон хүмүүс нь интернэт үйлчилгээнд өргөнөөр хамрагдаж

үйлчилүүлдэг байна.Интерэнтийн хурдыг илүү сайн болгож, ямарч

нөхцөл байдалд сүлжээ доголдож гэмтэхээс урьдчилан хамгаалсан

мэргэжлийн ажилчдыг ямагт бэлэн байлгах шаардлагатай гэж бодож

байна.



41

1.Мэргэжилболонинтернэтхэрэглэхшалтгааныхамааралтайшинжилгээ

өдөр тутам

ажил хэрэг

хувийн сонирхол


төрийн 7 9 7 7 30

төрийн бус 18 15 12 13 58

бизнес эрхлэгч

14 20 23 10 67

оюутан 82 55 109 77 323

ажилгүй 4 5 8 5 22

125 104 159 112 500

DF=4*3

=12

Х=0,10

Х2тооц=1

3,351

Х2онол=1

8,549

Х2тооц<

Х2онол

H0:Мэргэжил нь интернэт хэрэглэх болох шалтгаантай хамааралгүй,

H1: Мэргэжил нь интернэт хэрэглэх болсон шалтгаангүй хамаарагдаж

байна.

Дүгнэлт: Иймээс мэргэжил нь интернэт хэрэглэх болсон шалтгаанаас

хамааралгүй байна.

мөр багана f x fa (fa-fx) (fa-fx)2 (fa-fx)

2

1 1 7.5 7 -7.5 0.25 0.03

1 2 6.24 9 2.76 7.61 1.21

1 3 9.54 7 -2.54 6.45 0.67

1 4 6.72 7 0.28 0.07 0.01

2 1 14.5 18 1.5 2.25 0.15

2 2 12.06 15 2.94 8.64 0.71

2 3 18.44 12 -6.44 41.47 2.24

2 4 12.991 13 0.01 0 0

3 1 16.75 14 -2.75 7.56 0.45

3 2 13.93 20 6.07 36.84 2.64

3 3 21.3 23 1.7 2.89 0.13

3 4 15 10 -5 25 1.66

4 1 80.75 82 1.25 1.56 0.01

4 2 67.18 53 -12.18 148.35 2.2

4 3 102.71 109 6.29 39.56 0.38

4 4 72.35 77 4.65 21.62 0.29

5 1 5.5 4 -1.5 2.25 0.4

5 2 4.572 5 0.43 0.18 0.03

5 3 6.99 8 1.01 1.02 0.14

5 4 4.92 5 0.08 0.0064 0.001

500 13.351



42

Ха рьцу у лс а н г ра фик

Дүгнэлт:

0% 20% 40% 60% 80% 100%

төрийн

төрийн бус

бизнес эрхлэгч

оюутан

ажилгүй

1.40%

3.60%

2.80%

16.40%

0.80%

1.80%

3%

4%

11%

1%

1.40%

2.40%

4.60%

21.80%

1.60%

1.40%

2.60%

2%

15.40%

1%өдөр тутам

ажил хэрэг





43

2. Насныболонинтернэтхэрэглэхшалтгааныхамааралыншинжилгээ

өдөр тутам

ажил хэрэг



18-26 75 64 135 79 353

27-35 16 22 18 19 75

36-44 9 18 15 9 51

45 6 0 13 2 21

106 104 181 109 500

DF=6

Х=0,10

Х2тооц=3

116,12

Х2онол=1

0,645

Х2тооц>Х

2онол

∑=3116,12

H0:Интернэт хэрэглэдэг хүмүүсийн насны байдлаас ямар шалтгааны

улмаас интернэт хэрэглэж байгаа нь хамааралгүй.

H1:Интернэт хэрэглэдэг хүмүүсийн насны байдлаас ямар шалтгааны

улмаас интерэнт хэрэглэх эсэх нь хамаарна.

Дүгнэлт: Интернэт үйлчилгээг хэрэглэх болон насны байдлаар 90%

магадлалтайгаар хамааруулж үзэхэд хоорондоо хамааралтай.

Ха рьцу у лс а н г ра фик

мөр багана fа fх (fa-fx) (fa-fx)2 (fa-fx)

2

1 1 75 74,84 0,16 0,02 0,0002

1 2 64 15,9 48,1 2312,61 145,51

1 3 135 10,82 124,18 15420,67 1425,20

1 4 79 4,46 74,54 5556,21 1245,79

2 1 16 73,43 -57,43 3298,20 44,92

2 2 22 15,6 6,4 40,96 2,62

2 3 18 10,61 7,39 54,61 5,15

2 4 19 4,37 14,63 214,64 48,98

3 1 9 127,79 -118,79 14111,06 110,42

3 2 18 27,15 -9,15 83,72 3,08

3 3 15 18,47 -3,47 12,04 0,65

3 4 9 7,61 1,39 1,93 0,25

4 1 6 76,96 -70,96 5035,32 65,43

4 2 0 16,35 -16,35 267,32 16,35

4 3 13 11,12 1,88 3,53 0,32

4 4 2 4,58 -2,58 6,66 1,45



44

Дүгнэлт:

0% 20% 40% 60% 80%100%

өдөр тутам

ажил хэрэг



15%

12.80%

27%

15.80%

3.20%

4.40%

3.60%

3.80%

1.80%

3.60%

3%

1.80%

1.20%

0%

2.60%

0.40%

18-26

27-35

36-44

45-с дээш



45

3. Инт е рнэ т үйлчилг э э г х а а на а с х э рэ г лэ дэ г вэ ? г э с э н

а с у у лт ын на с ны

ба йда лт а й нь х а рьцу у лс а н х а ма а ра лын шинжилг э э .

к а фе а жи л г э р у т а с

18-26 141 31 135 43 350

27-35 22 25 24 13 84

36-44 9 10 14 7 40

45 5 7 14 3 29

177 73 187 66 500

мөр б а г а н а fа fх (fa-fx) (fa-fx) 2 (fa-fx)2

1 1 141 1,98 139,02 19326,56 9760,81

1 2 31 4,79 26,21 686,96 143,41

1 3 135 1,9 137,1 17715,61 932,4

1 4 43 5,3 37,7 1421,29 268,7

2 1 22 0,47 21,53 465,54 986,25

2 2 25 1,15 26,85 568,82 494,62

2 3 24 0,46 23,54 554,13 1204,63

2 4 13 1,27 11,73 137,54 108,53



46

∑=24717,8

DF=9 Х=0,10 Х2тооц=24717,8 Х2онол= Х2тооц Х2онол

H0: Интернэт үйлчилгээг ямар газраас хэрэглэдэг нь насны байдлаас хамаарахгүй.

H1: Интернэт үйлчилгээг ямар газраас хэрэглэдэг нь насны байдлаас хамаарна.

Харьцуулсан график

Дүгнэлт:

3 1 9 0,22 8,78 77,08 350,36

3 2 10 0,55 9,45 89,3 162,36

3 3 14 0,22 13,45 189,88 863,04

3 4 7 0,6 6,4 40,96 68,27

4 1 5 0,15 4,85 23,52 0,97

4 2 7 0,36 6,64 44,08 122,44

4 3 11 0,14 10,86 117,93 842,35

4 4 3 0,34 2,61 6,81 17,46

0% 20% 40% 60% 80% 100%

интернэт кафе

ажил

гэр

утас

28.20%

6.20%

27

8.60%

4.40%

5%

4.80%

2.60%

1.80%

2%

2.80%

1.40%

1%

1.40%

2.80%

0.60%

18-26

27-35

36-44

45



47

Сайн байна уу таньд энэ өдрийн мэндийг хүргэе!

1. Таны нэрийг хэн гэдэг вэ?

2. Та хэдэн настай вэ?

3. Таны боловсрол

4. Та ямар мэргэжилтэй вэ?

5. Таны сарын орлого хэд вэ?

6. Та ямар ажил хийдэг вэ?

7. Таны гэр бүлийн гишүүдийн тоо хэд вэ?

8. Та интернэт хэрэглэдэг үү?

9. Та ямар компанийн интернэт үйлчилгээг хэрэглэдэг вэ?

10. Яагаад сонгосон бэ?

11. Та интернэтийг хэр эзэмшсэн бэ?

12. Та интернэт үйлчилгээг ихэвчлэн хаанаас авдаг вэ?

13. Та ямар хугацааны давтамжтай хэрэглэдэг вэ?

14. Та ямар зорилгоор интернэт үйлчилгээг хэрэглэдэг вэ?

15. Таны хэрэглэж буй интернэтийн урд ямар вэ?

16. Таны интернэт үйлчилгээний үнэ ямар санагддаг вэ?

17. Та интернэтээс ихэвчлэн ямар мэдээлэл авдаг вэ?

18. Та ихэвчлэн ямар website руу ордог вэ?

19. Таны хэрэглэж буй интернэт ямар санаагддаг вэ?

20. Таны хэрэглэж буй интернэтийн давуу тал

21. Таны хэрэглэж буй интернэтийн сул тал

22. Таны хэрэглэж буй интернэтийн хүндрэл бэрхшээл?

23. Та интернэт үйлчилгээг хэрэглээд хэрэгцээгээ хангаж чаддаг уу?

24. Таны интернэт хэрэглэсэний дараах сэтгэл ханамж ямар байдаг вэ?

25. Та интернэт хэрэглэсэнээр танд ямар ач холбогдол бий болдог вэ?

26. Интерэнтэд байгаа мэдээлэл нь өргөн мэдээлэлтэй байдаг уу?

27. Хайсан мэдээлэлий чинь олдоц нь хэр байдаг вэ?

28. Та интернэтийг хэдэн сараар сунгадаг вэ?

29. Сунгасанаараа танд ямар ач холбогдолтой вэ?

30.

Танд баярлалаа.


Imgternet Bvtsiin Tuhai Biy Daalt

Documents

Transcript of Imgternet Bvtsiin Tuhai Biy Daalt