èAP. III. - DE OBLIGATIONIBUS DlVERSORUM STATUUM,

CAPUT III.

555

De interrogationibus adhibendis cum personis diversi status aut conditionisquae sunt conscientiae paru":! meticulosae a).

Sacerdosi nterdumtenetur con-fessionesexcipere,

Officiuminterrogan-di de obli-gationibusstatus.

SacerdosIn t e r r o g e-tur:

de Horiset Mf s s a-rum oneri-bus;

de nego-tiatione;

de Missaproperata,

48. - Hic advertitur quod, circa obli-gationes proprii status aut officii, non sem-per sufficit confessario poenitentem in-terrogare tantum an suam obligationemimpleverit. Cum poenitens videtur esseconscientiae parum meticulosae, aut con-fessarius aliunde habet rationabilem su-spicionem quod ilIe suis obligationibusdesit; tunc oportet.ut ipsum interrogetin particulari, saltem circa ejus obligatio-nes principaliores.

49. - Et r. Si est sacerdos qui ad con-fìtendum accedit, interrogetur:

lO. An satisfecerit Horis canoni cis etoneribus Missarum, vel an has per mul-tum tempus distulerit celebrare a).

2°. An negotiationem exercuerit b),3°. An nimis festinanter Missam ab-

solvat: nam si infra quadrantem horaeillam terminat, ipse a culpa gravi nequitexcusari, etiamsi Missa sit de requiem,ut non sine magno fundamento pluresDD. docent (Lib. VI) n. 400). Infra enimtam breve spatium non est possibile, Mis-sam absolvere sine magna verborum etcaeremoniarum negligentia; saltem ne-quit Missa celebrari cum ea gravitate etdecentia quae tanto sacrificio convenit.Insuper ex Missa nimis festinanter cele-brata orìtur etiam grave scandalum lai-corum, quibus, ut ait Bellarminus (z'Md.),videntur huiusmodi sacerdotes non ere-dere, quod in Missa realiter sit praesensdivina Christi Domini majestas c).

50. - Praeterea non erit improprium,sacerdotes interrogare, an in ipsorum pa-

Bettarm., de Gemitu columb., Iib.2, cap. 5 (edit. Co-lon. Agripp. 1617). - 1 SuppI., qu, 34, art. l, in corpo -

48. - a) Hoc caput a S. Alphonso posteainsertum est in Hom. Apost.; tr. uit., n. 31-37,paucis quibusdam praetermissis,

49.- a) Cfr.decr. Utdebita, l.6,post n. 424.b) Textus italicus addit: «Utrum ad ludos

addictus fuerit ». (

tria magna sit penuria confessariorum.Eo enim casu posset aliquis sacerdos te-neri ad se reddendum idoneum ad con-fessiones excipiendas, ut validis rationibusprobavimus (Ub. VI) 11. 625); quibus adda-tur doctrina D. Thomae I, qui dicit, Deumad hoc instituisse in Ecclesia ordinempresbyterorum, ut ipsi aliis sacramenta

.ministrarent: et ideo (verba S. Doctoris)postat Ordinem z'n ea, ut quùlam ahis sa-cramenta traderent, Idcirco sacerdotesappellantur lux mundi, sal terrae et coad-

. jutores Dei. Cum igitur finis sacerdotis Probatursit sacramenta ministrare, quomodo ipse ·~:rd~~li. sa-poterit a culpa excusari, si viderit suosconterraneos carere confessariis, et ideoplures eorum in peccato manere cummagno damnationis periculo; et ipse Do-mini fìnem, ob quem ad sacerdotium fuitevectus a Deo, frustraneum reddit, negli-gendo ex pigritia idoneum effici ad mi-nistrandum Poenitentiae sacramentum,quod saluti animarum, excepto Baptismo,prae aliis necessarium est r

Nimis verenda sunt verba Domini ad- Ex sacraScriptura,

versus eos sacerdotes, qui salutem proxi-morum parum curant: Sz· dicente me adz'mpzitm: Morte morieris, non annuntia-ueris ez· ... z'pse ùnpzus z'n z'nz'quz'tate suamorietur, sanguinem autem ejus de manutua requiram. Ezech., III, 18.

Si autem sacerdos ille se excuset, ad- Retunditurobjectio.

ducendo suam insufficientiam, audiatS. Franciscum Salesium qui falsam vo-cat humilitatem eorum sacerdotum a)} quirenuunt animarum saluti incumbere sub

S. Frane, Sales., in ejus Vita italice descripta a Gal-litia, Iib. 6, cap. 2, § 1, in f. (edit. Veneto 1729).

c) Deinceps numeri textus italici jam nonrespondent numeris versionis latinae.

50. - a) S. Franciscus Salesius, loc. cit.,hoc indistincte dicit de iis omnibus qui prae-textu imbecillitatis subvenire renuunt pro-ximo in re spirituali.

556 PRAXIS CONFESSARlI. CAP. III. - DE OBLIGATIONmUS DIVERSORUM STATUUM. 557

Bened, XIV, decreto S.Off. In generali Congregati

558 PRAXIS CONFESSARlI. CAP. In. - DE OBLIGATIONmUS DIVERSORUM STATUUM. 559

Gregorlus XIII, consto Cum ojJicio pastorali, § 13, de die 1 ]ul. 1575; bulla 29 in Bullario Cherubini.

58. - a) Haec constitutio lata fuit solum pro Urbe.

de odio;

d\. of:liciisparticulari-bus.

]udex In-terrogeturde suis offì-ciis.

Item, ta ..bellio.

Medicusrogetur..desua pentlaj

de Iìcen-tiis imper..rìtìs ;

de reme-diis datìs ;

et malum exemplum respectu aliorum. -Diana h).

4°. An aliquo teneatur odio in suassorores.

5°.Si monialis aliquod exercet officium,interroget de illo particulari; puta rota-riam, an afferat litteras aut nuntia demalo suspecta ; portinariam, an oscitan-ter januam reseratam teneat, cum perì-culo scandali monialium aut aliorum;abbatissas} an debitam adhibeant dìlìgen-tiam, cum viri in monasterium ingrediun-tur aut morantur, aut an novis abusibusconniveant: advertendo quod, licet par-ticulares moniales peccent leviter levemregulam transgrediendo, superiores ta-men quae non curant impedire, cumpossint, observantiae relaxationem, pec-cant in re gravi (Lib. IV, n. 13).

55. - VIo. Si accedit quis judù:is offi-do fungens, interrogetur: l° An fueritpersonarum acceptor; - 2° ancausasexpediverit; - 3° an in judicando conve-niens studium praemiserit, omiserit, velex aliqua animi affectione motus ergaalteram ex partibus sententias dixerit.

56. - Si autem accedit tabellio, ìnter-rogetur: l° Quomodo se gerat in capìen-dis informationibus. - 2°an intermiseritinterrogationes suggestivas; - 3° an te-stium depositiones diminuerit vel au-xerit.

51. - VIIo. Si accedit medicus, ìnterro-getur:

l°. An satis fuerit versatus in studiomedicinae et in praxi medendi; necnonan studium adhibeat (ut tenetur) in casi-bus difficilioribus qui occurrunt.

20. An alicui impertierit licentiamedendì carnes ob merum humanum re·spectum sìne justa Causa a).

3°. An aliquod periculosum remediumapplicaverit ìnfìrmo, non adhuc de vitadesperato (Ltò. I, n. 46 et Ltò. IV, n. 291).

l Opus morale, tomo 1, Iib, 4, cap. 1, dub, 11, num.6(edit. Barcinonen. 1701). - Innoc. III, cap. Cum Infìrmì-

h) Diana id non habet.Ioco citato a S. Al-phonso, videlìcet,Resolutiones rnoral., tr.7,resol.21 et 22, neque in toto tr. 7, saltem inedito Lugdun. 1650.

57. - a) Italicus textus: «Utrum alicuiimpertierit licentiam edendi carnes aut prae-

4°. An fuerit causa ut remedia acci-perentur ab aliquo pharmacopola suoamico, quem tamen noverit parum essefidelem vel peritum, aut ineptas venderemedicinas.

5°. An attenderit ad curandos paupe-res, si stipendium alìunde jam accipit h);vel sine stipendio, si pauperes fuerint ingravi necessitate. - Trullench 1.

6°.An curaverit suos monere infirmos,ut tempore debito confiterentur, juxtapraecepta Pontificia.

De hoc puncto in pluribus Operis locissermonem fecimus (Ltò. III) n. 182} etmelius, Lib. VI} n. 664)} ubi dictum estquod Innocentius III medicis praecepit,ne alicujus infirmi curam susciperent,nisi prius ille confessus fuerit; et S. Pius V,confirmans tale praeceptum, insuper jus-sit ut medicus post tertium diem relin-quat infirmum, nisi sciat ipsum fuisseconfessum. Item mandavit utomnes me-dici, antequam gradum doctoratusassu-mant, dent juramentum observandi hocpraeceptum; idque mandatum est omni-bus collegiis.

Sed Dubium fit: Quomodo hujusmodipraeceptum etjuramentum intelligantur?

Plures DD. tenuerunt ea procedere,cum infirmitas est periculosa, vel saltemcum dubitatur an sit periculosa; et in hocsensu dixerunt bullam S. Pii receptamfuisse. - Sed communior sententia vultquod praefatum praeceptum, quamvis nonobliget in quocumque morbo levi, tamennon intelligendum tantum urgere in mor-bis actualiter periculosis, sed etiam inillis qui prudenter judicantur posse inposterum fieri periculosi. Et ratio est,quia Innocentius praecipit ut medicusimponat infirmo confessionem, antequamejus curationis onus medicus suscipiat,ad hoc ne infirmus (sic Ioquitur Ponti-fex) de confessione monitus, de salute de-

tas 13, de poenit, et remiss. - So Pius V, brev. Supragregem, § S, 6 et 7, diei 8 Mart.1566; in BullarioMainardi.

termittendi Officium vel Missam, ob merumrespectum humanum, sine necessitate, autsaltem sine dubìo quod satisfactio praeceptigrave damnum vel notabile incommodumafferret •.

h) Sic vertendus est textus ìtalicus.

CO::ie~:ti~cum phar-macopola;

de curapauperum;

de monitio-ne ìnfìrmo-rum quoadconfessio-nem,

Praece-ptum istudcommuniusintelligen-dum demorbo gra-vi.

Sed oblì-gat solumjuxta con-s n e t u d ì-nem,

Certo ta-men peccarmedicus simorbus pe-rìculosus,

Fortitermoneaturmedicus.

Pharma-copola roge-tur de ven...ditis reme-diis.

sperans, facilius mortis periculum ìncur-rat, Igitur intendit effici ut infirmus con-fiteatur, antequam morbus fiat mortalis.Haec sententia mihi videtur vera.

Hoc tamen non obstante, in contrariumest praxis medicorum, etiam timorataeconscientiae, qui non solent monere infir-mos ad confìtendnm, nisi cum infirmitasprobabiliter jam periculosa effecta est.Neque in hoc putant peccare adversusjuramentum praestitum juxta bullamS. Pii, innixi doctrinae plurium auctorum(Ltò. VI, n. 664) V. Circa autem) sentien-tium quod praefatum juramentum nonobligat nisi pro illa parte, pro qua a con-suetudine receptum est. ' I

Caeterum non dubitandum, quin mor-taliter peccent saltem medici illi qui omit-tunt monere infirmum de confessione.cuminfirmitas est jam periculosa. - Oh quammiserum est videre tot infirmos (et prae-sertim eos qui spectatae sunt dignitatis)ad incitas mortis reduci, ut rationes vitaeDeo mox reddendas parent, tempore quosunt quasi exanimes, cum vix possintverba tunc modulare, vix alios audire,vix statum concipere propriae conscìen-tiae, suorumque peccatorum dolorem IEt totum hoc evenit culpa istorum me-dicorum qui, ne displiceant infirmis auteorum propinquis, illos certiores non fa-ciunt de periculo j immo eis blanditi per-gunt, usquedum omnino ipsi de vita de-sperantur.

Cum igitur accedit medicus negligen-tis conscientiae, curet confessarius prae-cipue eum interrogare et monere, nonobitersed cum calore, de hac obligationeintimandi confessionem infirmis, saltemquando advertit, morbum jam esse gra-vem, aut dubitat an sit jam gravis, utcommuniter dicunt DD., qui in hoc nondiscrepant. Dico: cum calore; nam exhoc puncto pendet salus spiritualis, nontantum medici poenitentis, sed omniumetiam infirmorum, qui sub ejus cura erunt,

58. - VIIIo. Si accedit pharmacopola,interrogetur: lO An praestiterit remediapraegnantibusad abortum procurandum;

- 2° an vendiderit unum pharmacumpro alio I et carius quam res valebat(Lto. III) n. 281).

Hic adde, Gregorium XIII, in consti-tutione 29 Cum offido pastoralia), omnemvetnisse societatem pharmacopolas interet medicos aut chirurgos.

59. - IXo. Si accedit mercator, ìnter-rogetur: l° An deceperit in pondere etmensura; - 20 an res vendiderit ultrapretium supremum; praesertim dandomerces ad creditum, cum emptores essentsecuri, et nihil damni ipse esset passu-rus,

An autem pretium augeri possit, ven-dendo ad ereditum, eo quod tale est pre-tium currens in venditionibus ad credi-tum juxta communem aestimationem j etan res quae venduntur minutatim, cariuspossint vendi: observa doctrinas in Libroannotatas, Lz'b. III} n. 809.

60. - XO. Si accedit sartor, interro-. getur:

l° An in diebus festivis per notabiletempus laboraverit sine extraordinariacausa, ut vestes compleret et dominis af-ferret (Ltò. II~ n. 303, v. Sartortòus).

2" An jejunia impleverit ab Ecc1esiapraecepta; nam sartores ob sarciendilaborem minime a jejuniis excusantur(Lto. III, n. 1041, v. Item Palaus).

3" An, si alli commiserint ei pannosemere, ipse pretium majus exegerit, subcolore quod mercator ob peculiarem ami-citiam pretio minori pannos ei dederit.Si revera pars illa pretii fuisset ipsi do-nata, tunc :poterit eam retinere, modomoralem praemiserit diligentiam apudalios mercatores, aut certo sciat quodalii communiter mercem illam minorinon vendunt pretio (Ltò. III, num. 826,v. Caute). Hoc tamen debet esse omninocertum, alioqnin .nìhil amplius potest exi-gere, quam solvit.

4° Ansibiretinuerit frustula sive re-segmina vestium; quae injuste retinet, nisiadsit consensus dominorum, aut nisi illialiquid injuste detraherent ex pretio de-bito, adhuc infimo communiter aestimato.

Mercatordeinjustitlain venditio-ne. .

Sartor delabore diefestivo;

de jejunio;

de emptio-ne pannipro allo;

de reten-

~~:~es~~:stium;

558 PRAXIS CONFESSARlI. CAP. III. - DE OBLIGATIONmUS DIVERSORT!lM STATOUM. 559

Gregorlus XIII, consto Cum ojficio pastorali, § 13, de die 1 Jul. 1575; bulla 29 in Bollario Cherubini.

58. - a) Haec constitutio lata fuit solum pro Urbe.

de odio;

dL officiisparticulari-bus.

lude:< In-terrogeturde suis offì-ciis.

Item, ta ...bellio.

Medicusrogetur desua peritia j

de Iicen-tiis Imper-rìtìs ;

de reme-diìs datìs ;

et malum exemplum respectu aliorum. -Diana ò) .

4°. An aliquo teneatur odio in suassorores.

5°.Si monialis aliquod exercet officium,interroget de ìllo partieulari j puta rota-riam, an afferat litteras aut nuntia demale suspecta ; portinariae«, an oscitan-ter januam reseratam teneat, cum perì-culo scandali monialium aut alìorum jaòbatissas} an debitam adhibeant diligen-tiam, cum viri in monasterium ingrediun-tur aut morantur, aut an novis abusibusconniveant: advertendo quod, licet par-tieulares moniales peccent leviter levemregulam transgrediendo, superiores ta-men quae non curant impedire, cumpossint, observantiae relaxationem, pec-cant in re gravi (Lzò. IV, n. 13).

55. - VIo. Si accedit quis judù:zs offi-do fungens, interrogetur: l° An fueritpersonarum acceptor ; - 2° ancausasexpediverit; - So an in judicando conve-niens studium praemiserit, omiserit, velex aliqua animi affectione motus ergaalteram ex partibus sententias dixerit.

56. - Si autem accedit tabellio, ìnter-rogetur: l° Quomodo se gerat in capien-dis informationibus. - 2°an intermiseritinterrogationes suggestivas j - So an te-stium depositiones diminuerit vel au-xerit.

57.- VIIo. Si accedit medicus, interro-getur:

l°. An satis fuerit versatus in studiomedicinae et in praxi medendi; necnonan studium adhibeat (ut tenetur) in casi-bus difficilioribus qui occurrunt.

20, An alieui impertierit licentiamedendì carnes ob merumhumanum re·spectum sìne justa causa a).

So. An aliquod periculosum remediumapplicaverit infirmo, non adhuc de vitadesperato (Ltò. I, n. 46 et Ltò. IV, n. 291).

1 Opus morale, tomo 1, Hb, 4, cap. 1, dub, 11, num.6(edit. Barcinonen. 1701). - Innoc, III, cap. Cum infirmi·

ò) Diana id non habet,-Ioco citato a S. Al-phonso, videlìcet, Resolutiones morai., tr.7,resol.21 et 22, neque in toto tr. 7, saltem inedito Lugdun. 1650.

57. - a) Italicus textus: «Utrum alicuiimpertierit licentiam edendi carnes aut prae-

4°. An fuerit causa ut remedia acci-perentur ab aliquo pharmacopola suoamico, quem tamen noverit parum essefidelem vel peritum, aut ineptas venderemedicinas.

5°. An attenderit ad curandos paupe-res, si stipendium aliunde jam accipit ò);vel sine stipendio, si pauperes fuerint ingravi necessitate. - Trullench 1.

6°.An curaverit suos monere infirmos,ut tempore debito confiterentur, juxtapraecepta Pontificia.

De hoc puncto in pluribus Operis locissermonem fecimus (Ltò. III) n. 182} etmelius, Lzò. VI} n. 664)} ubi dictum estquod Innocentius III medicis praecepit,ne alicujus infirmi curam susciperent,nisi prius ille confessus fuerit; et S. Pius V,confirmans tale praeceptum, insuper jus-sìt ut medicus post tertium diem relin-quat infirmum, nisi sciat ipsum fuisseconfessum. Item mandavit utomnes me-dici, antequam gradum doctoratus assu-mant, dent juramentum observandi hocpraeceptum; idque mandatum est omni-bus collegiis.

Sed Dubium fit: Quomodo hujusmodipraeceptum etjuramentum z"ntellz"gantur?

Plures DD. tenuerunt ea procedere,cum infirmitas est periculosa, vel saltemcum dubitatur an sit perìculosa; et in hocsensu dixerunt bullam S. Pii receptamfuisse. - Sed communior sententia vultquod praefatum praeceptum, quamvis nonobliget in quocumque morbo levi, tamennon intelligendum tantum urgere in mor-bis actualiter periculosis, sed etiam inìllis qui prudenter judicantur posse inposterum fieri periculosi. Et ratio est,quia Innocentius praecipit ut medicusimponat infirmo confessionem, antequamejus curationis onus medicus suscipiat,ad hoc ne infirmus (sic loquìtur Ponti-fex) de confessione monitus, de salute de-

tas 13, de pcerrit. et remiss. - S. Pius V, brev. Supragregem, § S, 6 et 7, diei 8 Mart. 1566; in BullarioMainardi.

termittendi Officium vel Missam, ob merumrespectum humanum, sine necessitate, autsaltem sìne dubio quod satisfactio praeceptigrave damnum vel notabile incommodumafferret •.

ò) Sic vertendus est textus italicus.

Co::i~::ti:cum phar-macopola;

de curapauperum;

de monitìo-ne Infìrmo-rum quoadconfessio-nem.

Praece-ptum istudcommuniusintelligen-dum demorbo gra-vi.

Sed obliogat solumjuxta con-s n e t u d ì-nem.

Certo ta-men peccatmedicus simorbus pe-rfculosus,

Fortitermoneaturmedicus.

Pharma-copola roge-tur de ven-ditis reme-diis.

sperans, facilius mortis periculum incur-rat, Igitur intendit effici ut infirmus con-fiteatur, antequam morbus fiat mortalis.Haec sententia mihi videtur vera.

Hoc tamen non obstante,in contrariumest praxis medicorum, etiam timorataeconscientiae, qui non solent monere infir-mos ad confitendum, nisi cum infirmitasprobabiliter jam periculosa effecta est.Neque in hoc putant peccare adversusjuramentum praestitum juxta bullamS. Pii, innixi doctrinae plurium auctorum(Lzò. VI, n. 664, V. Circa autem) sentien-tium quod praefatum juramentum nonobligat nisi pro illa parte, pro qua a con-suetudine receptum est. ' /

Caeterum non dubitandum, quìn mor-taliter peccent saltem medici illi qui omit-tunt monere infìrmum de confessione.cuminfirmitas est jam periculosa, - Oh quammiserum est videre tot infirmos (et prae-sertim eos qui spectatae sunt dignitatis)ad incitas mortis reduci, ut rationes vitaeDeo mox reddendas parent, tempore quosunt quasi exanimes, cum vix possintverba tunc modulare, vix alios audire,vix statum concipere propriae conscìen-tiae, suorumque peccatorum dolorem IEt totum hoc evenit culpa istorum me-dicorum qui, ne displiceant infirmis auteorum propinquis, illos certiores non fa-ciunt de periculo j immo eis blandiri per-gunt, usquedum omnino ipsi de vita de-sperantur.

Cum igitur accedit medicus negligen-tis conscientiae, curet confessarius prae-cipue eum interrogare et monere, nonobitersed cum calore, de hac obligationeintimandi confessionem infirmis, saltemquando advertit, morbum jam esse gra-vem, aut dubitat an sit jam gravis, utcommuniter dicunt DD., qui in hoc nondiscrepant. Dico: cum calore; nam exhoc puncto pendet salus spiritualis, nontantum medici poenitentis, sed omnium-etiam infirmorum, qui sub ejus cura erunt,

58. - VIIIo. Si accedit pharmacopola,interrogetur: lO An praestiterit remediapraegnantìbus ad abortum procurandum;

- 2° an vendiderit unum pharmacumpro alio I et carius quam res valebat(Lz'b. III) n. 281).

Hic adde, Gregorium XIII, in consti-tutione 29 Cum olficiopastoraii»), omnemvetuisse societatem pharmacopolas interet medicos aut chirurgos.

59. - IXo. Si accedit mercator, ìnter-rogetur: lO An deceperit in pondere etmensura ; - 20 an res vendiderit ultrapretium supremum; praesertim dandomerces ad creditum, cum emptores essentsecuri, et nihil damni ipse esset passu-rus,

An autem pretium augeri possit, ven-dendo ad creditum, eo quod tale est pre-tium currens in venditionibus ad credi-tum juxta communem aestìmationem j etan res quae venduntur minutatim, cariuspossint vendi: observa doctrinas in Libroannotatas, Lz'b. III, n. 809.

60. - XO. Si accedit sartor, ìnterro-. getur:

l° An in diebus festivis per notabiletempus Iaboraverit sine extraordinariacausa, ut vestes compleret et dominis af-ferret (Lzò. II~ n. 303, V. Sartorzòus).

20 An jejunia impleverit ab Ecc1esiapraecepta; nam sartores ob sarciendiIaborem minime a jejuniis excusantur(Ltò. III, n. 1041, V. Item Palaus).

3" An, si alli commiserint ei pannosemere, ipse pretium majus exegerit, subcolore quod mercator ob peculiarem ami-citiam pretio minori pannos ei dederit.Si revera pars illa pretii fuisset ipsi do-nata, tunc :poterit eam retinere, modomoralem praemiserit diligentiam apudalios mercatores, aut certo sciat quodalii communiterm:ercem illam minorinon vendunt pretio (Ltò. III, num. 826,V. Caute). Hoc tamen debet esse omninocertum, alioquin.nìhìl amplius potest exi-gere, quam solvit.

4° An-sìbìretìnuerìt frustula sive re-segmina vestìum; quae injuste retinet, nisiadsit consensus dominorum, aut nìsi illialiquid injuste detraherent ex pretio de-bito, adhuc infimo communiter aestimato.

Mercatorde injustitiain venditio-ne.

Sartor delabore diefestivo;

dejejunioj

de emptio-ne pannipro aliOj

560 PRAXIS CONFESSARlI.

de qua-dam occa..sione pec-candi.

Proxenetarogetur deretento ex-~1~SU pre ..

Regulari·ter e n i mnon !icet.

Casus inquibus hocest Iìcìtum.

50 An sibi occasìo proxima peccandiesset ex aceipiendis regulis bene formandivestes mulierum per ipsarum corporumcommensurationem (vulgo, ut dieitur, z"npiglt"ar la mz"sura), aut esset ex aptandisvestibus feminis, quod nequit fieri nisieum ipsarum mulierum attrectatione, id-que esset sartori occasio proxima inci-dendi in pravas delectationes aut desì-deria, prout non raro aceidit improbaeconscientiae viris.

.61. - XIo. Si accedit proxeneta autvenditrix (intellige de his quibus tra-duntur a dominis res vendendae licitan-tibus), interrogetur an aliquid retinueritpretii ab emptoribus exacti. Tenuimusenim (bo. III) n. 825} v. Quaerz"tur) ,quod nequit illud superans sibi retinere,etiamsi traderet domino pretium ab eodeterminatum; quia talis determinatiofit, ut res non vendatur minoris, nonautem ut proxeneta illud quod superestsibi retineat. Idque procedit, etiamsi adomino fuerit Iocus designatus ubi resvenderetur, et proxeneta, adhibita ibi de-bita diligentia, in alio Ioco multum di-stanti piuris deinde vendidisset. Etenimtunc etiam dieimus quod ipse 'nequìtomne superfluum retinere, sed tantum idquod ipsi spectare potest ob illum extra-ordinarìum Iaborem; nam res semperdomino fructifieat.

Excipimus (Lib. III) n. 826} v. Beneautem): IO si proxeneta rem meliorem red-didit, et ideo pluris vendidisset quam resprius valebat; - 2° si proxeneta cum do-mino convenerit, amplius ei non traderenisi pretium ab eo determinatum; et hocsive expresse sive tacite, prout esset si do-minus nullum pro ejus labore stipendiumassignasset; - 3° si quod superest essetparvi momenti, ita ut praesumeretur do-minus condonare; - 4°si proxeneta, factaordinaria diligentia, ipse sibimet emeretrem pretio ab aliis oblato, et postea eampluris venderet. - Idem dicendum, siquis tìbì' commiserit aliquam rem emen-

62. - a) Italicus textus habet c id essejuvenibus proxirnam, etc. e ,

b) Textus italicus fert: « Imponat ut dili·

dam pretio designato, et tu minoris emìs-ses; tunc enim nihil amplius exigere potes,nisi extraordinarium laborem adhibuis-ses, ut impensae parceres; aut si rem tuonomine emisses, periculum in te assu-mendo. Hoc tamen intelligitur, si jampraemisisses moralem diligentìam, neeinvenisses a quo rem minoris emere po-tuisses (zOÙJ.).

62. - XIIo. Si accedit barbitonsor, in-rogetur an alios tondeat in diebus festi-vis, ubi hujusmodi consuetudo non adsit.Quia contra, id ei non est vetitum, ubiconsuetudo jam introducta est; aut si ibinequeunt viri tonderi nisi in festis, eo quodin aliis diebus labori operam navare de-bent, ut se suosque sustentare possint.

Praeterea interrogetur an comam mu-lieribus componat, juxta improbum usumhoc tempore a Satana inventum. - Or-dinarie loquendo, puto id esse viris a)proximam occasionem peccandi lethaliterturpibus delectationibus aut saltem desioderiis; unde dico, minime permittendumid alicui qui in se contrariam non ha-buisset experientiam. Quod si unquamquis per notabile tempus expertus fuìs-set in hujusmodi actione se immunem apeccato, hic revera damnari nequit demortali. Sed hoe non obstante, non omìt-tat confessarius eum removere, quantum .potest, ab hujusmodi officio, quod certein se periculum continet.

Hinc nolo dubium aliud discutere, anfeminae possint nec ne tuta conscientiaviros accersere, ut illi suas componantcomas, Audio, quod ipsae pluribus in loeishoc faeiunt; et confitentur et communi-canto Videant ipsae et ipsarum confes-sarii. Saltem confessarius eis imponat b),ne utantur viro aliquo juniori, ex cujusactionibus perceperint, eum malitiose segerere. - Caeterum censeo quod mu-lieres purioris conseientiae non quidemutentur viris, sed contentae erunt feminis,a quibus coma componatur, meliori modoquo potest.

gentiam .adhìbeant in quaerenda aliqua fe-mina quae hocfacere possìt;quam si non ìnve-niant, saltem ne utantur, etc. »,

Barbiton-sor rogeturde laboredie festivo,

et de suaopera mu-heri buspraestfta,