Imbonezamubano n’iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … TEXTBOOKS EDITED... · Iri janisha...
Transcript of Imbonezamubano n’iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … TEXTBOOKS EDITED... · Iri janisha...
Imbonezamubano n’iyobokamana
Igitabo cy’umwarimu
Umwaka wa mbere
Amashuri abanza yo mu Rwanda
© 2019 Ikigo Gishinzwe Guteza Imbere Uburezi mu Rwanda (REB)
Iki gitabo ni umutungo w’Ikigo Gishinzwe Guteza Imbere Uburezi mu Rwanda.
Uburenganzira bw’umuhanzi w’ibikubiye muri iki gitabo bufitwe n’Ikigo
Gishinzwe Guteza Imbere Uburezi mu Rwanda (REB).
iii
Amashakiro
IGICE CYA MBERE
IMBONEZAMUBANO
Intangiriro .................................................................................................. ix
Imbumbanyigisho: Imiterere y’umuryango .................................................................... 1
Inyingisho: Umuryango muto ........................................................................................... 1
Umutwe wa 1: Umuryango wange .......................................................... 1
Imbumbanyigisho: Uburere mboneragihugu ............................................................... 14
Umutwe wa 2: Ibirango by’igihugu ........................................................ 14
Imbumbanyigisho: Uburere mboneragihugu .............................................................. 22
Umutwe wa 3: Abayobozi n’ibirango by’ishuri..................................... 22
Imbumbanyigisho: Imibereho myiza .............................................................................. 32
Umutwe wa 4: Isuku y’umubiri n’imyambaro ...................................... 32
Imbumbanyigisho: Imibereho myiza .............................................................................. 39
Inyingisho: Isuku ................................................................................................................. 39
Umutwe wa 5: Isuku yo mu rugo no ku ishuri ..................................... 39
Imbumbanyigisho: Imibereho myiza .............................................................................. 44
Inyingisho: Indwara ........................................................................................................... 44
Umutwe wa 6: Indwara zandura n’izitandura ..................................... 44
Imbumbanyigisho: Imibereho myiza .............................................................................. 48
Umutwe wa 7: Imibanire, imyitwarire iboneye .................................... 48
Imbumbanyigisho: Imyitwarire iboneye ....................................................................... 58
Umutwe wa 8: Ikinyabupfura ................................................................. 58
Imbumbanyigisho: Ubukungu .......................................................................................... 64
Umutwe wa 9: Umutungo w’umuryango ............................................. 64
Imbumbanyigisho: Ubemenyi bw’isi .............................................................................. 69
Umutwe wa 10: Ibidukikije ...................................................................... 69
Imbumbanyigisho: Ubumenyi bw’isi .............................................................................. 76
Umutwe wa 11: Ubwikorezi n’itumanaho ............................................ 76
Imbumbanyigisho: Ubumenyi bw’isi .............................................................................. 80
Umutwe wa 12: Amateka y’ingenzi yaranze umuryango .................. 80
iv
IGICE CYA KABIRII. IYOBOKAMANA RYA GIKIRISTU
Intangiriro .................................................................................................... i
Bibiliya n’imyemerere .............................................................................85
Ukwigaragaza kw’Imana .......................................................................85
Umutwe wa 1: Iremwa no gucumura kwa muntu ................................................. 85
Ibisubizo by’imyitozo ngiro ........................................................................ 101
Indangagaciro za gikirisitu ...................................................................102
Gusenga ..................................................................................................102
Umutwe wa 2: Amasengesho y’ibanze .................................................................102
Ibisubizo ku myitozo ngiro .......................................................................... 125
Bibiliya n’imyemerere ...........................................................................126
Icungurwa rya muntu ...........................................................................126
Umutwe wa 3: Ingero z’intwari z’abizeye Imana ..............................................126
Ibisubizo by’imyitozo ngiro .......................................................................... 143
Indangagaciro za gikirisitu ...................................................................144
Kubana mu mahoro ..............................................................................144
Umutwe wa 4: Kwimakaza amahoro ......................................................................144
Ibisubizo by’imyitozo ngiro ......................................................................... 157
II. IYOBOKAMANA RYA KISILAMU Intangiriro .................................................................................................... i
Ibyanditswe bitagatifu n’imyemerere .................................................159
Umutwe wa 1 : Amahame shingiro y’ukwemera muri Isilamu ........................159
Ibisubizo ku myitozo ngiro .......................................................................... 172
Ibyanditswe bitagatifu n’imyemerere .................................................173
Qur’an ......................................................................................................173
Umutwe wa 2: Kwiga gusoma Qur’an ..................................................................173
Ibisubizo by’imyitozo ................................................................................... 187
v
Ibyanditswe bitagatifu n’imyemerere .................................................188
Ubumenyi bw’amategeko y’idini: Fiq’hi ..............................................188
Umutwe wa 3: Amategeko ngengabikorwa ngaragiramana y’ibanze ...........188
Ibisubizo ku myitozo ngiro ......................................................................... 202
Imyemerere n’amateka y’idini ........................................................... 203
Amateka ya Islam (Taarekh) ............................................................... 203
Umutwe wa 4: Ubuzima bw’Intumwa y’Imana Muhammadi Imana Imuhe Amahoro n’Imigisha (I.I.A.I) ......................................................................................... 203
Ibisubizo by’imyitozo .................................................................................. 213
Mbonezabupfura ................................................................................... 214
Ubupfura (Adabu) ............................................................................... 214
Umutwe wa 5: Ubupfura n’imibanire myiza n’ abandi ...................................... 214
Ibisubizo by’imyitozo ngiro ........................................................................ 230
vi
vii
IGICE CYA MBERE
IMBONEZAMUBANO
viii
ix
Intangiriro
Igitabo cy’umwarimu
Imvano y’ivugururwa ry’integanyanyigishoIyi nteganyanyigisho y’amasomo mbonezamubano agenewe kwigishwa mu burezi bw’ibanze mu Rwanda uhereye mu mwaka wa mbere ukagera mu mwaka wa gatatu yakozwe ku buryo bwagutse hitawe ku nyurabwenge, ku myumvire no ku byo abaturage b’Igihugu bakeneye. Ni umusingi w’amasomo yose y’ubumenyamuntu ushimangira indangagaciro z’umunyarwanda.Ishingiye kandi ku gitekerezo cyo guhuza integanyanyisho z’amashuri abanza yo mu Rwanda n’iz’ibindi bihugu cyane cyane iz’ibihugu bigize umuryango Nyafurika w’Iburasirazuba.
Akamaro k’amasomo mbonezamubano
Akamaro k’amasomo mbonezamubano kuri sosiyete nyarwanda
Amasomo mbonezamubano akubiyemo inyigisho kuri “Ndi Umunyarwanda”, Itorero ry’Igihugu, ubuzima bw’imyororokere, kubungabunga ibidukikije, Kwizigamira, uburinganire, SIDA, isuku, umuco w’amahoro n’iterambere, uburezi budaheza ikoranabuhanga n’ubumwe n’ubworoherane.
Akamaro k’amasomo mbonezamubano ku munyeshuri
Amasomo mbonezamubano atuma umunyeshuri agira amatsiko yo gusobanukirwa n’abaturage, imibereho y’abantu n’ibidukikije. Muri iyi nteganyanyigisho shya azagira ubushishozi, ubushakashatsi, ubumenyingiro, ubukesha n’ubushobozi bityo akazabasha kugaragaza ibyo ashoboye gukora aho kugaragaza gusa ubumenyi nkuko byari bimeze mu nteganyanyigisho yari imaze igihe ikoreshwa.
Ubushobozi
Aya masomo mbonezamubano mu kerekezo gishya afasha abanyeshuri gucengera byimbitse amasomo biga kandi ibyo bize bakabishyira mu bikorwa. Babasha kugira ubukesha n’ubumenyingiro bikenewe ku isoko ry’umurimo bityo bagateza igihugu cyabo imbere. Bumwe mu bukesha n’ubushobozi bazagira ni:
x
Ubushobozi fatizo• Ubushishozi(uruharerw’umugoremuiteramberery’igihugu..)• Ubushakashatsi no gukemura ibibazo ( iyo batara amakuru arebana
n’amateka, imyemerere...)• Guhangaudushya(kwikoreraumushingaubyarainyungu(ntibigaragaramu
ntego), kwikorera ibikoresho byo ku ishuri no mu rugo..)• Gushyikiranan’abandi(kujyaimpaka,gukorainkuru...)• Kubashaguhorayiyunguraubumenyimubuzimabwebwosenomukazike.
Intego zagutse z’amasomo mbonezamubano
Intego z’iyi nteganyanyigisho y’amasomo mbonezamubano mu kiciro cya mbere ni(a)Gufashaumunyeshurikumvaimpamvuaringombwakubaumuturage
mwiza, ufite imigenzo myiza ishingiye ku ndangagaciro nyarwanda na kirazira.
(b) Gufashaumunyeshurikumvakohatagombakubahokubangamiranahagatiy’abantu n’ibidukikije n’ingaruka nziza zabyo ku buzima bw’abantu.
(c) Kumvisha umunyeshuri akamaro k’ubuhinzi, inganda n’ubukerarugendo mu kongera umutungo w’urugo, w’umuryango n’uw’igihugu.
(d)Gufashaumunyeshurikugiraumutimawogukundaumurimonokuwukoraneza afatanya n’abandi.
(e)Gutozaumunyeshurikugiraumucowokwitekererezanogushishoza.(f)Guhaumunyeshuriubumenyibw’ibanzemubyerekeyeicungamutungo.(g) Gutoza guhangana (mu kigero ke) n’ibibazo by’igihugu nka SIDA,
kwangirika kw’ibidukikije, ubwiyongere bukabije bw’abaturage, uburinganire no kurengera uburenganzira bwa muntu n’ubw’umwana.
(h) GufashauwigakumvaahouRwandaruhuriyen’ibindibihuguhabamukarereruherereyemo, haba muri politiki no mu iterambere.
Imbonezamasomo mu kwigisha amasomo mbonezamubano
Imiterere y’isomo rigomba kwigishwa, akenshi, ikunze kuba ari yo igena uburyo bugomba gukoreshwa mu kuryigisha. Ibi bikaba ari umwihariko w’inyigisho mbonezamubano.
Kubera ko inyigisho mbonezamubano zishingiye ku nyigo y’imibereho y’abantu n’ibidukikije, umwigisha agomba gufasha uwiga kuvumbura ibyo agiye kwiga, gushakashaka, kuganira n’abandi, kujya impaka bityo akagira uruhare runini ku myigire ye.
xi
Uruhare rw’umunyeshuri
Umunyeshuri yiga neza iyo agira uruhare mu myigire ye kandi adafata mu mutwe gusa ahubwo agira ibikorwa akora. Agomba kugira ubushobozi mu gusesengura,gushishoza, gusabana no gukora wenyine cyangwa mu matsinda.
Uruhare rw’umwarimu
• Impinduka izazanwa n’integanyigisho ivuguruye, ishingiye ku bushobozi,igaragaza ihinduka ry’uruhare rw’umwarimu mu
myigishirize. Umurezi azareka uburyo bw’imyigishirize ishaje yo kuba ipfundo rya byose ahubwo azabe umwunganizi, age ayobora umunyeshuri mu myigire ye, aha agaciro ibifitiye umunyeshuri akamaro n’ibindi akeneye.
• Umwarimu areba uburyo bukwiye bwo gutegura ishuri rye, uko yicazaabanyeshuri, uko abatondeka cyangwa abashyira mu matsinda ku buryo buri wese agira uruhare mu bikorwa mu isomo no mu byigisho runaka.
• Umwarimuayoboraabanyeshurimugukoreshanezaimfashanyigisho: ibitabo, amakarita, amashusho,... mu gukora ubushakashatsi buri ku kigero
cyabo, mu kujya impaka, mu buryo bunoze bwo gufata ibitekerezo n’ingingo z’ingenzi z’ibyo bakoze n’uko babigaragariza abandi mu ishuri.
• Umwigishaarashishikaza,akayoborakandiagakurikiranaibikorwa by’abanyeshuri bose.
• Umwarimu agomba kwita ku kigero cy’umunyeshuri kandi akamufashakwiyigisha.
• Umwarimuyunganiraabafiteingoraneizoarizozosemumyigireyabo (Abagenda buhoro, abandika buhoro, abafata mu mutwe batinze, abihuta
kurusha abandi, abafite ubumuga bw’ingingo, abateguriraimyitozo bashoboye, akanabyitaho mu gutanga imikoro inoza imyigire n’ imyigishirize.
Uburyo bwo gukora isuzuma• Isuzumani ikurikiranary’imyigirey‘umunyeshurihakusanywaibimenyetso
bijyanye n’uburyo buri munyeshuri yiga ndetse no gufata umwanzuro ku byo umunyeshuri yagezeho hashingiwe ku bipimo byagenwe mbere yo gukora isuzuma. Isuzuma ni igice k’ingenzi mu myigire n’imyigishirize. Muri iyi nteganyanyigisho ishingiye ku bushobozi, isuzuma na ryo rigomba gushingira ku bushobozi, aho umunyeshuri ashobora gukora umwitozo ujyanye n’ubuzima bwa buri munsi ashyira mu bikorwa ibyo yize.
• Isuzumariteganyijwekuburyobukurikira:hariisuzumarikorerwamuishuri,ku rwego rw’ikigo n’urw’akarere. Hari kandi isuzuma ryo kureba ibyagezweho mu myigire mu mashuri yo mu Rwanda ndetse n’ibizamini bya Leta.
xii
Ubwoko bw’isuzuma
Isuzuma rinoza imyigire n’imyigishirize
Mu isuzuma rinoza imyigire n’imyigishirize hakoreshwa uburyo buziguye n’ubutaziguye busanzwe bukoreshwa n’amashuri mu gusuzuma ko abanyeshuri biga uko bikwiye. Mu gihe umwarimu ategura isomo rye, agomba kugena ingingo ngenderwaho mu gusuzuma urwego rw’ubushobozi (ubumenyi, ubumenyi ngiro n’ubukesha) abanyeshuri bategerejwe kugeraho. Mu gusoza umutwe, umwarimu asuzuma niba abanyeshuri bose bashoboye kugera uko bikwiye ku bushobozi bw’ingenzi bugamijwe ahereye ku bigenderwaho mu isuzuma byateganyijwe mu ntangiro y’umutwe. Umwarimu azasuzuma uko abanyeshuri bagaragaza ubushobozi bukubiye mu byigwa ndetse n’ubushobozi nsanganyamasomo. Ibi bizafasha umwarimu kubona ishusho rusange y’iterambere mu myigire y’abanyeshuri.
Mu isuzuma, umwarimu azakoresha bumwe cyangwa impurirane y’uburyo bukurikira:(a) kwitegereza, (b) ibibazo basubiza bandika, (c) ibibazo basubiza bavuga.
Isuzuma rikomatanya
Igihe isuzuma rikozwe rigamije gusoza igihembwe, umwaka cyangwa ikiciro no gufata ikemezo cyo gukomeza, ryitwa isuzuma rikomatanya. Isuzuma rikomatanya rigamije kureba intera umunyeshuri agezeho rigaragaza ishusho y’ubushobozi umunyeshuri amaze kugeraho mu gihe runaka kihariye. Intego y’ibanze y’isuzuma rikomatanya ni ugusuzuma niba ubushobozi bugamijwe bwaragezweho. Ibivuye mu isuzuma rikomatanya bishingirwaho mu gufata ikemezo cyo gukomeza ku ntera yisumbuye mu myigire y’umunyeshuri nko kwimurirwa mu kiciro gikurikira cyangwa guhabwa impamyabushobozi. Iri suzuma rigomba gukomatanya ibyo umunyeshuri yize, hakarebwa niba agaragaza ubushobozi bugamijwe bwari buteganyijwe.
Iri suzuma rishobora gukorerwa ku rwego rw’ikigo k’ishuri, akarere cyangwa ku rwego rw’ Igihugu nk’ibizamini bya Leta. Ku rwego rw’ishuri iri suzuma rikorwa rimwe mu gihembwe ndetse n’iyo umwaka urangiye. Impuzandego y’amanota y’isuzuma rikomatanya kuri buri nyigisho izongerwa ku manota y’ibizamini bya Leta. Ni ukuvuga ko hari ijanisha ry’amanota y’izusuma rikorerwa ku rwego rw’ishuri rizongerwa ku manota y’ibizamini bya Leta. Iri janisha rizagenda ryiyongera bitewe n’uko abarimu bagenda bunguka ubunararibonye mu buryo bwo gusuzuma ku buryo nyuma y’imyaka itatu uhereye igihe iyi nteganyanyigisho itangiye gushyirwa mu bikorwa ayo manota azongerwa ku bizamini bya Leta
xiii
azaba ari 10% y’impuzandengo y’amanota yo mu ishuri. Icyakora iri janisha rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi bwo gukomeza gufata iya mbere mu gukoresha isuzuma rikomatanya mu mashuri yose mu gukurikirana imyigire ndetse n’intera abanyeshuri bagezeho mu mashuri yabo. Hazajya hakorwa ibizamini bya Leta bisoza ibyiciro bikurikira: amashuri abanza, ikiciro rusange n’ikiciro cya kabiri cy’amashuri yisumbuye.
Kubika inyandiko igaragaza ibyavuye mu isuzuma
Kubika inyandiko igaragaza ibyavuye mu isuzuma ni ugukusanya ibigaragaza ko isuzuma ryakozwe no kubiha agaciro hagendewe ku bipimo byagenwe mbere. Uburyo ubwo ari bwo bwose bwaba bwakoreshejwe mu isuzuma bugomba gutanga amakuru abarwa mu manota yandikwa cyangwa hakoreshejwe ibindi bipimo, bikabikwa neza ku buryo hagaragazwa intambwe igenda iterwa mu myigire. Ibi bigira uruhare mu gutegura ibikorwa cyangwa ingamba zihariye bituma inyigisho zumvikana kurushaho. Ibyavuye mu isuzuma kandi bishingirwaho n’umwarimu mu gihe atanga inama ku banyeshuri n’ababyeyi.
Ubu buryo bujyanye no kubika hamwe (mu nyandiko cyangwa ku buryo bw’ikoranabuhanga) ibikubiye mu masuzuma yose y’umunyeshuri ndetse n’umusaruro ugaragaza aho umunyeshuri afite intege nke cyangwa adafite ibibazo. Kubika mu idosiye imwe inyandiko igaragaza amasuzuma umunyeshuri yakoze, ntabwo ari ukubika gusa impapuro z’amasuzuma yakozwe (Impapuro n’imikoro), ahubwo ni no kubika inyandiko z’imyitozo yose umunyeshuri akora n’ikindi gihe cyose ariko ijyanye n’imyigire ye.
Gutegura ibibazo by’isuzuma rigamije kureba intera abanyeshuri bagezeho
Mbere yo kwandika ibibazo by’isuzuma, ni ngombwa gukora imbonerahamwe y’ibigomba kubazwaho herekanwa imitwe cyangwa inyigisho byibandwaho mu isuzuma, umubare w’ibibazo hashingiwe kuri buri rwego mu nzego z’intego z’imyigire n’imyigishirize zagenwe na Bulumu (Bloom) n’amanota agenewe buri kibazo. Mu nteganyanyigisho ishingiye ku bushobozi, ibibazo biri ku ngazi zo hejuru ku rwego rw’intego rwa Bulumu (Bloom) zigomba guhabwa umwanya ugaragara kurusha ibibazo bishingiye ku ngazi zo hasi zijyanye n’ubumenyi no kumva.
Mbere yo kwandika ibibazo, ubyandika agomba kureba neza ko ibibazo by’isuzuma cyangwa by’ikizamini bijyanye n’isuzuma rishingiye ku bushobozi akurikiza ibi bikurikira:(a) Kugena inyigisho yibandaho ahereye ku byo integanyanyigisho iteganya.(b) Gukorainshamakey’ibyigwabishingirwahomuisuzuma.
xiv
(c) Kugena intego zigamijwe zigomba gusuzumwa.(d) Gukoraimbonerahamweigaragazaibigenderwahoby’ingenzimuisuzuma.(e) Kugenzura ko inshinga zakoreshejwe mu kwandika ibibazo zidasaba gusubiza
ibibazo basubiramo ijambo ku ijambo ibyo bize gusa, ko ahubwo n’ubushobozi rusange buri mu nteganyanyigisho bwasuzumwe.
Imiterere y’ibigomba gusuzumwa mu nyigisho y’amasomo mbomezamubano n’ubumenyi bw’iyobokamana.
Isuzuma ry’inyigisho y’amasomo mbonezamubano n’ubumenyi bw’iyobokamana mu bizamini bisoza amashuri abanza rigizwe n’ibice bibiri by’ingenzi:(a) Igice cya mbere kigizwe n’ibibazo by’amasomo mbonezamubano: Hazabazwa
imwe mu mitwe igize integanyanyigisho yose kandi hitawe ku nzego z’imibarize no ku buryo bunyuranye bw’imibarize. Umunyeshuri azasabwa kandi kugira ibyo asubiza akora, bigaragaza ubushobozi yiyunguye mu gukemura ibibazo binyuranye mu buzima bwa buri munsi. Iri suzuma rizaba rigizwe na 80% y’ibazwa ryose.
(b) Ubumenyi bw’iyobokamana: Ni igice cya kabiri k’isuzuma ry’integanyanyigisho yose. Kizaba kigizwe n’ibibazo binyuranye kandi hitawe ku myemerere. Rizaba rigizwe n’amanota 20% y’ikizami cyose.
Imfashanyigisho
Abantu
Kubera ko amasomo mbonezamubano yigisha imibereho n’imibanire y’abantu ndetse n’aho baba, imfashanyigisho ya mbere kandi y’ingirakamaro ni abantu ubwabo n’ibiboneka aho baba.
Ibidukikije
umwarimu n’abanyeshuri bifashisha ibidukikije (abantu n’ibintu) by’aho batuye. Muri byo dusangamo abantu b’inararibonye, amasoko, amazu, ibihingwa, ibimera, ibiyaga, imigezi n’inzuzi, misozi, ibibaya, insengero, inyamaswa/amatungo, amasomero, insisiro z’ubuyobozi, amavuriro, ibitaro, ibigo nderabuzima, amazu ndangamurage, amazu y’ubuyobozi, ibyanya (Akagera, Nyungwe, ibirunga), inganda, inzuri za kijyambere, ahantu hakorerwa iby’iteganyagihe, amashyamba kimeza, inzibutso, ahantu nyaburanga hanyuranye.
umwarimu n’abanyeshuri bifashisha ibidukikije (abantu n’ibintu) by’aho batuye.
Izindi mfashanyigisho ni:
Ibitabo by’inyigisho, ibitabo binyuranye,amashusho, amofoto, amakarita, ibihangano, ibishushanyo, filimi, videwo, radiyo, televiziyo, telefoni, mudasobwa, murandasi.
xv
Ibisabwa umwarimu w’amasomo mbonezamubano
Umwarimu w’amasomo mbonezamubano agomba kugendana n’ibihe: guhora ashakashaka uburyo bugezweho bwo kwigisha n’imfashanyigisho zigezweho akaba kandi asabwa kugira ubumenyingiro bukurikira:• Kugiraimpamyabushobozimukwigishaamasomombonezamubano• Guteguranogutunganyaishuriryekuburyoabanyeshuribigabisanzuye• Gufasha abanyeshuri kwiga bashishikaye, buri wese akagira uruhare mu
myigire ye nta nzitizi cyangwa imbogamizi izo ari zo zose;(abafite ubumuga bw’ingigo, abiga buhoro, abafite impano yo kwiga vuba cyane,...)
• Gushishikariza abanyeshuri kwigira mu mutuzo, bubaha ibitekerezo byabagenzi babo
• Gukundisha abanyeshuri kwiga bashyizeho umwete, bakunda umurimo ntagusigana cyangwa kwiganyiriza, bagira ishyaka ryo kunoza ibyo bakora
• Gutozaabanyeshuribekugiraimyitwarireiboneyeyujeubupfura• Kubamenyerezagusobanuza,gushakashaka,kubaza ibyobatumvacyangwa
batazi• Gufashaabanabafiteubumugabutandukanyekwigabiboroheyehakoreshejwe
uburyo bwabigenewe• Gukoreshaukobikwiyeimfashanyigishon’integanyanyigisho
xvi
Ish
ush
o y
’ibir
imo
UM
UT
WE
WA
MB
ER
E:
Um
ury
an
go
wa
ng
e
UM
UT
WE
WA
2: I
bir
an
go
by
’Ig
ihu
gu
UM
UT
WE
Wa
3:
Ab
ay
ob
ozi
n’ib
ira
ng
o
by
’ish
uri
ry
an
ge
Um
ub
are
a
ma
som
o15
53
Inta
ng
irir
oSo
banu
ra im
itere
re
y’um
urya
ngo
uko
ubah
o.
Non
eho
wum
ve u
bwok
o bw
’inzu
bab
amo,
ibiy
igiz
e nu
ko b
ikor
eshw
a. A
bany
eshu
ri
baza
yobo
rwa
mu
kum
enya
in
shin
gano
zab
o m
u m
urya
ngo.
Kur
irim
ba n
eza
indi
rim
bo y
ubah
iriz
a ig
ihug
u (R
WA
ND
A N
ZIZ
A)
no g
utan
duka
nya
iben
dera
ry
acu
n’an
di m
aben
dera
.
Gut
andu
kany
ain
zego
zi
nyur
anye
z’u
buyo
bozi
bw
’ishu
ri n
’ibyo
zis
hinz
we.
Kum
va ib
iran
go b
y’is
huri
(in
diri
mbo
, iki
vugo
, ik
iran
gant
ego
k’is
huri
n’
imye
nda
y’is
huri
).
Imit
erer
e y
’icy
um
ba
k’
ish
uri
Kuy
obor
a m
u cy
umba
k’is
huri
m
u m
atsi
nda
mat
o.
Icyu
mba
k’is
huri
, am
atsi
nda
na b
uri m
untu
n’
akaz
i ke.
Icyu
mba
k’is
huri
n’
amat
sind
a m
ato.
Ibik
orw
aG
utan
gar
apor
oya
bur
imun
tu
ku is
hush
o y’
akar
ere.
Bur
i wes
e uk
o ab
ona
inzu
iri h
afi
y’is
huri
cya
ngw
a y’
iwab
o.
Ibig
anir
o m
u m
atsi
nda,
ab
anye
shur
i bag
anir
a ku
ka
mar
o ko
kug
ira
inzu
. B
asan
gira
ibite
kere
zo k
ubyo
ba
bony
e m
u bi
gani
ro m
u cy
umba
k’is
huri
.
Gut
anga
ibite
kere
zom
um
atsi
nda
kum
agam
bo
mas
hya
mu
ndir
imbo
. Aba
tora
nyijw
e m
u m
atsi
nda
bari
rim
ba im
bere
y’a
band
i. A
bany
eshu
ri
bavu
ga n
iba
ibyo
bag
enzi
bab
o ba
riri
mby
e ar
i byo
cya
ngw
a at
ari b
yo. B
asho
bora
kum
va
amaj
wi y
’ ind
irim
bo.
Mw
arim
u ay
obor
a ab
anye
shur
i kur
eba
neza
ib
ende
ra r
y’Ig
ihug
u. A
bany
eshu
ri b
ashu
shan
ya n
o ku
gani
ra k
u ib
ende
ra r
y’ig
ihug
u. Ib
i biz
akur
ikir
wa
n’ib
ibaz
o n’
ibis
ubiz
o.
-Ibi
gani
ro m
u m
atsi
nda
uko
ubuy
oboz
i bw
’ishu
ri
bute
ye, i
bira
ngo
by’is
huri
. B
igak
urik
irw
a n’
ibib
azo
n’ib
isub
izo.
Guk
ina,
kw
igan
auk
om
uri r
usan
ge a
bany
eshu
ri
bitw
ara
imbe
re
y’ub
uyob
ozi.
xvii
Gu
shy
ira
mu
n
gir
o u
bu
men
yi
Kw
eger
anya
ibik
ores
ho.
Guk
orer
aha
mw
e
Gut
eker
eza
neza
Kug
arag
aza
ikib
azo.
Kuv
uga
ibyo
mw
abon
ye.
Guk
orer
aha
mw
e
Guh
anga
.
Kuv
uga
ku m
uco
wa
buri
wes
e.
Gus
angi
ran
’aba
ndi.
Gut
eker
eza
neza
.
Guk
orer
aha
mw
e.
Ubu
shak
asha
tsi.
Kug
anir
a.
Ub
um
eny
ing
iro
Kw
eger
anya
ibite
kere
zo.
Guf
ata
nok
wan
dika
isom
o.
Gut
anga
ibite
kere
zo.
Kuv
umbu
ra.
Um
ushi
nga.
Guk
ora.
Gus
esen
gura
.
Kw
eger
anya
ibiz
a ku
vugw
a.
Guf
ata
nok
wan
dika
ib
yigw
a/is
omo.
Gu
sub
ira
mo
Gus
ubir
amo
ibik
orw
aG
usub
iram
o/kw
iyib
utsa
Gus
ubir
amo
ibik
orw
a
Isu
zum
aIs
uzum
a m
u gi
he b
avug
a ba
maz
e kw
itege
reza
.
Isuz
uma
rya
buri
wes
e k
u bu
shob
ozi a
fite
bwo
guso
banu
ra
imite
rere
y’u
mur
yang
o n’
imib
ereh
o ya
wo.
Guk
urik
iran
ira
hafi
amat
sind
a.
Gut
anga
am
anot
aku
bur
you
mun
yesh
uri
arir
imba
indi
rim
bo y
’igih
ugu.
Gut
anga
ibib
azo
mu
mat
sind
aab
anye
shur
iba
kabi
subi
za m
u bi
gani
ro b
yo m
u m
atsi
nda.
Gus
uzum
aim
yitw
arir
eru
sang
e y’
umun
yesh
uri k
u bu
yobo
zi b
w’is
huri
.
Ibib
azo
ku b
yo b
azi
n’ab
antu
bak
ikije
ishu
ri.
kwite
gere
za u
kunt
u is
uku
ikor
wa.
xviii
Iny
un
gu
zo
kw
iga
Gut
andu
kany
aam
oko
y’in
yuba
ko a
ri iw
abo
aho
batu
ye.
Kw
ita k
u ny
ubak
o no
ku
biko
resh
o by
o m
u ru
go.
Guk
unda
no
kwita
ku
bagi
ze
umur
yang
o.
Guk
unda
igih
ugu
nok
ubah
ain
diri
mbo
y’ig
ihug
u.
Kun
da ig
ihug
u.
Kw
erek
ana
umuc
o w
o ku
baha
ibir
ango
by
’igih
ugu.
Kum
va ik
ireg
o cy
’ubu
yobo
zi k
u is
huri
.
Kw
erek
ana
kuba
ha
ubuy
oboz
i bw
’ishu
ri
Guk
ores
hau
buyo
bozi
bw
’ishu
ri m
u gu
kem
ura
ibib
azo.
UM
UT
WE
WA
4:
Isu
ku y
’um
ub
iri n
’iy’im
yen
da
UM
UT
WE
WA
5:
Isu
ku m
uru
go
no
ku
ish
uri
.
UM
UT
WE
WA
6:
Ind
wa
ra z
an
du
ra
n’iz
ita
nd
ura
Um
ub
are
w
’am
aso
mo
107
3
inta
ng
irir
oIn
zira
rus
ange
isuk
u y’
umub
iri
n’ iy
’ im
yend
a ik
orw
amo.
A
bany
eshu
ri b
aken
era
kum
va
uko
bako
ra is
uku
y’um
ubir
i n’
imye
nda.
Inzi
ra r
usan
ge is
uku
mu
rugo
no
ku is
huri
ik
orw
amo
Ibi b
igar
agar
ira
mu
kwer
ekan
a uk
o is
uku
mu
rugo
no
ku is
huri
ikor
wa
kand
i uka
vuga
n’
akam
aro
kayo
.
Kum
va n
o kw
irin
da
indw
ara
zand
ura
n’iz
itand
ura.
Imik
ore
re m
u
cyu
mb
a k
’ish
uri
Am
atsi
nda.
Aba
nyes
huri
bos
e.
Aka
zi k
’ishu
ri r
yose
, am
atsi
nda
na b
uri w
ese.
Am
atsi
nda
agak
urik
irw
a kw
erek
era
ishu
ri r
yose
.
xix
Imfa
sha
nyig
ish
oA
maf
oto
yere
kana
ibis
hush
anyo
by
’isuk
u (a
maz
i, is
abun
e, in
dobo
, ig
itam
baro
cyo
kw
ihan
agur
a)
Igis
hush
anyo
ker
ekan
a is
uku
y’um
ubir
i, m
u ka
nwa,
am
atw
i, in
toki
n’ib
iren
ge.
Am
afot
o
Igis
hush
anyo
ker
ekan
a uk
o ba
kora
isuk
u.
Am
afot
o ye
reka
na a
bant
u ba
rway
e.
Ifoto
yer
ekan
a um
untu
ur
way
e.
Guk
ora
ubus
haka
shat
si
kur’
inte
rine
ti bw
erek
ana
uko
aban
tu b
ahan
gana
n’
indw
ara.
Vid
ewo
/sin
ema
yere
kana
ik
wir
akw
izw
a no
ku
rwan
ya in
dwar
a za
ndur
a n’
izita
ndur
a.
Ibik
orw
aIb
igan
iro
mu
mat
sind
a ku
bu
ryo
bwiz
a bw
o ko
za m
u ka
nwa(
amen
yo n
’uru
rim
i) gu
suku
ra m
u ka
nwa,
Ibi b
izak
urik
irw
a no
kub
ikor
era
mu
ishu
ri.
Um
untu
ku
giti
ke a
kere
kana
uk
o b
asuk
ura
amas
o n’
amat
wi.
Ibig
anir
o m
u it
sind
a ku
kam
aro
ko g
uhor
a uk
eye
ufite
isuk
u no
kub
igir
a ak
amen
yero
. A
bany
eshu
ri b
agom
ba k
ugan
ira
uko
babo
nye
mu
ishu
ri.
Aba
nyes
huri
bak
ora
isuk
u ba
koro
pa m
u ru
go,
boza
inzu
, bab
ika
ibita
bo n
o ku
zing
a im
yend
a.
Nyu
ma
aban
yesh
uri b
arab
ivug
a ba
gata
nga
ikig
anir
o. Ib
i bik
urik
irw
a n’
ibib
azo
n’ib
isub
izo.
Aba
nyes
huri
bak
ora
ibik
orw
a by
’ishu
ri k
u is
huri
ba
gato
ra im
yand
a, b
akoz
a, b
agak
orop
a.
Ibi b
ikur
ikir
wa
n’ib
ibaz
o n’
ibis
ubiz
o.
Kw
itege
reza
am
ashu
sho
yere
kana
indw
ara
zand
ura
n’iz
itand
ura
biga
korw
a n’
aban
yesh
uri
mu
mat
sind
a.
Aba
nyes
huri
bag
anir
a m
u m
atsi
nda
uko
biri
nda
indw
ara.
Um
war
imu
ayob
ora
aban
yesh
uri k
umva
ne
za ib
ijyan
ye n
’indw
ara
zand
ura
n’iz
itand
ura
hako
resh
ejw
e ku
reba
si
nem
a.
xx
Ub
um
eny
i mu
n
gir
oK
weg
eran
ya ib
yang
ombw
a.
Guk
orer
aha
mw
e.
Gut
eker
eza
neza
.
Kum
enya
ikib
azo.
Kw
erek
ana
ibya
gara
gaye
.
Guk
orer
aha
mw
e
Guh
anga
.
Kuv
uga
ku m
uco
wa
buri
wes
e.
Gus
angi
ran
’aba
ndi.
Gut
eker
eza
neza
.
Guk
orer
aha
mw
e.
Ubu
shak
asha
tsi.
Kug
anir
a ku
ndw
ara
zand
ura
n’iz
itand
ura.
Gus
hyir
am
ubi
korw
a.
Ub
um
eny
ing
iro
Kw
eger
anya
ibite
kere
zo.
Kw
itege
reza
.
Ibig
anir
o.
Guf
ata
nok
wan
dika
isom
o.
Gut
ega
amat
wi.
Gut
anga
ibite
kere
zo.
Kuv
umbu
ra.
Um
ushi
nga.
Guk
ora.
Gus
esen
gura
.
Kw
eger
anya
ibiz
a ku
vugw
a.
Guf
ata
nok
wan
dika
ib
yigw
a/ i
som
o
Gu
sub
ira
mo
Gus
ubir
amo
ibik
orw
a.G
usub
iram
oib
ikor
wa.
G
usub
iram
oib
ikor
wa.
Gu
suzu
ma
Gus
uzum
aw
igis
hau
bury
obw
ogu
hora
na is
uku
buri
gih
e na
bur
i ho
se.
Gus
uzum
abu
riw
ese
kuis
uku
y’um
ubir
i n’iy
’imye
nda.
Guk
urik
iran
ira
hafi
ibig
anir
oby
om
um
atsi
nda.
Um
war
imu
agas
uzum
a ub
usho
bozi
bw
’aba
nyes
huri
mu
kuga
raga
za is
uku
mu
rugo
no
ku is
huri
.
Kub
aha
aman
ota
bavu
ga.
Kub
aza
ibib
azo
aban
yesh
uri b
akab
isub
iriz
a m
u bi
gani
ro.
Gus
uzum
auk
oum
unye
shur
i asu
biza
mu
mat
sind
a.
Ibib
azo
kugi
ra n
go w
umve
ub
umen
yi b
wab
o m
u gu
tand
ukan
ya in
dwar
a za
ndur
a n’
izita
ndur
a.
Reb
a uk
o zi
fata
kur
i si
nem
a ye
reka
na in
dwar
a za
ndur
a n’
izita
ndur
a.
xxi
Iby
avu
ye
mu
kw
iga
Kub
a um
unya
suku
.
Kw
erek
ana
isuk
u bu
ri g
ihe.
Gus
oban
ura
neza
ubu
ryo
buta
nduk
anye
bw
o ko
ga n
o ku
mes
a im
yend
a, g
usuk
ura
umub
iri n
’imye
nda.
Kw
erek
ana
isuk
u m
u ru
go.
Kw
erek
ana
isuk
u ah
antu
hos
e.
Gus
ukur
ain
zuz
acu,
ishu
rin
’aka
mar
oka
byo.
Kub
aho
mu
buzi
ma
buzi
ra u
muz
e n’
umuc
o w
o kw
irin
da in
dwar
a.
UM
UT
WE
WA
7:
Ku
ba
na
nez
a n
’ab
an
di n
o
kwifa
ta n
eza
UM
UT
WE
WA
8:
Ikin
ya
bu
pfu
ra
UM
UT
WE
WA
9:
Um
utu
ng
o w
o m
u r
ug
o
Um
ub
are
w
’am
aso
mo
35
4
Inta
ng
irir
oA
bany
eshu
ri b
atan
ga in
gero
zu
ko a
bant
u ba
bana
n’a
band
i m
u m
ahor
o.
Ubu
men
yi k
u in
garu
ka z
o ku
tagi
ra a
mah
oro.
Aba
nyes
huri
ba
tang
a in
gero
n’a
kam
aro
ko
gusa
ngir
a.
Kum
enya
iby’
ifatw
a ku
ngu
fu n
i ng
ombw
a.
Kug
ira
no k
wer
ekan
a ik
inya
bupf
ura
mu
rugo
ni
ikin
tu k
’inge
nzi m
u ba
nyes
huri
. Aba
nyes
huri
ba
gom
ba k
ubon
a ko
ikin
yabu
pfur
a ar
i ubu
ryo
bwo
kwifa
ta n
eza
no k
uban
a ne
za n
’aba
ndi.
Gus
oban
ura
iby’
iban
ze
bya
ngom
bwa
n’uk
o ba
byita
ho.
Kum
va in
kom
oko
y’am
afar
anga
, uko
ba
yako
resh
a no
ku
ziga
ma.
Uko
um
utun
go w
o m
u ru
go b
awuc
unga
.
xxii
Imik
ore
re y
o
mu
cy
um
ba
k’
ish
uri
Guk
orer
am
um
atsi
nda
biga
kuri
kirw
a n’
ishu
ri r
yose
.G
ukor
era
mu
mat
sind
a,b
urim
untu
ha
gaku
riki
raho
ishu
ri r
yose
.Is
huri
ryo
se h
anyu
ma
amat
sind
a.
Imfa
sha
nyig
ish
oA
maf
oto
yere
kana
aba
ntu
bish
imiy
e am
ahor
o m
u m
ugan
da, m
u ng
o cy
angw
a m
u ba
tura
nyi.
Am
afot
o y’
ibin
yam
akur
u ye
reka
na ib
ikor
wa
byo
kwim
akaz
a am
ahor
o..
Ikig
anir
o cy
a ra
diyo
ku
mah
oro,
ih
ohot
erw
a ri
shin
giye
ku
gits
ina.
Rad
iyo
cyan
gwa
sine
ma,
aho
bis
hobo
ka
kwer
ekan
a uk
o ab
antu
ber
ekan
a ik
inya
bupf
ura
ku b
o ba
tura
nye.
Am
afot
o y’
aban
a be
reka
na im
yifa
tire
itand
ukan
ye.
Am
afot
o ye
reka
na
ibya
ngom
bwa
by’ib
anze
nk
’imye
nda,
aho
gut
ura,
in
zu n
’ibyo
kur
ya.
Ibis
hush
anyo
bye
reka
na
aho
amaf
aran
ga
asho
bora
kub
ikw
a n’
umut
ungo
w’u
mur
yang
o.
Sene
ma
cyan
gwa
inte
rine
ti ye
reka
na in
gero
z’
imitu
ngo
y’um
urya
ngo.
xxiii
Ibik
orw
aK
wig
ana
no g
ukin
a m
u cy
umba
no
mu
mat
sind
a uk
untu
aba
ntu
baba
na m
u ru
go n
o ku
ishu
ri.
Ibig
anir
o m
u m
atsi
nda
n’ik
inya
mak
uru
(bis
hobo
tse)
cya
ngw
a ik
igan
iro
cya
radi
yo a
ho a
bany
eshu
ri b
agan
ira
uruh
are
n’ak
amar
o, g
usan
gira
no
gufa
sha
aban
di
babi
kene
ye. A
bany
eshu
ri b
agan
ira
kung
aruk
a m
bi z
o g
ukun
da g
ufas
hwa.
Aba
nyes
huri
baj
ya
mu
biko
rwa
byer
ekan
a im
pam
vu y
o gu
sang
ira
no g
usar
anga
nya.
Aba
nyes
huri
bak
ener
a gu
sang
ira
ibyo
bafi
te n
o ku
bivu
ga m
u is
huri
.
Um
war
imu
afas
ha a
bany
eshu
li ku
reba
vid
ewo
ku
mva
uko
ifat
wa
ku n
gufu
rik
orw
a, n
’inzi
ra
cyan
gwa
ubur
yo b
wo
kuri
kum
ira.
Ibite
kere
zo m
u m
atsi
nda
ku
maf
oto
yere
kana
imyi
fatir
e m
yiza
n’im
ibi.
Aba
nyes
huri
bag
anir
a ku
ng
ingo
z’ik
inya
pfur
a zi
bura
ni
ziga
raga
zwa
n’am
afot
o.
Bik
urik
irw
a n’
ibib
azo
n’ib
isub
izo.
Kw
igan
a uk
o bi
fata
ubw
abo
imbe
re y
’um
ushy
itsi
, um
ukur
u cy
angw
a ah
andi
. Ibi
gani
ro
mu
cyum
ba k
’ishu
ri b
ishi
ngiy
e ku
byo
bab
onye
bik
urik
irw
a n’
ibib
azo
n’ib
isub
izo.
Guk
ina
uko
ibya
ngom
bwa
by’ib
anze
bim
enye
kana
nuk
o ba
bite
gura
.
Aba
nyes
huri
bas
hobo
ra
kuba
za a
baby
eyi b
abo
uko
amaf
aran
ga a
kore
shw
a nu
ko b
ayaz
igam
a.
Guk
ina
bako
resh
eje
ibic
eri
uko
bazi
gam
a am
afar
anga
. B
ikur
ikir
wa
n’ib
ibaz
o n’
ibis
ubiz
o.
Kug
anir
a m
u m
atsi
nda
ikig
ize
umut
ungo
w’u
rugo
m
u by
o ba
bony
e m
uri
sine
ma.
Ub
um
eny
i m
u n
gir
o m
u
bik
orw
a
Kw
eger
anya
am
akur
u.
Guk
orer
aha
mw
e.
Gut
eker
eza.
Kw
erek
ana
ibib
azo.
Kw
erek
ana
ibya
gezw
eho.
Guk
orer
aha
mw
e
Guh
anga
.
Kuv
uga
ku b
y’um
uco
wa
buri
m
untu
.
Gus
angi
ran
’aba
ndi.
Gut
eker
eza
neza
.
Kw
erek
ana
ibya
gara
gaye
.
Guk
orer
aha
mw
e.
Ubu
shak
asha
tsi.
Ibig
anir
o.
xxiv
Ub
um
eny
ing
iro
Kw
eger
anya
ibite
kere
zo n
o ku
biga
nira
ho.
Guf
ata
nok
wan
dika
ibyi
gwa.
Kur
eba.
Gut
ega
amat
wi.
Gut
anga
ibite
kere
zo.
Kuv
umbu
ra.
Um
ushi
nga.
Guk
ora.
Gus
esen
gura
Kw
eger
anya
ibiz
a ku
vugw
a.
Guf
ata
nok
wan
dika
ibyi
gwa
/isom
o
Gu
sub
ira
mo
Gus
ubir
am
ugi
korw
a
Igik
orw
a cy
’um
ushi
nga.
Gus
ubir
amo
igik
orw
aG
usub
iram
oig
ikor
wa
Ub
um
eny
ing
iro
Gus
uzum
aw
igis
ham
ugi
heb
avug
aib
yom
uki
nyab
upfu
ra c
yang
wa
sine
ma.
Gus
uzum
abu
rim
untu
ku
bush
oboz
ibw
oku
men
ya im
ico
myi
za m
u ba
ntu.
Guk
urik
iran
aib
igan
iro
mu
mat
sind
a.
Gut
anga
am
anot
a.
Ibib
azo
n’ib
isub
izo
mu
mat
sind
a ku
myu
mvi
re
y’ik
inya
bupf
ura.
Gus
uzum
aim
yum
vire
y’
aban
yesh
uri k
u by
ango
mbw
a by
’ iba
nze
mu
mur
yang
o n’
uko
bacu
nga
neza
um
utun
go w
’uru
go.
Ibib
azo
bita
ndit
se
Kur
eba
ibik
orw
a by
o ku
ziga
ma
byak
orew
e m
u m
atsi
nda.
Iny
un
gu
zo
kw
iga
Kw
erek
ana
uruk
undo
kur
i wow
e n’
aban
di.
Kub
ana
neza
n’a
band
i mu
rugo
no
ku is
huri
.
Kw
erek
ana
umuc
o w
o gu
fash
a no
gus
angi
ra
n’ab
andi
.
Guk
unda
nan
ogu
sara
ngan
yan
’aba
ndi.
Kw
irin
da g
ufat
wa
/guf
ata
ku n
gufu
.
Kw
erek
ana
ikin
yabu
pfur
a m
u ku
vuga
, mu
biko
rwa,
im
yifa
tire
n’ah
antu
hos
e.
Guc
unga
nez
a.
Kw
irin
da g
uses
agur
a
Kuz
igam
a no
guk
ores
ha
neza
am
afar
anga
.
Guk
ores
han
eza
umut
ungo
w
’um
urya
ngo.
xxv
UM
UT
WE
WA
10
:
Ibid
uki
kije
UM
UT
WE
WA
11:
Ubw
iko
rezi
n’it
um
an
ah
o
UM
UT
WE
WA
12
:
Am
ate
ka y
’um
ury
an
go
wa
ng
e
Um
ub
are
w
’am
asa
ha
194
4
Inta
ng
irir
oK
umva
iker
ekez
o no
kw
ita k
u bi
duki
kije
ku
ishu
ri in
zira
yo
ku is
huri
no
mu
rugo
.A
biga
bag
omba
kum
va
imih
anda
itan
duka
nye
n’ab
ayik
ores
ha, b
agom
ba n
o gu
soba
nura
itum
anah
o.
Guk
ores
haim
ihan
da
n’im
ikor
eshe
reze
myi
za
y’itu
man
aho.
Kum
va n
o gu
soba
nura
is
ano
y’ab
agiz
e um
urya
ngo
n’am
atek
a ya
wo.
Imit
erer
e y
’icy
um
ba
k
’ish
uri
Am
atsi
nda
mat
o ak
urik
iwe
n’is
huri
ryo
se.
Ishu
ri r
yose
am
atsi
nda
n’ab
antu
ku
giti
cya
bo.
Um
ukor
o ut
eguy
e ne
za k
u is
huri
ryo
se.
Imfa
sha
ny
igis
ho
A
maf
oto
yere
kana
ibid
ukik
ije b
itand
ukan
ye.
Am
afot
o y’
imig
ezi,
imis
ozi,
ibib
aya,
ibiy
aga,
am
ashy
amba
.
Am
afot
o y’
ibim
enye
tso
n’ib
yapa
by
’um
uhan
da n
’aba
wuk
ores
ha.
Kw
erek
ana
ubur
yo
bw’it
uman
aho
nka
tele
fone
, ib
ahas
ha, n
’impa
puro
.
•A
maf
oto
y’ib
intu
bik
orw
a n’
aban
yarw
anda
.
xxvi
Ibik
orw
a•
Guk
ina
mu
ishu
riib
ijyan
yen
’iker
ekez
o.
•Ib
i biz
a bi
kuri
kiza
ho k
u by
igan
a m
u is
huri
.
•B
uri w
ese
yere
kana
ibyo
yab
onye
mu
kere
kezo
aha
ndi m
u ya
ndi m
ashu
li, ik
ibug
a cy
’um
upir
a, im
isar
ane
n’ib
iro
•G
ukor
aig
ikor
wa
cyo
kwita
hok
uru
go
n’ib
iduk
ikije
.
•A
bant
u ba
gom
ba k
ubw
ira
aban
di ib
yo
babo
nye
mu
kwita
ku
bidu
kiki
je.
•M
u m
atsi
nda
bako
ra ib
yo k
wita
ku
bidu
kiki
je b
yo k
u is
huri
. Abi
ga b
agom
ba
kuvu
ga ib
yo b
abon
ye m
u kw
ita k
u bi
duki
kije
.
•A
bany
eshu
ri b
aken
eye
guko
ra ig
ikor
wa
cyo
kuba
ra a
bagi
ze u
mur
yang
o.
•A
bany
eshu
ri b
itege
reza
uko
ib
yapa
by’
imih
anda
bim
eze
nuko
bik
ores
hwa.
•A
bany
eshu
ri b
agar
agaz
a uk
o im
ihan
da ik
ores
hwa
n’ib
yiza
bya
yo. I
bi b
ikur
ikiz
wa
n’ib
ibaz
o n’
ibis
ubiz
o.
•M
u m
atsi
nda,
aba
nyes
huri
ba
shob
ora
guki
na u
bury
o bu
tand
ukan
ye b
w’it
uman
aho,
ny
uma
baka
reba
ubu
ryo
bwiz
a bw
’itum
anah
o.
•G
ukor
aub
usha
kash
atsi
ku
mat
eka
y’um
urya
ngo
no
kuya
bwir
a ab
andi
bag
ize
itsi
nda.
Ub
ush
ob
ozi
•K
weg
eran
ya ib
imen
yets
o n’
inku
ru
•U
bury
o.
•A
kazi
mu
itsi
nda
•G
utek
erez
a
•K
wer
ekan
a ik
ibaz
o.
•K
wer
ekan
a no
gus
hyir
a ah
agar
agar
a ib
yako
zwe.
•U
muk
oro
mu
itsi
nda
•G
uhan
ga.
• K
uvug
a ku
by’u
muc
o.
•G
utek
erez
ane
za.
•It
sind
a
•U
bush
akas
hats
i
•K
ugan
ira
ku n
dwar
a za
ndur
a n’
izita
ndur
a.
•G
ushy
ira
mu
biko
rwa.
xxvii
Ub
um
eny
i ng
iro
•G
ushy
ira
ibite
kere
zoh
amw
eno
ku
byer
ekan
a.
•K
ureb
a
•K
ugan
ira
•K
wan
dika
.
•G
utan
gaib
iteke
rezo
•G
usha
kish
a
•U
muk
oro
w’u
mus
hing
a
•G
ushy
ira
mu
ngir
o
•G
uses
engu
ra
•G
ushy
ira
ham
we
ibite
kere
zo n
o ku
bita
ngaz
a.
•K
wan
dika
Gu
sub
ira
mo
•G
usub
iram
o•
Gus
ubir
amo
•G
usub
iram
o
Isu
zum
a•
Kw
igir
a ku
isuz
uma
no k
uvug
a ib
yavu
yem
o ku
jya
mu
giko
rwa
hanz
e y’
ishu
ri, m
u ru
go
no m
u bi
duki
kije
.
•Is
uzum
a ry
a bu
ri m
untu
ku
bum
enyi
mu
by’ik
erek
ezo
cy’a
ho b
atuy
e, g
utan
ga
icye
reke
zo n
o kw
ita k
u bi
duki
kije
.
•K
wite
gere
za n
o ku
gani
ra m
u it
sind
a.
•G
usuz
uma
uko
aban
yesh
uli
bum
va im
ihan
da
n’im
ikor
eshe
reze
yay
o.
•Ik
ibaz
o cy
’um
war
imu
aban
yesh
uri b
agas
ubiz
a ku
by
’itum
anah
o.
•Is
uzum
a ku
bis
ubiz
o by
’aba
nyes
huri
mu
mat
sind
a. K
u bi
jyan
ye
n’ab
agiz
e um
urya
ngo
n’am
atek
a ya
bo.
• ib
ibaz
o by
o ku
vuga
ba
tand
itse
xxviii
Iny
un
gu
zo
kw
iga
•K
umen
ya, k
wiy
obor
a no
kuy
obor
a ab
andi
.
•K
wer
ekan
a im
yifa
tire
myi
za m
u nz
ira.
K
wir
inda
impa
nuka
muj
ya c
yang
wa
muv
a ku
ishu
ri.
•G
usob
anur
ira
aban
dik
um
itere
rey
’ishu
ri.
•K
wita
kub
iduk
ikije
mu
rugo
no
kw’is
huri
.
•K
wem
era
kwiy
akir
a m
u m
urya
ngo.
•K
wit
war
a ne
za m
u m
uhan
da.
•G
ufat
ane
zaib
ikor
esho
by
’itum
anah
o.
•G
ukor
esha
nez
aitu
man
aho.
•K
ubah
a no
kub
ana
neza
n’
abag
ize
umur
yang
o.
•K
wis
him
ira
amat
eka
y’um
urya
ngo
•K
wig
ana
no g
ukor
a nk
’intw
ari z
’um
urya
ngo.
1PB
Umubare w’amasomo: 15
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe
Gusobanuraimitererey’umuryangowen’imiberehoyawo.
Intego
Igikorwa
1. Gutandukanyaamokoy’inyubakozomurugoiwabo.
2. Kugaragaza abagize umuryango muto.
3. Kugaragaza abagize umuryango we.
4. Kugaragaza inshingano za buri wese ugize umuryango.
Ubumenyi
1.Gutangaamokoy’inyubakozomurugoiwabo
2.Kugaragaza abagize umuryango we n’abagize umuryango muto.
3.Kugaragaza inshingano za buri wese ugize umuryango.
Ubumenyi ngiro
1. Gutandukanyaamokoy’inyubakozomurugoiwaboagendeyekubikoreshobizubatse.
2. Gusobanuraimitererey’urugoabamo.
3. Gusobanukirwaabagizeumuryangowen’amasanobafitanye.
4. Gutandukanyainshinganoz’abagizeumuryangowe.
5. Gusobanurakurugerorweibyizaby’umuryangomuto.
Umutwe wa Umuryango wange
Inyingisho Umuryango muto
Imiterere y’umuryangoImbumbanyigisho
1
32
Ubukesha
1. Kwishimira urugo rwacu n’ibirugize.
2. Gufatanezainyubakon’ibikoreshobyomurugo.
3. Kubaha no kugirira urukundo abagize umuryango.
4. Guharanirakoabagizeumuryangobuzuzainshinganozabo.
5. Kubaha no kugirira urukundo abagize umuryango.
Ingingo zihuriweho
Kwita no gufata neza ibidukikije
Abanyeshuri bagomba kumenya ko ibidukikije bigomba gufatwa neza no kwitabwaho kuko abantu babikeneramo ibikoresho byo kubakisha amazu.
Ubumenyi ku buringanire
Mu bijyanye n’uburinganire mu kugira inzu. Abanyeshuri bagomba kumenya ko kugira cyangwa kugura inzu bisaba ubufatanye bw’umugabo n’umugore.
Urugero rw’umuteguro w’isomo
Itariki Ishuri Ikigisho IgiheUmubare w’abanyeshuri
-/-/-Umwaka wa mbere
Imbonezamubano n’iyobokamana
....................
Aba
hung
u
Aba
kobw
a
Bos
e ha
mw
e
...... ...... ......
Imbumbanyigisho: Imiterere y’umuryangoUmutwe wa 1: Umuryango wangeIcigwa: Akamaro k’inzu yacu
Ubushobozi bw’ ingenzi bugamijwe
Gusobanuraimitererey’umuryangowen’imiberehoyawo.
Intego yihariye y’isomo
Nyuma y’iri somo, abanyeshuri baraba bashobora gusobanura imiterere y’imiryango yabo n’imibereho yayo. Ibyo ndabigaragarizwa n’uko abanyeshuri bose baza gusubiza neza imyitozo yateguwe mu isuzuma ry’iminota 10.
32
Imfashanyigisho
1. Amafoto y’inzu n’izindi nyubako.
2. Ibikoresho byo mu ngo.
Imvano
Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 7-8.
Igitabo cy’umwarimu urupapuro rwa 7-8.
Imigendekere y’isomo
Igihe Ibice Ibikorwa by’ umwarimu Ibikorwa by’umunyeshuri
Iminota 5 I
intangiriro
• Kubaza abanyeshuri aho barara uko bahita.
• Kubaza abanyeshuri bavuge umubare w’inzu bafite iwabo n’ibikoresho bizubatse.
• Kuvuga muri make ibyerekeye aho baba uko bahita, n’inzu batunze uko zingana n’ibikoresho bizubatse.
II
isomo nyiri zina
• Kwandika ku kibaho ibisubizo abana batanga. Muganire ku kamaro k’inzu y’umuryango.
• Gushyiraabanyeshurimu matsinda bagatanga ibitekerezo.
• Gurikiraibyoabanyeshuri bagenzi bawe bavuze.
• Kuvuga icyo inzu imaze.
I m i n o t a 25
• Gufashaabanyeshurikwerekana akamaro k’inzu babamo iwabo.
• Kuvuga ibyerekeye akamaro k’inzu z’iwabo.
54
I m i n o t a 10
III
Isuzuma
• Kwerekana igipapuro cyanditseho ibyiza by’inzu y’umuryango.
• Kugenzura ibyo abana bakora. No gufasha abo byagoye.
• Ifashishe ibitabo by’umunyeshuri.
• Gukosorakandiutangeamanota.
• Gusubizaibibazoumwarimu yatanze buri wese ku giti ke.
Isuzuma ryawe bwite:
Imbaraga zakoreshejwe:
Aho byakorewe:
Inzira yakoreshejwe:
Ikigwa: 1. Urugo rwacu
2. Ibikoresho byubatse inzu.
3. Ibikoresho tubona mu nzu yacu.
Isomo 1,2 na 3
Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 1 – 6.
Ubushobozi
Nyuma y’iki kigwa, umunyeshuri agomba kuba azi gutandukanya inyubako n’ibikoresho zikozwemo.
Gutegura isomo
(a) Ibishushanyo n’amafoto y’amazu yerekana neza ibyo yubakishijwe.
(b) Mwegeranye ibi bikurikira:
• Igitaka
• Uduti
• Ibyatsi
54
(c) Mudasobwa ni ngombwa mu gufasha abanyeshuri.
Imfashanyigisho
• Amafotoyerekanainyubakon’amazu.
• Mudasobwazogufashagushushanyainzuningombwa.
• Umwarimu ategura igishushanyo kerekana ibikoresho by’ubwubatsibitandukanye.
• Abanyeshuribazanaamafotocyangwaibinyamakurubyerekanaamazu.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
1. Umwarimu ayobora ibiganiro byo kumva ku bijyanye n’inzu.
2. Abanyeshuri bajya kureba amazu akikije ishuri. Kuvuga ibiyubatse.
3. Umwarimu ayobora ibibazo n’ibisubizo byavuye mu matsinda.
4. Kwerekana no kuganira ku bikoresho byubatse inzu. Umwarimu asobanurira neza ibikoresho byubatse inzu zitandukanye.
Ikitonderwa
Umwarimu agomba gusobanura neza no kuvuga neza izo nzu kuko n’ubwo abanyeshuri bakunda inzu zigezweho ntabwo bose bazibamo.
Intambwe mu kwiga no kwigisha
1. Umwarimu atangiza isomo akoresha amafoto y’inzu za kera n’izigezweho.
2. Kwerekana igishushanyo inyuma yo gutangiza isomo
3. Abanyeshuri bakora urutonde rw’ibyo babona ku gishushanyo.
4. Umwarimu afasha abanyeshuri mu kuvuga ibikoresho byo kubaka amazu abanyeshuri bagasubiza ibibazo.
5. Kuyobora abanyeshuri mu kureba amazu akikije ishuri.
6. Umwarimu azereka abanyeshuri uko bakora inzu mu mpapuro.
Ikitonderwa
Gukoreshazamudasobwabyabafashamugushushanyaingon’amazu.
Ibyo umwarimu agomba kuba azi
(a) Inzu ya kera
Yabaga ari ntoya kandi ntiyarambaga.
76
(b) Inzu igezweho
• Ni nini kandi irakomeye, iraramba.• Yubatswe n’amatafari, amabuye, ishakajwe amabati, amategura kandi ifite
umwuka mwiza.• Gufashaabanyeshurikumvanezaibyokwitakunyubakon’ibyobatunzemu
ngo• Abanyeshuribashoborakuvugakuby’inzuzakera. Abanyeshuri bashobora babifashijwemo n’ umwarimu kubaka akazu
gasanzweigikorwa1.1umwarimuasabwagukurikiraicyogikorwa•Bamaze gusobanukirwa bashobora gushushanya mu makaye yabo ibintu bitandukanye biri mu nzu. Bakabisiga amabara.
• Umwarimuasabwagukurikiraibibikorwan’imyitozo.
Ibikorwa
Igikorwa cya 1.1
1. Ibyondo, uduti n’ibyatsi.
2. Kubafasha mu kubaka akazu gasanzwe. Ibikoresho byo kubaka ni ibipaparo byabugerewe (manilla) na kole yo gufatisha.
Igikorwa cya1.2
Kwitegereza ibyo bashushanyije n’ibikoresho byakoreshejwe.
Isuzuma
(a) Kwita ku biganiro by’abanyeshuri mu matsinda mato no gusuzuma uburyo bita ku biri mu ishuri no mu rugo. Reba uko batera imbere.
(b) Umwarimu akoresha isuzuma mu gihe abanyeshuri berekana akamaro ko kugira inzu, n’ibikoresho by’ubwubatsi bigize inzu babamo.
(c) Fasha abanyeshuri mu kubaka inzu ya kera ukoresheje ibyondo, ibiti n’ibyatsi.
(d) igikorwa cya 1.2 mu gushushanya inzu zikozwe mu bikoresho bafite.
76
Imyitozo
Umwitozo wa 1
1. na 2. Umwarimu azita ku bisubizo by’abana.
9. igitandaIkigwa cya 4: Akamaro k’inzu yacu urugo rwacu (ibirugize
n’akamaro kabyo)
Reba urupapuro rwa 7 – 12.
Isomo: 4 na 5
Ubushobozi
Nyuma y’iri somo umunyeshuri agomba kuba azi gutandukanya ibigize n’ibiri mu nzu.
Gutegura isomo
1. Umwarimu ategura ibishushanyo n’amafoto.
2. Kwerekana imbere mu nzu.
Imfashanyigisho
1. Amafoto y’inzu n’izindi nyubako.
2. Ibikoresho byo mu ngo.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
1. Kuganira ku bice bitandukanye bigize inzu.
2. Kuganira no kwitegereza ibigize inzu za kera n’iziki gihe.
3. Gushyiramumatsindayokuganiraibyomungo.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
(i) Kubwira abanyeshuri bakavuga ibice by’inzu nkaho bakirira abashyitsi, igikoni, aho barira, aho baryama, aho biyuhagirira, aho bituma, aho babika ibintu (inzu za kera ntabyo zigira byihariye )
(ii) Bafashe gukata amafoto y’amazu mu binyamakuru hanyuma bavuge ibice byayo.
(iii) Bafashe bavuge ibikoresho tubona iwacu nk’ameza, matola, ibirago, inkono,
98
ibicuma, ibyondo, intebe, amasahani, amasafuriya, televiziyo, radiyo, ibikoresho by’amazi, ibitanda, isaha zo mu nzu, iziko n’ibindi.
(iv)Gufashaabanyeshurikuvugaakamarok’inzuzabonko:
• Kuziryamamo.
• Kubikaibintu.
• Kudukingiraibihebibiurugero:imvura,izuba,imbeho,imiyagan’ibindi.
• Kuturindainyamaswaziryanank’inzoka,intare,ingwen’udukoko.
• Kuturindaabagomen’ibisambobishoborakutwibiraibintu.
(v) Gufasha abanyeshuri gusobanukirwa ibikoresho byo mu rugo n’akamarokabyo, nka:
• Ameza:
Bayariraho, bayandikiraho, bayanyweraho imitobe, icyayi na kawa
n’ ibindi.
• Ibirago,imisambi:
Babyicaraho, kubiryamaho, kubipfukamaho basenga,......
• Ibitebon’ibyibo:
Bikoreshwa mu gutwaramo ibintu, imyaka n’imbuto.
• Ibibindi:
Bikoreshwa mu kubika amazi,amarwa,.....
• Inkono:
Guteka,........
• Ibyungo:
Guteka,n’ibindi
• Intebe:
Tuzicaraho.
• Amasahani:
Tuyariraho.
• Amasafuriya:
Tuyatekamo tukanayavomesha amazi.
• Televiziyo:
Kureba amakuru, imikino, imyidagaduro,......
• Radiyo:
Tuyumviraho imyidagaduro, iratwigisha, tukanayumviraho amakuru.
• Uburiri:
Tubukoresha mu kuryama no kuruhuka.
• Akabati:
98
Kubika amasahani, gushyiramo televiziyo, DVD na radiyo.
• Gaziyogutekesha:
Gutekaibiryo,icyayinakawa.
• Etajeri:
Kubika ibitabo, ibinyamakuru.
Ibikorwa
Igikorwa cya 1.3
Andika amazina ya buri gikoresho uvuge n’akamaro kacyo.
Umwitozo wa 2
Itegereze aya mafoto, hanyuma wuzuze interuro ukoresheje amagambo yatanzwe.
Ikigwacya 5. Abagize umuryango.
Reba igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 13 – 20.
Isomo: 6-15
Ubushobozi
Nyuma y’iri somo umunyeshuri araba ashobora gusobanura uko umuryango we uteye n’abawugize.
Gutegura isomo
Umwarimu ategura igishushanyo cyangwa amafoto y’umuryango.
Imfashanyigisho
1. Amafoto y’inyubako z’ingo.
2. Igishushanyo cy’abagize umuryango uko bakurikirana.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
1. Kwigana/gukina inshingano z’ababyeyi mu matsinda.
1110
2. Kuganira uko abagize umuryango barutana mu matsinda.
3. Abanyeshuri bashobora kuririmba indirimbo zisingiza uruhare rw’abana mu muryango.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
(a) Fasha abanyeshuri kumva neza abagize umuryango n’icyo bapfana. Urugero, umuryango w’umugabo n’umugore n’abana, umwarimu abafasha kumenya icyo bapfana iyo umugabo afite abagore barenze umwe cyangwa umugore yari afite undi mugabo.
(b) Abanyeshuri basome agakuru ka Innocent Misago.
(c) Bereke ubayobore bavuge ayo masano, n’ibyo badasobanukiwe neza umwarimu abafasha kubisobanukirwa.
(d) Bafashe bavuge urutonde rw’abandi bagize umuryango n’icyo bapfana.
(e) Umwarimu abafasha kumenya itandukanyirizo ry’ishingano zabo nka:
(i) Inshingano z’ababyeyi
• Kubaabantub’inyangamugayokubana,kubaberaikitegererezonokubagirainama.
• Kubahaibyangombwaby’ingenzi(ibiryo,ahobaba,n’icyobambara)
• Kurihiraabanaamashuri.
• Gukundaabana
• Kurindanoguhaabanaumutekano
• Kurindaumutungow’umuryango.
(ii) Inshingano z’abana
• Kubahaababyeyi
• Kwiganezakuishuri
• Gucunganezaumutungow’umuryango
• Gufashaababyeyimurugo
• Kubananezan’umuryangonarubanda
Umuryango muto
1. Imiterere y’umuryango
Reba uko bimeze mu gitabo cy’abanyeshuri.
1110
2. Inyungu z’umuryango
Fasha abanyeshuri kuvuga inyungu z’umuryango nka:
(i) Gufashaigihebikenewe (ii) Kwigisha abana uko bifata aho batuye. (iii) Guhaabanauburerebwizankokubaha,ubutabera,kwihangana
kugira ngo habe urukundo mu bantu. (iv) Abagize umuryango bagomba kumva no kubahana. (v) Kugira indangagaciro zizafasha umuryango nyarwanda n’Igihugu
gukomera.
Ingingo zireba umwarimu
(a) Yobora abanyeshuri mu matsinda y’uko bagomba kwifata mu bagize umuryango wabo, ba kubaha, bakihangana, bakitonda n’ibindi.
(b) Bashyire mu matsinda baganire ku byo kubahiriza inshingano nka:
(i) Abagize umuryango bagomba kubahana
(ii) Abagize umuryango bagomba gufashanya
(c) Ibyiza byo kuzuza inshingano
(i) Umuryango urakomera
(ii) Amahoro araza akaharangwa
(iii) Umryango utera imbere
(d) Fasha uyobore abanyeshuri baganire ku ngaruka zo kutuzuza inshingano nka:
(i) Kuyobora biragorana
(ii) Bituma nta kwihanganirana hagati y’abantu
(iii) Bituma haza ubukene no kubura akazi
(iv) Bitera intambara
(v) Bitera ruswa
(vi) Bitera ubusambo n’imyiryane
Isuzuma
Kurikirana neza ibiganiro mu ishuri cyangwa mu matsinda mato usuzume guhinduka kw’imyumvire mu gucunga no gufata neza ibintu mu ngo, ubyerekane.
Umwarimu akora isuzuma mu gihe abanyeshuri bavuga impamvu ari byiza kugira inzu n’ibirimo.
Suzuma uko abanyeshuri bavuga mugukora interuro upime imyumvire yabo.
1312
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu
• Gufashaabanyeshuribakorabuhoromugusomanokwandikainteruro.
• Gufashaabanyeshuribakorabuhoromugukorainzubifashishije igipapurogikomeye. Abanyeshuri b’inkwakuzi bashobora kunganira bagenzi babo.
• Gukoreshaibikoreshobirangururaamajwikugirangobigendebifashaabanagusobanukirwa ibice bagezeho mu gukora inzu mu bipapuro.
• Kwifashisha utubazo dutera amatsiko abanyeshuri tugatuma bakurikiraibiganiro.
• Umushinga wo gukora akazu mu bipapuro bikomeye ushobora gufashaimyumvire no gusobanukirwa uko igikorwa nyir’izina gikorwa.
• Abanyeshuribafiteubumugabwokutumvanezabashoboraguhabwaingeroz’amafoto yerekana amazu atandukanye. Ubu ni na bwo buryo bwakoreshwa no ku banyeshuri bagenda gake gake kugira ngo bubatere akanyabugabo.
Ibisubizo
Umwitozo wa 3
1. Mukuru,mushiki,musaza.
2. Kurwana – amahoro .
Umwitozo wa 4
Buri mwana aravuga amazina ya se na nyina
Ikitonderwa
Kwita ku buringanire mu biganiro no mu gusubiza. Abanyeshuri bose bagire uruhare rumwe.
1312
Urutonde rw’amagambo
Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye. Amagambo:(a) Umuryango muto. (b) Sekuru
(c) Ababyeyi (d) Inzu yacu
1514
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe
Kuririmba neza indirimbo yubahiriza igihugu no gutandukanya ibendera ry’Igihugu cy’u Rwanda n’andi mabendera.
Intego
Igikorwa
1. Kurondora amagambo avugwa mu ndirimbo yubahiriza Igihugu.
2. Kurondora amabara agize ibendera ry’u Rwanda.
Igikorwa ngiro
1. Kugaragaza uburyo buboneye bwo kuririmba indirimbo humvikanishwa neza amagambo yayo.
2. Kuririmba neza indirimbo yubahiriza Igihugu.
3. Gushushanyaamabaraagizeibenderary’Igihugucy’uRwanda.
Ubukesha
1. GukundaIgihugunokubahaindirimboyubahirizaIgihugu.
2. Kwishimira kuba umunyarwanda.
3. Kurangwa n’umuco wo kubaha no kubahiriza ibirango by’Igihugu.
Ingingo zihuriweho
1. Amahoro n’uburere bwiza.
2. Umwarimu afasha abanyeshuri ku bijyanye no gukunda Igihugu no kubaha indirimbo yubahiriza Igihugu. Uyu muco ufasha gushimangira indangagaciro ziri mu ndirimbo yubahiriza Igihugu n’uruhare rw’amahoro mu gihugu cyacu.
Umubare w’amasomo: 5
Umutwe wa Ibirango by’igihugu
Uburere mboneragihuguImbumbanyigisho
2
1514
Urugero rw’umuteguro ’isomo
Itariki Ishuri Ikigisho IgiheUmubare w’abanyeshuri
-/-/-Umwaka wa mbere
Imbonezamubano n’iyobokamana
....................
Aba
hung
u
Aba
kobw
a
Bos
e ha
mw
e
...... ...... .....
Imbumbanyigisho: Uburere mboneragihuguUmutwe wa 2: Ibirango by’igihuguIkigwa: Indirimbo yubahiriza igihuguIgitabo cya umunyeshari urupapuro rwa 21 – 22.
Intego yihariye y’isomo
Nyuma y’iri somo, abanyeshuri baraba bashobora kuririmba neza baranguruye, igitero cya mbere k’indirimbo yubahizira Igihugu cyacu. Ibyo ndabigaragarizwa n’uko abanyeshuri bose baza gukora imyitozo yagenwe mu isuzuma ry’iminota 10. Kandi bakayikora neza.
Ubumenyi ngiro
Nyuma y’iri somo umunyeshuri agomba kuba azi kuririmba adategwa igitero cya mbere k’indirimbo yubahiriza igihugu.
Imfashanyigisho
1. CD y’indirimbo yubahiriza igihugu.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
1. Kuririmba
2. Kuganira mu matsinda
1716
Imigendekere y’isomo
Igihe Ibice Ibikorwa by’ umwarimu Ibikorwa by’umunyeshuri
Iminota 5 I
Intangiriro
• Kubaza abanyeshuri uko Igihugu cyacu cyitwa.
• Kubaza ibirango by’Igihugu cyacu.
• Kuvuga ko igihugu cyacu cyitwa “RWANDA”.
• Kuvuga ibirango by’igihugu cyacu.
I m i n o t a 25
II
Isomo nyiri zina
• Kubaza abanyeshuri uko indirimbo yubahiriza Igihugu cyacu yitwa.
• Abanyeshuri bavuge uko indirimbo yubahiriza Igihugu cyacu yitwa “RWANDA NZIZA”.
• Kubaza amagambo mashya ”.
• Muyiririmbe.• Mwumve kuri CD
uburyo nyakuri iririmbwamo.
• Kuririmba.
• Gusobanuraamagambomashya .
• Bayumve kuri CD.• Kuririmba.
I m i n o t a 10
III
Isuzuma
• Erekanaigipapurocyanditseho indirimbo yubahiriza Igihugu.
• Abana bayisubiremo umwe umwe.
• Bakosore.
• Mwitegereze ku gipapuro murebe umubare w’ibitero biyigize.
• Muyiririmbe cyane.
1716
Isuzuma ryawe:
Imbaraga zakoreshejwe:
Aho byakorewe:
Inzira yakoreshejwe:
Ikigwa cya 1: Indirimbo yubahiriza Igihugu
Isomo 1 na 2
Reba igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 21 – 22.
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo umunyeshuri agomba kuba azi kuririmba neza indirimbo yubahiriza igihugu.
Gutegura isomo
1. Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibimufasha kwigisha.
2. Umwarimu agomba gufasha abanyeshuri kwegeranya ibikenewe.
Imfashanyigisho
1. CD y’indirimbo yubahiriza Igihugu.
2. Mudasobwa ifasha abana kureba no gusoma indirimbo yubahiriza Igihugu.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
Umwarimu afasha abanyeshuri kuririmba neza indirimbo yubahiriza igihugu.
Kuganira mu matsinda ku magambo akomeye akoreshwa mu ndirimbo yubahiriza Igihugu.
1918
Intambwe mu kwiga no kwigisha
1. Umwarimu atangira isomo aririmba cyane indirimbo yubahiriza igihugu. Abanyeshuri na bo bose bakaririmbana n’ umwarimu. Abanyeshuri basobanukirwa uko bavuga neza amagambo y’indirimbo.
2. Abanyeshuri batega amatwi CD y’indirimbo yubahiriza Igihugu kuri mudasobwa mu gihe indirimbo yaririmbwaga.
3. Mu matsinda abanyeshuri bakora imyimenyerezo yo kuririmba iyo ndirimbo mu ishuri. Reka abanyeshuri bafashanye cyane cyane ahadashobora kuririmba kuririmbwa neza.
Isuzuma
1. Mu matsinda batange ibitekerezo ku magambo akomeye akoreshwa mu ndirimbo yubahiriza Igihugu. Bamwe babivuge imbere y’abandi, baririmbe mu matsinda, usuzume uburere mboneragihugu no gukunda Igihugu.
2. Umwarimu akora isuzuma ry’ukuntu indirimbo iririmbwa.
Ibisubizo
Igikorwa cya2.1
Fasha abanyeshuri kumva kuri CD indirimbo yubahiriza igihugu.
Ikigwa cya 2: Ibendera ry’Igihugu cy’u Rwanda
Isomo 3-5
Reba igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 23-25
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumenya gutandukanya ibendera ry’u Rwanda n’andi mabendera.
Itegurwa ry’isomo
1. Umwarimu azana amafoto y’amabendera y’ibihugu bya Kenya, Rwanda, Uganda na Amerika
2. Umwarimu afasha abana ku bijyanye n’ibikenewe gukusanywa mu isomo.
3. Umwarimu ashobora kandi gukoresha amafoto ari mu gitabo cy’umunyeshuri.
1918
Imfashanyigisho
1. Amafoto y’ibendera ry’u Rwanda
2. Ibendera ry’u Rwanda
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
Abanyeshuri batanga ibitekerezo ku mabendera atandukanye no kuyagereranya n’ibendera ry’u Rwanda bareba kuri mudasobwa.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
1. Umwarimu afashe abanyeshuri kwitegereza amabendera ari ku gikorwa 2.2.
2. Abanyeshuri barashushanya bakanaganira ku bisobanuro by’amabara y’ibendera ry’igihugu cyacu.
3. Ibi bikurikirwa n’ibibazo n’ibisubizo.
4. Fasha abanyeshuri ku muco wo kubaha ibendera ry’Igihugu iyo barizamura
(urugero:imvugo yabugenewe ku ibendera)
Isuzuma
1. Fasha kandi uhagararire ibyo biganiro mu matsinda y’abanyeshuri.
2. Ha amanota ku bagaragaza kurusha abandi kumenya no gusobanura neza no kubaha ibendera ry’igihugu.
3. Ibibazo bitanditse umwarimu abaza abanyeshuri bagasubiza.
4. Suzuma uko bavuga neza amagambo no gukora interuro usuzume uko babyumva.
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu
• CD iriho indirimbo yubahiriza Igihugu izifashishwa kugira ngo itumen’abanyeshuri bagenda buhoro buhoro baryoherwa n’isomo bityo babone uko bayiganiraho ndetse n’uko bayumva
• Abanyeshuri b’abahanga bashobora kunganira abandi mu gushushanya,gusiga ndetse no gusobanura bihagije ibyerekeye ibendera ryacu.
• Fasha abanyeshuri mu gutoranya umwe muri bo age kuririmbira abandiimbere indirimbo yubahiriza Igihugu.
• Muhindure igikorwa.Rekaabanyeshuribasome,basubiremo,ndetsebiganeamagambo atandukanye asa n’aho akomeye bakurikije uko bayumva kuri CD.
• Abanyeshuribafiteubumugabwokutabonanezabicaremumyanyay’imberekugirango bitegereze neza amabendera atandukanye yerekanywe.
2120
Ibisubizo
Igikorwa cy 2.4
1.Umwarimu afashe abanyeshuri gushushanya ibendera ry’u Rwanda, Kurisiga amabara no kuryerekana.
2. Amabara yavuzwe:a. Ubururu
b. Umuhondo
c. Icyatsi kibisi
Ikitonderwa
Wite kuburinganire mu matsinda abahungu n’abakobwa.
Buri gihe ni ngombwa ko buri wese agiramo uruhare.
• Ikirangantego.
intego z’igihugu cyacu
- Ubumwe
- Umurimo
-Gukundaigihugu
Urutonde rw’amagambo
Amagambo:(a) Indirimbo y’igihugu.
(b) Ibendera
Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Umwarimu asomere abanyeshuri basubiremo baraguruye.
2120
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe
Gutandukanya ibirangoby’ishuri ryabon’iby’ayandimashurinogutandukanyaabayobozi b’ishuri ryabo.
Intego
Ubumenyi
1. Gutandukanyaabayobozib’ishuri.
2. Gusobanurainzegoz’ubuyobozikuishuri.
Ubumenyi ngiro
Gusobanurainshinganoz’abayobozikuishuri.
Ubukesha
1. Kubaha abayobozi b’ishuri.
2. Kwiyambaza inzego z’ubuyobozi bw’ishuri igihe cyose bibaye ngombwa (gusaba uruhushya, gusaba ibikoresho, ibitabo, ingwa, kubaza amanota, gusaba gukemurirwa ikibazo.)
Ingingo zihuriweho
Uburinganire
Gushimangirakouburinganiremubuyobozibw’ishuribwubahirizwa.Ibibigamijekongera ireme ry’uburezi mu gufasha abakobwa n’abahungu gukoresha neza ubwenge n’ubushobozi n’impano, utavangura, cyangwa urwikekwe mu nzego z’ubuyobozi.
Umubare w’amasomo: 3
Umutwe wa Abayobozi n’ibirango by’ishuri
Uburere mboneragihuguImbumbanyigisho
3
2322
Urugero rw’umuteguro w’isomo
Itariki Ishuri Ikigisho IgiheUmubare w’abanyeshuri
-/-/-Umwaka wa mbere
Imbonezamubano n’iyobokamana
............
Aba
hung
u
Aba
kobw
a
Bos
e ha
mw
e
....... ....... .......
Imbumbanyigisho: Uburere mboneragihuguUmutwe wa 3: Abayobozi n’ibirango by’ishuriIkigwa 2: Aboyobozi b’ishuri n’inshingano zabo
Intego yihariye y’isomo
Nyuma y’iri somo, abanyeshuri baza kuba bashobora: - gutandukanya ibirango by’ishuri ryabo n’iby’ayandi mashuri.
- gutandukanya abayobozi b’ishuri ryabo no kuvuga abo ari abo.
Ibyo ndabigaragarizwa n’uko abanyeshuri bose baza gushobora gusubiza neza imyitozo yo mu isuzuma riza kumara iminota 10.
Ubumenyi ngiro
Gusobanurainshingaroz’abayobozikuishuri.
Imfashanyigisho
1. Igishushanyo kerekana ubuyobozi bwi’shuri.
2. Amafoto yerekana inyubako z’ishuri.
3. Ibikoresho nyabyo.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
1. Ibiganiro.
2. Kwerekana.
3. Kwitegereza.
4. Ikoreshabwenge.
2322
Imvano
Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro 26-29.
Imigendekere y’isomo
Igihe Ibice Ibirimo IbikorwaIminota 5
intangiriro Itangiriro
• Kubara inkuru• Kubaza ibibazo
biganisha ku isomo.
• Bwira abanyeshuri gutega amatwi inkuru.
• Abanyeshuri bagomba kumenya amagambo bumva ko badasobanukiwe neza bakayacaho akarongo.
Iminota 25 uko isomo ritangwa
• Gukoraamatsinda.• Gukurikirana
imikorere y’abarimu.• Gusobanura
inshingano za buri muyobozi.
• Gukusanyaibitekerezobyavuye mu matsinda.
• Gusubizaibibazo• Gutangaibitekerezo
mumatsinda.• Kugezakuribagenzi
babo ibyavuye mu matsinda
Iminota 10 umwanzuroGusubiramoisomomu gutanga incamake y’ingingo zaganiriweho. Kubaza ibibazo
• Gusuraibiroby’umuyobozi w’ishuri kugira ngo barusheho gusobanukirwa ubuyobozi bw’ishuri n’impamvu abanyeshuri bagomba kubwubaha.
• Gusubizaibibazo.
2524
Isuzuma ryawe:
Imbaraga zakoreshejwe:
Aho byakorewe:
Inzira yakoreshejwe:
Ikigwa 1: Abayobozi b’ishuri n’inshingano zabo
Isomo rya 1 n’irya 2
Reba igitabo, cy’abanyeshuri urupapuro rwa 26-29.
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba ashobora gusobanura inshingano z’ubuyobozi bw’ishuri.
Gutegura isomo
1. Umwarimu agomba gutegura neza isomo, asoma kandi yandika ibyo abanyeshuri bazareberaho.
2. Umwarimu agomba gufasha abanyeshuri kugira ngo begeranye imfashanyigisho nyazo z’isomo.
3. Umwarimu kandi ashobora kwifashisha amafoto ari mu gitabo cy’umunyeshuri.
Imfashanyigisho
1. Amafoto yerekana abayobozi b’ishuri .
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
1. Ibiganiro byerekeye ku buyobozi bw’ishuri.
2. Kwerekana uruhare rwa buri wese ku banyeshuri.
3. Gukina/kwiganauruharerwaburimuyobozi.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
(a) Kwerekana abanyeshuri buri cyumba, ababaza uhakorera n’icyo ashinzwe.
2524
(b) Umwarimu ayobora abanyeshuri gutandukanya abayobozi b’ishuri, umuyobozi w’ishuri, uwungirije umuyobozi w’ishuri, ucunga umutungo, ushinzwe imyitwarire n’umunyamabanga .
Ikitonderwa
_ Berurire ko umuyobozi w’ishuri atagomba guhora ari umugabo kandi ko umunyamabanga atagomba guhora ari umugore cyangwa umukobwa buri gihe.
- Sobanura ko burishuri ryose ritagira aba bayobozi bose.
(c)Ganiran’abanyeshuriuruharerw’abayobozikuishurimugukemuraikibazorunaka no gusaba ibikoresho by’ishuri nk’ibitabo, amacaki n’ibindi.
(d) Fasha abanyeshuri mu gukina agakino kerekana uko ubuyobozi bukora n’uko babwegera n’ukuntu bubafasha mu myigire.
Isuzuma
Kurikirana abanyeshuri mu matsinda mu kwigana uruhare rw’ubuyobozi.
IbisubizoUrugero rw;umuteguro w’isomo
Itariki Ishuri Ikigisho IgiheUmubare w’abanyeshuri
- /- /-Umwaka wa mbere
Imbonezamubano n’iyobokamana
....................
Aba
hung
u
Aba
kobw
a
Bos
e ha
mw
e
....... ........ ........
Imbumbanyigisho: Uburere mboneragihuguUmutwe wa 3: Abayobozi n’ibirango by’ishuriIkigwa: Ibirango by’ishuri
Intego yihariye y’isomo
Ndashaka ko nyuma y’iri somo, abanyeshuri baza kuba bashobora gutandukanya ibirango by’ishuri ryabo n’iby’ayandi mashuri.
Ibyo ndabigaragarizwa n’uko abanyeshuri bose baza gusubiza neza imyitozo yo mu isuzuma rimara iminota 10.
2726
Ubumenyi ngiro
Gutandukanyaabayobozib’ishuri.
Imfashanyigisho
1. Icyapa kiriho ikivugo k’ishuri n’indirimbo y’ishuri.
2. Urugero( tw’myenda y’ishuri iriho k’ishuri ikirangantego).
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
1. Kuririmba
2. Ibiganiro
Imvano
Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 30-31.
Imigendekere y’isomo
Igihe Ibice Ibikorwa bya umwarimu Ibikorwa by’umunyeshuri
Iminota 5 I
Intangiriro
• Kubaza izina ry’ishuri. • Gusubiza• Kuvuga amazina ya
umwarimu wabo.II • Kubaza abanyeshuri ibindi
bigo by’amashuri baba bazi.• Kwandika ibisubizo ku
kibaho.
• Kurondora ibigo bindi by’amashuri biri hafi aho.
I m i n o t a 25 Isomo nyiri
zina• Babwire ko buri kigo kigira
ibirango byacyo kandi ko n’icyabo kibifite.
• Babwire ibirango by’ishuri ryabo.
• Kubaha umukoro mu matsinda
• Gukusanyaibyavuyemumatsinda.
• Kwandika mu makayi ibirango by’ ikigo cyabo.
• Gutangaibitekerezomu matsinda.
• Kugaragaza ibyavuye mu matsinda
2726
• Barondorere ibirango • Kuvuga ibirango by’ishuri.
• Kwerekana igipapuro kiriho ibirango by’ishuri.
• Gutegaamatwiukobabivuga.
• Gukosoraubaheamanota.
• Kwitegereza ibirango by’ishuri byanditse ku gipapuro.
• Kubivuga kenshi.• Kubifata mu mutwe.
i m i n o t a 10
III
Isuzuma
• Reba kimwe mu birango by’ishuri wigishaho ukibabazeho.
• Gusubizaumweumwe.
2928
Isuzuma ryawe:
Imbaraga zakoreshejwe:
Aho byakorewe:
Inzira yakoreshejwe:
Ikigwa 2: Ibirango by’ishuri
Isomo rya 3
Reba igitabo cy’abanyeshuri urupapuro rwa 29 – 31.
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri araba ashobora gusobanura neza ibirango by’ishuri.
Gutegura isomo
(a) Umwarimu agomba kuba afite kuri CD indirimbo y’ ishuri.
(b) Umwarimu agomba kwerekera neza uburyo bwo gukusanya ibikoresho nyabyo by’isomo.
(c) Umwarimu agomba kuba afite ingero z’ibirango byibura bitatu by’andi mashuri.
(d) Umwarimu ashobora no kwifashisha amafoto ari mu bitabo by’abanyeshuri.
Imfashanyigisho
(a) Icyapa kiriho ikivugo k’ishuri n’indirimbo y’ishuri.
(b) Urugero rw’imyenda y’ishuri iriho ikirangantego k’ishuri.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
(a) Kuririmba cyane indirimbo y’ishuri mu ishuri.
(b) Ibiganiro.
(c) Muganire ku rugero rw’ikivugo k’ishuri.
2928
Intambwe zo kwiga no kwigisha
(i) Umwarimu arafasha abanyeshuri kuvuga ibirango by’ishuri .
(ii) Umwarimu ayobora abanyeshuri mu kuririmba indirimbo y’ishuri rye akabafasha gusobanukirwa ibikubiye mu ndirimbo n’ikivugo.
(iii) Abayobora kandi mu biganiro mu matsinda ku bijyanye n’imyenda y’ishuri, ikivugo, n’intego z’ishuri. Aganira n’abanyeshuri akoresha iyo myenda y’ishuri ndetse n’ikivugo.
(iv) Ibi bikurikirwa n’ibibazo n’ibisubizo.
(v) Ha umukoro abanyeshuri w’igikorwa ngiro.
Isuzuma
(i) Yobora ibiganiro by’abanyeshuri mu matsinda.
(ii) Tanga amanota ushingiye ku buryo berekanye ikivugo, indirimbo n’intego by’ishuri.
(iii) Tanga ibibazo bitanditse abanyeshuri bahita basubiza mu biganiro.
(iv) Suzuma uko abanyeshuri bavuga n’ imyumvire yabo.
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu
• Ifashisheabanab’abahangamukuyoboraamatsindabarimo.Ubuniuburyobwo kugira ngo batange umusanzu wabo kuri bagenzi babo bagenda buhoro buhoro ndetse no kuzamura abasigaye ngo na bo bazavemo abayobozi b’amakipe mu gihe kizaza.
• Tera akanyabugabo abanyeshuri bagenda buhoro buhoro mu kubaingirakamaro.
• Rekaabanyeshuribafiteubumuganabobagireibitekerezobatanga.Koreshauburyo bwo kubunganira.
Ibisubizo
Igikorwa cya 3.1
Umva neza uko bavuga amagambo mu gihe baririmba.
3130
Umwitozo
1. (a) Umuyobozi w’ ishuri (b) Reba ko bazi izina ryawe
(c) Umwarimu
2. Reba ko bazi umwambaro w’ishuri ryanyu.
3. Kurikira ko bazi indirimbo y’ishuri ryanyu
4. Kurikira uko basoma.
5. Reba ko bazi ikirangantego k’ishuri ryanyu.
Ikitonderwa
Ita ku buringanire mu itsinda no mu biganiro.
Buri gihe teza imbere ubufatanye mu ishuri.
Urutonde rw’amagambo
Amagambo:(a) Umuyobozi w’ishuri (b) Uwungirije umuyobozi w’ishuri
(c) Umunyamabanga (d) Intego y’ishuri
(e) Impuzankano
Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye.
3130
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe
Kurangwa n’ isuku ku mubiri no ku myambaro.
Intego
Ubumenyi
Gusobanurauburyobunyuranyebwokugiraisukuy’umubiri.
Gusobanuraakamarok’isukuy’ibiceby’ingenziby’umubiri.
Ubumenyi ngiro
Gusobanuraukobasukuraumubiriwosen’akamarokabyo.
Gutandukanyaibikoreshobinyuranyeby’isuku.
Gusukuraintokin’ibirenge.
Gukoraisukuyomukanwa.Gukoraisukuy’amason’amatwi.
Ubukesha
Kuba umunyesuku.
Kugaragaza isuku y’umubiri aho ari ho hose.
Ikigwa: 1. Uburyo buboneye bwo kwiyuhagira umubiri wose.
2. Isuku y’intoki n’iy’ ibirenge.
Isomo rya 1 nirya 2
Reba igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 32 – 37.
Umubare w’amasomo: 10
Inyigisho Isuku
Imibereho myizaImbumbanyigisho
Umutwe wa Isuku y’umubiri n’imyambaro4
3332
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba asobanukiwe no kugira isuku y’umubiri wacu.
Gutegura isomo
1. Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo aza kubwira abanyeshuri.
2. Umwarimu agomba kuzana ibesani n’isabune.
3. Umwarimu ayobora neza abanyeshuri uko begeranya ibikoresho by’isomo.
4. Umwarimu ashobora no gukoresha amafoto ari mu gitabo cy’umunyeshuri.
Imfashanyigisho
1. Amafoto.
2. Igishushanyo.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
1. Ibiganiro
2. Kujya hamwe
3. Kwerekana uko dukora isuku y’umubiri, ibirenge n’intoki.
4. Gusesengura
5. Kwerekana
Intambwe zo kwiga no kwigisha
(a)Gufashaabanyeshurigutandukanyaibintubyanduyen’ibisukuye.
(b) Sobanurira abanyeshuri uko bakora isuku y’umubiri.
(c) Ibiganiro mu matsinda ku isuku y’umubiri, ibirenge n’intoki bikurikirwa n’ibiganiro mu ishuri.
(d) Fasha abanyeshuri unabakurikirane berekana uko bakora isuku y’umubiri wose.
Isuzuma
(a)Guhagarariranokuyoboraibiganiromumatsinda.
(b) Tanga amanota ku bushobozi ku byo berekana.
(c) Ibibazo bitanditse abanyeshuri bahita babisubiriza mu biganiro.
(d) Isuzuma rishingiye ku biganiro byatanzwe ku isuku y’umubiri wose.
(e) Isuzuma rya buri muntu ku isuku y’umubiri n’iy’imyenda.
3332
Ibisubizo
Umwitozo
1. Amazi, isabune, igitambaro cy’amazi (isume).
2. a) Isuku b)Isabune c)umubiri d) ibesani
Igikorwa 4.1
Suzuma imyumvire y’abanyeshuri berekana uko bakaraba intoki.
Ikigwa: 3. Isuku y’amaso n’iy’amatwi.
4. Isuku yo mu kanwa.
5. Akamaro k’isuku y’umubiri
Isomo rya 3-5
Reba igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 38 – 40.
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba azi neza inzira n’uburyo bwo kugira isuku y’amaso, amatwi, umunwa n’akamaro kayo.
Gutegura isomo
1. Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo aza kubwira abanyeshuri.
2. Umwarimu agomba kuzana ibesani, isabune, amazi ashyushye, uburoso n’umuti w’amenyo.
3. Umwarimu abafasha kwegeranya ibikenewe mu isomo.
4. Umwarimu ashobora no kwifashisha amafoto ari mu gitabo cy’umunyeshuri.
Imfashanyigisho
1. Amafoto
2. Ibishushanyo.
3. Udupamba
4. Amazi ashyushye
5. Igitambaro cy’amazi
6. Umuti w’amenyo
7. Uburoso bw’amenyo
3534
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
1. Ibiganiro.
2. Kujya hamwe.
3. Kwerekana uko biyuhagira, ibirenge n’intoki.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
a. Yobora abanyeshuri ku buryo basukura amaso, amatwi no mu kanwa.
b. Ibiganiro mu matsinda ku buryo bwiza bwo gusukura amaso, amatwi n’umunwa. Bigakurikirwa n’ibiganiro mu ishuri.
c. Kurikirana abanyeshuri basukura amaso, amatwi n’umunwa. Koresha agapamba n’amazi y’akazuyazi mu gusukura amatwi. Shishikariza abana kutagira ikintu kindi binjiza mu matwi.
d. Ririmba indirimbo y’umugani wa Madamu Buroso n’abanyeshuri ku koza amenyo.
e. Muganire n’abanyeshuri akamaro k’isuku.
Isuzuma
1. Gukurikiranirahafiibiganiromumatsinda.
2. Gutangaamanotamugihebavuga.
3. Ibibazo bitanditse bisubizwa mu biganiro.
4. Gusuzumamugihebavugakuby’isukuy’umubirin’ahandihose.
5. Gusuzumaburimuntukuisukuy’umubirin’iy’imyenda.
Igikorwa 4.3
1. Mu matsinda, baganire ku kuntu ibi bikoresho bikoreshwa.
2. Suzuma ibisubizo by’abanyeshuri.
Igikorwa 4.4
Umwarimu afashe abanyeshuri mu gusukura amenyo.
3534
Ikigwa: 6. Isuku y’imyambaro isanzwe n’iy’ishuri.
7. Isuku y’imyambaro y’imbere.
8. Akamaro k’isuku y’imyambaro.
Isomo rya 5-10
Reba igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 44 – 48.
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba azi uko bamesa imyenda isanzwe n’ iy’ ishuri.
Gutegura isomo
1. Umwarimu agomba kuba afite ibesani n’amazi2. Umwarimu abereka uko begeranya neza ibikoresho by’isomo.
3. Umwarimu kandi ashobora kwifashisha amafoto yo mu gitabo cy’umunyeshuri.
Imfashanyigisho
1. Imyambaro inyuranye(iy’ishuri iy’imbere n’ibindi isanzwe).
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
1. Ibiganiro ku mpamvu zo kumesa imyenda.
2. Kwerekana uko bamesa imyenda y’ishuri, imyenda y’imbere n’akamaro kayo.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
(a) Baza mu buryo bwa rusange uko bamesa imyenda yo mu rugo n’imyenda y’ishuri.
Ibi bigizwe na:
(i) Ni nde ubamesera imyenda?
(ii) Mumesa imiswari n’imyenda yanyu y’ishuri cyangwa hari abayibamesera?
(b) Bereke uko bamesa imyenda.
(c) Ibiganiro mu itsinda ku buryo bwiza bwo kumesa imyenda inyuranye. Bikurikirwa n’ibiganiro.
(d)Gukurikiranaukoabanyeshuribamesaimyenda.
(e) Kuganira n’abanyeshuri akamaro ko kumesa imyenda.
3736
Isuzuma
1. Gukurikiranirahafiamatsinda.
2. Gutangaamanotamubiganiro.
3. Ibibazo bitanditse bisubizwa mu biganiro.
4. Gusuzumaburimuntuisukuy’umubirin’iy’imyenda.
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu
• Abanyeshuribagendabuhorobuhorobashoboragukoreshaamafotocyangwase ibishushanyo kugira ngo babashe gusobanukirwa bihagije uko bakora isuku y’imyenda.
• Shishikarizaabanyeshurimukwerekerabagenzibaboukobamesa
• Abanyeshuri bafite ubumuga bwo kutumva bashobora guhabwa inyandikozerekana uko bikorwa bakazisoma mu rwego rwo kuzivugaho no kuzisobanura byimbitse.
• Ifashisheabanyeshuribagendabuhorobuhoromugusobanukirwaibintu,mukuririmba akaririmbo kari mu bitabo byabo kitwa “ Madamu Buroso Menyo”.
Ibisubizo
Kwiyibutsa 4.1
1. (a) Amenyo
(b) Kwiyuhagira izindi ngingo z’umubiri
(d) Kwiyuhagira izindi ngingo z’umubiri
(e) Kwihanagura, kumutsa
2. (a) SI BYO (b) NI BYO (c) NI BYO
(d) NI BYO (e) SI BYO
3. Kwerekera abanyeshuri uko bamesa. Reka abanyeshuri bite ku buryo bakoresha amezi meza bamesa.
3736
Urutonde rw’amagambo
Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye.Amagambo:(a) Amaboko (b) Umubiri (c) Ibirenge (d) Amaso
(e) Amatwi (f) Umunwa (g) Amenyo
Kwishimisha
Yobora abanyeshuri bishimire utwo dukino.
3938
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe
Kurangwa n’ isuku mu rugo no ku ishuri.
Intego
Ubumenyi
1. Gusobanurauburyobunyuranyebwogukora isukuyomurugon’akamarokabyo.
2. Gusobanura uburyo bunyuranye bwo gukora isuku ku ishuri n’akamarokabyo.
Umukoro ngiro
1. Gukoraisukuyomurugo.
2. Gukoraisukuyomuishurinokuishuri.
Ubukesha
1. Kurangwa n’isuku mu rugo.
2. Kugaragaza isuku aho ari ho hose.
Ikigwa: 1. Isuku yo mu rugo.
2. Akamaro k’isuku yo mu rugo
Isomo rya 1-4
Reba mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 49 – 54.
Umutwe wa
Umutwe wa Isuku yo mu rugo no ku ishuri
Inyingisho Isuku
Imibereho myizaImbumbanyigisho
5Umubare w’amasomo: 7
3938
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kugaragaza isuku mu rugo no ku ishuri.
Gutegura isomo
(a) Umwarimu agomba gutegura neza isomo, asoma kandi yandika ibyo aza kubwira abanyeshuri.
(b) Umwarimu ategura ibikoresho by’ishuri.
(c) Umwarimu abereka uko begeranya neza ibikoresho by’isomo.
(d) Umwarimu kandi ashobora kwifashisha amafoto yo mugitabo cy’umunyeshuri.
Imfashanyigisho
Amafoto y’abantu bakoropa.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
(a)Gufashaabanyeshurigukoraamatsinda.
(b) Kwerekana uko bahanagura, bakoropa, babika ibitabo no kuzinga imyenda.
(c) Mu matsinda bavuga ku by’isuku mu rugo n’ibikorwa byo guteza imbere isuku.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
(a) Abanyeshuri mu matsinda ya babiri babiri berekana inzu isukuye n’inzu idasukuye mu mafoto ari mu gitabo cy’abanyeshuri, hagati y’aya mazu yombi.
(b) Baza abanyeshuri muri rusange iby’isuku yo mu rugo. Baza niba bajya bakora ibikorwa by’isuku; boza, bahanagura, bakoropa, bazinga imyenda, bapanga ibitabo, ...
(c) Ibiganiro mu matsinda ku kamaro ko gukora isuku iwabo.
(d) Fasha abanyeshuri berekane uko bakora isuku iwabo. Uko birukana umwanda bakoropa, bahanagura inkweto, boza ibyombo, batoragura imyanda, banayitwika, bakora mu gikoni, batema ibyatsi no gukubura mu rugo.
(e) Bwira abana batere igiti banakivomerere.
Isuzuma
(a)Gukurikiranirahafiamatsinda.
(b) Ibibazo bitanditse bisubizwa mu biganiro.
(d) Ryoshya ikiganiro kandi bose ubakoreshe.
Ikigwa: Isuku yo ku ishuri
4140
Isomo rya 5-7
Reba mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 53 – 57.
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kugaragaza isuku mu rugo no ku ishuri.
Gutegura isomo
(i) Umwarimu agomba kuba afite ibesani n’amazi
(ii) Umwarimu abereka uko begeranya neza ibikoresho by’isomo.
(iii) Umwarimu kandi ashobora kwifashisha amafoto yo mu gitabo cy’umunyeshuri.
Imfashanyigisho
(a) Amafoto y’abakora isuku.
(b) Ibikoresho byo gukoropa.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
(a) Ibiganiro ku kamaro ko gusukura ku ishuri.
(b) Kwerekana ingamba zafashwe zo gukora isuku ku ishuri.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
(a) Tangira isomo ubaza impamvu ishuri ari ingirakamaro. Reka abanyeshuri bumve inzira n’uburyo ari ngombwa gusukura ibyumba by’amashuri babaze wumve niba bakora isuku mu byumba by’amashuri n’ishuri muri rusange.
(b)Ereka abanyeshuri aho gukorerwa isuku: gukoropwa, kozwa, gutorwaimyanda, reka bage mu matsinda baze no kubivuga.
(c) Ibiganiro mu matsinda ku kamaro ko gukora isuku ku ishuri.
Isuzuma
(a)Gukurikiranirahafiamatsinda.
(b) Ibibazo bitanditse bisubizwa mu biganiro.
(c) Ryoshya ikiganiro kandi bose ubakoreshe.
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu• Genzura ko mu matsinda y’ibiganiro ibitsina byombi bihagarariwe ndetse
n’abanyeshuri bafite ubumuga butandukanye.
• Abanyeshuri bafite ubumuga bwo kutabona bahabwa igihe gihagije cyogusohoka mu ishuri mbere y’uko ikivunge cy’abandi gisohoka.
4140
• Umushingawoguteraibitinokuvomerereraindabyonimwiza.Ikiniigikorwakiza kizatuma ba bana b’abahanga bashobora gushyira mu bikorwa ku buryo bworoshye ibyo bazi. Shishikariza abana bagenda buhoro buhoro mu kwitabira imirimo yo kubwira abandi imbere ibyo bakoreye mu matsinda.
• Koresha ibintu nyabyo cyangwa amafoto ku banyeshuri bafite ubumugabwo mu mutwe. Urugero: umukoropesho, igitambaro, inkangara, uburoso bw’amenyo, ikirahuri cy’amazi, isabune, n’ibindi...Niba hari ibikoresho runaka muri gukoresha, genzura niba bifite amabara agaragara neza.
Ibisubizo
Umwitozo
1. guhanagura 2. koza 3. ngarani 4. te
Igikorwa 5.2
1. • Indobo,amazi,umukoropesho
• Isabune
• Indobo
2. Ni aya mbere kuko asa neza.
3. Reba uko bikorwa.
Urutonde rw’amagambo
Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye.Amagambo:(a) Isuku mu rugo
(c) Isuku ku ishuri
4342
Kwishimisha
Yobora abanyeshuri bishimire utwo dukino.
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe
Gusobanukirwanokwirindaindwarazanduran’izitandura.
Intego
Ubumenyi
GutandukanyaIndwarazanduran’izitandura.
Ubumenyingiro
4342
Gusobanurauburyobwokwirindaindwarazanduran’izitandura.
Ubukesha
Kugira ubuzima buzira umuze n’umuco wo kwirinda indwara.
Ingingo zihuriweho
Umuco wo guhuza
Umwarimu agira inama abanyeshuri ku bijyanye n’ibinini n’imiti byemewe kandi byatanzwe na muganga. Abanyeshuri bagomba kwirinda kunywa ibinini cyangwa imiti ya magendu.
Ikigwa: 1. Indwara zandura
2. Indwara zitandura
Isomo rya 1-3
Reba mu gitabo cy’ umunyeshuri ku rupapuro rwa 58 – 64.
Umutwe wa
Umutwe wa Indwara zandura n’izitandura
Inyigisho Indwara
Imibereho myizaImbumbanyigisho
6Umubare w’amasomo: 3
4544
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumva no kwirinda indwara zandura n’izitandura.
Gutegura isomo
1. Umwarimu agomba gutegura neza isomo, asoma kandi yandika ibyo aza kubwira abanyeshuri.
2. Umwarimu ashobora kuvugana n’ umuganga cyangwa umuforomo wo hafi bakaganira ku bijyanye n’ibitera indwara zandura n’izitandura, ibimenyetso n’uko bazirinda.
Imfashanyigisho1. Ibyapa byerekana indwara zandura n’izitandura.
(a) Amafoto yerekana abantu barwaye.
(b) Ifoto yerekana umuntu urwaye.
(c) Interineti yo kwerekana uko abantu barwanya indwara.
2. Sinema yerekana uko indwara zandura n’izitandura zikwirakwizwa n’uko bazirwanya.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kuganira n’ umuganga iby’indwara.
2. Ibibazo bitanditse ku buryo indwara zandura n’izitandura, ikizitera, ibimenyetso n’uko bazirinda.
3. Amatsinda avuga ku by’indwara.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
1. Mwitegereze neza aya mafoto.
Sobanurira neza abanyeshuri uko bita indwara. Koresha amafoto, ibyapa, n’ibindi.
2. Mu matsinda abanyeshuri bitegereza ayo mashusho y’izo ndwara.
3. Abanyeshuri baganira mu matsinda mato kwirinda no kurwanya izo ndwara.
4. Erekaabanyeshurisinemababyumveneza.Umugangamushoborakumutumiraakabasobanurira neza ku buryo bufatika.
Gusobanurira no kwigisha abana bafite ubumuga
(a) Abana bafite ubumuga bagomba kwihanganirwa kandi bagahabwa igihe gihagije.
4544
Isuzuma
1. Suzuma uko abanyeshuri bifata mu matsinda.
2. Tanga ibibazo bitanditse kugira ngo umenye imyumvire yabo ku ndwara zandura n’izitandura.
3. Ibyo babona kuri sinema byerekana indwara zandura n’izitandura. Ibi bizabafasha kwiga no kugira umuco wo kubaho neza no kugira ubuzima buzira umuze.
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu, ku zindi ndwara zitandura n’ izanduraKanseri
Kanseri ni indwara ifata abantu benshi. Igira amoko menshi.Amwe ni aya:(a) Kanseri y’uruhu.
(b) Kanseri yo mu ibere.
(c) Kanseri yo mu maraso (bita lukemiya).
(d) Kanseri yo mu gifu cyangwa mu nda.
Kanseri ishobora guterwa no kurya ibiryo bibi, kudakora imyitozo ngororamubiri na bimwe duhura na byo mu bidukikije.
Trakoma
1. Akabyimba mu maso.
2. Imboni zihinduka umutuku zari umweru.
Uburyo bwo kwirinda iyo ndwara yitwa Trakoma
Ishobora kwirindwa itya:(a) Koza amaso neza kandi kabiri buri munsi.
(b)Gusukuraahoabantubatuyeburigihe.
(c) Kugira umwuka uhagije mu nzu buri gihe
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu• Gusobanuraibyerekeyeindwaraz’ibyorezobigombakwitabwahokuburyo
buhagije. Koresha amafoto nyayo mu kuvuga ikizitera hanyuma hitabweho gutandukanya indwara zandura n’indwara zitandura.
• Kwirinda guhimbana amazina cyangwa gukoresha amazina y’abanyeshurimu gutanga ingero z’indwara runaka cyangwa z’abigeze kwibasirwa n’ibyo
4746
byorezo.
• Gutumiraushinzweubuzimamugacerunakacyangwaumugangangoatangeibisobanuro byimbitse bizatera imbaraga abanyeshuri bagenda gahorogahoro mu gusobanukirwa kimwe n’abinkwakuzi.
•Shakishaubumenyibw’inyongerakuriburindwara
Ibisubizo
Igikorwa cya 6.1
Fasha abanyeshuri kumva ibimenyetso bya mbere by’ikibazo k’ibicurane.
Umwarimu afashe abanyeshuri gusobanukirwa icyo iyo foto isobanura.
Igikorwa cya 6.2
Umwarimu asesengure ibisubizo by’abanyeshuri.
Igikorwa cya 6.3
1 .Buterwa n’umwanda
2. Tega amatwi ibisubizo by’abanyeshuri.
Igikorwa cya 6.4
1 .Kwita ku bisubizo by’abanyeshuri.
2. Ni b na c
3. Suzuma uko basiga amabara.
Urutonde rw’amagambo
Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Amagambo:(a) Ibicurane (b) Igituntu (c) Asima (d) Intugunda
(e) Korera (f) Tifoyide (g) Kanseri
Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye.
4746
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe
Kurangwa n’ubupfura n’ubushishozi mu mibereho ye.
Intego
Ubumenyi
1. Kuvuga uko abantu babana n’abandi mu muryango no ku ishuri.
2. Gutandukanyauburyobunyuranyeyafashamoabandimurugonokuishuri.
3. Kugaragaza uburyo bwo gusangira no gusaranganya.
Umukoro ngiro
1. Gutangaingeroz’ukuntuabantubabanan’abandimumahoro.
2. Gusobanuraingarukazokutabananezamumahoro.
3. Gusobanukirwaibyizabyogufashanya.
4. Gutangaingeroz’ibyoashoboragufasha(mo)abandi.
5. Gusobanuraingarukazokudafashanyanogukundagufashwa.
6. Gusobanuraakamarokogusangiranogusaranganyan’abandin’ingarukazokutabikora.
Ubukesha
1. Kurangwa n’urukundo, kwiyubaha no kubaha abandi.
2. Kwishimira umuryango we.
3. Kubana n’ abandi mu mahoro mu rugo no ku ishuri.
4. Kurangwa n’umuco wo gufasha.
5. Kunga ubumwe n’abo abana na bo mu rugo no ku ishuri.
6. Kugira umuco wo gusangira no gusaranganya.
7. Gukundagutanga,gusangiran’abandinogusaranganyaariko
yirinda gukabya.
Umutwe wa Imibanire, imyitwarire iboneye
Imibereho myizaImbumbanyigisho
7Umubare w’amasomo: 3
4948
Ingingo zihuriweho
Uburinganire n’amahoro
Huza ibyo wigisha ku ihohoterwa no gufatwa ku ngufu n’ibijyanye n’uburinganire n’ubwuzuzanye. Reka abanyeshuri basobanukirwe ko ari ukubura amahoro (nko muri jenocide) bishobora gutera ihohoterwa.
Ikigwa: Kubana mu mahoro mu rugo
Isomo rya 1
Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 65 – 71.
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba azi gusobanura akamaro ko kubaho mu mahoro no kubana neza n’abandi ku ishuri no mu ngo.
Gutegura isomo
(a) Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo aza kubwira abanyeshuri.
(b) Umwarimu agomba kugira amafoto cyangwa ibishushanyo by’abantu babana neza mu munezero n’amahoro.
Imfashanyigisho
(i) Amafoto yerekana abantu babanye neza mu mahoro.
(ii) Ibinyamakuru bifite amafoto yerekana ibikorwa bitezwa imbere n’amahoro.
(iii) Videwo n’amashusho y’indangagaciro z’abantu bakenewe mu gufasha abatishoboye n’abari mu kaga.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
(i) Kuganira ku buryo bwo kubana mu mahoro mu rugo no ku ishuri.
(ii) Reba uko abandi babana neza mu mahoro mu ngo no ku ishuri.
(iii) Ibibazo nyuma y’uko abantu baganira uko babana mu ngo no ku ishuri.
(iv) Abanyeshuri mu matsinda bigana cyangwa bakina uko abantu babana neza.
(v) Indirimbo zerekana amahoro.
4948
Intambwe zo kwiga no kwigisha
(a) Baza abanyeshuri uburyo babana mu ngo no ku ishuri. Abanyeshuri bavuga ibibera iwabo no hafi y’iwabo. Reka abanyeshuri bigane cyangwa bakine uko abantu babana.
(b)Gutanga ibitekerezo ku kamaro ko kubahana, gukundana, umutekano,gufashanya no kubana mu mahoro. Babiribabiri mu matsinda bakoresha ikinyamakuru berekana ibikorwa byatejwe imbere n’amahoro n’umutekano.
(c) Fasha, ereka abanyeshuri uko basobanukirwa n’indangagaciro z’urukundo, kwiyubaha, kunezerwa.
(d) Muganire n’abanyeshuri iby’ingaruka zo kutabana mu mahoro n’abandi mu ngo no ku ishuri.
(e) Abanyeshuri baririmbe indirimbo ivuga ibyo kubana neza.
Ikitonderwa
Abanyeshuri bashobora gukora itsinda ry’abantu bakareba mu ishuri abakeneye inkunga cyangwa ubufasha.
Kwigisha abana bafite ubumuga
Abana bafite ubumuga bisaba kubihanganira. Umwarimu agomba kwita ku banyeshuri bakeneye ubufasha bwihariye.
Isuzuma(i) Isuzuma ku birebana no kwerekana urukundo, kubaha abandi no kwiyubaha
(ii) Reba uko abanyeshuri bakira ibyo babona muri iyo sinema yerekana abatishoboye.
Ikitonderwa
Shimangira uburinganire, ufashe abanyeshuri kwirinda ihohoterwa rishingiye ku gitsina.
5150
Urugero rw’umuteguro w’isomo
Itariki Ishuri Ikigisho IgiheUmubare w’abanyeshuri
-/-/-Umwaka wa mbere
Imbonezamubano n’iyobokamana
...............
Aba
hung
u
Aba
kobw
a
Bos
e ha
mw
e
...... ..... ......
Imbumbanyigisho: Imibereho myizaUmutwe wa 7: Imibanire, imyitwarire iboneyeIkigwa: Gufashanya
Intego yihariye y’isomo
Nyuma y’iri somo, abanyeshuri bazaba bashobora gusobanura no kurangwa n’ubupfura n’ubushishozi mu gufashanya mu mibereho yabo. Ibyo ndabigaragarizwa n’uko abanyeshuri bose baza kubasha gukora neza imyitozo ngiro yateguwe mu isuzuma riza kumara iminota 10.
Ubumenyi ngiro
Umunyeshuri agomba kuba ashobora gusobanura inzira n’akamaro ko gufashanya mu rugo no ku ishuri.
Imfashanyigisho
1. Amafoto yerekana abantu bafashanya.
2. Videwo n’amashusho yerekana urukundo.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
1. Ibiganiro
2. Kwerekana
3. Kwitegereza
4. Gusobanura
Imvano
Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 71 -72.
5150
Imigendekere y’isomo
Igihe Ibice Ibikorwa bya umwarimu
Ibikorwa by’umunyeshuri
Iminota 5 I
Intangiriro
• Kubaza abanyeshuri umubare w’abo babana mu rugo.
• Kuvuga umubare w’abo babana.
II
Isomo nyiri zina
• Kubaza abanyeshuri niba hari imirimo bajya bakora iwabo.
• Kubaza niba hari imirimo bajya bakora ikabananira.
• Kuvuga imirimo imwe yakora iwabo
• Kuvuga imirimo ijya ibagora/ibananira.
Iminota 25 • Mu matsinda , babaze niba kunganirana ari byiza.
• Gukusanyaibyavuyemumatsinda.
• Basobanurire ibyiza byo gufashanya.
• Gutangaibitekerezoku byiza byo kunganirana mu rugo.
• kugaragaza ibyagezweho mu tsinda.
• Kubabaza ingamba zafwata mu kwihatira gufashanya.
• Andika ku kibaho ibyo mubonye muri make.
• Gutangaibitekerezoku ngamba zafatwa.
Iminota 10 III
Isuzuma
• Sobanurira abana uko bakina umukino
• Gukinaagakinokagaragaza uko abagize umuryango bafasha
Isuzuma ryawe:
Imbaraga zakoreshejwe:
5352
Aho byakorewe:
Inzira yakoreshejwe:
Ikigwa 2: Gufashanya
Isomo rya 2
Reba mu gitabo cy’abanyeshuri urupapuro rwa 71 – 73.
Ubumenyi bw ‘isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba ashobora gusobanura inzira n’akamaro ko gufashanya mu rugo no ku ishuri.
Gutegura isomo
(a) Umwarimu agomba gutegura neza isomo, asoma kandi yandika ibyo aza kubwira abanyeshuri.
(b) Umwarimu agomba kuba afite amashusho y’abantu bafashanya.
Imfashanyigisho
(a) Amafoto yerekana abantu bafashanya.
(b) Videwo n’amashusho yerekana gukunda no gukora umuganda.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
(a) Ibiganiro ku bantu bafashanya mu rugo no ku ishuri.(b) Reba uko abantu bafashanya mu rugo no ku ishuri.(c) Ibibazo nyuma yo kureba uko abantu bafashanya.
(d) Indirimbo ziherekeza ibikorwa by’umuganda.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
1. Baza abanyeshuri uburyo abantu bafashanya mu rugo no ku ishuri. Abanyeshuri bareba ibiri ku ishuri no mu nkengero zaryo.
2.Gutangaibitekerezokukamarokogufashanyamurugonokuishuri.3. Kwereka abanyeshuri inyungu zo gufashanya, gutanga ingero ku byo babonye
nyuma yo kureba videwo yo gufashanya.4. Abanyeshuri baririmbe indirimbo ijyana n’umuganda.
5352
Kwigisha abana bafite ubumuga
Abana bafite ubumuga bisaba kubihanganira.
Isuzuma1. Gusuzumakoumunyeshuriafiteumucowogufashanyamurugonokuishuri.
2. Gusuzumaburiwesekuburyoabonaimicomyizamubantu.
3. Reba iyo myifatire kuri iyo sinema yerekana uburyo bwo gufashanya.
Ikigwa 3: Gusangira /Gusaranganya
4: Ihohoterwa rishingiye ku myanya ndangagitsina
Isomo rya 3
Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 73– 75.
Ubumenyi bw ‘isomo
Nyuma y’iri somo, abanyeshuri bagomba kuba bashobora gusobanura akamaro ko gusangira. Bagomba kandi kuba bashobora gutandukanya inzira n’uburyo ihohoterwa rikorwa.
Gutegura isomo
1. Umwarimu agomba gutegura neza isomo, asoma kandi yandika ibyo aza kubwira abanyeshuri.
2. Umwarimu agomba kuba afite amafoto cyangwa amashusho y’abantu bafashanya.
Imfashanyigisho
1. Amafoto yerekana abantu bafashanya.2. Videwo cyangwa amashusho yerekana abantu basangira.3. Ikiganiro kuri radiyo kerekeye amahoro, gukumira ifatwa ku ngufu
n’ihohoterwa.
4. Ibyapa byihaniza ihohoterwa rishingiye ku gitsina.
5554
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
1. Gutangaibitekerezokuburyoihohoterwarishingiyekugitsinarikorwa.2. Uko gusangira bikorwa.3. Kubaza ibibazo ku byavuye mu matsinda.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
1. Tangiza isomo uganira ku buryo bwiza bwo gusangira.2. Ibiganiromumatsindakukamarokogusangira.Koresha‘‘Girinkan’ubudehe
‘‘nk’ingero zo gusangira. Abanyeshuri bigana cyangwa bakina gusangiraamacunga mu ishuri, ikintu cyaboneka aho ishuri riri(amacunga} .
3. Bavuga mu ishuri ibyo babonye. Bashobora gukoresha ibindi bintu nka: amakuru, imikino, amakarita, amatunda. Bareke berekane uko bumva niba ibyakozwe ari byiza cyangwa bibi. Bakangurire kuvuga igituma bishimye cyangwa batishimye.
4. Baganire ku ngaruka mbi zo kudasangira.
5. Umwarimu abafasha ku bijyanye n’uburyo ihohoterwa rikorwa.
6. Tsindagira ko ari bibi gukunda gufashwa.
Icyo umwarimu agomba kwitondera
(a) Koresha amashusho atagaragaza ifatwa ku ngufu ariko werekane uko ihohoterwa ryirindwa.
(b) Reba uburyo wakangurira no kwigisha ukoresheje ibyapa mu kwamagana ihohoterwa rishingiye ku gitsina, ubusambanyi no gushinga urugo igihe kitaragera kubahungu n’abakobwa
Isuzuma
1. Gusuzumakoumunyeshuriafiteumucowogusangiramurugonokuishuri
2. Isuzuma rya buri wese ku buryo bwo kumenya imico mibi itera ihohoterwa.
3. Itegereze uko babona sinema/ibyapa/amafoto yerekana ingamba zo gukumira.
5554
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu• Koreshaudukinokugirangodutereimbaragaabanyeshuribafiteubumuga
• Koresha intuburamashusho cyangwa amakarita n’ibipapuro binini kandibikomeye ku banyeshuri bafite ubumuga bwo kutabona.
Ibisubizo
Igikorwa cya 7.1
1. Bareke mu matsinda baganire ku mico myiza ku ishuri nko gufashanya gusangira, kutiba, kwitonda, kubaha, urukundo no kwizerwa.
2. Bafashe mu matsinda kwerekana uko bafashanya mu rugo.
Igikorwa cya 7.2
Abanyeshuri bashobora kuganira ku bibazo byo kutagira amahoro mu rugo. Nko kurwana, kubura ibyangombwa by’ibanze nta rukundo, nta mahoro.
Shimangira uburinganire kandi ubereke uko birinda ihohoterwa rishingiye ku gitsina.
Igikorwa cya 7.3
Mu matsinda bagaragaze akamaro ko kwimakaza amahoro ku ishuri.
Umwitozo wa1
1. YEGO
2. (i) utera imbere
(ii) banezerewe
Umwitozo wa 2
1. twiga neza
2. bibi
5756
Umwitozo wa 3
1. Suzuma ibisubizo by’abana
2. Kwirinda uburyo bwose bw’ihohoterwa
3. Suzuma ibisubizo by’abana
Igikorwa cya 7.4Abanyeshuri, mu matsinda bagaragaze uko basangira cyangwa uko bagabana neza.
Icyo umwarimu agomba kwitondera
Gukoreshaamazinay’abanamungerozitandukanye.
Inyungu zo kubana mu mahoro
• Guteraimberen’ubufatanye.
• Gusangiranogusaranganyaibyobafite.
• Bitezaimberegukundaigihugu.
• Bivanamoamacakubirin’ubwikanyize.
• Bitezaimbereikizeremubantu.
Ingaruka mbi zo kudafashanya kandi bakwiyambaje
• Bitumahatabahokwizerana
• Biteraruswa
• Bitumahabaurwikekwe
• Abantubatakazaikizeremuitsindaryanyu
• Abaturagebacikaintegentibitabireibikorwaby’amajyambere.
• Abaturagebataikizerebakananirwakwitabiraimishingaibatezaimbere.
Urutonde rw’amagambo
Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Amagambo:(a)Amahoro (b)Gufashanya (c) Gusaranganya
(d) ihohoterwa
5756
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe
Kugira no kugaragaza imyitwarire iboneye mu rugo.
Intego
Ubumenyi
Gusobanuraikinyabupfuraicyoaricyo.
Ubumenyi ngiro
Gusobanuraimyitwarireiboneyekubantubatandukanyen’ahantuhatandukanye.
Ubukesha
Kugaragaza ikinyabupfura (mu myitwarire, mu bikorwa no mu mvugo) aho ariho hose.
Ikigwa: 1. Ikinyabupfura mu bo mubabana
2. Ikinyabupfura ku bashyitsi
3. Ikinyabupfura ku meza
4. Ikinyabupfura mu mvugo
Isomo rya 1-4
Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 76 – 78.
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, abanyeshuri bagomba kumenya kwerekana imyifatire myiza ku bo babana ,ku meza,ku bashyitsi no mu kuganira .
Umutwe wa Ikinyabupfura
Imyitwarire iboneyeImbumbanyigisho
8Umubare w’amasomo: 8
5958
Gutegura isomo
• Umwarimu agomba gutegura neza isomo, asoma kandi yandika ibyo azakubwira abanyeshuri.
• Guteguraigishushanyokerekanaukobifatakumeza.
Imfashanyigisho
Amafoto yerekana uko bifata ku meza.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
• Kuganirakumucow’ikinyabupfura.
• Kurebaukoabagizeumuryangobifatamurugo.
• Ibibazokuburyoabantubifatakumeza,ukobakiraabashyitsimurugon’igihebavuga.
• Gukinacyangwakwiganaabantuberekanaimyifatiremibicyangwamyiza.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
1. Saba abanyeshuri baganire ku kinyabupfura mu rugo. Bakine cyangwa bigane ibijyanye n’ikinyabupfura mu rugo. Bereke amafoto y’abantu bifata neza n’abifata nabi ku meza.
2. Bereke imyifatire myiza nka: i. Kubaha. ii. Gushimaiyouhawe. iii. Gusangiranokutikubira.3. Vuga impamvu ugaragaza ikinyabupfura iyo iwanyu hari umushyitsi . Saba
abanyeshuri baganire mu matsinda, bamenye izi ndangagaciro: i. Gusuhuzaabashyitsimucyubahiro. ii. Kwakira abashyitsi wiyoroheje. iii. Kuvuga “mbabarira” iyo hari icyo wakosheje. iv. Gushimaraiyohariuguhaye.4. Abanyeshuri bashobora kwigana no gukina batanga ikiganiro ku ishuri.
Ibi byakorwa mu itsinda. Bafashe bahitemo icyo bavugaho. Ibi bikurikirwa n’ibibazo uzusuma uwarushije abandi.
Kwigisha abana bafite ubumuga
Abana bafite ibibazo bisaba kubihanganira. .
5958
Icyo umwarimu agomba kwitondera
Tinyura abana bagira isoni kujya mu matsinda no kuvuga. Ita ku buringanire no ku banyantege nke cyangwa batari abahanga.
Isuzuma
• Isuzuma ry’ikinyabupfura ni ukuryitaho. Suzuma uko bahindura imyifatire yabo.
• Ibibazon’ibisubizo mu matsinda ku myumvire n’imyifatire n’ikinyabupfura.
Ibisubizo
Igikorwa cya 8.1
Suzuma ingero zatanzwe n’abanyeshuri.
Ikigwa: 5. Ikinyabupfura mu nzira
6. Ikinyabupfura ahateraniye abantu benshi
Isomo rya 5-8
Reba mu gitabo cy’abanyeshuri urupapuro rwa 79 – 83.
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kwerekana imico myiza ku bantu batandukanye, mu muhanda, aho abantu bateraniye no mu nama.
Gutegura isomo
1. Umwarimu agomba gutegura neza isomo, asoma kandi yandika ibyo aza kubwira abanyeshuri.
2. Guteguraigishushanyokerekanaibyapaby’umuhanda(bisanzwe)
3. Umwarimu ashobora gutumira umupolisi w’iby’imihanda.
Imfashanyigisho
Guteguraibishushanyoby’umuhanda(bisanzwe).
Uburyo bwo kwiga no kwigisha• Kuganira ku bijyanye n’ikinyabupfura.• Kwitakumategekon’ibyapaby’umuhanda.• Kubazaumupolisiwomumuhanda.
6160
• Kwiganacyangwagukinaibijyanyen’imyifatireyomumuhanda.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
1. Babwire baganire ku myifatire yo muhanda. Reba uko bigana kwambuka umuhanda, guha cyangwa kwimukira abakuru ku ntebe. Tumira umupolisi abasobanurire kandi ibi bizakurikirwe n’ibibazo n’ibisubizo.
2. Kwerekanaimyifatiremyizausuhuzaabakuru.Ganirakundangagacironkokubahan’ikinyabupfura.Gushimangirakoizondangagacirozivanahouburara.
3. Baganire ku kamaro k’ikinyabupfura aho abantu bateraniye n’imbere y’abantu muri rusange.
Kwigisha abana bafite ubumuga
Abana bafite ibibazo
Isuzuma
• Isuzuma ry’ikinyabupfura ni ngombwa kuryitaho. Suzuma uko bahinduraimyifatire n’uko bigira ingaruka ku myifatire yabo. Bisuzume buke buke.
• Ibibazon’ibisubizomumatsindakumyumviren’imyifatiren’ikinyabupfura.
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu
• Fasha abanyeshuri bagenda gake mu myumvire ndetse n’ab’inkwakuzi mugusobanura no gutanga ingero z’ikinyabupfura ku meza, mu guha ikaze abashyitsi no kuvuga mu ruhame.
• Shakaumwanyawogukoraibikorwarunakandetsenokujyanaabanyeshurigusura umupolisi ushinzwe umutekano wo mu muhanda kugira ngo abosobanurire ibyerekeranye n’ibyapa byo ku mihanda ndetse n’uko ugomba kwitwara mu muhanda.
• Geragezagutumaabanyeshuribagendabuhoromugusobanukirwabashoborakwishimira igikorwa cyo kujya gusura ababasobanurira imyitwarire iboneye yo mu muhanda.
• Abana bafite ubumuga bw’ingingo z’umubiri bahabwe umwanya na bowogufata ijambo no kugira icyo bavuga. Hanyuma bagenzi babo babakomere amashyi mu rwego rwo kubereka ko rwose na bo bashoboye.
6160
Ikitonderwa
Umwarimu ashobora kuzana ibyapa niba umupolisi atabonetse. Wakoresha ubushakashatsi kuri mudasobwa ukabona izindi mfashanyigisho ariko bijyanye n’urugero rw’umunyeshuri.
Igikorwa 8.3
1. Ikinyabupfura mu buryo bwo kwigana. Urugero:
(a) Abantu mubana mu nzu – umunyeshuri niyigane ibi:
• Gufasha.
• Kuvuga“mbabarira”
• Gushimiraiyouhawe.
• Gusabanokutikubira.
• Kubahaiby’abandink’ibitabon’imyenda.
(b) Abashyitsi
Kwerekana ikinyabupfura:
• Gusuhuzaabashyitsi.
• Kwakiraabashyitsimurugowicishijebugufi.
• Kuvugango“mbabarira”ukosheje
• Gushimaiyoumushyitsiaguhayeimpano.
2. Ikinyabupfura ku ishuri
(i) Iyo uri mu itsinda tegereza umwanya wawe ubone kuvuga. Vuga neza n’icyubahiro.
(ii) Vuga “urakoze” iyo hari uguhaye ikintu.
(iii) Ntukavuge nabi cyangwa ngo usebye bagenzi bawe cyangwa umwarimu kuko ibi birabateranya.
(iv) Saba imbabazi iyo ukosheje.
(v) Suhuza umwarimu mbere yuko ugira icyo umusaba cyangwa umusuhuza mu gitondo/ ku manywa.
(vi) Gusangiraahokwikubira.
(vii) Kubaha iby’abandi nk’ibitabo, imyenda n’ibindi.
6362
Urutonde rw’amagambo
Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.(a) Ikinyabupfura ku bo mubana (b) Ikinyabupfura ku meza
(c) Ikinyabupfura mu rugo (d) Ikinyabupfura mu nzira
Kwishimisha
Yobora abanyeshuri bishimire udukino tujyanye n’ikinyabupfura.
6362
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe
Gusobanukirwa ibyangombwa by’ibanze by’umuryango no gucunga nezaumutungo w’umuryango.
Intego
Ubumenyi
1. Gutandukanyaibyangombwaby’ibanzenkenerwamumuryango.
2. Gusobanukirwaagacirok’amafaranga.
3. Gusobanuraibigizeumutungowen’uw’umuryangowe.
Ubumenyi ngiro
1. Gusobanuraukotubonaibyangombwaby’ibanzemumuryango
n’uburyo buboneye bwo kubicunga.
3. Gusobanuraahotuvanaamafarangan’uburyobwokuyakoreshaneza.
4. Gusobanuraibigizeumutungowen’uw’umuryangowe.
Ubukesha
1. Gucunganezaumutungow’umuryango.
2. Kwirinda gusesagura.
3. Kuzigama.
4. Gukoreshanezaamafaranga.
5. Gukoreshanogucunganezaumutungowen’uw’umuryango.
Ingingo zihuriweho
Imikoreshereze y’imari
Abana bagomba gusobanukirwa n’iby’umutungo bakiri bato. Abarimu bagomba gushimangira, kuzigama, gucunga umutungo no gufata ibyemezo nyabyo birebana n’amafaranga no kuyakoresha neza mu kubona ibyangombwa by’ibanze.
Umutwe wa Umutungo w’umuryango
UbukunguImbumbanyigisho
9Umubare w’amasomo: 4
6564
Ikigwa: 1. Ibyangombwa nkenerwa mu muryango
2. Amafaranga
Isomo rya 1-2
Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 84 – 90.
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumva no gusobanukirwa ibyangombwa by’ibanze n’agaciro k’amafaranga.
Gutegura isomo
• Umwarimuagombakubaafiteibesanin’isabune.
• Umwarimuagombakubaafiteigishushanyok’ibyangombwaby’ibanze.
Imfashanyigisho
• Amafaranga.
• Amafotocyangwaigishushanyok’iby’ibanze.
Igishushanyo kerekana aho amafaranga yakirwa n’umutungo w’umuryango.
Sinema cyangwa interineti yerekana ingero z’umutungo w’umuryango.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
• Ibiganirokuburyobwokubonaibyangombwaby’ibanzemurugo.Abanyeshuribakoresha ibishushanyo biri mu bitabo byabo.
• Rebaukoabanyeshuribabonaimikoresherezey’amafaranga.
• Kwiganacyangwakubikina.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
1. Baza abanyeshuri uko ibyangombwa by’ibanze bigerwaho.
2. Mukine agakino kerekana uko mubona ibyangombwa by’ibanze mu muryango.
3. Baganire ku myanzuro ifatirwa mu rugo ibigomba kurutishwa ibindi.
4. Reka babyigane nuko babyitaho.
5. Bagomba kuba babimenyereye n’ibyo ari byo.
6. Bavuge uko bazigama, n’uko bakoresha amafaranga mu muryango.
7. Bashobora kuvuga uko bakoresha amafaranga umwarimu yabahaye mu ma tsinda bakavuga uko bayakoresha.
6564
8. Babwire ukuntu ari ngombwa kwizerwa mu kubona no kuzigama amafaranga.
9. Abanyeshuri bafashijwe n’ umwarimu bazakore agasanduku ko kubikamo amafaranga.
Ikitonderwa
Kwigana bifata igice gito k’isomo kuko bigamije gushimangira imyumvire n’ubumenyi bw’isomo.
Batangira mu matsinda bashyiraho uburyo bazigama iwabo mu gihe runaka, no gufata bamwe bagakurikirana uko bikorwa. Bashobora guhabwa amafaranga n’ababyeyi, bakuru babo, benewabo ariko atari abandi cyangwa ayo bibye.
Isuzuma
Gusuzuma ikoreshwa ry’amafaranga mu kuzigama ayo bahawe n’ababyeyi.Bashobora gutanga raporo ku babakuriye mu itsinda uko bazigamye ni cyo bifuza kuyakoresha mu gihe runaka.
Ibisubizo
Igikorwa cya 9.1
Umwarimu abafashe gukina agakino k’uburyo babona ibyangombwa by’ibanze.
Igikorwa cya 9.2
Umwarimu azafasha abana gusobananukirwa ibyo gukoresha amafaranga.
Ikigwa cya 3: Imicungire inoze y’umutungo bwite w’umunyeshuri
n’uw’umuryango
Isomo rya 3-4
Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 92 – 96.
6766
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba azi gucunga umutungo we neza n’uw’umuryango.
Gutegura isomo
Umwarimu yategura ibyangombwa nkenerwa mu isomo.
Imfashanyigisho
Amafoto n’ibishushanyo by’ibintu umunyeshuri agomba kugira nk’ibitabo, ikaramu, umufuka w’ishuri n’ibindi.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
• Kuganira.
• Kureba.
• Kujyamumatsinda.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
1. Baza umunyeshuri ibigize umutungo we bwite. Babaze imitungo ya Mugisha na Kariza,ku rupapuro rwa 93 mu gitabo cy’umunyeshuri.
2. Bagomba kuvuga umutungo umuryango wabo ufite mu byo umwarimu yaberetse ku gishushanyo.
3. Basobanurire neza uko bacunga umutungo wabo bwite.
4. Babaze ibibazo na bo bagusubize.
Isuzuma
Isuzuma ku myumvire yabo ku gucunga neza umutungo no kubibika.
Ubumenyi bw’ibanze bugenewe umwarimu
• Kwifashishaigikorwacyokwizigamank’uburyobwizabwokwiteganyirizakubanyeshuri b’abanebwe bikazabatera umuhate wo kubyitoza no kubikora.
• Abanyeshuri bafite ubumuga bwo kutabona neza bakagombye guhabwaibikoresho nyir’izina cyangwa se amafoto kugira ngo bibafashe gusobanukirwa ibyerekeye kwizigama no kwicungira umutungo.
• Genzura niba abana bafite ubumuga bwo mu mutwe basohotse mu ishurinta ngorane bahuye nazo, bahabwe n’ubufasha runaka bwo gusohoka mbere y’uko amasomo arangira.
6766
• Ibikorwankogusigaamabaraibishushanyorunakabishimishacyaneabanabafite ingorane zo gusobanukirwa vuba vuba, kimwe n’abana bafite ubumuga.
Ibisubizo
Igikorwa cya 9.3
1. Abanyeshuri bashushanye mu makayi yabo.
2. (a) ubururu
(b) umutuku
(c) icyatsi
(d) umuhondo
3. Abana basige amabara bashaka.
Igikorwa cya 9.4
Abanyeshuri bavuge ukuntu bakwita ku mutungo w’umuryango.
Urutonde rw’amagambo
Kora interuro ukoresheje amagambo akurikira:• Amafaranga • Kwambara•Umutungobwite
• Icumbi • Ibiryo
6968
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe
Kwiyobora,kuyobora abandi mu gufata neza ibidukijije.
Intego
Ubumenyi
1. Gutandukanyaamerekezo.
2. Gusobanukirwan’ibintubibonekamunziraijyakuishuri.
3. Gusobanukirwaimitererey’ishurirye.
4. Gusobanukirwan’ibikikijeurugorwabo.
5. Gusobanukirwan’ibikikijeishuriryabo.
6. Gusobanukirwakon’abantubarimubidukijije.
Ubumenyi ngiro
1. Kugaragaza amerekezo akurikije aho we ari.
2. Gutandukanyaibintubibonekamunziraijyakuishuri.
3. Kuranga ishuri rye.
4. Gutandukanyaibikikijeurugorwabonogusobanuraakamarokabyo.
5. Gutandukanyaibikikijeishuriryabonogusobanuraakamarokabyo.
6. Kubara neza abagize umuryango.
Ubukesha
1. Kubasha kwiyobora no kuyobora abandi.2. Kurangwa n’ imyitwarire myiza mu nzira ijya ku ishuri.3. Kwirinda ibyago n’impanuka mu nzira ijya ku ishuri.4. Kuvuga ibyamubangamiye muri iyo nzira.
5. Gusobanurira abandi imiterere y’ishuri rye.
Umutwe wa Ibidukikije
Ubemenyi bw’isiImbumbanyigisho
10Umubare w’amasomo: 19
6968
6. Kuranga aho ikintu giherereye n’uko giteye.
7. Kubungabunga ibidukikije biboneka hafi y’urugo rwabo.
8. Kubungabunga ibikikije ishuri.
9. Kubasha kwiyakira mu mubare w’abagize umuryango.
Ingingo zihuriweho
Kwita ku bidukikije
Abanyeshuri bagomba gukangurirwa gutera ibiti mu kubungabunga ibidukikije. Mu kujya gusura no kureba ibidukikije mu gihe cy’umuganda ni byiza ko abana babigiramo uruhare kuko bibafasha no kumenya ibijyanye n’imihindagurikire y’ikirere.
Ikigwa: Amerekezo akoreshwa mu kuranga ikintu n’ ahantu
Isomo rya 1-5
Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro wa 98 – 100.
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba azi gutandukanya ibyerekezo by’ahantu.
Gutegura isomo
• Umwarimu agomba gutegura neza isomo, asoma kandi yandika ibyo azakubwira abanyeshuri.
• Umwarimuateguraigishushanyo.
Imfashanyigisho
Ibishushanyo byerekana ikerekezo cy’ahantu
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
1. Kuganira ku kerekezo k’ibintu bitandukanye biboneka ku ishuri.
2. Kureba neza inyubako nini ku ishuri.
3. Umumaro wo gukina.
4. Uburyo bw’ibibazo n’ibisubizo.
7170
Intambwe zo kwiga no kwigisha
1. Bwira abanyeshuri bavuge ibyo babona ku ishuri. Andika ibyo bavuze.
2. Koresha igishushanyo utangire isomo. Barakina ibyerekeye ikerekezo. Urugero ikibuga cy’umupira, biro by’umuyobozi w’ikigo n’umusarane.
3. Bereke uko bakoresha igishushanyo cy’amerekezo. Bareke bagikoreshe baranga aho ishuri ryabo rihererereye.
4. Umwarimu ajyane abanyeshuri hanze bakore umwitozo w’igikorwa 10.2
Isuzuma
Isuzuma rya buri wese ku bumenyi afite mu kumenya ikerekezo cy’ahantu no kuyobora abandi.
Igikorwa cya 10.1
Wifashishije uduti 2 n’umugozi ereka abanyeshuri uko bakora indangamerekezo
Igikorwa cya 10.2
(a) Imbere (b) Inyuma
(c) Iburyo (d) Ibumoso
Ikigwa cya 2: Inzira ijya ku ishuri
3: Inshuri ryacu
Isomo rya 5-10
Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 100 – 107.
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumenya ibintu biboneka ku ishuri.
Gutegura isomo
• Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo azakubwira abanyeshuri.
• Guteguraigishushanyokerekanaibyizan’ibibibibonekamunziraijyakuishuri.
7170
Imfashanyigisho
• Amafotoy’ibyoumunyeshuriyagira:igitabo,ikaramu,umufukan’ibindi.
• Amafotoy’ishuriryacu.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
• Muganirekubintubibonekamunziraijyakuishuri.
• Kureba.
• Amatsinda.
• Kujyaahobiri.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
1. Kubaza abanyeshuri ibintu babona baza ku ishuri bakoreshe ifoto yerekana aho ishuri ryabo riherereye.
2. Berekana ibyiza n’ibibi babona nuko birinda ibibi.
3. Abana bashushanye ibintu bibiri bajya babona batashye.
4. Abanyeshuri baganire ibintu biboneka hafi y’ishuri.
Isuzuma
1. Mu gihe ubayobora ubajyanye mu bidukikije witondere icyo bahura na cyo mu nzira.
2. Tanga amanota ushingiye ku bavuze neza ibyo babonye mu muganda.
Ubumenyi bw’ibanze bugenewe umwarimu
• Umwitozongiro10.1ugombaguhabwaabanyeshurib’abahanga.Shishikarizaabanyeshuri bafite ubumuga bw’umubiri kimwe n’abanyeshuri bagenda buhoro mu gusobanukirwa, kwitabira igikorwa cyo gukora akarangamerekezo mu duti n’udupapuro.
• Abanyeshuribagendabuhoromumyumvirebobahabwaimyitozoyokuzuzaimbonerahamwe runaka, iyo gushushanya utuntu cyangwa se iyo gukoresha amakarita n’ibipapuro biriho amabara atandukanye.
Ibisubizo
Umwitozo wa 1
1. Umwarimu agenzure ibisubizo by’abana.
2. Umwarimu arebe uko basize ibyo bashushanyije.
7372
Umwimenyerezo
Tanga umwanya ku bana babiri bavuge inkuru bumvise cyangwa babonye ku nyamaswa baje ku ishuri.
Ikigwa: Ibikikije urugo
Isomo rya 10-15
Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 108 – 109.
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumenya ibikikije iwabo nuko babibungabunga.
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumenya kubara abagize umuryango we.
Gutegura isomo
• Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo azakubwira abanyeshuri.
• Igishushanyokerekanaabagizeumuryango.
Imfashanyigisho
• Amafoton’ibishushanyoby’ibintubikikijeinzuzacu
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
• Muganirekubintubibonekahafiy’urugorwanyu
• Kureba
• Amatsinda
• Indirimbo
• Ibibazon’ibisubizo
Intambwe zo kwiga no kwigisha
1. Saba abanyeshuri bavuge ibintu bya ngombwa bibakikije iwabo.
2. Bakavuga uko byabungwabungwa.
3. Reba ingo zikikije ishuri.
4. Bafashe kuvuga abagize umuryango.
5. Abanyeshuri bitegereze ifoto y’umuryango bavuge umubare w’abawugize.
7372
Isuzuma
Babaze ibikikije ingo muri rusange.
Ikigwa: 1. Ibikikije ishuri
2. Abaturage
. Isomo rya 15-19
Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 110– 113
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumenya ibintu biboneka ku ishuri.
Gutegura isomo
• Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo azakubwira abanyeshuri.
Imfashanyigisho
• Amafotocyangwaigishushanyokerekanainyubakon’ibindibikikijeishuri.
• Koreshamudasobwabareben’ibindibihanitse.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
• Muganirekubintubibonekamunziraijyakuishuri
• Kureba
• Amatsinda
Intambwe zo kwiga no kwigisha
1. Bwira abana bavuge inyubako zigaragara ku ishuri.
2. Reka bavuge impamvu izo nyubako ari ngombwa ku ishuri.
3. Fata urugero rw’ishuri ribanza rya Rwamagana riri mu gitabo avuge izo nyubako.
4. Abanyeshuri bavuge cyane inyubako babona.
7574
Umukoro ngiro 10.3,10.4, 10.5 na 10.6
Reba ibisubizo abanyeshuri batanga. Bafashe neza.
Imyotozo
Koresha ibisubizo kuyobora abanyeshuri.
Urutonde rw’amagambo
Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye.Amagambo:(a) Amerekezo. (b) Ibintu babona ku nzira ijya ku ishuri.
(c) Abaturage.
Imbumbe y’ubushobozi bugamijwe
7574
Gukoreshanezaumuhandan’ibikoreshoby’itumanaho.
Intego
Ubumenyi
• Gutandukanyaamokoy’imihandan’abayikoresha.
• Gutandukanyauburyobunyuranye(bworoheje)bw’itumanaho.
Ubumenyingiro
• Gusobanuraakamarok’imihandan’uburyobuboneyebwokuyikoresha.
• Gusobanuraibikoreshobinyuranyeby’itumanahon’akamarokabyo.
Ubukesha
1. Kugaragaza imyitwarire iboneye mu muhanda.
2. Kugira imyitwarire iboneye ku bikoresho by’itumanaho.
3. Gukoreshanezaitumanaho.
Ikigwa: Umuhanda
Isomo rya 1-2
Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 114 – 121.
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba azi gutandukanya amoko y’imihanda.
Umutwe wa Ubwikorezi n’itumanaho
Ubumenyi bw’isiImbumbanyigisho
11Umubare w’amasomo: 4
7776
Gutegura isomo
• Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo azakubwira abanyeshuri.
• Umwarimuateguraigishushanyocy’amokoy’imihandaitandukanye.
Imfashanyigisho
• Igishushanyokerekanaamokoy’imihanda.
• Amafotoy’ibyapaby’imihanda.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
1. Ibiganiro ku buryo bwo gukoresha neza umuhanda.
2. Kureba neza ibyapa by’umuhanda.
3. Ibibazo n’ibisubizo ku moko y’imihanda.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
1. Umwarimu abaza abanyeshuri niba bazi amoko y’imihanda inyuranye.
2. Bakoreshe amafoto ari mu gitabo kugira ngo bayitandukanye,banige n’akamaro kayo.
3. Abanyeshuri bavuge abakoresha imihanda.
4. Umwarimu atumire ushinzwe umutekano wo mu muhanda abasobanurire uko ikoreshwa.
Isuzuma
1. Gukurikiranaabanyeshurimubiganiromumatsinda.
2. Isuzuma ku bushobozi bw’ikoreshwa ry’imihanda.
Imyitozo 1
(a) umuhanda w’igitanga (b) Kaburimbo (c) umuhanda wa mabuye
Ikigwa: Itumanaho
Isomo rya 3-4
Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 121 – 124.
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumenya gusobanura itandukanyirizo n’imikoreshereze y’itumanaho.
7776
Gutegura isomo
• Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo azakubwira abanyeshuri.
• Umwarimuateguraigishushanyok’inziraz’itumanaho.
Imfashanyigisho
1. Mudasobwa. 3. Radiyo 5. Ibinyamakuru
2. Telefone igendanwa. 4. Ibahasha 6. Televisiyo
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
• Kuganirakubikoreshon’uburyobw’itumanaho.
• Kwitakuburyobutandukanyebw’itumanaho
• Ibibazon’ibisubizomumatsinda.
Intambwe zo kwiga no kwigisha
1. Umwarimu azane imfashanyigisho azereke abana.
2. Abaze abana ibyo bakoresha iwabo.
3. Hanyuma ababaze izo bakunda gukoresha.
4. Kuganirira mu matsinda, akamaro k’itumanaho n’ibikoresho byaryo.
5. Abanyeshuri bakore imyitozo itandukanye.
Isuzuma
• Gukurikiranaibiganiromumatsinda.Ibibazon’ibisubizoahoaringombwa
• Isuzumakubushobozibw’abanyeshurikubijyanyen’ibikoreshoby’itumanaho.
Umukoro ngiro 11.1
Reka abanyeshuri bakore amakarita azabafasha kuzuza inyuguti zibura.
Umukoro ngiro 11.2
Reba ibisubizo by’abanyeshuri.
Umukoro ngiro 11.3
1. Bigane imihanda, bakoreshe imodoka n’abantu bagenda. Berekane amatara y’umuhanda, bibaze abanyamaguru bambuka, bibaze ko batwaye imodoka. Bafashe babiryoshye.
7978
Ubumenyi bw’ibanze bugenewe umwarimu
• Koresha ibikoresho nyiri izina nka mudasobwa igendanwa , radiyo yomuri telefoni igendanwa, televiziyo, n’ibindi...mu kwigisha ibyerekeranye n’ikoranabuhanga mu itumanaho. Emerera abanyeshuri gukorakora kuriibyo bikoresho ndetse no kwerekana imikoreshereze yabyo. Shishikariza abanyeshuri bafite umuvuduko muto mu gusobanukirwa mu kwitabira agakino ko kubazanya ibibazo no guhana ibisubizo.
• Abanabafiteubumugabashoboragufashwanokwerekerwanabagenzibabo.
• Mwakwifashisha umupolisi ushinzwe umutekano mu muhanda uri hafi mugusura umuhanda no kwiga ibyerekeye imyitwarire iboneye ku muhanda.
Igikorwa cya 11.4
Reba ibisubizo by’abanyeshuri. Hanyuma unagenzure uko bikorwa.
Igikorwa cya 11.5
1. Fasha abanyeshuri gusobanukirwa ibikorwa telefoni ikora itarimo simukadi n’ibyo yakora simukandi irimo.
2. Umwarimu afashe abanyeshuri kumva ikibazo,anakurikirane ibitekerezo biva mu matsinda.
Imyitozo 1
1. Telefone ngendanwa
4. Mudasobwa
5. Televiziyo
Urutonde rw’amagambo
Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye. Amagambo:(a) Umuhanda (b) Telefone (c) Radiyo (d) Itumanaho
(e) Ibaruwa (f) Mudasobwa (g) Televiziyo (h) Ubwikorezi
7978
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe
Gusobanuraamasanoy’abagizeumuryangowen’amatekay’ingenziyawuranze.
Intego
Ubumenyi
Kurondora ibyaranze umuryango we.
Ubumenyi ngiro
Kuvuga amateka yaranze umuryango we kugeza kuri sogokuru na nyogokuru.
Ubukesha
1. Kubaha abagize umuryango, kubishimira no kubana nabo neza.
2. Kunezezwa n’ibyaranze umuryango we.
3. Kwigana intwari zo mu muryango we.
Urugero rw’umuteguro w’isomo
Itariki Ishuri Ikigisho IgiheUmubare w’abanyeshuri
- /- /-Umwaka wa mbere
Imbonezamubano n’iyobokamana
..........
Aba
hung
u
Aba
kobw
a
Bos
e ha
mw
e
..... ...... .....
Umutwe wa Amateka y’ingenzi yaranze umuryango
Ubumenyi bw’isiImbumbanyigisho
12Umubare w’amasomo: 4
8180
Imbumbanyigisho: Ubumenyi bw’isi
Umutwe wa 12: Amateka y’ingenzi yaranze umuryango
Ikigwa: Amateka y’umuryango
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe
Kuvuga no kwerekana amateka yaranze umuryango we.
Intego yihariye y’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba ashobora gusobanura amateka yaranze umuryango we.
Imfashanyigisho
Igishushanyo kerekana ibisekuru by’umuryango
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
1. Ibiganiro
2. Ubushakashatsi cyangwa gukemura ibibazo
3. Ibyo wabonye ku gishushanyo cyangwa amateka y’umuryango
Imvano
Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro 125-126.
Imigendekere y’isomo
Igihe Ibice Ibikorwa bya umwarimu
Ibikorwa by’umunyeshuri
Iminota 5
Intangiriro
• ibibazo ku masano y,umuryango muto
• Gusubiza.
Iminota 25Isomo nyiri izina
• Gutangaibibazomu matsinda bibaza kumateka y’umuryango wabo kugera kuri sekuru na nyirakuru.
• Kwegeranya no gukosora ibyavuye mu matsinda.
• Gusubizaibibazomumatsinda
• Kugaragaza ibyo bakoreye mu matsinda
8180
Isuzuma • Kubaza abanyeshuri ibibazo ku isomo bamaze kwiga.
• Gusubizaibibazobyabajijwe na mwarimu.
Iminota 10
Isuzuma ryawe:
Imbaraga zakoreshejwe:
Aho byakorewe:
Inzira yakoreshejwe:
Isomo rya 1- 4
Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 125 – 126.
Ubumenyi bw’isomo
Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba azi amateka y’umuryango we.
Gutegura isomo
• Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo azakubwira abanyeshuri.
Imfashanyigisho
Igishushanyo, amafoto, filimi
Uburyo bwo kwiga no kwigisha
1. Ibiganiro
2. Ubushakashatsi ku mateka y’umuryango.
3. Ibyo ubonye ku gishushanyo cyangwa amateka y’umuryango
4. Filimi
Intambwe zo kwiga no kwigisha
1. Abanyeshuri bakore ubushakashatsi ku nkomoko yabo.
2. Babibwire abandi.
3. Hakurikireho ibibazo n’ibisubizo.
4. Kuganira ku mateka yabo n’uwatanze ikiganiro.
5. Umwarimu ashake umusaza hafi aho, aze abatekerereze inkuru za kera.
PB82
Isuzuma
• Hagararira ibiganiro mu matsinda.
• Isuzuma ku by’imikoreshereze y’imihanda.
• Amateka y’ umuryango.
Igikorwa cya 12.1
1. Umwarimu agenzure neza ibisubizo by’abanyeshuri.
2. Umwarimu asuzume ko abana bose bakoze igikorwa.
IGICE CYA KABIRII. IYOBOKAMANA RYA
GIKIRISITU
i
Intangiriro
Iyi nyoboramasomo ishingiye ku nteganyanyigisho nshya y’isomo ry’inyigisho y’iyobokamana rya gikirisitu mu mwaka wa mbere w’amashuri abanza, kugira ngo ifashe umwarimu gusobanukirwa bihagije ubushobozi umwana agomba kuyikuramo. Iki gitabo k’inyigisho y’iyobokamana rya gikirisitu, umwaka wa mbere w’amashuri abanza, kerekana ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe, intego nyamukuru yayo ikubiyemo ubumenyi, ubumenyi ngiro n’ubukesha. Umwarimu azakoresha Ikinyarwanda nk’ururimi rwo kuyigishamo. Iyi nteganyanyigisho iha abana ubushobozi, buzagaragazwa n’amanota abanyeshuri bazabona mu mabazwa atandukanye ayiherekeje. Ubwo bushobozi ni inyungu umwana azasarura muri iyi nyigisho.
Isomo ry’iyobokamana ya gikirisitu rije kunganira andi, ayari asanzwe atangwa ndetse no kuzamura ireme ry’uburezi buhabwa umunyeshuri bityo abashe kugira imyitwarire iboneye, asobanukirwe bihagije n’Imana, yubaka ubumuntu nyabwo hagati ye n’ibimukikije, asobanukirwa bihagije akamaro k’indangagaciro, imico n’ubunararibonye bw’ubuzima.
IgisobanuroInteganyanyigisho nshya ishingiye ku bushobozi bw’umunyeshuri yakozwe ngo haboneke indangagaciro, ubumenyi ngiro n’ubushobozi inyuranye n’iya kera yashingiraga ku gutanga ubumenyi gusa. Ni ukuvuga ko iha abanyeshuri ibyo gukora ndetse n’imyitozo byose bishingira ku bumenyi,ubumenyi ngiro n’ ubukesha baba bavanye mu byo bize mu ishuri.
Integanyanyigisho ya kera ni yo yahinduwemo iyi nshya. Impamvu kwari ukwimura uburyo bwari bushaje bwayifataga nk’ishingiro ry’ubumenyi ihindurwa ku bushobozi bushingira ku nteganyanyisho. Indi ntego y’ibanze yari uguha agaciro uburere bw’abana bahabwa ubushobozi ngiro. Iyi nteganyanyigisho ikaba izabafasha kunguka indangagaciro zibereye ndetse n’izo kubaha uburenganzira bwa kiremwa muntu, hatirengagijwe n’iz’umuco nyarwanda. Iri vugururwa ryashingiye ku bitekerezo byatanzwe n’abarimu ubwabo, ndetse no ku bushakashatsi bwakozwe.
Ibyo umunyeshuri akora bigira uruhare nyamukuru muri iyi nteganyanyigisho ishingiweho ubushobozi.
Intego zihariye zo kwigisha ubumenyi bw’iyobokamana rya gikirisitu 1. Izatuma umunyeshuri agira imyitwarire myiza ya buri munsi. 2. Izamwibutsa agaciro ke ugereranyije n’ibindi biremwa by’Imana, ni yo
mpamvu agomba kuyikunda, agakunda na bagenzi be ndetse agakunda n’ikiremwamuntu muri rusange. Muri urwo rwego, iri somo rikazaha umwana umutima w’ikinyabupfura bikazagaragarira mu myitwarire agaragaza.
ii
3. Izarema umwana witwara neza, ufite ubupfura n’urukundo bizashimangirwa n’ukwemera ndetse n’indangagaciro nyarwanda agaragaza.
4. Izaha umwana amakuru nyayo azamufasha gutegura ubuzima bw’iteka mu ijuru.
5. Izafasha umwana kwisubiriza ibibazo bitobito by’ibanze birebana n’imyitwarire, ukwemera, indangagaciro, umuco, iby’ukuri cyangwa ibitari ukuri.
Inyungu rusange z’inyigishoUmunyeshuri azaba ashobora:1. Gusobanuraagaciroke,agacirok’ibindibiremwanokwitakubidukikije.2. Gusobanura impamvu Imana yakijije umuntu n’uko Imana yagaragaje
urukundo rwayo mu bantu. 3. Kwitwararika ku nshingano Imana yahaye umuntu ku isi, guharanira ikiza
kurushaho no kwirinda ikibi aho kiva kikagera.4. Gukoraibikorwabimwenabimwebitangaamahoroy’umutima.5. Iyi nteganyanyigisho nshya izibanda ku ndangagaciro nyarwanda, ku
bidukikije, ku buringanire bw’ibitsina, ku burenganzira bw’umwana n’ubw’ikiremwa muntu, ku gukunda igihugu, ku mahoro no ku kwihesha agaciro.
Ubushobozi1. Kubaha Imana nk’umuremyi, kubaha ibyo yaremye no kwirinda icyaha.2. Umunyeshuri azaba ashobora gusenga Imana akoresheje amasengesho
y’ibanze hamwe n’ayo yihimbiye ubwe. 3. Umunyeshuri azaba ashobora gusobanura imico n’imyitwarire y’abemeye
Imana baboneka muri Bibiliya. 4. Umunyeshuri azashobora kuririmba ndetse no gukina utundi dukino twubaka
amahoro y’imitima.
Uburyo bwo kwigishamoMuri iyi nteganyanyigisho ishingira ku bushobozi bw’umunyeshuri mu nyigisho z’Iyobokamana, uburyo bwo kunganirana no gufashanya mu myigishirize bwitaweho cyane. Ubwo buryo bwo gufashanya no kunganirana butuma abanyeshuri bagira uruhare mu myigire yabo baba bari mu matsinda cyangwa ku giti cyabo.
Ubu buryo bushyira umwana ku izingiro ry’imyigire, bwitabaza ibikorwa bitandukanye, ariko ntabwo bugarukira gusa kuri ibi bikurikira:
• Imirimo ya buri wese, ya babiribabiri cyangwa yo mu matsinda.
• Gutembera
• Ibibazo byandikwa cyangwa byo mu mutwe.
• Ibazwa
iii
• Ibiganiro • Ubusesenguzi
• Kujya impaka • Gukemuraibibazo
• Udukino • Imbwirwaruhame
• Kwerekana imbere • Ibizamini
• Ubushakashatsi • Kwigana
• Kwitegereza • Kubara inkuru
• Ubucukumbuzi • Imirimo y’amaboko
• Imikoro • Iby’ubuzima busanzwe
Umwarimu akaba asabwa kwihamiriza niba abanyeshuri bagomba ubufasha bwihariye, na bo bakurikira koko mu masomo asanzwe, cyangwa mu myitozo y’isuzuma bahabwa.
Ingingo zikomatanyaIngingo zikomatanya na zo ntizibagiranye mu mitwe yose. Yewe n’uburinganire bw’ibitsina byombi na bwo bwagaragayemo. Ibigendanye n’igitsina gabo cyangwa igitsina gore byose byitaweho. Ibyerekeye kubungabunga ibidukikije na byo byinjijwe mu bintu bizigwa muri buri mutwe. Ubutumwa bw’amahoro n’ubwiyunge na bwo bwashyizwemo. Urebye izi ngingo zikomatanya ni ibanze ku myitwarire no ku ndangagaciro. Umwarimu agomba kwihamiriza ko abana biyumvamo izo ngingo ndetse no kwicengezamo indangagaciro nziza kuri bo.
Kwita ku bana bafite ubumugaNk’umwarimu, ugomba kumenya abanyeshuri wigisha abo ari bo, hari igihe haba harimo bamwe bafite ingorane zitandukanye mu myigire. Muri abo bana twavuga:(i) Abana bafite ubumuga bwo ku mubiri. Hari abana bashobora kuba bafite
ubumuga mu ngizo z’umubiri. Muri bo twavuga nk’abafite ingorane mu kuvuga, mu kwiga, mu kugenda, mu guhagarara cyangwa mu kumva.
(ii) Abana bafite ubumuga mu mutwe. Iki kiciro ni icy’abana bafite uburwayi bwo mu mutwe. Aba baba biga gahorogahoro, kandi bibagirwa vuba. Baba bafite ubukerererwe mu mutwe.
(iii) Abana bafite ingorane zo kubona. Iki kiciro ni icy’abana bafite ibibazo mu mirebere yabo. Urugero: nk’abatabona ibiri kure, cyangwa abatabona ibiri hafi.
(iv) Abana b’abahanga cyane. Iki kiciro cyo kigizwe n’abana babona ibyo biga mu ishuri nk’ibintu byoroshye ndetse bagacika intege ku buryo bworoshye cyane.
Uburyo wakwita ku banyeshuri bafite ingorane mu myigire yabo(i) Kwirinda kubafata nk’abana badashobotse. Ingero: gukoresha ingero
zibatesha agaciro cyangwa kubaha uturimo twa ntatwo mu dukino na bagenzi babo.
iv
(ii) Kubemerera bakagira uruhare mu bikorwa by’imyitozo bashobora gukora mu rwego rwo kugira ngo babashe kwiyubakamo ubushobozi na bo. Urugero: nko kuririmba.
(iii) Abana babona ibintu biri hafi bashobora kwicara imbere naho abareba ibiri kure bakicara inyuma cyangwa ku ruhande babona neza ku kibaho.
(iv) Kwigisha abanyeshuri bafite ubumuga bigomba gukorwa mu matsinda, kandi bakayakora bakurikije ubushobozi bagiye bahuriyeho.
(v) Kutemerera abandi bana kubahimba amazina cyangwa kubafata nk’abatuzuye.
(vi) Gushishikarizaabanababishoboyekujyabafashaabobandiigihebishobokakandi ari ngombwa.
(vii) Abana bafite ubumuga bwo mu mutwe bagomba gushimwa no guterwa imbaraga aho guhabwa ibihano bya hato na hato.
(viii) Amasomo yose ntagomba gutangirwa hanze y’ishuri.
Ibyerekeye gukoresha isuzumaIsuzuma rinoza imyigire n’imyigishirizeIsuzuma rinoza imyigire n’imyigishirize rishobora gukorwa ku buryo buziguye cyangwa ku buryo butaziguye, bugamije kureba intera abana bagezeho. Mu gihe umwarimu ategura isomo rye, agomba kugena ingingo ngenderwaho mu gusuzuma urwego rw’ubushobozi (ubumenyi, ubumenyingiro, n’ubukesha) abanyeshuri bategerezwa kugeraho. Mu gusoza umutwe, umwarimu asuzuma niba abanyeshuri bose bashoboye kugera uko bikwiye ku bushobozi bw’ingenzi bugamijwe, ahereye ku bigenderwaho mu isuzuma, byari byateganyijwe mu ntangiriro y’umutwe. Umwarimu asuzuma uko abanyeshuri bagaragaza ubushobozi bukubiye mu byigwa ndetse n’ubushobozi nsanganyamasomo. Ibi bizafasha umwarimu kubona ishusho rusange y’iterambere ry’imyigire y’abanyeshuri be. Mu isuzuma, umwarimu azakoresha bumwe cyangwa impurirane z’uburyo bukurikira: (a) Kwitegereza(b) Ibibazo basubiza bandika(c) Ibibazo basubiza bavuga
Isuzuma rikomatanya (Gusomerwa mu isuzuma nyiri izina)Iri suzuma rikorwa mu mpera z’igihembwe, umwaka cyangwa ikiciro. Rifasha mu gufata ikemezo cy’uko abanyeshuri bakomeza mu kiciro gikurikiraho cy’amasomo. Isuzuma rikomatanya rigamije kureba intera umunyeshuri agezeho rigaragaza ishusho y’ubushobozi umwana amaze kugeraho mu gihe runaka kihariye. Intego y’ibanze y’isuzuma rikomatanya ni ugusuzuma niba ubushobozi bugamijwe bwaragezweho.
Ibivuye mu isuzuma rikomatanya bishingirwaho mu gufata ikemezo cyo gukomeza ku ntera yisumbuyeho mu myigire y’umunyeshuri nko kwimurirwa mu kiciro gikurikiyeho cyangwa guhabwa impamyabushobozi.
v
Iri suzuma rigomba gukomatanya ibyo umunyeshuri yize, hakarebwa niba agaragaza ubushobozi bwari buteganyijwe.
Kubika inyandiko igaragaza ibyavuye mu isuzumaKubika inyandiko yerekana ubushobozi bw’abanyeshuri ni ingenzi. Uburyo ubwo ari bwo bwose bwaba bwakoreshejwe mu isuzuma, bwaba ubunoza imyigire n’imyigishirize, bwaba ubukomatanya, bwose ibyabuvuyemo bigomba kwandikwa mu mbonerahamwe yabugenewe. Abanyeshuri bagomba kwandikirwa ko bagejeje, barengejecyangwabatagejejekubyifuzwaga. AkabaaribyobitaRAG(Red-Amber-Green).1. Red (R)- ntiyabashije gushyikira ibyifuzwaga 2. Amber (A)- yabashije gushyikira ibyifuzwaga 3. Green(G)-yarengejeibyifuzwaga
Umunyeshuri Ubushobozi bw’ibanze Ubushobozi bw’inyongera
Gusoma Kwandika Kubara Gusabana n’abandi
Guina udukino
Ibyinyongera
1 G G G G A A
2 R R R A R R
3 A A G A A A
Ubumenyi bw’ibanze butangirwa mu ishuri bugafasha umunyeshuri gusobanukirwa no gukora buri gihe imyitozo ahabwa mu ishuri cyangwa hanze y’ishuri. Ubushobozi bw’inyongera bwo agenda aburonka uko iminsi igenda yicuma kandi bukagenda bwiyongera uko bwije uko bukeye. Bugafasha umwana mu kugira ubushobozi bwo gushyira mu bikorwa ubumenyi yigiye mu ishuri mu gihe ahuye n’ibintu bitandukanye.
ImfashanyigishoBuri mfashanyigisho igomba kugendana n’ibikenewe byihariye by’umunyeshuri. Ingero z’imfashanyigisho zikenewe mu ishyirwa mu bikorwa ry’iyi nteganyamasomo twavuga:• Ibitabo n’ibindi bikoresho by’ishuri byigirwamo• Bibiliya ntagatifu, ibitabo by’ibanze by’ukwemera,Bibiliya yera. • Amashusho anyuranye, filimi, videwo, amashusho y’abanyarwanda ba kera.
Ariko ibi ntibigomba kuzitira umwarimu kuba yashaka izindi mfashanyigisho zigezweho.
vi
Ish
ush
o y
’ibir
imo
Um
utw
e 1:
Ire
mw
a n
’ug
ucu
mu
ra k
wa
mu
ntu
Um
utw
e I
Um
ubar
e w
’am
asom
o In
tan
gir
iro
Imit
un
ga
nyir
ize
y’is
hu
riIm
fash
any
igis
ho
Ib
ikor
wa
Ub
ush
ob
ozi
n
gir
oU
bu
men
yi
Isu
bir
am
oIb
azw
aIn
yu
ng
u
z’in
yig
ish
o
18
•K
wer
ekan
a
no g
ukor
a
urut
onde
rw’ib
irem
wa
by’Im
ana
•G
usob
anuk
irw
a
uko
Iman
a
yare
mye
umun
tu m
u
ishu
sho
yayo
.
•G
usob
anuk
irw
a
n’in
shin
gano
Iman
a ya
haye
mun
tu m
uri
Eden
i.
•G
usob
anur
a
inko
mok
o
y’ic
yaha
n’in
garu
ka
cyag
ize.
Ishu
ri r
yose
no g
ukor
a
amat
sind
a
•A
mas
hush
o
y’ib
irem
wa
by’Im
ana
yaku
sany
irijw
e
hanz
e .
•A
mas
hush
o
y’ib
irem
wa
by’Im
ana
•Bi
biliy
aye
ra/
ntag
atifu
•Ig
itabo
cy’a
mas
enge
sho
•G
ukor
esha
inte
rine
ti ku
gira
ngo
haga
raga
zwe
aho
ibir
emw
a
by’Im
ana
bim
we
na b
imw
e
bihe
rere
ye.
Uru
gero
nk’in
yam
asw
a zi
ba
mu
nyan
ja.
•K
wite
gere
za:
aban
a
bara
soho
ka
hanz
e ba
ge
gusu
ra im
buga
y’is
huri
.
•K
wer
ekan
a
no k
umen
ya
ibir
emw
a
Iman
a ya
rem
ye
bidu
kiki
je.
•K
ugan
ira
mu
mat
sina
: aba
na
bara
gani
ra
bana
shus
hany
e
mu
mak
ayi y
abo
ibyo
bab
onye
hanz
e.
•A
bana
baru
ngur
ana
ibite
gere
zo
na i
mbe
re y
a
bage
nzi b
abo
ku
byo
babo
nye
•Im
irim
om
u
mat
sind
a
•G
utek
erez
a
byim
bits
e
•ub
ufat
anye
•ku
bwir
ana
ibyo
bab
onye
•gu
som
a
Bibi
liya
no g
ukor
a
ubus
haka
shat
si.
•ur
ugen
do
shur
i
•G
ukus
anya
ibite
kere
zo b
yo
kuge
za
ku b
andi
•G
ushu
shan
ya
•Ib
ibaz
o
ngir
o m
u
mat
sind
a
•Is
uzum
ari
noza
imyi
gish
iriz
e
riko
zwe
mu
gihe
cyo
kwer
ekan
a
ibyo
bag
ezeh
o
bavu
ye
kwite
gere
za
hanz
e.
•Is
uzum
aku
ri
buri
mw
ana
rire
bana
n’ib
yo
bash
usha
nyije
.
•K
ugar
agaz
aib
yo
Iman
a ya
rem
we
n’ah
o ya
bish
yize
•G
usob
anuk
irw
a
no g
uham
ya
ukun
tu Im
ana
yare
mye
mun
tu
mu
ishu
sho
ryay
o no
mu
mis
usir
e ya
yo.
•G
usob
anuk
irw
a
n’in
shin
ga n
o
Iman
a ya
haye
mun
tu m
uri
Eden
i.
•G
usob
anur
a
inko
mok
o
y’ic
yaha
n’in
garu
ka
cyag
ize.
vii
Ish
ush
o y
’ibir
imo
Um
utw
e 2:
Am
ase
ng
esh
o y
’iba
nze
Um
utw
eU
mu
ba
re
w’a
ma
som
o
Inta
ng
irir
oIm
itu
ng
any
iriz
e y
’ish
uri
Imfa
sha
nyig
ish
o
ibik
orw
aU
bu
sho
bo
zi
ng
iro
ub
um
eny
i is
ub
ira
mo
iba
zwa
Iny
un
gu
y
’iny
igis
ho
viii
210
•G
usob
anuk
irw
a
n’is
enge
sho
ndet
se n
’uko
ugom
ba k
wifa
ta
mu
gihe
cyo
guse
nga.
•K
umen
ya
amas
enge
sho
no
kuya
vuga
•G
usob
anuk
irw
a
n’ig
ihe
kiza
cyo
guse
nga
ndet
se
no g
ukor
a
amas
enge
sho
yaw
e bw
ite.
Ishu
ri r
yose
no
guko
ra a
mat
sind
a
•A
mas
hush
o
y’ab
antu
bar
i
guse
nga
•Bi
biliy
aye
ra/
ntag
atifu
•Ig
itabo
cy’a
mas
enge
sho
•Is
huri
ryo
se
risu
bire
mo
isen
gesh
o ry
a
Daw
e ur
i mu
ijuru
/
Dat
a w
a tw
ese
•M
um
atsi
nda:
aban
yesh
uri
baga
nire
ku
bury
o ba
seng
amo
iwab
o n’
akam
aro
k’am
asen
gesh
o m
u
buzi
ma
bwab
o.
•A
bany
eshu
ri
bavu
ge
amas
enge
sho
atan
duka
nye
y’ib
anze
.
•Bu
rim
wan
aar
ajya
imbe
re a
vuge
amas
enge
sho
atan
duka
nye
y’ib
anze
. Uru
gero
:
aya
mbe
re y
o
kury
a, m
bere
yo
kuby
uka,
mbe
re y
o
kury
ama,
mbe
re
y’um
urim
o.
•Im
irim
om
u
mat
sind
a
•G
utek
erez
a
byim
bits
e
•ub
ufat
anye
•ku
bwir
ana
ibyo
babo
nye
•gu
hana
hana
ubw
enge
•gu
som
a
Bibi
liya
no g
ukor
a
ubus
haka
shat
si
bw’u
bwen
ge
•G
ukus
anya
ibite
kere
zo
byo
kuge
za
ku b
andi
Ibib
azo
ngir
o
by’is
omo
•Is
uzum
a
rino
za
imyi
gish
iriz
e
riko
rwa
aban
yesh
uri
bose
bav
uga
amas
enge
sho
icya
rim
we.
•Is
uzum
aku
ri
buri
mw
ana
ajya
imbe
re
guse
nga.
•G
usob
anuk
irw
a
n’is
enge
sho
ndet
se n
’uko
ugom
ba k
wifa
ta
mu
gihe
cyo
guse
nga.
•K
umen
ya
amas
enge
sho
no
kuya
vuga
•G
usob
anuk
irw
a
n’ig
ihe
cyiz
a cy
o
guse
nga
ndet
se
no g
ukor
a
amas
enge
sho
yaw
e bw
ite.
ix
Ish
ush
o y
’ibir
imo
Um
utw
e 3:
In
ger
o/in
twa
ri z
’ab
izey
e Im
an
aU
mut
we
Um
ub
are
wa
ma
som
o
Inta
ngir
iro
Imit
un
ga
nyir
ize
y’is
hu
ri
Imfa
sha
nyig
ish
o
ibik
orw
aU
bu
sho
bo
zi n
gir
oub
umen
yi
isu
bir
am
oib
azw
aIn
yung
u y’
inyi
gish
o
310
•G
usob
anuk
irw
a
n’uk
umvi
ra Im
ana
kwa
Abe
li
•K
wer
ekan
a
ingo
rora
no y
a
Enok
i
•K
wer
ekan
a
igih
embo
cya
Now
a
•G
usob
anuk
irw
a
n’im
irim
o
y’im
puhw
e
n’ur
ukun
do Y
ezu/
yesu
yak
oze.
Igita
ngaz
a
yako
ze m
u bu
kwe
bw’i
Kan
a.
Yezu
/yes
u
yaga
buri
ye
anah
aza
imig
ati
aban
tu b
aren
ga
ibih
umbi
bita
nu.
Yezu
/yes
u ya
kijij
e
abar
way
i
Yezu
/yes
u ya
kijij
e
nyir
abuk
we
wa
Sim
oni
Yezu
/yes
u ya
kijij
e
umub
embe
Yezu
/yes
u
yaki
jije
umw
ana
wah
anzw
eho
na
roho
mbi
.
Ishu
ri r
yose
no
guko
ra a
mat
sind
a
Am
ashu
sho
n’am
ashu
sho
y’in
twar
i
zize
ye Im
ana,
kwer
ekan
a fil
imi
yere
kana
ubu
zim
a
bw’a
bant
u bi
zeye
Iman
a ba
bone
ka
mur
i Bib
iliya
,
kwifa
shis
ha
mud
asob
wa
mu
kwer
ekan
a in
twar
i
zize
ye Im
ana,
Ijam
bo r
y’Im
ana
(Bib
iliya
).
•K
ugan
irir
a
mu
mat
sind
a:
aban
yesh
uri
baza
gani
rira
ham
we
bana
sese
ngur
e
inku
ru z
’aba
ntu
bize
ye Im
ana
babo
neka
mur
i
Bibi
liya.
•U
duki
no
twer
ekan
a
ibita
ngaz
a
Yezu
/yes
u
yako
ze k
uber
a
uruk
undo
n’im
puhw
e.
•Bu
riw
ese
araj
ya im
bere
avug
e ku
butw
ari
bw’a
bant
u
bam
we
na
bam
we
baga
raga
ra
mur
i Bib
iliya
.
•Im
irim
om
u
atsi
nda
•G
utek
erez
a
byim
bits
e
•ub
ufat
anye
•ku
bwir
ana
ibyo
babo
nye
•gu
som
a
Bibi
liya
no g
ukor
a
ubus
haka
shat
si.
•G
ukus
anya
ibite
kere
zo
byo
kuge
za
ku b
andi
•K
wan
dika
mu
mak
ayi
•G
ukus
anya
ibite
kere
zo
no
kung
uran
a
inam
a
Ibib
azo
ngir
o
by’is
omo
•Is
uzum
a
rino
za
imyi
gish
iriz
e
riko
zwe
ku
bush
oboz
i
bwo
kung
uran
a
inam
a
•Is
uzum
a
rino
za
imyi
gish
iriz
e
riko
zwe
ku
bush
oboz
i
bwo
guko
rera
neza
mu
mat
sind
a.
•G
usob
anuk
irw
a
n’uk
umvi
ra
Iman
a kw
a
Abe
li, kw
erek
ana
ingo
rora
no y
a
Enok
i
,kw
erek
ana
igih
embo
cya
Now
a
•G
usob
anuk
irw
a
n’ib
ikor
wa
by’im
puhw
e
n’ur
ukun
do Y
ezu
yako
ze.
(a)
Igita
ngaz
a
yako
ze m
u
bukw
e bw
’i
Kan
a.
(b)
Yezu
/yes
u
yaga
buri
ye
anah
aza
imig
ati
aban
tu b
aren
ga
ibih
umbi
bita
nu.
(c)
Yezu
/yes
u ya
kijij
e
abar
way
i
(a)
Yezu
/yes
u ya
kijij
e
nyir
abuk
we
wa
Sim
oni
(b)
Yezu
/yes
u ya
kijij
e
umub
embe
a)
Yezu
/yes
u
yaki
jije
umw
ana
wah
anzw
eho
na
roho
mbi
.
x
Ish
ush
o y
’ibir
imo
Um
utw
e 4:
Gu
tera
am
ah
oro
Um
utw
eU
mu
ba
re
w’a
ma
som
o
Inta
ng
irir
oIm
itu
ng
any
iriz
e
y’is
hu
ri
Imfa
sha
nyig
ish
o
ibik
orw
aU
bu
sho
bo
zi n
gir
ou
bu
men
yi
isu
bir
am
oib
azw
aIn
yu
ng
u
y’in
yig
ish
o
48
•A
mah
oro
icyo
ari
cyo
n’ig
isob
anur
o
cyay
o.
•K
wer
ekan
a
ibin
tu b
ibuz
a
aban
tu
amah
oro
•K
urir
imba
indi
rim
bo
z’am
ahor
o
•G
ukin
a
uduk
ino
tw’u
bum
we
n’am
ahor
o.
•Is
huri
ryo
se
no g
ukor
a
amat
sind
a.
•A
mas
hush
o,
Bibi
liya,
ibik
ores
ho
nsak
azam
ajw
i,
ingo
ma,
ibin
yugu
ri,..
•Ib
igan
iro
mu
mat
sind
a:
aban
yesh
uri
baza
gani
ra
ku g
isob
anur
o
cy’a
mah
oro
hany
uma
bana
riri
mbe
byer
ekan
a ko
har
i
amah
oro.
•U
duki
no
duka
ngur
ira
aban
a kw
itabi
ra
ibik
orw
a bi
mw
e
na b
imw
e by
o
kubu
mba
tira
amah
oro.
•K
urir
imba
indi
rim
bo
z’ub
umw
e
n’am
ahor
o.
•Im
irim
om
u
atsi
nda
•G
utek
erez
a
byim
bits
e
•ub
ufat
anye
•ku
bwir
ana
ibyo
babo
nye
•gu
hana
hana
ubw
enge
•gu
som
aBi
biliy
a
no g
ukor
a
ubus
haka
shat
si.
•kw
itak
u
guha
naha
na
amak
uru
•G
ukus
anya
ibite
kere
zo
byo
kuge
za
ku b
andi
•Ib
ibaz
o
ngir
o
ku
isom
o
•Is
uzum
a
rino
za
imyi
gish
iriz
e
riko
rwa
aban
yesh
uri
baki
na
uduk
ino
ndet
se
banr
irim
ba
indi
rim
bo
z’am
ahoo
ro.
•Is
uzum
a
rino
za
imyi
gish
iriz
e
aho
buri
mw
ana
yita
bira
ubik
orw
a by
o
kubu
mba
tira
amah
oro
mur
i
sosi
yete
.
•A
mah
oro
icyo
ari
cyo
n’ig
isob
anur
o
cyay
o.
•K
wer
ekan
a
ibin
tu b
ibuz
a
aban
tu
amah
oro
•K
urir
imba
indi
rim
bo
z’am
ahor
o
•G
ukin
a
uduk
ino
tw’u
bum
we
n’am
ahor
o.
•G
ukin
a
uduk
ino
ku
mah
oro
n’ub
umw
e.
xi
Ish
ush
o y
’ibir
imo
Um
utw
e 4:
Gu
tera
am
ah
oro
Um
utw
eU
mu
ba
re
w’a
ma
som
o
Inta
ng
irir
oIm
itu
ng
any
iriz
e
y’is
hu
ri
Imfa
sha
nyig
ish
o
ibik
orw
aU
bu
sho
bo
zi n
gir
ou
bu
men
yi
isu
bir
am
oib
azw
aIn
yu
ng
u
y’in
yig
ish
o
48
•A
mah
oro
icyo
ari
cyo
n’ig
isob
anur
o
cyay
o.
•K
wer
ekan
a
ibin
tu b
ibuz
a
aban
tu
amah
oro
•K
urir
imba
indi
rim
bo
z’am
ahor
o
•G
ukin
a
uduk
ino
tw’u
bum
we
n’am
ahor
o.
•Is
huri
ryo
se
no g
ukor
a
amat
sind
a.
•A
mas
hush
o,
Bibi
liya,
ibik
ores
ho
nsak
azam
ajw
i,
ingo
ma,
ibin
yugu
ri,..
•Ib
igan
iro
mu
mat
sind
a:
aban
yesh
uri
baza
gani
ra
ku g
isob
anur
o
cy’a
mah
oro
hany
uma
bana
riri
mbe
byer
ekan
a ko
har
i
amah
oro.
•U
duki
no
duka
ngur
ira
aban
a kw
itabi
ra
ibik
orw
a bi
mw
e
na b
imw
e by
o
kubu
mba
tira
amah
oro.
•K
urir
imba
indi
rim
bo
z’ub
umw
e
n’am
ahor
o.
•Im
irim
om
u
atsi
nda
•G
utek
erez
a
byim
bits
e
•ub
ufat
anye
•ku
bwir
ana
ibyo
babo
nye
•gu
hana
hana
ubw
enge
•gu
som
aBi
biliy
a
no g
ukor
a
ubus
haka
shat
si.
•kw
itak
u
guha
naha
na
amak
uru
•G
ukus
anya
ibite
kere
zo
byo
kuge
za
ku b
andi
•Ib
ibaz
o
ngir
o
ku
isom
o
•Is
uzum
a
rino
za
imyi
gish
iriz
e
riko
rwa
aban
yesh
uri
baki
na
uduk
ino
ndet
se
banr
irim
ba
indi
rim
bo
z’am
ahoo
ro.
•Is
uzum
a
rino
za
imyi
gish
iriz
e
aho
buri
mw
ana
yita
bira
ubik
orw
a by
o
kubu
mba
tira
amah
oro
mur
i
sosi
yete
.
•A
mah
oro
icyo
ari
cyo
n’ig
isob
anur
o
cyay
o.
•K
wer
ekan
a
ibin
tu b
ibuz
a
aban
tu
amah
oro
•K
urir
imba
indi
rim
bo
z’am
ahor
o
•G
ukin
a
uduk
ino
tw’u
bum
we
n’am
ahor
o.
•G
ukin
a
uduk
ino
ku
mah
oro
n’ub
umw
e.
URUGERO RW’UMUTEGURO W’ISOMO RY’INYIGISHO Y’IYOBOKAMANA RYA GIKIRISITU UMWAKA WA MBERE W’AMASHURI ABANZA Itariki Ishuri Igihe Ikigisho Umubare
w’abanyeshuri- /-/- Umwaka
wa mbere- Iyobokamana
ryaGikirisitu
Imbumbanyigisho: Bibiliya n’imyemerere
Inyigisho: Ugucungurwa kwa muntuUbushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azabasha gusobanura uko abizeye Imana babayeho kera.
Intego
Ubukesha:Umunyeshuri azaba ashobora gutanga ingero zimwe na zimwe z’abantu bumviye Imana dusanga muri Bibiliya.
UbumenyiUmunyeshuri azaba ashobora kwerekana akamaro ko kubaha Imana n’ingaruka zo kuyigomera.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azaba ashobora kubaha ababyeyi no gushyira mu bikorwa imico myiza bamutoza.
Imyitozo ku nyigishoIbiganiro mu matsinda, kubara inkuru, kuririmba, ibibazo n’ibisubizo mu mutwe, n’udukino.
ImfashanyigishoAmashusho, Bibiliya, Filimi zerekana uko abantu bizeye Imana dusanga muri Bibiliya babayeho.
ImvanoBibiliyaIgitabo cy’umunyeshuri imbonezamubano n’iyobokamanaUmwaka wa mbere w’amashuri abanza
xii
Urugero rw’isomo rirambuyeIgihe Ibice Umurimo w’umwarimu Umurimo
w’umunyeshuri Iminota 5 1
Intangiriro
Ibyerekeye imibereho isanzwe• Umwarimu arasomera
abanyeshuri inkuru ya Habimana na Kariza iri mu gitabo cy’umunyeshuri.
• Kubaza ibibazo ku nkuru• Gufashaabanyeshuri
gusobanukirwa igisobanuro cyo kubaha banatange ingero nyinshi zigaragara mu buzima bwabo bwa buri munsi.
• Abanyeshuri basubize ibibazo
• Abanyeshuri batange ingero zabo zerekana uko bigenda iyo usuzuguye ababyeyi.
iminota20
2
I s o m o nyiri izina
Ubutumwa bwo muri Bibiliya:• Kwerekeza isomo ku nkuru
yaAdamunaEvawigishijemu masomo yatambutse.
• Gusomera abanyeshuriIntangiriro 4,1-16. Kubaaza abanyeshuri amazina y’abana ba mbere ba AdamunaEva.
• Gufasha abanyeshurikumva ko Gahini yariumuhinzi naho Abeli we akaba umushumba w’amatungo.
• Gufasha abanyeshurigutanga ingero z’impamvu Imana yemeye igitambo cya Abeli ikanga icya Gahini.
• Soma Intangiriro 4,1-16.
• Subiza ibibazo byatanzwe hasi
xiii
• Gushishikarizaabanyeshuri kumva neza ibyiza byo kubaha Imana na bagenzi babo bahereye ku bo tubana mu miryango yabo.
• Kubwira abanyeshuri ko iyo Abanyarwanda baza kuba bumvira Imana , batari kwicana muri jenoside yokorewe abatutsi mu 1994.
• Kwinjiza abana bafite ubumuga mu mirimo yose irebana n’isomo kandi ubatere akanyabugabo.
• Kureka abanyeshuri akitegereze amashusho yaGahininaAbeli,hanyuma buri wese.
I m i n o t a 10
3Isuzuma
Igisubizo• Kubaza utubazo
tunyuranye mu mutwe two gutsindagira ingingo nyamukuru y’iri somo
• Gutunganyagahunday’agakino kuri Abeli na Gahini,abanabazagakine.
• Mu gusoza isomo ryawe, abanyeshuri baririmbe indirimbo ishimagiza ukumvira.
• Agakino ka GahininaAbeli.
• Kuririmba indirimbo
Isuzuma ryawe bwite ..............................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
Imbaraga za koreshejwe ........................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
Aho byakorewe ........................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
Inzira yakoreshejwe .................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
83
Umutwe wa Iremwa no gucumura kwa muntu
Inyigisho Kwigaragaza kw’Imana
Bibiliya n’imyemerereImbumbanyigisho
1
Umubare w’amasomo: 8
Igitabo cy’umunyeshuri uruparuro rwa 129
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azashobora kubaha Imana nk’umuremyi,kubaha ibiremwa byayo no kwirinda icyaha.
Andi masomo ashamikiyeho1. Iremwa ry’ijuru n’isi2. Iremwa ry’isi n’ibiriho byose3. Muntu yaremwe mu ishusho y’Imana.4. Itandukaniro y’ikiremwamuntu n’ibindi biremwa5. Kwita no kubungabunga ibiremwa by’Imana6. AmabwirizaImanayahayeAdamumubusitanibwaEdeni7. Inkomoko y’icyaha8. Ingaruka z’icyaha
Isomo rya 1: Iremwa ry’ijuru n’isi (Intangiriro 1,1-31)
(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 130)
Intego y’inyigishoUbumenyiKurondora ibiremwa by’Imana byose n’igihe yabiremeye.
UbumenyingiroGusobanuriraabandiukoImanayaremyeibirihobyose.
Ubukesha1. Abanyeshuri bazaba bashoboa gukunda Imana no kubaha ibyo yaremye. 2. Kwiyubaha no kubaha abandi
84
Ubushobozi ngiro1. Kuvuga Ikinyarwanda neza.2. Kwivumburira ashushanya ibyo Imana yaremye.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’ukuntuImanayaremyeibiremwabyose2. GusobanukirwakoImanayaremyeibibahobyose.
Imfashanyigisho1. Bibiliya. 2. Igitabo cy’umunyeshuri.3. Amashusho y’ibimera n’inyamaswa.4. Amashusho ya zimwe mu nyamaswa zo mu nyanja ndetse n’inyoni.5. Ibikoresho nsakazamajwi n’udukoresho turiho amajwi.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Udukino.3. Kwitegereza.
Ibyo gutegura mbere1. GusomaBibiliyamuNtangiriro1,1-3mberey’isomo.2. Guhitamoahantuhabereyehogusuramugihecyokujyahanzey’ishuri.3. Kwegeranya imfashanyigisho zose zishoboka hakiri kare. 4. Kwifashisha ibikoresho bisohora amajwi n’ibyo gukorakoraho ku bana
bafite ubumuga.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo abanyeshuri ku iremwa ry’isi.
Ibibazo
1. Isi ni ibiriho byose byavuye he? Mu ntangiriro, isi yari imeze ite?2. Utekereza ko Imana yaremye umucyo mbere y’ibindi kubera iki? 3. Utekereza ko ari ukubera iki Imana yaremye umuntu nyuma y’ibindi byose?
Ibisubizo byabyo1. Isi yaremwe n’Imana. Mu ntangiriro ku isi nta kintu na kimwe cyari kiriho. . 2. Imana yaremye umucyo bwa mbere kugira ngo itandukanye ijoro
n’amanywa yashakaga ko ibindi biremwa bizagaragara. 3. Imana yaremye umuntu nyuma y’ibindi byose kubera ko yashakaga ko
umuntu yita ku bindi biremwa, kandi akanabitegeka. Imana yaremye umuntu mu ishusho yayo.
85
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Jyana abana hanze. Bafashe kwitegereza ibidukikije. Babwire bitegereze
ibintu bitandukanye. Babaze utubazo tunyuranye kandi wite ku bisubizo batanga.
2. Abana bafite ubumuga ubashakire imfashanyigisho ziborohereza ukurikije ubumuga bafite.
3. Fasha abana kuganirira mu matsinda ibyerekeranye n’ibiremwa by’Imana.
Ubutumwa bwa Bibiliya1. Fasha abanyeshuri gusobanukirwa n’ibyaremwe bitandukanye. Babwire ko
ibyo babonye hanze byaremwe n’Imana. Wibuke ko mu byobareba harimo ibyakozwe n’ abantu.
2. Bwira abanyeshuri bavuge amazina ya bimwe mu byo babonye hanze byaremwe n’Imana, hanyuma basubiremo ayo mazina.
3. Basomere Intangiriro1,1-31.4. Bwira abana bavuge ibintu Imana yaremye ku munsi wa gatandatu5. Uhereye ku isomo riboneka mu Intangiriro 1,1-31, fasha abanyeshuri kumva
uko Imana yaremye ibintu byose. Imana yaremye isi n’ibiyiriho byose mu minsi itandatu. Ku munsi wa karindwi iraruhuka.
IbisubizoMu matsinda, fasha abanyeshuri kuganira no kuvuga amazina y’ibintu Imana yaremye muri iyo minsi itandatu. Tega amatwi wumve mu by’ukuri ibisubizo abanyeshuri batanga.
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho zibafasha. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’ inyongera. 3. Abana bagenda gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, Amateka na Isilamu.
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu1. Igitabo cy’Intangiriro kibanda ku iremwa. Ni cyo kibanziriza ibindi muri
Bibiliya.2. Tugomba guha agaciro no kubaha ibiremwa by’Imana.3. Mu Rwanda, kubaha buri wese ni ngombwa, kuko twaremwe mu ishusho
y’Imana.
86
Isomo rya 2: Iremwa ry’isi n’ibiyiriho byose (Intangiriro 1,1-31) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 130-132)
Intego y’inyigishoUbumenyiKurondora ibiremwa by’Imana byose n’igihe yabiremeye.
Ubumenyi ngiroGusobanuriraabandiukoImanayaremyeibirihobyose.
Ubukesha1. Abanyeshuri bazaba bashobora gukunda Imana no kubaha ibyo yaremye. 2. Kwiyubaha no kubaha abandi.
Ubushobozi ngiro1. Kuvuga no kwandika Ikinyarwanda neza.2. Imirimo mu matsinda 3. Kwivumburira ashushanya ibyo Imana yaremye.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’ukuntuImanayaremyeibiremwabyose2. Kuvuga amazina no gushushanya ibyo Imana yaremye biri ku isi.3. GusobanukirwakoImanayaremyeibibahobyose.
Imfashanyigisho1. Bibiliya. 2. Amashusho y’ibiri ku isi.3. Amashusho y’inyamaswa ndetse n’abantu.4. Ibikoresho nsakazamajwi n’udukoresho turiho amajwi.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwitegeza.2. Kubara inkuru.3. Udukino.
Ibyo gutegura mbere1. Guteguraimfashanyigishozikenewemuisomo.2. Kwifashisha ibikoresho bisohora amajwi n’ibyo gufasha abana bafite
ubumuga.
87
Imyitozo ku nyigisho
Uko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo abanyeshuri ku isomo bize ubushize. Isomo ry’ubushize ryavugaga ku iremwa ry’ijuru na bimwe mu byo Imana yaremye.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Basabe bitegereze amashusho ari mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro
rwa 130-132. 2. Babazeho ibibazo.
Ubutumwa bwa Bibiliya1. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma muganire ku byo inyamaswa
zimarira ikiremwamuntu.2. Fasha abanyeshuri gusobanukirwa itandukaniro riri hagati y’inyamaswa zo
ku gasozi n’amatungo yo mu rugo. 3. Reka abana baganire ku cyatumye Imana irema umuntu nyuma y’ibindi 4. Koresha uburyo bwo kwigisha ushingiye ku mwana, kugira ngo abana
bagire uruhare rufatika mu isomo. 5. Erekera abana bafite ubumuga unabatere akanyabugabo kugira ngo
bakurikire n’umwete mu isomo.
Ibibazo1. Jyana abanyeshuri hanze hanyuma bitegereze ibyo babona ku isi biri mu
kibuga k’ishuri cyangwa ahaturanye n’ishuri.2. Bareke bavuge uko ibyo babonye byitwa.3. Reka buri munyeshuri ashushanye ibyo yabonye.
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’ inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye. 4. Witonde usuzume ko ibyo baguha ari ibyaremwe n’ Imana gusa.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, Amateka na Isilamu.
Isomo rya 3: Umuntu yaremwe mu ishusho y’Imana (Intangiriro 1,26- 31) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 132-136)
Intego y’inyigishoUbumenyi
88
Gusobanuraimpamvuumuntuatandukanyen’ibindibiremwa.
Ubumenyi ngiroGusobanuriraabandiukoumuntuyaremwemuishushoy’Imana
Ubukesha1. GukundaImananokubahaibiremwabyayo2. Kwiyubaha no kubaha abandi
Ubushobozi ngiro1. Kuvuga no kwandika Ikinyarwanda neza.2. Gusobanuraimpamvuumuntuatandukanyen’ibindibiremwaby’Imana.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwakoikiremwamuntugitandukanyen’ibindibiremwa2. Gusobanukirwan’icyatumyeImanairemaumuntu3. Gutezaimbereumucowogusoma
Imfashanyigisho1. Ifoto y’umuntu.2. Amashusho y’ibintu bitandukanye Imana yaremye.3. Bibiliya. 4. Igitabo cy’umunyeshuri.5. Ibikoresho byihariye bigenewe abana bafite ubumuga.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ubushakashatsi.2. Kwitegereza.3. Ibiganiro.
Ibyo gutegura mbere1. Soma Bibiliya mu gitabo k’Intangiriro1,26-31 mbere y’isomo2. Egeranyaimfashanyigishozikenewemuisomo3. Tegura ibikoresho bizakoreshwa n’abana bakeneye ubufasha bwihariye
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo abanyeshuri ku isomo bize ubushize. Baza abanyeshuri ibyo bibuka mu isomo ry’ubushize. Isomo ry’ubushize ryavugaga ku iremwa ry’ijuru n’isi na bimwe mu byo Imana yaremye.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Hamagara umunyeshuri umwe ajye imbere. Mufashe mu turimo umuha two
gukorera aho imbere nko kuririmba, kubwiriza, gusenga, abandi baceceke bakurikire.
89
2. Baza abandi banyeshuri niba ibindi biremwa, nk’inyamaswa, bishobora gukora nk’ibyo uwo mugenzi wabo amaze gukora.
3. Baza abanyeshuri impamvu yaba yaratumye umuntu aremwa ku buryo butandukanye n’ibindi biremwa.
Ubutumwa bwa Bibiliya1. Bwira abanyeshuri basome Intangiriro1,26-31. Reka umwana umwe
w’umuhungu n’uw’umukobwa bavuge kuri iryo Jambo ry’Imana2. Bwira abana ko Imana yaremye umuntu mu ishusho yayo3. Reka abana bitekerereze ku giti cyabo ibyo bo bashobora gukora inyamaswa
zidashobora gukora,4. Erekeraabanakwitegerezaamashushomazebavugeukobyagenze.5. Muganire n’abana itandukaniro riri hagati y’umuntu n’ibindi biremwa Imana
yaremye6. Fasha abana bafite ubumuga ubaha ibikoresho byabagenewe kandi ugenzure
niba bakurikira nabo mu isomo nk’abandi.
Ibibazo1. Mu matsinda bafashe bavuge ku itandukaniro ry’ikiremwamuntu n’ibindi
biremwa2. Ha amahirwe buri wese yo kugira icyo avuga ku birebana n’ukuntu muntu
yaremwe mu ishusho y’Imana3. Fasha bwira abana bafite ubumuga basubiremo imirongo mito ya Bibiliya. 4. Fasha abana kuganira mu matsinda yabo ikinyuranyo kiri hagati y’umuntu
n’ibindi biremwa.
Ibisubizo ku myitozo mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 133
Shyira abanyeshuri mu matsinda bavuge amasengesho ari mu gitabo urupapuro rwa 145-148.
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka na Isilamu.
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu1. Imana yaremye umuntu mu ishusho yayo. Bivuze ko afite Roho w’Imana
muri we, akagira n’imbaraga zo gutekereza, urukundo, gufashanya...2. N’ubwo twatandukana ku isura, twese dusa n’Imana. Tugomba gukundana
no kubahana.
90
Isomo rya 4: Itandukaniro hagati y’umuntu n’ibindi biremwa
(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 133-136)
Intego y’inyigishoUbumenyiKumenya ko Imana yaremye umuntu mu ishusho yayo
Ubumenyi ngiroGutandukanyaikiremwamuntun’ibindibiremwa
UbukeshaKubungabunga ibyo Imana yaremye
Ubushobozi ngiro1. Kuvuga no kwandika ikinyarwanda neza.2. Imirimo yo gukorera mu matsinda .Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’ahoumuntuatandukaniyen’ibindibiremwa2. Gusobanukirwakoumuntuyaremwemuishushoy’Imana
Imfashanyigisho1. Ifoto y’umuntu.2. Amashusho y’abantu bari mu mirimo.3. Bibiliya.4. Ibikoresho bigenewe abana bafite ubumuga.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaimfashanyigishozikenewemuisomo2. Tegura ibikoresho bizakoreshwa n’abana bakeneye ubufasha bwihariye
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo abanyeshuri ku isomo bize ubushize. Isomo ry’ubushize ryavugaga ku kuntu umuntu yaremwe mu ishusho ry’Imana
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Bwira abanyeshuri bitegereze amashusho ari mu bitabo byabo urupapuro
133- 1362. Babazeho ibibazo.3. Bwira abanyeshuri batange izo mpamvu ku mafoto 1,2,3,na 4. Muhanahane
ibitekerezo bitandukanye n’abanyeshuri kandi ugenzure ko buri wese akurikiye mu ishuri by’ukuri.
91
Ubutumwa bwa Bibiliya1. Muhereye ku biganiro n’abana, sobanura ukuntu umuntu atandukanye
n’ibindi biremwa.2. Mwifashishije ibiganiro, abanyeshuri bavuge ukuntu abantu batandukanye
n’ibindi biremwa.3. Ukoresheje isomo riri mu gitabo k’Intangiriro1,26-31 ndetse n’ibiri mu
gitabo cy’umunyeshuri (urupapuro 133-136) muvuge mu magambo yanyu bwite ukuntu umuntu atandukanye n’ibindi biremwa Imana yaremye.
4. Fasha abana bafite ubumuga unabashishikarize gukurikira isomo.
Ibibazo1. Shyira abanyeshuri mu matsinda yabo, maze baganire ku bitandukanyije
umuntu n’ibindi biremwa.2. Reka abana basoze isomo berekana koko ukuntu umuntu ari ikiremwa
kidasanzwe, gisumbye ibindi byose.
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho zihariye. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’inyongera. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka na isilamu
Isomo rya 5: Kwita no kurinda ibyaremwe n’Imana
(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 136)
Intego y’inyigishoUbumenyiKurondora ibyo Imana yaremye no kuvuga igihe yabiremeye
Ubumenyi ngiroGusobanuriraabandiukoImanayaremyeibiremwabyayo
Ubukesha1. GukundaImananokubahaibyoyaremye2. Kwiyubaha no kubaha abandi
Ubushobozi ngiro1. Kuvuga no kwandika Ikinyarwanda neza.2. Imirimo yo gukorera mu matsinda
92
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’akamarokokwitanokubungabungaibyoImanayaremye2. GusobanukirwaukoImanayaremyeibiremwabyayo.3. Gusobanukirwan’icyatumyeImanairemaibirihobyose
Imfashanyigisho1. Amashusho y’ibintu Imana yaremye.2. Bibiliya. 3. Igitabo cy’umunyeshuri.4. Ibikoresho bigenewe abana bafite ubumuga.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Imirimo y’amaboko.2. Kwigana.3. Udukino.4. Kwitegereza.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaimfashanyigishozikenewemuisomo.2. Tegura ibikoresho bizakoreshwa n’abana bakeneye ubufasha bwihariye.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize. Isomo ry’ubushize ryavugaga itandukaniro riri hagati y’umuntu n’ibindi biremwa.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Bwira abanyeshuri bitegereze ishusho iri ku rupapuro rwa 1362. Babazeho ibibazoUbutumwa bwa BibiliyaHa agaciro ibisubizo by’abanyeshuri byerekana uburyo ikiremwa muntu cyahawe imbaraga n’ubuyobozi gusumba ibindi biremwa. Abana bafite ubumuga na bo ubashishikarize gukurikira mu isomo.
Ibibazo1. Shyira abanyeshuri mu matsinda yabo, maze baganire ku buryo bagomba
kwita ku bidukikije.2. Ha abana imyitozo ngiro yo kwita ku ndabyo ziri mu busitani bw’ishuri.
93
Ibisubizo ku myitozo mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 137
1. Kubiha ibyo kurya2. Kubyubakira ibiraro3. Kubyoza4. Kubiha amazi5. Kubifata neza6. Kutabikoresha agatsi7. Kubivuza
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho zihariye. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka na Isilamu.
Isomo rya 6: Amabwiriza Imana yahaye muntu muri Edeni (Intangiriro 2,15-17) (Amabwiriza)(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 137)
Intego y’inyigishoUbumenyiKumenya ko umuntu yaremwe mu ishusho y’Imana.
Ubumenyi ngiroGutandukanyaumuntun’ibindibiremwa.
UbukeshaKwita ku bidukikije no kubibungabunga.
Ubushobozi ngiro1. Kuvuga no kwandika Ikinyarwanda neza.2. Kuvuga neza inyuguti ku yindi uvuga amagambo y’Ikinyarwanda3. Imirimo yo gukorera mu matsinda yerekeye kwita ku mishinga yo kwita ku
bidukikije.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’akamarokogukurikizaamabwirizawahawe.2. Gushyiramubikorwaimishingayokwitakubidukikije
94
Imfashanyigisho1. AmashushoyaAdamunaEva.2. AmashushoyerekanaubusitanibwaEdeni.3. Bibiliya.4. Igitabo cy’umunyeshuri.5. Ibikoresho bisohora amajwi cyangwa se amashusho yerekana iremwa.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwitegereza.2. Ibiganiro.3. Ubusesenguzi.4. Imbwirwaruhame.
Ibyo gutegura mbere1. Soma igice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi ugire icyo ucyandikaho2. Egeranyaibikoreshouzakwifashishawigisha3. Zana ibikoresho bifasha ku banyeshuri bafite ubumuga.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ku nkuru ya Mukantagara iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 137.
Ibibazo byo kubaza abanyeshuri1. Mutekereza ko abanyeshuri byari kubagendekera gute mu gihe bari kuba
basuzuguye amabwiriza ya Mukantagara?2. NiayahemabwirizaImanayahayeAdamunaEvamubusitanibwaEdeni?
Ibisubizo byabyo1. Byari kumurakaza ndetse akabahana2. ImanayategetseAdamunaEvakwitakubusitanibwaEdeninokubuhinga
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Bwira abanyeshuri inkuru ya Mukantagara yanditse mu gitabo
cy’umunyeshuri urupapuro rwa 137.2. Reka abanyeshuri basome inkuru bo ubwabo hanyuma basubize ibibazo
bikurikira: Ni nkayahe mabwiriza Mukantagara yahaye abanyeshuri? Ni iki kerekana ko koko abanyeshuri bumviye amabwiriza ya Mukantagara?
Ubutumwa bwa Bibiliya1. SanishainkuruyaMukantagaran’inkuruyaAdamunaEva2. Reka abanyeshuri basome Intangiriro 2,15-17 hanyuma ubwire abanyeshuri
bavugeamabwirizaImanayahayeAdamunaEva3. Bwira abanyeshuri bitegeze amashusho ku rupuparo rwa 137.Bavuge ibyo
bayabonaho
95
4. Bwira abanyeshuri ko Imana yashakaga ko Adamu na Eva bubahaamabwiriza yari yabahaye.
5. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga kwiga ku rugero rumwe n’abandi.
Ibibazo1. Reka abanyeshuri baganiririre mu matsinda impamvu ari ngombwa kwita
ku mabwiriza baba bahawe n’ababyeyi babo cyangwa n’abarimu babo. 2. Teganya umushinga mwitozo wo guha ishuri. Reka abanyeshuri batere
indabyo imbere y’ishuri hanyuma ubahe amabwiriza y’ukuntu bazazitaho. 3. Fasha abana bafite ubumuga na bo bazagire uruhare muri uwo murimo.
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho. 3. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’inyongere. 2. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano,amateka na Isilamu.
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu1. AdamunaEvabahaweamabwirizan’ImanayokwitakubusitanibwaEdeni,
bakayobora ibiremwa byayo byose, bagatungwa n’imbuto zari ziyirimo.2. Mu Rwanda, twubahiriza amabwiriza y’Imana mu gihe tubungabunga
ibidukikije, nk’imigezi, inzuzi, ibiyaga, amashyamba, inyamaswa...
Isomo rya 7: Inkomoko y’icyaha n’ingaruka zacyo (Intangiriro 3,1-13) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 138)
Intego y’inyigishoUbumenyiKugaragaza inkomoko y’icyaha n’ingaruka zacyo.
Ubumenyi ngiroKuvuga inkomoko y’icyaha n’ingaruka zacyo.
UbukeshaKwitwara neza no kwirinda icyaha.
Ubushobozi ngiro1. Kuvuga no kwandika Ikinyarwanda neza.2. Imirimo yo gukorera mu matsinda ndetse n’udukino.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’inkomokoy’icyaha.2. Gusobanukirwan’ibyizaby’amabwirizandetsen’amategeko.
96
Imfashanyigisho1. AmashushoyaAdamunaEvan’inzoka.2. AmashushoyerekanaubusitanibwaEdeni.3. Bibiliya. 4. Igitabo cy’amasengesho.5. Igitabo cy’umunyeshuri.6. Ibikoresho bisohora amajwi.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwitegereza.2. Ubusesenguzi.3. Ibiganiro.4. Imikoro.
Ibyo gutegura mbere1. Soma igice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi ukoreshe amagambo
y’umvikana abana baza kubasha kumva. 2. Egeranyaibikoreshouzakwifashishawigisha3. Ita ku bisubizo abana batanze mu myitozo ndetse no bundi bushakashatsi
bakora.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo ku isomo bize ubushize, ryavugaga ku nkuru ya Mukantagara iri mu gitabo cy’umunyeshuri uruparuro rwa 137.
Ibibazo byo kubaza abanyeshuri1. Mutekereza ko abanyeshuri byari kubagendekera gute mu gihe bari kuba
basuzuguye amabwiriza ya Mukantagara?2. NiayahemabwirizaImanayahayeAdamunaEvamubusitanibwaEdeni?
Ibisubizo byabyo1. Byari kumurakaza ndetse akabahana2. ImanayategetseAdamunaEvakwitakubusitanibwaEdeninokubuhinga
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Bwira abanyeshuri inkuru ya Mukantagara basomye mu isomo ry’ubushize.
Mutekereza ko abanyeshuri byari kubagendekera bite iyo batumva amabwiriza ye?
2. Baza: mukeka ko byabagendekera bite mu gihe mwaba mutumviye ibyo ababyeyi banyu cyangwa abarimu banyu babasaba?
3. Reka abanyeshuri bo ubwabo bivugire ibihano babona bahabwa.
97
Ubutumwa bwa Bibiliya1. Sanishaiyonkurun’uburyoAdamunaEvabacumuyekuMana.2. Reka abanyeshuri bo ubwabo bavuge uko dukora icyaha igihe tutubahirije
amabwiriza y’Imana.3. Abanyeshuri basome Intangiriro 3,1-13 bifitanye isano.
Ibibazo1. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma bakine agakino kagaragaza
ingarukaz’icyahacyaAdamunaEva.2. Musubiremo iri somo muri make mu mutwe
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’ inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka.
Isomo rya 8: Ingaruka z’icyaha (Intangiriro 3,14-20)
(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 139)
Intego y’inyigishoUbumenyiKugaragaza ingaruka z’icyaha.Gusobanuraingarukaz’icyaha.
UbumenyingiroKwitwara neza no kwirinda icyaha.
Ubukesha1. Kuvuga no kwandika Ikinyarwanda neza.2. Imirimo yo gukorera mu matsinda ndetse n’udukino.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’ingarukaz’icyaha.2. Gusobanukirwan’ibyizabyokubahaamabwirizandetsen’amategeko.3. Gutezaimbereubuhangamugusoma.
Imfashanyigisho1. AmashushoyaAdamunaEvamubusitanibwaEdeni.2. Bibiliya. 3. Imfashanyigisho zo gufasha abana bafite ubumuga.
98
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ubushakashatsi.2. Kwitegereza.3. Ubucukumbuzi.
Ibyo gutegura mbere1. Soma Bibiliya mu gitabo cy’Intangiriro 3,14-20 mbere y’isomo. 2. Egeranyaibikoreshouzakwifashishawigisha3. Tegura ibikoresho bisohora amajwi biza kwifashishwa. Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo ku isomo bize ubushize. Babwire batege amatwi inkuru iri mu bitabo byabo ku urupapuro ya 139.
Ibibazo byo kubaza abanyeshuri1. Mutekereza ko ari ukubera iki mama wa Ngeze na Mugesera yarakaye
akanabahana? 2. Ni ibihe bihano Mugesera na Ngeze bahawe na nyina?
Ibisubizo byabyo1. Basuzuguye nyina banga kumwumvira ngo bakubure mu rugo.3. Yabimye ibiryo uwo munsi.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Baza abanyeshuri ibibazo ku nkuru ya Mama wa Ngeze na Mugesera.
Byagendekeye bite Mugesera na Ngeze igihe bangaga gukora ibyo nyina yabashinze?
2. Baza: mwebwe mwumva byabagendekera gute muramutse mutumviye ibyo ababyeyi banyu cyangwa abarimu banyu baba bababwiye?
3. Reka bitangire ingero zabo bwite ku bihano bahabwa mu gihe bagaragaje gusuzugura.
Ubutumwa bwa Bibiliya1. Sanishaiyonkurun’uburyoAdamunaEvabacumuyekuMana2. Twifashishije isomo ryo mu Ntangiriro 3,14-20 muganire ku ngaruka
z’ukutumviraImanakwaAdamunaEva.3. Abanyeshuri basomerwe Intangiriro 3,14-20 ubabwire banarebe mu bitabo
byabo urupapuro rwa 139. 4. Reka abanyeshuri bo ubwabo bavuge uko dukora icyaha igihe tutubahirije
amategeko y’Imana
Ibibazo1. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma bakine agakino kagaragaza
ingarukaz’icyahacyaAdamunaEva.
99
2. Ha abana imyitozo yanditse iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 139.
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka.
Ibisubizo by’imyitozo ngiro Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 140
1. Umunsi wa 1 – Umucyo n’umwijima Umunsi wa 2 – ijuru Umunsi wa 3 – ubutaka n’inyanja Umunsi wa 4 – izuba, ukwezi n’inyenyeri Umunsi wa 5 – amafi n’ibiguruka Umunsi wa 6 – inyamaswa n’umuntu
2. Kubera ko:(a) Bari baremwe mu ishusho y’Imana.(b) Bafite umwuka w’Imana kandi bakaba bashobora no kuganira nayo.
3.
Ikiremwa muntu Ibindi biremwa Bishobora gutekereza no gushyira mu gaciro
Ibi byo ntibishobora gutekereza ndetse no gushyira mu gaciro
Bashobora kuganira n’Imana bakanayisenga
Ntibishobora gusenga Imana
5. Imana6 (i) inka (ii) ihene 7 (i) amafi
(ii) ingona8 (i) kubiha ibyo kurya
(ii) kubisukura9. ImanayategetseAdamunaEvakwitakubusitanibwaEdeninokubuhinga.10. Imbuto z’igiti babujijwe11 (i) Adamu
(ii) Eva12. Kurya imbuto z’igiti babujijwe13. (i) izakurura inda kandi itungwe n’umukungugu
(ii) Aziyuha akuya kandi azababara ari kubyara.(iii) Aziyuha akuya mu buzima bwe ashakisha mu butaka icyo kumutunga.
100
13. Kubaha Imana tukayumvira.
Umubare w’amasomo: 10
Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 142-159
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri arashobora gusenga Imana akoresheje amasengesho y’ibanze n’amasengesho yitekerereje ubwe.
Andi masomo ashamikiyeho1. Isengesho
(a) Imyitwarire mu gihe cyo gusenga(b) Umugani w’umufarizayi n’umukoresha w’ikoro
2. Amasengesho y’ibanze(a) Dawe uri mu ijuru/Dawe wa twese.(b) Amasengesho ya nimugoroba(c) Amasengesho ya mbere yo kurya(d) Amasengesho yo gushimira(e) Amasengesho yo kwambaza(f) Amasengesho mbere y’umurimo
3. Igihe cyo gusenga n’amasengesho wihimbiye4. (a) Amasengesho wihimbiye
Isomo rya 1: Isengesho n’imyitwarire mu gihe cyo gusenga (Izayi 30,18-19) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 142)
Intego y’inyigishoUbumenyiGusobanukirwanogusengaicyoaricyo.Ukobasengan’ibyizabyabyo.
Ubumenyi ngiro
Umutwe wa Amasengesho y’ibanze
Inyigisho Gusenga
Indangagaciro za gikirisituImbumbanyigisho
2
101
Gusobanuragusengaicyoaricyon’ibyizabyabyo.
UbukeshaKwicisha bugufi no kubaha igihe cyo gusenga Imana.
Ubushobozi ngiro1. Kumenya gusenga no kubikora mu bwenge 2. Umurimo wo mu matsinda basengera hamwe. 3. Umuhate mu guhimba amasengesho.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwanogusengaicyoaricyo2. Gukoreshaubwengemugiheusenga3. Kwitoza uko basenga
Imfashanyigisho1. Ifoto y’umuntu usenga.2. Amashusho yerekana abantu bari gusenga.3. Bibiliya.4. Igitabo cy’amasengesho.5. Imfashanyigisho ziboneye ku bana bafite ubumuga.6. Ibyuma bisohora amajwi ku bana batumva neza.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Kwigana.3. Ibiganiro.4. Kwitegereza.
Ibyo gutegura mbere1. Soma muri Bibiliya mu gitabo cya Izayi 30,18-19 mbere y’isomo.2. Egeranyaimfashanyigishozikenewezosehakirikare3. Tegura ibibazo byo mu mutwe uza kubaza abanyeshuri4. Egeranyaibikoreshobyabugenewekubanabafiteubumuga.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo.
Ibibazo byo kubaza abanyeshuri1. Hari ubwo mwaba mwarigeze musaba ikintu icyo ari cyo cyose abayeyi
banyu cyangwa ababarera, icyo kintu ni iki?2. Ni irihe jambo mukoresha mushaka kwaka ikintu umuntu?
Ibisubizo byabyo1. Imyambaro, ibitabo, inkweto,.....2. Mushobora, mubishatse.
102
Isomo rirambuyeImvumburamatsiko1. Yobora abanyeshuri kenshi ku kiganiro mu ishuri kerekeye ukuntu bajya
baka ibintu bitandukanye ababyeyi babo.2. Baza abanyeshuri ibibazo bidakomeye byo kubakangura.3. Fasha abanyeshuri gusobanukirwa n’icyo isengesho ari cyo.4. Reka abana basobanukirwe ko ari abana b’Imana kandi ko ari yo iduha
ibyo dukeneye byose.5. Fasha abanyeshuri kumva ko bagomba kubaha Imana.
Ubutumwa bwa Bibiliya1. Sanisha iyo nkuru n’ibyo Bibiliya itwigisha mu gitabo cy’umuhanuzi Izayi
30,18-19.2. Reka abanyeshuri basome muri Izayi 30,18-19 hanyuma ubabaze niba koko
Imana yumva amasengesho yacu.3. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma ubwire umwe asengere abandi.4. Tsindagira ko isengesho ari ukuganira n’Imana nk’uko umwana aganira
n’umubyeyi we, niyo mpamvu tugomba gusenga dusaba Imana ibyo dukeneye byose.
5. Koresha imfashanyigisho Kugira ngo abanyeshuri bafite ubumuga babashe kumva na bo iri somo.
6. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga ubegereza ibikoresho bibafasha ndetse n’ibyo kumviraho.
Ibibazo1. Baza ibibazo mu mutwe bitsindagira kandi bikanibanda ku cyo iri somo
ritwigisha2. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma ubwire umwe asengere bagenzi
be3. Musoze isomo muririmba indirimbo yo guhimbaza Imana.
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho zibafasha . 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’inyongera 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo inyongera.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano.
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu1. Isengesho ni ukuganira n’Imana. Tuganira na yo ngo idufashe mu buzima
bwacu bwa buri munsi, igahita idusubiriza amasengesho cyangwa ikazaba iyasubiza.
2. Tugomba kwizera Imana, ntiducike intege zo kuyisenga, ndetse tukanasengera abandi.
103
Isomo rya 2: Imyitwarire mu gihe cy’isengesho (Luka 18,10-14, Yohana 15,7) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 143)
Intego y’inyigishoUbumenyiGutangaingeroz’imyifarireiboneyemugihek’isengesho.
Ubumenyi ngiroKwerekana no kwifata neza mu gihe cyo gusenga.
UbukeshaKwicisha bugufi no kubaha igihe cyo gusenga
Ubushobozi ngiro1. Kuvuga Ikinyarwanda neza2. Umuhate mu guhimba amasengesho. 3. Gusengeramumatsinda
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’ukowakwitwaramugihecy’amasengesho.2. Kugira imyifatire myiza mu gihe cyo gusenga.
Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Igitabo cy’amasengesho.3. Amashusho atandukanye y’abantu basenga.4. Amashusho yanditseho amasengesho atandukanye.5. Ibikoresho byo gufasha abana bafite ubumuga.6. Ibyuma bisohora amajwi ku bana batumva neza.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwigana2. Ibiganiro.3. Kwitegereza.4. Ubushakashatsi.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaimfashanyigishozikenewezosehakirikare2. Soma Bibiliya mbere y’isomo 3. Egeranyaibikoreshobyabugenewekubanabafiteubumuga.
104
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo mu mutwe.
Ibibazo byo kubaza abanyeshuri1. Kubera iki tugomba kwicisha bugufi mu gihe turi kugira icyo dusaba abandi?2. Kubera iki tugomba kwicisha bugufi mu gihe dusenga?
Ibisubizo byabyo1. Kugira ngo babashe kutwumva no kuduha icyo tubasaba.2. Kugira ngo Imana yumve amasengesho yacu kandi inayasubize iduha ibyo
tuyisaba.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Fasha abanyeshuri mu kwerekana amwe mu magambo yerekana
ikinyabupfura2. Baza: tanga urugero rumwe rw’amagambo ukoresha ushaka gutira ikintu
inshuti yawe cyangwa ushaka kugira icyo waka ababyeyi bawe3. Reka abanyeshuri bakine agakino ko gutirana ibintu. 4. Tsindagira ikoreshwa ry’amagambo agaragaza ikinyabupfura yatanzwe
mu gitabo cy’umunyeshuri5. Tsindagira ko tutagomba kwirata no kwibonekeza mu gihe dusenga
cyangwa dusaba ikintu.
Ubutumwa bwa Bibiliya1. Somera abanyeshuri muri Luka 18,10-14 kandi ubafashe gusobanukirwa
n’imyitwarire y’umufarizayi n’umusoresha w’ikoro.2. Fasha abanyeshuri bakine agakino kerekana imisengere y’umufarizayi
n’umusoresha w’ikoro.3. Mwigire hamwe n’abanyeshuri imyitwarire iboneye hanyuma mwitondere
amagambo mukoresha mu masengesho.4. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga ubegereza imfashanyigisho zabugenewe
kugira ngo babashe kumva neza iri somo.5. Reka abana basome muri Yohani 15,17. Iyo tugumye mu Mana ndetse
tugakora ibyo Bibiliya itwigisha, Imana yumva amasengesho yacu ikanayasubiza.
6. Reka abanyeshuri bitegereze ifoto y’umufarizayi w’umwibone n’umusoresha w’ikoro wicishije bugufi.
Ibibazo1. Yobora ikiganiro ku mpamvu tugomba kwicisha bugufi mu gihe dusenga.
Tsindagira ko kwicisha bugufi byerekana ikinyabupfura no kubaha Imana. 2. Tsindagira ko amasengesho y’uriya mufarizayi Imana itayashubije kubera
ko atabanje kwicisha bugufi ngo anubahe Imana.
105
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano
Isomo rya 3: Amasengesho y’ibanze- Dawe uri mu ijuru/Data wa twese (Matayo 6,9-13, Luka 22,39-44) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 145)
Intego y’inyigishoUbumenyiKumenya isengesho rya Dawe uri mu ijuru no gusobanukirwa ko ari Data wa twese.
Ubumenyi ngiroGusubiramoisengeshoryaDaweurimuijuru/Datawatweseburimuntundetseno mu matsinda no kwerekana ibyiza by’iri sengesho.
UbukeshaGuhaagaciroisengeshoryaDaweurimuijurutwigishijwenaYezu/Yesu
Ubushobozi ngiro1. Kuvuga Ikinyarwanda neza.2. Umuhate mu guhimba amasengesho. 3. Kongera ubushobozi bwo kumenya ururimi.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’akamarok’irisengeshory’ibanze.2. GusengaukoreshejeisengeshoryaDaweurimuijuru/Datawatwese.
Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Igitabo cy’amasengesho.3. Amashusho atandukanye y’abantu basenga.4. Amashusho yanditseho amasengesho atandukanye.5. Ibikoresho byo gufasha abana bafite ubumuga.
106
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Kwigana.3. Ubusesenguzi.4. Iby’ubuzima busanzwe.
Ibyo gutegura mbere1. Soma Bibiliya mbere y’isomo 2. Egeranyaibikoreshobyabugenewekubanabafiteubumuga.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo mu mutwe.
Ibibazo byo kubaza abanyeshuri1. Ni nde ukuriye umuryango?2. Kubera iki tugomba kubaha no kumvira uhagarariye umuryango
Ibisubizo byabyo1. Ababyeyi bacu ni bo bakuriye imiryango yacu. 2. Kubera ko batwitaho baduha iby’ibanze byose dukenera mu buzima bwacu
bwa buri munsi (nk’ibyo kurya, icumbi, imyambaro) n’ibindi nko kutujyana kwiga.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Itegereze hamwe n’umunyeshuri, ibihe bitandukanye abantu baba bafite
ibiterane by’amasengesho iwacu, maze murebe uko baba bifashe.2. Yobora ikiganiro n’abana ku bintu by’ingenzi biranga amasengesho aba
yakorewe iwacu muri sosiyete. Ingero nko ku nsengero, mu bukwe, mu mihango yo gushyingura, n’ibindi bikorwa bitandukanye bihuza abantu.
Baza: kubera iki abantu bakorera amasengesho iyo ngiyo aho dutuye? Fasha abanyeshuri bafite ubasomere Bibiliya kandi ubashishikarize
gukurikira mu isomo ryose.
Ubutumwa bwa Bibiliya1. Sanisha imibereho yacu n’ibyo Bibiliya itwigisha mu Ivanjili ya Matayo 6,6-
13 no mu Ivanjili ya Luka 22,29-442. Somera abanyeshuri.3. Reka abana basubiremo isengesho rya Dawe uri mu ijuru/Data wa twese
mu matsinda4. Tsindagira ko isengesho rya Dawe uri mu ijuru/Data wa twese ari isengesho
ryuzuye aho abakirisitu bashimira Imana, bayihimbaza ndetse bakanayisaba imbabazi z’ibyaha byabo, bakanayisaba kubarinda imyuka mibi ya Satani ndetse bakanayisaba kubaha ifunguro n’ibindi bintu bakeneye.
107
5. Bwira abanyeshuri ko tugomba kubabarira abandi nk’uko natwe Imana itubabarira
6. Bwira abanyeshuri ko duhimbaza Imana kubera ko ari nziza kandi ikaba ishobora byose
7. Koresha ibimenyetso by’amarenga ufashe abana bafite ubumuga kwitabira no gukurikira isomo. Uko ryakabaye.
IbibazoMu matsinda mwakoze mu ishuri, genda uteganya abana bavuga isengesho rya Dawe uri mu ijuru/Data wa twese.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 147
1. - GushimiranoguhimbazaImana - Kubaha no gushimisha Imana - Gusabaimbabaziz’ibyahabyabo 2. Kora amatsinda yabanyeshuri baringaniye hanyuma basubiremo isengesho
rya Dawe uri mu ijuru/Data wa twese hanyuma ishuri ryose naryo rize kurivugira hamwe.
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’ inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amasomo ya Kisilamu.
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu1. Yezu/Yesu ni We wigishaga abagishwa be, Dawe uri mu ijuru/Data wa twese.
Rifite ibice byose by’isengesho nyaryo.2. Rikubiyemo uguhimbaza Imana, gusaba ibyo dukeneye, gusaba imbabazi
z’ibyaha byacu, kuturinda ikibi cyose. Bikaba byerekana ko ari isengesho ryuzuye koko.
Isomo rya 4: Isengesho rya mbere yo kuryama (Zaburi 1,2) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 147)
Intego y’inyigishoUbumenyiGusobanukirwakoariingirakamarogusengambereyokuryama.
108
UbumenyingiroGusobanuraibyizabyogusengambereyokuryaman’urugerorw’isengeshorigufirya mbere yo kuryama.
UbukeshaKubaha no kwereka umuco mwiza wo gusenga.
Ubushobozi ngiro1. Gusengakenshi.2. Gusengerahamwemumatsinda.3. Umuhate mu guhimba amasengesho no gusenga.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’amasengeshoatandukanye2. Gusengaukoreshejeamasengeshoy’ibanze3. Kuvuga amasengesho y’ibanze
Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Igitabo cy’amasengesho.3. Amashusho ari mu gitabo cy’umunyeshuri.4. Ibyuma bisohora amajwi ku bana.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwigana.2. Kubara inkuru.3. Ibiganiro.4. Udukino.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewekubanabafiteubumuga.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo.3. Giraibyowandikabiringaniyeuzekubihaabanyeshurimberey’isomo.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaIbibazo ku banyeshuriMusenga gute iyo mugiye kuryama?
IbisubizoDusengera hamwe nk’umuryango mbere yo kuryama, ubundi buri muntu agasenga mu cyumba ku giti ke.
109
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Bari mu matsinda, reka abanyeshuri baganire uburyo bunyuranye bakoresha
iwabo mu miryango, basenga, mbere yo kujya kuryama.2. Yobora ikiganiro mu ishuri ku bibazo bishobora kutubaho nijoro dusinziriye.3. Reka abanyeshuri basomerwe isengesho rigufi riri mu gitabo cy’umunyeshuri
ku rupapuro rwa 148.
Ubutumwa bwa Bibiliya1. Reka abanyeshuri bitegereze amashusho kandi batahure ko umuryango uri
gusengera hamwe mbere yo kujya kuryama,urupapuro rwa 147.2. Fasha abana gusoma Zaburi 1, 2.3. Baza: ni iyihe nyungu y’ingenzi yo gusenga mbere yo kujya kuryama?
Mujya musenga mbere yo kuryama? None se ujya usenga wowe ku giti cyawe? Cyangwa musengera hamwe mu muryango wanyu mbere yo kujya kuryama?
4. Baza abanyeshuri: mwaba hari abantu iwanyu barwanyeho mu gihe cya jenoside yakorewe abatutsi muri 1994?
5. Tsindagira ko umuntu mwiza asenga Imana amanywa n’ijoro.6. Bwira abana ko bagomba kujya basenga Imana ngo ibarinde mbere yo
kujya kuryama.
Ibibazo1. Mu matsinda, reka umunyeshuri umwe asengere bagenzi be isengesho rya
nimugoroba.2. Reka abana batandukanye na bo bavuge amasengesho magufi umweumwe.3. Reka abana basobanukirwe mu byukuri akamaro ko gusenga mbere yo
kujya kuryama.
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho. 1. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’ inyongera. 2. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmateka
110
Isomo rya 5: Isengesho mbere yo kurya (Matayo 26,26-27, Luka 22,17-20, Zaburi 81,10, Kuva 23,25) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 148)
Intego y’inyigishoUbumenyiGusobanukirwakoariingirakamarogusengambereyokurya.
Ubumenyi ngiroGusobanuraibyizabyogusengambereyokuryaman’urugerorw’isengeshorigufirya mbere yo kurya.
UbukeshaKubaha no kwerekana umuco mwiza wo gusenga.
Ubushobozi ngiro1. Gusengakenshi.2. Gusengerahamwemumatsinda.3. Umuhate mu guhimba amasengesho no gusenga.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’amasengeshoatandukanye2. Gusengaukoreshejeamasengeshoy’ibanze3. Kuvuga amasengesho y’ibanze
Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Igitabo cy’amasengesho.3. Filimi yerekana abantu batandukanye bari gusenga.4. Bibiliya .5. Ibikoresho byo gufasha ku bana bafite ubumuga.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewekubanabafiteubumuga.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwibukiranya isomo ry’ubushize. Baza abanyeshuri ibibazo biryerekeyeho.
111
Ibibazo bitandukanye ku banyeshuri1. Ni ikihe kintu mukunda kurya?2. Ninde utegura amafunguro iwanyu?
Ibisubizo1. Reka abana bavuge ibiryo bakunda kurya.2. Mama, masenge, papa, uturera, umukozi, mukuru wanjye (emera ibisubizo
byose abana batanze).
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Bari mu matsinda, reka abanyeshuri baganire ku biryo bakunda kurya
kenshi.2. Emerera abanyeshuri babwirane bihereyeho bavuge amafunguro
abaryohera.3. Baza: kubera iki ari byiza gusenga mbere yo kurya?4. Baza: mujya musenga mbere y’uko murya? Ninde uyobora amasengesho yo
ku meza mugiye gufungura?5. Huza ibitekerezo byatanzwe n’abanyeshuri n’isomo rya none.
Ubutumwa bwa Bibiliya1. Mwarimu arasoma Matayo 26, 26- 27.2. Mwarimu arasoma Zaburi 81,10. Fasha abo banyeshuri gusobanukirwa ko
Imana yemereye guha ubwoko bwa Isiraheri icyo kurya.3. Mu matsinda, fasha abanyeshuri kuganira ku kamaro ko gusenga mbere yo
kurya. 4. Fasha abanyeshuri gusubiramo urugero rumwe rw’isengesho riri mu bitabo
byabo urupapuro rwa 149.5. Fasha abanyeshuri kwitegereza no gusobanukirwa amashusho ari mu
bitabo byabo.
Ibibazo1. Reka abanyeshuri basubiremo urugero rw’isengesho riri mu bitabo byabo,
hanyuma barisubiriremo mu matsinda hanyuma ishuri ryose.2. Buri umwumwe, reka abanyeshuri batandukanye bajye imbere bavuge
isengesho ryo ku meza rigufi ubafashe.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 1501. Emeraibisubizo,nk’umuntukugitike,umweasengereabandi.2. Uwaruye ni we usengera ibyo kurya, ababyeyi banjye nibo basengera
ibiryo.Emeraibisubizobitandukanye.3. Emera ibisubizo: ababyeyi banjye, umwarimu wanjye, umwarimu wanjye
w’ishuri ry’icyumweru, mushiki wange cyangwa murumuna wange.
112
4. Uwo ari we wese ashobora gusengera ifunguro kugira ngo Imana ibihe umugisha mbere y’uko tubirya.
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’inyongera . 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoUbumenyi mbonezamubano na Isilamu
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu1. Isengesho ni ingenzi mu buzima, tugomba gusengera ibyo kurya, mu rwego
rwo gushimira Imana yabiduhaye, ndetse no kubisabira umugisha.2. Kera, abanyafurika bajyaga batanga ituro nk’igitambo cy’umusaruro
babaga bajeje, ndetse nko gushimira Imana.
Isomo rya 6: Isengesho ryo gushimira (1 Abanyatesaloniki 5,18, Kuva 15,21, Zaburi 118,1) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 150)
Intego y’inyigisho
UbumenyiGusobanukirwakoariingirakamarogusengaushimiraImana.
Ubumenyi ngiroGusobanuragusengaushimiraImanaicyoaricyon’urugerorw’isengeshorigufiryawe bwite ryo gushimira Imana.
Ubukesha1. Kugira umuco mwiza wo gusenga ushimira Imana.2. Kwitoza umuco wo kushima Imana n’abandi.
Ubushobozi ngiro1. Gusengakenshiukoreshejeamagamboasobanutse.2. Gusengeraabandimumatsinda.3. Uruhare rwa buri wese mu gukora isengesho ryo gusabira abandi.4. Umuhate mu guhimba amasengesho no gusenga.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’amasengeshoatandukanyeyogushima.2. Gusengaukoreshejeamasengeshoyogushimira.3. Guhaagaciroisengeshoryogushimira.
113
Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Igitabo cy’amasengesho.3. Amashusho y’abantu batandukanye bari gusenga.4. Ibikoresho byogufasha abana bafite ubumuga.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwigana.2. Ibiganiro.3. Udukino.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewekubanabafiteubumuga.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo mu mutwe.
Ibibazo bitandukanye ku banyeshuri1. Ni gute ushobora gushimira abandi?2. Kubera iki ugomba gushimira abandi?
Ibisubizo ku bibazo byabajijwe mu mutwe1. Igihe badufashije cyangwa baduhaye ibyo twabasabye.2. Dushobora kubashima igihe baduhaye ubufasha runaka cyangwa baduhaye
ibyo twari dukeneye, maze tukabereka umutima wo kubashimira no kububaha.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Baza abanyeshuri ibihe bitandukanye bashobora gushimiramo abandi.2. Kora amatsinda y’abana hanyuma bayaganiriremo ibihe bitandukaye
cyangwa icyaba cyabaye iwabo, maze hakavugirwa amasengesho yo gushimira.
3. Reka abanyeshuri babwirane ibyababayeho maze bakavuga amasengesho yo gushima.
4. Reka abana bavuge ibintu byiza byababayeho n’icyari cyabaye, ndetse n’uko babyitwayemo.
5. Mu matsinda, fasha abanyeshuri kuvuga amasengesho yo gushima ari mu bitabo byabo.
114
Ubutumwa bwa Bibiliya1. Mwarimu arasoma mu Banyatesaloniki 5,18 maze mwite kuri iryo somo mu
gushimira Imana igihe cyose.2. Reka abana basome mu Kuva/Iyimukamisiri 15,21 maze ubafashe kumenya
ko Imana ibinyujije kuri Musa yafashije Abisilaheli mu kwambuka inyanja itukura atandukanyamo amazi mo kabiri.
3. Fasha abana gusobanukirwa ko Miriamu yayoboye Abisilaheli bakajya gusenga no gushimira Imana nyuma yo kwambuka inyanja itukura
4. Ita ku byo Bibiliya itwigisha muri Zaburi 118,1 aho itubwira ko tugomba gushimara Imana kuko ari nziza, ko igira neza kandi idukunda.
5. Fasha abanyeshuri gusobanukirwa n’amashusho ari mu bitabo byabo hanyuma baganire kubyo babona,urupapuro rwa 151.
6. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga gukurikira bihagije mu isomo ryose kandi bagire n’uruhare rugaragara.
IbibazoBwira abanyeshuri bake bavugire imbere y’abandi amasengesho yo gushimira Imana Genzurakoabandibatezeamatwikandibitonze.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 152
Iwacu, abantu bategura amasengesho yo gushimira Imana mu gihe habaye ibintu byiza binyuranye nk’ubukwe, kurangiza kaminuza, gusohora umwana,...
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’ inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano n’ amateka.
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu1. Gushimiraabandibyerekanakotwanyuzwendetsekotubashimiye.2. Gushimabitumauwashimweanezerwa,akabayafashan’abandi.Tugomba
gushima Imana buri gihe, nk’uko Bibiliya ibidushishikariza. Ndetse no mu gihe yadusubirije amasengesho.
Isomo rya 7: Isengesho ryo gusabira abandi
(Abanyaroma 8,26-27, 34 Abanyakolosi 4,2-3,
Abanyaroma 15,30)
(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 152)
115
Intego y’inyigishoUbumenyiGusobanukirwagusengeraabandicyoaricyon’akamarokabyo.
Ubumenyi ngiroGusobanuraisengeshoryogusengeraabandinokurisenga.
UbukeshaKugira umuco mwiza wo gusengera abandi no kwereka Imana ibyo dukeneye.
Ubushobozi ngiro1. Gusengakenshi.2. Gusengeraabandimumatsinda.3. Umuhate mu guhimba amasengesho no gusenga.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’akamarokogusengeraabandi.2. Gukoraumurimowogusengeraabandi.3. Kwihatira umuco mwiza wo kwita no gukunda abandi.
Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Amashusho y’umupasitoro uri gusengera abantu.3. Ibikoresho byo gukorakoraho.4. Ibikoresho bisohora amajwi byifashishwa n’abana. 5. Igitabo cy’amasengesho.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Kwigana.3. Udukino.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewekubanabafiteubumuga.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize. Baza abanyeshuri ibibazo bitandukanye byo kwibukiranya ibyo bize ubushize.
116
Ibibazo bitandukanye ku banyeshuri1. Ni uwuhe murimo w’abayobozi b’amatorero?2. Ni iki mubona kigaragara ku mafoto ari mu bitabo byanyu kuva ku rupapuro
rwa 152-153.
Ibisubizo1. Gusengeraabandibantu. Guhumurizaabantu. Kugarura amahoro mu banganaga.2. Umushumba w’itorero uri gusengera umurwayi.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Yobora ikiganiro hanyuma wemererere abanyeshuri kuvuga ingero z’ibyo
baba bakeneye iwabo mu muryango.2. Huza ibyo n’isomo ry’uyu munsi.3. Bwira abanyeshuri: mu gihe cya jenoside yakorewe abatutsi mu 1994, ko
abana benshi babaye imfubyi, abagore baba abapfakazi n’abagabo baba abapfakazi.
4. Shimangira ko ari byiza buri gihe gusengera abandi ndetse no gusengera igihugu cyacu cy’u Rwanda ngo kibone amahoro.
Ubutumwa bwa Bibiliya1. Somera abanyeshuri muri Bibiliya mu gitabo cy’Abanyaroma 8,26. Reka
abana basobanukirwe ko Roho Mutagatifu na we agatakambira abakirisitu ku Mana.
2. Reka abanyeshuri basome mu abanyakolosi 4, 2 no mu Banyaroma 15, 30 kandi utsindagire ko abakirisitu bagomba gusabirana iteka nk’ikimenyetso cy’urukundo, no gushyira hamwe.
3. Reka abanyeshuri bitegereze ifoto iri mu gitabo urupapuro rwa 153 hanyuma bavuge n’uko byagenze kuri iyo foto.
4. Bahereye ku matsinda hanyuma bagakurikizaho ishuri ryose, reka abanyeshuri bavugire hamwe urugero rw’isengesho ryo gusabira abandi mu bitabo byabo urupapuro rwa 153.
Ibibazo1. Mu matsinda mato, bwira umunyeshuri umwe asengere abandi2. Toranya abanyeshuri bake basenge mu kimbo cy’ishuri ryose.3. Genzurakoabanyehsuribandibasigayebatezeamatwikandibatuje.4. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga gukoresha ibikoresho byo kubafasha
Kugira ngo bakurikire bihagije mu ishuri.
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho zihariye. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’ inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
117
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano.
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu1. Isengesho ryo gusabira abandi ryongera urukundo mu bantu, ndetse
n’ubumwe.2. Ubwo Yezu/Yesu yari agiye kujya mu ijuru, yasezeranije intumwa ze umufasha,
ari we Roho Mutagatifu/Umwuka wera. Bamubonye ku munsi wa Penekositi. Uyu mufasha ni we utakambira abakirisitu ku Mana. Akabatera imbaraga.
Isomo rya 8: Isengesho mbere y’umurimo (Abafilipi
4,13, Luka 1,37) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 153)
Intego y’inyigishoUbumenyiGusobanukirwanoguhaagaciroisengeshoryamberey’umurimo.
Ubumenyi ngiroGusobanura akamaro k’isengesho rya mbere y’umurimo no kugeragezagusengera akazi.
Ubukesha1. Kugira umuco mwiza wo gusenga mbere y’akazi. 2. Kugira umuco wo kwibuka gusenga mbere y’umurimo runaka.
Ubushobozi ngiro1. Gusengakenshi.2. Gusengeraabandimumatsinda.3. Umuhate mu guhimba amasengesho no gusenga.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’akamarokogusengeraumurimo.2. Kwihatira umuco mwiza wo gusengera umurimo mbere yo kuwukora.
Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Igitabo cy’amasengesho.3. Amashusho y’abantu bari gukora imirimo itandukanye.4. Ibikoresho byo gukorakoraho.
118
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Ibazwa.3. Gutembera.4. Kwigana.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaimfashanyigishokubanabafiteubumuga.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo.3. Teganya ibikoresho byo gufasha abanyeshuri bafite ubumuga.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo bifitanye isano n’isomo ry’ubushize.
Ibibazo bitandukanye ku banyeshuriWumva uzakora uwuhe mwuga numara gukura?
IbisubizoKwigisha, kuvura, umworozi, umunyabukorikori, umuforomo, umushoferi, umupolisi.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Bwira abanyeshuri batange ingero z’imirimo itandukanye abantu bakora.2. Babwire bavuge iyo bakundamo.3. Reka abana batange ingero z’abantu bazi iwabo aho batuye n’ibyo bakora.4. Mu matsinda, reka abana baganire ku mpamvu zatuma dusengera umurimo.
Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Fasha abanyeshuri gusoma Abanyafilipi 4,13 kandi wizere ko Imana iduha
imbaraga zo gukora imirimo inyuranye.2. Mwarimu asomere abanyeshuri muri Luka 1,37 kandi wizere ko iyo dusenze
Imana ibintu byose bishoboka kandi bikadutunganira.
Ibisubizo1. Mu matsinda mbere na mbere reka abana bavuge amasengesho ya mbere
y’umurimo ari mu gitabo cy’umunyeshuri. 2. Reka abanyeshuri batandukanye bagerageze kuvuga isengesho rya mbere
y’umurimo.3. shishikariza abana bafite ubumuga gukurikira mu isomo.
119
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 157
1. Igihe dusengera umurimo, Imana iradufasha kandi ikanaturinda. Imana kandi iha umugisha uwo murimo wacu ukadutunganira.
2. Fasha abanyeshuri kuvuga isengesho nk’abantu bitegura kujya gukora umurimo runaka.
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho zihariye. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’ inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, Icyongereza
Isomo rya 9: Igihe cyo gusenga (Luka 18,1-5, 1
Abanyatesaloniki 5,17, Abafeso 6,18, 1 Timote 2,8)(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 157)
Intego y’ikigishoUbumenyiKugena igihe kiza cyo gusenga n’ibyiza byo kwihangana mu gihe k’isengesho.
Ubumenyi ngiroGusobanuraigihekizacyogusenganogukoraisengeshobwite.
UbukeshaKwerekana imyitwarire mu isengesho no kuUbushobozi ngiro1. Umurimo mu matsinda wo gusengera hamwe.2. Gusenganezanogukoreshaamagamboasobanutsemuisengesho.3. Kwerekana ubuhanga bwo gusenga kuri buri wese.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’ibihebitandukanyebyogusenga.2. Gusengakenshi.3. Kwiyungura umuco mwiza wo gusenga.
Imfashanyigisho1. Amashusho y’abantu batandukanye bari gusenga.2. Bibiliya.3. Igitabo cy’amasengesho.
120
4. Imfashanyagisho zigenewe abafite ubumuka5. Ibikoresho bisohora amajwi ku banyeshuri.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha:1. Ibiganiro2. Kwitegereza3. Imbwirwaruhame.4. Udukino.
Ibyo guteguraTegura imfashanyigisho zose za ngombwa mbere y’isomo.
Imyitozo ku nyigishoTangira isomo ryawe ubaza ibibazo bitandukanye ku gihe.
Ibibazo ku banyeshuri:1. Tubyuka ryari mu gitondo?2. Esemugitondotugerakuishurigiheki?3. Saa sita turya ryari?
Ibibazo1. Tubyuka saa kumi n’ebyiri za mugitondo2. Mbere y’uko amasomo atangira3. Turya saa sita zuzuye
Isomo rirambuye1. Mu matsinda, reka abanyeshuri baganire ku gihe cyo gusenga.2. Fasha abanyeshuri gusobanukirwa ko bajya baka ababyeyi babo cyangwa
abandi babarera, ikintu mu gihe bagikeneye. 3. Genzuranibakokoabanabafiteubumugabakurikiranezamuisomo.
Ubutumwa bwa Bibiliya1. Abanyeshuri basomerwe Abanyefezi 6,18 Abanyatesaloniki 5,17 Luka 18,1-
5 na I Timote 2,8.2. Shishikariza abanyeshuri ko bagomba gusenga iteka.3. Batekerereze inkuru yo muri Bibiliya y’umupfakazi n’umucamanza. Reka
abanyeshuri bagerageze kubyiyumvisha, byatewe n’umuhate no kwihangana by’uwo mupfakazi kugira ngo amasengesho ye asubizwe.
4. Reka na none abanyeshuri basobanukirwe neza ko amasenngesho yose atajya asubizwa.
IbibazoToranya abana, basengere mu matsinda, kandi basenge basaba Imana ukwihangana mu gihe amasengesho atarasubizwa.
121
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho zihariye. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’ inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, imibare
Isomo rya 10: Amasengesho yabugenewe (1 Yohani
5,14-15, Yohani 14,13-14, Abanyafilipi 4,6-7) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 158)
Intego y’ikigishoUbumenyiGusobanukirwabihagijekoamasengeshowihimbiyeariingirakamarocyane.
Ubumenyi ngiroGusobanuraicyoamasengeshobwitebisobanura.
UbukeshaKwitoza gukora amasengesho yawe bwite kenshi mu buzima bwa buri munsi.
Ubushobozi ngiro1. Kongera ubumenyi mu rurimi mu byerekeye kuruvuga.2. Kongera umuhate wo kuvumbura utuntu mu gihe uhimba isengesho.3. Gusengerahamwemumatsinda.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’amasengeshowihimbiyeicyoaricyo.2. Kuyasenga kenshi.3. Kwiyungura umuco mwiza wo gusenga.
Imfashanyigisho1. Igitabo cy’amasengesho.2. Amashusho y’abantu bari mu murimo itandukanye.3. Ibikoresho bisohora amajwi ku banyeshuri .4. Bibiliya.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Ubusesenguzi.3. Udukino.4. Kwigana.
122
Ibyo gutegura1. Tegura imfashanyigisho zose za ngombwa mbere y’isomo.
Imyitozo ku nyigishoTangira isomo ryawe ubaza ibibazo bitandukanye ku masomo y’ubushize.
Ibibazo ku banyeshuri1. Kubera iki musenga Imana?2. Amasengesho meza ni iki?
Ibisubizo1. Dusenga Imana: Tuyishimira, tuyisaba imbabazi z’ibyaha byacu, tuyisaba ibyo dukeneye,
dusengera abandi.2. Amasengesho meza ni amasengesho avugwa twisabira ibintu byiza ndetse
tunabisabira abandi. Ntitugomba gusenga dusaba ko abandi bagira ibyago.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Mu matsinda, reka abanyeshuri baganire ku isengesho bwite. 2. Tsindagira ko Imana isubiza amasengesho yacu. 3. Yobora ikiganiro kuri iri somo.4. Shishikariza abana bafite ubumuga gukurikira mu isomo ryose.
Ubutumwa bwa Bibiliya1. Abanyeshuri basome Yohani wa mbere 5,14 kandi utsindagire rwose ko
Imana isubiza amasengesho yacu twayigejejeho. Imana yifuza ko ibintu byiza aba ari byo bitubaho.
2. Yezu yasezeranyije abazamukurikira bose ko azasubiza amasengesho yose bazasenga mu izina rye.
3. Baza: ni nk’ayahe masengesho Imana idashobora gusubiza?4. Bwira abana bitegereze ifoto iri mu bitabo byabo hanyuma bavuge icyo
babona bari gusenga basaba.5. Tsindagira ko tugomba gusenga ubutitsa kandi tugasengera abandi
tunabifuriza ibyiza.
Ibibazo1. Hitamo abana bahimbe kandi basenge amasengesho meza kandi magufi
abandi batege amatwi.2. Abanyeshuri baririmbe indirimbo yo guhimbaza no gushimira Imana.
123
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 158
1. Tugomba gusenga igihe cyose.2. Iyo dusenze twicishije bugufi Imana iradusubiza. Urugero umusoresha
w’ikora yarasenze y’ishije bugufi arasubizwa
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho zihariye. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’ inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye
Ihuriro n’andi masomoAmasomo ya kisilamu
Ibisubizo ku myitozo ngiro gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 159
1. Rurema, Uwiteka,Rugira, Uhoraho,......2. Isengero.3. Yarasengaga.4. Intumwa.5. Yasangiye bwa nyuma n’abigishwa be i Yerusalemu.6. kuririmba indirimbo yo guhimbaza Imana 7. Tugomba gusenga igihe cyose.8. urakoze9. Tugomba kubafasha.10. (a) Urakoze Mana (b) Ndagusingiza Mana11. Tugomba gukomeza gusenga kugeza igihe Imana isubirije amasengesho
yacu.12. (a) Kugira ngo Imana idufashe kandi umurimo wacu uduhire. (b) Kugira ngo Imana iturinde kandi idukingire ingorane zo mu kazi.
Umubare w’amasomo: 10
Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 160
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azaba ashobora gusobanura neza imigenzereze myiza y’abizeye (abemeye) Imana baboneka muri Bibiliya.
124
Andi masomo ashamikiyeho1. Ukubaha Imana kwa Abeli2. IngororanoyaEnoki3. Igihembo cya NowaIbikorwa by’urukundo n’ubugwaneza Yezu/Yesu yakoze4. Igitangaza cyo mu bukwe bw’i Kana5. Yezu/Yesu ahaza imigati abantu barenga ibihumbi bitanu 6. Yezu/Yesu akiza abarwayi:1. Yezu/Yesu akiza nyirabukwe wa Simoni2. Yezu/Yesu akiza umubembe3. Yezu/Yesu akiza umuhungu wahanzweho na roho mbi
Isomo rya 1: Kumvira Imana kwa Abeli intungane (Intangiriro 4,1-16) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 160)
Intego y’inyigishoUbumenyiGutangaingerozimwenazimwez’abantubizeyeImanababonekamuriBibiliya.
Ubumenyi ngiroKwerekana ibyiza byo kubaha Imana n’ingaruka zo kuyisuzugura.
UbukeshaKubaha ababyeyi no gushyira mu bikorwa ibyo batubwira.
Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukoreramumatsindaudukino.3. Umuhate mu gukina udukino dutandukanye.
Umutwe wa Ingero/ intwari z’abizeye Imana
Inyigisho Icungurwa rya muntu
Bibiliya n’imyemerere Imbumbanyigisho
3
125
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’akamarokokubaha2. Kubaha3. Kwihatira umuco mwiza wo gusengera umurimo mbere yo kuwukora
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo ku nkuru ya Habimana na Kaliza. Iri mu bitabo by’abanyeshuri urupapuro rwa 160.
Ibibazo bitandukanye ku banyeshuri1. Utekereza ko Habimana na Kaliza bubahaga koko?2. Ni iki kerekana ko Habimama na Kaliza bubaha?3. AbahungubabiribaAdamunaEvanibande?
Ibisubizo1. Bubahaga ibyo ababyeyi babo bababwiraga byose kandi bagatunganya
imirimo babashinze.2. Bafashaga ababyeyi imirimo yo mu rugo nko gusukura inzu, kugaburira
amatungo, no gusukura mu rugo.3. AbahungubabiribaAdamunaEvaniGahininaAbeli.
Imfashanyigisho1. AmashushoyaGahininaAbeli.2. AmashushoyerekanaGahininaAbelibaturaibitambo.3. Imfashanyigisho zagenewe abafite ubumuga.4. Bibiliya.5. Filimi zerekana uko abizeye Imana muri bibiliya babagaho.6. Bibiliya.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Imbwirwaruhame.2. Ubushakashatsi.3. Gutembera.4. Kubara inkuru.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewemberey’isomo.2. Soma icyo gice cyo muri bibiliya mbere y’isomo.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Bwira abana basome inkuru ya Habimana na Kaliza iri mu bitabo byabo2. Baza: utekereza ko aba banyeshuri bari abana bubaha?
126
3. Fasha abanyeshuri gusobanukirwa n’icyo kubaha bisobanura kandi batange ingero ziboneka mu buzima busanzwe.
Ubutumwa bwa Bibiliya 1. HuzaiyinkuruyaAdamunaEvan’amasomoyatambutse2. Fasha abanyeshuri gusoma mu Ntangiriro 4,1- 16 hanyuma ubwire abanyeshuri
bavugeamazinay’abahungubamberebaAdamunaEva.3. Fashaabanyeshuri kumvakoGahini yari umuhinzi nahoAbeliweakaba
umushumba w’amatungo. 4. Fasha abanyeshuri gutanga ingero z’impamvu Imana yemeye igitambo cya
Abeli ikangaicyaGahini.Shishikarizaabanyeshurikumvanezaibyizabyokubaha Imana na bagenzi bacu duhereye kubo tubana mu miryango yacu.
5. Bwira abanyeshuri ko iyo Abanyarwanda baza kuba bumvira Imana , batari kwicana muri jenoside yakorewe abatutsi muri 1994..
6. Injiza abana bafite ubumuga mu mirimo yose irebana n’isomo kandi ubatere akanyabugabo.
7. Reka abanyeshuri bitegereze amashusho ya Gahini na Abeli hanyumababerekane.
8. Reka abana bitegereze amashusho ya Gahini na Abeli hanyumabanaberekane.
IbibazoAbanyeshuri baririmbe indirimbo yo kubaha hanyuma usoze isomo ryawe.
Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho zihariye. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano n’amateka.
Ubumenyi bwihariye bugenewe umwarimuGahini: Yariumwanaw’imfurawaAdamunaEva,akirimutoyariumuhinzi.Abeli: YariubuhetabwaAdamunaEva,akabamurumunawaGahini.Yari
umushumba. Yatanze igitambo ku Mana iracyakira, icya Gahiniiracyanga, bituma amugirira ishyari, aramwica. Nicyo cyaha cya mbere cy’ubwicanyi cyabayeho mu mateka ya muntu.
127
Isomo rya 2: Ingororano ya Enoki (Intangiriro 5,21-24)
(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 162)
Intego y’inyigishoUbumenyiGutangaingerozimwenazimwez’abantubizeyeImanababonekamuriBibiliya.
Ubumenyi ngiroKwerekana ibyiza byo kubaha Imana n’ingaruka zo kuyisuzugura.
UbukeshaKubaha ababyeyi no gushyira mu bikorwa ibyo batubwira.
Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukoreramumatsindaudukino.3. Umuhate mu gukina udukino dutandukanye.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’akamarokokubaha.2. Kubaha.3. Kwihatira umuco mwiza wo gusengera umurimo mbere yo kuwukora.
Imfashanyigisho1. AmashushoyaGahininaAbeli.2. AmashushoyerekanaGahininaAbelibaturaibitambo.3. Ibikoresho byunganira abafite ubumuga.4. Bibiliya.5. Filimi zerekana uko abizeye Imana bo muri Bibiliya babagaho.8. Igitabo cy’umunyeshuri.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Ubushakashatsi.3. Udukino.4. Kwigana.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewemberey’isomo.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza
guha abanyeshuri ngo basome.
128
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo ku nkuru ya Habimana na Kaliza n’inshuti ze iri ku rupapuro rwa 160.
Ibibazo bitandukanye ku banyeshuri1. Utekereza ko Ufitamahoro yahawe ishimo n’umwarimu we kubera iki?2. Mahoro yahawe mpano ki?
Ibisubizo1. Ufitamahoro yahagaritse umuntu ufite ubumuga bwo kutabona hanyuma
amwambutsa umuhanda.2. Umwarimu yamuhaye Bibiliya.
Isomo rirambuyeIvumburamatsikoSomera abana inkuru iri ku rupapuro rwa 160.
Babazeho ibibazo.
Reka abanyeshuri bitegereze amashusho ari mu gitabo urupapuro rwa 130 hanyuma bavuge uko babona uyu mugabo.
Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Fasha abanyeshuri gusoma mu Ntangiriro 5,21-24 hanyuma ubafashe
gusobanukirwainkuruyaEnokin’ukuntuyariinshutiikomeyey’Imana.2. Mu matsinda, bwira abana bavuge ibintu bibagira inshuti n’Imana.3. Fasha abana bafite ubumuga gukurikira no gusobaukirwa n’isomo.4. Reka abana bitegereze ishusho ya Enoki hanyuma bavuge ingororano
yahawe.
IbibazoMu matsinda, abanyeshuri baganire ku myitozo iri mu bitabo byabo hanyuma buri tsinda rize kugeza ku bandi ibyo ryagezeho.
Tegura agakino abana baza gukina agakino ku nkuru ya Mahoro n’umuntu ufite ubumuga bwo kutabona.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 164
1. Kubaha, ubudahemuka, gukurikiza amategko, kwizerwa.2. Ibintu byica ubucuti ni urwango, ubushurashuzi, ubugugu, ubwambuzi.3. Toranya umunyeshuri avuge muri make ibivugwa mu Ntangiriro 5,21- 24.4. Umwarimu yite kugisubizo cyaburi mwana
129
Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmateka no gukunda igihugu n’inyigisho rusange.
Isomo rya 3: Igihembo cya Nowa ( Intangiriro 6,9-22)
(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 164)
Intego y’inyigishoUbumenyiGutangaingerozimwenazimwez’abantubizeyeImanababonekamuriBibiliya.
UbumenyingiroKwerekana ibyiza byo kubaha Imana n’ingaruka zo kuyisuzugura.
UbukeshaKubaha ababyeyi no gushyira mu bikorwa ibyo batubwira.
Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukoreramumatsindaudukino.3. Umuhate mu gukina udukino dutandukanye.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’akamarokokubaha.2. Kubaha.3. Kwihatira umuco mwiza wo kubaha abatuyobora.
Imfashanyigisho1. Amashusho ya Nowa ari kubaka inkuge. 2. Amashusho yerekana inyamaswa ziri kwinjira mu nkuge.3. Ibikoresho byunganira abafite ubumuga. 4. Bibiliya.5. Filimi zerekana uko abizeye Imana muri Bibiliya babagaho.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Ubushakashatsi.3. Udukino.4. Kwigana.
130
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewemberey’isomo.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza
guha abanyeshuri ngo babisubiremo.3. Shaka umunyeshuri uza gukina agakino kajyanye n’isomo hanyuma
ushyiremo n’abanyeshuri bafite ubumuga.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize. Baza abanyeshuri ibibazo bifitanye isano n’isomo rishya.
Ibibazo bitandukanye ku banyeshuri1. Mu gitabo muri kubona iki?2. Ni ibihe bintu bibi abantu bakora bikarakaza Imana?3. Mutekereza ko ari ukubera iki Imana yahisemo Nowa?
Ibisubizo1. Nowa n’inkuge ye.2. Kwicana (Jenoside yakorewe abatutsi mu 1994 mu Rwanda)3. Nowa yarubahaga kandi agakora ikinezeza Imana.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Mugaruke ku buryo bunyuranye abantu bababara aho iwacu iyo dutuye.2. Urugero hari ubukene, uburwayi, abagezweho n’ingaruka z’intambara,
imyuzure, .. muvuge rero ku kuntu abo bantu bashobora kuzahurwa muri izo ngorane.
Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Reka abanyeshuri bitegereze ifoto iri mu bitabo byabo urupapuro rwa 164
noneho ubabaze ibyo babonye.2. Somera abanyeshuri gusoma Intangiriro 6, 9-22.3. Umwarimu arasomera abanyeshuri mu bitabo byabo urupapuro rwa 165.4. Muganire n’abanyeshuri uko abantu basuzugura Imana n’uko Imana ibahana
iboherereza ibigeragezo.
IbisubizoMu matsinda, abanyeshuri baganire ku myitwarire myiza ishimisha Imana.
Bwira abana bongere basubiremo ibya Nowa, uko umuryango we ndetse n’amatungo ye binjiye mu nkuge.
131
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 165
1. Ubudahemuka, kwicisha bugufi, kubaha amategeko.2. Umwarimu yite ku bisubizo by’abanyeshuri..3. Kubaha, ubudahemuka, kubaha amategeko, kwizerwa, ubupfura.
Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho zihariye 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka no gukunda Igihugu.
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu1. Tugomba gukora ibyo Imana ishaka.2. Ku isi gukora ibyiza no gukunda bagenzi bacu ni ngombwa, kuko Imana
izatugororera.
Isomo rya 4: Ibikorwa by’impuhwe n’urukundo bya
Yezu/Yesu-Igitangaza cyo mu bukwe bw’i Kana (Yohani
2,1-10) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 165-167)
Intego y’inyigishoUbumenyiGutangaingerozimwenazimwez’ibikorwaby’urukundoYezu/Yesuyakoze.
Ubumenyi ngiroGusobanuraicyoaricyoigikorwacy’urukundo.
Ubukesha1. Kugira imyitwarire myiza kubaha no gufasha abandi.2. Kwerekana umuco mwiza wo kubaha no gufasha abandi.
Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukoreramumatsindaudukino.3. Umuhate mu gukina udukino dutandukanye.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’ibikorwaYezuyakozeby’urukundon’impuhwe.2. Kugira impuhwe n’urukundo.
132
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwitegereza. 2. Kubara inkuru.3. Udukino.4. Imfashanyigisho
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewemberey’isomo.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza
guha abanyeshuri babyandike mu makayi yabo.3. Shushanya ibishushanyo bifitanye isano n’iri somo.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize . Isomo ryavugaga ku ngororano ya Nowa.
Isomo rirambuyeIvumburamatsikoBwira abanyeshuri bitegereze amashusho ari mu bitabo byabo hanyuma ubabaze uko byagenze kuri ayo mashusho.
Bwira abanyeshuri batange ingero zabo bwite z’abantu b’abakene bafashije. Bemerere babwirane ukuntu bafasha abantu b’abakene.
Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Nyuma yo kuganira ubwabo uko babigenza, bihuze n’igitangaza cyabereye
mu bukwe bw’i Kana.2. Ha abana igihe cyo kuvuga uko bumva mu bukwe byari byifashe.3. Abanyeshuri ubasomere Yohani 2,1-10. Byagendekeye gute abahereza
b’ibinyobwa igihe inzoga zari zibashiranye?4. Muganire n’abanyeshuri ukuntu mu by’ukuri Yezu/yesu yahinduye amazi
diyayi.5. Yobora abanyeshuri bite kuri bagenzi babo bafite ubumuga Kugira ngo na
bo biyumve mu isomo nk’abandi.6. Rangira abana bafungure ibitabo byabo ku urupapuro rwa 166 hanyuma
barebe amashusho ahari. Babaze uko babona byageze kuri ayo mafoto.
IbibazoBwira abanyeshuri gukora amatsinda hanyuma bakore imyitozo iri ku rupapuro rwa 167.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 167
1. Kubaha icumbi.
133
2. Kubaha imyambaro.3. Kubishyurira ishuri.
Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ubumenyi bwihariye bugenewe umwarimu• Mu Ivanjili yaYohani 2:1-10,Yezu/Yesu, nyina Mariya n’abigishwa Be bari
batumiwemubukweiKana,muGalileya.Mugiheubukwebwariburimbanyije,divayi irabashirana, Yezu/Yesu afata amazi ayahinduramo divayi iryoshye kurusha iyo banywaga. Ubukwe burakomeza, ndetse bugenda neza.
• IkigitangazacyerekanakoYezu/Yesuariisokoy’ibyishimo.
Isomo rya 5: Yezu ahaza imigati abantu barenga ibihumbi bitanu (Yohani 6,1-15) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 168)
Intego y’inyigishoUbumenyiGutangaingerozimwenazimwez’ibikorwaby’urukundoYezuyakoze.
Ubumenyi ngiroGusobanuraigikorwacy’urukundoicyaaricyo.
Ubukesha1. Kugira imyitwarire myiza kubaha no gufasha abandi.2. Kwerekana umuco mwiza wo kubaha no gufasha abandi.
Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukoreraudukinomumatsinda.3. Umuhate mu gukina udukino dutandukanye.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’ibikorwaYezu/Yesuyakozeby’urukundon’impuhwe.2. Kugira impuhwe n’urukundo.
Imyitozo ku nyigisho1. Agakino kerekana Yezu/yesu ahaza ikivunge cy’ abantu.2. Ibiganiro mu matsinda byerekeye ukuntu Yezu/yesu yahagije ikivunge
cy’abantu.3. GusomaBibiliya.4. Kwandika mu makayi.5. Gushushanyaamashushoy’abantubafashaabandi.
134
Imfashanyigisho1. Amashusho ya Yezu/Yesu ahaza abantu ikivunge.2. Amashusho ya Yezu/Yesu ari mu bantu benshi.3. ibikoresho byifashishwa n’abanyeshuri bafite ubumuga.4. Bibiliya.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Ubusesenguzi.3. Kwitegereza.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewemberey’isomo.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza
guha abanyeshuri babyandike mu makayi yabo.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize .
Ibibazo ku banyeshuri1. Iyo umuntu ibiryo igihe kirekire, bimugendekeye gute ?2. Iyo ubwiriwe wumva umeze ute?
Ibisubizo byabyo1. arananuka hanyuma agapfa.2. Ushonje, ubabaye.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Baza abanyeshuri niba batari babura ibiryo iwabo. Bareke batange ibisubizo
byabo bavuge n’ukuntu bumvise bamerewe. 2. Fasha abanyeshuri gusobanukirwa ko ukubura kw’ibiribwa kuriho hamwe
na hamwe ku isi ndetse bikaganisha ku rupfu.3. Reka abana bitegereze amashusho ari mu bitabo byabo urupapuro rwa 168
hanyuma ubabaze uko babona byagenze kuri ayo mafoto.
Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Bihuze n’isomo nyirizina rya none.2. Hitamo umunyeshuri asome Yohani 6,1- 15.3. Ku birebana n’ibyo twasomye muri Bibiliya, fasha abanyeshuri kumva neza
ukuntu Yezu yafashe ibisate bitanu by’imigati ndetse n’amafi atanu gusa maze akayatubura kuburyo ahaza abantu barenga ibihumbi bitanu.
4. Fasha abanyeshuri kuvuga ku isomo dukura muri iki gitangaza Yezu yakoze.
135
5. Shakira ibikoresho byabugenewe abanyeshuri bafite ubumuga bwo kutabona neza.
Ibibazo1. Saba abanyeshuri babishaka babwire bagenzi babo uko bafashije abakene.2. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma bakine agakino kerekana
igitangaza cyo guhaza abantu barenga ibihumbi bitanu. Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’ inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka, Isilamu
Isomo rya 6 & 7: Yezu akiza abarwayi- Yezu akiza
nyirabukwe wa Simoni Petero (Matayo 8,14-17) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 169)
Intego y’inyigishoUbumenyiGutangaingerozimwenazimwez’ibikorwaby’urukundoYezuyakoze.
UbumenyingiroGusobanuraigikorwacy’urukundoicyoaricyo.
Ubukesha1. Kugira imyitwarire myiza kubaha no gufasha abandi.2. Kwerekana umuco mwiza wo kubaha no gufasha abandi.
Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukoreraudukinomumatsinda.3. Umuhate mu gukina udukino dutandukanye.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’ibikorwa Yezu yakoze by’urukundo n’impuhwe. 2. Kugira impuhwe n’urukundo.
Imfashanyigisho1. Amashusho ya Yezu akiza uburwayi nyirabukwe wa Simoni.2. Amashusho y’abantu bari gufasha abandi.3. Ibikoresho bisohora amajwi byifashishwa n’abana bafite ubumuga .4. Bibiliya.
136
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Kwitegereza.3. Ibiganiro.4. Kwigana.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewemberey’isomo.2. Soma icyo gice cyo muri bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza
guha abanyeshuri babisubiremo.3. Shaka abanyeshuri baza gukina agakino ndetse ushyiremo n’abafite
ubumuga.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize. Isomo riheruka ryavugaga ku gitangaza Yezu yakoze ahaza abantu barenga ibihumbi bitanu.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Reka abanyeshuri bavuge ku bantu baba bazi bugarijwe n’ibyorezo runaka.2. Babwire na none baganire ku byaba byarababayeho barwaje abarwayi
kwa muganga.3. Reka abanyeshuri batekerereze bagenzi babo ukuntu umurwayi ababara .
Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Umwarimu ahuze ibyo byose byababayeho bamaze kuvuga n’uko byari
byifashe kuri nyirabukwe wa Simoni.2. Abanyeshuri basomerwe muri Matayo 8,14-17. Fasha abanyeshuri
gusobanukirwa neza uko Yezu yakijije nyirabukwe wa Simoni uburwayi.3. Hitamo abanyeshuri bake baze gukina agakino kerekana ukuntu Yezu
yakijije uburwayi nyirabukwe wa Simoni.4. Barangire kandi mu bitabo byabo urupapuro rwa 169 ubabwire bitegereze
bihagije iyo foto. Ni mu buhe buryo bagaragarije urukundo n’impuhwe umurwayi?
5. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga kwiga ku rugero rumwe na bagenzi babo.
IbibazoShyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma baganire ku buryo butandukanye bashobora kwita ku barwayi.
137
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 170
Kubaha icyo kurya, kubasengera, kuvomera amazi, kumukaburira mu rugo.
Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’ inyongera . 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka na Isilamu.
Isomo rya 8 & 9: Yezu akiza umubembe (Luka 5,16-20)
(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 170)
Intego y’inyigishoUbumenyiGutangaingerozimwenazimwez’ibikorwaby’urukundoYezuyakoze.
Ubumenyi ngiroGusobanuraigikorwacy’urukundoicyoaricyo.
Ubukesha1. Kugira imyitwarire myiza, kubaha no gufasha abandi.2. Kwerekana umuco mwiza wo kubaha no gufasha abandi.
Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukoreraudukinomumatsinda.3. Umuhate mu gukina udukino dutandukanye.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’ibikorwaYezu/yesuyakozeby’urukundon’impuhwe.2. Kurangwa n’urukundo n’impuhwe.
Imfashanyigisho1. Amashusho ya Yezu akiza umubembe.2. Amashusho y’abantu bari gufasha abandi.3. Ibikoresho bifasha abana bafite ubumuga.5. Bibiliya.
138
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Kwigana.3. Ubushakashatsi.4. Kwitegereza.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewemberey’isomo.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza
guha abanyeshuri babisubiremo.3. Shaka abanyeshuri bashobora gufasha bagenzi babo bafite ubumuga ndetse
bakaza no gukina agakino gateganijwe.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa
Isomo rirambuyeTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize. Ivumburamatsiko1. Bwira abanyesuri batange ingero z’abantu babonye bari mu ngorane
ziturutse ku biza ku buryo impamvu zazo utashobora kuzisobanura kuburyo bworoshye.
2. Reka bo ubwabo batange ibisobanuro n’impamvu bakeka zatera ibyo biza.3. Bemerere baganire ku byo babonye byerekeranye n’ibiza.4. Huza ibyo babonye n’isomo rishya ry’uyu munsi uva ku bizwi ugana ku
bitawi.
Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Fasha abanyeshuri basome muri Luka 5,16-20.2. Sobanura ingingo z’ingenzi muri make kugirngo abaneshuri babashe kumva
ubutumwa buvugwa.3. Babwire bitegereze amashusho ari mu bitabo byabo kurupapuro rwa 170.4. Babaze ingorane uwo muntu uri mu gitabo afite? Kubera iki ari icyiza kibi
cyane?5. Umwarimu abaze abanyeshuri ukuntu Yezu yakijije umubembe.6. Shishikariza abanyeshuri kwita ku bari mu kaga bose.7. Shaka umunyeshuri w’umuhanga ubishaka abwire abandi muri make inkuru
y’igikorwa k’igitangaza cyo gukiza uburwayi.
Ibibazo1. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma bakine agakino ka Yezu akiza
umubembe.2. Bakiri mu matsinda baganire ku buyo butandukanye bwo gufasha abakene
b’aho batuye.
139
Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka, Isilamu
Isomo rya 10: Yezu akiza umuhungu urwaye igicuri
(Mariko 9,14-29) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 170)
Intego y’inyigishoUbumenyiGutangaingerozimwenazimwez’ibikorwaby’urukundoYezuyakoze.
Ubumenyi ngiroGusobanuraigikorwacy’urukundoicyoaricyo.
Ubukesha1. Kugira imyitwarire myiza kubaha no gufasha abandi.2. Kwerekana umuco mwiza wo kubaha no gufasha abandi.
Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukoreraudukinomumatsinda.3. Umuhate mu gihe cyo gukina.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’ibikorwaYezuyakozeby’urukundon’impuhwe.2. Kurangwa n’urukundo n’impuhwe.
Imfashanyigisho1. Amashusho ya Yezu akiza umuhungu wahanzweho na roho mbi.2. Amashusho y’abantu bari gufasha abandi.3. Ibikoresho bifasha abana bafite ubumuga .4. Bibiliya.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Ibiganiro.3. Imbwirwaruhame.4. Udukino.
140
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewemberey’isomo.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza
guha abanyeshuri babisubiremo.3. Shaka abanyeshuri bashobora gufasha bagenzi babo bafite ubumuga ndetse
bakaza no gukina agakino gateganijwe.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize.Ibibazo by’abanyeshuriUmuntu wahanzweho n’amashitani aba ameze ate?
Ibisubizo byabyoUwo muntu aba agaragaza imyitwarire idasanzwe kandi atazi ibya aribyo. Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Baza abanyeshuri niba barigeze babona umuntu wahanzweho n’amashitani,
aba ameze ate? Aba arya ate? agenda ate? avuga ibiki?2. Ha abanyeshuri umwanya baganirirane ibyo babonye ku muntu
wahanzweho na roho mbi. 3. Huza ibyo ngibyo n’isomo ry’uyu munsi.
Ubutumwa bwa Bibiliya1. Basomere muri Mariko 9,14-29. Ayo mashitani yafashe uwo muhungu ate
kugeza ubwo amubabaza bigeze aho?2. Fasha abanyeshuri baganire ku kuntu Yezu yakijije umuhungu wari
wahanzweho na roho mbi. 3. Bwira abanyeshuri bitegereze ifoto iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro
rwa 171. Babaze icyatumye Yezu ashaka gukiza uwo muhungu wahanzweho na roho mbi.
4. Mu matsinda, abanyeshuri baganire ku kamaro ko gufasha no kwita ku bababaye.
5. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga gukurikira isomo nk’abandi bana.
Ibibazo 1. Teganya abana bo kuza gukina agakino kerekana ukuntu Yezu yakijije
umunyabibembe.2. Abana baririmbe indirimbo bishakiye yo kugira ngo itere akabaraga
abababaye 3. Abana bakore imyitozo iri mu bitabo byabo urupapuro rwa 171.
141
Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho zihariye. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka, Isilamu.
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu1. Yezu?Yesu ni urugero rwiza kuri buri wese rwerekana urukundo n’impuhwe
ku bababaye.2. Akiri mu isi yakijije abarwayi, ahaza abashonje, yita ku banyabyaha ndetse
akiza abahanzweho na roho mbi.3. Izo zose ni ingero nziza zakagombye gutuma ikiremwa muntu gihindura
ubuzima bukaba bwiza kurushaho. Yezu/Yesu adusaba kwigana ubwo bugwaneza bwe.
Ibisubizo by’imyitozo ngiro. Iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 172
1. GahininaAbeli.2. Gahiniyariumuhinzi.3. Abeli ari umushumba.4. Ntiyubashye Imana,umutimaa we wari wuzuyemo ibyaha. 5. Yubahaga Imana kandi akayitura ituro rishimishije. 6. (i) kubaha (ii) ubupfura7. Gahini8. Enoki.9. Ntabwo yapfuye, yajyanywe mu ijuru adapfuye.10. Nowa.11. umwuzure.12. IKanamuGalileya13. Amafi abiri n’ibisate by’imigati bitanu gusa.14. (i) guhaza abantu barenga ibihumbi bitanu imigati. (ii) gukiza indwara nyirabukwe wa Simoni Petero.15. (i) kubaha icyo kurya. (ii) kubitaho igihe barwaye.16. Kugenda ku mategeko, kuyumvira,.....
142
Umubare w’amasomo: 8
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azaba ashobora kuririmba no gukina imikino itandukanye igamije kubaka amahoro y’umutima.
Andi masomo ashamikiyeho:1. Igisobanuro cy’amahoro: (a) Akamaro k’amahoro (b) Uko wakwerekana amahoro mu gihugu2. Ni iki gituma amahoro ayoyoka3. Indirimbo y’amahoro4. Udukino twerekeye amahoro5. Udukino tw’amahoro n’ubumwe
Isomo rya 1: Inshoza y’amahoro (Abanyaroma 12,18; Matayo 5,9; Abaheburayo 12,14) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 173)
Intego y’inyigisho
UbumenyiKuvuga ibintu byerekana umuntu ufite amahoro y’umutima.
Ubumenyi ngiroGusobanuriraabandiibintubizanaamahoroyomumitima.
UbukeshaKubana n’abandi mu byishimo no kwirinda ikintu cyose cyabuza abandi ibyishimo.
Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukoreraibiganiromumatsinda.
Umutwe wa Kwimakaza amahoro
Inyigisho kubana mu mahoro
Indangagaciro za gikirisituImbumbanyigisho
4
143
3. Umuhate mu kuririmba.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’ibikorwaYezuyakozeby’urukundon’impuhwe.2. Kugira imyitwarire myiza irangwa n’ibikorwa by’amahoro.3. Kubaho mu mahoro.
Imfashanyigisho1. Ibikoresho bifasha abana bafite ubumuga bwo kutumva.2. Ingoma.3. Ibinyuguri.4. Ibishushanyo by’abantu bakora ibintu bitandukanye byimakaza amahoro.5. Bibiliya.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kujya impaka.2. Udukino.3. Kwigana.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewemberey’isomo.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza
guha abanyeshuri babisubiremo.3. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga mu biganiro.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo byerekeza ku isomo.
Ibibazo ku banyeshuri1. Ni iki cyaguhamiriza ko mufite amahoro hamwe n’inshuti zawe?2. Ukora iki iyo usanze inshuti zawe ebyiri ziri kurwana?
Ibisubizo1. Kubababarirana no kwirinda kubagirira nabi.2. Kubakiza no kubagira inama yo kutazongera kurwana, bakababarirana
hanyuma bagakundana.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Baza: mwaba mwarigeze mubona abantu babiri cyangwa amatsinda abiri
y’abantu barwana?2. Ni ibihe bintu bashobora gukorerana igihe barwana?3. Tsindagira icyo kintu, amahoro aba ahari iyo buri wese atuje kandi adafite
ubwoba bw’ibibi bishobora kumubaho.
144
4. Baza: iwanyu mufite amahoro? 5. Yobora abanyeshuri gusobanukirwa ko polisi ibungabunga amahoro mu
gihugu.6. Fasha abanyeshuri kuririmba indirimbo yubahiriza igihugu mu Kinyarwanda. 7. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga na bo bakurikire isomo.
Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Tegura abanyeshuri bo gusoma mu Banyaroma 12,8-11, dushobora gukora
ibishoboka byose ku giti cyacu tukabana neza amahoro n’abandi.2. Umwarimu asomere abanyeshuri muri Matayo 5,9 hanyuma utsindagire ko
Imana ikunda amahoro, niyo mpamvu abaharanira amahoro bose bitwa abana b’Imana.
3. Baza: ni iki ukora kizanira amahoro inshuti zawe? Uri umwana w’Imana? Bwira umwana umwe asome Abahebureyi 12,14.
Ibibazo1. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma baganire ku mahoro icyo ari cyo
ndetse no kwita ku mahoro.2. Fasha abanyeshuri gusobanukirwa muri Bibiliya ahantu havuga amahoro.
Ibisubizo by’imyitozo yo mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 175
1. Amahoro ni igihe buri wese atuje kandi akaba nta bwoba afite bw’uwamugirira nabi
Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozoy’inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka na Isilamu.
Ubumenyi bwihariye bugenewe umwarimu1. Amahoro nyayo ni ayo mu mutima, ndetse n’ayo duha abandi.2. Amahoro ni ingenzi mu bantu kugira ngo batunganye imirimo yabo ya buri
munsi nta nkomyi.3. Mu Banyaroma 12,18 no mu Ivanjili ya Matayo 5,9; Bibiliya itwigisha kubana
n’abandi amahoro, ndetse ko abatera amahoro ari bo bana b’Imana.
145
Isomo rya 2: Akamaro ko kugira amahoro
(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 176)
Intego y’inyigishoUbumenyiKwerekana no gusobanukirwa akamaro k’amahoro mu miryango.
Ubumenyi ngiroGusobanuraakamarok’amahoro.
UbukeshaGukundaamahoronokuyahaagaciroiwacumumiryango.
Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukoreramumatsindaibiganiro.3. Umuhate mu kuririmba.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwaigisobanurocy’amahoro.2. Kugira imyitwarire myiza irangwa n’ibikorwa by’amahoro.3. Kubaho mu mahoro.
Imfashanyigisho1. Amashusho y’abantu bari gukorera hamwe.2. Ibikoresho bifasha abana bafite ubumuga bwo kutumva.3. Ibikoresho bisohora amashusho byerekana amahoro mu miryango.4. Bibiliya.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Imbwirwaruhame.3. Udukino.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewemberey’isomo.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza
guha abanyeshuri babisubiremo.3. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga mu biganiro.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa
146
Tangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo byerekeza ku isomo biza no kwibukiranya amasomo aheruka.
Ibibazo ku banyeshuri1. Mutekereza ko iyo tuba nta mahoro dufite iwacu biba bimeze bite?2. Ubwirwa n’iki ko umuntu afite amahoro y’umutima?3. Mutekereza ko amahoro ari ingenzi muri sosiyete yacu?
Ibisubizo1. Abantu bareka imirimo yabo cyangwa ntibayikore neza, twatinya kuza ku
ishuli, twatinya gusohoka hanze nijoro.2. Iyo umuntu adusekeye, akatuganiriza nta mbereka, akanezezwa no gufasha
abandi.3. Ni ingenzi kubera ko abantu bakora imirimo yabo nta nkomyi.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Baza abanyeshuri, niba barabonye abantu badafite amahoro?2. Ni iki kikugaragariza ko abo bantu badafite amahoro?3. Fasha abnyeshuri gusobanukirwa ko amahoro ari ingenzi mu miryango4. Reka abanyeshuri basobanukirwe ko dukora imirimo yacu neza mu mahoro
kubera ko igihugu cyacu gifite amahoro.
Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Somera abana muri Bibiliya mu bice twize mu masomo yatambutse
bigaragaza ko amahoro ari ingenzi.2. Tsindagira ko amahoro azana ubumwe mu bantu.3. Reka abanyeshuri basome muri bibiliya ahantu havuga ku mahoro.4. Fasha abana bafite ubumuga nabo bakurikire bihagije mu isomo.
Ibibazo1. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma baganire ku kamaro k’amahoro
mu muryango nyarwanda. 2. Ha abana amahirwe buri wese asobanurire abandi impamvu amahoro ari
ingenzi mu rugo ndetse no ku ishuri.
Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho zihariye. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’ inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
147
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano n’ amateka
Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimuDukeneye amahoro mu buzima bwacu bwa buri munsi, ngo tubashe gutunganya imirimo yacu nta nkomyi. Amahoro atuma abantu babana mu byishimo no mu rukundo. Tugomba kubana amahoro n’abaturanyi bacu.
Mu 1994, nta mahoro yari ari mu Rwanda. Abatutsi benshi barishwe; bicwa n’abari abaturanyi babo. Abantu benshi barahunze, bata ingo zabo, bajya mu bihugu by’abaturanyi. Tugomba kwihatira gutanga amahoro aho dutuye.
Isomo rya 3: Kwerekana ko hari amahoro mu gihugu
no mu mitima (Zaburi 34,4; Yakobo 3,17; Abafilipi 4,7)
(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 176)
Intego y’inyigishoUbukeshaKwerekana uko amahoro aba aganje mu gihugu n’ibintu byerekana ko umuntu afite amahoro mu mutima we.
UbumenyiGusobanuraibintubyerekanakomugihuguharimoamahorondetsekonomumitima arimo.
Ubumenyi ngiroGukundakugiraamahoromumutimandetsenogukundakoamahoroaganzamu gihugu.
Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Umuhate mu kuririmba.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwaigisobanurocy’amahoro.2. Kugaragaza imyitwarire myiza irangwa n’ibikorwa by’amahoro.3. Kubaho mu mahoro.
Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Amashusho yerekana ibikorwa by’amahoro nko gukorera hamwe.3. Ibikoresho byo gufasha abana bafite ubumuga. 4. Ibikoresho nsakazamajwi.
148
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Udukino.2. Ubushakashatsi.3. Kubara inkuru.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewemberey’isomo.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza
guha abanyeshuri basubiremo.3. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo byerekeza ku isomo bize ubushize.
Ibibazo ku banyeshuri1. Vuga ibintu indirimbo yubahiriza igihugu itwigisha.2. Ni iki Yezu yabwiye intumwa ze igihe yababonekeraga amaze kuzuka?
Ibisubizo1. U Rwanda ni igihugu Kiza, Rwanda ni Igihugu cy’amahoro. 2. Amahoro abane namwe.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Tangira isomo ryawe murebera hamwe isomo ry’ubushize maze ukoresheje
ibibazo bitandukanye urihuze n’iry’uyu munsi.2. Fasha abanyeshuri kumva ibintu bigiye bitandukanyije abantu, nk’imyemerere,
uruhu, igitsina, ikigero, kuba barashatse cyangwa bakiri ingaragu.3. Baza: Ese koko dukwiriye kwita kuri ibyo bidutandukanya mu by’ukuri?
Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Somera abanyeshuri muri Zaburi 34,4 kandi utsindagire ko abizera Imana
kandi bakayiringira ari bo batazagira icyo bikanga kandi bakazabaho mu mahoro.
2. Soma nanone Izayi 9,6 maze ubareke basobanukirwe n’uko Yezu ari umwami w’amahoro akaba ari na we uduha amahoro.
3. Soma nanone Abanyafilipi 4,7 maze utsindagire ko amahoro y’Imana ariyo atuma imitima yacu n’intekerezo zacu zituza.
4. Abanyeshuri kandi basomerwe muri Yakobo 3,17 maze basobanukirwe n’uko tubona amahoro y’umutima igihe turangamiye ubwami bw’Imana.
Ibisubizo1. Mumatsinda bareke baganire ku bintu bavugana iyo bafite amahoro
y’umutima.2. Bwira buri wese abwire bagenzi be bose ibyo bagiye baganira mu matsinda.
149
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 178
Ibimenyetso byerekana hari amahoro mu rugo cyangwa ku ishuri:- Iyo abantu bishimye buri gihe- Iyo abantu baganira nta kibazo- Iyo abantu basuhuzanya bakanaseka- Iyo abantu bafashanya igihe cyose- Iyo abantu bagaragara nk’abafite ubuzima bwiza kandi basukuye- Iyo abantu baryama mu mutuzo bagasinzira- Iyo abantu baganira bitonze- Iyo bubaha amategeko y’ishuri- Iyo bubaha amategeko y’Igihugu
Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’inyongere. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka na Isilamu.
Isomo rya 4: Ibibuza amahoro umuntu (Kuva 23,1-2, Luka 3,14) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 178-180)
Intego y’inyigishoUbumenyiKwerekana ibintu bibuza abantu amahoro.
Ubumenyi ngiroKurondora no gusobanura impamvu zitera kubura amahoro n’ibimenyetso byerekana ukubura amahoro mu mitima.
Ubukesha1. Kwirinda ibitubuza amahoro.2. Kwirinda ibibuza abandi amahoro.
Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukoreraibiganiromumatsinda.3. Umuhate mu kuririmba.
150
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwaibibuzaabantuamahoro.2. kwirinda ibintu bituma amahoro abura.3. Guhaamahoroabandi.
Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Ibikoresho byo gufasha abana bafite ubumuga.3. Amashusho y’abantu bari kurwana ku rupapuro rwa 179-180.4. Igitabo cy’umunyeshuri.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Imbwirwaruhame.2. Udukino.3. Kujya impaka.4. Kwigana.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewemberey’isomo.2. Soma icyo gice cyo muri bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza
guha abanyeshuri babisubiremo.3. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga gusobanukirwa.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaIbibazo ku banyeshuri1. Mwaba mwarigeze mubeshywa n’umuntu? Mwakoze iki?2. Mukora iki iyo murakaye?
Ibisubizo1. Emeraibisubizobitandukanyeby’abanyeshuri.2. Emeraibisubizoby’abaneyshuribitandukanye.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Baza: hari ubwo waba warigeze urakara cyangwa ugira umujinya?2. Ni iki cyari cyakurakaje cyangwa cyari cyaguteye umujinya?3. Baza: ni ibihe bintu bishobora kubuza umuntu amahoro?4. Baza: utekereza iki iyo usanze abantu batongana cyangwa barwana?5. Ikitonderwa: Umwarimu atange ubumenyi bw’ibanze kuri jenoside yakorewe
abatutsi muri 1994.
151
Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Shaka abana basome mu Kuva/Iyimukamisiri 23, 1-2 ubwire abanyeshuri ko
tutagomba kubeshyerana.2. Reka abana bitegereze amashusho ari mu bitabo byabo bavuge n’ibyo abo
bantu bari gukora ku rupapuro rwa 179-180.3. Nyuma y’isomo, bwira umunyeshuri umwe asengere abandi.
Ibibazo1. Mu matsinda, reka abanyeshuri baganire ku bintu bibuza abandi amahoro
bari ku ishuri, bari iwabo cyangwa mu gihugu cyose.2. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga aho bari mu matsinda bakurikire neza.
Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka na Isilamu.
Isomo rya 5 & 6: Indirimbo z’amahoro (Yohana
14,27; Luka 24,36; Ibyahishuwe21,44) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 180)
Intego y’inyigishoUbumenyiGufatamumutweindirimboy’amahoro.
Ubumenyi ngiroKuririmba indirimbo ifite ubutumwa bw’amahoro yo mu mitima.
Ubukesha1. Kwerekana ibyishimo bivuye ku ndirimbo z’amahoro.2. Kwiyungura imico yo kuririmba indirimbo z’amahoro.
Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukoreraibiganiro.mumatsinda3. Umuhate mu kuririmba.
Inyungu z’inyigisho1. Kuririmba indirimbo z’amahoro.2. Gusobanukirwan’akamarok’indirimboz’amahoro.
152
Imfashanyigisho1. Ingoma.2. Ibikoresho byo gufasha abana bafite ubumuga. 3. Amashusho y’abantu bari kuririmba.4. Bibiliya.5. Igitabo cy’umunyeshuri.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Udukino.2. Kwitegereza.3. Imikoro.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewemberey’isomo.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza
guha abanyeshuri babisubiremo.3. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga. Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe wibukiranya n’abanyeshuri ibyo bize mu masomo
yatambutse.2. Yobora abanyeshuri baririmbe indirimbo rusange ivuga ku mahoro y’Imana.3. Emerakoingoman’ibindibicurangishobyosebirigukoreshwakugirango
indirimbo iryohe.
Ibibazo ku banyeshuri1. Ni ryari turirirmba indirimbo z’amahoro?
Ibisubizo1. Igihe cyose twishimiye ,ingero: ubukwe, mu misa, iyo dukina n’inshuti zacu,
mu minsi mikuru y’igihugu
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Esehariindirimboy’amahoromuzi?2. Ni iyihe ndirimbo baririmba muri iyo minsi mikuru y’igihugu.3. Baza: mwaba hari ibirori mwaba mwarigeze kujyamo? Cyangwa mwaba
mwarigeze mujya mu misa? Baririmba izihe ndirimbo aho ngaho?4. Sobanurira abanyeshuri ko indirimbo z’amahoro ziririmbwa mu minsi
mikuru kugira ngo zizanire abantu amahoro n’ubumwe.5. Ha buri mwana umwanya aririmbire bagenzi be indirimbo y’amahoro azi
iyo ari yo yose.
153
Tsindagira ko:1. Tugomba kuririrmba indirimbo zizana amahoro2. Indirimbo mbi zishobora gutera amakimbirane mu bantu.3. Muri jenoside yo muri 1994, hari abahanzi baririmba indirimbo zishishikariza
abantu kurwana. Abatutsi benshi barishwe. Nyuma yaje gufatwa hanyuma yemera ibyaha yakoze.
Emerera abanyeshuri kwitegereza ishusho iri mu gitabo cy’umunyeshuribanavuge icyo yerekana.
Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Somera abanyeshuri Ibyahishuwe 21,4.2. Ongera ubasomere Yohana 14,27 hanyuma utsindagire ko Yezu/Yesu
yemereye intumwa ze kuziha amahoro yo mu mitima mbere y’uko azamukira ajya mu ijuru.
3. Somera abanyeshuri muri Luka 24,36 kandi ubafashe gusobanukirwa ko Yezu/Yesu yabwiraga intumwa ze ati “ Amahoro abane namwe”, ndetse na nyuma yo kuzuka ubwo yababonekeraga yarabibabwiye.
Ibibazo1. Bwira abanyeshuri bose baririmbe na we ubafashije, indirimbo y’amahoro.
Reka abana bayiririmbe kandi ubashishikarize gukora ibyo ivuga.
Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho yihariye. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo y’inyongera 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka na Isilamu.
154
Isomo rya 7 & 8: Imikino yerekeye amahoro
Imikino yerekeye ubumwe n’amahoro (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 184-185)
Intego y’inyigishoUbumenyiGufatamumutweindirimboz’amahoron’akamarokazomubuzima.
Ubumenyi ngiroGukinaudukinotw’ubumwen’amahoro.
UbukeshaGukundaudukinotw’amahoron’ubumwe.
Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukoreraibiganiromumatsinda.3. Umuhate mu gukina udukino.4. Kubwira abandi kwa buri wese.
Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwan’udukinotw’amahoron’ubumwe2. Guhaabandiamahoroigihecyose.3. Kwiyongeramo imyitwarire myiza y’amahoro.
Imfashanyigisho1. Amashusho y’abana bari gukina udukino ku mahoro.2. Ibiganiro mu magambo byerekeranye n’amahoro byafatiwe ku twuma
twabugenewe, byakorewe iyo dutuye.3. Ibikoresho bifasha abana bafite ubumuga.4. Bibiliya.5. Igitabo cy’umunyeshuri.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Udukino.2. Kwigana3. Kwitegereza.
Ibyo gutegura mbere1. Egeranyaibikoreshobyabugenewemberey’isomo.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza
guha abanyeshuri babisubiremo.3. Soma kandi usobanukirwe mbere y’isomo n’udukino turi mu gitabo
cy’umunyeshuri.
155
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe ufasha abanyeshuri kuririmba ya ndirimbo bize mu
isomo ribanziriza iri. 2. Baza abanyeshuri utubazo dufitanye isano na ryo.
Ibibazo ku banyeshuriKubera iki mukunda imikino y’amahoro?
IbisubizoKuko idufasha kwiyubaka, iradushimisha kandi itera amahoro hagati yacu n’inshuti zacu.
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Jyana abana hanze y’ishuri2. Baza: ni utuhe dukino mukunda? Ni imikino mibi?3. Bwira abanyeshuri ko hariho imikino mibi ishobora kubagirira nabi4. Baza: mujya mukina n’inshuti zanyu mu rugo? Mukina iyihe mikino?
Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Bwira abana basome Abanyafilipi 2,2 maze utsindagire ko tugomba
gusangira amahoro n’ibyishimo na bagenzi bacu mu gihe dukina.2. Umwarimu asome mu Abayaroma 12,4 maze utsindagire ko tugomba kujya
duteranira ikintu kimwe cyubaka.3. Umwarimu asome Yohani 15,12 hanyuma utsindagire ko itegeko risumba
ayandi Yezu/Yesu yatwigishije ari urukundo.
Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga imfashanyigisho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe y’inyongera. 3. Abana bagenda gahoro ubahe imyitozo itagoranye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka na Isilamu.
Ibisubizo by’imyitozo ngiro Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 185
1. Mu gihe cyose twishimye.2. (a)idufasha3. Gukundana. Ubumwe mu banyagihugu. Ibyishimo mu baturage.
156
4. Jenoside yakorewe abatutsi.5. Intambara, ivanguramoko, urwango. 6. ubumwe7. inkuge8. Kubakiza no kubagira inama bagaharanira amahoro. 9. Gukundana
II. IYOBOKAMANA RYA KISILAMU
i
IntangiriroIgitabo k’isomo ry’Iyobokamana ya Kisilamu (IRE) cyakozwe hagamijwegukusanyiriza hamwe ubumenyi buteganyirizwa umunyeshuri wo ku rwego rusobanutse kandi bunoze.
Hari hagamijwe kandi kugena imyigishirize isobanura byimbitse ukwemera, ukwemera kw’andi madini, ukwizera kwayo, kuyumva no gutahura isano iyahuza, ibyerekeye ukuri kwayo, ibyerekeye imiyoborere yayo n’icyo iyamariye, Kwerekana ibyiza byo guturana hagati yayo hatibagiwe n’imihimbarize yayo agaragara muri byose.
Iri somo ry’Iyobokamana ya Kisilamu ryateguwe kugira ngo ryuzuze integanyamasomo yo mu mashuri abanza ishingiye ku gushyira umunyeshuri ku izingiro ry’imyigire ye, akaguma muri uwo mwanya uko imyigire n’imyigishirize ye igenda yicuma. Iki gitabo mfashamwarimu rero kikaba kizamuha ibisabwa byose ngo atange imyigishirize iboneye.
Iki gitabo cy’umwarimu kizamworohereza kugera ku byiza byose by’imyigishirize ye. Ku musozo w’iri somo, iki gikoresho gitegerezwa ko kizaba cyabashije gutuma umunyeshuri abasha: GushimangiraimyemerereyaKisilamun’ibyizabyayokukiremwamuntu. Gusobanukirwa no kwitahurira ibyerekeye ukwemera kwa Isilamu no
kubishyira mu bikorwa. GusobanuraubudahangarwabwaAllah(S.W)kukiremwamuntu. GukomerakuriAllah(S.W)by’ukuriwubahirizaamabwirizan’ibizirakuriYo
nta ngingimira. GushimangirabyimazeyoubuhangangebwaAllah(S.W). Kwizera ivugabutumwa ry’intumwa y’Imana Muhammadi (I.I.A.I) n’umwanya
we ugereranyije n’izindi ntumwa. Gushimangiraumurimow’abamalayikabosebaAllah(S.W). Kubasha gusobanukirwa n’ibika bitanu bya Qur’an bamaze kwigishwa. Gusibanokubihaagacironk’inkingiikomeyemumyemerereyaKisilamu. Gusobanukirwanogushyiramubikorwauruhererekanerw’ivugabutumwa
(hadith) ryigishijwe muri iri somo. Guha agaciro uruhare ntagereranywa abigishwa b’Intumwa y’Imana
Muhammadi(I.I.A.I) bagize mu ihererekanywa rya hadith. Kwigwizaho indangagaciro ku rwego rwo hejuru zerekeye ubumenyi
n’imyemerere byigishijwe muri iri somo. Gushimangira uburenganzira bwa Allah (S.W), ubw’ababyeyi,
ubw’abaturanyi n’abandi babifitemo inyungu bose nk’uko byigishijwe muri iri somo.
IgisobanuroInteganyanyigisho ya kera ni yo yahinduwemo iyi nshya. Impamvu kwari ukwimurira uburyo bwari bushaje bwayifataga nk’ishingiro ry’ubumenyi
ii
buhindurwa ku bushobozi bushingira ku nteganyanyisho. Indi ntego y’ibanze yari uguha agaciro uburere bw’abana bahabwa ubushobozi ngiro. Iyi nteganyanyigisho ikaba izabafasha kunguka indangagaciro zibereye ndetse n’izo kubaha uburenganzira bw’ikiremwa muntu, hatirengagijwe n’iz’umuco nyarwanda. Iri vugururwa ryashingiye ku bitekerezo byatanzwe n’abarimu ubwabo ndetse no ku bushakashatsi bwakozwe.
Ubushakashatsi bwakozwe bwagaragaje ko ubumenyi bushingiye ku nteganyanyigisho bwirengagiza mu gihe kirekire uruhare rw’umunyeshuri. Ntabwo umunyeshuri yagiraga umusanzu atanga mu myigire ye bikaba ari yo mpamvu umunyeshuri atateraga imbere mu bukesha bw’ibyo yabaga yize. Iyi nteganyanyigisho nshya rero izemerera umunyeshuri kugira uruhare rugaragara mu myigire ye mu masomo ubwayo. Umwana azashobora kandi gushyira mu bikorwa mu buzima bwe bwa buri munsi, ubwo buhanga yagiye yigira mu ishuri.
Intego zihariye z’imyigishirize y’inyigisho z’iyobokamana rya Kisilamu Inyigisho z’iyobokamana rya Kisilamu zigishwa mu rwego rwo: Gusobanukirwa inyuguti z’ururimi rw’icyarabu ndetse n’inyajwi zarwo
ndetse no kuzikoresha basoma cyangwa bavuga Qur’an ntagatifu. GusobanukirwanogushyiramubikorwainkingieshanuzaIsilamu. Kwerekana mu kwemera, mu myitwarire ndetse no mu mibanire amahame
y’ukwemera. Kugira ubumenyi bw’ibanze mu gushobora gushyira mu bikorwa, ibikorwa
byose bya Ibadaat nk’uko byigishwa muri Isilamu. Kwemera no kubaha ubutumwa bw’intumwa zose za Allah (S.W). Gusengagatanukumunsindetsenokwemeraibyizabyabyo. Kwiga amateka ya Isilamu hamwe no gusobanukirwa igisekuru cy’Intumwa
y’Imana Muhammadi (I.I.A.I). Kongera urukundo dukunda Allah (S.W) ndetse na bagenzi bacu. Kwiga no gusobanukirwa uburyo bunyuranye ibikorwa bimwe na bimwe
bikorwamo nko kwisukura, gusuhuzanya, kuryama,… Kubungabunga ibidukikije biri hafi yacu mu rwego rwo kubumbatira
imibereho myiza yacu. Guteza imbere no kwiyungura imyumvire mpuzamahanga kuri Isilamu
nk’inzira yo gukumira imigenzo idahwitse ndetse n’imyumvire yo hasi.
Inyungu rusange z’imyigishirize ya IREInyigisho rusange y’isomo ry’iyobokamana ya Kislamu ifite imitwe itanu y’ingenzi. Buri mutwe ugiye ufite inyungu zawo nk’uko bigaragara: 1. Amahame shingiro y’ukwemera muri IsilamuUmunyeshuri azaba ashobora gusobanukirwa n’amahame atanu y’idini rya Isilamu ndetse no kuyashyira mu bikorwa.
iii
2. Kwiga gusoma Qur’anUmunyeshuri azaba ashobora gusoma no gukoresha inyuguti n’inyajwi z’icyarabu;
3. Amategeko ngengabikorwa ngaragiramana y’ibanzeUmunyeshuri azaba ashobora gutunganya udhu uko bikwiye, kumva no
gushyira mu bikorwa uburyo buboneye bwo kurya, kwisukura, kunywa,...Kumenya no gukora amasengesho atanu ya buri munsi.Gusengerakugihenyacyoamasengeshoatanuyaburimunsi.Kwiga dua ivugwa mu masengesho nyir’izina cyangwa nyuma yayo.
4. Ubuzima bw’intumwa y’Imana Muhammadi Imana Imuhe Amahoro n’Imigisha (I.I,A,I)Umwana azashobora:(i) Kwiga amateka y’intumwa y’Imana Muhammadi (I.I.A.I).(ii) Kwemera imico ntagereranywa y’Intumwa y’Imana Mohammad (I.I.A.I).
5. Umutwe 1: Ubupfura n’imibanire myiza n’ abandiUmwana azaba ashobora:(i) GukundaAllah(S.W)byimazeyondetsenabagenzibe.(ii) Kubahiriza no gushyira mu bikorwa imigenzo imwe n’imwe ya Kislamu.
Ingero: kurya, kunywa, kubyuka,…
UbushoboziImbumbe y’ubushobozi bukurikira izaba yagezweho nyuma ya buri mutwe:1. Gusubiramomumutweadasomaamahameniburaatatuy’ukwemerakwa
Islamu agenza nk’uko intumwa z’Imana zabanaga n’abandi mu mahoro. 2. Gusomainyajwin’ingombajwiz’IcyarabumuriQur’an.3. Kwitwararika no gukurikiza amategeko y’isuku, amasengesho n’amahame
y’ibanze agenga Iswala.4. Kubasha kwerekana imyitwarire myiza y’urukundo muri bagenzi be nk’uko
intumwa y’Imana Muhammadi (I.I.A.I) yabigenzaga. 5. Kwerekana ibikorwa by’urukundo muri bagenzi be ndetse no kwita ku bidukikije
kuko byerekana urukundo rw’Imana.
ImyigishirizeKugira ngo umunyeshuri abashe kubona inyungu zikomoka ku myigishirize, uburyo bukurikira bw’imyigire ishingira ku munyeshuri bwakwifashishwa muri buri mutwe.
iv
Bukubiyemo:
Ibiganiro Ibisobanuro Udukino Kujya impaka Imirimo yo mu matsinda Ubushakashatsi Sinema
Ingero z’amasomo Inyurabwenge Ubusesenguzi Ubucukumbuzi Kwitegereza Guhanahanaibibazon’ibisubizo Kubara inkuru
Umwarimu rero ntabwo azitiwe muri buno buryo bwavuzwe, ashobora kwishakishiriza n’ubundi buryo bushoboka bwose ariko bushingira ku mwana bitewe n’ibyo isomo runaka risaba. Ibyo bishobora gukorwa gusa mu gihe ubwo buryo buha umwanya w’ibanze umunyeshuri mu myigire ye.
Ingingo zikomatanyaIngingo zikomatanya na zo ntizibagiranye mu mitwe yose.Yewe n’uburinganire bw’ibitsina byombi na bwo bwagaragayemo. Ibigendanye n’igitsina gabo cyangwa igitsina gore byose byitaweho. Ibyerekeye kubungabunga ibidukikije na byo byinjijwe mu bintu bizigwa muri buri mutwe. Ubutumwa bw’amahoro n’ubwiyunge na bwo bwashyizwemo. Urebye izi ngingo zikomatanya zibanze ku myitwarire no ku ndangagaciro. Umwarimu agomba kwihamiriza ko abana biyumvamo izo ngingo ndetse no kuzicengezamo indangagaciro nziza kuri bo.
Ibikenerwa byihariyeUmunyeshuri ukeneye ubufasha bwihariye ni ufite ingorane zo gukurikira ibyateganyijwe. Ni byiza ko umwarimu ashakisha ibyangombwa byihariye n’ibikoresho bikenewe kuri mwene abo banyeshuri. Nk’ibikoresho byo gukorakoraho ni byo byahabwa abanyeshuri bafite ubumuga kugirango habashe kugaragara umwuka mwiza mu ishuri.
Nk’abatabona neza ndetse n’abatumva neza bashobora kwicara imbere cyangwa ku ruhande bitewe n’ingorane bafite.
Ibyerekeye gukoresha isuzumaIsuzuma rinoza imyigire n’imyigishirizeIsuzuma rinoza imyigire n’imyigishirize rishobora gukorwa ku buryo buziguye cyangwa ku buryo butaziguye, bugamije kureba intera abana bagezeho. Mu gihe umwarimu ategura isomo rye, agomba kugena ingingo ngenderwaho mu gusuzuma urwego rw’ubushobozi (ubumenyi, ubumenyi ngiro, n’ubukesha) abanyeshuri bategerezwa kugeraho. Mu gusoza umutwe, umwarimu asuzuma niba abanyeshuri bose bashoboye kugera uko bikwiye ku bushobozi bw’ingenzi bugamijwe, ahereye ku bigenderwaho mu isuzuma, byari byateganyijwe mu ntangiriro y’umutwe. Umwarimu asuzuma uko abanyeshuri bagaragaza ubushobozi bukubiye mu
v
byigwa ndetse n’ubushobozi nsanganyamasomo. Ibi bizafasha umwarimu kubona ishusho rusange y’iterambere ry’imyigire y’abanyeshuri be. Mu isuzuma, umwarimu azakoresha bumwe cyangwa impurirane z’uburyo bukurikira: (a) Kwitegereza(b) Ibibazo basubiza bandika(c) Ibibazo basubiza bavuga
Isuzuma rikomatanyaIri suzuma rikorwa mu mpera z’igihembwe, umwaka cyangwa ikiciro. Rifasha mu gufata ikemezo cy’uko abanyeshuri bakomeza mu kiciro gikurikiraho cy’amasomo. Isuzuma rikomatanya rigamije kureba intera umunyeshuri agezeho, rigaragaza ishusho y’ubushobozi umwana amaze kugeraho, mu gihe runaka kihariye. Intego y’ibanze y’isuzuma rikomatanya ni ugusuzuma niba ubushobozi bugamijwe bwaragezweho.
Ibivuye mu isuzuma rikomatanya bishingirwaho mu gufata ikemezo cyo gukomeza ku ntera yisumbuyeho mu myigire y’umunyeshuri nko kwimurirwa mu kiciro gikurikiyeho cyangwa guhabwa impamyabushobozi.
Iri suzuma rigomba gukomatanya ibyo umunyeshuri yize, hakarebwa niba agaragaza ubushobozi bwari buteganyijwe.
Kubika inyandiko igaragaza ibyavuye mu isuzumaKubika inyandiko yerekana ubushobozi bw’abanyeshuri ni ingenzi. Uburyo ubwo ari bwo bwose bwaba bwakoreshejwe mu isuzuma. bwaba ubunoza imyigire n’imyigishirize, bwaba ubukomatanya, bwose ibyabuvuyemo bigomba kwandikwa mu mbonerahamwe yabugenewe. Abanyeshuri bagomba kwandikirwa ko bagejeje,barengejecyangwabatagejejekubyifuzwaga.AkabaaribyobitaRAG(Red-Amber-Green).1. Red (R)- ntiyabashije gushyikira ibyifuzwaga 2. Amber (A)- yabashije gushyikira ibyifuzwaga 3. Green(G)-yarengejeibyifuzwaga
Umunyeshuri Ubushobozi bw’ibanze Ubushobozi bw’inyongera
Gusoma Kwandika Kubara Gusabana n’abandi
Gukina udukino
Ibyinyongera
1 G G G G A A
2 R R R A R R
3 A A G A A A
Ubumenyi bw’ibanze butangirwa mu ishuri bugafasha umunyeshuri gusobanukirwa no gukora buri gihe imyitozo ahabwa mu ishuri cyangwa hanze y’ishuri. Ubushobozi bw’inyongera bwo agenda abubona uko iminsi igenda yicuma kandi
vi
bukagenda bwiyongera uko bwije n’uko bukeye. Bugafasha umwana mu kugira ubushobozi bwo gushyira mu bikorwa ubumenyi yigiye mu ishuri mu gihe ahuye n’ibintu bitandukanye.
ImfashanyigishoUguhitamo imfashanyigisho gukorwa kenshi hitawe ku bikenerwa byihariye na buri munyeshuri. Izi ni ingero zimwe na zimwe z’imfashanyigisho zishobora gukoreshwa: Mudasobwa zivuga zikanakora. Inyamaswa, ibimera, amafaranga,.. Gukoreshautwumadufashakumvaneza. Gukoreshaamashusho.
vii
Ish
ush
o y
’ibir
imo
Um
utw
e 1
Inki
ngi z
’iban
ze z
a Is
ilam
u
Um
utw
e 2
Kw
iga
uko
baso
ma
Q
ur’a
n nt
agat
ifu
Um
utw
e 3
Am
ateg
eko
y’ib
anze
y’Im
ana
Um
utw
e 4
Ubu
zim
a bw
’Intu
mw
a y’
Iman
a M
uham
mad
i (I.I
.A.I)
Um
utw
e 5
Imyi
twar
ire
myi
za n
dets
e no
kub
ana
n’ab
andi
am
ahor
o
Um
ub
are
w
’am
aso
mo
88
75
8
Inta
ng
irir
oG
usob
anur
ako
Im
ana
ari i
mw
e
Gus
oban
ura
impa
mvu
Iman
a ya
rem
ye a
bant
u ik
arem
a n’
amaj
ini
Gus
oban
ura
impa
mvu
Iman
a ya
rem
ye ib
intu
Gus
oban
ura
ubut
umw
a bw
’intu
mw
a z’
Iman
a.
Gus
oban
ura
amat
egek
oag
enga
am
ajw
i y’
inyu
guti
Qur
’an
yand
itsem
o.
Gut
andu
kany
ain
yugu
tiza
Qur
’an
n’iz
indi
zi
sanz
we.
Gus
hyir
ain
yugu
tiz’
Icya
rabu
ham
we
no
guso
ma
zim
we
mu
nter
uro
zand
itsw
e.
Kw
erek
ana
uko
udh
u ik
orw
a.
Kw
erek
ana
uko
swal
at ik
orw
a.
Kw
erek
ana
ikin
yura
nyo
kiri
mu
mas
enge
sho.
Kw
erek
ana
ibyi
za b
ya
swal
at m
uri I
sila
mu
Gus
oma
adh’
kar
(dua
) ny
uma
ya
swal
at.
Gus
oban
ura
mur
im
ake
ubuz
ima
bw’in
tum
wa
y’Im
ana
Muh
amm
adi(I
.I.A
.I).
Gus
onab
ura
ubuz
ima
bw’in
tum
wa
y’Im
ana
mbe
re n
a ny
uma
y’ib
onek
erw
a ry
e.
Gut
andu
kany
aim
yitw
arir
e y’
intu
mw
a y’
Iman
a M
uham
mad
i (I
.I.A
.I) n
’aba
ndi b
antu
ba
sanz
we.
Kw
erek
ana
ibir
anga
in
tum
wa
y’Im
ana.
Gus
oban
ura
itege
kor
yo
guku
nda
Iman
a, b
agen
zi b
acu
ndet
se n
atw
e ub
wac
u.
Gus
oban
ura
ubur
yo
bubo
neye
bw
o ku
rya,
ku
nyw
a, k
urya
ma,
kub
yuka
, kw
isuk
ura,
…
Gus
oban
ura
icyu
bahi
ro
Iman
a ig
omba
guh
abw
a m
u bi
rem
wa
byay
o m
u gi
he t
ubun
gabu
nga
kand
i tu
kare
nger
a ib
iduk
ikije
.
Gus
oban
ura
ibyi
zab
yo
gufa
ta n
eza
ibid
ukik
ije.
viii
Imit
un
ga
nyir
ize
y’is
hu
ri,
imy
igis
hir
ize
nd
etse
n
’imfa
sha
nyig
ish
o.
Iker
ekez
o k’
ishu
ri
ryos
e n’
imir
imo
y’am
atsi
nda.
Qur
’an,
am
akar
ita,
ibita
bo, a
mak
aram
u y’
amab
ara,
ib
iduk
ikije
…
Iker
ekez
o k’
ishu
ri r
yose
.U
mur
imo
wa
buri
m
untu
.U
mur
imo
wo
mu
mat
sind
aA
mak
arita
, am
akar
amu
y’am
abar
a, Q
ur’a
n Ju
zuu
amm
a
Iker
ekez
o k’
ishu
ri
ryos
e nd
etse
n’
imir
imo
yo m
u m
atsi
nda.
Am
akar
ita, i
bita
bo
bya
Swal
at, I
bipa
puro
by
omek
wa
ku n
kuta
, ad
h’ka
r
Vid
ewo,
Qur
an
Guk
ora
ises
engu
ra
Iker
ekez
o k’
ishu
ri
ryos
e nd
etse
n’im
irim
o yo
mu
mat
sind
a.
Am
akar
ita, i
bita
bo b
ya
Swal
at,
Ibik
ores
ho
by’ik
oran
abuh
anga
Iker
ekez
o k’
ishu
ri r
yose
nd
etse
n’im
irim
o yo
mu
mat
sind
a.
Udu
kino
Vid
ewo
Qur
’an,
ibita
bo b
ya h
adith
, Ib
ipap
uro
byom
ekw
a ku
nk
uta
n’am
akar
amu.
Ibik
orw
aK
wite
gere
za
ibya
rem
we
byos
e nd
etse
n’a
ho
bihe
rere
ye.
Kun
gura
na
ibite
kere
zo k
u by
erek
eye
aho
ibir
emw
a by
ose
byat
urut
se.
Kw
igan
a am
asen
gesh
o y’
intu
mw
a z’
Iman
a.
Kw
iga
ku b
yere
keye
ib
igir
wam
ana
aban
tu b
amw
e na
bam
we
bajy
a ba
seng
a.
Gus
oma
nok
wig
ana
amaj
wi n
’inyu
guti
by
andi
tse
mu
myi
tozo
.
Gus
oma
amaj
wi
n’in
yugu
ti z’
icya
rabu
.
Kw
andi
ka k
u ru
papu
ro
urut
onde
rw
’inyu
guti
z’ic
yara
bu.
Kw
itoza
guk
ora
isuk
u du
kora
udh
u.
Kw
erek
ana
uko
swal
at
ikor
wa.
Gus
oma
dua
ivug
wa
nyum
a ya
swa
lat.
Kw
erek
ana
vide
wo
yere
kana
uko
udh
u ik
orwa
.
Kw
ibuk
iran
ya u
buzi
ma
bw’in
tum
wa
y’Im
ana
Muh
amm
edi (
I.I.A
.I)
mbe
re y
’ibon
eker
wa.
Kug
anir
ira
mu
mat
sind
a im
yitw
arir
e m
yiza
n’in
dang
agac
iro
zara
nze
intu
mw
a y’
Iman
a M
oham
mad
i (I
.I.A
.I).
Kw
erek
ana
filim
i ye
reka
na u
buzi
ma
bw’in
tum
wa
y’Im
ana
Moh
amm
adi (
I.I.A
.I)
Kw
ibuk
iran
ya b
uri w
ese
ku
ndan
gaga
ciro
z’u
mus
ilam
u ny
awe.
Kom
eka
mu
ishu
ri ig
ipap
uro
cyan
dits
eho
inda
ngag
acir
o za
Kis
ilam
u.
Gus
ubir
amo
uko
basu
huza
nya
mu
Kis
ilam
u.
Udu
kino
tw
erek
ana
uruk
undo
tw
agom
bye
guku
nda
aban
di.
Kw
erek
ana
filim
i is
oban
ura
uko
twag
omby
e ku
bung
abun
ga ib
iduk
ikije
.
Ub
ush
ob
ozi
n
gir
o
Imite
kere
reze
Kun
gura
na in
ama
Imite
kere
reze
Kun
gura
na in
ama
Kw
erek
ana
Imite
kere
reze
Ivum
bura
Imir
imo
y’am
atsi
nda
Imite
kere
reze
Ivum
bura
Imir
imo
y’am
atsi
nda
Imite
kere
reze
Ivum
bura
Imir
imo
y’am
atsi
nda
ix
Ub
um
eny
i mva
m
aso
mo
K
weg
eran
ya
ibite
kere
zoku
byan
dika
Itan
duka
nya
Guf
ata
mu
mut
we
kuby
andi
ka
Ises
engu
raku
byan
dika
Kw
eger
anya
ib
iteke
rezo
kuby
andi
ka
Kw
eger
anya
ibite
kere
zoku
byan
dika
Isu
bir
am
o
rusa
ng
eIm
yito
zo n
giro
y’
umut
we
wos
e.Im
yito
zo n
giro
y’
umut
we
wos
e.Im
yito
zo n
giro
y’
umut
we
wos
e.Im
yito
zo n
giro
y’
umut
we
wos
e.Im
yito
zo n
giro
y’u
mut
we
wos
e.
Iba
zwa
Isuz
uma
rino
za im
yigi
re
n’im
yigi
shir
ize
nyum
a y’
agak
ino.
Ibaz
wa
rire
ba k
u by
o ba
ndits
e
Isuz
uma
rino
za im
yigi
re
n’im
yigi
shir
ize
ku k
untu
bu
ri m
unye
shur
i aso
ma.
Isuz
uma
rino
za
imyi
gire
n’im
yigi
shir
ize
ku k
untu
aba
nyes
huri
ba
soba
nura
ibin
tu.
Isuz
uma
rino
za
imyi
gire
n’im
yigi
shir
ize
ku k
untu
bur
i m
unye
shur
i aso
ma
dua
nyum
a ya
swa
lat.
Isuz
uma
rino
za
imyi
gire
n’im
yigi
shir
ize
ku b
yavu
ye m
u m
irim
o yo
mu
mat
sind
a.
Isuz
uma
rino
za im
yigi
re
n’im
yigi
shir
ize
ku b
yavu
ye m
u m
irim
o yo
mu
mat
sind
a.
Ibaz
wa
kuri
bur
i mw
ana
ku
duki
no t
wak
inw
e.
Iny
un
gu
z’
imy
igis
hir
ize
Kum
enya
ko
Iman
a ar
i im
we.
Kum
enya
impa
mvu
A
llah
yare
mye
ab
antu
n’a
mag
ini.
Kum
enya
inko
mok
o y’
ibya
rem
we
byos
e.K
uvug
a am
azin
a y’
intu
mw
a.K
umen
ya u
mur
imo
w’in
tum
wa.
Kum
enya
am
ateg
eko
agen
ga a
maj
wi
n’in
yugu
ti Q
ur’a
n ya
ndits
emo.
Kum
va n
o kw
andi
ka
urut
onde
rw
’inyu
guti
z’Ic
yara
bu.
Kw
andi
ka u
ruto
nde
rw’in
yugu
ti z’
Icya
rabu
.
Gus
oban
ukir
wa
amat
egek
o ag
enga
is
uku.
Kum
enya
uko
udh
u ik
orwa
.
Kum
enya
uko
sal
at
ikor
wa.
Kum
enya
am
asen
gesh
o ya
su
nnat
n’u
ko a
korw
a.
Kum
enya
dua
ikor
wa
mbe
re n
a ny
uma
ya
swal
at.
Kum
enya
am
atek
a y’
intu
mw
a y’
Iman
a M
uham
mad
i (I.I
.A.I)
.
Kum
enya
sun
nah
y’in
tum
wa
y’Im
ana.
Kw
erek
ana
ibik
orw
a by
’uru
kund
o m
u ba
ntu.
Gus
oban
ukir
wa
n’im
yitw
arir
eya
genw
a n’
idin
i ya
Isila
mu
mu
bihe
bita
nduk
anye
.
Kum
enya
uko
bab
unga
bung
a ka
ndi b
akita
ku
bidu
kiki
je.
x
UMUTEGURO RUSANGE W’ISOMO RY’IYOBOKAMANA YA KISILAMU MU MWAKA WA MBERE W’AMASHURI ABANZA.
IGICE CYA MBERE
Itariki Ishuri Igihe Isomo Umubare w’abanyeshuri
-/-/- Umwakawa mbere
Inyigisho z’iyobokamana ya Kisilamu.
...................
IMBUMBANYIGISHO: Ibyanditswe bitagatifu n’imyemerere
INYIGISHO: Tawhiid
UBURYO: Gusobanura,ibiganiro,kuganiriramumatsinda,kujyaimpaka.
Intego rusange: Umwana azashobora gusobanura inkingi ya mbere y’ukwemera kwa kisilamu mu kwizera Allah.
Ubushobozi bw’ururimi: Umunyeshuri azarondora, avuge ndetse anasome amagambo y’ibanze nka tawhiid, Allah.
Ubumenyi njyabuzima: Umunyeshuri azasobanura ukuntu Imana ari imwe rukumbi ndetse anabashe gusubiza ibibazo.
Indangagaciro: Kwishimira guhimbaza Imana imwe rukumbi.
Imfashanyigisho: Ibipapuro, amakaramu y’amabara, ibidukikije.
Aho byavuye
Igitabo cy’iyobokamana cy’umunyeshuri.
Igitabo cy’iyobokamana cy’umwarimu.
Qur’an ntagatifu.
xi
Imigendekere y’isomo Igihe Ibice Ibikorwa by’umwarimu Ibikorwa
by’umunyeshuri
Iminota 5 iIntangiriro
Ubuzima bwacu• Umwarimu abara inkuru yerekeye
ukuntu imiryango nyarwanda ihimbaza Imana yonyine.
• Baza abanyeshuri impamvu bagomba guhimbaza Imana imwe gusa.
• Abanyeshuri batega amatwi bitonze.
• Gusobanuraimpamvu bahimbaza Imana.
Iminota25
iiIsomo nyiri izina
Ubutumwa bw’Imana• Kubwira abana bagafungura Surah
Ikhlas kandi banayibasomere. • Saba abanyeshuri gutega amatwi
Surah Ikhlas unaberekere. • Ganiran’abanyeshurikubibibyo
gusenga imana zirenze imwe. • Gushishikarizaabanyeshuri
guhereza Allah (S.W) ibibazo byabo byose.
• Fungura Qur’an • Tega amatwi
witonze Surah Ikhlas.
• Girauruharerugaragara mu biganiro byo mu matsinda.
• Ha agaciro ubufasha bwa mwarimu.
Iminota 10
iiiIsuzuma
Ibisubizo byacu• Shyira abanyeshuri mu matsinda
hanyuma baganire ku kuntu Allah (S.W) ari imwe gusa.
• Erekera abana mu gutegurano kuvuga ibibi byo gusenga ibigirwamana.
• Muganire ku kuntu Allah ari imwe gusa.
• Muganire ku byerekeye gusenga ibigirwamana.
Isuzuma ryawe bwite: .............................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Imbaraga zakoreshejwe: .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Aho byakorewe: ........................................................................................................................
........................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................
Inzira yakoreshejwe: ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
157
Umubare w’amasomo: 8
Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 187-188
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azaba ashobora kuvuga mu mutwe amahame atatu y’ukwemera muri Isilamu, kuyakurikiza ndetse no kwigana intumwa y’Imana mu kubana n’abandi amahoro.
Ibyerekeranye n’iri somoIri somo ryerekana iby’ukwemera. Ukwemera muri uru rwego bikaba bigaruka ku kwizera ko Imana ari imwe gusa. Umunyeshuri akaba asabwa kwiyungura bihagije kuri Tawhiid ndetse akongera urukundo akunda Allah (S.W). Umunyeshuri kandi akaba asabwa kumenya ingaruka zo gusenga ibindi bintu bitari Allah (S.W). Iri somo kandi rikaba rizazamura imyumvire y’umunyeshuri ku byerekeye ibiremwa bya Allah (S.W). Urugero: amagini. Umwana kandi azarushaho gusobanukirwa n’impamvu nyamukuru yatumye Imana irema abantu ikarema n’amagini. Igice kindi kiri somo kizaba ari icyo gufasha umunyeshuri kumenya zimwe mu ntumwa za Allah (S.W). n’ibyo zakoze.
Inyigisho zishamikiyeho1. Kwizera Allah (S.W).2. Imana ni imwe rukumbi3. Imana ni umuremyi4. Intumwa z’Imana5. Ibiranga intumwa z’Imana6. Ibyiza byo gusenga Allah (S.W).7. Ibindi abantu bajya basenga.
Umutwe wa Amahame shingiro y’ukwemera muri Isilamu
Inyigisho Tawhiid
Ibyanditswe bitagatifu n’imyemerere
Imbumbanyigisho
1
158
Isomo rya 1: Imana ni imwe rukumbi (Allah) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 187)
Intego y’ikigishoUbumenyi1. Kwerekana ko Imana ari imwe.2. Kwerekana ko Allah (S.W) yaremye abantu ikarema n’amagini.
Ubumenyingiro1. Umunyeshuri azabasha kumenya ko Imana ari imwe.2. Umunyeshuri azabasha gusobanura ukuntu Imana ari imwe.3. GukundaAllah(S.W)nokubahaibiremwabyayo.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. Kuvuga icyo Tawhiid bisobanura.2. Kwerekana uko Allah (S.W) iteye mu biremwa byayo.
Inyungu z’inyigishoUmunyeshuri azashobora:1. Kumenya ko Imana ari imwe.2. Kumenya ubuhangange bwa Allah (S.W) busumba ibibaho byose.3. Kumenya igisobanuro k’ijambo Tawhiid.
Ibyo guteguraGusomaQur’anntagatifuigiceII2,1-3
Imfashanyigisho1. Imfashanyigisho zo gukorakoraho.2. Qur’an ntagatifu.3. Amashusho n’ibishushanyo bya bimwe mu byo Imana yaremye.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Kwigana.3. Udukino.4. Imbwirwaruhame.
Imyitozo ku kigishoUko bikorwaTangira isomo ubaza abanyeshuri utubazo duke tworoshye.
159
Baza abanyeshuri gusobanura ibyo bazi kuri Allah (S.W).Baza abanyeshuri batandukanye Allah (S.W) n’ibindi biremwa byayo.
Isomo rirambuyeIvumburamatsikoErekeraabanyeshurimukigannirokivugaukuntuImanaariimwerukumbi.Baza abanyeshuri niba bazi inkingi z’ibanze za Isilamu.Utubazo tworoshye ku banyeshuri
1. Abasilamu bizera Imana zingahe?2. Abasilamu Imana bayita ngo iki?
Ibisubizo by’utwo tubazo1. Imana imwe.2. Allah (S.W).
IgikorwaAndika ibintu bike ku kibaho. Bwira abana babisubiremo. Tembera gake gake mu ishuri.Genzurakoabanababyandikakoko.
Ibisubizo by’umwitozo Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 187
Imana ni imwe rukumbi Hariho Imana imwe rukumbi Imana ni inyembaraga Ni umuremyi w’isi n’ibiriho byose Tugomba kwizera Imana imwe gusa.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Ha abana bagenda gahoro utwitozo twinshi kandi tworoshye, hanyuma
abihuta ubahe imyitozo y’ inyongera.2. Ifashishe imfashanyigisho ziboneye ku bana bafite ubumuga.
Ihuriro n’andi masomo1. Amasomo mbonezamubano.
160
Isomo rya 2,3,4: Imana ni umuremyi w’ijuru n’isi n’ibirimo byose (Rurema) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 189-191)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora:1. Kwerekana impamvu Imana yaremye umuntu ikarema n’amagini.2. GukundaibindibiremwabyaAllah(S.W).
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. GusobanuraimpamvuImanayaremyeumuntuikareman’amagini2. GusobanuraimpamvuImanayaremyeibintu.
UbukeshaUmunyeshuri azashobora:GukundaImananokubahaibiremwabyayo.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. Gusobanurairemwaicyorivuga.2. Amwe mu mazina y’ibiremwa by’Imana nk’izuba, ukwezi, imisozi, imigezi,
abantu.
Inyungu z’inyigisho1. Umunyeshuri azamenya impamvu Imana yaremye abantu ikarema n’amagini2. Kumenya bimwe mu biremwa by’Imana.3. Kumenya ko Imana ari umuremyi w’ibintu byose byo ku isi.4. Kubaha no kumvira Imana mu biremwa byayo.
Imfashanyigisho1. Qur’an ntagatifu2. Ibidukikije: umunyeshuri azitegereza ukwezi, izuba, ibicu, imisozi, inzuzi, kandi
agende yandika ibyo yabonye.3. Amashusho n’ibishushanyo by’ibiremwa by’Imana.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Imbwirwaruhame.3. Udukino.4. Kwitegereza.
161
Ibyo gutegura1. Soma Qur’an igice kivuga iby’iremwa.2. Tegura abana gukora amatsinda.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo dutandukanye ku isomo ry’ubushize. Isomo rirambuyeIvumburamatsikoRambura isomo ryawe ubaza abanyeshuri amazina y’ibintu bimwe na bimwe Imana yaremye.
Utubazo tworoshye ku banyeshuri1. Ni nde waremye ibintu byose?2. Vuga amazina y’ibintu bitatu Imana yaremye.
Ibisubizo by’utwo tubazo1. Allah (S.W).2. Ikirere, imisozi, ibicu.
Ubutumwa bwa Allah (S.W)Fasha abana gusoma igice cyo muri Qur’an kivuga ku iremwa.
Igikorwa1. Fasha abana kuganirira mu matsinda barimo ku byerekeranye n’ibiremwa
bya Allah (S.W). 2. Fasha abanyeshuri kwita ku byerekeye Imana umuremyi wa byose maze
babisubiremo.
Ibisubizo by’umwitozo Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 190
Ibintu Imana yaremye ni:Izuba, ukwezi, inyenyerii, imisozi, ibicu, ikirere,inyamaswa n’abantu.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Ha abana bakora gake igihe gihagije cyo kwandika.2. Ite ku bana bagomba ubufasha bwihariye.3. Ha imyitozo myinshi abana bihuta.
Ihuriro n’andi masomo1. Amasomo mbonezamubano.
162
Isomo rya 5: Intumwa z’Imana n’ibyaziranze mu bmibereho yazo
(Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 191)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora:Kuvuga amazina y’intumwa z’Imana
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. Kurondora amazina y’intumwa za Allah (S.W)2. GusobanuraimpamvuImanayaremyeibintu.3. Gukurikizainyigishoz’intumwaz’Imana
UbukeshaUmunyeshuri azashobora: Gukurikizainyigishoz’intumwaz’Imana.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. Kuvuga amazina amwe n’amwe y’intumwa z’Imana.2. Gusobanuraubutumwabw’intumwaz’Imana.3. Gukurikizainyigishoz’intumwaz’Imana.4. Kuvuga muri make ibyo bazi ku ntumwa z’Imana.5. Kuvuga amazina ya zimwe mu ntumwa z’Imana.
Inyungu z’inyigishoUmunyeshuri:1. Azamenya zimwe mu ntumwa z’Imana anasobanure ibyo zakoze 2. Gukurikizainyigishoz’intumwaz’Imana
Imfashanyigisho1. Qur’an ntagatifu.2. Videwo yerekana iby’intumwa z’Imana.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Ubucukumbuzi.3. Kubara inkuru.4. Kwigana.
163
Ibyo guteguraSoma Qur’an igice kivuga iby’intumwa z’Imana.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo dutandukanye ku isomo ry’ubushize. Baza abana ibibazo byerekeye intumwa z’Imana.
Utubazo tworoshye ku banyeshuri1. Mwaba mwarigeze mubona umuhanuzi w’Imana?2. Mutekereza ko umuhanuzi ari ikiremwamuntu? 3. Intumwa y’Imana iheruka izindi ni ___________________.
Ibisubizo by’utwo tubazo1. Oya. Abahanuzi babayeho mbere y’uko twe tuvuka. 2. Yego.3. Muhammadi (I..I.A.I).
Isomo rirambuyeIvumburamatsikoGerageza gusobanurira abanyeshuri ko intumwa z’Imana zagereranywan’abavugabutumwa kuri iki gihe.
Ubutumwa bwa Allah (S.W)Mu matsinda, abana baganire ku ngingo nyamukuru yari ikubiye mu butumwa bw’intumwa z’Imana.1. Bazanywe n’ubutumwa bumwe gusa, ko Imana ari imwe rukumbi.2. Bazanywe no kudukura mu mwijima bakatujyana mu mucyo.3. Bazanywe no kutwigisha ibyiza bya paradizo n’ibibi by’umuriro utazima.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Ha abana bagenda buhoro imyitozo bashobora.2. Ha imyitozo myinshi abana b’inkwakuzi.3. Ite ku bana bagomba ubufasha bwihariye ukurikije ibyo bakeneye.4. Fasha abana gusubiramo.
Ihuriro n’andi masomo1. Amateka.
164
Isomo rya 6: Ibiranga abahanuzi (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 191-192)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora:Kurondora ibiranga intumwa z’Imana.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora:Gutangaitandukanirohagatiyabon’intumwazaAllah(S.W).
UbukeshaUmunyeshuri azashobora: Gukurikizainyigishoz’intumwaz’Imana.Kwerekana imirimo intumwa z’Imana zakoze.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri azashobora:Kurondora ibiranga intumwa z’Imana.
Inyungu z’inyigishoUmunyeshuri azamenya ibiranga intumwa z’Imana.
Imfashanyigisho1. Qur’an ntagatifu.2. Amakarita yerekana imbonerahamwe z’ibyarangaga intumwa y’Imana.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Ibiganiro.3. Iby’ubuzima busanzwe.
Ibyo guteguraSoma Qur’an igice kivuga iby’intumwa z’Imana.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe ubaza utubazo dutandukanye ku isomo ry’bushize.
Baza abana ibibazo byerekeye intumwa z’Imana.2. Bwira abana barondore ibyarangaga intumwa z’Imana n’ibiranga abantu
basanzwe.
165
Isomo rirambuyeIvumburamatsikoGaniran’abanyeshuriibyarangagaintumwaz’Imana.
Igisubizo cyacuBwira abana bandike ibintu bike mu makayi yabo.
Ibisubizo ku mwitozo uri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 190
Ibyarangaga intumwa z’Imana:1. Bose bari abagabo.2. Nta byaha bakoraga.3. Ntibigeze basuzugura Imana.4. Bari abanyamico myiza kandi bakagwa neza.5. Barihanganaga mu buzima bwabo.6. Bari abanyabwenge.7. Barubahaga kandi bakaba abahanga.
Ibigenderwaho mu isuzumaGenera abana bagenda gahoro imyitozo bashobora, uhe abihuta imyitozomyinshi ibagenewe unite no ku bagomba ubufasha bwihariye.
Ihuriro n’andi masomo1. Amateka.
Isomo rya 7: Umwihariko wa Allah mu gusenga n’ububi bwo kumubangikanya (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 193)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora:Kumenya ko Imana ari imwe rukumbi.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. GusobanuraibyizabyogusengaAllah(S.W)gusa.2. Kurondora uburyo bwose wasengamo Allah (S.W).
UbukeshaAbanyeshuri bazashobora: GukundaImananokuyubaha.
166
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. GusobanuraibyizabyogusengaImana.2. Kurondora uburyo wasengamo Allah (S.W).
Inyungu z’inyigishoUmunyeshuri:1. Azamenya ibyiza byo gusenga Imana imwe gusa.2. Kumenya uburyo butandukanye wasengamo Imana.
Imfashanyigisho1. Amakarita ariho imbonerahamwe yerekana ibyiza byo gusenga Allah (S.W).2. Amashusho (aho bishoboka).
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Udukino.2. Kwigana.3. Ibiganiro.
Ibyo guteguraSoma Qur’an ahavuga ibyo gusenga Allah (S.W)
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa
IvumburamatsikoTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize.
Utubazo tworoshye ku banyeshuri1. Waba usenga Allah (S.W)? 2. Ni nde ugomba gusengwa gusa? 3. Abasilamu bizera Imana zingahe?
Ibisubizo by’utwo tubazo1. Akira ibisubizo bitandukanye by’abanyeshuri. 2. Allah (S.W). 3. Imana imwe gusa.
Ubutumwa bwa Allah (S.W)ErekeraabanamukuganirakugikorwacyoguhimbazaImana.GufashaabanakuganiraukobigendaiyowasenzeibigirwamanaatariAllah(S.W).
167
Ibikorwa1. Fasha abanyeshuri gusubiramo bike ku byerekeye gusenga Allah (S.W).
Ibisubizo ku mwitozo uri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 193
Ibyiza byo guhimbaza Allah (S.W):1. Izadukunda.2. Izatujyana muri paradizo.3. Izadukiza umuriro w’iteka.4. Izaduhemba.5. Izatugirira impuhwe.6. Izaduha umugisha.
Ibigenderwaho mu isuzumaGenera abana bagenda gahoro imyitozo bashobora, uhe abihuta imyitozomyinshi ibagenewe unite no ku bagomba ubufasha bwihariye.
Ihuriro n’andi masomo1. Amateka.
Isomo rya 8: Ibindi bintu abantu basenga (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 193-194)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora:1. Kurondora uko bigenda iyo umuntu asenga ibindi bintu.2. Kumenya ko ari Imana yonyine igomba gusengwa.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora:Kumenya ibindi bintu abantu basenga.
UbukeshaAbanyeshuri bazashobora: Kwirinda gusenga ikindi kintu icyo ari cyo cyose atari Allah (S.W).
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. GusobanuraibyogusengaImanaimwegusa.2. Kuganira ku bintu abantu bajya basenga kandi atari Allah (S.W).
168
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azashobora kumenya ibyo abandi bantu bajya basenga. 2. Kumenya uko bigenda iyo usenga ibigirwamana.
Imfashanyigisho1. Amakarita yerekana abantu bari gusenga. 2. Ibibumbano by’ibimasa cyangwa ibindi bigirwamana.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ubusesenguzi.2. kwitegereza.3. Kubara inkuru.4. Ibiganiro.
Ibyo gutegura1. Itegereze bihagije amashusho n’ibibumbano.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaIvumburamatsikoTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize. Ryari rishingiye ku byiza byo guhimbaza Allah (S.W). Bereke amashusho yerekana ibindi bintu abantu bajya basenga ku rupapuro rwa 193-194.
Isomo rirambuyeIvumburamatsikoBaza abanyeshuri utubazo tuberekeyeho.
Utubazo tworoshye ku banyeshuri1. Wumva ari byiza gusenga ibigirwamana? 2. Gusengainyamaswanibyiza?3. Abantu bose bagomba gusenga,....
Ibisubizo by’utwo tubazo1. Oya. Si byiza.2. Oya. Ntitugomba gusenga inyamaswa. 3. Allah (S.W)
Ubutumwa bwa Allah (S.W)Tsindagira kubyo Qur’an ibyigishaho. Ntitugomba kugira ibigirwamana dusenga atari Imana. Jya usenga Allah (S.W) gusa.
169
Igikorwa1. Fasha abanyeshuri kuganira ku bintu abantu bajya basenga.
Ibigenderwaho mu isuzumaGenera abana bagenda gahoro imyitozo bashobora, uhe abihuta imyitozomyinshi ibagenewe unite no ku bagomba ubufasha bwihariye.
Ihuriro n’andi masomo1. Amateka.
Igikorwa
Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 194
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora:Gusobanukirwan’ibibazobyatanzwendetsenokubitangiraibisubizo.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora:Gukoramberenambereimyitozoyahawe.
UbukeshaUmunyeshuri azashobora: Kongera imyitwarire ye mu mirimo yo mu matsinda.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. Gukoranezaimyitozoyatanzwekuriirisomo.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri azashobora gukora imyitozo.
Imfashanyigisho1. Ibibazo biri mu gitabo cy’umunyeshuri ku rupapuro rwa 194. 2. Imfashanyigisho zigenewe abanyeshuri bafite ubumuga.
170
Ibyo guteguraKwicara mu matsinda bakaganirira hamwe ku bibazo byatanzwe.
Imyitozo ku nyigishoIsomo rirambuyeTangira isomo ryawe mwiyibukiranya ku isomo ry’ubushize. Fasha abanyeshuri bakore imyitozo inyuranye irebana n’iri somo.
Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri kuganira ku biremwa bya Allah (S.W). Reka bo ubwabo
bavuge ku byerekeranye n’ibyo babonye hanze. 2. Bafashe gushushanya bimwe mu biremwa abantu bajya basenga.
Ubutumwa bwa Allah (S.W)Tsindagira ko Imana yonyine ari yo ikwiye gusengwa.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Genzuranibaabanyeshurikokobakozeimyitozobahawe.2. Abanyeshuri bagomba ubufasha bwihariye bafashwe kandi bahabwe
ibikoresho biborohereza.
Ihuriro n’andi masomo1. Amateka.
Ibisubizo ku myitozo ngiro iri mu bitabo byabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 193
1. Imwe2. Idris Adam Musa3. Allah (S.W)4. Rasuul5. Salat
171
Umubare w’amasomo: 8Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 195-198
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azaba ashobora gusoma inyajwi n’ingombajwi z’Icyarabu nk’ururimi Qur’an.
Andi masomo ashamikiyeho:1. Kumva uko basoma Qur’an ntagatifu.2. Inyajwi z’Icyarabu.3. Inyajwi n’inyuguti (fat-ha).4. Inyajwi n’inyuguti (kasrah).5. Inyajwi n’inyuguti (dhwammah).6. Ingero z’amagambo (fat-ha).7. Ingero z’amagambo (kasrah).8. Ingero z’amagambo (dhwammah).
Ibyerekeye iri somoIri somo ryakozwe kugira ngo rihe umunyeshuri ubumenyi bw’ibanze ku misomere n’imyandikire y’inyuguti z’Icyarabu (inyajwi n’ingombajwi) bikazanira inyungu umunyeshuri yo gushobora gusoma Qur’an ntagatifu.
Iri somo rizagaruka ku bishoboka byose mu iyigwa ry’ururimi rw’Icyarabu. Mu gihe kizaza, umunyeshuri akazifashisha mu masengesho ye ya buri munsi imirongo imwe n’imwe yo muri Qur’an yafashe mu mutwe.
Inyungu z’inyigisho1. Umunyeshuri ategerejweho kumenya amategeko agenga amajwi n’inyuguti
Qur’an yanditswemo. 2. Umunyeshuri ategerejweho gutondekanya no gusoma urutonde rw’inyuguti
z’icyarabu.3. Umunyeshuri ategerejweho kwandika urutonde rw’inyuguti z’Icyarabu.
Umutwe wa Kwiga gusoma Qur’an
Inyigisho Qur’an
Ibyanditswe bitagatifu n’imyemerereImbumbanyigisho
2
172
Isomo rya 1: Inyajwi n’ingombajwi z’icyarabu Qur’an yanditsemo (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 195)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora:1. Kwerekana no gutandukanya inyuguti z’Icyarabu n’inyajwi. 2. Gusomainyugutiz’Icyarabuhamwen’inyajwizacyo.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. Gutandukanyainyugutiz’Icyarabu.2. Gutandukanyainyugutizisanzwen’izoQur’anyanditsemo.
UbukeshaAbanyeshuri bazashobora: Kugira umuco wo gusoma Qur’an ntagatifu.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. Kumenya inyuguti n’inyajwi.2. Gusomainyugutiaranguruye.3. Kwandika inyuguti n’inyajwi.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Kumenya inyajwi n’ingombajwi z’Icyarabu. 2. Kwandika inyajwi n’ingombajwi z’Icyarabu.
ImfashanyigishoYasarnal-quran, amakaramu, amakarita yerekana inyajwi n’ingombajwi.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha:1. Kwitegereza.2. Udukino.3. Kwigana.
Ibyo guteguraAmakarita cyangwa amashusho yo gushyira ku nkuta.
173
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa
Isomo rirambuyeTangira isomo ryawe ubwira abana ibyiza byo gusoma no kuvuga inyuguti n’inyajwi z’icyarabu.
ImvumburamatsikoMuganire uko inyuguti n’inyajwi z’icyarabu zikoreshwa.Fasha abanyeshuri:1. Kumenya inyuguti n’inyajwi.2. Gusomainyugutin’inyajwi.3. Kwandika inyuguti n’inyajwi.
IgikorwaFasha abanyeshuri bandike inyuguti n’inyajwi z’Icyarabu uko bikwiye. Gendaukurikiraukobasomaizonyajwin’ingombajwiimweimwe.
Ibisubizo ku myitozo yo mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 195
Kubera iki tugomba kumenya ururimi rw’icyarabu.1. Ruzadufasha gusoma Qur’an2. Ruzadufasha kumva Qur’an3. Ruzadufasha gusenga Imana
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Bwira abanyeshuri basome cyane inyajwi n’ingombajwi buri wese. 2. Umwarimu agomba gutega amatwi abana bagenda gake kimwe n’abakeneye
ubufasha bwihariye.
Ihuriro n’andi masomoUrurimi rw’Icyarabu,amateka
Isomo rya 2: Inyajwi z’icyarabu (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 196)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora gusoma aranguruye inyajwi z’icyarabu.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azamenya inyajwi.
174
UbukeshaUmunyeshuri azongera umuco wo gusoma Qur’an ntagatifu.
Ubushobozi ngiro1. Umunyeshuri azamenya gusoma inyajwi mu ijwi riranguruye.2. Umunyeshuri azandika inyajwi uko bikwiye.3. Aziremamo umwete wo gusoma Qur’an.
Inyungu z’ikigishoAbanyeshuri: 1. Bazamenya inyajwi z’Icyarabu.2. Bazamenya uko bavuga ndetse banasoma inyajwi z’icyarabu.3. Bazasoma inyajwi neza.
Imfashanyigisho1. Yasarnal-Qur’an.2. Amakarita ariho inyajwi.3. Ibipapuro byanditseho inyajwi.4. Ibikoresho byo gukorakoraho.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwitegereza.2. Udukino.3. Kwigana.
Ibyo guteguraAmashusho n’amakarita yo komeka ku nkuta.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe musubiramo isomo ry’ubushize ryavugaga ku gusoma
Qur’an ntagatifu. 2. Bwira abana basome inyajwi barangurura.
Isomo rirambuyeKoresha CD, amakarita ndetse n’ibikoresho byo gukoraho. Erekera abana mumatsinda uko basoma.
ImvumburamatsikoMuganire ku byiza byo kumenya gusoma no kwandika Icyarabu.
Ubutumwa bwa AllahKumenya uko basoma cyangwa bandika Icyarabu.
175
Igikorwa1. Fasha abanyeshuri guha agaciro Icyarabu nk’ururimi rudufasha mu kuganira
n’Imana. 2. Fasha abanyeshuri kwandika inyajwi.
Subiza imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 196
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Ha abana igihe cyo kwandika inyajwi. 2. Genda ureba abana bagenda buhoro ubiteho buhoro buhoro kimwe
n’abakeneye ubufasha bwihariye. 4. Egerezaimfashanyigishoabanabafiteubumuga.
Ihuriro n’andi masomoUrurimi rw’Icyarabu.
Isomo rya 3: Inyajwi n’inyuguti (Fat- ha) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 196)
Intego y’ikigishoUbumenyi1. Umunyeshuri azashobora gusoma inyajwi n’inyuguti. 2. Umunyeshuri azashobora kwandika inyajwi (fat-ha) hamwe n’inyuguti
UbumenyingiroUmunyeshuri azamenya inyajwi (fat-ha)UbukeshaUmunyeshuri azasubiramo inyajwi n’ingombajwi Qur’an yanditsemo.
Ubushobozi ngiro1. Umunyeshuri azasoma inyajwi n’inyuguti (fat-ha) aranguruye. 2. Umunyeshuri aziga kwerekana fat-ha n’icyo ikora ku nyuguti.
176
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri azamenya fat- ha n’uko bayivuga igihe iri kumwe n’inyajwi.
Imfashanyigisho1. Amakarita ariho inyajwi fat-ha n’indi nyuguti. 2. CD ziriho fat-ha.3. Yasarnal Qur’an.4. Amakaramu y’igiti n’impapuro.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwitegereza.2. Udukino.3. Kwigana.4. Ibiganiro.
Ibyo guteguraYobora abana kwita ku kamaro ko kumenya inyuguti z’Icyarabu.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe musubiramo isomo ry’ubushize. Ryavugaga ku nyajwi z’Icyarabu.
Isomo rirambuye1. Erekeraabanaukobandikanezainyugutiz’Icyarabuhamwen’inyajwi.2. Erekeraabanabarebeamakaritan’inyugutizirimugitabocy’umunyeshuri
urupapuro rwa 196.
IvumburamatsikoMuganire ku kuntu bakoresha inyajwi bakora amagambo.
Ubutumwa bwa AllahKuvuga ku mpamvu tugomba kumenya uko bandika ururimi rw’Icyarabu.
IgikorwaFasha abanyeshuri kumva neza uko basoma inyuguti imwimwe, uko bazivuga ndetse n’uko bandika inyajwi n’inyuguti.
Ibisubizo by’ imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 196
Inyuguti zifite fat-ha
177
Ibigenderwaho mu isuzuma1 Bwira abanyeshuri bandike fat- ha mu makayi yabo n’izindi nyuguti. 2 Gendaurebaabanabagendabuhoroubitehobuhorobuhorocyokimwe
n’abakeneye ubufasha bwihariye. 3 Wite na none ku banyamwete mu gukora neza.
Ihuriro n’andi masomoUrurimi rw’Icyarabu.
Isomo rya 4: Inyajwi n’inyuguti (Kasrah) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 195)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora gusoma inyuguti zifite inyajwi za Kasrah.UbumenyingiroUmunyeshuri:1. Azamenya inyajwi za Kasrah.2. Azandika inyuguti zifite inyajwi za Kasrah.
UbukeshaUmunyeshuri:Azasubiramo inyajwi n’ingombajwi Quran yanditsemo.
Ubushobozi ngiro1. Umunyeshuri azasoma inyajwi za Kasrah. aranguruye. 2. Umunyeshuri aziga kwandika inyajwi za Kasrah n’izindi nyuguti. 3. Umunyeshuri azamenya neza inyajwi za Kasrah.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri azamenya uko basoma inyuguti zifite inyajwi za Kasrah.
Imfashanyigisho1. Amakarita ariho inyajwi za Kasrah.2. CD iriho inyajwi za Kasrah.3. Yasarnal Qur’an.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwitegereza.2. Kwigana.3. Imikoro.
178
Ibyo gutegura1. Yobora abana kwita ku kamaro ko kwiga inyajwi za Kasrah.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe musubiramo isomo ry’ubushize.
Isomo rirambuye1. Bwira abanyeshuri basome Kasrah baranguruye.2. Bwira abanyeshuri basome Kasrah hamwe n’inyuguti neza.3. Tangira isomo ryawe wibutsa abanyeshuri ibyerekeye isomo ry’ubushize
ryavugaga ku nyajwi ya fat-ha.
IvumburamatsikoMuganire ku kuntu bandika banoza inyajwi za Kasrah.Ubutumwa bwa AllahKuvuga ku byiza byo kumenya uko basoma cyangwa bandika inyajwi za Kasrah n’inyuguti uko bikwiye.
Igikorwa1. Fasha abanyeshuri kwandika inyajwi za Kasrah.2. Reba neza niba banogeje inyajwi za Kasrah.
Subiza imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 196
Inyuguti zifite inyajwi za Kasrah:
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Bwira abanyeshuri bandike inyajwi za Kasrah mu makayi yabo n’izindi
nyuguti. 2. Genda ureba abana bagenda buhoro ubiteho buhorobuhoro kimwe
n’abakeneye ubufasha bwihariye.
Ihuriro n’andi masomoUrurimi rw’Icyarabu.
179
Isomo rya 5: Inyajwi n’inyuguti (Dhwammah) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 196)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora gusoma inyuguti zifite inyajwi za Dhwammah.Ubumenyi ngiroUmunyeshuri:1. Azamenya inyajwi za Dhwammah.2. Azandika inyuguti zifite inyajwi za Dhwammah.UbukeshaUmunyeshuri:Azasubiramo inyajwi n’ingombajwi Quran yanditsemo.
Ubushobozi ngiro1. Umunyeshuri azasoma inyajwi za Dhwammah aranguruye. 2. Umunyeshuri aziga kwandika inyajwi za Dhwammah n’izindi nyuguti. 3. Umunyeshuri azamenya neza inyajwi za Dhwammah.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri azamenya inyajwi za Dhwammah.Umunyeshuri azamenya icyo inyajwi za Dhwammah zimaze iruhande rw’inyuguti.
Imfashanyigisho1. Amakarita ariho inyajwi za Dhwammah.2. CD ziriho inyajwi za Dhwammah.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwitegereza.2. Kwigana.3. Imikoro.
Ibyo guteguraTegura amakarita na C.D.Yobora abana kwita ku kamaro ko kwiga inyajwi za Dhwammah.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe musubiramo isomo ry’ubushize ryavugaga kuri Kasrah.
Isomo rirambuye1. Bwira abanyeshuri basome inyajwi za Dhwammah baranguruye.2. Bwira abanyeshuri bandike inyajwi za Dhwammah.
180
IvumburamatsikoMuganire ku kuntu bandika banoza inyajwi za Dhwammah.Ubutumwa bwa AllahKuvuga ku byiza byo kumenya uko basoma cyangwa bandika inyajwi za Dhwammah n’inyuguti uko bikwiye.
IgikorwaAndika inyajwi za Dhwammah.
Subiza imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 197
Inyuguti zifite inyajwi za Dhwammah
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Ha abanyeshuri imyitozo yo kwandika. 2. Genda ureba abana bagenda buhoro ubiteho buhorobuhoro kimwe
n’abakeneye ubufasha bwihariye.
Ihuriro n’andi masomoUrurimi rw’Icyarabu.
Isomo rya 6: Ingero z’amagambo (fat-ha) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 197)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora gusoma amagambo afite inyajwi za fat-ha.
UbumenyingiroUmunyeshuri:1. Gukoraamagamboafiteinyajwizafat-ha.2. Kwandika amagambo afite inyajwi za Dhwammah.UbukeshaUmunyeshuri:Azasubiramo inyajwi n’ingombajwi Qur’an yanditsemo.
Ubushobozi ngiro1. Umunyeshuri azashobora gukoresha inyajwi za fat-ha mu magambo magufi
y’Icyarabu.
181
2. Umunyeshuri azandika amagambo akoresheje inyajwi za fat-ha uko bikwiye. 3. Umunyeshuri azasoma amagambo afite inyajwi za fat-ha uko bikwiye.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri azasoma amagambo y’Icyarabu afite fat-ha. Umunyeshuri azandika amagambo y’Icyarabu afite fat-ha.
Imfashanyigisho1. Amakarita yerekana amagambo yoroshye afite fat-ha. 2. CD ziriho amagambo yoroshye afite fat-ha. 3. Yasarnal Qur’an.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha:1. Kwigana.2. Imikoro.3. Kwitegereza.
Ibyo guteguraTegura amakarita na CD
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe musubiramo isomo ry’ubushize ryavugaga kuri Dhwammah.
Isomo rirambuye1. Bwira abanyeshuri bakore amagambo bakoresheje neza inyajwi za fat-ha. 2. Erekeraabanyeshurigukoranokwandikaamagambobakoreshejeinyajwi
za fat-ha.
Imvumburamatsiko1. Muganire ku byiza byo kumenya uko bakora amagambo magufi bakoresheje
fat-ha.2. Fasha abanyeshuri kumenya uko bakora amagambo bakoresheje inyajwi za
fat-ha.
IgikorwaGenzuraukobavugainyajwiimwimwen’ukobazinogeje.Sobanura bihagije uburyo bakoramo amagambo y’Icyarabu.
Subiza imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 197
Inyuguti zifite inyajwi za fat-ha:
182
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Tanga imyitozo nyayo kandi wite no ku banyeshuri bakeneye ubufasha
bwihariye. 2. Ha abana b’abanyamwete imyitozo inyuranye kandi itandukanyije ubuhanga.
Ihuriro n’andi masomoUrurimi rw’Icyarabu.
Isomo rya 7: Ingero z’amagambo (Kasrah) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 197)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora gusoma amagambo afite inyajwi za Kasrah.Ubumenyi ngiroUmunyeshuri:1. GukoraamagamboafiteinyajwizaKasrah.2. Kwandika amagambo afite inyajwi za Kasrah.UbukeshaUmunyeshuri:Azasubiramo inyajwi n’ingombajwi Qur’an yanditsemo.
Ubushobozi ngiro1. Umunyeshuri azashobora gukoresha inyajwi za Kasrah mu magambo magufi
y’Icyarabu.2. Umunyeshuri azandika amagambo akoresheje inyajwi za Kasrah uko bikwiye. 3. Umunyeshuri azasoma amagambo afite inyajwi za Kasrah uko bikwiye.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri azasoma amagambo afite inyajwi za Kasrah.Umunyeshuri azakora amagambo afite inyajwi za Kasrah.
Imfashanyigisho1. Amakarita yerekana amagambo yoroshye afite Kasrah.2. CD ziriho amagambo yoroshye afite Kasrah.3. Yasarnal Quran.
Ibyo gutegura1. Erekeraabanyeshuribamenyeukobakoraamagamboyoroshyebakoresheje
inyajwi za Kasrah.2. Tegura amakarita na CD.
183
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe musubiramo isomo ry’ubushize.2. Bwira abana bakore amagambo bakoresheje Kasrah uko bikwiye.
Isomo rirambuyeIvumburamatsikoMuganire ku byiza byo kumenya uko bakora amagambo magufi bakoresheje Kasrah.Ubutumwa bwa AllahFasha abanyeshuri gukora amagambo bakoresheje inyajwi za Kasrah.
IgikorwaGenzuraukobavugainyajwiimwimwen’ukobanogejeinyugutin’inyajwi.
Subiza imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 197
Ikorwa ry’amagambo afite Kasrah.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Tanga imyitozo yo kwandika amagambo ukoresheje inyajwi za Kasrah.2. Fasha abanyeshuri bagenda buke hamwe n’abanyeshuri bakeneye ubufasha
bwihariye.
Ihuriro n’andi masomoUrurimi rw’Icyarabu.
Isomo rya 8: Ingero z’amagambo (Dhwammah) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 197-198)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri:1. Azashobora gusoma amagambo afite inyajwi za Dhwammah.2. Azashobora kwandika amagambo afite inyajwi za Dhwammah.3. Azashobora gukora amagambo afite inyajwi za Dhwammah.
184
UbumenyingiroUmunyeshuri azabasha:1. GukoraamagamboafiteinyajwizaDhwammah.2. Kwandika amagambo afite inyajwi za Dhwammah.UbukeshaUmunyeshuri azasubiramo inyajwi n’ingombajwi Qur’an yanditsemo.
Ubushobozi ngiro1. Umunyeshuri azashobora gukoresha inyajwi za Dhwammah mu magambo
magufi y’Icyarabu.2. Umunyeshuri azandika amagambo akoresheje inyajwi za Dhwammah uko
bikwiye. 3. Umunyeshuri azasoma amagambo afite inyajwi za Dhwammah uko bikwiye.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri azasoma amagambo afite inyajwi za Dhwammah.Umunyeshuri azakora amagambo afite inyajwi za Dhwammah.
Imfashanyigisho1. Amakarita yerekana amagambo yoroshye afite Dhwammah. 2. CD ziriho amagambo yoroshye afite Dhwammah.3. Yasarnal Qur’an.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Imikoro.2. Kwitegereza.3. Kwigana.
Ibyo gutegura1. Kongeraamakarita.GuteguraCD.2. Erekeraabanyeshuribamenyeukobakoraamagamboyoroshyebakoresheje
inyajwi za Dhwammah.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe musubiramo isomo ry’ubushize kuri Kasrah.
Isomo rirambuyeBwira abanyeshuri bakore amagambo bifashishije inyajwi za Dhwammah uko bikwiye.IvumburamatsikoMuganire ku buryo bwo gukora amagambo wifashishije Dhwammah.
185
Ubutumwa bwa AllahMuganire ku byiza byo kumenya gukora amagambo magufi y’Icyarabu mwifashishije inyajwi za Dhwammah.
Igikorwa1. Fasha abanyeshuri gukora amagambo bakoresheje inyajwi za Dhwammah.2. Genzuraukobavugainyajwiimwimwen’ukobanogejeinyugutin’inyajwi.
Subiza imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 198
Ikorwa ry’amagambo afite inyajwi za Dhwammah:
Ibigenderwaho mu isuzumaTanga imyitozoyo ihagije ku itsinda ry’abanyeshuri bagaragara nk’abagenda buhoro, abagenda bihuta, ndetse n’abagomba ubufasha bwihariye.
Ihuriro n’andi masomoUrurimi rw’Icyarabu.
Ibisubizo by’imyitozo yo mu gitabo cy’umunyeshuli urupapuro rwa 197
1. Inyajwi eshatu.2. Fat-ha, Kasrah, Dhwammah.3.
4.
5. Icyarabu
186
Umutwe wa Amategeko ngengabikorwa ngaragiramana y’ibanze
Inyigisho Ubumenyi bw’amategeko y’idini: Fiq’hi
Ibyanditswe bitagatifu n’imyemerere
Imbumbanyigisho
3
Umubare w’amasomo: 7
Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 199
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azaba ashobora kwisukura neza no gukurikira amategeko y’isuku y’umubiri, amategeko y’amasengesho n’amategeko y’ibanze agenga Swalat.
Andi masomo ashamikiyeho:1. Isuku mbere yo gusenga.2. Uburyo bwo kwisukura.3. Udhu.4. Amasengesho atanu y’umunsi.5. Amasengesho ya Sunnah.6. Imigendekere ya swalat n’uko dua ivugwa.7. Dua ya nyuma y’amasengesho.
Ibyerekeye iri somoIri somo ryerekana inkingi nyamukuru za Islamu urugero:salat. Umusiramu aho ava akagera ategetswe gukora amasengesho atanu ya buri munsi ndetse n’ibindi bijyanye nayo (sunnah). Iri somo na none rizibanda ku gusobanura udhu ifatwa nk’intambwe ya mbere yo gukora salat. Umwana w’umusilamu agomba kwiga akiri muto uko bakora udhu n’amasengesho yayo. Ni byiza gushimangira ko umunyeshuri, muri iri somo, azigishwa n’ibisabisho bivugwa nyuma ya salat.
Inyungu z’inyigishoUmunyeshuri azaba ashobora:1. Gusobanukirwasalat icyo ari cyo.2. Gukoraamasengeshoatanuyaburimunsikugiheyateganyirijwe.3. Kumenya uko udhu ikorwa.
187
4. Kuvuga dua mu gihe cya salat na nyuma yayo.
Ubumenyi ku buzimaUmunyeshuri:1. Azerekana isuku mbere y’amasengesho.2. Azabasha gusobanura uko Swalat ikorwa. 3. Azashobora gutandukanya faradh na sunnahsalat.
IndangagaciroUmunyeshuri:1. Azubaha amategeko y’isuku ikorwa mbere y’isengesho.2. Azubaha isengesho.3. Azagira ukwizera muri Allah (S.W).
Isomo rya 1: Isuku mbere yo gusali (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 198)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri:1. Azashobora gusobanura isuku icyo ari cyo. 2. Azashobora kwerekana amategeko agenga isuku ya mbere y’amasengesho.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora kurondora uko yikorera isuku (udhu). 2. Azashobora gusobanura ibyiza byo gukora isuku (udhu) mbere
y’amasengesho.3. Azabasha gutanga igisobanuro k’isuku.
UbukeshaUmunyeshuri:Azubaha amategeko agenga isuku ikorwa mbere y’amasengesho.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri: 1. Azatanga igisobanuro k’ijambo isuku. 2. Azasobanura akamaro k’isuku. 3. Azarondora uko yikorera isuku ye bwite.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azakora udhu nk’uko bikwiye mbere ya swalat.
188
2. Azamenya ibyiza bya udhu.
Imfashanyigisho1. Amakarita yerekana akamaro k’isuku.2. Amashusho bifitanye isano.3. Amazi, ijerikani, igikorwa cyo gushyushya amazi.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha:1. Imirimo y’amaboko.2. Kwitegereza.3. Kwigana.4. Imikoro.
Ibyo gutegura1. Soma Qur’an ntagatifu (ahavuga isuku).
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo tunyuranye.
Utubazo tunyuranye ku munyeshuri1. Mbere yo gusenga ukora iki?2. Ukoresha iki uri koga mbere y’isengesho.3. Ibyerekeye isuku bizwi nka______________.
Ibisubizo by’utwo tubazo1. Kwisukura ubwacu2. Amazi3. twahara
Isomo rirambuye
IvumburamatsikoUmwarimu afasha umunyeshuri mu kiganiro ku byerekeye akamaro k’isuku. Abanyeshuri: 1. Bagasobanura isuku icyo ari cyo (udhu).2. Bakarondora akamaro k’isuku.
Ubutumwa bwa AllahFasha abanyeshuri kumva bihagije akamaro k’isuku mu gukora udhu.
Igikorwa1. Fasha abanyeshuri gusoma ibyo banditse mu makayi yabo {Fat-haKasrah, Dhwamah}2. Andika ibintu bike ku kibaho hanyuma abana babyandukure mu makayi
yabo.
189
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 199
Akamaro k’isuku:- Ituma tugaragra neza- Ituma twigirira ikizere- Ituma duhumura neza- Ishimisha Allah
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Mu matsinda, abanyeshuri bazakora udhu. 2. Umwarimu azabayobora.3. Abana bagomba ubufasha bwihariye bazafashwa by’umwihariko.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano.
Isomo rya 2: Udhu (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 200)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kwerekana amategeko agenga isuku mu bwiherero.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri:1. Azagaragaza igisobanuro cya udhu. 2. Azashobora gutandukanya sunnat na faradh nk’ibice bya udhu.
UbukeshaUmunyeshuri:Azakora udhu uko bikwiye.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri: 1. Azatanga igisobanuro k’ijambo udhu.2. Azasobanukirwa aho faradh na sunnat bitandukaniye nk’ibice bya udhu.3. Azakora udhu uko bikwiye.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azasobanukirwa uko bakora udhu.2. Azasobanukirwa aho faradh na sunnat bitandukaniye nk’ibice bya udhu.
190
Imfashanyigisho1. Amakarita yerekana abantu bisukura.2. Videwo z’abantu bari gukora udhu.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwigana.2. Ibiganiro.3. Imikoro.
Ibyo gutegura1. Tegura amakarita n’imfashanyigisho.2. Tegura filimi hakiri kare.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri utubazo tunyuranye ku byerekeye udhu.
Isomo rirambuyeIvumburamatsikoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.
Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Udhu yitwa ngo iki mu cyongereza?2. Abasilamu bakora iki mbere ya salat?3. Vuga ibice bibiri bya sunnat bigize udhu.
Ibikorwa1. Ablution2. Gukoraudhu3. (i) Koza amazuru
(ii) Koza amatwi
Ubutumwa bwa AllahFasha abanyeshuri kuganira uburyo bwiza bwo kwisukura.Bwira abanyeshuri berekane ibyiza byo gukora udhu.Abanyeshuri batandukanye faradh ya udhu n’igice cya sunnah cyo muri udhu.
Igikorwa1. Saba kandi unafashe abanyeshuri kwandika mu makayi yabo uko bakora
udhu. 2. Muganire uko bakora udhu3. Erekanakandiuganirizeabanakurihadithnaudhu by’intumwa y’Imana.4. Tondeka faradh na sunnah, ibice bya udhu5. Fasha abana kureba filimi y’uko abantu bakora udhu6. Baza abana gusobanura uko isuku ikorwa.
191
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 203
Uko udhu ikorwa:- Koza mu kanwa no mu mazuru- Kwiyuhagira amaboko- Guhanaguzaamazimumutwe- Koza amatwi- Koza ibirenge
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Mu matsinda, bwira abana bakore udhu. 2. Reba abana bakeneye ubufasha bwihariye maze ubafashe gufatanya
n’abandi mu matsinda barimo.
Ihuriro n’andi masomoUbumenyi bw’amasomo ya kisilamu.
Isomo rya 3: Uburyo bwo kwisukura mu bwiherero (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 199)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kwerekana amategeko agenga isuku mu bwiherero.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azagaragaza uburyo bwo kwisukura.
UbukeshaUmunyeshuri:Azisukura mu bwihereo uko bikwiye.
Ubushobozi ngiro1. Umunyeshuri azashyira mu bikorwa uburyo bwo kwisukura. 2. Umunyeshuri azamenya uko bajya ku musarani.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri azajya mu bwiherero hanyuma yitume akurikije uko intumwa y’Imana yabyigishije.
192
Imfashanyigisho1. Qur’an.2. Amakarita yerekana abantu bari kwituma.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Ubusesenguzi.3. Imikoro.4. Imirimo y’amaboko.
Ibyo guteguraTegura amakarita hakiri kare.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ugaruka ku isomo ry’ubushize ryavugaga kuri udhu.
Isomo rirambuyeIvumburamatsikoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.
Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Abasilamu bajya mu bwiherero bate?2. Ntitugomba kujyana _____________mu bwiherero. 3. Ntibyemewe muri Isilamu_____________mu ndorerwamo uri kwituma.
Ibisubizo by’utwo tubazo1. Kwinjira ubanje ikirenge cy’ibumoso.2. Qur’an.3. Qiblah.
Ubutumwa bwa Allah1. Fasha abanyeshuri gutangira kujya bajya mu bwiherero uko bikwiye. 2. Ganiran’abanyeshurikukamarokogukurikirauburyobwokwisukura.
Igikorwa1. Fasha abanyeshuri kwandika mu makayi yabo. 2. Fasha abnyeshuri kusubira mu byo banditse mu makayi babyiyibutse.3. Fasha abanyeshuri kuganira ku buryo bunyuranye bwo kujya mu bwiherero.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 203-204
Uburyo bwo kwisukura:- Kuvuga dua
193
- Kwinjira ubanje ikirenge k’ibumoso- Gusohokaubanjeikirengek’iburyo- Ntukitwaze Qur’an- Vuga ghufranakka mu gihe usohotsemo.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Genzuramumatsindaukoabanyeshuriberekanauburyobwokwisukura.2. Fasha abanyeshuri bakeneye ubufasha bwihariye maze ubafashe kwisukura.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano.
Isomo rya 4: Amasengesho atanu ategetswe buri munsi (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 203)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga amasengesho atanu n’igihe avugirwaho.
Ubumenyingiro1. Umunyeshuri azarondora amasengesho atanu akorwa buri munsi. 2. Umunyeshuri azagaragaza ibihe bya salat.
UbukeshaUmunyeshuri:Azubahiriza ibihe byo gusenga.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azatondeka amasengesho atanu ya buri munsi na rakaat zayo.2. Azerekana ibihe bya salat.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya amasengesho atanu anayakore. 2. Azamenya kubahiriza ibihe bya faradh salat.
Imfashanyigisho1. Umukeka.2. Ikanzu, buibui.3. Amakarita yerekana abantu bakora salat.
194
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Kwigana.3. Imikoro.
Ibyo gutegura1. Tegura ibibazo byo kubaza abanyeshuri bari mu ishuri.2. Tegura amakarita n’izindi mfashanyigisho.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo mu mutwe.
Isomo rirambuyeIvumburamatsikoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.
Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Abasilamu bakora amasengesho angahe ku munsi?2. Rakaat zikorwa ni zingahe muri salatul dhuhr. 3. Ni irihe sengesho rya faradh rigufi kurusha ayandi?
Ibisubizo by’utwo tubazo1. Atanu2. Enye3. Subh.
Ubutumwa bwa Allah1. Fasha abanyeshuri gutangira kugira umuco wo gukora amasengesho
yategetswe buri munsi.2. Ganiran’abanyeshurikumasengeshoakorwakumunsi.
Igikorwa1. Fasha abanyeshuri kwandika mu makayi yabo ku byerekeye faradh.2. Umwarimu azatembera mu ishuri areba uko abana bandika mu makayi
areba n’uko bagenda batandukanya.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 204
Ibihe byo gukoreraho amasengesho ya buri munsi:1. Subh (mugitondo umuseke utambitse)2. Dhuhr (hagati ya saa sita na saa 1:00)3. Asr ( ku gicamunsi)4. Maghrib(hagati ya saa 6:00 na saa 7:00)
195
5. Isha(nyuma ya saa moya)Ikitonderwa: ibihe by’amasengesho birahindagurika bitewe n’imiterere y’ ikirere.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Mu matsinda, abanyeshuri bazaganira ku masengesho atanu ategetswe ku
munsi. 2. Sobanurira by’umwihariko abanyeshuri bakeneye ubufasha bwihariye. 3. Genzuraikorwary’ayomasengeshomuishuri.
Ihuriro n’andi masomoAmateka, Amasomo mbonezamubano.
Isomo rya 5: Amasengesho y’umugereka (Sunnat) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 204)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga amasengesho y’inyongera n’igihe avugirwaho.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora gusobanura sunnat. 2. Azasobanura amasengesho ya sunnat.3. Azashobora kuvuga ibyiza ntagereranywa by’amasengesho ya sunnat.
UbukeshaUmunyeshuri azanezezwa no gukora amasengesho y’inyongera.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azakora amasengesho ya sunnat 2. Azashobora kuvuga ibyiza ntagereranywa by’amasengesho ya sunnat
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya sunnat.2. Azakora sunnat.
Imfashanyigisho1. Umukeka.2. Amakarita yerekana amasengesho ya sunnat.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwigana.
196
2. Kwitegereza.3. Imikoro.
Ibyo gutegura1. Tegura ibibazo byo kubaza abanyeshuri bari mu ishuri.2. Tegura amakarita yerekana amasengesho ya sunnat.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo mu mutwe.
Isomo rirambuye
IvumburamatsikoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.
Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Sunnat bisobanuye iki mu kinyarwanda?2. Isengesho rya sunnat rikorwa mbere ya faradh ryitwa ngo iki?
Ibikorwa1. Igikorwa cy’umugereka.2. Qabliyah.
Ubutumwa bwa Allah1. Fasha abanyeshuri gusobanukira bihagije iby’amasengesho ya sunnat. 2. Sobanura uko ikorwa, ibikenerwa n’akamaro k’amasengesho ya sunnat.
Igikorwa1. Fasha abanyeshuri kwiremamo umuco wo gukora amasengesho ya sunnat.2. Tegeka abanyeshuri kwandika mu makayi yabo ibyerekeye iyi ngingo. 3. Tembera mu ishuri ureba uko abana bandika mu makayi yabo.4. Bwira buri munyeshuri agire icyo avuga ku masengesho ya sunnat.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 204-207
Akamaro k’amasengesho ya sunnat:- Aduhuza na Allah (S.W).- Yerekana urukundo dukunda intumwa y’Imana.- Atuzanira umugisha uturuka kuri Allah.- Asibanganya amakosa yacu mu gihe dukoze amasengesho ya faradh.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Mu matsinda, abanyeshuri bazaganira ku masengesho ya sunnat. 2. Bisobanurire by’umwihariko abanyeshuri bakeneye ubufasha bwihariye.
197
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano.
Isomo rya 6: Amasengesho yategetswe (Faradha) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 204)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga amasengesho nk’uko intumwa Muhammadi(I.I.A.I) yayavugaga.
UbumenyingiroUmunyeshuri:1. Azashobora kwerekana uburyo bwose salat ikorwamo. 2. Azavuga dua ivugwa muri buri gice cya salat.
UbukeshaUmunyeshuri azashobora gukurikiza salat uko yateganyijwe.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azerekana uko salat ikurikiranwa. 2. Azavuga dua ivugwa muri buri gice cya salat.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azakora salat mu buryo nyabwo. 2. Azavuga dua muri buri gice cya salat.
Imfashanyigisho1. Umukeka.2. Qur’an.3. Amakarita yerekana salat.4. Ibikoresho nsakazamajwi5. Filimi zerekana uko salat ikorwa.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ubusesenguzi.2. Ibiganiro.3. Imikoro.
Ibyo guteguraTegura hakiri kare imfashanyigisho nk’amakarita n’imikeka.
198
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.2. Baza abanyeshuri ukuntu bakora salat.
Isomo rirambuye
IvumburamatsikoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.
Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Surat itagomba kubura muri salat ni iyihe?2. Igice cyo guhagarara nyuma ya rukuu kitwa ngo iki?3. Taslim yitwa na none_______.
Ibisubizo by’utwo tubazo1. Al- fat-ha2. It’dal3. salaamFasha abana kureba filimi nto ivuga kuri salat.
Ubutumwa bwa Allah1. Ganiran’abanyeshuriakamarok’inkingizasalat. 2. Abanyeshuri berekane uko salat ikorwa.
Ibikorwa1. Ganiran’abanyeshurikumikorerweyoseyasalat.2. Tegeka abanyeshuri kwandika mu makayi yabo ibyerekeye iyi ngingo. 3. Tembera mu ishuri ureba ibyo abana bakora.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Abanyeshuri bafashijwe na mwarimu wabo, berekane uko salat ikorwa.2. Fasha abanyeshuri kuvuga dua. 3. Ihatire kwita ku banyeshuri bakenera ubufasha bwihariye. Ubegereze
ibikoresho bisohora amashusho n’amajwi byo kubafasha.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano.
199
Isomo rya 7: Ubusabe (Iduwa) bukoreshwa mu gusingiza Imana mu Iswala na nyuma yayo (Adh’kar) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 207)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga dua ikoreshwa mu guhimbaza Imana mu gihe cya salat na nyuma yayo.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora gusobanura adh’kar icyo ari cyo.
UbukeshaUmunyeshuri azashobora kuvuga adh’kar nyuma ya salat.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azasobanura adh’kar.2. Azavuga adh’kar ivugwa nyuma y’amasengesho.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya adh’kar icyo ari cyo.2. Azavuga adh’kar nyuma ya salat.
ImfashanyigishoAmakarita ya adh’kar.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Kwitegereza.
Ibyo guteguraBwira abana basome adh’kar zimwe na zimwe bazi mbere y’uko batangira kwiga.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.
Isomo rirambuye
200
IvumburamatsikoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.
Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Astaghafirullah bivuga ngo_________.2. Adh’kar ikoreshwa nyuma ya ________.
Ibisubizo by’utwo tubazo1. ndasaba imbabazi za Allah2. salat
Ubutumwa bwa AllahFasha abana gufata mu mutwe adh’kar zitandukanye. Bwira abanyeshuri baganire ku kamaro ka adh’kar.
Ibikorwa1. Fasha abanyeshuri baganire kuri dua zitandukanye zivugwa nyuma ya salat.2. Erekanaibyoabanyeshuribandikamumakayiyaboy’imyitozo.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 207
Mu matsinda, abana bafate mu mutwe iyi dua ivugwa nyuma y’isengesho.
Dua“Allahuma antassalaam, waminka salaam. Tabaarkta yaa Dhal’jalaali wal’ikran.”
Ibigenderwaho mu isuzumaBwira abanyeshuri bavuge adh’kar yizwe umweumwe wal’ikram. Ihatire kwita ku banyeshuri bakenera ubufasha bwihariye. Ubegereze ibikoresho bisohora amashusho n’amajwi byo kubafasha.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano.
Ibisubizo ku myitozo ngiro Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 207
1. Subh, Dhuhr, Asr, Maghrib, Isha.2. Koza ibirenge, kwiyuhagira mu maso. 3. Maghrib.4. Imana ni nkuru.5. Uko bagenda bavuga Allah Akbar.
201
Umubare w’amasomo: 5Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 208Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azaba
arangwa n’imico myiza y’urukundo muri bagenzi be nk’uko intumwa y’Imana Muhammadi (I.I.A.I)yabigenzaga
Andi masomo ashamikiyeho:1. Abasekuruza b’intumwa y’Imana Muhammadi(I.I.A.I).2. Amateka y’intumwa y’Imana Muhammadi(I.I.A.I).3. Ukuvuka kw’ intumwa y’Imana Muhammadi(I.I.A.I).4. Umubyeyi wijyaniye Muhammadi ( I.I.A.I) kumurera5. Imico y’ intumwa y’Imana Muhammadi(I.I.A.I).
Ibyerekeye iri somoIri ni isomo ry’ingenzi cyane muri Islamu rikaba ryerekana amateka n’ubuzima bw’intumwa y’Imana. Bizwi ko intangiriro ya Isilamu ihera ku ntumwa y’Imana Muhammadi (I.I.A.I) bityo buri musilamu wese akaba agomba kumenya uwo Muhammadi (I.I.A.I) uwo ari we. Iki kiciro cy’amasomo kikazareba ku buzima bw’intumwa Muhammadi (I.I.A.I) n’ibyo yadusigiye nk’umurage wo gukurikiza.
Inyungu z’inyigishoUmunyeshuri azaba ashobora:1. Kuvuga muri make amateka y’ubuzima intumwa y’Imana Muhammadi(I.I.A.I).2. Kurondora ibintu byiza byaranze intumwa y’Imana Muhammadi(I.I.A.I).3. Gutandukanya imicoy’ intumway’ImanaMuhammadi (I.I.A.I) n’iy’abandi
bantu basanzwe.
Umutwe wa Ubuzima bw’intumwa y’Imana MuhammadiImana Imuhe Amahoro n’Imigisha (I.I.A.I)
Inyigisho Amateka ya Isilamu (Taarekh)
Imyemerere n’amateka y’idiniImbumbanyigisho
4
202
IntegoUbumenyi ku buzimaUmunyeshuri:1. Gusobanurainziray’ubuzimabw’intumway’ImanaMuhammadi(I.I.A.I).2. Gutandukanya imico y’ intumwa y’Imana Muhammadi (I.I.A.I) n’iyabandi
bantu basanzwe. 3. Ibitekerezo binyuranye4. Gufataumwanzuro
Indangagaciro1. Kubaha no gukurikiza imico myiza yaranze intumwa y’Imana Muhammadi
(I.I.A.I).2. Kubaha no gukurikiza inyigisho z’ intumwa y’Imana Muhammadi (I.I.A.I).3. Gukundaintumway’ImanaMuhammadi(I.I.A.I).4. Ukwemera5. Urukundo6. Kwiyoroshya
Isomo rya 1: Igisekuru cy’Intumwa y’Imana Muhammadi (I.I.A.I) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 208)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga muri make amateka y’ubuzima bw’intumwa y’Imana.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora gusobanura muri make iby’ivuka ry’intumwa y’Imana2. kuvuga amazina y’abagize igiti cy’umuryango w’intumwa y’Imana
UbukeshaUmunyeshuri azashobora kwerekana urukundo akunda intumwa ya Allah no gukurikiza inyigisho ze.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora gutanga ibintu by’ingenzi intumwa y’Imana yakoze2. Azashobora gusobanura muri make uko intumwa y’Imana yavutse.
203
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya igiti kerekana abo mu muryango w’intumwa y’Imana.2. Azamenya uko intumwa y’Imana yavutse.
Imfashanyigisho1. Igipapuro kiriho igiti cy’umuryango w’intumwa y’Imana.2. Ibyo mu gitabo cya Seerah w’intumwa y’Imana.
Ibyo guteguraSoma mbere y’isomo inkuru zivuga ku bisekuruza by’intumwa y’Imana Muhammadi (I.I.A.I).
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibyo bazi ku ntumwa y’Imana Muhammadi.
Isomo rirambuyeImvumburamatsikoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.
Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Tugaruke ku ntumwa nibura eshatu twize mu mutwe wa mbere2. Intumwa y’Imana Muhammadi yavukiye mu wuhe mujyi?3. Intumwa y’Imana Muhammadi yavutse ari ku wa kangahe?
Ibisubizo by’utwo tubazo1. Adamu, Yusuf and Suleiman.2. Makkah.3. Ku wa mbere.
Ubutumwa bwa Allah1. Fasha abana gusobanukirwa igisekuruza k’intumwa y’Imana Muhammadii.2. Muganire ku kamaro k’igisekuruza k’intumwa y’Imana ku basilamu.
IgikorwaErekera abana mu biganiro byo mu matsinda bivuga ku gisekuru k’intumway’Imana Muhammadi.
Ha abana ibintu bike bandika mu makayi yabo hanyuma ugenzure ko babyandika koko.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 209
Igiti cy’umuryango w’intumwa:1. Sekuru Abdul-Mutalib
204
2. Se- Abdulilahi3. Nyina-Amina.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Abanyeshuri bari mu matsinda baraganira ku giti cy’umuryango w’intumwa. 2. Umwarimu azita ku bana bagenda gake n’aba bandi bihuta abahe ubufasha
bwihariye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka y’andi matorero.
Isomo rya 2: Amateka y’ibanze y’ubuzima bwa Muhammadi(I.I.A.I) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 209)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga amateka ya Abdul- Mutalib n’umuhungu we.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azaba ashobora kuvuga ku bukwe bw’intumwa y’Imana na Khadijah.
UbukeshaUmunyeshuri azashobora kwiringira urukundo akunda Imana yakunze intumwa yayo Muhammadi.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Umunyeshuri azashobora kuvuga amateka ya Abdul- Mutalib n’umuhungu
we.2. Azaba ashobora kuvuga ku bukwe bwa Abdullahi na Amina.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya inkuru ya Abdul- Mutalib n’umuhungu we.
Imfashanyigisho1. Amashusho yerekana igisekuru cya Muhammadi. 2. Igitabo cya siirah.
205
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Ibiganiro.3. Kwigana.
Ibyo guteguraSoma inyandiko bifitanye isano mu gitabo cya seerah.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo mu mutwe ku isomo ry’ubushizeGaniran’abanyeshuriibyasiirah n’intumwa.
Isomo rirambuye
IvumburamatsikoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.
Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Vuga amazina ya sogokuru bawe.2. Abdul- Mutalib yari afite abahungu bangahe?3. Umugore wa Abdullahi yitwaga nde?
Ibisubizo by’utwo tubazo1. Shishikariza abana kumenya amazina ya ba sekuru babao. 2. Icumi.3. Amina.
Ubutumwa bwa AllahHa abana rugari basome ibya seerah w’intumwa.
Igikorwa1. Bwira abana baganirire mu matsinda ibya seerah n’intumwa.2. Tegeka abanyeshuri kwandika mu makayi yabo ibyerekeye iyi ngingo.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 209
Umwarimu yite ku bisubizo by’abanyeshuri bivuye mu matsinda.
Ibigenderwaho mu isuzumaIhatire kwita ku banyeshuri bakenera ubufasha bwihariye. Ubegereze ibikoresho bisohora amashusho n’amajwi byo kubafasha.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka y’andi matorero.
206
Isomo rya 3: Ubuzima bwa Halima, umugore wareze Muhammadi (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 209)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga ku buzima bwa Muhammadi na Halima.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora kuvuga ku buzima bwa Halima umugore wareze Muhammadi.
UbukeshaUmunyeshuri azashobora guha agaciro imigisha ya Allah ku ntumwa yayo Muhammadi.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora kurondora impamvu Muhammadi (I.I.A.I) yafashwe na Halima
ngo age kumurera.2. Azashobora kuvuga ku migisha Halima yagize igihe yabanaga na
Muhammadi (I.I.A.I).
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya impamvu Muhammadi (I.I.A.I) yatwawe na Halima.2. Azashobora kuvuga ku migisha Halima yagize igihe yabanaga na
Muhammadi.
ImfashanyigishoIgishushanyo kerekana ubuzima bw’amatungo ya Halima ugereranyije n’ay’abaturanyi be.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Ibiganiro.3. Imikoro.
Ibyo guteguraTegura hakiri kare imfashanyigisho nk’amakarita.
207
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.
Isomo rirambuye
IvumburamatsikoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.Tanga ibisubizo biboneye aho abana byabananiye.
Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Muhammadi yabanye na Halima igihe kingana iki?2. Ni nde wabaye umugore wa mbere Muhammadii?
Ibisubizo by’utwo tubazo1. Imyaka ine.2. khadidja.
Ubutumwa bwa AllahGanirizaabanakubuzimabwaMuhammadi(I.I.A.I) na Halima.
Igikorwa1. Fasha abanyeshuri kwandika mu makayi yabo ibyerekeye iyi ngingo. 2. Tembera mu ishuri ureba ibyo abana bakora.3. Muganire ku ruhare Halima yagize mu bwana bwa Muhammadii.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 210
Umwarimu yakire kandi akosore ibisubizo by’abanyeshuri bivuye mu matsinda.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Saba abanyeshuri kuganirira mu matsinda barimo ku buzima bwa
Muhammadi na Halima. Hanyuma wite ku matsinda y’abana bakeneye ubufasha bwihariye.
Ihuriro n’andi masomoAmateka y’iyobokamana rya Kisilamu.
208
Isomo rya 4: Kubonana kwa Muhammadi na malayika Jibril (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 211)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga muri make iby’uguhura kwa malayika Jibril n’intumwa Muhammadi.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora kuvuga ibyo guhura kw’intumwa na malayika Jibril mu buvumo bwa Hirah.UbukeshaUmunyeshuri azashobora:Kwerekana umurimo wa malayika Jibril mu kongerera ubwenge intumwa y’Imana Muhammadi.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora kuvuga igihe, aho ari ho n’uko intumwa y’Imana Muhammadi
yahuye na malayika Jibril.2. Azashobora gusobanura ibonekerwa rye rya mbere.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:Azamenya uko ibonekerwa rya mbere rya Muhammadi ryagenze.
ImfashanyigishoIgipapuro kigaragaza ubuvumo bwa Hirah.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Ibiganiro.3. Udukino.
Ibyo guteguraJya mu gitabo cya seerah hanyuma ugende wita ku ngingo z’ingenzi.
209
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.2. Fasha abanyeshuri kuganira ku kuvuka kw’intumwa y’Imana Muhammadii.
Isomo rirambuye
IvumburamatsikoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.
Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Ni uwuhe mumalayika uvugwa muri Qur’an wagendereye intumwa y’Imana
Muhammadi?2. Ni mu buhe buvumo intumwa y’Imana Muhammadi yakiriyemo
ukubonekerwa kwe kwa mbere.
Ibisubizo by’utwo tubazo1. Malayika Jibril2. Hirah
Ubutumwa bwa AllahSobanura impamvu nyamukuru abanyeshuri biga iby’ukubonekerwa kwa mbere.
Igikorwa1. Bwira abanyeshuri kwandika mu makayi yabo ibyerekeye ukubonekerwa
kwa mbere.2. Fasha abanyeshuri kuganirira mu matsinda yabo ibyerekeye ukubonekerwa
kwa mbere.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 211
Uguhura kwa malayika Jibril n’intumwa Muhammadi.Abanyeshuri bazaganira:- Ku cyari cyajyanye Muhammadi ku buvumo.- Ku mpamvu yazanye Jibril.- Ku byo yaganiriye na Muhammadi:- Kubera iki Muhammadi atari azi gusoma.- Ibyo intumwa Muhammadi yakoze nyuma yo kubonana na malayika.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Saba abana bavugire mu matsinda ku kubonekerwa kwa mbere. Ihatire
kwita ku banyeshuri bakenera ubufasha bwihariye.2. Fasha abanyeshuri kuvuga nta gihunga.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano n’amateka y’andi matorero.
210
Isomo rya 5: Imigenzo n’ubupfura byaranze Intumwa y’Imana Muhammadi (I.I.A.I) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 211)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga muri make imico y’intumwa Muhammadi.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora kuvuga ku mico y’intumwa Muhammadi.
UbukeshaUmunyeshuri azashobora:Kwerekana umurimo wa malayika Jibril mu kongerera ubwenge intumwa y’Imana Muhammadi.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora kumenya imico y’intumwa Muhammadi.2. Azagerageza kwigana imico y’intumwa Muhammadi.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya imico y’intumwa y’Imana Muhammadi. 2. Kwitwara nk’ intumwa y’Imana Muhammadi.
ImfashanyigishoIgipapuro kigaragaza imico y’intumwa y’Imana Muhammadi.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha:1. Kubara inkuru.2. Kwigana.3. Imikoro.
Ibyo guteguraFasha abana gusoma mu gitabo cya seerah.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.
211
Isomo rirambuyeIvumburamatsiko1. Fasha abanyeshuri gusoma imico y’ intumwa y’Imana Muhammadi.2. Ereka abanyeshuri filimi ngufi yerekana amateka y’intumwa y’Imana
Muhammadi.
Ubutumwa bwa AllahFasha abanyeshuri gusobanukirwa igisobanuro nyakuri k’imico y’intumwa y’Imana Muhammadi.
IgikorwaHa abanyeshuri ibyo bandika mu makayi yabo y’imyitozo. Gendagendamuishuriurebanibabarikwandikakoko.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 211
Imico y’intumwa y’Imana Muhammadi:- Yari imfura.- Yarubahaga kandi akita ku bantu.- Yari umuhanga.- Yari indahemuka.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Mu matsinda, abanyeshuri baganire ku myitwarire y’intumwa y’Imana
Muhammadi.2. Umwarimu azita bihagije ku banyeshuri bakeneye ubufasha bwihariye
kimwe no ku bana bagenda gake.3. Abana b’abanyamwete bo azabaha imyitozo y’inyongera.4. Tegura ibikoresho bisakaza amajwi n’amashusho ku banyeshuri bafite
ubumuga.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: amateka y’andi matorero.
Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 212
Ibisubizo ku myitozo ngiro1. Barindwi.2. Umunyabwenge, imfura, yagiraga neza.3. Muhammadi Bin Abdullah Ibn Abdul Mutalib.4. Kuwa mbere, Rabiul- Awual, 12, 570 AD.
212
Umutwe wa Ubupfura n’imibanire myiza n’ abandi
Inyigisho Ubupfura (Adabu)
Imyemerere n’imigenzo mbonezabupfuraImbumbanyigisho
5
Umubare w’amasomo: 8
Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 213
Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azaba ashobora gukora ibikorwa by’urukundo muri bagenzi be no kwita ku bidukikije bigaragaza urukundo akunda Imana.
Andi masomo ashamikiyeho:1. Urukundo rw’Imana na bagenzi be.2. Uburyo bwo kurya no kunywa.3. Uburyo bwo kuryama no kubyuka.4. Uburyo bwo kujya ku musarani.5. Uburyo bwo kwambara no gutembera.6. Kwita ku bidukikije.7. Uburyo bwo gusuhuzanya.8. Kwita ku biremwa.
Ibyerekeye iri somoIgice cya mbere k’iri somo kerekana akhlaq icyo ari cyo. Urukundo rwa mbere rw’abantu bagomba kurukunda Imana mbere na mbere bakabigaragaza bubaha amategeko yayo kandi bayisenga.
Igice kindi kigerageza kuvuga muri make imyitwarire imwe n’imwe ya kisilamu nko kurya, kunywa, kujya mu bwiherero.
Igice cya gatatu kizaza kireba ibyerekeye kwita ku bidukikije. Ni yo mpamvu tugomba kwita kubidukikije kubera ko iyo tubyangije natwe tuba twiyangiriza ubuzima.
Inyungu z’inyigishoUmunyeshuri azaba ashobora:1. Kwerekana ibikorwa by’urukundo muri bagenzi be2. Kwita ku bidukikije3. Kwerekana urukundo rushoboka rwose ku Mana
213
Ibyerekeranye n’ubuzima1. GutandukanyaurukundodukundaImanan’urwodukundaabandi2. Gusobanuraibyizabyokwitakubidukikije
Indangagaciro1. Kubaha na gufasha bagenzi bacu tutavanguye.2. Kwirinda konona ibidukikije
Isomo rya 1 na 2: Gukunda Imana no gukunda mugenzi wawe nk’uko wikunda (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 213)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga kwerekana ibikorwa by’urukundo mu bantu.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora kuvuga ku byiza byo kwerekana urukundo ku Mana no kuri bagenzi bacu.
UbukeshaUmunyeshuri: Azavuga akamaro ko kwereka urukundo Imana ndetse na bagenzi bacu.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri 1. Azashobora gusobanura ibikorwa byerekana urukundo ku Mana no kuri
bagenzi bacu. 2. Azavuga akamaro ko kwereka urukundo Imana ndetse na bagenzi bacu.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azerekana urukundo akunda Imana na bagenzi be.2. Azamenya akamaro ko kwerekana urukundo ku Mana na bagenzi bacu.
Imfashanyigisho1. Igitabo cya hadith.2. Igishushanyo kerekana ibikorwa by’urukundo ku Mana no kuri bagenzi
bacu.
214
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Kwigana.3. Kwitegereza.
Ibyo gutegura1. Soma ubuhanuzi bwa hadith ku rukundo.2. Tegura ibishushanyo n’izindi mfashanyigisho hakiri kare.
Imyitozo ku nyigishoTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.
Isomo rirambuyeIvumburamatsikoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.
Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Tugomba gukunda abandi nk’uko _________.2. Twubaha Imana tu______________.
Ibisubizo by’utwo tubazo1. twikunda2. yisengaErekaabanyeshuriibishushanyobyerekanaibikorwaby’urukundo.
Ubutumwa bwa Allah1. GanirizaabanakubyizabyogukundaImananabagenzibacu.2. Fasha abana kuvuga ibikorwa by’urukundo ku Mana no kuri bagenzi bacu.
Igikorwa1. Fasha abanyeshuri kwandika mu makayi yabo ibyerekeye iyi ngingo.2. Tembera mu ishuri ureba ibyo abana bakora.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 214
- Gusenga.- Gutangazakat.- Gufashaabakene.- GusomaQur’an.- Gukinan’imfubyi.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Abanyeshuri baganirire mu matsinda barimo ku bikorwa by’urukundo. 2. Fasha abagenda gahoro n’abakeneye ubufasha bwihariye.3. Reba neza kandi uhe agaciro ibisubizo by’abanyeshuri.
215
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: imyitwarire myiza no kwimakaza umuco.
Isomo rya 2: Uburyo bwo kurya no kunywa (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 215-216)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kwerekana uburyo bwo kurya no kunywa.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora kurondora uburyo bwiza bwo kurya no kunywa.
UbukeshaUmunyeshuri azashobora gushyira mu bikorwa uburyo nyabwo bwo kurya no kunywa.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora kurondora uburyo bwiza bwo kurya no kunywa. 2. Azashobora kuvuga ku byiza byo gukurikiza sunnat y’intumwa y’Imana mu
kurya no kunywa.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya uburyo bwo kurya no kunywa.2. Azajya arya ananywe nk’intumwa y’Imana Muhammadii.
Imfashanyigisho1. Igishushanyo kerekana uburyo bwo kurya no kunywa.2. Igitabo cya hadith.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Udukino.3. Kwigana.4. Imikoro.
Ibyo guteguraTegura ubuhanuzi bwa hadith ku byerekeye kurya no kunywa.
216
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.
Isomo rirambuye
IvumburamatsikoBaza ibibazo abana ku buryo basanzwe barya cyangwa banywa.
Ubutumwa bwa AllahBaza abanyeshuri niba koko bakoresha sunnat y’intumwa mu kurya no kunywa.
Igikoresho1. Muganire ku byiza byo gukurikiza sunnat y’intumwa y’Imana.2. Muganire ku buryo nyabwo bwo kurya no kunywa.3. Abanyeshuri bafashijwe n’umwarimu bandike ibintu bike mu makayi yabo
y’imyitozo. 4. Umwarimu atembere mu ishuri arebe ko abana bari kwandika.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 216
Uburyo bwo kurya:1. Tangira uvuga bismillahi.6. Urangije uvuge Alhamdulillahi.3. Rya ibiri imbere yawe.5. Si byiza kuvuga uri kurya.2. Kurisha ukuboko kw’indyo.4. Si byiza kurisha amaboko yombi.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Abana bari mu matsinda yabo, bavuge ku buryo bubereye bwo kurya no
kunywa. 2. Fasha abafite ubumuga kimwe n’abagenda gake.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: imyitwarire myiza no kwimakaza umuco.
Isomo rya 3: Uburyo bwo kuryama no kubyuka (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 216-218)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kwerekana uburyo buboneye bwo kuryama no kubyuka.
217
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora kurondora uburyo buboneye bwo kuryama no kubyuka.
UbukeshaUmunyeshuri azashobora gushyira mu bikorwa uburyo buboneye bwo kuryama no kubyuka.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora kurondora sunnat y’intumwa y’Imana ku buryo buboneye bwo
kuryama no kubyuka.2. Azashobora kuvuga ku nyigisho z’intumwa y’Imana ku byerekeye uburyo
buboneye bwo kuryama no kubyuka.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya uburyo buboneye bwo kuryama no kubyuka.2. Azamenya hadith y’intumwa y’imana ku byerekeye uburyo buboneye bwo
kuryama no kubyuka.
Imfashanyigisho1. Igishushanyo kerekana uburyo buboneye bwo kuryama no kubyuka.2. Igitabo cya hadith.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha:1. Ibiganiro.2. Udukino.3. Kwigana.4. Imikoro.
Ibyo guteguraTegura imfashanyigisho hakiri kare twavuga nk’amakarita.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize. 2. Baza abana utubazo ku buryo buboneye bwo kuryama no kubyuka.
Isomo rirambuye
IvumburamatsikoBaza ibibazo abana mu kungurana inama z’ukuntu baryama n’uko bavuga dua igihe babyutse.
218
Utubazo tworoshye two kubaza umunyeshuri1. Tugomba kuvuga ___________mbere yo kuryama.2. Intumwa y’Imana yakoraga _____________mbere yo kujya ku buriri.3. Iyo ubyutse ukora iki ako kanya?
Ibisubizo byatwo1. dua2. udhu3. Uvuga dua yo kubyukaUbutumwa bwa Allah1. Ganiran’abanakuburyobuboneyebwokuryamanokubyuka.2. Ganira n’abana kuri hadith y’intumwa y’Imana ku byerekeye uburyo
buboneye bwo kuryama no kubyuka.3. Ganiran’abanakuridua yo kuryama no kubyuka.
Igikorwa1. Fasha abana kwandika ibintu mu makayi kuri iyi ngingo. 2. Tembera mu ishuri ureba ko abana bari kwandika.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 218
Uburyo bwo kuryama:1. Vuga dua mbere yo kuryama.2. Ryama uhereye ku rubavu rw’iburyo.3. Fata udhu mbere yo kuryama.4. Nturyame utariye.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Abana bari mu matsinda yabo, abana berekane uburyo bwo kuryama,... 2. Fata abanyeshuri babifitiye ubusbushobozi bavuge ku buryo kuryamamo no
kubyuka.3. Umwarimu yite kubanyeshuri bose.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: imyitwarire myiza no kwimakaza umuco.
Isomo rya 4: Uburyo bwo kujya mu bwiherero (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 218)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kwerekana uburyo buboneye bwa Kisilamu bwo kujya mu musarani.
219
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora kurondora uburyo bwo kujya mu bwiherero.
UbukeshaUmunyeshuri azashobora gushima hadith y’intumwa y’Imana ku byerekeye uburyo bwo kujya mu bwiherero.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora kuvuga uburyo bwiza bwo kujya mu bwiherero.2. Kurondora inyigisho z’intumwa y’Imana ku buryo bwo kujya mu bwiherero.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya uburyo bwo kujya mu bwiherero.2. Azemera hadith y’intumwa y’Imana ku byerekeye uburyo bwo kujya mu
bwiherero.
Imfashanyigisho1. Amazi ashyushye. 2. Igishushanyo kerekana uburyo bwo kujya mu bwiherero.3. Igitabo cya hadith.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Udukino.3. Kwigana.4. Imikoro.
Ibyo guteguraTegura imfashanyigisho hakiri kare.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize. Baza abana utubazo ku kuntu babyitwaramo iyo bagiye ku musarani.
Isomo rirambuye
IvumburamatsikoBaza ibibazo abana mu kungurana inama z’ukuntu baryama n’uko bavuga dua igihe babyutse.
Utubazo tworoshye two kubaza umunyeshuri1. Abasilamu binjira mu bwiherero babanje ikirenge______.2. Si byiza kwituma _________.
220
Bereke ibishushanyo bigaragaza uburyo bwo kujya mu bwiherero.
Ibisubizo byatwo1. K’ibumoso2. uhagaze
Ubutumwa bwa Allah1. Fasha abanyeshuri kuganira ku buryo bwo kujya mu bwiherero.2. Abana bazerekana uburyo bumwe na bumwe bwo kujya kwituma.
Igikorwa1. Fasha abanyeshuri kuganira ku buryo bwo kujya mu bwiherero.2. Umwarimu azasanga abanyeshuri mu ntebe zabo arebe niba ibyo bari
gukora ari byo.3. Bwira abanyeshuri berekane uburyo bwo kujya mu bwiherero.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 219-220
Uburyo bwo kujya kwituma:- Injiramo ubanje ikirenge k’ibumoso.- Shaka ubutabazi bwa Allah(vuga dua yo kwinjira mu bwiherero)- Utituma uhagaze.- Utajyana Qur’an mu musarani.- Sohoka ubanje ikirenge k’indyo.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Abana bari mu matsinda yabo, abana berekane uburyo bwo kujya mu
bwiherero.2. Fata abanyeshuri babifitiye ubushobozi bavuge ku buryo kuryama no
kubyuka.3. Wite ku banyeshuri bose.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: imyitwarire myiza no kwimakaza umuco.
Isomo rya 5: Uburyo bwo kwambara imyenda no gutembera (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 219)
Intego y’ikigishoUbukeshaUmunyeshuri azashobora kumenya uko bambara n’uko batembera nk’uko Isilamu ibyigisha.
221
UbumenyiUmunyeshuri azashobora kurondora uburyo bwo kwambara no gutembera.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora gushima hadith y’intumwa y’Imana ku byerekeye uburyo bwo kwambara no gutembera.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azarondora uburyo bwo kwambara.2. Azavuga ku buryo bwo gutembera.3. Azashima inyigisho z’intumwa y’Imana ku buryo bwo kwambara no
gutembera.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya uburyo bwo kwambara no gutembera.2. Azashima inyigisho z’intumwa y’Imana uburyo bwo kwambara no
gutembera.
Imfashanyigisho1. Igishushanyo kerekana uburyo bwo kwambara no gutembera.2. Igitabo cya hadith.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Udukino.2. Imikoro.3. Ibiganiro.4. Kwigana.
Ibyo guteguraTegura imfashanyigisho hakiri kare twavuga nk’amashusho.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.
Isomo rirambuyeIvumburamatsikoBwira abana bungurane inama ku buryo bambara cyangwa bakoramo ingendo.
Utubazo tworoshye two kubaza umunyeshuri1. Imyambaro ni iyo_____________.2. Ni ikizira ku mugabo kwambara ___________ndetse n’ __________.
222
3. Ni uwuhe munsi intumwa y’Imana ihitamo gukora ingendo?4. Wowe ni uwuhe munsi wumva ukubereye wo gukora ingendo? Kubera iki?
Ibisubizo byatwo1. guhisha ubwambure bwacu2. Zahabu, umuringa3. Ku wa kane.4. Ibisubizo bitandukanye.
Ubutumwa bwa AllahFasha abanyeshuri kuganira ku buryo bwo kwambara no gutembera.
Igikorwa1. Fasha abana bandike ibintu bike mu makayi yabo ku byerekeye uburyo bwo
kwambara no gutembera.2. Genzura ibyoabanyeshuribarigukoraubasangeahobicayemumyanya
yabo.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Abana bari mu matsinda yabo, baganire ku buryo buboneye bwo kwambara
no gutembera. 2. Fasha abanyeshuri bafite ingorane bakeneye ubufasha.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: imyitwarire myiza no kwimakaza umuco.
Isomo rya 6: Uburyo bwo gusuhuzanya (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 220-221)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kumenya uburyo bwo gusuhuzanya nk’uko Isilamu ibyigisha.
Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora kurondora uburyo bwo gusuhuzanya.
UbukeshaUmunyeshuri azashobora gushima inyigisho ku byerekeye uburyo bwo gusuhuzanya.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azavuga ku buryo bwo gusuhuzanya.
223
2. Azashobora kujya asuhuzanya nk’uko hadith y’intumwa y’Imana ibyigisha.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya uko basuhuzanya muri Isilamu.2. Azajya asuhuza abandi nka hadith y’intumwa y’Imana.
Imfashanyigisho1. Ibishushanyo byerekana uko basuhuzanya.2. Amashusho y’abantu basuhuzanya.3. Igitabo cya hadith.
Ibyo gutegura1. Tegura amashusho yerekana abantu basuhuzanya.2. Tegura ibishushanyo.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.
Isomo rirambuyeIvumburamatsikoBaza abanyeshuri bavuge uko basuhuza abantu.Baza abanyeshuri utubazo bashobora gusubiza tutabagoye.
Utubazo tworoshye two kubaza umunyeshuri1. Abasilamu basuhuzanya bavuga ngo ____________.2. Umuntu muto ni we ugomba gusuhuza _______________.3. Si byiza ku bagabo gukora mu ikiganza cy’__________.
Ibisubizo byatwo1. Asalaam aleykum.2. Umukuru.3. Abagore batari ababo.
Ubutumwa bwa AllahFasha abanyeshuri kuganira ku uburyo bwo gusuhuzanya.
Igikorwa1. Giraabanainamayokujyabasuhuzanyaburigihe.2. Fasha abanyeshuri bandike ibintu mu makayi yabo.3. Genzura ibyoabanyeshuribarigukoraubasangeahobicayemumyanya
yabo.
224
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 221
Uburyo bwo gusuhuzanya:- Bavuga indamukanyo yuzuye.- Umwana asuhuza umukuru.- Uhagaze asuhuza uwicaye.- Abagabo ntibagomba kwambara imyenda ikoze muri zahabu cyangwa mu
butare.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Shyira abana mu matsinda, hanyuma ubabwire baganire ku buryo bwo
gusuhuzanya.2. Fasha abanyeshuri mu gusuhuzanya nk’uko bikwiye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: imyitwarire myiza no kwimakaza umuco.
Isomo rya 7: Kwita ku biremwa bya Allah (S.W) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 221)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kwerekana indangagaciro zo guharanira kuba ahantu heza.
Ubumenyi ngiroAbanyeshuri:1. Bazashobora kwita ku bidukikije2. Bazashobora kuganira ku buryo bunyuranye bwo kwita ku byaremwe.
UbukeshaUmunyeshuri azashobora kwirinda konona ibidukikije.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azavuga ku byiza byo kwita ku biremwa bya Allah.2. Kuvuga ku buryo bitamo ibiremwa bya Allah.
225
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya kwita ku biremwa bya Allah2. Azita buri gihe ku biremwa bya Allah
Imfashanyigisho1. Ibishushanyo byerekana abantu bari kwita ku byaremwe bitandukanye2. Igitabo cya hadith.3. Amashusho y’abantu bari kubungabunga ibyaremwe bitandukanye.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Imirimo y’amaboko.2. Iby’ubuzima busanzwe.3. Imikoro.
Ibyo gutegura1. Tegura ibishushanyo byerekana ibiremwa bitandukanye.2. Tegura amashusho ariho abantu bari kwita ku matungo.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.
Isomo rirambuyeIvumburamatsikoBaza abanyeshuri utubazo bashobora gusubiza tutabagoye.
Utubazo tworoshye two kubaza umunyeshuri1. Vuga amazina y’ibiremwa nibura bibiri bya Allah.2. Vuga amatungo abiri aduha inyama tukazirya.
Ibisubizo byatwo1. Intama, ihene.2. Inka, inkoko.Bwira abana bavuge uko bo ubwabo bita ku byaremwe na Allah.
Ubutumwa bwa Allah1. Fasha abanyeshuri kuganira ku buryo bashobora kwita ku bindi biremwa
bya Allah.2. Ganiran’abanyeshurikukamarokokwitakubidukikije.
Igikorwa1. Fasha abanyeshuri bandike ibintu mu makayi yabo.2. Genzura ibyoabanyeshuribarigukoraubasangeahobicayemumyanya
yabo.
226
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 223
Uburyo bwo kubungabunga ibyaremwe na Allah:- Kubiha ibyo kurya ndetse n’amazi.- Kubivuza igihe byarwaye.- Kubyitaho igihe cyose.- Kubibaga mu buryo bukwiriye ikiremwa.
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Jyana abana mu rwuri rw’ishuri hanyuma mwite ku matungo arurimo.2. Fasha abanyeshuri mu gusuhuzanya nk’uko bikwiye.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, imyitwarire myiza no kwimakaza umuco.
Isomo rya 8: Kwita ku bidukikije (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 223-226)
Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga ibintu by’ibanze byo kubungabunga ibdukikije.
Ubumenyi ngiroAbanyeshuri:1. Bazashobora kuvuga igisobanuro k’ibidukikije.2. Bazashobora kuganira ku buryo bunyuranye bwo kwita ku bidukikije.
UbukeshaUmunyeshuri azashobora kwirinda konona ibidukikije.
Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azasobanura ibidukikije icyo ari cyo.2. Azavuga ku byiza byo kwita ku bidukikije.
Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya igisobanuro nyacyo k’ibidukikije.2. Azavuga uburyo bunyuranye bwo kwita ku bidukikije.3. Azishimira kuba ahantu hasukuye.
227
Imfashanyigisho1. Ibishushanyo byerekana abantu bari kwita ku bidukikije.2. Igitabo cya hadith.
Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Imikoro.2. Imirimo y’amaboko.3. Iby’ubuzima busanzwe.
Ibyo guteguraTegura ibishushanyo n’izindi mfashanyigisho hakiri kare.
Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize. 2. Abanyeshuri bazavuga ku bintu bo ubwabo bakora babungabunga ibidukikije.
Isomo rirambuye
Ivumburamatsiko1. Baza abanyeshuri ku byo babonye ubwo bari bari hanze y’ishuri.2. Reka abana batange ibisubizo bitandukanye.
Ubutumwa bwa Allah1. Fasha abanyeshuri bavuge uburyo butandukanye bwo kwita bidukikije. 2. Bwira abana bajye bita buri gihe ku bidukikije.
Igikorwa1. Fasha abanyeshuri bandike ibintu mu makayi yabo2. Genzura ibyoabanyeshuribarigukoraubasangeahobicayemumyanya
yabo.
Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 227
Uburyo bwo gufata neza ibidukikije:- Gutemaibihuru.- Guteraibiti.- Kudatemera ibiti hasi cyane.- Gukurahoibizibacyangwaibizibyaretse.- Gukuburamurugo.
228
Ibigenderwaho mu isuzuma1. Jyana abana hanze hanyuma ubareke bo bakore uturimo dutandukanye
two kwita ku bidukikije.
Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: imyitwarire myiza no kwimakaza umuco.
Ibisubizo by’imyitozo ngiro iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 227
1. twikunda2. dushimishe3. Alhamdulillahi4. Inshuro eshatu5. kuvuga
Ibisubizo by’isuzumabumenyi, Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 227
1. imwe2. Allah (S.W) 3. Muhammadi (I.I.A.I), Adam (I.I), Isa (I.I), Ibrahim (I.I) and Yusuf (I.I)4. - ubwenge - inyangamugayo - ntiyakoraga ibyaha5. Icyarabu 6. (a) Kaaf (b) Zee (c) Shiin7. (a) KalaHu (b) Kitabu
8. (a) (b)
(c)
9. amazi10. Subh
229
11. Maghrib – 312. Dhuhr – 413. Subh – 214. Amina15. Imyaka 2516. Al-Ameen.17. imyaka 1218. Allah (S.W)19. ikirenge k’ibumoso20. amata n’inyama