SalIk Mdrl

l Salk Mdrlklerinin

Dn, Bugn, Yarn

Dr. zcan AKAN Bursa l Salk Mdr 06.05.2013l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarn Salk Bakanl, milli mcadelenin balarnda Ankara'daki ilk Milli Hkmet bnyesinde, 2 Mays 1920 tarih ve 3 sayl kanunla Shhiye ve Muavenet-i timaiye Vekaleti adyla kurulmutur.

24 Nisan 1930 tarih ve 1593 sayl Umumi Hfzsshha Kanunu" ve 09.06.1936 tarih ve 3017 sayl Salk ve Sosyal Yardm Bakanl Tekilat ve Memurin Kanunu ve bu kanunlara ek olarak karlan kanunlarla tekilat yaps bugnlere gelmitir.l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarn Salk Bakanlnn tekilat ve grevleri hakknda dzenlemelerde bulunan 181 sayl Salk ve Sosyal Yardm Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname 14 Aralk 1983 tarihinde yaymlanmtr.

Daha sonra bu kararnameyi deitiren 210 Sayl Salk ve Sosyal Yardm Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda 181 Sayl Kanun Hkmnde Kararnamenin Baz Hkmlerinin Deitirilmesine Dair Kanun Hkmnde Kararname 18 Haziran 1984 tarihinde yaymlanmtr. 24 Ocak 1989 tarih ve 356 sayl Kanun Hkmnde Kararname ile Salk ve Sosyal Yardm Bakanl'nn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname ile Bakanln ismi Salk Bakanl olarak deitirilmi ve hizmet koullarna gre merkez ve tara rgt gelitirilerek rgt ve ynetim ekli belirlenmitir.l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarn2 Kasm 2011 tarih ve 663 sayl Salk Bakanl ve Bal Kurulularnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname ile de Salk Bakanl ve bal kurulularn merkez ve tara tekilatlar yeniden tanmlanm, buna bal olarak da tekilat, grev, yetki ve sorumluluklar yeniden dzenlenmitir.Getirilen bu yeni dzenleme sonras Bakanlmz Tekilat emas da bugn iin aadaki gibi ekillenmitir.l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarn

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarn663 Sayl KHK ile getirilen en nemli deiiklik ; Salk Bakanlnn merkez ve tara tekilatnn yeniden tanmlanmas olmutur. Buna bal olarakta 3 yeni kurum ihdas olmuturBunlar; -Trkiye la veTibbi cihaz kurumu- Trkiye Kamu Hastaneleri Kurumu- Trkiye Halk Sal Kurumu

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarn663 Sayl KHK de ad geen iki kuruluun merkez ve tara tekilatlar tanmlanmtr.

Bal kurulularn tekilat :Madde 35 (1) Trkiye la ve Tbb Cihaz Kurumu merkez tekilatndan, dier bal kurulular, merkez ve tara tekilatndan meydana gelir. (3) Bal kurululardan Trkiye Halk Sal Kurumunun taradaki ynetim grevi halk sal mdrlk-lerince, Trkiye Kamu Hastaneleri Kurumunun taradaki ynetim grevi kamu hastane birliklerince kurumlarna bal olarak yerine getirilir.

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, YarnAyrca 663 Sayl KHK nin tara tekilatn dzenleyen 25 inci maddesinde de;

Tara Tekilat :Madde 25 - (1) Bakanln tara tekilt; illerde kurulan il salk mdrlkleri ile ihtiyaca gre ilelerde kurulan ile salk mdrlklerinden oluur. l salk mdrleri Bakanln ildeki temsilcisi ve valinin salk maviridir. ( Mlga ikinci cmle: 4/7/2012 6354 / 21 md.)il ve ile salk mdrlkleri tanmlanmtr.

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, YarnBuradan da grlecei zere tara tekilatnda, yani illerde sunulan salk hizmetleri Salk Mdrl ile birlikte yeni kurulan 2 kurum araclyla birlikte olmak zere 3 ayr yap tarafndan yrtlecektir.

Her 3 kurumun da grev ve faaliyet gsterecei alanlar ile ilgili bilgiler ayn KHK nin ilgili maddelerinde tanmlanmtr.

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarn

Ad geen bu 3 kurumun grev ve sorumluluklarna ksaca bakacak olursak:

l Salk Mdrl : - Bal kurulularn il tekilatlarnn koordinasyonu, - Acil ve afetlerde salk hizmetlerinin yrtlmesi, - zel salk kurulularnn (zel hastane, tp merkezleri, muayenehane vb.) i ve ilemlerinin yrtlmesi, - Kamu ve zel kurumlarda yer alan zellikli hizmet birimlerinin (youn bakm, organ nakli, diyaliz vb.) ruhsatlandrlmas ve denetlenmesi, - Bakanlmz yatrm planlama ve takibi, - Kamu ve zel hastanelerin denetim, izleme ve deerlendirme faaliyetleri, - vb. grevlerl Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarn

Ad geen bu 3 kurumun grev ve sorumluluklarna ksaca bakacak olursak:

Halk Salk Mdrl : - Halk Saln korumak ve risk faktrlerine ynelik mcadele etmek, - Birinci basamak salk hizmetlerinin sunumu:* Aile hekimlii, * Bulac hastalklar, * ASAP,* evre Sal,* KETEM vb. - Obezite, sigara ve zararl alkanlklar ile mcadele, - Halk saln tehdit eden konularda nlem almak, - vb. grevlerl Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarn

Ad geen bu 3 kurumun grev ve sorumluluklarna ksaca bakacak olursak:

Kamu Hastaneleri Birlii : - II. Ve III. Basamak salk hizmeti veren hastane ve ADSM lerin almas, iletilmesi ve denetlenmesi, - Bal kurulularnda hasta haklar, hasta ve alan salna ve gvenliine ynelik tedbirler almak, - Performans deerlendirmesi yapmak, rapor hazrlamak, - AMATEM, M gibi zellikli merkezlerin i ve ilemlerini gerekletirmek - vb. grevlerl Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, YarnYukarda balklar halinde ksaca belirtilen grevlerin tamam daha nceden sadece l Salk Mdr tarafndan gerekletirilmekte iken, bugn bu grevler 3 kurum yneticisi tarafndan gerekletirilmektedir. Bu e blnm yaplanma sonucu ilevsel anlamda birtakm iyilemeler gzlenmekle birlikte, sre aamasnda baz skntlarla kar karya kalnmtr. Bu yeni yaplanmann olumlu ve olumsuz yanlarn u ekilde sralamak mmkndr.l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, YarnOlumlu Yanlar :* l Salk Mdrnn i yk ve grevleri azalmtr.* Birinci ve ikinci basamak salk ilemleri temel itibari ile farkl yap ve eylem plan gerektirdiinden, getirilen bu sistemin olumlu katk salamas beklenmektedir.* Gerek sistemi yrtme ile ve gerekse yeni proje retme ya da ortaya kan sorunlarla ba edebilme konusunda yararl olmas beklenmektedir.

Ancak bugn gelinen noktada beklenen faydalarn tam olarak gereklemedii gzlenmektedir.l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, YarnOlumsuz Yanlar :* Tarada l yaplanmada yer alanlarn grev tanmlar, zellikle de l Salk Mdrnn her ne kadar protokolde nde olsada grev, yetki ve sorumluluklar tam olarak tanmlanmam ve aklanmamtr.

* l Salk Mdrleri halen gerek basn, gerek kamuoyu ve gerekse ildeki st ynetimler tarafndan ildeki salk hizmetlerinin sunumundan eskiden olduu gibi halen tek balarna yetkili ve sorumlu olduu eklinde alglanmaktadr. l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarn

Olumsuz Yanlar :

* Geri 1489 sayl Umumi Hfzsshha Kanununun 6 ve 7 nci maddelerinde aslnda bu durum halen bu ekilde tanmlanmaktadr.

Madde 6 - Her vilayette Shhat ve timai Muavenet Vekaletine merbut olmak zere bir Shhat ve timai Muavenet Mdr bulunur. Shhat mdrleri bulunduklar vilayetlerde Vekaletin en byk memuru olmakla beraber valilerin shhi maviridirler. Valiler mevcut shhi kanun, nizam ve talimatlara tevfikan shhiye mdrlerini istihdam ederler ve shhi hususlarda onlarn rey ve mtalaalarn alrlar.

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, YarnOlumsuz Yanlar :Madde 7 - Shhat ve timai Muavenet mdrleri bulunduklar vilayetin shhi umur ve muamelelerinden vali ile beraber mesul olup btn shhi kanun, nizam, talimat ve emirlerin iyi tatbikna nezaretle mkelleftir.

Ayrca 5442 sayl l daresi Kanununun 57 nci maddesinde Madde 57 - l idare kurulu, valinin bakanl altnda hukuk ileri mdr, defterdar, milli eitim, bayndrlk, salk ve sosyal yardm, tarm ve veteriner mdrlerinden teekkl eder.Hkmleri erevesinde l Salk Mdr, ilin salktan sorumlu en byk idari amiri konumunda bulunmaktadr. Bu durum 663 sayl KHK nin baz hkmleri ve ona bal olarak daha sonra karlan baz ynetmeliklerle elimektedir.l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, YarnOlumsuz Yanlar :* 663 Sayl KHK nin ilk halinde, l Salk Mdrlerinin Valinin Salk Maviri olduu hususu belirtilmesine karn, 04.07.2012 tarihinde KHK de yaplan bir dzenleme ile bu hkm kaldrlmtr. Ancak yine 663 sayl KHK nin tara tekilat balkl 25 inci maddesinin 2 nci paragrafnda; Madde 25 (2) l salk mdrl, bal kurulularn il tekilatnn koordinasyonunu yapar ve uyumlu almasn gzetir. Salk hizmetleri ynnden ilin durumunu Bakanlka belirlenen aralklarla Bakanla rapor eder hkm yer almaktadr.Fakat bu ve koordinasyon gibi dier grevlerin hukuksal altyaps bulunmamaktadr.

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, YarnOlumsuz Yanlar :

* Yine bu l yaplanma iinde hiyerarik konum tam olarak netlememitir.Protokol, temsilde il idaresi kanunu yeterli olabilir ama disiplin hukuku asndan tam bir muamma sz konusudur. Bu durum da zaman zaman ilikilerde skntlarn yaanmasna neden olmaktadr.Acilen bukonu akla kavuturulmaldr.* 112 Acil Salk Hizmetleri ve Koordinasyon l Salk Mdrlne bulunmasna karn, hastane acil ve youn bakmlar genel sekreterlik bnyesinde bulunduundan, zaman zaman koordinasyonda olumsuzluklar yaanmaktadr.

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, YarnOlumsuz Yanlar :

* zellikle hekim hareketlerinde ilde otoriteyi salayacak bir kiinin ( kurumun ) tam olarak bulunmamas ciddi sorunlara neden olmaktadr.

* zellikle Aile Hekimlii yerletirmelerinde zaman zaman kurumlar aras atmalar sz konusu olmaktadr.

* Bakanlmzca merkezden planlanan bir takm dzenlemeler ( rnein bo aile hekimlii pozisyonlarnn performans kriterlerine konmas vb. ) sonucu zellikle acil servislerde ciddi pratisyen hekim sorunlar yaanmaya balamtr.

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, YarnOlumsuz Yanlar :* KHK de le Salk Mdrlklerinin tanmlanmasna karn, bizim de iinde bulunduumuz bir ok ilde bu mdrlkler aktif, etkin ve verimli olarak kullanlamad gzlenmektedir.* Burada sorunun, ile mdrlklerinin grev, yetki ve sorumluluklarnn tam olarak belli olmamasndan, yeterince bilgi ve deneyime sahip personel bulunmamasna kadar geni bir yelpaze iinde olduu dnlmektedir.* l salk mdrlnn hangi i ve ilemleri devredebilecei ak ve net olarak belirtilmemitir.

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, YarnOlumsuz Yanlar :* Yine KHK ile grevleri sona eren birok hastane yneticisi ( bahekim ve yardmcs, hastane mdr ve yardmcs, vb. ) aratrmac kadrosuna atanmtr. * zellikle byk illerde yzlerce aratrmac kadrosu tanmlanmtr. Buna karn, gerek mdrlklerde ve gerekse yeni oluturulan ile salk mdrlklerinde bu kadar personeli istihdam edecek kadro ve alan bulunmamasna ramen adeta aratrmaclara yer amak iin il ve ile mdrlklerine aratrmaclarn atanmas mdrlkleri kilitlemitir* Yine bu kadrolara atanan personel ksknlerden olumakta, verimli olarak almadklar gibi muhalif olarak hareket ederek adeta sistemi tkamaktadrlar.Bu durumun acilen zme kavuturulmas gerekir

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, YarnOlumsuz Yanlar : * le Salk Mdrlkleri oluturulurken sadece nfus kriterleri gz nne alnarak bir alma yaplm, baka hibir kriter gz nne alnmamtr. Ancak uygulamada bunun da bir takm skntlar ortaya kmtr. * yle ki, rnek vermek gerekirse;631.482 kiilik nfusuyla A-2 grubunda yer alan bir ilede sadece 1 zel hastane, 4 zel tp/dal merkezi ve 2 kamu hastanesi yer alrken, 339.667 kiilik nfusuyla A-4 grubunda yer alan baka bir il ilede 8 zel hastane 4 zel tp/dal merkezi ve 1 kamu hastanesi yer almaktadr. *Ayrca dier salk kurulular da youn bir ekilde (poliklinik, optik, muayenehane vb. )bu ilemizde yer almaktadr. Buna karlk sadece nfus kriteri baz alnd iinA-4 le Salk Mdrlnde zel Salk Hizmetleri, Eczaclk ve Tbbi Cihaz ube Mdrl kurulamamtr.

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, YarnOlumsuz Yanlar :* zellikle zel salk kurulularnn ( zel hastaneler, zel tp/dal merkezleri, diyaliz vb. ) i ve ilemlerini yrten l Salk Mdrl zaman zaman, zellikle mevzuat ynnden skntlarla karlamaktadr.* Bugnk zel Hastaneler Ynetmelii 2002 ylnda kartlm, yaklak yirmi kez de deiiklie uramtr. * Ynetmelik ilk ktndaki zel hastane ve yatak saylar bugnn drtte biri civarndadr.* Ayrca o zamanlar zel hastanelerin SGK ile anlamalar da bulunmamaktayd. * Keza tam gn sreci de ynetmelik yaymndan sonra ortaya km ve bir ok deiiklik getirmitir.

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, YarnOlumsuz Yanlar :* Yine zel hastane bina standartlarnda ynetmelik sonras ciddi deiiklikler ortaya kmtr. Bu deiiklikler HY nin Geici2 nci maddesi ile zmlenmeye allmaktadr. Ancak bu madde kendi iinde baka sorunlar dourmakta ve yine kendi ierii ile elimektedir.* HY ekinde yer alan denetim formlar amacndan olduka uzak bir grnt sergilemektedir.* Btn bu etmenler gz nne alndnda zel hastaneler iin yeni bir ynetmelik yaplmas kanlmaz grnmektedir. * Ayrca bu ynetmelik almalar srasnda, sahadan da ( l salk mdrlkleri, zel hastane dernekleri vb. ) mutlaka gr alnmasnn son derece faydal olaca dnlmektedir.

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarnzm nerileri :

Salk hizmetleri doas gerei; -Hzl-Eit-Btncl-Tek elden ynetilmesi gereken , asla ertelenemeyen vegeciktirilemeyen sosyal devletin en nemli hizmetlerinden birisidir. Salk hizmetlerinin aksamadan herkese eit bir ekilde ulatrlabilmesi iin her eyden nce makro bir planlamann yaplmas ve tek elden ynetilmesi/koordine edilmesi ve denetlenmesi gerekir. zm nerileri :

Eer yap l olarak devam edecekse btnln salanabilmesi iin;1.) ldeki makro planlamann yaplabilmesi iin;* Yatrmlarn,* Yeni salk hizmet birimlerinin,* Stratejik personel atamalarnn,* zellikli hizmet birimlerininl Salk Mdr bakanlnda, Kamu Hastane Birlii Genel Sekreteri ve Halk Sal Mdrnn katlmyla oluturulacak bir komisyon tarafndan deerlendirilmesi gerekir..Ayrca bu iin sekretaryasnn da l Salk Mdrlnce yerine getirilmesi gerekmektedir.

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarnzm nerileri :2.) Birinci maddede belirtilen planlamalar nda kurumlar kendi i ve ilemlerini bamsz olarak yrtebilmelidir. Yaptklar bu ilere ait almalar, atamalar, Bakanla sunulmak zere aylk olarak l Salk Mdrlne gndermelidir.

3. ) l salk Mdrl, ildeki salk verilerini aylk olarak toplamak, deerlendirmek ve bir rapor halinde Bakanla sunmakla ykml olmaldr.

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarnzm nerileri :4. ) l Salk Mdrlkleri, gerek kamu gerek zel sektre bal olarak faaliyet gsteren birinci ,ikinci ve nc basamakta yer alan salk kurulularnn ve ayrca youn bakm,acil, diyaliz, kan transfzyon merkezi, reme yardmc tedavi merkezleri, KETEM, M, TRSM vb. zellikli birimlerin Salk Bakanl adna her trl ruhsatlandrma ve denetleme ve raporlama faaliyetlerini yrtmekle sorumlu tutulmaldr.Bu konudaki yasal boluklar giderilmelidir. 5.) l Salk Mdrl, acil hizmetler hari icradan ekilmeli, Bakanlk adna koordine eden, denetleyen-ruhsatlandran kurum olmaldr.

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarnzm nerileri :Yukarda sralanan neriler haricinde aada belirtilen hususlarn da deerlendirilmesinde fayda grlmektedir. * lde Bakanln en st temsilcisi sfatyla mutlaka bir otorite tanmlanmaldr.Bu tanmlama mutlaka yetki ve sorumluluklar ile beraber ve hukuksal olarak tanmlanmaldr. Nihai olarak ilde bakanlk adna son sz syleyebilecek otoritede yetki ve yaptrm olmas gerekmektedir.Aksi halde bugnk skntlar devam eder. * Her eyden nce her kurumun yneticilerinin, grev ve yetkileri tam ve ak olarak, herhangi bir pheye yer brakmayacak ekilde yeniden ve hukuksal olarak tanmlanmas gerekir

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarnzm nerileri :* Bakanlmz merkez tekilatnca bal kurulularda yaplacak dzenlemelerin, sahada farkl kurumlar kar karya getirmemesi iin azami zen gsterilmelidir. * Yine Bakanlmz merkez tekilatnca bal kurulularda yaplmas planlanan her trl mevzuat almalarnda, tarann da grnn alnmas, katk ya da ekincelerini belirtebilmesi iin bir dzenlemenin salanmasnn da faydal olaca dnl-mektedir.

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarn T E E K K R L E R . . .

l Salk Mdrlklerinin Dn, Bugn, Yarn