ilok ru h - United States Agency for International...
Transcript of ilok ru h - United States Agency for International...
/
into hi ilok ru h
~>? \Yi I
EsCUELAS SIN FRONTERAS
Guatemala 1995
t'/I h( C 13~ /')
I ( J /~ j
xintow chik ilok ru hu
ESCUELAS SIN FRONTERAS
Rokslnkll II Ilok ru hu Reheb' II kok'ol OJ q'eqchl' wankeb' SOl xb'een noloJ
tosol hu xmolam ESF
ColeCClOn Idtoma Sene Nlvel Area Drrector de colecclOn Autores
DlagramaClon DlbuJos Portada
Pnmera relmpreslon
Matenales educallvos nO 2 Qeqclu Manual del alumno Pnmergrado Lecto escntura DrrecclOn de Programas Jorge Seb Choc Carlos Qwm Xol Sofi Lamy PIerre Lancelot PIerre Lancelot Mayra Fong URL Marganta Ramrrez URL
1999
IIIDII ~ III1ft9
Uruversldad Rafael Landivar USAID
© Escuelas Sm Fronteras Guatemala Penrullda la reproducclOn con preVIa autonzaclon
ESCUELAS SIN FRONTERAS
xintow chik ilok ru hu
Xyoob'ankll
Sal xyollajlk chi junajwa II rokslnkll II tasal hu xmtaw chlk lIok ru hu, oXlb' ru h xsal naq xk'ojlaman
- Jun ch'uut chi eetahl wankeb' chi ru t'lkr, 26 (waqlb' xka'k'aal) chi junll - Jun xk'utb'al xb'e h xk'anjellaj tzolonel - Jun tasal hu b'ar WII natawman naab'al kok' k'anjel yal re xtenq'ankll II tzolom
A oXlb' paay chi na'leb' ha'ln Ink'a' naru nake'xjachl nb', ya jo'kan aj WII naq maajunwa naru rokslnklleb' a tasal hu ha'ln WI tOj majll natzolman II xb'ereslnkll Jo'kan bill, WI Ink'a' nab'aanuman chi jolalln, h xtzolb'al II aatlnob'aal moko jwal yaal to no Ie!, xb'aan naq Ink'a' xlajman xk'eeb'al xloqlal II xk'a'uxl ut II xtusulal h xyo'lajlk chaq a k'anJel ha'ln, ut chi Jo'ka'an nake'kana xb'aanunkll chi junll h xb'ehll ut h xtusulal II tzolok, WI maak'a' chi junll ha'ln maak'a' chlk xyaalal II rokslnkll II Ilok ru hu Eb' II xmolan ESF wankeb' junellk chi xnumslnkll resil II k'anjel reheb' ani chlk telajoq re xnawb'al xkomon
RokSlnklil1 tasalhu Sal II Junq perel wan cho'q reheb' II tzolom malaJ laj tzolonel kllb' oXlb' II k'anjel nake'xkulub'an rlb' nk'ln II xnawom It ch'lna'a!, ut chi junll II xk'lhal II ak xtzolom chaq Re It rokslnkl!, laj tzolonel tento sal xb'een xk'eeb'aleb' re II kok'al eb' II k'anJel ha'ln naq ok xchoyman nlb'allt 7 (wugub') chi b'e re nlb'al II lun chi tz'lIb'
1
a 000 a
II Ixq naxwal II wa
• Xtz'agob'reslnkll II lun ragal chi aatln
- naxwal II taab' II wakax ___ II taab' II wakax
- II wakax naxwal II wa - II naxwal II wa
•• Xkotob'ankll II tZ'lIb' a
- II aaq naxwal II wa - II __ naxwal II wa
- II Ixq naxwal II wa - II Ixq naxwal II _
@a 0 b pap b d a 0 pad abo a 0 q p
.... Xtz'lIb'ankll sal hu chllunlleb' II aatln wankeb' sal II lun ragal ok x'llman ru
laJ - II - IXlm - Ixq - naxwal - nawar - wa - re
• • • .. XYllb'ankll II reetalileb' II noxyel II aatln
wo Ixq
JUD
I
I
II mls nawar chi re xaml
• Xtllkallnklleb' chllunlleb' II tz'lIb' II luntag'eet nake'l!ok nk'ln
II wonk so' xyl
r s t v
Ie
I
P m ______ I
I U
I
• • Xluchb'al chllunll eb' II tz'llb' wankeb' sal" aatln nach'olob'an
I mls I m n s P I a I s n m 0 s a
• •• Xzt'lIb'ankl! so' hu eb' II aatln
wa - Ixq - hal - re - xaml- Obi - IXlm - mls - kal - IIq
• • • • Xyaab'aslnkll eb' II aatln tz'I' - mls - Ixq - II - naxwa' - wa - k'antl' -
aaq - IXlm - chi - hal - re - nawar
- Xyaab'aslnkl! ebl II raga! aatln
- II Ixq nawar chi re xaml
- chi re hal nawar II k'antl'
- wa naxwa' II tz'I'
- II wakax nawar chi re nlma'
~------------------------- =.=======~======~~ 2 kllb'
o o 0 :~
o
• Xtllkallnkll nk'ln simal II tz'lIb' 0 a 0 r p S
d b c 0
~o r d q 0 u •• Xkotob'ankll nx II aatln chio
II ch'o naxk'ux II IXlm
g a k a t
=~ v!I xook'
ch'o - dho - cno - ch'o - chi a - qh'o - cho - ch'o
• •• Xtz'aaob'reslnklleb' II aatln ~ k'oop_p_ ch'_ pol_t
~ kok p--p ch'_p J __ m • • • • Xtllkahnkll nk'ln Simal II aatln naxtz'aama II lun raga\
3
tzolonel polot
- II ch'o naxk'ux II mls
IXlm - Xyaab'aslnklleb' II aatln
- II xook' wan sal ch'o
tzolonel
II - nawar - Ixq - ch'o - re - k'oopOpO' - chi - polot - naxk'ux - xook' - mls - wa - naxwal - hal - nlmal
....!... Xyaab'aslnklleb' II ragal aatln - II mls naxk'ux II ch'o - xook' naxk'ux II k'oopOpO'
- II ch'o naxk'ux II poop - II polot re II Ixq
OXlb'
u II uk'al wan so' xaml
lJ
• Xluchb'al nk'in xukuR eb' II tillb' u
@] ~nhuncuumcnhrmu • e Xch'utub'anklleb' ru II tz'lIb' u
e 0 u
u b c
n t m u t n u
• •• Xtz'agob'reslnkll ru II aatln uk'al
u nco
e u c u
u_al - uk'a_ _k'al - uk' _I
• • • e Xtusub'ankll ru II lun ragal chi aatln nk'in Simal
II wan sa' II naxk'ux II \.
uk'al xaml IXlm ch'o
- Xyaab'aslnklleb' II aatln
wan - II - chi - re - uk'al - k'oopopo' - sa' - xaml -
tul - ch'o - nawar - tuulux - mls - naxwa' - naxk'ux • Xyaab'aslnkll II lun ragal chi aatln ut xYllb'ankll II eetalll
- natawman sa' xtlklallk II lunlung chi ragal
• so' xaml wan II uk'al * wan II tul chi re nlma' • II ch'o naxk'ux II hu
, , .;. J
4 kaahlb'
e e e =_,_ e hnyuwa' nahllan sa' II tem
• Xch'utublankllebl chi lunll II tillb' e a e t u e urn u au b so eo as m
e a 0 e c u e p e • • Xkotob'anklleb' nx chi lunlleb' II tillb' nake'tawman sal
aatln nach'olob'an tern I r t e e t r t
m a t e p c u e m n m e 0 t r
••• Xyaab'aslnklleb' II aatln
[ZJ mls re IXlm
sa' naxwa' uk'al
che' wan nawar
II nyuwa , seel nahllan
• • •• Xtiagob'reslnklleb' ru II aatln
p_pem - t_m - Ch'_ - IInyuw_' - Ix_m - t_lux
- Xyaab'aslnklleb' II ragal aatln II mls nahllan SOl litem won II mo' so' II che' Ilnyuwo' nohllon so' Obi
5 oob'
Xb'aanunkll chi Jumleb' II k'anJel
• Tz'agob'reslnk ragal aatln
- II k'antl' wan sal __ _
- II Ixq na'uk'ak chi re __ _ - II __ naxk'ux II poop
- II mesleb' wan sal __
- II Ixq naxwal _ wa
• • B'atz'unk nk'ln Sima! mls sal
II tem
••• II !un ragal
nahllan II wakax chi re ka'
uk'al hal
• • •• Xtz'agob'reslnklleb' II aatln
w_k_x - k'_ntl' - n_m_1 - ch' __ chI -
p_p_m - J_m - t_l_x - h_ - p_ot
- Xyaab'aslnklleb' II ragal aatln I II Ixq naxwa
l II wa chi re xaml ~ ~
IInyuwa' naxk'ux II Ik sal Joom .......... I
k'oopOpO' naxwal
II k'antl' ~' ~J II tul wan chi re hal 1.1 "' ~~1 II wa nawar sal xaml naxk'ux II tz~.!l _ II uk'al wan sal seel _ ~ --- r--
II k'ulte' II wan sal II Ik re II Ixq
6 waqlb'
7
n ani
• Xsumenkll chi nbillebi rlbl II tillb' luntag'eet nakelhllok
;;~~~ " \ J I '......./
\\...., /
n~1
I m m a
o e t
n t e
u
a l
aa a l
u "-.::- - chlin
a l n noaa I • • Xyaab'aslnklleb' chi lunlleb' lung tlorol chi aatln. ab'an
t'keemang reetal II yaab'eb' II xnal tillbl
na naa nal no ne nee nel nu
o •• Xtusub'ankll ru chi chaablll aatln
noo nuu
nol nul
y!wa'~ G:~ ~ ~ • • • • Xch u ub'an~hl lunlle I II aatln II luntagleet
xyaablaal c, I. O. u. e
wan - chi - aaq - tem - xaml- tul- 51' - so' - hu - Ixq - poop - tz'l' - che'
- Xkluub'ankll ru lun ragal chi aatln nkllneb' II aatln halln
nalatln hnyuwal
....!- Xyaablaslnklleb' II ragal aatln - ani nalatln sal nlmal
- II chlln naxwal IInyuwal
sal
- hnyuwal wan sal tem - II k'antll wan sal nlmal
wuqub'
k k k > kat
• Xkotob'ankll nxeb' II k CD k~ k d k b k"", k >t k >t
• • Xkotob'ankll nxeb' t'orol aatln nk'in k tk'eemang xlog'al eb' " xna' tZ'lIb'
kl'kl' - kawuk - kaahlb' - nake'wan - kok - kutan - klb' • •• Xtz'agob'reslnkll ruheb' " aatln
_kan - kllo __ - Ink'_ - oken_ - k_tk_
• • • • XYllb'ankll " eeta"l linne' ut IInyuwe'
- Xyaab'aslnkll ut xchapb'al so' Ig' eb' " aatln kl'kl' kuk kaaka nake'ek ka' neke'el okenk okan Ink'a' kok
....!.... Xk'uub'ankll lun ragalag chi aatln chi rlxeb' II aatln
-{'-
~ ..:.:...... Xyaab'aslnklleb' II ragal aatln
- IInna' nake'ek so' ka' - II kuk wan chi re hal - II kok na'atln so' nlma' - kl'kl' II chlln chan Iinna' - nakeenak II hal
8 waqxaqlb'
I I I 101
IIlekb' wan sal II uk'al
• Xkotob'anklleb' nxeb' II tz'lIb' I sal eb' II aatln 111m - Imul - Ilin - kuluk - k'alek - lekb' - IIkllk
• • Xsumenkll chi nb'lleb' rlb' II t'orol aatln re xk'uub'ankll Bun chi aatln
lu 10 me luk la lu luk 10 Ian lab'
nok kum
• •• Xtz'agob'reslnkll ruheb' II ragal aatln - _ Ixq naxwal _ wa
ch'o naxk'ux IXlm -II ___ nahllan sal tem - II
lem ku
lu leb'
mls nawar chi re wan sal wan sal uk'al
• • • • Xyaab'aslnklleb' II ragal aatln
- na'allnak II ch'o sal II eeb' - II ch'o na'ok sal II seel - IInyuwa' nahllan sal litem - II xook' wan sal II lekb'
- Xk'uub'anklleb' II ragal aatln nk'lneb' II aatln ha'in
- uk'al - seel - nawar - tzuul
9 b'eleeb'
m Ii wlnq naxyok' Ii che' chi maal
m m cr;mool
• Xtiagob'reslnklleb' ru II aatln nk'ineb' II xnal tillb' 0 - 00 -
0 1 - 0 1
- 0
m_k'_ I mam_ , m_tln , nlm_ , m_ 1m_10k •• Xluchb'al - Rlk'in kok'tz'uq II forol aotln wan m ut xna' fz'lIb' fun
xyaab'al chi so'
A -Rlk'm lun chl/uch' II wan m ut xna' fz'lIb' wan xnat'b'al II chi so'
// ff v/ ,.'/ - Rlk'm kllb' chl/uch'll wan m ut xna' fz'lIb' kllb' xvaab'al ~ mooi chi sa'
mama', mma', moko, matln, maak'a', molok mare, mesleb', mulmu, lamuux, molb', sumlaak, numelsal
• •• XSlk'b'al ru II xch'ool aatln naxtz'aama II lun ragal na'atln
-ilnyuwa' nahllan sa' nlma' naxk'ux
nawar
naxyok' -II ch'o naxk'ux
na'atln naxyok
II IXlm
-linna' nake'ek sa' ka' -II mo' na'atln sa' che'
nahllan namolb'ek
• • • • XYllb'ankll II reetalileb' II lung ragal chi aatln - II wakax wan sal II mu - II peepem naxk'ux II che'
- Xch'utub'anklleb' ru II xk'ab'a'eb' II xul
10
maal - mls - tem - nlm - mek - xaml - til' - Ch'o - peep em - nlma' - mol - plm - wlnq - kaxlan -
•
Xblaanunkll chi Juml eblll klanlei
Xtusub'ankll ruheb' II tlorol aatln ~(nOX\ ~yu ~~~lln ---
• • Xk'eeb'al sal II lun ragal chi aatln II aatln ramro nx
- laa'ln nlnhllok sal (hu) - sal komonll nakoo'atln - II mls sal II tem - II wan sal II mu - naxyok' II che' chi
••• Xtz'agob'reslnklleb' II ragal aatln
II nakemok sal __ _ IInna' sal ----IIlem re ____ _ selsel ru mem ___ chi re II mls
nlma' (sal) (nahllan)
(wakax) maol (IInyuwa')
• • •• XYllb'ankll II reeta!!1 II naxye II ragal aatln
II k'antl' wan sal II mul
_ Xyaab'aslnklleb' II ragal aatln
- IInna' nahllan sal ab' ut IInyuwa' naxk'e II wa sal kill - IInna' ut I!nyuwol nake'xnlma II k'alek - sal Joom na'uk'ak II aaq
~--
11
s s s
II wlnq naruqa II SI' seel
• Xkotob'ankll nxeb' II t'orol aatln II wan s chi so' 0-00-01 sal - sam - salsa' - sakll - saasa e-ee-el semem - sek - selse' - seel I - II - II SIS - uSllal - sllso - slk
• • Xch'utublankllebl ruheb' II aatln chi lalanlalang Xna'al eb' II wan kllb' ut II lun s chi so'
sal - sam - SIS - semsem - laos - ses - sllso -uSllal - suk - sison - seel - sal - Sll - sulul
• •• Xyaablaslnkllebl II aatln halln
Sll - wan - chi - wlnq - Ixq - re - naruqa .-------, --;;- "<-.l-'I").
• • • • Xyaab'aslnklleb' II ragal aatln /' - 4 \
- sumsu IInnal - wan II SI' so' xaml " / - sal sulul nawar II aaq - sununk sal II seel - seel
XSlkb'aleb' ru kllbl oXlblag II aatln wankeb' II tlorol aatln ha'in chi sal
sa Sl so su se sal Sl' SOl SUi se' sao Sll soo suu see
...!.. Xk'uub'anklleb' II ragal aatln nk'ineb, II aatln ha'in
wan-su-nlma'-II-sal sal-solsol-II-wan-mu ..:... Xsumenklleb' It patiomg ha'in (heehel, Inklal)
- ma che' II seel - ma SI' narllqa II wlnq - ma sa' sulul nawar " wlnq U--~" -~.. kab'laju
r r r ~?
rum ra re II rum
• Xluntag'eetlnklleb' Ii t'orol aatln nk'lneb' Ii aatln lung tag'eet
xyaab'aal ~ ra re ro n ru
ramro rem rem roos romella rox rax ruk'a nx
• • Xtz'agob'reslnklleb' II ragal aatln nk'lneb' II aatln ha'ln (lunsut 01 WI ' naru na'okSlmank lun chi aatln)
wlnq - wa - rum - kar - namqa
- raara nkll II - II wlnq naxwa' II __
- ra re II - II wlnq II 51 '
- II ___ naxyok' II che' chi maal
• •• Xyoob'ankll kllb' oXlb'ag II ragal aatln nk'lneb' II aatln ha'ln
- rem rem - kar - sursu
• • • • Xka'sutlnklleb' nlb'aleb' II aatln ha'ln (xchapb'al sa' Ig') wlnq che' maal rum nawar ch'lIch' SI' naxk'ux IInna' peepem
- XYllb'ankllli reeta!!1 II ragal aatln
Wan II kar ut II kok so' II mma'
--- Xsumenklleb' II patz'omg ha'ln
- ma nawan nkll II rum - ma sa' h rum kar
~------------.--------~----,--~======~~~ 13 oxlaJu
p p p O""""'----~·_
II peepem xaqxo sa' xb'een II punlt ponit
., Xkanablankll II xnal tillbl naxklulublan nbl ut xsachb1al II Ink1al naxtiaama
- p( e-ee-el)pem - perp( 0-00-01) - p(I-II-II)klp(HI-Okl
- kap(e-ee-el) - p(HHI)mok - p(U-uU-UI)nlt
• • Xkotoblankll nxebl II aatln blar WI1 natowman " tillbl P peepem, wakax, k1antll, na1atln, poop, punlt, tul, po, kloopOpOl, Inup, pere!, wa, tem, porn, slip
• •• Xluchblal rublel II aatln It naxklulub1an IIlun ragal chi aatln
/aaq~ - II polorna1atln sal sulul
punlt
kloopOpOI -pom
rum II wa a mar
kar xbleen - II al narahna II
perel plm paar
- It chel napunk sal plm peepem sup
• • •• Xtusublankll ru chi chaabillebi It tlorol aotln
~ C~J Pok'OO po' G _ Xsumenkllebl II patiom halln (heene\ Ink1al) &, ~ 0.;,_
- ma narupuplk It peepem ' -FT7
- ma nalatln " peepem - ma wan xpunlt II peep em poot
kaalaiii
I
J I I
J J jOOrrl
• Xkotoblankll nx II tinbl I ablan wang II xnal tillbl chi xklatg
- jorel - joom -jolkan - majelal -jelonk -jekllnk • • Xtusublankllebl II tlorol aatln re xkluublankll lunag ragal aatln
6~ ~~ <; u'UJ an sa' xaml
- II
••• jolkan Japok sal Ixqalal Ixq naluklak II punlt wlnq IInna' uluJ
• • • • Xyoob'anklleb' II ragal aatln nkllnebl II aatln halln
Qayehag Jul - xaml > Jun II jul wan chi re xaml - laj lej - plm > - sal - tem > - !Ix Juana - naxwal > - majll - nawar > - jun II kok - naxklux > - maajun - wan>
_ Xsumenklleb' II patiomg ha'ln
- ma joom II pUj - ma na'uk'ak hal laJ lui - ma Ixq IIx Juana
15 o'laJll
h h h r
IOJ izolonel nanl II hu heehe'
• Xkotoblankll fiX II tillb' h
hoon humal heehe' hopol
hllk he'ho k'aham hllank helo honon
• • Xtz'llb'ankll chi chaab'lill patzlom naxtz1aama II lun yehok ha'ln
- patiomq - sumenkll heehe', laj JOSe napumluk sal hal
• •• Xtusublankllebl ru chi chaabllill aatln halln re xkluublankllebl
II ragal aatln
- plm - sal - humal - II - helo > - hllo - sal - II - wakax - plm - II > - hal - II - halaw - sal - wan - II >
- nawan - tzolonel- hulaj - hulaj -Iaj >
• • •• Xyaablaslnkllebl II ragal aatln
- hml II IXlm sal helo - hupu II 01 sal humal - hula) hula) wan II halaw sal II klal
- nahanok " halaw sal )ul - hoon nahulak laJ mek lei
waqlaJu
q qanal
saq xpolot II Ixq
• Xk'ulub'anklleb' ru II t'orol aatln nk'lneb' II aatln ha'ln qa muquk qe moqoJ ql raqal qo naqll qu qe
• • Xyaab'aslnklleb' II aatln
naxwa', naxk'ux, nawar, wan, nalatln, nake'ek, naxyok', narnqa, xaqxo, na'uk'ak, nan!, nahulak, na'llok, nahllan
••• XYllb'ankll oXlb'ag ragal aatln nk'ln II xch'ool aatln ut xk'eeb'al h reetal h naxye h lunlung
- na'llok - naxyok' - nahllan
• • • • Xyaab'aslnklleb' h ragal aatln Xynb'ankll II reetahl h lun ragal wan sal h rol ralhl
- saqsaq nx h aaqam - Qllaq chaq II kamenaq till - tOJ saqenk na'llok II qanal - h wlnq nahllan sal II Sll - moqon tooxlk so' qatenamlt - moqoJ ru II nXlm IInyuwa'
- Xsumenklleb' II gatiom ha'ln - ma wan moqoJ sal h IXlm - ma wan xpolot II qanal
- ma us naq wanq II qawlnq 17
Xb'aanunkll chi JUnileb' II k'anJel
Xyaab'aslnkllII lun ch'ol chi ragal aatln II wankeb' sal A xtusulal Xtz'agob'reslnklleb' ru IIlun ch'ol chi ragal aatln II wankeb' sal B xtusulal. xb'aan nag ha'aneb' alwll II wankeb' sal II A
- namuqon II kok sal hal
- II sank narnqa II kuluk - ok wan sal seel II qawa
® - ok wan sal seelll __ _
- namuqon II kok sal __ -~ --
____ na'llok II qanal
- nahulak II chi re nlmal
- II sank II kuluk ~~~
- moqoJ ru II IInyuwa' - II na'uk'ak chi re nlmal
___ naJaplnk re hnyuwa'
18
•
b' b ' b' :;1-
b'aalarn
nl • • Xyaa aSlnklleb' II aatln
b'e maak'a' sal wakax eeb' xb'een jarub' b'ar b'eek mu b'aalam tzolonel Ixq punlt saq
• •• Xtusub'anklleb' ru chi chaab'll II aatln re xk'uub'anklleb' II ragal aatln
sal hlre' wan II
tzoleb'aal obi
• • •• XYllb'anklleb' II reetalll II naxye II lunlung chi ragal aatln
- laj b'oob' naxkamsl II wakax - hupu II jukub' chi re nlmal
_ Xsumenklleb' II patz'omg ha'ln
- ma na'llqan II sank -ma pekll mu - ma nalatln II kok
19
eeb'
b'eleelaJu
t hnyuwa' nahllan sal litem
tenarnit • Xtllkahnkll II tz'lIb' t xkotob'ankll nx nk'ln kok' tz'ug WI wan sal
xtlklallk Xkotob'ankll nk'ln IIch' WI wan sal roso'uk
tap - punlt - tumln - samat - tasal - tul - tem • • Xllchb'al chi rub'el II tlorol aatln wan t chi sal
0 ••
- xeltoon - tuulank - tuulan - taab' - tOJok Xchapb'aleb' II aatln ha'ln sal Igi
taab', k'antl', k'ulte', pOIOt, tuulux, tul, tem, tasal, tento, patux, kutan, tlmll, punlt, tenamlt
• • • • Xsumenklleb' II patz'omg ha'ln
- ma wa II tulwa - ma hlx II mls - ma Ixq laJ tzolonel
- Xyaab'aslnklleb' II ragal aatln ut xluntag'eetlnkll nk'ln II lun ragal naxye II eetalll ha'ln
- hulaJ naxlk IInyuwa' sal tenamlt - ra xtelb' II wlnq xb'aan naq aal II mal naroksl - tolto sal sulul II raaq laJ lUi - tuntu II hlx chi re nlmal
- tlmll na'atlnak IInmel - II k'oopOpO' natuulak
20 Junmay
eb' II xul
x x x ~( xul
II wakax, II hlx, II kaxlan
• Xsumenklleb' rlb' II t'oral aatln nk'lneb' II aatln wan II yaab' chi sal ~I m xerok xe xolol XI xlwan xaml
xu xo
• • XYllb'anklleb' II reetalll II xul naxye sal II lunlung II ragal aatln - II mls nawar chi re xaml - xulxu II kaxlan chi ru kuuk - II patux nanumslk sal nlmal
- Xllkll II SIp chi nx II wakax - Xllkll II xox chi nx II aaq
• •• Rllb'al ut xyaab'aslnklleb' (aab'ag k'asal) II aatln ut xtz'apb'al II tasallhu tala' nag t -tz'lIb'amang sal hu chi maak'a' chlk nlb'al sal tasalhu xaml- xul- Ixq - IXlm - kaxlan - hlx - patux - xox - IIx - wakax
• • • • Xk'eeb'al II aatln naxtiaama II lun ragal chi aatln
- hupu laJ mek chi re __ - II naxk'ux II tuulux - laJ tzolonel nanl II __ _ - II hlx na'uk'ak sal __ _ - saq II till
21
{ kaxlan hal
nlma', na'llok k'oopopo'
JUD xka'k'aal
ql q' ql q'an
o Xlagab'anklleb' ru II t'orol aatln naxtz'aama chi nb'lleb' nb' (nqab'al naru na'el) q'e rok
qll qlo q'al lab' sa q'lll
• • Xyaab'aslnklleb' II aatln
qlo uq'b' qlon qlolqlo qlunqlun q'lrok qlotox qleqleq kenq', toql
• •• XYllb'anklleb' II reetalll II naxye II aatln ha'ln
- q'lx - qlalq'o - qlol - qlooq
• • o. Xk'eeb'al xb'onol II naxye h lunlung chi eetahl
o DU q'an rax qleq kaq
- Xyaab'aslnklleb' h ragal aatln
- hnna' naq'usuk - qlotqlo h k'antl' sal II b'e - wan II qlooql sal II uk'al - qleqqleq ru h kenq' - qletqlet 10J tuk
22 knb' xka'k'aal
tz tz tz ! -r __
tzolonel 10J tzolonel nonl II hu
• Xkotob'anklleb' nx h ttllb' tz sal eb' II aatln ha'ln
katzok - metzonk - patz - pltzok - tzekahemq - tZOjtzOj • • Xttagob'reslnklleb' II aatln
tzolo__ __Ieb'aal tz_1 _10k • •• Xyaab'aslnklleb' h ragal aatln ut xluntag'eetlnklleb' nk'lneb'
h eetahl
; \ ~ - k'aJ xul xk'ab'a' h motzol nasachok re h k'al j '~~ I - laJ tzolonel natz'llb'ak
I !J r~" I I , I ! : I: -maak'a' h tzuul sal qlateepal _'~~ ___ L _ kaq xJolom h tzentzerej
- tZIPIX tZIPIX nx h k'antl' "~'" - laj nk natzolok sal kab'l , t ."'
- nake'tzololnak II sank sal kab'l ~# ~ - II Ch'IlCh' wan sal XSI I hnyuwa' r¢"'"
- laJ tzolonel nahllan chi re nlmal
- latzlatz xqlol h che'
• • • • Xsumenklleb' h pattomg ha'ln
- ma aatlnak II aaq - ma us II tzolok - ma nak'anjelak II Ilok ru hu
23 mob' xka'k'aal
ch II chakach wan chi ru II ochoch
ch ch -: Y"'j
chakoch • Xtzllb'anklleb' chi tustu nk'lneb' II xyaab'aaleb' II aatln
chahlb~ ochoch chunchu chaacha sachok, chupJl, chakach choochok
cha cho chu
• • Xkuub'anklleb' II ragal aatln nk'lneb' II aatln ha'in
- II - ochoch - chi - ru - wan - chakach - II - II - ochoch - cham - fiX - chi - plm - II - II - chef - sal - xaqxo - chocho' - chakach - chi - naxk'am - chlln - IInna' - II - saq - chapok - chi - amoch - II - chunchu
• •• XVllb'ankll II reetaliliunag chakach chi rub'el lunag chef
wan II chakoch chi rub'el che' • • • e Xchagb'aleb' II aatln so' Ig'
Chi, II, ru, chakach, ochoch, IXlm chef k'iche', q'eqchl', chlln
- Xsumenklleb' II gatz'om ha1ln
- ma ra re /I 0 chakach - ma sununk /I poor
~~,~ __ ~_~ __ ~~ ____________ ~= __ m_~ , =. 24 kaahlb' xka'k'aal
Xblaanunkll chi JUnilebl II klenlel
Xtillb'ankll sal tasalhu chl/un/leb' II ragal aatln ha'ln ut xtz'llb'ankll II ra/III II run gerel b'ar WI ' tillb'anb'll
- II peep em xaqxo sal xb'een II punlt ,.r ~~ - Ilnna' nake'ek (L 1 - " uk'al wan sal xaml 1t ~ '1j - " /xq naxwa
l " wa '\
- II w/nq naruqa II Sl' ~s l ~ l,...-- ~\ -II ch'onaxk'uxlllxlm (~-~l(:~~\. ~~0 - IInyuwa' nahllan sal" tem ~ ~ \,..J ~ - II mls nawar chi re xaml Lt::~ • - ra re II rum I - IInyuwa' na'atln sal nlma' ~ /;, - II wlnq naxyok' II che' chi maal /' .... - II lekb' wan sa' II uk'al -, I~ l
Xsumenkll II ragal aatln ~ ~ - ma wan II mol sal II eeb'
I I I
25 oob' xka'kaai
tz' II ttll nanl II blatzl
tz'j' • Xtz'agob'reslnklleb' II aatln nk'in tz'a. Izle. IZII, Izlu
__ qal pa __ k __ I OJ ___ I,onk a m __ qtz'un ___ ,rok __ lam __ mok
• • Xtusub'ankllebl chi chaab'lleb' II aatln
rt?\ ~ (ti\ (PO\ U~~~
tz' tz'
uq (ti\ ~(ti\ un~~~
• •• Xyaablaslnktleb' II ragal aatln (xchapb'al sa' Ig')
- II Ixq naxtz'a II xpo'ot so' hal - so' Joom wan II atz'am - II mutz' naxtz'aama xtumln - sa' tz'alam wan II wlnq - tz'aptz'o II tz'I' sa' ochoch
• • • • XYllb'ankllli eetalll naxye II ragal aatln II IZIII narlill blaq
- Xsumenklleb' II ragal aatln
- ma motzo' naxwa' II tz'I' - ma wan II pek sal tzuul
26
?BCD d~ L~~~tzuUJ
waqlh' xka'k'aal
k' k' k' :: kok'al
• Xtusub'anklleb' ru II aatln nk'lneb' II yaab' k ut k' tok'to k'ox pak'po kuuk kutan k'atok kllok okenk k'um kutku k'aak'a k'uluk
• • Xtusub'anklleb' ru II aatln re xk'uub'anklleb' II ragal aatln - ochoch - xb'een - kim - II - ch'ab'ay - II - k'lheb' - k'ook'ob' - ruluj - sal
• •• Xchapb'aleb' II aatln sal Igi
k'ams, kok'al, k'aam, k'oopOpO', k'aleb'aa!, k'antl', maak'a', k'a!, kaak'a, k'lm
• • • • Xk'utb'eslnkll chi ka'kab' II naxye II lun ch'ol chi aatln - JOI nlmal xtz'aq II kill - lajeeb' nlnpatz' - ma Ink'a' nakak'e chi oob' - k'am bill - ma wan aakok tumln - maak'a' - slk' chaq bill
- Xsumenklleb' II patz'omg ha'ln - ma wan II seb' ann - ma us II pak'ok - k'a'ruheb' II nake'pak'man
~----".-~ 27 wuquh' xka'k'aal
w ww
IIlxq naxwal II wa wakax
• Xsumenklleb' chi rlb'lleb' rlb' h tlorol aatln re k'uub'ank aatln
wan wa ka e xlk
wllal wuuk kax we kllal
• • Xchapb'aleb' II aatln sal Igi
.0.
28
wakax, warom, wanko, xlntaw, nawank, naxwal
nawar, wan, IInyuwa', law, nlnnaw, wlnq
Xluntag'eetlnklleb' eetahl rlk'lneb' II ragal aatln
~v: - Ink'a' nlnnaw ke'ek - chi qleq nab'lchan II warom ~ - so xtlwb'al II IchaJ
- sal II tzoleb'aal taataw aana'leb' - II wlkana J naxwartesl II kluulalal - Xllkll h law chi ru Ii blool
waqxaqlb' xka'k'aal
y y y \/ yooko
hnyuwa' nalatln sal nlmal
• Xtillb'anklleb' chi tustu eb' h aatln h wankeb' h tillb' Y chi sal Ceb' h wankeb' sal xhklallk -sal XYI- sal roso'llk)
xmay kuyuk yooko mukuy Juyuk b'ab'ay yum yulam yamok yaal aYln qayaJel
• • Rallanklleb' chllunll h kok' kaxlan ut xtiagob'reslnkll II ragal aatln
••• II kok kaxlan
Chapok aatln sal Igi
yulam, YOlyo, yalok, yaat tuytuy, yuwa', naxyok', junmay, yalaq, kokay ~~~~
,,(~; • • • • Xtillb'ankll sal tasalhu h naxye h eetahl ut xYllb'ankll I
alwll h eetahl ClJj - chaab'll hnk'al xwaw chi re nlmal !J/ - hnyuwa' naxyati h utiajl sq kab'l ~,~\ - h tiaj naroksl qayajel \0---..-47\ ~~~ - xlwajel ru II aYln xb'aan '( L---:r~~ ';l::;-:::J) ) naqxnuqrajlltil ' -~~~~~~--.:---
29 b'eleeb' xka'k'aal
II ch'o naxk'ux IIlxlm
chi chi cb'iich'
• Xkulub'ankll chi rlb'lleb' rlb' II tlorol aatln re xk'uub'anklleb' II aatln
ch'l lob'ank ch'o nalus ch'u kok ch'l tam
• • Xtusub'anklleb' ru II aatln. t-tlklb'amang rlk'ln II kok' rog chalen tOI sa' II xnlngal
ch'o ch'a'aJ, ch'lna', ch'op, chlamchlo chlutam, ch'up, ch'oq, ch'alaJ, chlolob'ank, Ch'IlCh', chla'chlo
• •• XSlkblal II aatln naxk'ulublan erlk'in chi) re xtz'agob'reslnkll II ragal aatln - wan Jun II nlmla ____ q'es tiaqal ru II __ _ - Jwal kaw na'anllak II ___ _
• • • • Xtz'agoblreslnkllebl II ragal aatln rlkllneb' II aatinha'in - naxch'tlo - ch'l/ch' - ch'o -
- II blatz' II xk'ula'al naq nab'eek chi ru II che'k'aam - nlnnaw xch'e'b'al II b'aqlaq __ _ - xxe' chef naxk'ux II /~,J
- Xtz'IIb'ankll xk'ab'a' II eetalll ut XYllb'ankll II reetalll ./ f/ II naxye II lun ragal chi aatln d
'--------'
set II tul chi ch'nch' ut taak',11 re naq sa toowa'aq ........ """""'"""'
30 laJeeb' xka'k'aal
t' tt tl !
t'int'o
• Xyaab'aslnkll ut xtillb'anklleb' II aatln ha'in chi k'lIb' ch'uut nk'in t. wang II t mala! II t' chi sa'
taslnk rant'ln t'unt'u mutmu Slt'so xetel samat k'atok t'uru t'llt'o
• • Xyaab'aslnkll chllunlleb' It aatln ha'in ab'an t-kanaag chi lunagwa sa' ch'oolel. xtiagb'al It tasal hu ut xtillb'ankll so' hu chi maak'a' chlk nlb'al so' tasal hu
t'lkr t'ant'o t'aqt'aq t'ort'o t'lnt'o t'uru Slt'so sut'
• •• Xtllkahnkll nk'lnslmal II xtiagob' II !un ragal chi aatln
- t'aqt'aq It t'lkr sa' It uk'al - yo chi t'e'ok Itx ~ re b'e - b'ut' It ha' a kom - t'ort'o It b'olotz mar - t'ane'k re II chan laj ku' - t'uru nx It raaq laj kab'l - Jut'Jut' It Ichaj wan ch'lna'al naq xwll - t'ant'o II kalajenaq chi ton
• • • • Xsumenklleb' II gatiomg ha'in - ma wan xtzelek II b'olotz - ma us naq maak'a'aq II qat'lkr - ma nayok'ok It ch'lIch'
31 JUDlaJu xka'k'aal
Xka'sutlnkll chi Jun.1
Xyaab'aslnkll chi kaw II lun ch'ol chi aatln ha'ln
o Xtlane' II 01 naq yo chi b'atz'unk b'olotz Anajwan ra ru II xtzelek Maamln tana tb'atiunk hulaj naq tooxlk so' Ii k'aleblaal chi rUjlha'
• • Wan jun perellntialamche' Kaq na'llok, jok'an naq mare sutz'ujl chankln laalln, ab'an IInyuwa' naxye naq yaw
• •• Oob' k'aam xnalaj xk'allaj JOSe xtaw nk'ln laJ ses, jok'an naq Inlkla naru chi wan rajlal sal ch'utam
• • •• Naq naxlk IInyuwa' sal k'al narame' xnaql ru xb'aan II xkemom II xlam, ut aran klxk'e reetal naq wan naxnaw II ch'lna xul alan
- K'ajo' rusllal xtzolb'al II kemok chan qanal rux, jo'kan ut naq chi junll yo chi tzolok re a k'anjel a'ln LI k'anjel olin nlm tiaqal xk'anjel re naq hulaj kab'ej 10010 chlk tootzoloq reheb' II qech q'eqchl'll
...!- Nahllan sal tem laj saaseb', che'k'e sal see I T eek'e sal leehu, eere pel laj saaseb' Tenel pel xpeekem IIlxq a na', wan II reetalll II che' Ink'a' ra chan
32 kab'laJu xka'k'aal
raqal aatln slmOj tz'lIb'
xtllkahnk xyaab'aslnk xtusub'ank xJuchb'al xch'utub'ank xtz'aqob'reslnk xkotob'ank xlaqab'ank
Tusb'll aatln
oraclon flecha letra ensenar pronunclar leer ordenar subrayar reunlr completar encerrar en clrculo unlr