iïmdokh iy m¾K ixfYdaê; ixilrKh - Inmedio · 2020. 4. 17. · WmfoaYkh ^c¾ukfha n¾,kak.rfha...
Transcript of iïmdokh iy m¾K ixfYdaê; ixilrKh - Inmedio · 2020. 4. 17. · WmfoaYkh ^c¾ukfha n¾,kak.rfha...
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd;
iïmdokh iy mQ¾K ixfYdaê; ixialrKh ^bx.s%i s w;afmd;&
,qíhdkd jqtiagyqn $ v¾la iama,skag¾"
bkaóäfhda n¾,ska" ckjdß 2017
isxy, mßj¾;kh
t,a' tï' ßoaud ksYdÈkS ,xildr
isxy, ixialrKh
fudksld we,a*%â
© ,qíhdkd jqtiagyqn $ v¾la iama,skag¾" bkaóäfhda n¾,ska" 2017
f¾kafnda ßfid¾iia wdh;kh u.ska ls%hd;aul lrkq ,nk Y%S ,xldfõ foaYSh ixjdo zi;Hhka yqjudrej
u.ska taldnoaO j.lSula lrd (sha:re)’ jHdmD;sh i|yd bkaóäfhda n¾,skaZ ixúOdkh mQ¾K iydh
olajkq ,nk w;r frdnÜ fndIa moku úiska uQ,Huh wdOdr imhk ,§
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd;
fmrjok
f¾kafnda ßfid¾iia ,xld wdh;kh iy bkaóäfhda idu WmfoaYkh úiska l%shd;aul lrk
,o zY%S ,xldfõ foaYSh ixjdo i|yd há;, myiqlï lrdZ jHdmD;sfha rduqj ;=< fuu w;afmd;
iïmdokh lr we;s w;r th cd;sl taldnoaO;d" rdcH NdId" iudc m%.;s yd yskaÿ wd.ñl
lghq;= wud;HdxYfha ^fu;eka isg( wud;HdxYh kñka i|yka fõ& iydh we;sj wNHka;r idu
WmfoaYkh ^c¾uksfha n¾,skak.rfha msysá& wruqof,a wdOdrfhka l%shd;aul jQjls'
fuu iïmdokh" ,eßid l=kafiaf.a iydh we;sj" ¨íhdkd jqtiagyqn iy v¾la iama,skag¾"
bkaóäfhda idu WmfoaYkh ^inmedio Peace Consultant& úiska rÑ; kHdhd;aul fhojqï"
l%fudamdhsl yd ;dlaI‚l Wmfoia" wNHdi" úYaf,aIK-fuj,ï wdÈfhys tl;=jls' tajdhska
iuyrla ikaksfõokh fyda ueÈy;aùfï Ys,amSh l%u iy wNHdi fõ" iuyr fldgia ie,iqï
lrkq ,en we;af;a ixjdo myiqlï iemhSu i|yd sha:re m%fõY rduqj ;=< h' Inmedio idu
WmfoaYlhskaf.a wdrïNlhska iy wOHlaIjreka jYfhka" fuu m%fõYh Y%S ,xldj ;=< l%shd;aul
lsÍug iy Y%S ,xldfõ olaI jD;a;Sh i.hka iuÕ iyfhda.fhka lghq;= lsÍug wjia:dj ,eîu
wmf.a i;=gg lreKls' miq.sh jir 20 ;=< f,dalfha úúO m%foaYj, tkï b;sfhdamshdj"
fkamd,h" Bðma;=j" hqlaf¾kh iy reishdj hk rgj, l%shdldÍ jk .egqï ueÈy;alrejka iy
ixjdo myiqlï imhkakka jYfhka" úúO cd;Hka;r .egqï j,ska wmf.a w;aoelSï fuu
m%h;akhg f.k taug yelsùu ms<sn| wms i;=gq fjuq'
2003 § Y%S ,xldfõ wmf.a m<uq kshqla;ùfï isg" rg ;=< isÿjk j¾Ok lghq;= iïnkaOfhka"
we;eï úg NS;sfhka yd fYdalfhka" m%Yxidfjka yd n,dfmdfrd;a;= iy.; f,i wjOdkfhka
miqjkafkuq' cd;sl jYfhka muKla fkdj m%dfoaYSh uÜgfuka o ixjdo i|yd we;s wjYH;dj
uE; ld,Sk udihkays jvd;a meyeÈ,sj fmfkkakg ;sfí' úfNaokh jQ m%cdjkays foaYSh ixjdo"
iqÿiq mßÈ wdrïN lr" ixúOdkh lr ta i|yd myiqlï imhkafka kï" j¾;udk wd;;Ska
m%pKav f,i W.%ùu je<elaùug muKla fkdj" wúYajdih ch .ekSug iy ksoyiska miq we;s
jQ uyd mßudKfha m%pKav;ajfha úúO /<s ;=< .eUqßka uq,anei .;a udkisl ;=jd, iqj lsÍug
o úYd, úNjhla we;' fï wkqj" fuu ixjdofha wjYH;djh imqrd,Sug iy fuu jHdmD;sh
;=<ska ,efnk iyfhda.h ms<s.ekSug wud;HdxYh olajk leue;a; wms fnfyúka w.h lruq'
Y%S ,xld iudcfha úúO m%cdjka ksfhdackh lrñka by< iqÿiqlï ,;a" m<mqreÿ iy wdkqNdj
,;a mqyqKqlrejka" myiqlï imhkakka iy .egqï úfYaI{hska lKavdhula tla l< wmf.a
yjq,alrejka jk f¾kafnda ßfid¾iia ,xld wdh;khg wms ia;+;sjka; fjuq' Y%S ,xldj ;=<
foaYSh ixjdo i|yd th l%shdjg kexùug fuu lKavdhu iuÕ mqyqKqùï" taldnoaOj ;jÿrg;a
ixj¾Okh lsÍu iy ikao¾N.; lsÍu i|yd wjia:dj ,nd §u ms<sn| wms f.!rjhkSh jkafkuq'
uE; ld,Sk udij,§" fuu úfYaI{ $ myiqlï imhkakkaf.a lKavdhfï idudðlhska úiska
W;=re-ol=Kq m%Yakhkays bia,dï-fn!oaO .eg¿ iy fou<-uqia,sï .eg`¿ wduka;%Kh lrñka
i
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd;
úúO foaYSh ixjdo wdrïN lr" ixúOdkh lr" myiqlï i,ik ,os' cd;sl NdId wOHdmk iy
mqyqKq wdh;kfha iyfhda.fhka Tjqka ixjdo myiqlï ie,iSu i|yd wud;HdxYfha ks,OdÍka
lKavdhulao mqyqKq lr we;' fuu w;afmd; iïmdokh lr we;af;a ixjdo myiqlï
imhkakkag iy ixjdo myiqlï ie,iSfï wkd.; mqyqKqj,g iydh ùu i|yd h' fuu
w;afmd; w;S;fha uq,a nei.;a" úúO ckjd¾.sl" iudc wd.ñl fyda ia;%S mqreI iudcNdjfha
miqìïj, we;s jQ wukdmh iy wúYajdih wvq lsÍu i|yd ksy;udkS odhl;ajhla imhkafka
kï wms i;=gq jkafkuq'
fuh mqyqKqlrejka i|yd m%dfhda.sl w;afmd;ls' th Èk 6 l mqyqKq jevuq¿jla Èk 3 la f,i
ie,iqï lr we;' tfia jqjo" ;ks wNHdi fjk fjku Ndú;d lsÍug o yelsh' fuu Èk 3 l
mqyqKqfõ mrud¾:h kï( fuu mqyqKqjg iyNd.sjkakkag ixjdo lKavdhï i|yd myiqlï
ie,iSug yels jkq we;s ùuhs (sha:re m%fõYh wkqj&'
zi;Hhka yqjudrej u.ska taldnoaO j.lSula lrdZ (sha:re&( m%fõYfha wdrïNh
fuu w;afmdf;a fndfyda fldgia ks¾udKh lrkq ,en we;af;a ixjdo myiq lsÍu i|yd jk
sha:re m%fõYh i|yd h' fuu m%fõYh mokï ù we;af;a uyd mßudK m%pKav;ajh fyda kskaodj
w;aú¢k m%cdjka ta fj; .eUqßka Ndckh ùfï wjfndaOh u; h¦ wúYajdih ch .; yelafla
;sridr wdldrhlska mu‚' ta" iudcfha wod< fldgiaj, ÿla-fõokd yd ÿIalr;d ^ysgmq&
m%;sjdÈhd úiska ms<s.kafka kï h' ish¨ lKavdhïj,ska mqoa., yd iduQysl ÿla-fõokd ms<sn|
fndfyda úg b;d fm!oa.,sl l;dkaor fnodf.k tajd ms<s.ekSfuka" jvd fyd| wkd.;hla
i|yd tlg tlaj ls%hd;aul ùfï taldnoaO iajNdjhla u;= úh yelsh - fï wkqj zi;Hhka
yqjudrej u.ska taldnoaO j.lSula lrdZ hk ud;Dldj ks¾udKh úh' 1990 oYlfha w. Nd.fha§
wfkHdkH wjfndaOh j¾Okh ùug iy .egqï W;aikak ùu j<lajd .ekSu i|yd tu i;Hhka
fnod .ekSfï l%shdj,sh ixúOdkh lsÍu yd myiqlï imhk wdldrh ms<sn| úfYaIs; l%ufõo
rduqjla wms ilia lf<uq' tl, wms fmr hqf.daia,dúhdfõ hqoaOj, úúO igka lKavdhïj,
isá tfukau uOHu hqfrdamfha irKd.; l|jqrej,§ tlsfkld uqK.eiS we;s igkalrejka
iuÕ jev lf<uq' Tjqka 2011ka miq ysgmq ud´jd§ igkalrejka 14"000 lg muK fkamd,fha
úúO m%cdjkays mÈxÑ ùug wjir fok ,o wjia:dfõ fkamd,fha sha:re l%ufõoh ;jÿrg;a
ixj¾Okh lrk ,È' fndfyda wjia:djkays §" fuh wod< Èia;%slalj, ck úldYkh ie,lsh
hq;= f,i fjkia lf<ah' tneúka wd;;Ska" wukdmh" wúYajdih iy m%pKav;ajhg we;s
wfkHdkH ìh hk lreKq b;d blaukska meyeÈ,s úh' fndfyda úg- fuys uQ, fya;= w;S;fha
ÿla.ekú,s yd isú,a hqoaOfha m%pKav;ajfha w;aoelSï yd iïnkaO úh'
2012 § c¾udkq ixj¾Ok iyfhda.S;dj ^GIZ& úiska 2012 j¾Ifha§" zbkaóäfhda n¾,skaZ ^inmedio
Berlin& wdh;khg ixl,amhla yd mqyqKq l%ufõohla ixj¾Okh fldg miqnEulska f; drj th
ii
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd;
m%dfhda.slj l%shdjg kexùu mejß‚' GIZ iy fkamd, rdcH fkdjk ixúOdkhla jk fm%da
mí,sla ^Pro Public& wdh;kh yd iyfhda.fhka ysgmq igkalrejkaf.ka wvla iy m%cd
idudðlhskaf.ka wvlajQ msßfika iukaú; lKavdhula ks¾udKh lrk ,È' fuu m%cdjkays
.egqï ksrdlrKh i|yd YlH;d fukau m%;sikaOdkh yd úYajdih f.dvke.Sfï l%shdj,shg
iydh ùu" fuys wruqK úh' jirla ;=< mj;ajk ,o iïmQ¾K mqyqKq Èk 15lska wk;=rej
iyNd.sjQfjda" m%;sikaOdk iy úYajdih f.dvke.Sfï l%shdj,sh il%sh lrùu i|yd" W;aikak
fjñka mj;sk .egqï iy yqjudre ixjdo lKavdhï ixúOdkh lsÍfuys,d ueÈy;a ùug bf.k
.;ay' f,dalfha wfkl=;a rgj,a yd m%foaYj,ska ,o zbkaóäfhdaZ ys w;aoelSï iy mqyqKq
lKavdhïj,ska" fkamd, ikao¾Nfha úfYaI wjYH;d fukau úfYaIdx. ms<sn| ,;a m%;spdr u;
mokï ù" yqjudre m%fõYh taldnoaO W;aidyhlska ikao¾N.; lrk ,È' 2015§ iy 2016 §
zfnod.;a i;Hhkaf.ka taldnoaO j.lSula lrdZ hk jHdmD;sh i|yd zbkaóäfhdaZ yd ziduh
Wfoid ixialD;shZ hk wdh;k u.ska iydh olajk ,È" tfukau zc¾udkq f*vr,a úfoaY
ld¾hd,Z wruqo, iuÕ zúfYaI iïnkaO;d wdh;khZ [Institut für Auslandsbeziehungen - ifa]
uQ,Huh wdOdr imhk ,È'
j¾;udkh jk úg 2014$2015 ^www.sharecentrenepal.org& hk ld, mßÉfþofha fkamd,fha
Èia;%slal 04l ^Ñ;ajdka" lhs,hs" ima;ß iy iq¾flÜ& msysgqjk ,o yqjudre uOHia:dk 05la yryd
myiqlï imhkakka ixúOdkh ù we;' Tjqyq ;ukag wod< Èia;%slal ;=< kej; taldnoaO lsÍfï
l%shdj,shg iydh olaj;s" .egqï i|yd ueÈy;a fj;s" idu l%shdoduhka ixúOdkh lr;s" tfukau
ixjdo wdrïN lsÍu yd myiqlï iemhSu isÿ lr;s' úNj foaYmd,k" iudc jd¾.sl yd jd¾.sl
.egqï iduldój úi£u iy tu iyÔjkh ;u iudch ;=< mj;ajdf.k hdu Tjqkaf.a b,lalh
fõ' 2014 j¾Ifha isg Tjqka foaYSh .egqï 120lg wêl m%udKhla i|yd id¾:lj ueÈy;a ù we;s
w;r mqoa.,hska 650lg wêl msßila fj; ixjdo lKavdhï yd l|jqre yryd ,Õd ù we;' ;jo"
Tjqka ixjdo lKavdhï 45la ia:dmkh fldg we;s w;r uyd mßudKfha ixjdo l|jqre 05la
mj;ajd we;' jvd jeä mqoa., ixLHdjla fj; <Õd úh yels mßÈ fuu w;afmd;" sha:re
uOHia:dk myiqlï imhkakka úiska kj sha:re myiqlï imhkaakka mqyqKq lsÍu i|yd Ndú;
lrk ,È'
sha:re jHdmD;sh yd iïnkaO úúO ,sms" jd¾;d Ñ;%mghla ^ùäfhda& ^bx.%Sis NdIdfjka& ,nd .ekSu
i|yd lreKdlr www.inmedio-peace-consult.org fjí wvúhg msúfikak'
w;afmdf;ys wdlD;sh
w;afmdf;ys m<uq fldgfia§ Tng zsha:re’ m%fõYfhaZ miqìu yd iïnkaO f;dr;=re" .egqï
mßj¾;kh fj; l,dj iy udOH mokï lr.;a m%fõYh iuÕ tys we;s ixfhdackh ms<sn|
f;dr;=re imhd .; yel' mqyqKq ld,igyk ms<sn| iudf,dapkhlska miqj" iEu Èklau i|yd
iii
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd;
l%shdldrlï yd kshñ; ld,h ms<sn| úia;r we;=<;a iúia;rd;aul ie,iqula wka;¾.; fõ'
wod< l%shdldrlï ms<sn| ,nd § we;s úia;rj,ska miqj imhd we;s zWmfoia rduqjZ u.ska
l%shdldrlug wod< wNsfhda.d;aul lreKq wjOdrKh flf¾'
w;afmdf;ys ld, jHqy .Kkh lrkq ,nkqfha úis fofkl=f.a 20& lKavdhula i|ydh' tneúka
zy÷kajd§fï jghZ tla mqoa.,fhl= i|yd úkdä 03 ne.ska úkdä 60lg .Kkh fldg we;'
iuyr l%shdldrlï i|yd wu;r flá ld,hla ,nd §ug wm úiska ;SrKh lrkq ,en we;s
neúka" ld,igyk u.ska kshu lr we;s ld,hg wkqj lghq;= lsÍu wksjd¾h fkdjk w;r
mqyqKqlrejka yg iyNd.sjkakkaf.a m%;sl%shd i|yd mSvkhlska f;drj m%;spdr oelaùfï ksoyi
we;'
iEu mqyKq Èkhlau fm' j' 9'00g wdrïN jk w;r m' j' 5'00g wjika fõ' fkajdisl mqyKqjloS
fuh fjkia fõ' iyNd.sjkakka yg mehl ld,hla oyj,a wdydrh i|ydo úkdä 30l f;a
úfõlhlao ,efí' fï wkqj iEu mqyqKq Èkhlau meh 05l mqyqKq ld,hlska iukaú; fõ'
wjYH;dj mßÈ m<uq iy wjidk Èkh jvd ieye,a wdrïNhla$iuq.ekSula njg m;alr .ekSu
i|yd ld,h flá lr .; yel' mqyqKqj i|yd fuu w;afmd; u.ska ks¾udKh lrk ,o ld,
rduqj by; mßÈ fõ' wod< ikao¾Nhkag wkqj fuu ld,rduqfõ fjkialï isÿlsÍu wjYHfhkau
l< hq;= nj ie,lsh hq;= lreKls'
cd;sl taldnoaO;d" rdcH NdId" iudc m%.;s yd yskaÿ lghq;= wud;HdxYfha .re wud;H ufkda
.fkaika uy;d" t;=udf.a ld¾h uKav,h" úfYaIfhka wud;HdxYh hgf;a meñfKk cd;sl
NdId wOHdmk wdh;kfha wOHlaI ckrd,a m%id;a wd¾' fyar;a uy;d" f¾kafnda ßfid¾iia ,xld
wdh;kh" ue‚la fukaäia uy;añh" wdpd¾h uysï fukaäia uy;d iy fcfrdï fiakdkdhl
uy;d" tfiau mqyqKqlrejka mqyqKq lsÍfï mqyqKqjg iydNd.Sù ;u l;dkaorhkaf.ka iy
wdf,dalfhka wmj wkqm%dKkh l< Y%S ,xldfõ myiqlï imhkakka fj; wmf.a ia;+;sh kej;
msßkeóug leue;af;uq' wjidkfha frdnÜ fndIa mokfï iyfhda.h yryd fuu jHdmD;sh iy
w;afmd; h:d¾:hla njg m;a lsÍu iïnkaOfhka tu wdh;kh fj; ia;+;sh mqo lsÍug wms
leue;af;uq'
Tng fuu w;afmd; m%fhdackj;a hehs yefÕa kï" lreKdlr th Ndú;d lrkakæ th fnod
yeÍug lghq;= lrkakæ f,dalh ;=< ixjdo yd iduldó iyÔjkh ms<sn| Ôjh$idrh yd
n,dfmdfrd;a;=j me;srùug ñksiqkag iydh ùug th odhl jkq we;ehs wms n,dfmdfrd;a;=
fjuq'
v¾la iama,skag¾" ¨íhdkd jqtiagyqn
iv
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd;
Y%S ,xldfjys ixys¢hdj Yla;su;a lsÍu Wfoid Ndú; lrk sha:re ixjdo
wmf.a w,xldr Èjhsk iy cd;sh oYl ;=kl ld,hl mgka úkdY lr oeuQ l=ßre ckjd¾.sl-
foaYmd,ksl hqoaOh 2009 j¾Ifha wjika úh'
hqoaOh wjikaù oYlhla .;ù we;;a hqoaOhg uQ,sl fya;= ;=rka lr fkdue;s w;r" iudc wd¾Ól
msßjeho wh lr f.k fkdue;' foaYmd,k úi÷ï f.k taug" udkqISh ydksj,g iyk ie,iSug
iy hqo wmrdOj,g rch úiska y÷kajd § we;s hdka;%Khka wfmalaIs; m%;sM, ,nd § fkdue;'
tksid mSvdjg m;a m%cdjka w;r mj;sk ìh" ielh" fYdalh iy fõokdj" úúO ckjd¾.sl yd
wd.ñl lKavdhï w;r oreKq .egqï yd m%pKavldÍ isÿùï lsysmhlg uÕ mdod we;'
úúO lKavdhï w;r mj;sk jerÈ jegySï iy wd;;sh Èjhsfka fndfyda m%foaYj, me;sÍ we;s
fldamh yd m%pKav;ajh wjq¿jk nj Tmamq ù we;'
c¾uksfha bkaóäfhda idu WmfoaYkh ^Inmedio Peace Consult&" frdnÜ fndIa mokfï ^Robert
Bosch Foundation& iyfhda.h we;sj zfnod.;a wdLHdkj, isg taldnoaO j.lSula lrd
^sha:re&( Y%S ,xldfõ w;S;h iuÕ lghq;= lsÍfï udOHhla f,i foaYSh ixjdo i|yd há;,
myiqlï ks¾udKh lsÍuZ jevigyk yryd Tjqkaf.a bf.kqï yd w;aoelSï wm fj; f.k wdfõ
fuu wia:djr mYapd;a hqO jd;djrKh ;=< h'
Inmedio hkq.egqï i|yd úi÷ï ixj¾Okh lsÍu iy ueÈy;a ùu u.ska l%shdj,Ska fjkia lsÍu"
moaO;suh WmfoaYkh" ixúOdkd;aul ixj¾Okh wdÈfhys ksr;j isák c¾uksfha n¾,skays
msysá wdh;khls' Tjqkaf.a ixjdo m%fõYh fkamd,fha jir .Kkdjl mgka w;ayod n,d ;sfí'
Y%S ,xldfõ cd;sl taldnoaO;d" rdcH NdId" iudc m%.;s iy yskaÿ wd.ñl lghq;= wud;HdxYh
fj; wmf.a m%Yxidj m%ldY lr isákafka" tys jru Wfoid wjHdc lemùfuka sha:re
ixjdo ;dlaI‚l l%ufõoh bf.k .ekSu i|yd Y%S ,xldfõ Èia;%sl al uÜgfï taldnoaO
ld¾hd,j,g wjia:dj ,nd foñka fuu jevigykg iyfhda.h oelaùug tlÕ ùu ms<sn|jh'
cd;sl taldnoaO;d" rdcH NdId" iudc m%.;s iy yskaÿ wd.ñl lghq;= wud;HdxYh u.ska
Y%S ,xldfõ mYapd;a hqO ikao¾Nh l<ukdlrKh lsÍfï§ wúêu;a i;H m%ldY lsÍu" ixjdoh
iy ueÈy;aùfï l%shdj,sh taldnoaO lsÍu mq¿,a f,i l%shd;aul lsÍu i|yd wä;d,u oeóu fuu
jHdmD;sfha wruqK fõ' fuh idlaId;a lr.kq ,nkafka(
1. ixjdo Wmdh ud¾.hla ilia lsÍfï§ wud;HdxYhg iydh ùu' 2. mqyqKqlrejka mqyqKq lsÍu" fcHIaG mqyqKqlrejka lKavdhula yryd mqyqKq lsÍu yd
iïmdokh lsÍu fukau wud;HdxYfha Èia;%sla uÜgfï taldnoaO ks,OdÍka mqyqKq lsÍu
i|yd ikao¾N.; úIh ud,djla ilia lsÍu'
v
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd;
wud;HdxYfha iyfhda.fhka" f¾kafnda iy bkañSäfhda wdh;k úiska Y%S ,xldfõ m<mqreÿ
mqyqKqlrejka msßilg b;d id¾:lj mqyqKqlrejka mqyqKq lsÍfï mqyqKqjla ,nd fok ,È' fuhska
miqj foaYSh ixjdo wdo¾Yj;a f,i l%shd;aul lsÍu fukau wud;HdxYfha Èia;%sla uÜgfï
taldnoaO ks,OdÍka msßilf.a wdo¾Yu;a mqyqKqjla o ,nd fok ,È' bkaóäfhda úiska
fufyhjk ,o mqyqKqlrejka mqyqKq lsÍfï mqyqKqjg iyNd.S jQ fcHIaG mqyqKqlrejka úiska
fuu mqyqKqj isÿ lrk ,È'
tfukau fuu mqyqKqfõ id¾:l;ajh u;" Y%S ,dxlsl wjYH;d iy ikao¾Nh imqrd,Su i|yd
ilia lrk ,o ixjdo ixl,amhla u; mokïj úIh ud,djlao ilia lrk ,os'
kshuq wjêfha w;aoelSï ms<sìUq lrk fuu mqyqKq w;afmd;" m%dfoaYSh m%cdjkays ixjdo
meje;aùug wud;HdxYfha m%dfoaYSh myiqlï imhkakka iy cd;sl taldnoaO;d ks,OdÍka
ikakoaO lsÍu i|yd isxy, yd fou< NdIdj,ska m%ldYhg m;a lrkq ,efí'
fuu w;afmd; ixjdo i|yd iïm;la iy ud¾f.damfoaYkhla f,i fiajh lrkq we;s njg wms
wjOdrKh lsÍug leue;af;uq' th Wmka f.hsu ñhefokakla fkdfõ' Y%S ,xld m%cdjkaf.a
h:d¾:hkag iß,k mßÈ ÿrolakd njlska fukau ks¾udKYS,S;ajhlska hq;=j Ndú; lrk f,i
wms mßYS,lhskaf.ka b,a,d isáuq'
mYapd;a hqO ixj¾Okfha ;SrKd;aul wjia:djl§ Y%S ,xldjg iydh oelaùu iïnkaOfhka
f¾kafnda ßfidaiia wdh;kh" bkaóäfhda idu WmfoaYkh iy fndIa moku fj; ;u m%Yxidj
m%ldY fldg isáhs'
ue‚la fukaäia"
úOdhl wOHlaI"
f¾kafnda ßfid¾iia wdh;kh'
vi
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd;
wOHlaI ckrd,a;=udf.a m‚jqvh
cd;sl NdId wOHdmk yd mqyqKq wdh;kh
jir 30l wNHka;r isú,a hqoaOhlg miq j¾;udkfha" Y%S ,dxlsl ck;dj w;r iduh" ixys¢hdj
iy cd;sh f.dv ke.Sfï wjYH;djla we;s nj wm ish¨ fokdyg m%;HlaI ù we;s lreKls' fï
i|yd ksfIaOkSh iduh ;yjqre lsÍuo" idOkSh iduh lrd ;srir mshjr ;eîuo w;HjYH fõ'
yqfolau hqoaOh iy ysxikh fkdmej;Su ksfIaOkSh iduhhs' fuu ;;ajh ;yjqre lsÍfuka
isÿjkafka" th wdh;k.; lsÍu u.ska idOkSh iduhg mokula jeàuhs'
2016 jif¾ ziudc ixj¾Ok ix.uhZ úiska ixúOdkh lrk ,o ziduh" ixys¢hdj iy iduh
f.dvke.SuZ kue;s iïuka;%Kfha§ chfoaj Whkaf.dv uy;d mjd fmkajd § we;af;a"
ksfIaOkSh iduh ia:dms; lsÍfï iy idOkSh iduh f.dvke.Su wdrïN lsÍfï l¾;jH"
ixys¢hdj iy iduh f.dvke.Su hk b,lalo f;areï .ekSug;a" ixhqla;j .%yKh
lr .ekSug;a wdOdr jk m%;sm;a;s i|yd wjYH jkakd jQ mq¿,a ixl,amuh rduqj ks¾Kh
lrkq ,nk njhs'
wfkHdkH ffjrh iy wúYajdih úiska wfkHdkH in|;d md,kh l< §¾>ia: isú,a hqo
iuhl§ ì| jegqKq iudc iïnkaO;d h<s f.dv ke.Su i|yd .egqulg ueÈ jQ iudchlg
ixys¢hdj wjYH fõ' cd;sl taldnoaO;d" rdcH NdId" iudc m%.;s iy yskaÿ wd.ñl lghq;=
wud;HdxYh hgf;a l%shd;aul jk wdh;khla f,ig NdIdj u.ska ixys¢hdj we;s lsÍu
tkï" .egqï md¾Yj" m%cdj iy ck;dj talrdYS lsÍu" cd;sl NdId wOHdmk iy mqyqKq
wdh;kfha ld,Sk j.lSula nj yÕsñ'
ta wkqj" ueÈy;aùu u.ska .egqï i|yd úi÷ï bÈßm;a lsÍfï l%ufõo ixj¾Okh lr iudc.;
lsÍfï wdh;khla jk c¾uksfha msysá inmedio idu WmfoaYkh u.ska ixjdo Tiafia ixys¢hdj
j¾Okh lsÍfï mqyqKq jevigkla f¾kafnda ßfida¾iia ,xld mqoa.,sl iud.fï taldnoaO
iyfhda.fhka cd;sl taldnoaO;d" rdcH NdId" iudc m%.;s iy yskaÿ wd.ñl lghq;= wud;HdxYh
yryd wm wdh;kh iïnkaO lr.ksñka miq.sh jif¾ fkdjeïn¾ udifha meje;aúKs' tu
jevigyk i|yd ms<sfh< lrk ,o fuu w;afmdf;ys isxy, iy fou< mßj¾;k fï
wdldrfhka wud;HxYh hgf;a fiajfha kshq;= by; mqyqKqj,;a cd;sl taldnoaO;d
iïnkaëldrl ks,OdÍka w;g m;alsÍu cd;sl ixys¢hdj f.dvke.Sfï jeo.;a wjia:djla f,i
ye¢kaúh yel'
m%id;a wd¾' fyar;a" wOHlaI ckrd,a"
cd;sl NdId wOHdmk yd mqyqKq wdh;kh
2019-10-10
vii
mgqk
1.ye¢kaùu.......................................................................................................................................... 1
1'1 w;afmd; ms<sn|j..................................................................................................................... 1
1'2 sha:re úYajdih f.dvke.Sfï l%shdj,sh ................................................................................. 2
1'3 sha:re ixjdo lKavdhï........................................................................................................... 3
1'3'1 sha:re ixjdo lKavdhfï uq,drïNh............................................................................... 3
1'4 mqyqKqlrejka i|yd jk fmdÿ ks¾foaY .................................................................................. 10
1'4'1 m%;sfmdaIK ,nd §fï§ mqyqKqlrejd oeßh hq;= wdl,amh ms<sn| jpkhla..................... 12
2' sha:re ixjdo myiqlï imhkakka iy ueÈy;alrejka i|yd jk Èk 3l mqyqKq jevigyk....... 13
2'1 m<uq Èk jevigyk................................................................................................................ 13
2'1'1 wdpdr lsÍu" myiqlï imhkakka iy lKavdhfï wruqKq y÷kajd§u ........................... 13
2'1'2 iyNd.sjk msßi iska ;uka y÷kajdfokq ,eîu.............................................................. 15
2'2 fojk Èk jevigyk............................................................................................................. 16
2'2'1 fmdl=rl u,a( úfNaokhjQ .egqul§ fmdÿ mokula fidhd .ekSu…............................... 16
2'2'2 id¾:l;ajfha l;d jgh…............................................................................................. 20
2'2'3 ueÈy;aùu iy ixjdoh l=ula i|ydo@ úIu .egqï pl%h" m%pKav;ajh iy lïmkh...... 21
2'2'4 l%shdldrlu( zTõZ iy zke;Z .egqu................................................................................. 24
2'2'5 uQ,sl m%Yak y÷kajd§u……............................................................................................ 26
2'2'6 l%shdldrlu( uQ,sl m%Yak ………..................................................................................... 27
2'2'7 fnda;,a l%Svdj y÷kajd§fï wNHdih............................................................................. 28
2'2'8 l%shdldrlu( f;j;djla ijka§u$l%shdldÍ ijka§fï ...................................................... 30
2'2'9 jgyd .ekSfï pl%h........................................................................................................ 33
2'2'10 l%shdldrlu( idrdxYlrKh iy Ndjd¾:lrKh .......................................................... 34
2'2'11 w;S; fõokdldÍ u;l ................................................................................................. 38
2'3 f;jeks Èk jevigyk……………................................................................................ 44
2'3'1 ysumrh( ienE isÿùula ms<sn| l%shdldrlu( c, lrdu .egqu.......................................... 44
2'3'2 sha:re ixjdo - y÷kajd§u.............................................................................................. 50
2'3'3 ixjdo l%shdldrlu i|yd jk uQ,sl kS;s........................................................................ 52
2'3'4 .egqï oDIaáfldaK úYaf,aIKh....................................................................................... 54
2'3'5 N+ñld rx.kh............................................................................................................... 56
2'3'6 mqyqKqj we.hSu ....................................................................................................................... 57
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 1
1' ye¢kaùu
1'1 w;afmd; ms<sn|j
ixjdo myiqlrKfha sha:re keu;s m%fõYh fkamd, iudch ;=< mq¿,aj m%p,s; lsÍfï yelshdj
we;s lsßu i|yd fuu w;afmd; ixj¾Okh lrkq ,en ;sfí' by; m%fõY l%uh Ndú; lrñka
myiqlï imhkakka yd ueÈy;alrejka mqyqKq lsÍug n,dfmdfrd;a;= jk fkamd, mqyqKqlrejka
i|yd fuh ks¾udKh lrkq ,en we;' flfia fj;;a" fuu w;afmd; fkamd, ikao¾Nhg
muKla iSud fkdfõ' úúO ck iudchkays we;s jk .egqïldÍ ;;ajhkaj,§ iduldó úi÷ï
lrd <Õd ùug iy m%;sikaOdk ls%hdj,shg lemùfuka iyfhda.h ,nd fokakd jQ f,dj úúO
m%foaYj, cSj;a jk mqoa.,hska yg fuu w;afmd; wkqn,hla jk nj wms úYajdi lrkafkuq'
w;S;fha uq,a nei .;a úúO ckjd¾.sl" idudðl iy wd.ñl miqìï fyda ia;S%‐mqreI Ndjh w;r
yg .;a wukdmlï iy wúYajdihka wju lsÍug" fuh b;d iq¿ mßudKfhka fyda odhl jkafka
kï wms uy;a fia i;=gq jkafkuq'
fuys b,lalh fohdldr fjhs( m<uqjekak" fuu mqyqKqjg iyNd.s jkakkag ixjdo
lKavdhïj,g myiqlï ie,iSug yelsùu ^ixjdo ms<sn| sha:re kue;s m%fõYhg wkqj&
fojekak" Tjqkag mjq,a" wi,ajeishka iy m%cdj iïnkaO lreKq-ldrKdj,§ ueÈy;aùï isÿ l<
yels ùu'
sha:re myiqlï imhkakka" mqyqKqj i|yd jeo.;a m%;sfmdaIK iy woyia ,nd ÿka w;r tajd
ixialD;sl ikao¾Nhg yd tÈfkod h:d¾:hg wkq.; ùug WmldÍ úh' §¾>ld,Sk iyfhda.S;dj
w;r;=r" wmf.a fmr mqyqKqlrefjda wm yd tlaj jev lghq;= lrk i.fhda fukau ld¾h lsÍfï§
wm yg wkqn,hla jkafkda njg m;a jQy' Tjqkaf.a ^iy wmf.a& Ôú; l;d iy fjk;a w;aoelSï
wm yd yqjudre lr .ekSu u.ska f.dvk.d .kakd ,o .eUqre in|;dj iïnkaOfhka wms Tjqka
yg fnfyúka lD;{ fjuq' ;jo 2015 iy 2016 hk j¾Ihkays§ jHdmD;sh iu-wOHlaIKh l<
ziduh Wfoid ixialD;shZ wdh;kfhys r*dt,a j¾ðka (Raphael Virgin)" wdrïNl wjOdkh
,nd ÿka iaúiag¾,ka; ixj¾Ok iyfhda.s;dfõ t,sin;a f*dka lem,¾ (Elisabeth von
Capeller)" 2014-2015 ys jHdmD;sh msysgqjd th iïnkaëlrKh l< GIZ Nepal iy Pro Public"
NdIK mßj¾;lhka jYfhka fiajh ,nd ÿka ìN+IKa áïiskd (Bibushan Timsina)" iy
Êfhda;aYd fYa%IaGd (Jyothsha Shresta)" WmfoaYlhska iy jHdmD;s l<uKdlrejka" zisú,a idu
fiajhZ wdh;kfhka meñ‚ wdh;ksl i.hsk a" l;auKavqys c¾udkq ;dkdm;s ld¾hd,h iy
ifa/zivik" tfukau fuu w;afmd; rpkfha§ iy ixialrKfha§ ,o iyfhda.h fjkqfjka
,eßiaid l=kaia (Larissa Kunze)" uysud rdha (Mahima Rai) iy ,S f*da¾ì.a (Lea Forbig) fj;
o wmf.a ia;=;sh mqo lsÍug leue;af;uq'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 2
zbkaóäfhdaZ fjí wvúh (www.inmedio-peace-consult.org)" ziduh Wfoid ixialD;shZ ys fjí
wvúh (www.culture-for-peaceorg) iy fkamd, sha:re uOHia:dk u.ska Tng zsha:re jHdmD;sh
yd iïnkaO flá Ñ;%mghla keröfï wjia:dj Wod lr .; yel" tfukau f¾äfhda l;dx.
tl;=jla" Wmf,aLk iy ,sms o mßYS,kh l< yel'
1.2 sha:re úYajdih f.dvke.Sfï l%shdj,sh
mqyqKq ieish i|yd wm f;dard.;a m%fõYh" lKavdhu iuÕ taldnoaO l%shdj,shlska miqld,Skj
fjkia lrk ,o tfukau" jeäÿr ixj¾Okh lrk ,oaola jk w;r" th 1990 w. Nd.fha
hqf.dia,úhdkq hqO wj;ekajQjka iuÕ tlaj l%shd lsÍfï§ wm úiska ,nd .kakd ,o w;aoelSï
u; mokï úh (Wuestehube 2007)' th" BY%dh, ufkdaúoHd{fhl= jk vEka-nd¾-Tka (Dan
Bar-On) úiska uQ,slj fydf,dfldiaÜys Èú .,jd.;a wh iy kdis hqO wmrdOlrejkaf.a <uhska
w;r ixjdo wdrïN lrk ,o w;r miqj BY%dh,a yd m,ia;Sk lKavdhï w;r (Bar-On-Kassem
2004) fukau rejkavdfõ iudc Ñls;ail lKavdhï w;ro ixjdo we;s lrk ,os (Richters 2010)'
háfm< woyi( iduQysl ysxidjka iy lïms; w;aoelSï yd .Kqfokq lrkq ,nk úg" fõokdldÍ
u;lhka" ÿlaLodhl w;aoelSï ^hqoaOh yd iïnkaO&" jHikhkag f.dÿrejQjkaf.a l;d wdÈh
zwfkla md¾Yjfha idudðlhska bÈßfha yqjudre lr fkd.kakd ;dla" w;S; in|lïj, uQ,sl
ixj¾Okhla iy i;H m%;sikaOdkhla isÿ fkdjkq we;' l;d lSfï§" tys we;s wjHdc;ajh iy
wikakkaf.a m%;spdrj, wjHdc;ajh w;aolsk úg ukfia fjkila yd iuyr úfgl
oDIaáfldaKfha jqjo fjkila isÿ úh yel' hym;a wkd.;hla Wfoid l%shd lsÍfï§" kj
úYajdih iy iQodku f.dv ke.Sfï moku fuhhs'
ziudj §u iy wu;l lsÍuZ idudkH oekqug yiqjk lreKla jqjo" tu m%fõYh fkamd,fha
ie,lsh hq;= foaYmd,lhska ixLHdjla úiska tu jljdkqfõ ^2012 jika; iD;+fõ& idlÉPdjg
Ndckh lrk ,È' idu$ixjdo isoaëkays§" iduh fj; we;s leue;a; fndfyda úg m%ldY lrk
,o uq;a wúYajdih ms<sn| .eg¿j úi|kq ,en fkdue;' ;u ;ryj iy ÿl ms<sn| yeÕSï m%ldY
lsÍug ñksiqka Èßu;a lrkakdjQ fmdÿ m%ñ;Skag .e<fmk z.egqu yrydZ l%shd;aul ùfï
ixialD;shla wdishdfõ fkd;snq‚' újD;j w;S;h iuÕ .Kqfokq lsÍu" u.yeÍ hdu fuys
m%;sM,h jkq we;' flfia fj;;a" fuu jHdmD;sh u.ska wfmalaId fkdl< fjk;a úfYaI
w;aoelSïo <Õd fldg f.k we;' fcdaka fmda,a f,v/la (John Paul Lederach) 2015 j¾Ifha
.eñ wújdyl ldka;djka w;r zl;d lSfï m%fõYhlaZ Ndú; lrk ,o MSBK jHdmD;shg
(Mahila Shaki Kendra Nepal) -fkamd, ldka;d ñ;=ß uOHia:dkh& fhduq fõ' —'''fuys§ ieñhka
wysñ jQ ldka;dfjda" igkaldó mlaIj, úúO me;sj,ska meñ‚ úreoaO md¾Yj ksfhdackh
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 3
lrkakdjQ ldka;djka flfrys ielfhka yd fldamfhka miq jQy' úreoaO md¾Yjfha
ldka;djkaf.a l;d weiQ mu‚ka Tjqkaf.a ;ry uqiq yeÕSï idfmalaIj iukh úh' uQ,slju
Tjqkg fjkajQ lKavdhï jYfhka isàug wjYH jQ kuq;a l;dj,g ijka ÿka iekska Tjqka w;r
ñ;%;ajh j¾Okh úh yels nj ldka;dfjda jgyd .;ay'˜ ta yd iudkj" fyáuf,da (Heteymalo)
iydhl jevigyk" fkamd,fha w;=reoyka jQjkaf.a mjq,a i|yd jk ICRS ys ufkda-iudc
iydhl jevigyk úiska fidhd .kakd ,o mßÈ" Tjqkaf.a fõokdnr l;d yqjudre lr .ekSu"
w.;shg m;ajQjkaf.a mjq,a úiska uy;a fia m%Yxidjg ,la lrk ,È'
1'3 sha:re ixjdo lKavdhï
1'3'1 sha:re ixjdo lKavdhfï uq,drïNh
jhi wjqreÿ fod<yla olajd msßi iy kj m%cd idudðlfhda" ieisjdr 05 isg 10 olajd yuqjq w;r
wju jYfhka myiqlï imhkakka fofofkl= úiska ieis fufyh jkq ,enQy' úYajdih f.dv
ke.Sug yd ;u m%cdj ;=< .egqï ksrdlrKh lsÍu i|yd .%du ixj¾Ok lñgqj, fiajh lrk
,o igkalrejka ukdj h<s iudc.; lsÍug odhl ùu" fuys wruqKhs' Tjqka m%n, jQ úYajdih
f.dv ke.Sfï l%shdj,shlg uqyqK fok w;r th id¾:lj isÿ jqjfyd;a ukdj ie,iqï l<
m%cdj taldnoaO lsÍfï l%shdj,shlg uqyqK fokq we;' úYajdih f.dvke.Sfï uQ,sl l%shdj,shlska
miqj yd j¾;udk ;;ajh ms<sn| taldnoaO ;lafiarejlska wk;=rej" fõokdldÍ yeÕSï yqjudre
lr .ekSu ^idudkHfhka l,yldÍ ld, jljdkqj,& fuys m%fõYfha yrh fõ ^fnod.;a
l:dkaor u.ska&' fuh fndfyda ÿrg m%cdj ;=< iudc-iduh fukau .egqï je<ela ùu yd
ixj¾Okh m%j¾Okh lrkq ,nk yjq,a l%shdldß;ajhka i|yd uÕ újr lrhs' ^—yjq,a j.lSu
lrd - sha:re˜& fuu fjkfia háfm< kHdh kï oDIaáfldaK fjki" iy úYajdih f.dvke.Su
l=vd lKavdhï wdY%h fldgf.k isÿ ùug bv we;s nj iy th jrla isÿjk isÿùula fkdjk
njhs' lKavdhï idudðlhskaf.a wdl,amuh fjki" yjq,a l%shdldÍ;ajh fukau Tjqkaf.a
idudkH wka;¾l%shd iuia; m%cdjg n,mdkq we;'1 lKavdhï l%shdj,sh wksjd¾hfhkau kuHYS,S
fõ' flfia fj;;a" fuys wvx.= iuyr mshjr idudkH jk w;r fndfyda úg Ndú;fha mj;shs(
1' tlsfkld y÷kd.ekSu$;;ajh ms<sn| taldnoaO ;lafiarej'
2' yjq,a .egqï úYaf,aIKh iy wfkldf.a ;;ajh wjfndaO lr .ekSfuka uQ,slj úYajdih
f.dv ke.Su'
3' fõokdnr u;l fnod .ekSu'
1 foaYiSudj, fjfik ck;djg zm%jD;a;s me;srùfïZ fuu l%shdj,sh i|yd jvd l%uj;a iyfhda.hla wjYH nj
miqj wm úiska fidhd .kakd ,È' Wod( l,dj iy udOH mokï jQ l%shdldrlï yryd¦ ^Zwkd.; n,dfmdfrd;a;= iy wNsfhda.Z n,kak&
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 4
4' iïm;a fidhd .ekSu( Okd;aul <ud úh u;lhka
5' yjq,a l%shdldrlï ie,iqï lsÍu'
lKavdhï w;r úYajdih j¾Okh lsÍfï l%shdj,sfha§ úfYaIfhka imhk ,o my; lreKq
jeo.;a fõ(
‐ ysgmq igkalrejka iy .egqï oDIaÀfldaK úYaf,aIK (Conflict Perspective Analisys –
CPA) l%uh Ndú; lrkq ,nk mer‚ m%cd idudðlhska w;r .eg qï ms<sn| taldnoaO
úYaf,aIKh'
‐ le/,a, mej;s ld,fha isg fõokdldÍ l;d yd w;aoelSï yqjudre lr .ekSu'
tneúka fuu lreKq jvd;a iúia;rd;aulj idlÉPd flfrkq we;'2
1' tlsfkld y÷kd.ekSu$;;ajh ms<sn| taldnoaO ;lafiarej
ieish isxÿjlska" lúhlska fyda pdß;%hlska yd myiqlï imhkakd ms<sn| idudkH f;dr;=rlska
fukau m%fõYh iy wruqK bÈßm;a lsÍfuka wdrïN fõ' flfia fj;;a" iyNd.sjkakka ms<sn|
y÷kajd §u iy idudkH ;lafiarej" iïuqL idlÉPd l%ufõoh f;dard .ekSu u.ska iïnkaO
flf¾' fï i|yd iydNd.sjkafkda" ysgmq igkalrejd iy §¾>ld,Sk fkajdislfhl= f,i hq.,
jYfhka lKavdhï .; fj;s' bkamiq zud´jd§ ysgmq igka lrejkaf.a h<s taldnoaO lsÍfï
ld¾hh i|yd n,mEfõ l=ulao iy tys§ Woa.; jQ wmyiq;d fudkjdo@Z hk m%Yakh u.ska
tlsfkldj iïuqL idlÉPdjlg ,la lrk f,i b,a,d isák ,§' fuu l%shdldrlfuka miqj
Tjqkg kej; úYd, lKavdhu yd tl;=jk f,i;a" iïuqL idlÉPdfõ§ ñ;=rd ;ukag mejiQ
foh jd¾;d lrk f,i;a okajk ,È' fï wdldrhg fifuka-fifuka tlsfkld fj; <Õd ùug
iy ;u oelau ;=< uQ,sl fjkialula we;sjk wdldrhg lghq;= lsÍug Tjqkg wjia:dj ,nd
fohs'
2' .egqï oDIaáfldaK úYaf,aIKh iy zysu mrhZ(Iceberg) kue;s rEmlh
fuu mshjfrys wruqK jkafka" lKavdhï folla w;r uQ,sl .egqula wfkHdkH jYfhka
tlsfkld flfrys iylïmkh j¾Okh jk wdlrhg úYaf,aIKh lsÍug ie,eiaùuhs' fï
mshjr flfrys l%ufõo oDIaáfldaKhlska neÆ l," ish¨ fokdu oekqj;a .egqï oDIaáfldaK
úYaf,aIKfha (Conflict Perspective Analysis – CPA) tk zysu mrZ wdlD;sh iy ziylïmk
,ehsia;=jZ (Empathy-List) m%fhdackj;a fuj,ï f,i ye¢kaúh yel' ta ulaksido h;a" tajd
iylïmkh iy oelau fjkia lsÍug bjy,a jk neúks (Splinter/Wuestehube et al. 2013, 2015;
2 iúia;rd;aul l%ufõohla iys; úia;rhla i|yd Wuestehube/Splinter 2019 n,kak'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 5
Walter 2013), isoaê wOHhkhla y÷kajd ÿka miq" mer‚ iy kj ^ysgmq igkalrejka& m%cd
idudðlhska w;r úfYaI .egqï iïnkaO w;aoelSu" Wod( zc, lrdu .egquZ ^my; i|yka mßÈ&(
uq,a lKavdhug iucd;Sh lKavdhï follg fn§" iyNd.Sjkakkag ;ud" wfkld ^wfkla
lKavdhu ksfhdackh lrkq ,nk mqoa.,fhla& hehs is;d ^bx.%SiS NdIdfõ i|yka jk mßÈ
zwfkldf.a im;a;=jg neiZ (step into the other’s shoes) Tyqf.a$wehf.a n,dfmdfrd;a;=" yeÕSï
iy NS;sldjka m%ldY lrkakg okajd isák ,§' nqoaê-l,ïnkh u.ska (Brainstorming) yqfola
W;a;u mqreI oDIaáfldaKfhka woyia m%ldY lsÍug Èßu;a lrkq ,eîh' tkï" kj m%cdj ;uka
mer‚ m%cdj hehs is;d" —mer‚ m%cdj jk wmsg yefÕkjd "''' ^wms n,dfmdfrd;a;= fjkjd'''$wms
ìfhka miq fjkjd'''&˜ jeks m%ldY lsÍu iy th wfkHdkH jYfhka isÿ lsÍuhs' fï w;r;=r
myiqlï imhkafkda tu m%ldY ,ehsia;= .; lr;s' bkamiqj" l=vd lKavdhï taldnoaOù
tlsfkldg ;ukaf.a ,ehsia;=j bÈßm;a lrhs' wjika m%;sfmdaIK jgfha§" iqmßlaIdldÍ úreoaO
md¾Yjfha wjYH;d (Needs)" NS;sld (Fears) yd yeÕSï (Imotions) fndfyda msßilg
iïmQ¾Kfhkau kj w;aoelSula nj idudkHfhka wjOdrKh fõ' fuh ó<Õ mshjrg miqìu
ilia lrkq ,nk úYajdih iy wjfndaOh f.dvke.Sfï hï ikaêia:dkhla ks¾udKh lrhs'
3' fõokdldÍ u;l yqjudre lr .ekSu$l;d lSu
óg fmr i|yka l< wdldrhg" myiqlï ie,iSfï" úYajdih f.dvke.Sfï" iqjm;a lsÍfï fukau
m%;sikaOdkh i|yd iQodkï ùfï ;SrKd;aul mshjrla f,i" úfYaIfhkau l,yldÍ iufha
fõokdldÍ u;l ;ks-;ksj l;d jYfhka yqjudre lr .ekSu fj; wmf.a wjOdkh fhduq fõ'
fuys§ lKavdhï l%shdj,sfha ksjerÈ ld,h ;SrKh lsÍu ienúkau ;SrKd;aul fõ' ta i|yd
hï ;rul úYajikSh uÜgula wjYH fõ" tfy;a fï i|yd wkjYH f,i ld,h ñvx.= lsÍu
wjYH fkdfõ' lKavdhï idudðlhka yg hï ;rul újD;Ndjhla yd wfkldf.a l;djg
ijka§fï leue;a;la we;s nj fmfkkakg ;sfío hkak myiqlï imhkakd úiska ;lafiare
lrkq ,eîu wjYH fõ' úfYaIfhkau" l;dj wikakka l;djg wh;a isÿùfï wmrdOlrejka fõ
kï" iajNdjfhkau ;ks mqoa.,hska jYfhka wfkld ;u l;dj iuÉp,hg ,la lrdú hhs
mjikakd ìfhka miqfõ' fï i|yd myiqlï imhkakkag úYajdih f.dvke.Sfï uQ,sl
l%shdldrlï yryd ys;lr jd;djrKhla ks¾udKh lsÍug isÿfõ' tfukau" —ish¨u fokdf.a
l;dj,g ndOdjlska iy Wiq¿-úiq¿ lsÍulska f;drj wms ish¨ fokdu ijka fok njg iy;sl
fjuq'˜ jeks uQ,sl kS;s-Í;s (Ground Rules) u.ska wdrlaIs; jgmsgdjla ks¾udKh lsÍug o isÿfõ'
fndfyduhla m%fõYhkag fjkia jQ wdrlska" yels iEu wjia:djl§u mska;+r iuÕ l%shdldrlï
lsÍu wjYH fõ" tkï ;u isÿùu$l;dj yqjudre lr .ekSu Ñ;% we£ulska wdrïN l<hq;= nj
Tjqkg okajd isáh hq;=h' lïmk WmfoaYkh ;=< fuh idudkH ixisoaêhla jk uq;a fonia
wjuj Ndú; fõ' fndfyda úg fuys wdrïNfha§ hï meg,s,s iy.; ;;ajhla we;s jqjo" th
fnfyúka m%fhdackj;a fõ' m<uqfjkau" iyNd.sjkakkag wjOdkfhka miqùu i|yd l;dj jvd
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 6
úÑ;%j iy meyeÈ,sj bÈßm;a jk mska;+rhla iydh fõ' fojkqj" we;a; jYfhkau wka whf.a
l;dj,g m%;spdr olajkjdg jvd" mska;+rhla iuÕ Tfí l;dj jvd myiqfjka bÈßm;a l<
yels fõ' f;jkqj" l;d 6-7lg wdikak m%udKhlg ijka ÿka miq mska;+rhla iuÕ ;j;a
l;djlg È.ska-È.g ijka §u jvd myiq fõ' isõfjkqj" Ñ;%hla we£u hkq hï;dla ÿrlg l;dj
ixfla;d;aulj ndysr f,daalhg m%ldY lsÍu fõ' fuhska mqoa.,hd ;=< fõokdldÍ u;lh yd
jeä udkisl mr;rhla ks¾udKh lrhs' fuu l%uh" l;dj hgm;a lr .ekSug jvd l;dj
fkdiÕjd bÈßm;a lsÍfï m<uq mshjr fõ'
u.fmkaùfï m%Yakh( —wfkla lKavdhu ^ud´jd§ igkalrejka$isú,a jeishka& ms<sn| Tfí
oelau fukau .egqu$l,yldÍ ;;ajh yd iïnkaO úYajdihka yev.iajkakg Tn fyda Tfí
mjq, ;=< fyda isÿ jQfha l=ulao@ lreKdlr tla úfYaI isÿùula ms<sn| is;d tu isÿùu
ixfla;j;a lrkq ,nk Ñ;%hla w¢kak'˜3 idudkHfhka mer‚ m%cd idudðlhska ;uka$;ukaf.a
ñ;%hd fyda mjq,a idudðlhska" udfjdajd§ka fyda cd;sl yuqodj ksid f.dÿre njg m;ajQfha
flfiao hkak m%ldY lrdú'4 ;u wdorŒhhka >d;kh jkq ÿgq wdldrh" ysgmq igkalrejka
;uka tu ;;ajhg m;a jQ wdldrh" jHdc fpdaokd bÈßm;a lrñka ;uka udfjdajd§ka hhs isr
.; l< wdldrh iy miqj Tjqka ienEjgu udfjdajd§ka njg m;a jQ wdldrh" ials¾ñYia
(Skirmishes) ys ;ukaf.a Ôú; flf¾ ìfhka miq jQ wdldrh" ;ukag ;=jd, isÿ jQ wdldrh" ;u
ifydaorhkaf.a Èú .,jd .ekSug lghq;= l< wdldrh iy iuyrúfgl tys§ Tjqkaj wysñ jQ
wdldrh wdÈh ms<sn| l;d bÈßm;a lrdú' i;H fldñIka iNdjkays ks, kvq úNd." .did ;Srh
^rejkavdj& fyda úkaÈ; jrolre ueÈy;aùu fuka fkdj" fujeks ixjdoj,§ ;ks jerÈlrejka
zTjqkaf.aZ úkaÈ;hska yd .efgkafka ke;' flfia fj;;a" idudkHfhka" ysxikhg ,lajQjka
Ñ;a;fõ.h fya;=fjka wfkla lKavdhfï ´kEu idudðlfhl= jrolrejkaf.a ksfhdað;fhl=
f,i i,lhs' wNsfhda.d;aul jqjo" fuu l%shdj,sh i;=j thg wdfõ‚l iqjm;a lsÍfï l%uhla
;sfí'
iEu wfhl=gu ;ukaf.a l;dj iy Ñ;%h bÈßm;a lsÍug wjia:dj ,efí' l:lhd ;u Ñ;%h
msßi ueÈka ;nd l;dj bÈßm;a lrhs' fuys§ tla wfhl=g ñks;a;= 05-30l ld,hla ysñfõ' hï
mqoa.,fhl= fndfydu fláfhka l;dj bÈßm;a lrhs kï" myiqlï imhkakd th ;j ÿrg;a
úia;rd;aulj bÈßm;a lsÍug Èßu;a lrhs' Tjqyq tfia l;dfõ miqìu iy yeÕSï .fõIKh
lrkq ,nk m%Yak wiñka" l;dj fj; wjOdkh ,nd fo;s' WodyrKhla jYfhka Ñ;%fha
wka;¾.; úfYaI lreKq iïnkaOfhka fyda wod< isÿùu ;udg oekqKq wdldrh ms<sn| fyda
3 fuh Ñ;% ;rÕhla fkdjk nj;a" <ud Ñ;%hla f,i bÈßm;aùu m%udKj;a nj;a fuys§ myiqlï imhkakd úiska
wjOdrKh lrkq ,efí' fkdtfia kï iyNd.sjkakka ;ukag ksis mßÈ Ñ;%h we|.; .els fkdjkq we;ehs ìh jkq we;'
4 m%Odk lKavdhu iuÕ wm wNHdifha ksr; jk úg" fndfyda mer‚ m%cd idudðlhska ;uka Rcqj udfjdajd§ igkalrejkag uqyqK fokjdg jvd rdcH wdrlaIl yuqodjg f.dÿre jQ wdldrh m%ldY fldg isáfhah' wm tu wNHdifhau kej; udi 06lg miqj ksr; jQ miq úfYaIfhkau Tjqkaf.ka fndfyda fokd udfjdajd§ka wmrdOlrejka nj yÕsñka l;d bÈßm;a l<y' Tjqka w;r úYajdih j¾Okh ù we;s nj fmkakqï lsÍula f,ig wms fuu fjki olskafkuq'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 7
m%Yak lrkq ,nhs' fuys§ myiqlï imhkafkda l:lhdf.a yeÕSï fufia m%ldY lr;s( —tfykï"
ta wjia:dfõ Tn Tfí Ôú;h .ek we;a;gu nh fjkak we;s fkao@˜ fufia m%Yak lsÍu u.ska
Tjqka w;r we;s wjfndaOh m%o¾Ykh fõ' fï wdldrhg Tjqyq wfkla iyNd.sjkakkag
wfkldf.a yeÕSïj,g jeo.;alula ,nd fok wdldrh fmkajñka N+ñld rx.khl fhfo;s'
fndfyda úg" iyNd.sjkafkda tla isÿùulska ;u l;dj wdrïN fldg" miqj ;u iïmQ¾K Ôú;
l;dj úia;r lr;s' iuyr úfgl l:lhd" ;uka uqyqK ÿka isÿùï rdYshla w;rg ueÈù §¾>
úia;r lsÍul ksr; fjhs' hïfyhlska iyNd.sjkakd yeÕSï w;r w;rux ù we;s njla oefkhs
kï" myiqlï imhkakd j¾;udkhg wod< lreKq wkdjrKh lrkq ,nk m%Yak wihs' ^Wod(
fï jk úg .u kej; f.dvk.d ;sfío@˜" —ksoyia ùug fmr Tn wjqreÿ lShla isr.;j
isáfhao@˜" —ta mqoa.,hd fï Èkj, lrkafka fudkjdo@˜&5 l:lhd l;dj wjika l< miq" th
w.h lsÍu w;sYhska jeo.;a fõ' —fndfydu ia;=;shsæ˜ hk ir, m%ldYfhka w.h lsÍu wdrïN
lsÍu wm úiska ksfoaY lrkq ,efí' myiqlï imhkakd iEu l;djla i|ydu b;d ixfõ§ njlska
fukau idkqlïms; njlska woyia oelaùu isÿ lrhs' wk;=rej Tyq ixfõ§j iy idkqlïms;j
l;dj i|yd woyia oelaùug wfkla iyNd.sjkakkaj Èßu;a lrhs' fuys§ ijkafokakkaf.ka
fndfyda fokd l÷¿ i,ñka b;d ixfõ§ jk nj oel .; yels fõ' wm úiska Täiaid (Odessa,
Ukraine) ys l;d lSfï ieishla fufyhjkq ,nk úg" iyNd.sjkafkla fufia ;u woyia m%ldY
lf<ah( —tlg tlaj l÷¿ i,kafka flfiaoehs wms fuys§ bf.k .;a;d'˜ fuh zidkqlïms;
yqjudre jghZ (Compassionate Sharing Round)f,i kï flf¾'
5 mqk¾-lïmk iy w;S;dj¾ck isÿ fõ hhs fuys§ hï ìhla cks; fõ' mQ¾K mqyqKqj ,;a ufkdÑls;ailjrfhl=
muKla lïmkhg m;a úh yels ñksiqka iuÕ .Kqfokq l< hq;= njg hfula fujka wjia:djl jdo l< yel' myiqlï imhkakd ixfõ§ l< hq;= njg;a" w;S;dj¾ck iuÕ lghq;= lrkafka flfiaoehs oek isá hq;= njg;a wms fuys§ tlÕ jkafkuq' tu w;S;dj¾ck fujeks l%shdldrlï w;r ;=r isÿfj;ehs wm tlÕ jkafka ke;' w;S;dj¾ckh iïnkaO jeo.;a lreKla kï" th wod< mqoa.,hdg md,kh l< fkdyel" tfukau tjeks isÿùï ffoksl Ôú;fha mjd ´kEu fj,djl isÿúh yel' mqoa.,fhl= ys;du;d ´kElñkau l;dj bÈßm;a lsÍfï l%shdldrlu ;=< hï isÿùula wdj¾ckh lsÍug ;SrKh lsÍu" w;S;dj¾ckhla úh fkdyel' tjeks isÿùï ´kEu wjia:djl isÿúh yels ksid jD;a;slhka fkdjk wh Tjqka iuÕ .Kqfokq lsÍu fkdje<laúh yelalls' fuys§ by< iqÿiqlï fkd,;a jD;a;slhska lsysmfofkl= flfrys muKla wjOdkh fhduq lrkjdg jvd fndfyda fokd ixfõ§ ùu wjYH fõ'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 8
iïm;a u; mokï jQ m%;sjHqy.; ùu
myiqlï imhkakd úiska lrkq ,nk iïm;a u; mokï jQ m%;sjHqy.; ùu" ñksiqkaf.a
wirKNdjh kue;s yeÕSu ch.%yKh lsÍug w;HjYH Wmldrhls' myiqlï imhkakd"
l:lhd úiska wod< isÿùu l<ukdlrKh lr .;a wdldrh iy th ord .;a wdldrh
ms<sn| wjOdrKh lrhs' ^Tyqf.a$wef.a wNHka;r iïm;a&'
WodyrK(
;uka l=vdl, mdr whsfka ;nk ,o fndaïnhlska ;u ifydaor-ifydaorhska Ôú;laIhg
m;a jQ wdldrh ms<sn| tla ldka;djla l;djla bÈßm;a lrñka isák w;r wef.a oEia
l÷,ska msÍ hhs' weh l;dj wjika lrk úg" myiqlï imhkakd —Tng fï isÿùu iy
bka we;s jQ ÿl ord .ekSug iydh jQfha l=ulao@˜ hkak wihs' tys§ kEoEhska wehg Wojq
l< wdldrh weh úiska meyeÈ,s lrkq ,eîh' myiqlï imhkakd isÿùu idrdxYlrKh
lrhs' tfukau w;aoelSu Odkd;aulj kej; m%ldY ldrhs( —wo jk úg" Tfíu w;aoelSu
u.ska tjeks isÿùulg uqyqK ÿka wfhl=g wjYH foa fudkjdo hkak Tn y÷kdf.k
;sfnkjd' Tn ta ms<sn| úfYaI{fhla' fndfyda fihska ÿlg m;a" fYdaldl+,
mqoa.,fhl=g iydh olajkafka flfiaoehs Tn oeka wmg myod fokak'˜
;u Ôú;h iïmQ¾Kfhkau wk;=reodhl ;;ajhlg weojegqKq wjia:djla ms<sn|
l;djla bÈßm;a l< mqoa.,fhl=f.ka myiqlï imhkakd fuu m%Yakh wikq ,ndú( —
ta Nhdkl wjia:dfõ§ Tn wk;=r l<ukdlrKh lr .;af;a flfiao@˜ l:lhd
ms<s;=re f,i ,nd fokafka l,n, fkdù" b;d ikaiqkaj wjOdkfhka wk;=r fj;
m%;spdr oelajQ njhs' myiqlï imhkakd( —tjeks Nhdkl wjia:djl mjd ikaiqkaj"
wjOdkfhka miq ùug yels ùu ms<sn| Tng wm ia;=;sjka; úh hq;=hs' Tng tu
isÿùfuka .e,úh yels jqKd'˜ l:lhd ;uka iïmQ¾Kfhka wirK" úkaÈ; mqoa.,fhl=
f,i fkdoel" jHikhlska .e<ùu ms‚i hula l< mqoa.,fhl= f,i ;udj olshs kï
by; m%ldYfha háfm< udkisl Wml,amkh (Underlying Psycological Assumption)
thhs' myiqlï imhkakd fï wdldrfhkao hula thg tl;= l< yel( —Tn Ôú;h
fírd .ekSu iïnkaOfhka uu i;=gq jk w;r Tng wo Èkfha wm yd fufia yuqúh
yels jQfha ta ksidfjks'˜ tu m%ldYh kej;;a j¾;udkh yd iïnkaO fõ'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 9
ish¨fokd ;u l;dj bÈßm;a fldg wjika jQ miq" idkqlïms; yqjudre jgh we;=<;a jk fia
myiqlï imhkakd l%shdldrlu ms<sn| flá úuiSula isÿ lrhs( —Tfí u;l yqjudre lr .ekSug
fmr iy miq ;;ajhka oeka Tng oefkkafka flfiao@˜ tu m%fõYfha ;d¾lsl nj iy tys
n,mEu ms<sn| meyeÈ,s lrkq ,nk idudkH m%ldY lsysmhla my; mßÈ fõ(
ug ÿlla iy fõokdjla oekqKd'
ug ÿlla tlal hd¿fjda iy uu wdorh lrk wh u;la jqKd'
l;dj lshkafk fldfyduo lshk WNf;dafldaálfh uu ysáfh'
uf.a hd¿fjda tlal l;dj fnod .kak ;rï yhshla ug ;snqfKa keye'
hd¿fjda uf.a l;djg iuÉp,a lrhs lsh, ug nhla ;snqKd'
l;dj lshkak l,ska ÿflka bkafka uu ú;rhs lsh, ys;mq yeÕSu fjkia jqKd'
l;dj lshk l%shdj,sh;a tlal ug ;snqKq fõokdldÍ yeÕSu l%ufhka wvq jqKd'
l;dj wks;a wh fyd¢ka wyoa§ uf.a fõokdj wvqfj,d" ys;g n,dfmdfrd;a;=jla wdjd'
uu fï l;dj fjk flfkl=g lshmq m<fjks j;dj fïlhs' uq,ska ug yqiau ysr
fjkjd jf.a oekqKd' oeka ug f,dl= ieye,a jla oefkkjd'
yeu flkdgu iudk fõokdjla ;shk nj ug f;areKd'
hqoaOfha wks;a md¾Yjhg;a fï yeÕSuu ;sfnk nj ug oekqKd'
uq,ska wms ys;=fõ" udOHfõ§ka iy udkj ysñlï l%shdldÍka we;a; fndre lr,d lshkj
lsh,' kuq;a fufyÈ wms f.dvla .re lrk ''''''''''''''''''''''' uy;d w÷k .kak ,enqKd'
.egqfï n,mEu f.dvla l,a hklka ;sínd' u;=msáka wmsg fï ksid we;s jqK fõokdj
olskak neß jqKd'
yeuflfklau thd,f. Ôú;j, ú|j,d ;sfnkjd" fõokdldÍ-ÿlauqiq-i;=gq
w;aoelSïj,g uqyqK §, ;sfnkjd' fï w;aoelSï ta jf.a wjia:dj, ñksiaiq úÈyg
bÈßhg hkak wmsj Èßu;a lrkjd'
fï wNHdih" wmyiq;d tlal .Kqfokq lrkak wmsg Yla;sh fokjd'
wkd.; mrïmrdfõ iduh .ek fï l%shdj,sh wmsj iú{d‚l lrkjd'
4' iïm;a .fõIKh ( Okd;aul <udúh u;l
fõokdldÍ u;lhka iqkaor fohla iuÕ iei£ug iy lKavdhu ;=< iïnkaO;d-l%shdj,sh
Yla;su;a lsÍug" <ud úfha Okd;aul u;lhka mÍlaId lsÍu hym;afõ' fuh ks;ru
ish,a,kagu fmdÿ jk oE we;s njg yeÕSula we;s lrhs( foaYmd,k úYajdi wdÈfhys úúO
fjkialï ;sìh§;a" wms ish¨ fokdu hï wjia:djl orejkaj isáfhuq' idudkHfhka fuu
;SlaIK nqoaêh flfkl=f.a orejka iy wkd.;h fj; foudmshkaf.a /ljrKh ms<sn|
wdfõ.hla we;s lrhs'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 10
sha:re myiqlï imhkakka idudkHfhka YdÍßl oekqj;aNdjh flfrys wjOdkh fhduq lrñka
,sys,a lsÍfï jHdhduhlska fuu l%shdj,sh wdrïN lrhs' túg Tjqka iyNd.sjkakkaf.ka b,a,d
isákafka Tjqkaf.a <ud ld,h ms<sn| u;lhka yryd z.uka lrkakZ iy l=vd ld,fha § Tjqkag
fyd| iy iqrlaIs; njla oekqKq ia:dkhl k;r jk f,ihs' Tjqkaf.a uq¿ Ôú;hu fuf;la ÿla
ú¢ñka isáho" ^wju jYfhka& tla m%S;su;a fudfyd;la ;sìh hq;=h' m%S;su;a <ud ld,h ms<sn|
fuu l:d fnod .ekSu idudkHfhka fndfyda fihska iskyj we;s lrkakla fjhs" ukao fuu
l:d" wdorh yd /ljrKh fyda úys¿ isÿùï iïnkaOfhka jk ksidfjks'
5' iuQy l%shdldrlï ie,iqï lsÍu
fuu Okd;aul Yla;sh u; mokïj" ixjdo lKavdhï úiska m%cdjg Wmldr jk taldnoaO
l%shdldrlï ixúOdkh lsÍfï ie,iqï ilia lsÍu iy ixjdo lKavdhï ;=< f.dvk.d we;s
úYajdih jHdma; lsÍu oeka fndfyda úg wfmalaId l< yelsh' fuu l%shdldrlï taldnoaO
ieureïj,ska" m%cd há;, myiqlï fyda l%Svd biõ u; tlg jev lsÍu wdÈfhka iukaú; úh
yelsh'
1'4 mqyqKqlrejka i|yd jk fmdÿ ks¾foaY
jvd fyd| ^id¾:l& mqyqKqjla" iyNd.sjkakkaf.a ^ysi" yoj; iy oE;a& nqoaêh" yoj; iy
l%shdYS,s;ajh wdl¾IKh lr .kshs' iyNd.sjkakka jeä-jeäfhka l%shdldÍj mqyqKqj yd
iïnkaO jk úg" jeä-jeäfhka Tjqyq bf.k .ks;s' ñks;a;= 20-30 muK flfkl=g ijka §ug
muKla wjOdkh fhduq lsÍu wmyiq ksid mqyqKqlrejka ;u m%ldYkhka fláfhka bÈßm;a
lsÍu jvd;a fhda.H fõ' tneúka" Tfí l;dfõ §¾> nj mÍlaId lr ne,Sug w;a Trf,daiqjla
Ndú;d lrkakæ
mqyqKqj i|yd úúO l%u ;SrKh lr .ekSu jeo.;a fõ' iEu wfhl=gu ;ukag wkkH jQ l;d
lsÍfï ú,dihla iy y~la ;sfnk neúka" mqyqKqlrejkaf.a lKavdhfï idudðlhska l;dj
w;r;=r tlsfkld ;u jdrhka ,nd .ekSu iqÿiq fõ' iEu mqyqKq Èkhlau úúO bf.kqï iy
b.ekakqï l%uj, ixfhdackhla úh hq;=h'
tjeks úúO l%u lsysmhla my; i|yka fõ(
l%shdldÍ nj$Woafhda.h we;s lsÍfï l%shdldrlï ^ish¨ fokd okakd .S;hla fyda
l%Svdjla&
ikaiqka ùfï l%shdldrlï-kej; wjOdkh fhduq lsÍu i|yd Wod( 20 olajd .Kka lsÍu"
l=vd lKavdhï&
y÷kajd§fï wNHdi - úfYaIs; ud;Dld i|yd f;audjkag wkql+,j ilia lsÍu' ^Wod(
oDIaáfldaK fjkialï y÷kd .ekSug zñksid-óhdZ l%shdldrlu&
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 11
m%dfhda.sl wNHdi" N+ñld rx.k iy W;af;acl - iyNd.sjkafkda fï yryd wdo¾Y"
ixjdo ;dlaI‚l l%u iy ikaksfõok l=i,;d mqyqKq lr;s'
fhojqï - ñks;a;= 20-30 fkdblaujQ kj ud;Dld$wdo¾Y y÷kajd§u' ^.egqï ms<sn| úIu
pl%h" ^ysxidj iy lïmkh&
ksrEmK ^Wod( ueÈy;a ùfï ksrEmK& mqyqKqlre l< fohla mqyqKjkakka wkqlrKh
lsÍu' ^ueÈy;aùfï ksrEmK&
wka;¾ l%shdldÍ foaYk ^Wod( fmd,a ms<sn| WodyrK&
isoaê wOHhk - Tn W.;a oE ienE isoaëka i|yd Ndú; lrkak" WodyrKhla jYfhka
iyNd.sjkakkaf.a w;aoelSï' ^c, lrdu .egqu&
sha:re l;dkaor lSu - ijka§ug iy ;u Ôú; w;aoelSï m%ldY lsÍug myiqlï imhkq
,efí'
mqkrdj¾;kh
Yío mqjre - iEu 3-4 jeks mqyqKq Èkhlau wjidkfha" iyNd.sjk msßi ;udf.a mqoa.,sl
w;aoelSu mqyqKqlrejka yd fnod .ks;s' ^ñks;a;= 05&
iEu mqoa.,fhl=f.au bf.k .ekSfï rgdj fjkia nj mqyqKqlrefjda oks;s'
1' ijka§fuka bf.k .ekSu ^lreKq igyka lsÍfuka fyda fkdlsÍfuka&
2' mqyqKqlrejdf.a l%shd ksÍlaIKh lrñka bf.k .ekSu'
3' mqyqKq fjñka bf.k .ekSu'
4' ;=,H lKavdhïys b.ekaùfuka fyda ud;Dld hgf;a bÈßm;a lsÍfuka bf.k .ekSu'
wxl 3 iy 4 wfkla l%u folg jvd M,odhS fõ' fuys§ mqyqKqlrejka wka;¾ l%shdldÍ" m%dfhda.sl
l%u fj; wjOdkh ,nd Èh hq;= fõ' fï i|yd mqyqKqfõ§ ^jerÈ isÿùfï§ ta iïnkaOj ìh
fkdù lghq;= lsÍug& jvd hym;a mßirhla wjYH fõ' fuys§ m%ldYs; iEu úfõpkhlau
f.!rjkSh úh hq;= w;r wfkla iyNd.sjkakka lsis úfgl;a fy,d fkdoelSug mqyqKqlrejka
ie,ls,su;a úh hq;=h'
1.4.1 m%;sfmdaIK ,nd §fï§ mqyqKqlrejd oeßh hq;= wdl,amh ms<sn| jpkhla
Tnf.a mqyqKqjkakka yg ;ks mqoa.,hska jYfhka m%;sfmdaIK ,nd §u w;sYhska jeo.;a fõ'
WodyrKhla jYfhka" ueÈy;aùfï N+ñld rx.khl§ ;ks m%;sfmdaIK ,nd fkdfokafka kï
Tjqkg ;u yelshd j¾Okh lr .ekSug bv m%ia;dj fkd,efí' Tfí m%;sfmdaIKh ;=< ms<s.ekSu
iy iún, .ekaùu wvx.= úh hq;= nj u;lfha ;nd .; hq;=h' tneúka Tn mqyqKqjkakka
ksÍlaIKh lsÍfï§ igyka lr .ekSï isÿ lsÍu WÑ; fõ' m%;sfmdaIK ,nd §fï§" wdl,am"
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 12
mqyqKqjkakd úiska id¾:lj isÿ lrk ,o l%shd iy ueÈy;aùï u;=lr oelaùug lghq;= lrkak'
mqyqKqjk mqoa.,hd ó<Õ j;dfõ jvd fyd¢ka bÈßm;a l< hq;= foa yd iïnkaO úfõpkd;aul
lreKq yels;dla ksYaÑ;j i|yka lr ixlaIsma;j m%ldY lrkak' iyNd.sjkakka iún, .ekaùu
yd Tjqkag iajdëkj l%shd lsÍug iydh ùu" mqyqKqlrefjl= jYfhka Tfí ld¾hNdrh nj u;l
;nd .kak'
hful= jer§ï yryd fyd|u foa bf.k .kakd njg idjoH lreKla wjdikdjka; f,i b;d
jHdma;j m%p,s; ù we;' Tn jerÈj,ska bf.k .kafka" Tfí uqyqK jid fkdf.k tajd l<
yels kï iy B<Õ j;dfõ fjkia wdldrhlska l< hq;= foa ms<sn| ksYaÑ; woyia Tn j¾Okh
lrkafka kï mu‚' hï mqoa.,fhl= fyda fjk;a wh ksjerÈj yd b;d fyd¢ka isÿ lrkq ,en
we;s foa úYaf,aIKh lr wjOdrKh lrk úg hfula fyd¢ka bf.k .kshs' fuh ;j ÿrg;a
isÿ lsÍug jeä ffO¾hhla Tng wjYH kï wfkla whf.ka fyd| WodyrK ,nd .kak'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 13
2' yqjudre ixjdo myiqlï imhkakka iy ueÈy;alrejka i|yd jk Èk 3l mqyqKq jevigyk
2'1 m<uq Èk jevigyk
Èkfha b,lalh(
iyNd.sjk msßig wh;ajkakka tlsfkld y÷kd.kakd w;r myiqlï imhkakkaf.a lKavdhuo
y÷kd.kshs' tfukau" fï iuÕ úYajdiodhS mßirhla iy ryiHNdjh i|yd miqìulao
ks¾udKh flf¾'
fõ,dj wNHdih ld,h
15:00 - 15:30 f;a mdkh ñks;a;= 30
15:30 - 16:30 wdpdr lsÍu" myiqlï imhkakka iy wruqKq y÷kajd§u ñks;a;= 60
16:30 - 18:00 iyNd.sjk msßi ;ukaj y÷kajd§u ñks;a;= 90
18:00 - 18:15 Woafhda.d;aul l%shdldrlu ñks;a;= 15
18:15 - 18:45 jevuqMfõ Í;Ska ñks;a;= 30
18:45 -19:00 iïuka;%K ld,igyk bÈßm;a lsÍu ñks;a;= 15
19:00 rd;%S wdydrh
2'1'1 wdpdr lsÍu" myiqlï imhkakka iy lKavdhfï wruqKq y÷kajd§u
iyNd.sjk msßi jevigyk mj;ajkq ,nk ia:dkhg meñŒu iy jevigykg iyNd.sùug
lemùu iïnkaOfhka Tjqkaj w.h lrkak( —Tn ish¨ fokd fuu ia:dkhg meñŒu
iïnkaOfhka wms b;d i;=gg m;afjuq' ueÈy;aùu iy ixjdo i|yd myiqlï iemhSug bf.k
.ekSfuka" Tng m%cdj ;=< iudodkh iy wjfndaOh we;s lr .ekSug iydh úh yels hhs wms
is;kafkuq'˜
Tfí miqìu iy Tn ms<sn| úia;r fukau fuu l¾;jH i|yd Tnj Èßu;a jQ wdldrh ms<sn|
fláfhka úia;r lrkak' mqyqKq lKavdhuo ixjdo lKavdhula neúka" Tn ixjdo l|jqrlg
iyNd.S ù we;s njo i|yka lrkak' Tn tu mqyqKq l|jqfrka ,nd .;a oE u;=lr olajkak'
ulaksido h;a th iyNd.sjkakkaf.a oelaug wkqj jvd;a jeo.;a jk neúks' WodyrKhla
jYfhka( —m%cdjkays olakg ,efnk m%Yak iy md¾Yj folla w;r wúYajdih ms<sn| wms
idldÉPd lf<uq' wm újO w;aoelSï" pß; iajNdjhka" úúO iudc-miqìï" jd¾.sl lKavdhï
iy úúO jhia ldKav ksfhdackh lrkakd jQ .eyeKq-msßñ jqjo" wmf.a wfkla md¾Yjh ms<sn|
fndfyda oE W.;af;uq' wms tlaj iskdiqfKuq" tmuKla fkdj fõokdldÍ u;l ms<sn| l;d
lf<uq' th wmg tlsfkld jvd fyd¢ka jgyd .ekSug iydh úh' tlsfkld iuÕ w;aoelSï
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 14
yqjudre lr .ekSu" w;S; fõokdldÍ u;lhka Tiafia uq,a nei .;a fõokdj ord .ekSug
WmldÍ úh'˜6
myiqlï imhkakka úiska lKavdhï b,lalh my; i|yka wdldrhg bÈßm;a lrkq ,efí(
—myiqlï imhkafkl= f,i lghq;= lsÍug iy sha:re ixjdo lKavdhï fufyh ùug Tn ;=<
yelshdjla we;s lsÍu fuu mqyqKqfõ wruqK fõ' fuh tlsfkld iuÕ idufhka Ôj;a ùug
m%cdjkag iydh fõ' idufhka Ôj;aùug kï" wmg tlsfkld y÷kd .ekSug isÿ fõ' wfkla
md¾Yjfha l%shdldß;ajh" is;=ï-me;=ï fyda Tjqka óg fmr l<-lS oE fj; wmf.a leue;a;la
fkd;snqKo" wm Tjqkaf.a wNsfma%rKhka" wjYH;d iy ÿla fõokd mjd f;areï .ekSug W;aidy
l< hq;=hs' ixjdo lKavdhu u.ska wfkHdkH wjfndaOh" úYajdih Yla;su;a lsÍug fukau"
wmf.a iïnkaO;djkays .eg¿ iy.; lreKq bf.k .ekSug iy fufkys lsÍug o wm yg
wjYH fõ' Tfí wNHka;rfha iduldó jd;djrKhla fkdue;sj m%cdj ;=< iduh we;s lsÍu
fldfy;au l< fkdyelalls' tlsfkld f;areï .ekSug W;aidy lsÍfuka" wfkldf.a uÜgfuka
is;d-n,d lghq;= lsÍfuka iy wmf.a Ôú;j, ÿlauqiq l;d wfkld iuÕ yqjudre lr .ekSfuka
mjd wmg wm ;=< idudldó jd;djrKhla ks¾udKh lr .; yel' fuh Tng id¾:l myiqlï
imhkafkl= njg m;aùug iydh jkq we;'˜7
my; jdlH myiqlï imhkakka meye§ug m;a lsÍu i|yd jk fhdackd iuqÉÑhls(
iyNd.sjkakka fj; mqyqKqfõ b,lalhka iy tys ikao¾Nh bÈßm;a lrkak( —fuu mqyqKqj Èk
my ne.ska jQ fldgia follska iukaú; fõ' Tn w;ßka fndfyda fokd" zixjdohZ iïnkaOfhka
óg by; l|jqre y;rl§ w;aoelSï ,nd f.k we;' fuu mqyqKqfõ§ tu w;aoelSu
mqkrdj¾;khg iy ;j ÿrg;a mq¿,a lr .ekSug wfmalaId lruq" tfukau ueÈy;aùul§ Tng
myiqlï ie,ish yelafla flfiaoehs hk lreK fj;o kej; wjOdkh fhduq lruq' tneúka"
fuu mqyqKqj .egqï iïnkaOfhka myiqlï i,ikakkaf.a yd ueÈy;alrejkaf.a l=i,;d fukau
wdl,am mqyqKq lrkq ,nk jevigykla fõ'˜
Tng ldâ m;a u; úúO f;audj,ska hq;a ud;Dld ,shd oelaúh yel(
6 m<uq sha:re mqyqKqjg iyNd.s jQ tla mqoa.,fhl= úiska ,nd ÿka m%;sfmdaIKhls'
.egqul§
ueÈy;a ùu
ixjdo w;aoelSu
.eUqre lrkak
iajhx-ms<sìUqj
.egqï
úYaf,aIKh
yqjudre ixjdohla
mj;ajkafka
flfiao@
fkdikaiqka ;;a;ajhkays§ ñksiqkag úi÷ï fidhd .ekSug
iydh jkak'
myiqlï
imhkakkaf.a
wdl,am
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 15
2'1'2' iyNd.sjk msßi úiska ;uka y÷kajd fokq ,eìSu'
;ukaj fláfhka y÷kajd fok fuka myiqlï imhkafkda iyNd.Sjkakkaf.ka b,a,d isá;s"
Wod( ku" .u$k.rh" fm!oa.,sl iy$fyda jD;a;Suh miqìu'
;ukaj b;d ir,j y÷kajd§ug iyNd.sjkakkag bv fkdfokak' ^Wod( ;uka wiqka f.k isák
wkqms<sfj, wkqj&' wkqms<sfj, fkdi<ld yßkak' th tldldÍnj u. yrjhs'
j¾K ldâ m;a u; m%Yak ,shd fmdaiagr u; /|ùfï l%shdldrlug th WmldÍ fõ'
iEu iyNd.sjkafkl=gu ldâ m;a ^tl j¾Khlska tl ne.ska& 05la ,nd fokak" tfukau m%uqL
mo( Ndú; lrñka tajdg ms<s;=re iemhSug Tjqkg Wmfoia fokak' tla wfhl=g miq wfkld jk
fia" ;udg ,nd ÿka ldâ m;a fmdaiagrfha r|jñka th bÈßm;a lsÍug iyNd.sjkakkag bv
yßkak ^túg lKavdhfï wfkla idudðlfhda wiqkaf.k thg ijkafo;s'&
…
ku .u$k.rh fm!oa.,sl
f;dr;=re$miqìu
fuys meñKSug fm<Ujqfha
l=ulao@
XY kue;s mqoa.,hd
…
…
Wmfoia rduqj
fuh flá jghla f,i fufyhùu jeo.;a fõ' Tn
th l,a-fõ,d we;sj .Kkh l< hq;=h( iEu
iyNd.sjkafkl=u úkdä 03la l;d l< hq;= fõ'
iyNd.sjkakka 20f.ka ieÿï ,;a lKavdhula
i|yd fuu y÷kajd§fï jghg ñks;a;= 60lg jeä
ld,hla jeh fõ'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 16
2'2 fojk Èk jevigyk
Èkfha b,lalh(
ueÈy;aùu iy ixjdoh wjYH jkafka l=ula ksido hkak iyNd.sjkakka úiska wjfndaO lr
.kq ,efí'
fõ,dj wNHdih ld,h
09.00 - 09.15 miq úmru ñks;a;= 15
09.15 - 10.15 fmdl=rl u,a ñks;a;= 60
10.15 - 10.30 f;a úfõlh ñks;a;= 15
10:30 - 11:30 id¾:l;ajfha l;d jgh ñks;a;= 60
11.30 - 12.30 ueÈy;aùu iy ixjdoh l=ula i|ydo@
.egqï ms<sn| úIu pl%h" ysxikh iy lïmkh
ñks;a;= 60
12.30 - 13.30 Èjd wdydrh i|yd úfõlh ñks;a;= 60
13.30 - 14.15 wNHdih( .egqu Tõ fyda ke; ñks;a;= 45
14.15 - 15.15 uQ,sl m%Yak -l%shdldrlu ñks;a;= 60
15.15 - 16.00 l%shdldrlu ( f;j;djla ijka§u$l%shdlÍ ijka§u ñks;a;= 45
16.00 - 16.30 f;a úfõlh ñks;a;= 15
16.30 - 17.00 jgyd .ekSfï pl%h ñks;a;= 45
17.00 - 17.30 úfõl ld,h ñks;a;= 30
17.30 - 19.30 w;S; fõokdldÍ u;l ñks;a;= 120
19.30 - 20.00 Ndjkdj ñks;a;= 30
20.00 rd;S% wdydrh iy ojfia ksudj
2'2'1 fmdl=rl u,a( úfNaokhjQ .egqul§ fmdÿ mokula fidhd .ekSu
flá úia;rh
zfmdl=rl u,aZ l%shdldrlu .egqï md¾Yjhka mqÿuhg m;a lrñka" úi÷ï fiùfï l%shdj,shg
mK fmdjhs' fuu l%ufõoh iyNd.sjkakd w.h lsÍu" i;=g iy ydkslr .egqïj,§ Yla;sh
fidhd .kakd fmdÿ uQ,dY%hka fj; fhduq lrjk w;ru Tjqkaf.a Ôú;j, fmdÿ wx. yryd
.egqï md¾Yjhka w;r iïnkaO;djla f.dv k.hs'
rduqj
by; l%shdj,sh ñks;a;= 30-40 ld,hla mqrd Èfjhs' m<uq wÈhr ^nqoaêl,ïnkh& ñks;a;= 15-25
lska hqla; fõ' fojk wÈhr ^w.h lsÍfï fmdÿ uQ,dY%hla fidhd .ekSu'& i|yd .; jk ld,h
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 17
ñks;a;= 05ls' wjidkfha ueÈy;alrejd iyNd.sjkakka iuÕ l=vd lKavdhï idlÉPdjla
mj;ajhs'
fõ,dj
ñks;a;= 60
;dlaI‚l l%u
fmdaiagr iy mdgl+re
fhÿï wjia:d
úúO Ôjk iy ck jd¾.sl miqìï ksfhdackh lrkq ,nk iyNd.sjkakka iuÕ ixjdo
l%shdj,shl ueÈy;aùula isÿlrk w;rjdrfha tys m<uq ieisfha§ fuu l%ufõoh Ndú;d lrkq
,efí' m<uq /iaùu i|yd iyNd.sjkakka meñfKkafka RKd;aul wfmalaId rdYshla iy .eg¿
rdYshla we;sjhs' ;u md¾Yjhka tlsfkl fjka lrk ,o .eg¿ ms<sn| Tjqyq is;k w;r
ueÈy;aùu$ixjdo l%shdj,sh yryd ;uka fj; iduh <Õdùu ms<sn|j u| jQ n,dfmdfrd;a;=jlska
miqfjhs' iyNd.sjk msßi fm%alaIlhska bÈrsfha ;u NS;sldjka iïnkaOfhka woyia m%ldY lsÍu
.egqu W;aikak ùug fya;= fj;ehs ìhfj;s'
zfmdl=rl u,aZ wNHdih tlsfkldf.a oDIaáfldaK fjkia lsÍug iydh jk l%shdldrluls'
iyNd.sjkakka .eg¿ lrd ;u wjOdkh fhduq lrkq fjkqjg fuu l%uh yryd Tjqka ;=<
Okd;aul fjkialï we;s lsÍug ;=vq fok iïm;a fidhd .kS' ^fmdÿ& Okd;aul ÈYdjka lrd
wjOdkh fhduq lsÍfuka iy úYajikSh in|;d f.dvke.Sfuka ixjdohla wdrïN l< yel'
fmdÿ we.hSfï m%Njhka wjOdkfhka fidhd ne,Su" kj .egqïldÍ bÈß o¾Ykhka i|yd ixfõ§
;;ajhka ks¾udKh lrhs'
wÈhr 01( mqÿu lrjk iq¿ m%Yakh bÈßm;a lsÍu
ueÈy;alrejd wiqkaf.k iyNd.sjkakka fj; ;u
Wkakkÿj Èiafjk wdldrhg YßSr úkHdih ilid
.ekSfuka wk;=rej Tyq$weh fufia m%ldY lrhs—
m<uqfjka" Tn ish¨ fokdf.ka widudkH m%Yakhla ug
weiSug wjYHhs' fï m%foaYfha Tn ish¨fokd Ôj;a ùug
leu;s$wdvïnr jk ldrKd fudkjdo@˜ wk;=rej tu
m%Yakh igyka lrk ,o fmdaiagrhla Tjqkag m%o¾Ykh lrhs'
by; m%Yak lsÍfuka wk;=rej iyNd.sjkakka w;r we;sjk ksyeçhdj ueÈy;alrejd b;d
bjiSfuka" ikaiqka Ndjhlska yd Wkakkÿfjka ms<s.; hq;=h' iyNd.sjkakka w;r .egqfï
W;aikak Ndjh jeäjk ;rug ksy~;djo È.= úh yel' fndfyda úg fï wjia:dfõ §
iyNd.sjkakka ksy~j ìu n,d isákjd úhyel' kuq;a ksy~ nj m%sh fkdlrk we;eï
iyNd.sjkafkla fufõf,a ;u y~ wjÈ lrkq we;snjg Tng iy;sl ;eìh yelshs' fuys§
bÕsh( m<uq iy fojk m%Yak w;r iyNd.sjkakkag tlsfkld yd tlÕ úh yels lreKq ;=kla ueÈy;alreg bÈßm;a l< yel' fuu ;;ajh iyNd.sjkakkag ;u .eg¿ w;r hï tlÕ;djla we;s lr .ekSfï Okd;aul rduqjla ks¾udKh lrhs'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 18
m<uqfjka lrkq ,nk m%ldYhka fndfydaúg fkdjeo.;a úh yel' ksoiqkla f,ig —udf.a ksji
msysá m<df;a ,iaik .Õla ;sfnkjd'˜ iyNd.sjkakkaf.a fujeks iEu m%ldYhlau
ueÈy;alrejd úiska l=vd m%udKfha ^ÿr isg lshùug wmyiq& w;a wl=ßka fmdaiagrfha igyka
lrkq ,nhs'
idudkHfhka ms<s;=re 2-3la w;r lrkq ,nk Woafhda.ho kj l%shdldrulska
ish¨ iyNd.sjkakka l%shdldÍ jk nj oelsh yelsfjhs' iyNd.sjkakka úiska m%ldY lrkq ,nk
woyia iudk fukau m%udKh blaujd .sho ta ish,a, igyka lr .ekSug ueÈy;alrejd
ldre‚l úh hq;=h' fuys§ fndfydaúg .egqï md¾Yjhkaf.a ienE wre; úfYaI jpk Ndú;fhka
ieÕù hhs' fojeks ueÈy;alrejl=g iyNd.sjkakkaf.a woyia ,shd oelaùug iydh oelaúh yel'
fï l%shdldrlfï§ uQ,sl m%Yak lsÍï yryd wmeyeÈ,s ms<s;=re iy fpdaokdlsÍï uÕ yrjd .;
yels w;r fï iïnkaOfhka WodiSk iyNd.sjkakkaf.ka n, lsÍulska f;drj" l%shdldru i|yd
odhl;ajhla ,nd .ekSug úuid isáh yel'
wÈhr 02( fmdÿ we.hSu .fõIKh lsÍu yd ;yjqre lsÍu
fuys§ m%ldY lrkq ,enQ fndfyda woyia iïnkaOfhka ;ud i;=gq jk nj ueÈy;alrejd lshd
isák w;r fmdaiagrh fj; meñK tys igykalr we;s woyia lshjkfuka iyNd.sjkakka f.ka
b,a,d isáhs —ish¨ woyia igykalr we;af;a m%udKfhka l=vd wl=ßka jk neúka Tn ish¨ fokd
iómhg meñK tajd lshjkak˜ hhs ueÈy;alrejd m%ldY lrñka iEu iyNd.sjkafkl= ygu ^,d
meye;s& mdg l+rla fokq ,nk w;r Tyq$weh ;udg
meyeÈ,s
jeo.;a
w¿;a fyda yÈisfha hula u;lhg kÕk
woyia j¾K .kajhs
fï w;rjdrfha ueÈy;alrejd b;d flá ixjdo i|yd bv i,id foñka - —fuh Tng jeo.;a
jk nj ud oekf.k isáfha keye'˜ —fmdaiagrfha we£ ;sfnk j¾K rgd zfmdl=rl u,aZjf.hs
fuhska úúO iïm;a" jl% f,i w.h lsÍï iy fmdÿ iïu;hka fukau pdß;% jeo.;a iy jákd
ksid tajd wdrlId l< hq;= nj mila lr fokq ,nhs' iuyr úfgl wfkla md¾Yjh i|yd jk
w.h lsÍu j¾Okh úhyel' fuys§ Okd;aul kj oDIaáfldaKhka iïnkaOfhka
iyNd.sjkafkda mqÿuhg m;afj;s' ;ukaf.a iy wfkl=;a whf.a jákdlï iu nj Tjqyq jgyd
.ks;s' by; j¾K lsÍu u.ska ckjd¾.sl" wd.ñl fyda foaYmd,ksl fmdÿ ;;ajhka ^iïm;a&
y÷kd .; yelsshs'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 19
wÈhr 03( ixl%dka;sh
ish¨ iyNd.sjkakka wiqka.kakd w;r ueÈy;alrejd —fuys§ Tn oek-y÷kd.;a w¿;a foa
fudkjdo@˜ iy —wkfmalaIs; foa fudkjdo@˜ úuihs' idlÉPdfõ ud;Dld iïnkaëlrKh lrkq
,nk l=vd mßudKfha we.hSï l%shdj,shla fuu wÈhf¾§ wkq.ukh flf¾' fndfyda ÿrg .egqu
yd iïnkaO .eg¿ jl%j fyda Rcqj l%shdldrlu w;rjdrfha m%ldY lrkq ,efí' ueÈy;alrejd
fï wjia:dfõ§ —Tõ" kuq;a'''˜ jeks jdlH iys; m%ldYkhkag ijka Èhhq;= fõ' thska .egqu yd
iïnkaO .eg¿ wkdjrKh fõ'
WodyrK(
fuu l%uh uOHu wm%sldfõ ckjd¾.sl lKavdhï folla yd iïnkaO m%pKavldÍ .egqul§
fuu l%uh Ndú; lrk ,oaols' fuh iEu udi 6$7lg jrla isÿ jQ l=vd mßudK m%pKav;ajhka
isÿjk jir .Kkla ;siafia mej;s .egquls' fuys§ iduh ia:dmkh lsÍfï wruq‚ka ixjdo
jevuq¿jla meje;aùug bkaóäfhda WmfoaYlhkag werhqï ,eìKs' kdhlhska fuu l%uh yd
ms<s;=re iïnkaOfhka mqÿuhg m;aúh
udf.a uq;=kañ;a;kaf.a N+ñfha Ôj;a ùu ug wdvïnrhg lreKls'
'''''' ug wmf.a ireidr fmd<fõ j.d lsÍug yelshs'
iqkaor;u l÷ we;af;a wfma rfÜ'
wfma isjqmd i;a;= Yla;su;a f,i j¾Okh fj;s'
ms<s;=re j¾K .ekaùfï§" idudkHfhka iyNd.s jkakka tlsfkld yd l;d lrk w;r fmdÿ
we.hSu yd fmdÿ iïm;a iïnkaOfhka l,n,hg;a mqÿuhg;a m;a fõ' iskyùu;a md¾Yj‐f¾Ld
yryd" Woa.; ù we;s l=vd .eg¿ i|yd fmdÿ N+ñhla fidhd .ekSu;a" ixjdoh Wfoid mokula
fyda úYajdih we;s lrjhs'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 20
2'2'2 id¾:l;ajfha l;d jgh
l=ula i|ydo@
ueÈy;alrejka jYfhka ;u jg msgdfjys iduh Wfoid lemùug ;ukag Odß;djla we;s nj
iyNd.sjkafkda wjfndaO lr .ks;s'
fõ,dj(
ñks;a;= 60
øjH(
äuhs fld, (Flipchart) udl¾ mEka" ldâ'
flfiao@
l:lhka iy ijkafok msßi i|yd id¾:l;ajfha l;d 20la fj; wjOdkh fhduq lsÍu fjfyi
lr úh yels neúka" lKavdhï ^iyNd.sjkakka 10 ne.ska jk& follg fjkaùu iqÿiq fõ'
mshjr 01( myiqlï imhkakka úiska my; i|yka m%Yak fmdaiagr u; ,shkq ,efí(
m%cdj ;=< ysgmq igkalrejka kej; iudc.; lsÍfï iqug l%shdj,shlg ud odhl jQfha
flfiao@ ^Tn ysgmq igkalrejl= fyda" tfia;a ke;skï mer‚ m%cd idudðfhl= fyda
fõjd'&
.egqula l<ukdlrKh lr idudldój úi|d .ekSu ud úiska lrkq ,enqfõ flfiao@
udf.a m%cdj ;=< iduh iy ixys|shdj Wfoid ud odhl jQfha flfiao@
mshjr 02( myiqlï imhkakd iyNd.sjk msßfika úuihs( —lreKdlr fïjdhska tla m%Yakhla
f;dardf.k" ta ms<sn| is;kak' miqj ;u id¾:l;ajfha l;dj ksrEmKh lrkq ,nk ixfla;hla
l=vd ldâ m;l we|" lKavdhu bÈßfha l;dj bÈßm;a lrkak'˜
;ks mqoa., Okd;aul ch.%yK; idrdxYlrKh iy u;= lr oelaùu mqyqKqlrejdf.a j.lSu fõ'
ÿlanr l;djla fkdtfia kï l;dfjys ie,lsh hq;= idOkSh ;;ajhla olakg fkd,enqKo wod<
mqoa.,hd úiska i|yka lrk ,o Okd;aul odhl;ajhka ms<sn| wjOdkh §ug Tng isÿ fõ'
Wod( XZ mqoa.,hd iuÕ ÿIalr ;;ajhkays §" Tn ikaksfõokh l<ukdlrKh l<d ud ÿgqjd'
th" ueÈy;alrefjl= jYfhka Tng wjYH jeo.;a wNHka;r wdl,amhla'˜
fuu wNHdih u.ska iyNd.sjkakkaf.a Odß;dj flfrys wjOdkh fhduq lrkq ,nk w;r
mqoa., wd;au úYajdih fukau lKavdhfï iú{dksl njo fmdaIKh lrkq ,efí'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 21
2'2'3 ueÈy;aùu iy ixjdoh l=ula i|ydo@ úIu .egqï pl%h" m%pKav;ajh iy lïmkh
l=ula i|ydo@
lsisÿ ueÈy;aùula isÿ fkdjk úg lïmkh iy m%pKav;ajh th úiskau kej; wkd.;
lïmkhlg ;=vq fok wdldrh kso¾Ykh lsÍug'
ld,h(
ñks;a;= 60
øjH(
fmdaiagr" fmr ,shk ,o j¾K ldâ m;a'
flfiao@
mshjr 01(.egqï ms<sn| úIu pl%h mshjfrka-mshjr bÈßm;a lrkak' l;d lrk w;r;=r j¾K
ldâ m;a fmdaiagrh u; r|jkak' fuh ks,a meye;s ldâ m;aj,ska wdrïN lrkak ^.egqïldÍ
wjia:djkays olakg ,efnk m%ldYk úê iy tajd u.ska tlsfkld n,mEug ,lajk wdldrh
meyeÈ,s lrkq ,nk ldâ m;a&' .egqï pl%h meyeÈ,s lsÍu iïmQ¾K fldg úúO jQ m%ldYk úê"
B;, i,l=Kq u.ska iïnkaO lrkak ^r;= udl¾ mEkla wdOdrfhka&' ly meye;s ldâ m;aj,ska
wk;=rej iqÿ meye;s ldâ m;a iy wjidkfha fld< meye;s ldâ m;a fmdaiagrh u; tl ne.ska
r|jk w;r th meyeÈ,s lrkak' tla j¾Khlg wod< ldâ m;la /|ùfuka wk;=rej ta
iïnkaOfhka .eg¿ ;sfíoehs úuiSu iqÿiq fõ'
ks,a meye;s ldâm;a
—w.;sh˜ hk woshfrka wdrïN lrkak( udkjhdf.a meje;afï iyc nqoaêfha fldgila f,i"
yels blaukska fjk;a mqoa.,fhl= ms<sn| woyila ,nd .ekSug W;aidy lsÍu oelaúh yel' Wod'
hï mqoa.,fhl= Nhdkl fyda hym;a iajNdjhlska hqla;o hkak úksYaph lsÍu i|yd' ñksiqka
wfkla mqoa.,hd iuÕ iïnkaO ùfuka miqj mjd ;jÿrg;a ;u w.;Ska w;a fkdyer ;uka
i;Hh hehs is;k úg .eg¿ mek k.shs' wkHhka ms<sn| mQ¾j ks.ukj,g t<öug újD;
fkdùu" .egqïj,g ;=vq Èh yelsh'
w.;Ska yg mqoa.,hd ;=<" wfkla lKavdhug tfrysj ffjrh fyda ìh we;s l< yelsh' fuh
miqj m%pKav .egqïj,g mjd ;=vq fohs' n,mEug ,lajQ mqoa.,hdf.a m%pKav;ajh ms<sn| w;aoelSï
lïmkhlg ;=vq Èh yelsh' fuh wd;au wNsudkh fkdue;sùu iy wirKNdjfha yeÕSula iuÕ
w;aje,a ne| .kshs' fï ;;ajh u; ;j ÿrg;a" wkawh ms<sn| jvd iel lsÍug;a wúYajdi lsrsug;a
fya;= fjhs' fuu úYajdifha u|lu miqj wfkldf.a ;;ajhg t<U Tyqf.a$wehf.a bÈß o¾Ykh
f;areï .ekSug we;s leue;a; yd yelshdj ÿ¾j, lrhs' fuh udkislj f;areï .ekSug we;s
leue;a; wjysr lrk w;r w.;sh fmdaIKh lrk tla idOlhls' iduQysl laI;sh (Collective
u;l ;nd .kak( l%shdldrlug fmr Tfí m%uqL mo j¾K ldâ m;a wOdrfhka iQodkïlr lr .ekSug isÿ fõ'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 22
Trauma) we;s jkafka iudcfha mq¿,a fldgiaj,g n,mdk m%pKav;ajh fya;=fjks' th ;ks
mqoa.,hl=g nyq lïmk n,mEu we;s lrhs' lKavdhfï ;ks idudðlhka w;r ;rul wd;au
wNsudkhla we;" kuq;a ta iuÕu" iEu flfkl=u w;aú| we;s ÿlaÅ; yd lïmk iy.; isÿùï
ms<sn| l;d lsÍug ;ykula we;' flfia fj;;a" fuu wNHka;r wkdrlaIs; Ndjh ´kEu
ndysr mqoa.,fhl=g tfrysj oro~q njla iy by< wdl,amhla jYfhla m%ldY fõ'
ly ldâm;a
fïjd lïmk iïnkaO frda. ,laIK fõ'
iqÿ ldâm;a
fïjd ks,a ldâm;a kso¾Ykh lsÍug ñksiqkag mejish yels Wmqgd oelaùï fyda úúO ;;ajhka
fõ' iyNd.Sjkakka úiska wu;r woyia lsysmhla bÈßm;a lrkq ,enqjfyd;a Tng iEu úgu
fmdaiagrhg ;j;a Wmqgd oelaùï$ia:dk$WodyrK tla l< yelsh'
yß; ldâm;a
.egqï ms<sn| úIu pl%h fkdkj;ajd mj;ajdf.k hkakdjQ tla idOlhla u; ld¾h lsÍug
fuh Ndú; l< yelsh' ueÈy;aùfï Wmdh ud¾." tajdg wh;a idOlh wdikakfha ;sìh hq;=h'
iuyrla ^Wod( ueÈy;aùu& ld¾h idOl lsysmhla u; l%shd lrhs ^úYajdih f.dvkÕd .ekSu iy
wfkldf.a bÈß o¾Ykh ms<sn| wjfndaOh j¾Okh lsÍu& ;jo wod< ks,a ldâm;a fol w;rg
iïnkaO l< yelsh'
mshjr 02( fuu wdlD;sh ms<sn| jeä úia;r idlÉPd lsÍfï wjYH;djhla we;ehs Tng yefÕa
kï" iyNd.s jkakkag lKavdhï 3la jYfhka ^;uka ,. isák wh iuÕ& úkdä 10 la idlÉPd
lsÍug bv fokak' miqj" tla-tla lKavdhfuka Tjqkag lKavdhu iuÕ fnod .ekSug wjYH
lsishï m%Yakhla fyda fjk;a hula b;sßj ;sfío@ hkak úuikak'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 23
ljqrej;a wmg weyqïlka fokafka
keye
ysxikh
;ks mqoa., lïmkh
wd;au-wNsudkh fkdue;s ùu$;uka
;=< úYajdih fkdue;s ùu
wfkla wh úYajdi lsÍug fkdyels ùu
wfkld f;areï .ekSug iy wka whf.a bÈß
o¾Ykh fjkia lsÍug fkdyels ùu$wlue;s
ùu
w.;sh
ffjrh$ìh
iduQysl lïmkh
;ks mqoa., lïmk
WmfoaYkh
.eUqre ixjdo" i;H
iy m%;sikaOdk fldñiu
wdÈh
wd;au wNsudkh fmdaIKh lrkq
,nk l%shdldrlï
l%shdldÍ idudðlfhl= ùug iydh
ùu
taldnoaO pdß;% yd ieuÍï
taldnoaO l,d lghq;=" idu udOH"
l%Svd
ueÈy;aùu m%cdj ;=<
ch.%dyS wdl,am fmdaIKh lsÍu
ú>gkh úYajdi
w;S;dj¾ck
md,khlska f;drj
wdl%uK iy udkisl wjmSvkh
yÈisfhawe;sùu
wfma fõokdj ms<s.kafka keye
wms ú;rhs f.dÿre fj,d bkafka
sha:re lKavdhï
^mqk¾& lïmkfha wjê
frda. ,laIK Wmqgd .ekSï$;;ajhka ueÈy;aùfï Wmdhud¾.$fuj,ï
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 24
2'2'4 l%shdldrlu zTõZiyzke;Z .egqu
l=ula i|ydo@
.egqfï ixlS¾K;ajh ms<sn| .eUqre wjfndaOh j¾Okh lsÍu i|yd' ñksiqka yg .egqï ms<sn|
wd;aóh wjfndaOhla we;s nj thska fmkakqï lrhs' wfkla wh ish,a, yß hehs mjik úg
iuyr mqoa.,hska oekgu;a .egqïj,ska mSvdjg m;aj we;s nj ms<s.ekSu myiqlï imhkafkl=
fyda ueÈy;alrefjl= i|yd jeo.;a fõ' .egqfï uq,a ld,Sk fyda my< W;aikak wjêhl§ mjd
.egqul§ ixfõokfhka l%shd lsÍug iyNd.sjkakka n, .ekaùu i|yd'
fõ,dj(
ñks;a;= 40'
øjH(
zTõZ iy zke;Z jpk ,shk ,o ldâm;a" .ï fÜma'
flfiao@
mshjr 01( ldurfha" m%;súreoaO ì;a;s $ mqgq foll w,jk ,o zTõZ iy zke;Z i|yka ldâm;a
u.ska bÕshla ,nd fokak' lKavdhug ksoyfia .uka l< yels jk mßÈ m%udKj;a bv
m%udKhla ;sìh hq;=h'
mshjr 02( iyNd.sjkakkag Tn úúO ;;ajhka úia;r lrk nj meyeÈ,s lrkak' tajd" zTõZ"
fuh .egqula fõ fyda zke;Z" fuh .egqula fkdfõ hkqfjka ;SrKh l< hq;= tajd fõ' Tjqka
;u u;h fmkajkafka zTõZ foig fyda zke;Z foig iómj isàfukah' Tjqkaf.a u;h m%ldY
lsÍu i|yd zTõZ fyda zke;Z hkafkka ´kEu ÿrla f;dard .; yelsh'
mshjr 03( l%shd mámdáh kso¾Ykh lsÍu i|yd" —wo ld,.=Kh fyd|hs hehs mjikak'
iyNd.sjkakka tu m%ldYhg tlÕo" keoao hkak wkqj ia:dk .; úh hq;=h' zTõZ kï" zTõZ
wi< isgf.k iuyreka yg fufia mejish yel' —Tõ fyd|hs" ulaksido h;a wo ysre mdhd we;s
Èkhla'˜ zke;Z wi< isgf.k isák ;j;a whg fufia mejish yelsh( —zke;Z" ld,.=Kh hym;a
ke;" ukao th b;d úh<s neúka .ia-je,a ue<ú,d˜' iuyre" ueo isgf.k fufia mejish yel
—th fyd|o fõ" krlo fõ" ukaoh;a'''˜
mshjr 04 (my; oelafjk wjia:d bÈßm;a lrkak(
1' ñ;=rka fofofkla Èkm;d ;rÕhla mj;aj;s' Tjqka fofokdf.ka tla wfhla iEu úgu ch
.kshs'
2' .Õla wi< we;s bvula th Ndú;d fkdlrk tla lKavdhulg wh;a fõ' kshÕhla ;j;a
lKavdhulg tu m%foaYhg ixl%uKh ùug iy bvu Ndú;d lsÍug bv m%ia;dj i,ihs'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 25
3' ;u Èh‚h bf.kSug leu;s jqjo fouõmshkag wjYH jkafka weh újdy lr §ughs' weh
újdy ùug ;SrKh lrhs' újdyh .ek b;d lK.dgqjk w;r weh bf.k .kakd wef.a
ñ;=ßhkag B¾IHd lrhs'
4' kdh hEulska miq tla .ulg m%;sixialrKh i|yd uQ,H wdOdr ,efí' wi,ajeis .ïudkhg
t;rï ydkshla isÿ ù fkdue; ^m<uq .u fuka 80]la fkdjk w;r 20]la muKla fõ&
tneúka lsisÿ wdOdrhla fkd,efí'
5' ;j;a WodyrK .ek is;kak iy Tfí iyNd.sjkakkaf.a h:d¾:hka yd tla ùug W;aidy
lrkakæ
iEu wjia:djlgu miqj iyNd.sjkakka zTõZ iy zke;Z w;r úúO ia:dkj, ia:dk.; ù we;s
whqre olakg ,efnhs'
iuyr iyNd.sjkakkaf.ka ^ish¨ fokdf.ka fkdfõ& úuikak( —Tn fu;ek isgf.k
isákafka wehs@˜ fyda —Tn fï ia:dkh f;dard .;af;a wehs@˜ túg wfkl=;a iyNd.sjkafkda
meyeÈ,s lsÍug ijka fo;s' mqyqKqlre f,i Tng wdo¾Yj;a pß;hla f,i l%shd l<yel' fuhska
woyia lrkafka Tn Tjqkaf.a m%ldYh w¾: ksrEmKh lr tu ia:djrh msgqmi we;s meyeÈ,s
lsÍu f.kyer olajk njhs' fuu wNHdih ;=< iEu m%ldYhlau$ia:djrhlau w.h lrkq ,efí'
úksYaph lsÍula ke;æ —Tng kï th yßhg'''˜" —Tfí oDIaáfldaKh'''˜" —Tng jeo.;a'''˜ hkqfjka
mejiSfï§ fïjd mqoa., yeÕSï nj wjOdrKh lrkak'
mshjr 05( iyNd.sjkakkaf.a is;=ú,s iy ksÍlaIK úuiSfuka wNHdih we.hSug ,la lrkak'
we.hSfï§ y÷kd.; hq;= wx.(
;;ajhla w¾: ksrEmKh lsÍu ms<sn| úYaùh i;Hhla fkdue;'
ñksiqka ;;ajhka fjkia f,i jgyd .kS'
;;ajh ms<sn| úúO jQ u;hka ish,a,u iïnkaOfhka .eg¿jla ke;'
tuksid" Tn hï ;;ajhla .egqula f,i jgyd .kafkao keoao hkak wd;aóh fõ'
Tfí iyNd.sjkakkaf.ka Tjqkaf.a u;h úuiSfuka miq .egqu ms<sn| —ienE˜ w¾: oelaùu Tn
bÈßm;alrk njg Tjqkaf.a yeÕSu j<lajd .kak' úúO w¾: oelaùï mej;sh yels nj meyeÈ,s
lrkak' úúO oDIaáfldaK kS;Hdkql+,h' .egqï i|yd úúO ks¾Kdhl tl;= lrk f,i Tng
iyNd.sjkakkaf.ka b,a,d isáh yelsh" tuÕska .egqula hkq l=ulao hkak wjfndaO lr
.ekSfï§ úúO udkhka fj; Tjqkaj ;j ÿrg;a ixfõ§ l< yelsh'
tu udkhka úh yelafla( -
- wNHka;r .egqï fyda wka wh iuÕ .egqï'
- wfkla mqoa.,hd$lKavdhu ßoùu'
- fjk;a mqoa.,fhl=$lKavdhula fya;=fjka ;ud ÿ¾j, ù we;s njla oefka'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 26
- m%pKavldÍ fyda wúysxidjd§ .egqu'
- udkisl$YdÍßl ysxikh'
- th .egqula f,i i,lkafka tla mlaIhla mu‚'
mqyqKqlrejka iyNd.sjkakkag meyeÈ,s lrhs( tla md¾Yjhla muKla wfkla mqoa.,hd flfrys
,hdkaú; fkdjqko" ueÈy;alrejka mjikafka —fuh .egqul îchla njhs' th .egqul
wdrïNh úh yelsh" ke;fyd;a th B<Õ ñks;a;=fõ§ myiqfjkA úi|d .; yelsh hkakhs'
ueÈy;alrejka jYfhka wms úNj .egqïj, l=vd îc flfrys mjd ixfõ§ ùug W;aidy lruq'
2'2'5 uQ,sl m%Yak - y÷kajd§u
uQ,sl m%Yak igyka lr we;s fmdaiagrh fmkajñka tajd lshjkak' fï wdldrhg meyeÈ,s lrkak-
—óg fmr l%shdldrlfuys wms uQ,sl m%Yak Ndú; lf<uq' tajd yeÕSï" n,dfmdfrd;a;= iy NS;sld
wdÈh fj; ixp,kh ùu i|yd jk ;Srkd;aul l%uhla fõ' ;jo" my; lafIa;% wOHhkfha ud
úiska tu m%Yak Ndú; lsÍug kshñ;h' tys l%shdldß;ajh flfiaoehs ksÍlaIKh lrkak'˜
ug wjYHhs ug wjYH keye
Tng fuh wjYH wehs@
Tng fuh fu;rï jeo.;a wehs@
th ,eîfuka Tng we;s jk hym; l=ula jkq weoao@
Tng fuh wkjYH wehs@
Tng fuh fu;rï jeo.;a fkdjkafka wehs@
th ,eîfuka Tng we;s jk whym; l=ula jkq weoao@
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 27
2'2'6 l%shdldrlu-uQ,sl m%Yak
l=ula i|ydo@
wNHka;ÍlrKh jk mßÈ uQ,sl m%Yak mqreÿ-mqyqKq lsÍu i|yd'
fõ,dj (
ñks;a;= 60
øjH(
uQ,sl m%Yak igyka lrk ,o fmdaiagr
flfiao@
mshjr 01(
iyNd.sjkakka ;sfofkl=f.ka ieÿï,;a lKavdhï ks¾udKh lrkak' lKavdhfï
;sfokdf.ka fofofkla myiqlï imhkakka jk w;r wfkla mqoa.,hd isÿùug iïnkaO
wfhla fõ' Tyq$weh .egqu fj; fhduq lrjk ;udf.a ia:djrhka m%ldY lrñka l%shdldrlu
wdrïN lrhs' túg myiqlï imhkakd úúO uQ,sl m%Yak wiñka tu ia:djrhka tkï yeÕSï"
n,dfmdfrd;a;= iy NS;sld wkdjrKh lr .kshs' Tjqyq tu l%shdj,sfha úkdä 15la muK
kshef,;s' miqj tla myiqlï imhkafkla N+ñld rx.khl fhfok w;r wfkla weh kej;
l%shdldrlu wdrïN lr;s'
mshjr 02(
f;jeks jgfha§ ^tfia fkdue;s kï fuh lKavdhu i|yd jvd myiq hehs Tn is;kjd kï&"
Tjqyq fmr l%shdldrlu ixfYdaOk iys;j kej; isÿ lrdú' tys§ myiqlï imhkakka fofofkla
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 28
isák w;r l;dj lshk wfhla isá;s' l;dj lshkakd ;ud úiska w;aolsk ,o ienE .egqula
ms<sn| tu .egqug iïnkaO jQ md¾Yjhla jYfhka m%ldY lrhs' túg myiqlï imhkakd uQ,sl
m%Yak wihs' fuys b,lalh kï" l;dj lshkakdj myiqlï imhkakd úiska jgyd .;a njg
ta;a;= .ekaùug Tyqf.a$wef.a ia:djrh miqmi we;s yeÕSï" n,dfmdfrd;a;= iy NS;sld
wkdjrKh lr .ekSuhs' fuh Tyqg$wehg ;u .egqu m%;HlaIKh lr .ekSug WmldÍ fõ'
2'2'7 fnda;,a l%Svdj y÷kajd§fï wNHdih(
l=ula i|ydo@
l%shdYS,S ijka§fï wjYH;djh ir, ienE Ôú; WodyrKhla f,i oDYHudk lsÍug'
ikaksfõokh fl;rï ixlS¾Ko hkak iyNd.sjkakkag fmkajkak' kej; mÍlaIdlr n,d
meyeÈ,s lsÍula b,a,d isàfï wjYH;dj we;snj fmkajkak ^ish,a, ;d¾lsl yd meyeÈ,s hehs
Tn is;=j;a&'
fõ,dj(
ñks;a;= 45
øjH(
iEu iyNd.s jkafkl= i|ydu my; øjH 05 ,nd fokak'
^ysia ma,diaála fnda;,hla" w,afmfk;s 02la" .Efrdmamqjla" udl¾ mEkla" yd*a YSÜ fld<hla"
.ï fÜma 30cm la muK&
flfiao@
mshjr 01(
mqgq hq., ldurh mqrd ia:dk.; lrkak' mqgq tlsfklg msgqmig jk fia ;eìh hq;=h'
iyNd.sjkakkag jdä ùug mjikak' wjidkfha Tng tlsfkldg msgqmi yrjd ^mqoa.,hd A
iy B mqoa.,hd& jdä ù isák iyNd.sjkakkaf.a hq., oel .; yel'
mshjr 02(
iEu iyNd.sjkakl=gu tla øjH lÜg,hla ,ndfokak
^Wod( ysia ma,diaála fnda;,hla" w,afmfk;s 02 la"
.Efrdmamqjla" udl¾ mEkla" yd*a YSÜ fld<hla" .ï fÜma
30cmla muK'''&' iEu hq.,hl=u" tla l%Svlfhl= A f,i;a
iy wfkla l%Svlhd B f,i;a kï lrkak' Tjqka tlsfkld foi fyda wfkld lrkafka l=ulao
hkak foi fkdne,sh hq;=h" kuq;a meyeÈ,s lsÍu i|yd ijka § m%Yak weiSu muKla isÿ l<
hq;=hs' th ÿr l:k ikaksfõokh yd iudkfõ'
jeo.;a( Tn fuu wNHdih l,a ;shd iQodkï l< hq;=h" Wod' fmrÈk wjYH øjH tl;= lrkakæ
wjOdkh( Tjqka wiqka .;a ú.iu" iyNd.sjkakka yd;ami yeÍ fkdhd hq;=h" Tjqkg tlsfkld Y%jKh l< yels uq;a oelsh fkdyelæ
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 29
A ;udg ,enqKq øjHfhka uQ¾;s ks¾udKhla lsÍug wdrïN lrk w;r ta iuÕu A mshjfrka
mshjr B g ;ud lrk foa ksYaÑ;j meyeÈ,s lrhs' wNHdifha mrud¾:h jkafka A lrkafka
l=ulao hkak fkdoek B úiska A yd iudk uQ¾;s ks¾udKhla lsÍuhs' Byg ta ms<sn| meyeÈ,s
lsÍu u; iïmQ¾Kfhkau r|d mej;sh hq;= fjhs'
mshjr 03(
l%shdldrlu wjika jQ ú.i Tjqyq th ixikaokh lr;s'
Tn Tjqkag l %shdldrlug fmr m%ldY fkdl< hq;= foa( idudkHfhka m%udKj;a ;rï ksYaÑ;
úia;r lsÍï fya;=fjka Tjqka iïmQ¾Kfhkau fjkia foaj,a lrhs' WodyrKhla f,i" Tjqka
mjikafka —fnda;,h jgd fÜma T;d˜ hkqfjks' tla iyNd.sjkafkla th fnda;,fha my<
fldgi jgd T;d we;s w;r wfkla ;eke;a;d th by< fldgi jgd T;d we;'
mshjr 03(
ish¨u iyNd.sjkakka kej; ljhlg f.k hkak' ls%hdldrlfï m%;sfmdaIKh ms<sn|
úuikak( —fuu wNHdifhka Tn bf.k .kafka l=ulao@˜ —Tfí ienE Ôú;fha iudk fohla
Tn fuhska w;a úkaodo@˜ —fmdÿfõ ikaksfõokh iïnkaOfhka thska Tng lshkafka l=ulao@˜
^zl=ula i|ydo@ fldgi n,kak& fuu idlÉPdj m%Yakj,g fhduqúh hq;=h'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 30
2'2'8 l%shdldrlu f;j;djla ijka§u$l%shdldÍ ijka§fï
l=ula i|ydo@
ueÈy;aùul§ ijka§fï we;s jeo.;alu ixfõokh lsÍug iy l%shdldrS ijka§fï§
iyNd.sjkakkaf.a l=i,;d j¾Okh lr .ekSug" YdÍßl úkahdihkays jeo.;alu jgyd
.ekSug" ikaksfõokfha§ bjy,a jk wNskhka iy uqyqfKa bßhõ jgyd .ekSug'
ld,h(
úkdä 45
flfiao@
mshjr 01(
iyNd.sjkakka ;sfokd ne.ska lKavdhï .; ùug i,iajkak' bka tla wfhla l;dj lshkakd
fõ" fojekakd wikakd fõ' wikakdg l;d lsÍu ;ykï jk w;r Tyqg$wehg ;u m%ldYk
i|yd wx. p,k" wNskhka iy wkqlrKhka muKla Ndú; l< yels fõ' f;jekakd ksÍlaIlhd
jk w;r Tyq$weh mfilska wiqka f.k isáhs' fuu l%shdldrlfuys jg ;=kla ^wfhl=g úkdä
03la muK& l%shd;aul fõ'
mshjr 02(
fuys§ l;dj lshkakd" wikakd fjkqfjka ^;uka .ek wdvïnr jk hula wka;¾.; jk&
fm!oa.,sl l;djla f;dard .kshs' m<uq jgfha" wikakd ;ukag tu l;djg ijka§ug wjYH
nj fmkajhs' kuq;a ta YdÍßl úkHdi u.ska mu‚' fuys§ fuu l%shdldrlu ksÍlaIKh lrkakd
wikakdf.a wx. p,k wOHhkh lrhs'
mshjr 03(
fojeks jgfha§" l;dj lshkakd fjk;a l;djla ^;ud wdfõ.hg m;a l<& lshhs' wikakd thg
b;d wjOdkfhka yd uOHia:j ijkaÈh hq;= fõ' ksÍlaIlhd fuys§ kej; wikakdf.a
ksÍlaIK;u wjOdkhg .kshs'
mshjr 04(
wjidk jgfha§" l;dj lshkakd ;u m<uq yd fojk l;dj kej; lshk úg wikakd thg b;d
l%shdldÍj ijkafohs' wikakd l;dj lshkakdg wjYH mßÈ th m%ldY lsÍug iyfhda.h oelaúh
hq;= nj f;areï .kakd w;r l;dj lSu i|yd Tyqj$wehj ffO¾hu;a l< hq;= nj wjYH njo
f;areï .kshs'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 31
mshjr 05(
lKavdhï w;aoelSu we.hSug ,la lsÍu" fuu mshjf¾§ isÿ lrkq ,efí' m<uqfjkau"
ksÍlaIlhkag ;u ksÍlaIK bÈßm;a lsÍug bv yer miqj wfkla msßig tu w;aoelSu ;ukag
oekqK wdldrh úia;r lsÍug wjia:dj ,nd fohs' miqj l%shdldÍ ijka§fï n,mEu idlÉPd
lrhs'
mshjr 06(
wjidkhæ
fuys§ iyNd.sjQ mqoa.,hska iuÕ W.;a mdvï idldÉPd flfrk w;r my; lreKq wjOdrKh
lsÍu jeo.;a fõ"
1' ueÈy;alrejka yd ixjdo myiqlï imhkakka yg wfkld úiska m%ldY lrkq ,nk oE fj;
l%shdldÍj ijka§u i|yd iQodkï ùug isÿ fõ' Tjqkg fuh ;u mQ¾K YdÍßl úkHdi"
fomd¾Yjfha ikaksfõok l%shdj,sfha§ weig-wei iïnkaOh (Eye Contact)" wka;¾ yeÕSï
wdÈh iys;j lsÍug isÿ fõ' fuh wfkldg ienúkau jvd újD;j jeo.;a woyia m%ldY
lsÍug m%fhdackj;a fõ'
2' wúksYaÑ; nj ksid yeÕSulska f;drj fï i|yd ijkaÈh hq;= nj fndfyda fokdf.a woyihs'
flfia fj;;a" yeÕSï fkdue;s uqyqKl fmkqu l;dj lshkakdf.a is; ;=< m%;slafIams;
yeÕSula cks; lrhs'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 32
mshjr 07(
iyNd.Sjkakkayg l%shdldÍj wjjdo ,nd fokak'
WodyrK lsysmhla my; mßÈ fõ"
ls%hdldÍ ijka§u i|yd wjjdo
fuh w;sYhskau wdl,am ms<sn| l%shdldrluls¦ ienúkau Wkkaÿ jkak¦ l%shdldÍj ijkafok njg ujdmEula l< fkdyel'
úksYaphlska f;drj l;d lrkakdf.a yeÕSï" n,dfmdfrd;a;= iy NS;sldjka f;areï .kak'
újD; YdÍßl bßhõjla fmkajkak" iqÿiq wNskhka lrkak'
iqÿiq m%udKhlg weig-wei iïnkaO;djla mj;ajd.kak'
l,d;=rlska jdÑl iyfhda.hla olajkak(
o ;ud fj; wod< m‚jqvh ,enqKq j.( —yaï'''˜" —wdya'''˜" —´ya'''˜
o iyfhda.h iy ffO¾hh okjk m%ldYk( —lshkak˜" —B<Õg fudlo jqfKa@˜" —Tõ" ug f;afrkjd'˜" —;j;a ta .ek lshkak leu;so@˜ wd§ jYfhka'
o ms<s.;a nj m%ldY lsÍu( —ug f;afrkjd'˜" —tfyuo'''˜" —yß'''˜'
kuq;a'''
Tnf.a l=;=y,h ixis|jk m%Yak lsÍïj,ska j<lskak'
l;dfõ ish¨ jeo.;a lreKq wkdjrKh lsÍug" l;dj lshkakd ;=< ^;uka& wikakd flf¾ úYajdihla f.dv kef.k fia lghq;= lrkak'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 33
2'2'9 jgyd .ekSfï pl%h (Circle of Understanding)
\
fuh wmf.a jgyd .ekSfï pl%hhs' ueÈy;alrejka f,i wm úiska iEu ueÈy;aùfï ixjdohl§u
kej;-kej; lrkq ,nk oE fuu.ska kso¾Ykh flf¾' tu.ska ueÈy;aùfï uQ,sl fldgia
ms<sn| idlÉPdjg Ndckh fõ'
.egqï md¾Yjhl hï m%ldYhla iuÕ ish¨ foa wdrïN fõ' hï úfgl tla md¾Yjhla
fkdkj;ajd l;d lrk úg" iqÿiq fj,djla n,d ueÈy;alrejd l:lhdg ixfõokd;aulj ndOd
lrhs' fuu wjia:dfõ§" l:lhd lshñka isá foh Tyqf.a$wef.a u;lhg fkdtk nj f;areï
.kakd ueÈy;alrejd —Tn lshñka isá foa uu fláfhka lshkako@ thska uu Tnj ksjerÈj
f;areï .;a;d oehs ug ;yjqre jkq we;'˜ hkqfjka l:lhd wu;hs'
miqj" ueÈy;alrejd l:lhdf.a m%ldYh idrdxYlrKh lrk w;r l:lhd u;= l< lreKq
Ndjd¾:lrKh lrhs (Paraphrasing)' idrdxYlrKh hkq" Tyq$weh úiska ,nd fok ,o fmdÿ
m‚jqvh kej; m%ldY lsÍuhs' fuys§ idrdxYh uq,a m%ldYhg jvd ieflúka bÈßm;a úh hq;=hs'
l:lhd u;= l< lreKq Ndjd¾:lrKh lsÍu hkq uq,a m%ldYfha wvx.= jk lreKq wdlD;s .;
lsÍuhs' WodyrKhla f,i" —Tng fuys§ lreKq 03la jeo.;a fõ" m<uqj'''" fojkqj'''" f;jkqj'''˜
fyda —tla w;lska" Tn''' w;r wfkla w;ska" Tn'''˜
......
......
.
idrdxYlrKh
yeÕSï ms<s.ekSu
uQ,sl m%Yak
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 34
bka wk;=rej" ueÈy;alrejd l:lhdf.a yeÕSï ms<s.ekSug úúO l%u Ndú; lrhs' WodyrKhla
f,i Tjqkaj kï lsÍfuka ^—ug yefÕk wdldrhg Tn ;ryska iy n,dfmdfrd;a;= iqkaj o
isákafka@˜ fyda —fuhska f;areï hkafka Tn fndfydu wdvïnrhlska miqjk njhs' th
we;a;o@˜& fuu Wml%uh zms<sìUq lsÍuZ (Mirroring) f,i ye¢kafõ' ta ms<sn|j fjk;a mqyqKq
Èkhlg wod< úia;rhl§ jeä ÿr wOHhkh l< yel'
;j;a yeÕSï .fõIKh lsÍu i|yd" tfukau ;j;a n,dfmdfrd;a;=" NS;sld y÷kd .ekSu i|yd
uQ,sl m%Yak lsÍï (Grounding Questions) isÿ l< hq;= fõ ^Wod( —th Tng t;rï jeo.;a wehs@˜&'
uQ,sl m%Yak lsÍï ms<sn| oekgu;a fojeks Èkfha mqyqKqjla ,nd we;s fyhska" wms idrdxYlrKh
iy l:lhd u;= l< lreKq Ndjd¾:lrKh lsÍu foig wjOdkh fhduq lruq'
2'2'10 l%shdldrlu( idrdxYlrKh iy Ndjd¾:lrKh
l=ula i|ydo@
idrdxYlrKh iy Ndjd¾:lrKh mqyqKq ùu i|yd'
fõ,dj(
ñks;a;= 45
øjH (
äuhs fld, (Flipchart)
flfiao@
mshjr 01( yeÈkaùu idrdxY.; lrñka WodyrK ,shd olajkak'
iEu úgu my; jdlHj,ska wdrïN lrkak(
—Tn lshk oshg ud Tn f;areï .;a;d ksjerÈhs th yrso@
—ud is;k wdldrhg ug f;arefKa Tng oekqKd''' ud Tn f;areï .;a;d ksjerÈo@˜
—ug yef.k wdldrhg''' th ksjerÈo@˜
—ug weiqK wdldrhg" Tn lSfõ'''@˜
—Tng th jeo.;a$wmyiq$;ryd .kajkafka'''@˜
—Tn u;= l< lreK''' th ksjerÈo@˜
—ug weiqKq wdldrhg Tn lshkafka'''@˜
iEu úgu m%Yakhla idrdxYhla" f,i bosrsm;a lrkak' túg l:lhdg Tn yd tlÕ ùug fyda
tlÕ fkdùug yelshs' fuys§ yqfola ;u woyia idrdxY.;j w¾: l:kh lsÍu fkdl< hq;=
fõ'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 35
mshjr 02( u; fNaod;aul ud;Dld lsysmhla bÈßm;a lrkak' my; oelafjkafka WodyrK
lsysmhls' wjYH kï ;j;a ud;Dld fm< .eiaúh yel'
mshjr 03( iyNd.sjkakkag lKavdhï follg fn§ by; oelajQjd jeks u; fNaohg ;=vq fok
ud;Dldjla ms<sn| idlÉPd lsÍug Wmfoia fokak' Tjqkaf.a ixjdoh tla;rd úfYaI l%uhla
wkq.ukh l< hq;= fõ(
1' A úiska m%ldYhla lrkq ,nhs'
2' B ;ud thska jgyd .;a foh Ndjd¾:lrKh iy idrdxYlrKh lrhs' th ksjerÈ oehs wihs'
3' tys§ A úiska ,nd fok ,o ms<s;=r —Tõ˜ kï" Bg ;udf.a ia:djrfha kj m%ldYhlaa bÈßm;a
lsÍug bv ,efí'
A úiska ,nd fok ,o ms<s;=r —ke;˜ kï" Tyq$weh B yd iïmQ¾Kfhka tlÕ fkdjkafka
l=uk ldrKd iïnkaOfhka oehs meyeÈ,s lrhs' fuu m%ldYh B úiska ksjerÈj idrdxYlrKh
l< miq muKla" Tyqf.a$wef.a ;¾lh bÈßm;a lsÍug wjia:dj Wod fõ'
4' wk;=rej A úiska B l< m%ldYfhka jgyd.;a oE Ndjd¾:lrKh iy idrdxYlrKh lsÍu
isÿ lrhs' miqj th ksjerÈ oehs úuihs' ms<s;=r —Tõ˜ kï Tyq$weh ;u ;¾lh iuÕ ixjdoh
bÈßhg f.k hhs' hï fyhlska ms<s;=r —ke;˜ fyda —tfyuu fkdfõ˜ kï" B ;u m%ldYh
ud;Dld
fkamd,h wkd.ñl " fkdtfia kï yskaÿ rdcHhla úh hq;=o@
fkamd,h bkaÈhdj fyda Ökh iuÕ jvd;a ióm iïnkaO;d meje;aúh hq;=o@
r: Odjkh i|yd i,lkq ,nk wju iqÿiqlu SLC úh hq;=o@ ke;so@
wdka;SlrKh (Marginalized) jQ iy wmr.dó (Backward) m%cdjka i|yd /lshd iy$fyda YsIH;aj fjka lsÍfï fldagdjla rch i;=j ;sìh hq;=o@ ke;so@
ikakoaO fmd,sia n,ldhka yg w;awvx.=jg .ekSfï whs;sh ;sìh hq;=o@ ke;so@
wud;HOQrhka fynùu i|yd fkamd, foaYmd,k{hskag Ydia;%Sh iqÿiqlï ;sìh hq;=o@ ke;so@
fkamd, foaYmd,k{hskag úY%dñl jhila ;sìh hq;=o@ ke;so@
w;a;fkdau;sl f,i foam< úkdY lsrsu iy fkdikaiqkaldÍ yeisÍï i|yd rch úiska o~qjï ,nd Èh hq;=o@ ke;so@
fkamd,h úiska ck;djg nrm;, wmrdO i|yd urK o~qju ,nd Èh hq;=o@ ke;so@
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 36
úia;r lrhs' B úiska ;udf.a ;¾lh iïmQ¾Kfhkau jgyd .kq ,enQ nj yÕsk ;dla" Ayg
th idrdxYlrKh lsÍug isÿ fõ' Ayg fjk;a ;¾lhla iuÕ ixjdoh bÈßhg f.k hEug
wjia:dj ,efnkafka bka miqjh' túg kej; B ;ud jgyd .;a foh idrdxYlrKh lrhs'''
fï wdldrhg úkdä 10la by; l%shdldrlfuys ksr; fjkak' tys§ mqyqKqlrejka lKavdhï
úiska by; Wmfoia ms<smÈkjdoehs ksÍlaIKh l<hq;=h'
mshjr 04( hq., jYfhka by; l%shdldrlu wjika jQ miq ish,a,kaf.kau my; m%Yakh wikak(
—l%shdldrlfï§ ks;r isÿ l< idrdxYlrKh Tfí ixjdohg n,mEfõ flfiao@˜" —Tfí oekSu
tu l%shdldrlu ksid fjkia jQfha flfiao@˜" —idfmalaIj óg by; isÿ lrk ,o wfkl=;a
idldÉPdjkaf.ka th fjkia jkafka flfiao@˜
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 37
WodyrK f,ig iyNd.s jQjka fufia m%ldY lrdú(
wd;;sh wvq jQ nj"
wfkld úiska ;udj fyd¢ka jgyd .;a njla ;udg oekqKq nj"
Tjqka ;u ia:djrhka fj; wjOdkh fhduq l< nj"
wfkHdkH f.!rjh wdrlaId jQ nj"
ikaksfõokh ukao.dó jQ nj wdÈh'
idudkH idlÉPdjla i|yd fuu l%uh taldldÍ úh yel' kuq;a u;fNaod;aul wjia:djl§ iy
ueÈy;aùul§ id¾:l;ajh Wfoid fuu l%uh wkq.ukh lsÍu wjYH fõ' tneúka" úúO
md¾Yjhka iy tajdfhys idudðlhka w;r wfkHdkH úYajdih f.dvke.Su i|yd"
ueÈy;alrefjda ksrka;rfhkau md¾Yjlrejka orK woyia Tjqka w;r idrdxYlrKh lr;s'
miqld,Skj ueÈy;a jk wjia:dj, muKla" wfkHdkH wjfndaOh mÍlaId lÍu i|yd" Tjqyq
^ueÈy;alrefjda& md¾Yjlrejkaj tlsfkld idrdxYlrKh lsÍug fhduq lrhs'
igyka weiqßka olajk we.hSï o¾Ylh fï wdldr fõ'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 38
2'2'11 w;S; fõokdldÍ u;l
l=ula i|ydo@
udkj iïnkaO;d yd .eg¿ ms<sn| l;d lsÍu u.ska wjfndaOh yd úYajdih f.dvke.Su"
úYajdih j¾Okh lsÍu" wmf.a udkj iïnkaO;djka ys .eg¿ldÍ wxY ms<sn| bf.k .ekSu
iy tajd fufkys lsÍu" tlsfkld iuÕ wkqlïmdj fnod .ekSu i|yd'
fõ,dj(
ñks;a;= 90 ¬x ^fuu wNHdihg ndOd fkdlrkak" kuq;a wjYH kï ld,h §¾> lr .kak&
øjH(
meiag,a" iyNd.sjkafkl= i|yd mekai, ne.ska" Ñ;%h we£u i|yd A4 lvodis fld,hla'
flfiao@
iyNd.sjkakka 6-7 ne.ska jk lKavdhï ks¾udKh lr" mqyqKq lrejka 2-3la lKavdhulg
tla wfhl= ne.ska tlsfklg fjka jQ ldur ;=kl ls%hdldrlfuys ksr; fjhs' l%shdldrlu
i|yd kshñ; ld,h" wjYH;dj wkqj §¾> lsÍug isÿ jqjfyd;a thg iyNd.sjkakka tlÕ
jkafka oehs úuikak'
mshjr 02( l%shdldrlu úia;r lrkak( —ysxidldÍ ikao¾Nhkays fndfyda ñksiaiq hï jHikhkag
f.dÿrejQfjda njg m;afj;s' fndfyda ñksiaiq tlu wjia:dfõ§ úkaÈ;hd iy wmrdOlre njg o
m;a fj;s' idudkHfhka fuys§ tlsfkld iïmQ¾Kfhka jgyd .; yels jkafka" Tng
wfkldf.a miqìu iïnkaOfhka okafka kï mu‚' wod< mqoa.,hd úiska w;aú¢kq ,enQ foa
l=ulaoehs Tng jegySula we;a kï muKla Tng tu mqoa.,hd w;S;fha yeisÍ we;s wdldrh yd
j¾;udkfha yeisfrk wdldrh ms<sn| wjfndaOhla ,nd .; yel' wo wms ish¨ fokd Tn;a
Tfí mjqf,a wh;a l,yldÍ ld,j,§ fyda Bg fmr mjd w;a ú¢kq ,enQ ish,q isÿùï iïnkaO
l;dj,g ijka fokafka fï ksidfjks' l,yldÍ wjia:djl ke;skï hqOuh wjia:djl Tn
fyda Tfí mjq, uqyqK ÿka fõokdldÍ kuq;a Tng jeo.;a hehs isf;k tla isÿùula foig
wjOdkh fhduq lr tu isÿùfï tla wjia:djla Ñ;%hg kÕkak' Tng fuys mqÿu iy.; njla
oefkkq we;' —ug Ñ;% w¢kak neye'˜ hhs Tn isf;kq we;' kuq;a lK.dgq fkdjkak' fuh Ñ;%
;rÕhla fkdfõ' Tfí Ñ;%h ksjerÈ úh hq;= ke;" Tn úiska w¢kq ,nk Ñ;%h l;dj;a iuÕ
meyeÈ,s jkq we;' l;djg ijkafok w;r;=r ta fj;" wikakdf.a wjOdkh ;jÿrg;a r|jd
;nd .ekSu" Ñ;%h we£fï wruqKhs'
tuksid lvodis fld,hla f.k l%shdldrlu wdrïN lrkak'''˜
mshjr03( Ñ;%h w¢k w;r jdrfha ñks;a;= 15la muK iyNd.sjkakkaj ksÍlaIKh lrkak'
ish¨ fokd ;ukaf.a Ñ;%h we£fï ld¾hh wjika lrk ;=re Tjqkg tlsfkld iuÕ l;d
fkdlr isàug Wmfoia fokak' th tlsfkldf.a Ñ;a; tald.%;djg ndOd lrkq we;' iuyr
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 39
iyNd.sjkakka wd;;shg m;ajk nj;a" iqÿue,s ù we;s nj;a" iuyfrl=g oyäh oud we;s nj;a
fuys§ Tng ksÍlaIKh jkq we;' fuu l%shdldrlu ksid Woafõ.lr ;;ajhg m;aù we;s
iuyfrla th iukh lr .ekSfï Wmdhla f,i by; i|yka wdldrhg mSvkhg m;a jQ
iyNd.sjkafkl=g Wiq¿-úiq¿ lsÍugo fm<ôh yel'
mshjr 04( Ñ;%h we£u wjika jQ miq iyNd.sjkakkag jD;a;dldrj wiqka .kak f,i;a" ;udg
miqmiska Ñ;%h ;nd .kak f,i;a Wmfoia fokak' fuys§ l;dj bÈßm;a lrk mqoa.,hd ;u
Ñ;%h lKavdhu ueÈka ;nd th meyeÈ,s lrñka ;ukaf.a w;aoelSu m%ldY lrhs'
l%shdldrlu wdrïN lsÍug fmr my; i|yka uQ,sl kS;s ms<sn| wjOdrKh lrkak(
fuu l;dj" tys w¾:l:kh iy yeÕSï l;dj lshkakd yd iïnkaO fõ' tkï" hful=g
l:lhdg oekqK foa" oekqKd fyda fkdoeKqkd fyda ta ms<sn| ;elSula wjYH fkdfõ' Tyq$weh
úiska bÈßm;a lrk ,o l;djg wfkld leu;s jQjd fyda ke;d fyda ta ms<sn| ie,lsh hq;=
fkdfõ' tjeks yeÕSï m%Yak lrkq ,nk fujka woyia oelaùïj, lsisÿ M, m%fhdackhla ke;-
—Thdg ta fõ,dfõ nh fkdù bkak ;sífí'˜ hfula Tyq$weh ìhg m;a jQ nj mjihs kï wm
l< hq;af;a m<uqj th ;j;a lreKla f,i ms<s.ekSuhs' miqj wfhl=g ìh oekSu iïnkaOfhka
lghq;= l< hq;= wdldrh ms<sn| is;d ne,sh yel' kuq;a m<uqj wmg yeÕSu y÷kdf.k th
ms<s.ekSug isÿ fõ'
yqjudre lr.kq ,nk l;d ryis.; jk w;r" lKavdhfu wjirfhka f;drj tajd
ms<sn| lKavdhfuka msg idldÉPd fkdlsÍug iyNd.sjkakka tlÕ úh hq;=h'
Ñ;%fha whs;sh th w¢kakd i;= fõ' Tjqkg tajd ;u ksfjia fj; /f.k hd yel'
fjk;a whf.a Ñ;% u; we£fuka je<lSugo iyNd.sjkakkag Wmfoia ,nd Èh hq;=
fõ'
meyeÈ,s lr.ekSï i|yd Tng m%Yak weish yel" kuq;a l;dj m%Yak fkdl< hq;= fõ"
tfukau th úfõpkh lsÍu iqÿiq fkdfõ'
hï lKavdhï idudðlfhl= úiska bÈßm;a lrk ,o l;djla Tn úYajdi
fkdlrkafka kï" ta ms<sn|j ieish wjidk jQ miq mqo.s,slj myiqlrejdg lshkak'
mqoa.,sl l;djla yqjudre lr .ekSfï wjia:djla lKavdhug ,eîu jákd
wjia:djls' tneúka wju jYfhka lKavdhï idudðlhska l;dj bÈßm;a lrkakd
fj; ;u zia;=;shZ m%ldY l< hq;= fõ'
hfula wdfõ.lr woyila fyda ydiH iïnkaO woyila m<lrhs kï myiqlï
imhkakd thg jydu ueÈy;a úh hq;=h'
l;dj bÈßm;a lsÍu i|yd wfhl=g ñks;a;= 05;a-30;aa w;r ld,hla wjYH fõ' hï mqoa.,fhl=
fndfydu fláfhka l;dj bÈßm;a lrhs kï" l:lhd u;= l< lreKq kej;-kej; oelaùfuka
(Mirroring) yd l;dfõ miqìu yd ta yd iïnkaO ienE yeÕSï foig Tyq$weh fufyhjk
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 40
ixfõ§ m%Yak weiSfuka Tyqf.ka ;j ÿrg;a úia;r ,nd .; yel' fuys§ Tng Ñ;%fha wka;¾.;
jk oE ms<sn|jo m%Yak l< yel' tu mqoa.,hdg wod< isÿùu oekqfKa flfiaoehs úuiSuo iqÿiq
fõ' fkdtfia kï" l;dj bÈßm;a lrkakd yg oekqK foa ms<sn| ;ud is;k foa Tyqg$wehg
m%ldY l< yel' Wod( —tfykï" ta fj,dfõ Tn f.dvla nhfjkak we;s fkao@˜ ^wod< mqoa.,hd
ms<s;=r ksYaÑ;j mjik f;la /£ isákak'& th Tyq$weh flf¾ we;s Tnf.a wjfndaOh
Tyqg$wehg m%o¾Ykh lrdú' iyNd.sjkakd yeÕSï w;r w;rux jqjfyd;a" j¾;udkh yd
iïnkaO i;H lreKq úuiSfuka ta ;;ajh j<lajd .; yel' ^Wod( —fï fjoaÈ .u kej; f.dv
k.d wjidkhso@˜" —Tn ksoyia jQfha jir lShlska miqo@˜" orefjda Ôj;aj isá;a kï —Tfí
Èh‚hf.a$mq;%hdf.a ku l=ulao@ Tyq oeka lrkafka fudkjdo@˜&
mshjr 40( idkqlïms; yqjudrej
hfula ;u l;dj bÈßm;a l< miq Tyq$weh fmr<d m%;spdrhla n,dfmdfrd;a;= jk w;r th
lKavdhu ;=< wfkla idudðlhskag újD; ùug iy tlsfkld w;r úYajdih f.dvke.Sug
fya;= fõ' tneúka zidkqlïms; yqjudrejZ hkq wikakd
úiska bÈßm;a lrk ,o l;dj ;udg oekqK wldrh
l:lhd fj; m%o¾Ykh lrkq ,eîuhs' kuq;a th
idkqlïms; yqjudrejla úh hq;= nj fuys§ wjOdrKh l<
hq;= fõ' tkï fuys§ RKd;aul yd úfõpkd;aul m%;sl%shd i|yd bv ,nd fkdÈh hq;= njhs'
fuhg úu¾Ykd;aul m%Yak o we;=<;a fõ' fujeks m%Yak fndfyda úg wúYajdih okjk yeÕSï
wjÈ lrhs' l;dj lshkakd fndfyda úg ;u w;aoelSu fjk;a mqoa.,hska bÈßfha m<uq j;djg
bÈßm;a lrkjd úh yels nj u;lfha ;nd .; hq;=h' fuys§ myiqlï imhkafkda lKavdhï
idudðlhskag wdo¾Yhla fia ;u fiajh imh;s' tkï hula meyeÈ,s lrkjdg jvd Tjqyq
;ukaf.au l%shdl,dmh ;=<ska wfkla mqoa.,hskaj idkqlïms; yqudrejla flf¾ Èßu;a lr;s'
fuu l%shdldrlu i|yd myiqlï imhkakd úiska wod< l;dj iïnkaOfhka hï Okd;aul
m%;spdrhla olajkq ,eîu w;sYhska jeo.;a fõ' tfukau ta u.ska fõokdldÍ u;hla" wkd.;h
l<ukdlrKh lr .ekSug iydh jk w;aoelSula njg mßj¾;kh lr .ekSug odhl;ajhla
,efí'
wod< isÿùug m%pKav;ajh" ukSureï" ¥IK" ysxidj wdÈh we;=<;a fõ kï" ienúkau tys
Okd;aul hula fkdue;s nj m%;HlaIh' kuq;a l;dj lshkakd tu jHikfhka YdÍßlj iy
udkislu .e<ùu l<ukdlrKh lr .;a wdldrh fj; wjOdkh fhduq l<fyd;a" krl
w;aoelSulska jqjo Tng hï mdvula fidhd .; yels jkq we;' Wod( wkd.;h Wfoid iïm;la
f,i oelsh yels Wmdh ud¾.hla f,i'
WodyrK(
1' ;uka l=vdl, mdr whsfka ;nk ,o fndaïnhlska ;u ifydaor-ifydaorhska Ôú;laIhg m;a
jQ wdldrh ms<sn| tla ldka;djla l;djla bÈßm;a lrñka isák w;r wef.a oEia l÷,ska msÍ
úfõpkd;aul woyia yd úu¾Ykd;aul m%Yak i|yd
wjir fkd,efí æ
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 41
hhs' weh l;dj wjika lrk úg" myiqlï imhkakd wihs( —Tng fï isÿùu iy bka we;s
jQ ÿl ord .ekSug iydh jQfha l=ulao@˜ tys§ kEoEhska wehg WojQ l< wdldrh weh úiska
meyeÈ,s lrkq ,eîh' myiqlï imhkakd isÿùu idrdxYlrKh lrhs tfukau w;aoelSu
Odkd;aulj kej; m%ldY ldrhs( —wo jk úg" Tfíu w;aoelSu u.ska tjeks isÿùulg uqyqK
ÿka wfhl=g wjYH foa fudkjdo hkak Tn y÷kdf.k ;sfnkjd' Tn ta ms<sn| úfYaI{fhla'
fndfyda fihska ÿlg m;a" fYdaldl+, mqoa.,fhl=g iydh olajkafka flfiaoehs Tn oeka wmg
myod fokak'˜
2' ;u Ôú;h iïmQ¾Kfhkau wk;=reodhl ;;ajhlg weojegqKq wjia:djla ms<sn| l;djla
bÈßm;a l< mqoa.,fhl=f.ka myiqlï imhkakd fuu m%Yakh wikq ,ndú( —ta Nhdkl
wjia:dfõ§ Tn wk;=r l<ukdlrKh lr .;af;a flfiao@˜ l:lhd ms<s;=re f,i ,nd
fokafka weh l,n, fkdù" b;d ikaiqkaj wjOdkfhka wk;=r fj; m%;spdr olajQ njhs'
myiqlï imhkakd( —tjeks Nhdkl wjia:djl mjd ikaiqkaj" wjOdkfhka miq ùug yels ùu
ms<sn| Tng wm ia;=;sjka; úh hq;=hs' Tng tu isÿùfuka .e,úh yels jqKd'˜ l:lhd ;uka
iïmQ¾Kfhka wirK" úkaÈ; mqoa.,fhl= f,i fkdoel" jHikhlska .e<ùu ms‚i hula l<
mqoa.,fhl= f,i ;udj olshs kï by; m%ldYfha háfm< udkisl Wml,amkh thhs'
myiqlrejdg fï wdldrfhkao hula thg tl;= l< yel( —Tn Ôú;h fnrd .ekSu
iïnkaOfhka uu i;=gq jk w;r Tng wo Èkfha wm yd fufia yuqúh yels jQfha ta ksidfjks'˜
tu m%ldYh kej;;a j¾;udkh yd iïnkaO fõ'
l:d lSfï ieish i|yd jk Wmfoia rduqj(
ixfõoS nj m%ldY lrkak' Wod( —Tn
we;a;gu ÿflka fjkak ´k'''˜
kej; lSu( —Tn lshkafka'''˜
jeä úia;r tl;= lsÍu(
^idrdxYlrKh yryd } jeäÿr l;d
lsÍug Èßu;a lrkak'&
Rcqj jeä úia;r wik m%Yak uÕ
yßkak'
p¾hdjka uÕ yßkak'
l;d lSu w;rjdrfha úpdrd;aul
fkdjkak'
— kE" kuq;a'''˜
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 42
mshjr 05( *a,EIa ,hsÜ jgh
iEu flfkl=u Tyqf.a $ wehf.a l;dj fnod.;a miq" laI‚l wdj¾ckhla isÿlrkak(
iyNd.sjkakkaf.ka fufia úuikak( —fï fj,dfõ Tfí yeÕSu l=ulao@ Tfí u;lhka fnod
.ekSug fmr Tfí yeÕSu l=ulao@ oeka Tfí yeÕSu l=ulao@ *a,EIa ,hsÜ jgh úYajdih
f.dvkÕd .ekSug;a" l;dkaor fnod .ekSfï l=¿m. iajNdjh hï wjidkhla lrd /f.k
taug;a" kej; j¾;udk mßirhg m%úIaG ùug iQodkïj isàug;a WmldÍ fõ' msßfiys tlsfkld
w;r hï wukdmhla ;sfío hkak iy l%shdldrlfuka iyNd.sjkakka m%fhdack ,nd we;af;a
flfiao hkak mÍlaId lsÍugo th WmldÍ fõ' l%shdldrlu ;udg lsisfia;au m%fhdackhla
ke;ehs hful=g yeÕ=Ko tu mqoa.,hd úiska wka wh thska m%fhdack ,enqfõ flfiaoehs weiSuo
Tyqg hï n,mEula we;s lrjk iq¿h' wms fuu mrdj¾;k jgh —*a,EIa ,hsܘ f,i y÷kajkafka
iEu flfkl=u Tyqg$wehg yefÕk wdldrhg laI‚lj biau;= lrk neúks'
*a,EIa ,hsÜ m%Yak i|yd ms<s;=re WodyrK lsysmhla fï wdldr fõ(
—Tfí l;dj fnod .ekSug fmr Tfí yeÕSu l=ulao@˜
fõokdjla yd ÿlla oekqKd'
lsÜgq wh ug u;la jqKd'
l;dj lshkafka flfiao hkak ms<sn|j uu WNf;dafldaálhl isáfhñ'
uf.a iïmQ¾K l;dj uf.a ñ;=rka w;r fnod .ekSug ug ffO¾hh Wmojd .ekSug isÿ
jqKd'
uf.a l;djg ñ;=rka iuÉp,a lrhs hk ìhla we;s jqKd '
óg fmr" ug oekqfKa fõokdfjka isák tlu mqoa.,hd uu njh - oeka th fjkia'
—Tfí l;dj fnod .kakd w;r;=f¾ iy bka miqj Tng oekqfka flfiao@˜
fõokdldÍ yeÕSula we;s jQ kuq;a l%ufhka l;kaor lSfï l%shdj,sh wmf.a fõokdldÍ
;;a;ajh ,sys,a l<d'
l÷¿ lvd jegqKq w;r ug ÿlla we;s jqKd'
wka wh uf.a l;djg idjOdkj weyqïlka fok úg" th uf.a fõokdj iukh lr
n,dfmdfrd;a;=jla wjÈ l<d'
uf.a yeÕSï m%ldY lsÍug ug wjia:djla ,efnk úg ieye,a njla oekqKd'
ish,a,kagu iudkj fõokdjla we;s nj f;areï .;a;d'
ish¨ mqoa.,hkag ffO¾hh" ìh" fldamh" fõokdj" kskaodj" ySk udkh" ìh" isky" l÷¿"
fõokdj iy msmdih we;s nj yeÕS .shd'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 43
hqoaOfha úreoaO md¾Yjhg o fï ish¨ yeÕSï we;s nj yeÕ=Kd'
wka whf.a l:dj weiSfï iy tajd f;areï .ekSfï yelshdj j¾Okh jqKd '
.egqfï n,mEu È.= l,a mej;=K w;r u;=msáka wmg fõokdj fmkqfKa ke;'
iEu mqoa.,fhl=gu ;u Ôú;fha ú|úSï" fõokd iy ÿla-i;=gq wjia:dj,g uqyqK §ug
isÿfõ' tjeks ;;ajhla ;=< jqjo ñksfil= f,i bÈßhg hd hq;= njg th wmg ffO¾hhla
,nd fohs'
ÿIalr;djkag tfrysj igka lsÍug th Yla;sh ,nd fohs'
wkd.; mrïmrdfõ iduh lrd hk ú{dKh j¾Okh lsÍug th WmldÍ úh'
w;S; fõokdjka yd ÿIalr;d wu;l lr Okd;aul is;=ú,s j¾Okh lr .ekSug th
wmg WmldÍ jqKd'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 44
2'3 f;jeks Èk jevigyk
ojfia b,lalh (
iyNd.sjkakka ;u ikao¾Nfha isg ienE wjia:djla i|yd ixfõok l=i,;d Ndú; lrhs'
Tjqyq ueÈy;aùfï m<uq wÈhr l%shd;aul lrhs'
2'3'1 ysu mrh( ienE isÿùula ms<sn| l%shdldrlu( c, lrdu .egqu'
l=ula i|ydo@
iyNd.sjkafkda yeÕSï" NS;sld iy n,dfmdfrd;a;= .fõIKh lsÍu i|yd uQ,sl m%Yak lsÍï
(Grounding Questions) Ndú; lrk wdldrh bf.k .ks;ss' .egqï oDIaáfldaK úYaf,aIKfha
(CPA) ixfõok ,ehsia;=j (Empathy List) wkqj l%shd lsÍug Tjqyq bf.k .kSú' tfukau" Tjqyq
ueÈy;a ùfï ;¾lkh iy th zc, lrdu .egquZ kue;s ienE isÿùulg wkqj wkqj¾;kh lr
.kakd wdldrh bf.k .kSú'
fõ,dj (
ñks;a;= 120
øjH(
ysu mrhla wdldrhg ks¾udKh lrk ,o fmdaiag¾'
fuys ysu mr tlsfklg wdikakfha msysghs' tajdfhys uqÿka m%foaY c, ;,hg by<ska msysgd
we;' uQ,sl m%Yak i|yka fuu fmdaiagr ish¨ fokdg oel n,d .; yel'
fõ,dj l%shdldrlu ld,h
08.45 -09.00 miq úmru ñks;a;= 15
09.00-11.00 ysu mrh( ienE isÿùula ms<sn| l%shdldrlu( c, k, .egqu ñks;a;= 120
11.00 -11.15 f;a úfõlh ñks;a;= 15
11.15 -12.00 ixjdo l%shdldrlu i|yd jk uQ,sl kS;s ñks;a;= 45
12.00 -13.00 Èjd wdydrh i|yd úfõlh ñks;a;= 30
13.00 -14. 00 .egqï oDIaáfldaK úYaf,aIKh ñks;a;= 60
14.00 -15.30 N+ñld rx.kh ñks;a;= 90
15.30 -16.00 mqyqKqj we.hSu ñks;a;= 60
16.30 - jevuqMfõ ksudj
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 45
flfiao@
mshjr 01( isÿùu bÈßm;a fldg tys ;;ajhka
ysu mrfha uqÿkaj, ,shd olajkak' ysu mrfha
uqÿka muKla fmfkk mßÈ fmdaiagrfha my<
fldgi by<g kjkak' iyNd.sjkakka yg ysu
mrfha my< fldgia n,d .; fkdyels úh
hq;=hs'
mshjr 02 (meyeÈ,s lrkak
—fuu mska;+rh foi n,kak' Tng l÷ folla oel .; yels fõ' Tn ish¨ fokd fï mska;+rfha
wdldrhg ;u-;ukaf.a ia:djrhkaf.a ^l÷ uqÿkaj,& isg wfkla wh ^wfkla l÷ uqÿka& foig
lE .iñka isá;s' thska fmkS hkafka lE .ik lsisÿ md¾Yjhlg tlsfkld yuq ùug wjia:djla
fkd,efnk njhs' tfiau" b,a,Sï w;r lsisÿ iïnkaO;djla fkdue;s w;r we;af;a úYd,
mr;rhla muKla njhs'
tla m%cdjl tlg Ôj;a jk lKavdhï foll ia:djrhka foi n,kak' kj m%cd idudðlfhda
^ysgmq igkalrejk a& mer‚ m%cd idudðlhskaf.a c, lrdu ;uka yd fnod .kakd f,i b,a,d
isáhs' kuq;a mer‚ m%cd idudðlfhda th m%;slafIam lr;s'˜
c, lrdu-isÿùu( 1996 wdrïN jQ fkamd, hqoaOh jir 10la mej;s w;r mq¿,a idu .súiqula iuÕ
2006 § wjika úh' hqoaOh wjidk jQ miq ysgmq udfjdajd§ yuqod igkalrejkag fiiq m%cdjkaf.ka
fjkaj yqol,djQ l÷ nEjqïj, msysgd ;snQ yuqod l|jqrej, mÈxÑ ùug isÿúh' 2011 jk úg ysgmq
igkalrejka" m%cdj yd kej; iudc.; lsÍfï wruq‚ka zhdj;ald,Sk lsÍfï iy kej;
ixúOdkh lsÍfï l%shdj,shZ wdrïy úh' l|jqrej, jdih l< jir 06 ;=< m%cdj iy ysgmq
hq., ysu mr wdo¾Yh" mqyqKqfõ yhjeks Èkfha y÷kajd §ug kshñ; .egqï oDIaáfldaK
úYaf,aIKfha (Conflict Perspective Analysis
– CPA) moku fõ' .egqï oDIaáfldaK úYaf,aIKfha§ yeÕSï" n,dfmdfrd;a;= iy NS;sld ixfõok ,ehsia;=j f,i igyka lrkq ,efí'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 46
igkalrejka w;r hï iïnkaOhla mej;sfhah' flfia fj;;a" wka;¾cd;sl ;,fha rx.k
Ys,amSyq tjl ;;ajh mq¿,a f,i jgyd .;a w;r l|jqrej,g wdikakj msysgd ;snQ m%foaY iy
m%cdjka Wfoid há;, myiqlï yd úÿ,sn,h wdY%s; jHdmD;s i|yd iyfhda.h oelajQy' yuqod
l|jqre wfydais lsÍu;a iuÕ yuqodjg we;=<;a fkdùug yd m%cdjka ;=< mÈxÑ ùug ;SrKh l<
ysgmq igkalrejka jQ f.dúhkag uQ,H §ukdjla msßkeñKs' fï wdldrhg ysgmq igkalrejkaf.a
kej; mÈxÑ ùu yryd fndfyda m%cdjka mq¿,a úh' iuyr úfgl" fuu ;;ajh .egqï iy jerÈ
jegySï we;s lsÍugo fya;= úh' tfukau" kj m%cd idudðlfhda fkamd, ksoyi ;ld jir 10
mqrd l< igk fjkqfjka ;uka fj; hï ms<s.ekSula n,dfmdfrd;a;= jQy'
fkamd, ikao¾Nh ;=<" fndfydaúg ish¨ iyNd.sjkakka fujeks .egqïj, miqìu wvq-jeä
jYfhka oek .kq we;'
ia:djrhka
mer‚ m%cd idudðlhska
‐c, lrdu yeÿfõ wms" tajd wfmaæ
‐wms oekg;a ÿla ú¢kjdæ
- Thd,g i,a,s ;sfhkjd" fjku lrdu yod .kak'
kj m%cd idudðlhka
-Thd,d wmg ia;=;sjka; fjkak ´kæ
-Thd,g úÿ,sh iy mdrj,a ,enqfKa wms ksidæ
-m%cdjkaj, f.dvla j;=r wmf;a hkjdæ
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 47
mshjr 03( oeka fmdiagrh È. yer" meyeÈ,s lrkak - fuys Tng l÷ fuka Èiajkafka ysu mr
fõ' fuys§ Tng u;=msg c, ;,fhka hg md¾Yj foflys yeÕSï" NS;sld iy n,dfmdfrd;a;=
y÷kd.; yelsh' ueÈy;a ùfï l%shdj,sh wdlaála id.rfha pdßldjla n÷ fõ' Tng l÷ YsLr
tlg hd l< fkdyel' kuq;a iíueÍkhl isg" lsñ§ Tng c, ;,fhka hg msysá oE .fõIKh
l< yel' tys§ Tng ;ukaf.a ysu mrfha iy wfkla md¾Yjhg wh;a ysu mrfha fndfyda
wkfmalaIs; oE oel .kakg ,efíú' tmuKla fkdj" fuu ysu mrhka fol w;r lsishï
iïnkaOhla jqjo y÷kd.; yels jkq we;' Tn c, ;,fhka hg msysá oE .fõIKh lsÍfuka
wk;=rej" c,h u;=msgg meñ‚ miq kj úi÷ï lrd fhduq ùu myiq jkq we;'
kefjka ^ia:djrfha uÜgu& Wux ud¾.hg ^reÑl;ajfha uÜgu& neiSug kï Tng bksu.la
wjYH fõ' ueÈy;alrejd úiska uQ,sl m%Yak lsÍï u.ska fuu bksu. Tng imhkq ,efí' ;u
ia:djrhka w;ayer yeÕSï" n,dfmdfrd;a;= iy NS;sld ms<sn| l;d lsÍug isÿ jQ úg"
idudkHfhka .egqïldÍ md¾Yj ta fj; ue,slula yd ìhla olaj;s' kuq;a fuys§ Tjqkg uQ,sl
m%Yak lsÍï (Grounding Questions) uy;a rel=,la fõ'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 48
mshjr 04( mqyqKqjg iyNd.sjkakka kj iy mer‚ m%cd idudðlhska jYfhka lKavdhï
follg fnokak' mer‚ m%cd idudðlhska muKla isák lKavdhï ke;skï" Tjqkaj lKavdhï
j,g fnod fjka lsÍfï§ wdikak;u iïnkaO;dj fj; wjOdkh §ug lghq;= lrkak'
mshjr 05( by; mshjfrka miq iyNd.sjkakka ysia fmdaiagr w;e;sj lKavdhï jYfhka fjka-
fjka jQ ia:dkj,g ^yels kï fjka jQ ldurj,g& hEug i,iajkak' Tjqyq my; i|yka
wdldrhg fmdaiag¾ wdY%fhka fuu l%shdldrlfuys ksr; jkq we;'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 49
lKavdhu 1( kj m%cd idudðlhska f,i wmg yefÕkjd''' n,dfmdfrd;a;=jla ;sfnkjd'''
ìh oefkkjd''' iïnkaOfhka'
lKavdhu 2( mer‚ m%cd idudðlhska f,i wmg yefÕkjd''' n,dfmdfrd;a;=jla
;sfnkjd''' ìh oefkkjd''' iïnkaOfhka'
iEu mqyqKqlrefjl=u tl-tlla jQ l=vd lKavdhïj,g by; l%shdldrlfuys ksr; ùug iydh
jkq we;' WodyrKhla f,i lKavdhu 1 i|yd fï wdldr jQ meyeÈ,s lsÍula l< yel- —wms
oeka tla md¾Yjhl yeÕSï" n,dfmdfrd;a;= iy NS;sld iïnkaOfhka .fõIKh lruq' ó<Õ
úkdä 25 we;=<; ;ud kj m%cd idudðlhska hhs Wml,amkh lrkak' wms kj m%cd idudðlhska
fuka Tjqkaf.a yeÕSï ms<sn|j l;d lruq' wms ish¨ fokd oeka kj m%cd idudðlhskaæ wm
lKavdhfï idudðlhskaf.a yeÕSï" n,dfmdfrd;a;= iy NS;sld ;jÿrg;a .fõIKh lsÍug
tlsfkldf.ka uQ,sl m%Yak lsÍï (Grounding Question) lrkak' ud ixfõok ,ehsia;=fõ
(Empathi List) tajd igyka lrkjd' b;ska" kj m%cd idudðlfhl= jYfhka Tng we;s
n,dfmdfrd;a;=j l=ulao@˜
lKavdhu fuu l%shdldrlug ue,slula olajkjd kï" fojeks lKavdhuo fï fõ,dfõ wfkla
md¾Yjfha tkï Tn ish¨ fokdf.a yeÕSï" n,dfmdfrd;a;= iy NS;sld ms<sn| l;sld lrñka
isák nj Tjqkg okajd isáh yel'
fuys§ iuia; lKavdhu fmdaiagrh jgd isgf.k l%shdldrlfuys ksr; jkq we;' mqyqKqlrejka
fofofkla fmdaiagrh wi< isg iyNd.sjkakkaf.ka uQ,sl m%Yak wikq we;' —kj m%cd
idudðlfhl= f,i Tng''' fu;rï jeo.;a jk afka l=ula ksido@˜ iyNd.sjkakka zTjqkaZ hk
jpkhg jvd zuuZ iy zwmsZ hk jpk Ndú;d lrkafka oehs fuys§ wjOdkfhka isáh hq;= fõ'
lsisfjla úiska ;u ia:djrhka" b,a,Sï iy ysñlï ms<sn| hï m%ldYhla lrkq ,nk ´kEu
úfgl uQ,sl m%Yak lsÍï isÿ lsÍug iyNd.sjkakka ffO¾hu;a lsÍu iqÿiq fõ' fuys§
mqyqKqlrefjda yeÕSï" n,dfmdfrd;a;= iy NS;sld muKla m%Odk jpk f,i& fmdaiagrfha igyka
lrkq we;'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 50
;u ixfõok ,ehsia;=j i|yd by; wdldrhg woyia tl;= lr .ekSu i|yd úkdä 25la ,nd
fokak'
mshjr 06( bkamiq Tjqyq kej; m%Odk mqyqKqjg tlafj;s' tla lKavdhulska mqoa.,hska 2-3la
w;r m%udKhlaj;a ;u yeÕSï ^fmdaiagrfha igyka lr we;s&" —wm‘ ffY,sfha msysgd lshj;s'
Tjqkag ;j ÿrg;a yeÕSï" n,dfmdfrd;a;= iy NS;sld fï i|yd tl;= l< yel' tfia fkdue;s
kï mqyqKqlrejdg iyNd.sjkakkaf.ka jeäÿrg;a uQ,sl m%Yak lsÍï isÿl< yel'
mshjr 07( lKavdhï folu ;u bÈßm;a lsÍï wfkla lKavdhu bÈßfha lsÍfuka wk;=rej"
iyNd.sjkakkaf.ka fufia úuikak- —wfkla lKavdhfï ixfõok ,ehsia;=j (Empathy List)
bÈm;a lsÍu Tng oekqfKa flfiao@˜ wfkla lKavdhu Tn jgyd.;a nj Tng oekqfKa l=uk
wjia:dfõ§o@ Tjqka úiska bÈßm;a lrk ,o úfYaIfhka Tng ióm lreKq fudkjdo@ Tfí
yoj;g iómj Tjqka lreKq bÈßm;a l< nj Tng oekqfKa fld;ekl§o@˜
fï w;r jdrfha jvd;a .e<fmk lreKq §ma;su;a meyehlska i,l=Kq lrkak'
mshjr 08( wk;=rej" Tjqkaf.a yeÕSï" NS;sld iy n,dfmdfrd;a;= ii|kak' idudHfhka"
lKavdhï w;r ixfõok ,ehsia;=j, fndfyda idudk;d oel.; yel' tjeks iudk;d meyeÈ,s
j¾Khlskao úreoaO reÑl;ajhka fjk;a j¾Khlskao i,l=Kq lrkak'
meyeÈ,slrkak( —ia:djrhka m%;súreoaO yd m%;sikaOdkh l< fkdyels nj fmkqKo"
tlsfkldf.a yeÕSï" n,dfmdfrd;a;= iy NS;sld ms<sn| .eUqßka úuid ne¨jfyd;a" fmkShkafka
fuu md¾Yjhkag iudk NS;sld fyda n,dfmdfrd;a;= we;s njhs' tjeks ;;ajhka" jgyd .ekSfï
Wmfoia rduqj
iyNd.sjkakka W;a;u mqreI oDIaáfldaKfhka ^uu$wms& ms<s;=re ,nd fokjdoehs
wjOdkfhka isáh hq;= fõ' Tjqka ;u N+ñldfjka msg mksk iEu úfglu kej; ta fj;
fhduq lsÍug W;aidy lrkak- —fyd|hs" kj m%cd idudðlfhl= jYfhka Tn'''˜
my; i|yka jdlH Ndú; lrñka l;d lsÍu fkdl< hq;= fõ(
—kj m%cd idudðlhskag''' oefka'˜ fuh N+ñld rx.khla (Role-Play) fkdjk uq;a" wfkla
md¾Yjfha wNHka;r ;;ajhka" yeÕSï iy Tjqka ienúkau m%ldY lrk woyia .fõIKh
lrkq ,nk wjia:djla fõ' ;jo fuh wfkla md¾Yjfha yoj; wNHka;rfha r|jdf.k we;s
kuq;a msg;g m%ldY fkdlrk woyia yd iïnkaO fõ'
meyeÈ,s lrkak( fuu wjia:dfõ§" mriamr úfrdaë yeÕSï iy woyiaj,g o wjia:dj ,nd
foa' WodyrKhla jYfhka tlu wjia:dfõ§ Tng ÿl iy i;=g hk yeÕSï my< úh yel'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 51
fya;= f,i ye¢kaúh yel' ta ulaksidoh;a" yeÕSug ;=vq fokq ,nk fm%arlh fndfyda fihska
fjkia jqjo ;ukag oefkk oE fomd¾Yjhu okakd neúks' u;=msgg fjkaj Èiajk ysumr
tlsfkl yuqjk wjia:dj fuhhs'
mshjr 9( mqyqKqlrefjda by; wNHdih we.hSulska wk;=rej ksud lr;s' túg iyNd.sjkakka
fufia wduka;%Kh l< yel" —Tn fuf;la isÿ l< ls%hdldrlu oDIaáfldaK fjkia lsÍu f,ig
ye¢kaúh yel' fuh ueÈy;aùfï ld¾hfha§ isÿ lrkq ,nk m%Odk ls%hdj,shla jk w;r tys§
Tfí ia:djrhka fj;ska bj;aù" wfkla md¾Yjfha yeisÍu iy b,a,Sï i|yd wNsfm%aKhka fukau
fya;= .fõIKh lrkq ,efí'
2'3'2 sha:re ixjdo - y÷kajd§u
mshjr 01(
iïuka;%Kfha zixjdohZ iïnkaO fldgi wdrïN jk
nj myiqlï imhkakd meyeÈ,s lrhs'
—wo wms zixjdohZ kue;s ud;Dldfjka wdrïN lruq'
Tn ish¨ fokd w;ßka fndfyda fofkla oekgu;a
ixjdo l|jqrej,§ sha:re l;d lSfï wx.hg iyNd.s ù
;sfnk nj wms ish¨ fokd oksuq' ta flfia fj;;a"
my; ldrKd ;=k fya;= fldgf.k wms tu sha:re
ixjdo l%shdldrlfuys kej; ksr; fjuq - m<uq ldrKh" wm ish¨ fokd zfõokdldÍ u;lZ
kue;s l%shdldrlug kej;-kej; iyNd.s ùu ;=<ska" tlsfkldf.a l;d tlsfklg fjkia nj
wjfndaOfldg f.k isákafkuq' tfukau" l%shdldrlfuka l%shdldrlug tys w;aoelSu .eUqre
jk nj iy fõokdldÍ u;lh bÈßm;a lsÍfuka miqj ,efnk iykh jeä jk nj wjfndaO
lrf.k isákafkuq' fojeks ldrKh" l;dj, we;s úúO;ajh iy myiqlï imhkafkl=
jYfhka jvd ixfõ§ wdldrhlska myiqlï iemhSu lrkq ,nk wjia:dj, mqoa.,hska Bg
wkql+,j ;ukaf.a l;dj m%ldY lrk wdldrh wm úiska oek .; hq;= fõ' ;=kajekak" fuu
l%shdldrlu kej;-kej; isÿ lrk úg myiqlï imhkafkl= jYfhka wmf.a yeÕSï iy
wdl,am Tngu ksÍlaIKh l< yels fõ' fufõf,a isg wm úiska Tn" sha:re ixjdo lKavdhulg
wh;a idudðlfhl= hhs Wml,amkh lrkq ,efí' kuq;a ieish wjidkfha" fuu l%shdldrlu
ms<sn| miq úmrula flf¾" túg by; l%shdldrlu Tngu m%;sks¾udKh lr .; yel'˜
Myiqlï imhkakkaf.a wjOdkhg(
sha:re ixjdo l|jqre i|yd oekgu;a iyNd.s ù we;s myiqlï imhkakka i|yd fuu l%shdldrlu mqkrdj¾;khla fõ' fyd| myiqlï imhkafkl= njg m;aùug iydh jk neúka mqkrdj¾;kh Tjqkag wjYH fõ'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 52
mshjr - 2( sha:re ixjdo lKavdhula i|yd wdo¾Y y÷kajd §u'
Tn idudkHfhka ixjdo lKavdhula wdrïN lrk wdldrh meyeÈ,s lrkak(
—udkj iïnkaO;d iy .eg¿ ms<sn| idlÉPd lsÍfï§ wmf.a sha:re ikao¾Nh ;=<" zixjdohZ"
wjfndaOh iy úYajdih we;s lrhs' yqjudre ixjdo lKavdhï iuÕ úYajdih j¾Okh lsÍug
fukau m%cdjkays udkj ne£ï yd iïnkaO .eg¿ iy.; wxY ms<sn| bf.k .ekSug iy ta
ms<sn| fufkys lsÍug hï odhl;ajhla we;s lsÍug wms W;aidy lrkafkuq' Tfí wNHka;rh
iduldó fkdfõ kï" m%cdj ;=< Tng iduldó mßirhla ks¾udKh lsÍu b;d wmyiq fõ"
yqfolau th l< fkdyels fõ' tlsfkld f;areï .ekSug W;aidy lsÍfuka iy wmf.a Ôú;j,
ÿlauqiq l;d yqjudre lr .ekSfuka" wm yg mqoa., wNHka;rfha iduldó jgmsgdjla ks¾udKh
lr .; yel' fï ish¨ foa i|yd" wmf.a lKavdhu ;=< wdrlaIs; iy úYajikSh mßirhla
f.dvke.S ;sîu jeo.;a fõ' fï i|yd hï ld,hla wjYH jkafka fï ksidfjks' wm wjg
hym;a udkisl mßirhla f.dvk.d .ekSu i|yd hï-hï wNHdi y÷kajd §ug o wms fï yryd
n,dfmdfrd;a;= jkafkuq'
—hful=j f;areï .ekSu hkq Tyq$weh úiska lrkq ,nk oE yd tlÕ ùu fkdfõ' hful=j
f;areï .ekSu hkq Tyqf.a$wef.a ÿl-i;=g fnod .ekSu fukau yoj;ska hful= yd ikaksfõokh
lsÍu iy hful=g yoj;ska ijka§u fõ'˜ hkak fuys§ Tng wjOdrKh lsÍug wmg wjYH fõ'
2'3'3 ixjdo l%shdldrlu i|yd jk uQ,sl kS;s
l=ula i|ydo@
lKavdhu ;=< iqrlaIs; mßirhla f.dvke.S we;aoehs ksYaÑ; lr .ekSu i|yd' fuys§ ixfõ§
m%Yak yd lghq;= lrkafka flfia oehs hï ud¾f.damfoaYkhla ,nd §u jeo.;a fõ'
fõ,dj(
ñks;a;= 45
øjH(
äuhs fld, (Flipchart) udl¾ mEka
flfiao@
mshjr 01( m<uqfjkau" iïuka;%Kfha yqjudre ixjdo wx.h y÷kajd fokq ,nk w;sYh
fm!oa.,sl wNHdifhka wdrïN lsÍug fmr myiqlï imhkakd úiska iyNd.sjkakka yg my;
kS;s ms<sme§ug lemfjk f,i okajd isáhs' lreKdlr tu kS;s ms<sme§fï ;d¾lsl nj fï
wdldrhg meyeÈ,s lrkak( —fuu kS;s ms<sme§u u.ska iyNd.sjkakkag újD;j" wjxlj woyia
m%ldY l< yels tfukau tlsfkld úYajdi l< yels iqrlaIs; jgmsgdjla ks¾udKh lsÍu
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 53
wfmalaId flf¾' mqyqKqjg wh;a ixjdo fldgfia§ fuu kS;s ms<smÈkq ,nk w;r tajd y÷kajd
fokq ,nkafka sha:re ixjdo lKavdhfï wdrïNl ieisfha§ h'˜
my; i|yka kS;s tlska tl wOHhkh lrkak' fuys§ iyNd.sjkakka yg m%Yak lsÍfï yelshdj
we;s nj u;l ;nd .kakæ iEu wfhl=u úiska kS;s jgyd .kq ,nk ;dla" m%Yakj,g ms<s;=re
foñka kS;s myod §ug lghq;= lrkak' meyeÈ,s lsÍfï§ hula u.yeÍ we;a oehs iel yer oek
.kak' óg wu;r lreKq tl;= lsÍug wjYH kï tajdo igyka lrkak' wu;r tl;= lsÍï
iuia; ieish mqrd isÿ l< yel' iEu wfhlau bÈßm;a lrk ,o kS;s yd iEySulg m;a fõ kï"
Tjqkg tajd ms<smÈkakg bv yßkak'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 54
uQ,sl kS;s (Ground Rules)
tlsfkldg wjOdkfhka yd f.!rjfhka ijka§ug iyNd.sjkakka
tlÕ úh hq;=hs'
hfula ;u l;dj m%ldY lrk úg thg ndOd fkdl<hq;=hs'
tlsfkldg f.!rj l< hq;= w;r tlsfkldf.a yeÕSï" n,dfmdfrd;a;=
iy NS;sldjka jgyd .ekSug lghq;= l< hq;=hs'
f;areï .ekSu hkq tlÕ ùu fkdfõ" mqoa.,fhl= lrk fyda is;k
fyda hula yd Tn tlÕ fkdjqKo Tng tu mqoa.,hdf.a yeÕSï jgyd
.ekSug W;aidy l< yel'
hfula ;j;a iyNd.sjkafkl=f.a oafõIhg ,la jk nj myiqlï
imhkakdg oefkhs kï tu l%shdjg ndOd lsÍfï whs;sh myiqlï
imhkakdg we;'
l;dfõ§ bÈßm;ajk fm!oa.,sl lreKq lKavdhfuka msg; ndysr
mßirhg /f.k fkdhEug iyNd.sjkakka tlÕ úh hq;=hs'
iEu lKavdhï /iaùulgu iyNd.sjkakka meñ‚h hq;=hs'
tys§ iEu lKavdhï /iaùulu tlu iyNd.sjkakka msßila /ia úh
hq;=hs'
iEu lKavdhï /iaùï jdrhl§u tlu myiqlï imhkafkl=
myiqlï imhhs'
hï lKavdhï idudðlfhl= yg fm!oa.,sl ixjdohlg myiqlï
imhkakd yuqùug wjYH kï" /iaùfuka miq Tyq$weh ta fjkqfjka
/£ isáhs'
lemùu( hï iyNd.sjkafkl= yg lKavdhfuka bj;a ùug wjYHhs
kï" Tyq$weh ;j;a j;djla lKavdhu fj; iuq.ekSu i|yd meñ‚h
hq;=hs'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 55
2'3'4 .egqï oDIaáfldaK úYaf,aIKh (CPA)
l=ula i|ydo@
isoaê wOHhkhla úYaf,aIKh lrñka" m%dfhda.slj .egqï oDIaáfldaK úYaf,aIK l=i,;d
j¾Okh lr .ekSug iyNd.sjkakkag iydh ùu i|yd'
fõ,dj(
ñks;a;= 60
øjH(
äuhs fld, (Flipchart)" udl¾ mEka" (Pin Boards)" r|jk (pins)
flfiao@
mshjr 01( ysumr (Iceberg) l%shdldrlu i|yd wod< ixfõok ,ehsia;=j (Empathy List)
wdj¾ckh lsÍu' ^ug''' yefÕkjd$n,dfmdfrd;a;=jla ;sfnkjd$ìhla oefkkjd - ;=kajeks
Èkh n,kak&
—wms Tng jvd;a úia;rd;aulj bÈßm;a fkdlrk fï ixfõok ,ehsia;= jvd mq¿,a úYaf,aIKhl
yrh fõ'
.egqï úYaf,aIK oDIaáfldaKfha mshjr y;r y÷kajd §u(
1' md¾Yjhka iy md¾Yjlrejka y÷kd .ekSu'
2' ;u ia:djrhka iïnkaOfhka tla-tla md¾Yjfhka lreKq yd m%ldY ,nd .ekSu'
3' .egqug iïnkaO jQ tla-tla md¾Yjfha reÑl;ajhka" wjYH;d iy NS;sld y÷kd .ekSu'
4' fomd¾Yjhgu i;=gqodhl úi÷ï fj; <Õd úh yels úl,am úia;drKh lsÍu i|yd fmdÿ
reÑ wreÑl;ajhka" fjkialï iy tlsfkld w;r wjfndaOh iudk jk wjia:d y÷kd
.ekSu'
mshjr - 2( lKavdhï fol w;r fyda .%du ixj¾Ok lñgq ksfhdackh lrkq ,nk ;ks mqoa.,hska
w;r fyda ienE .egqula i|yd md¾Yjhka le|jkak' fuys§ tlS isoaê wOHhkhla (Case Study)
i|yd tlÕ úh hq;=h'
mshjr - 3( isoaêh" .egqï oDIaáfldaK úYaf,aIKfha by; i|yka mshjr y;r u; úYaf,aIKh
lrkak' iudk lKavdhï folla ks¾udKh lrkak' iEu lKavdhulau úiska .egqu ;=< ;uka
orK ia:djrhka iuÕ tla .egqï md¾Yjhla ksfhdackh lrkq ,efí'
1' md¾Yjhka iy md¾Yjlrejka y÷kd .ekSu'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 56
2' md¾Yjhka úiska lrkq ,nk lreKq yd m%ldY ^ia:djrhka" isoaêh u;=msg iajNdjh&
,ehsia;=.; lsÍu'
3' iEu md¾Yjhlu NS;sld" yeÕSï iy n,dfmdfrd;a;= y÷kd .kak' ^isoaêfha wka;¾ iajNdjh&
fuys§ m%Yak ms<sìUq fkdjk fia wod< md¾Yjhka úiska ;u oelau bÈßm;a lrkq ,enqjd fia
my; wdldrhg jdlH ks¾udKh l< hq;=hs'
—ug$wmg oefkkjd'''" —uu$wms n,dfmdfrd;a;= fjkjd'''' —ug$wmg nhhs'''˜
4' uQ,sl m%Yak lsÍï (Grounding Questions) u.ska .egqï md¾Yjhkaf.a fmdÿ reÑreÑl;ajhka"
fjkialï iy tlsfkld w;r wjfndaOh iudk jk wjia:d y÷kd .ekSu'
md¾Yjhkaf.a iudk yd tlsfklg mriamr reÑl;ajhka fudkjdo@ tlsfkld w;r wjfndaOh
iudk jk wjia:d fukau úúO jQ uQ,hkaf.ka bÈßm;a jk iudk yeÕSï" wjYH;d ^wdYdjka&"
NS;sld fudkjdo@ WodyrKhla jYfhka lsisu .egqï md¾Yjhla ;uka iuÉp,hg ,la jkjdg
wlue;s jk w;r wfkla md¾Yjh úiska ;uka iuÉp,hg ,la lrkq ,ndú oehs ìfhka miq
fõ' fuu NS;sldj fomd¾Yjhgu wod< fõ' Tjqkaf.a ìh iïnkaO uQ,hka fjkia jqjo fuh
tlsfkld flfrys wjfndaOhla we;s lr .ekSug mdol jk wjia:djls'
mshjr - 5( fomd¾Yjhgu i;=gqodhl úi÷ï lrd <Õd úh yels úl,am y÷kd .kak' fuu fmdÿ
reÑl;ajhka" fjkialï iy tlsfkld w;r wjfndaOh iudk jk wjia:d" fomd¾Yjhu i|yd
i;=gqodhl úi÷ï ,nd §fï l%shdj,sfha uqLHdx. fõ' .egqï md¾Yj w;r iaÓridr iduhla
ia:dmkh l< yels jkafka fï wdOdrfhks' iyNd.sjkakka iuÕ fomd¾Yjhu i|yd i;=gqodhl
úi÷ï <Õd lr .; yels úNj wjia:d iy YlH úl,am ms<sn| idldÉPd lrkak'
2'3'5 N+ñld rx.kh
ueÈy;aùu$ixjdoh i|yd uk#l,ams; isÿùula ks¾udKh lrkak' md¾Yjlrejka iy
ueÈy;alrejka ksYaÑ; lr .kak'
ueÈy;aùfï ieish l=vd lKavdhï y;rla jYfhka N+ñld rx.khl fhfokak' fuys§
iyNd.sjkakkaf.a N+ñld ksYaÑ; lr ueÈy;alrejka fofofkl=" ksfhdað;fhla jYfhka iEu
md¾Yjhla i|ydu m;alr .kak'
fõ,dj(
ñks;a;= 90
by; N+ñld rx.kh ksÍlaIKh lrñka wmyiq wjia;djkaj,§ iyNd.sjkakkag iydh jkak'
l%shdldrlfuka miqj tlsfkld tys ksr; jQ wdldrh ms<sn| ;ks ;ksj m%;sfmdaIK ,nd fokak'
fuys§ Tjqka jvd;a fyd¢ka N+ñld rx.kfha ksr; jQ wjia:d fj; jeä wjOdkh ,nd fokak'
© inmedio berlin | Training Manual for Mediators and Sha:re Dialogue Facilitators
© bkaóäfhda n¾,ska | ueÈy;alrejka iy sha:re ixjdo myiqlrejka i|yd jk mqyqKq w;afmd; 57
2'3'6 mqyqKqj we.hSu
mqyqKqj ms<sn| iyNd.sjkakkaf.a iuia; m%;sfmdaIKhla ,nd .ekSu i|yd úúO l%u wkq.ukh
l< yel' Tn iyNd.sjkakka yg ks¾kdñlj ;u m%;sfmdaIK ,nd §ug leue;a;la olajkafka
kï" iEu wfhl=gu iïmQ¾K l< yels jk mßÈ m%Yakdj,shla ks¾udKh lrkak' flfia fj;;a"
iuia; lKavdhu ;=< Okd;aul jgmsgdjla ks¾udKh lsÍug iy lKavdhu ;=< m%;sfmdaIK
yqjudre lr .ksñka mqyqKqj ksudj lr <Õd lrùug fuh jeo.;a fõ' Tng iuia; lKavdhu
w;r ;u m%;sfmdaIK ;ks-;ksj bÈßm;a lsÍfï jghla ixúOdkh l< yel' uOHu m%udKfha"
úúO j¾Kj,ska hq;a ldâm;a Ndú;d lrñka m%Yak lsysmhlg ms<s;=re ,nd §ugo Tng
iyNd.sjkakka fhduq l< yel ^Wod( ly } Tn fuhska W.;a jvd jeo.;au foh l=ulao@" fld<
} iuia; mqyqKqj iïnkaOfhka Tn fm!oa.,sl u;=lr oelaùug leu;s lreKq fudkjdo@" r;=
} Tng u. yereKq foa fudkjdo@& miqj tu ldâ m;a mqjrejl r|jd ish,a,kagu Èia jk mßÈ
m%o¾Ykh l< yel'
§¾> mqyqKqjl§ wm úiska Ndú; lrkq ,nk m%sh;u we.hSï l%uh ^idlaIr;dj hym;a uÜgul
mj;sk iyNd.sjkakka i|yd& my; mßÈ fõ(
mqyqKq ldurh ;=< úúO ud;Dld i|yka fmdaiagr iú lrkq ,efí' miqj ish¨ fokdg ,sùfï
WmlrKhla ^udl¾ mEkla& ,nd §" fmdaiag¾ u; iuia; mqyqKqj iïnkaO w;aoelSï ,sùug
Wmfoia fokq ,efí' fuys§ iyNd.sjkakka yg ;u woyia ,shd ;nk w;rjdrfha wfkla whf.a
woyia lshùug o wjia:dj Wod fõ'
fmdaiagr i|yd my; ud;Dld fhÈh yel(
1' ud bf.k.;a jeo.;au foa'''
2' mqyqKq Èk ;=k iïnkaOfhka u;=lr oelaùug leu;s udf.a fm!oa.,sl woyia'''
3' mqyqKqj iïnkaOfhka ud wvq m%sh;djla olajk lreKq'''
4' mqyqKq ixl,amh iïnkaOfhka fjkia l< hq;= hhs ud úiska woyia lrkq ,nk oE'''
5' mqyqKq ixl,amh iïnkaOfhka fjkia fkdl< hq;= hhs ud úiska woyia lrkq ,nk oE'''
6' N+ñld rx.kh iïnkaOfhka udf.a woyi'''
7' ud mqyqKqlrejkag m%ldY lrkakg leu;shs'''
8' mqyqKq lKavdhu fj;'''
9' ixúOdkh iy l%shd;aul lsÍfï l%shdj,sh iïnkaOfhka ud i|yka lsÍug leu;shs'''
10' wkd.; mqyqKqlrejka i|yd udf.a flá m‚jqvh'''