IL- · L-gliargliar hija sigra li fi-Ewropa ssibha biss f'xi nnawi fi Spanja. imma fi-Afrika ta'...

12
IL- Settembru 28 Ottubru Numru 1998

Transcript of IL- · L-gliargliar hija sigra li fi-Ewropa ssibha biss f'xi nnawi fi Spanja. imma fi-Afrika ta'...

Page 1: IL- · L-gliargliar hija sigra li fi-Ewropa ssibha biss f'xi nnawi fi Spanja. imma fi-Afrika ta' Fuq, bnat-Tunezija, tikber fil-muntanji. Nigu gfla!widnet 11-baliar. Din iva! Din

IL-Settembru

28 Ottubru Numru 1998

Page 2: IL- · L-gliargliar hija sigra li fi-Ewropa ssibha biss f'xi nnawi fi Spanja. imma fi-Afrika ta' Fuq, bnat-Tunezija, tikber fil-muntanji. Nigu gfla!widnet 11-baliar. Din iva! Din

2

Editorjal A1'1barijiet ta' Malta X'gtlandna mid-Dinja Kompetizzjoni 28 Nittrumbjaw fuq .. .ii·BAGMDAN

lttri Gal!erija Attivita ROADRUNNER Mmerijiet li nisma'

Gf'lall Ambjentall Dalif'lal Membru Alive X'Affarijiet Dawn!

Barbagann ( Tyto alba - Barn Owl)

pag 2 pag 3 pag 4 pag 4

pag 5 pag 6 pag7 pag 8 pag 9 pag 9 pag 10 pag 11 pag 12 pag 12

Kokka li fl-imgnoddi kienet anke tbejjet fis-swar Maltin uf'biniantiku mitluq. Dan 1-annimalqerduh il-kaccaturi, u llum mhux zgur baqa' par jew tnejn.

Settembru- Ottubru 1998 .. H.-Muttafa 28

IH'larifa reggflet magfma. F'flafna pajjizi ta' 1-Ewropa, il-narifa tfisser gejja 1-kesfla. In­natura tib:za' mill-kesfla, u gnalhekk il-flajja tibda' tanseb biex torqod ir-raqda tax-xitwa.

Hawn Malta jigri kwazi 1-maqlub! yeru li fil··flarifa xi sigar jinzgflu 1-weraq u jorqdu gflax-xitwa, u veru li 1-insetti jmutu jew jistaflbew, u anke 1-gremxu! jiddejjaq daqsxejn!

imma nafna natura onra tibda tqum - tqum mir­raqda tas-sajf! lbda miz-zringijiet Ma' 1-ewwel flalbiet xita dawn malajr tarahom f'xi wied jgnumu u jixxalaw fl-gnadajjar. L-istess iHiaxix u liafna pjanti. Wara 1-ewwel xita, tliares lejn 1-art u kullimkien tara jisponta 1-andar, u fi ftit granet, 1-gnelieqi, il-widien u gnub it­

toroq jinksew tapiti liodor u jitfaccaw 1-ewwel fjuri. Mur fittex fuq ix-xagnri, u tara gmie! ta' zagnfran u busieq.

L-gnasafar tal-passa jimlewna caqliq u nsejjes, xi wnud jibqgnu gnaddejjin, onrajn joqogndu magfma gflax-xitwa, u jimlew kullimkien tisfir u gnana.Kulnadd

jieliu r-run, kulnadd jienu n-nifs. Gflax is-sajf ikun gnadda, zmien in­

nixfa jkun spicca, jibda zmien 1-ilma, i:mien il-liajja!

11-narifa Maitija hija zmien ta' caqliq kbir fin-natura.

Gawduha flbieb!

r Victor Falzon

Editur

Flaxixa ingliza

Working Group ta' Klabb Muttaf Jason Aloisio, Audrey Chetcuti, Norman Chetcuti, Desiree Falzon, Victor Falzon, Chris Pulis.

Klabb fluttaf huwa t-taqsima ta' Bird life Malta gliall­membri ta' talit is-sittax. Norganizzaw flargiet fil­kampanja, i:jarat f'ris~rvi n~tur":~li, lej!iet kraft u~nke naglimlu xogliol ambJentall. Noliorgu 1-magazm 11-Kuttafa kull xahrejn gliall-membri, u nagnmlu hendawts u logflob gnal waqt 1-attivitajiet. Shubija fii-Kiabb hija Lm1.50 fis-sena.

Pub!ikazzjoni BirdLife Malia 28 Marina Courl Triq Rigord Ta' Xbiex MSD 12 Tel347646 Fax 343239 Materjal miii-Hullafa jista' jigi kkupjat dmentli jissemma' isem il-magazin u tintbagnat kopja tal-male~allil Klabb rluttal fl-1ndirizz l'hawn luq. Stampat gliand Poulton's Print Shop, Settembru 1998

Page 3: IL- · L-gliargliar hija sigra li fi-Ewropa ssibha biss f'xi nnawi fi Spanja. imma fi-Afrika ta' Fuq, bnat-Tunezija, tikber fil-muntanji. Nigu gfla!widnet 11-baliar. Din iva! Din

11..-Muttafa 28 ., Settembru- Ottubru 1998

Aktar uda/(.kar! FiH=tuttafa 27 konna gibna aflbar li nstabet nuta zgnira gdida max­xtut Maltin. Din kienet ii­Budakkra tat-Tikki (yellow­cheeked blenny Blennius canevae). Minn dakinhar 'I hawn seflibna Mark Falzon aktar donnu gnex fil-banar mil!i fuq 1-art, tant li

· rnexxielu jsib tliet nutlet oflrajn godda! Kollha mir-razza tal­budakkra (bl-ingii: blennies), u kollha jgflixu f'baflar baxx fuq qiegfl bil-blat. Dawn it-tliet speti godda huma 1-Budakkra tar-Rig (Parabfennius roux1), ii-Bi:aru ignir (pigmy black-faced blenny Tripterygion melanurus) u 1-Budakkra Safra (Parablennius pilicomis). Mark jgflidilna li flafna minn dal-nut huwa kurjuz, u gfial kull xejn jittawwal mit-toqba tal­bejta biex jissendika min hu gnaddej minn quddiem il-bieb tad-dar tiegnu!

Skuzawna, imma rna sibniex stampa sura tai­Budakkra Safra. Bliaii­Budakkra tar-Rig gliandha speci ta' qarn imfelfe! fuq moflliha.

Budakkra tar-Rig

Bzaru Zgnir

Hlief gliaii-Budakkra tar-Rig, dawn il­liutiet godda kellna naglituhom ismijiet anna minliabba li kien gflad m'gliandhomx isem bii-Malti.

3

Page 4: IL- · L-gliargliar hija sigra li fi-Ewropa ssibha biss f'xi nnawi fi Spanja. imma fi-Afrika ta' Fuq, bnat-Tunezija, tikber fil-muntanji. Nigu gfla!widnet 11-baliar. Din iva! Din

"e ed gs Fit-tramuntana ta' !-Afrika t'lsfel hemm park jismu I-Kalahari Gemsbok National "' g. Park. U fil-lbic tal-Botswana hemm park jismu 1-Gemsbok National Park. (/) dawn iz-zewg parks m'hemm xejn il-fruntiera bejn iz-zewg pajjiii! Jlf ~ U issa ... anbar tat barra minn hawn. 11-gvernijiet taz-zewg pajjizi girien iddeCidew li ~ f'Novembru li gej dik 11-fruntiera tispicca u z-zewg parks isiru park Ill oo wlel'led enormi. Dan lise jkun kbir daqs l-lrlanda ·~ (jigifieri !-area Maltax 222 darba!), huwa mimli flajja

se!vagga- cita, ant!lopl, gl'lasafar. Qed jissejjan park ta' paci, il-narsien tigi qabel il-politika u 1-fruntieri li jivvintaw in-nies.

Dan il-pass gflandu jnajjar pajji:Zi onrajn fi-Afril<a biex jagnmlu 1-istess - per eiempju t-Tanzanija u 1-Kenja jistgnu jgflaqqdu 1-

famuzi Serengeti NP u 1-Masai Mara NP. Min jaf, f'xi flarga tal­riA:. Fluttafa gnad inliabbruha wkoll!

i Aktar art gnan-natura _g !r -republiko to' Sakho ( eks-Yokutio), fir -Russjo, iddeCidiet li tipprotegi

bicca art immenso, biex fiha n-notura titnalia tgnix fil~paci u blo tfixkil. Fost annimoli onrojn li jgnixu f'din 1-art hemm 1-ors, iHupu, i-

c c E

u r-reindeer. Dil-medda art fiho 700,000km2 , jigifieri xi do Germonja ... darbtejn!

~ 1::'.' .. ··.:.:: 1::=··.-~.::· J··=.' . . · __ · :;

:~ .( .. } ( .. : \)

Norman Chetcuti (Mr Gnarrexuqalleb)

Did-darba vvintajtiikom poezija qasira. Qalb il-kliem tal-poezija flbejtilkom seba' annimali. Kapaci ssibuhom? Biex ngninkom lestejtilkom 1-ewwel wanda, li hija kelb. Sibu s-sitta lc olirajn, iktbuhom fuq karta u ibagntuha, fiimkien rna' isimkom u d-dettalji, Iii. .. Birdllfe Malta

~··~ ~ .~

--!/ ~

Werzzu 1-kok tghidx kemm isa;jar dejjem testa Jkel h nin. Kull ricetta li jiddohha jg!Jid "lfcif{fa rL'Ca din!"

Darha sab xi !Jaga gdida xtara z-zrar u xi siment, gir, affarijiet hiex 1/Jawwad xorta qal ma kienx kuntent.

Klabb Muttaf Kompetlzzjonl 28 berhaq m kifgbamel Marina Court L-ingredjenti bctwwad sew

Triq Rigord "Ta' dan zgur xi palj'u niebu, ( Ta' Xbiex MSD 12 jiena l-aqwa kok hawn gew!" 1 Min jirbali jieliu CD gentilment mognti The Scorpion. Cans gflandkom sal-1 0 ta' Novembru 1998. Sakemm lesta kisserpala

lr-rebbien ta' Kompetizzjoni 27 huwa Brenton Gilford minn Wied il- I l St.iede~l nies IJ~tre~ inv~t . Gnajn. Brenton jista' jmur jigbor is-CO minn gnand The Scorpion. I hxex ltl dan-me~'\ ;ag!Jtl g~a~zt ) !mportanti li jienu miegnu !-membership card. IHajr monbi kien borka, 1 g!Jamel ke;k khzr tal-kommt! summiena, pluviera u tinjtl I ~ _________________ j --

Martial Arts, Keep-.fit, Sports and Music

The Scorpion, Sir Paul Boffa Ave.,Paoia PLA19 Tel 691957 • Fax 686943 • Mobile 0972284

Page 5: IL- · L-gliargliar hija sigra li fi-Ewropa ssibha biss f'xi nnawi fi Spanja. imma fi-Afrika ta' Fuq, bnat-Tunezija, tikber fil-muntanji. Nigu gfla!widnet 11-baliar. Din iva! Din

i 1-

",,I.h~ i.Z.C,\'Ylffi f'IWl>'\.t\i":.~h ~Or~'\'& ~t~ V. ''

F'diH'iarga ser nittrumbjaw fuq gliasfur tai­prlza - ii-Baghdan. U hekk jixraq, !adarba fl-20 ta' Settembru kellna wahda mlll-aqwa pases ta' dan 1-gflasfur ...

Dis-sena fii-Buskett, dehru mijiet ta' bagndan, II minnhom 1 i 7 (iva, mija u sbatax) gflazlu !i jorqdu fis­sigar kbar tal-prinjol. U miii-Gfwlja tai-Gordan f'Gflawdex, irnexxieli nara madwar mitejn Bagfldan defllin minn fuq il-baf1ar, wara vjagg minn Sqallija. lnliallikom timmaginaw xi spettaklu dak!

Fil-gzejjer Maltin jidhru erba' speci ta' baglidan, li minnhom ii-Bagfldan Alimar huwa 1-aktar komuni. 11-Bagfldan An mar fii-fatt huwa torsi 1-aktar gnasfur tal­

priza ii naraw fostna ta' spiss. Jidher ta' Marzu sa ta'

, u mill-alinar t' Awwissu sa' 1-aflflar Settembru.

spiss iqatta' 1-lejl jistrien specja!ment masgar

bflai!-Buskett.

Maiti Bag1'1dan Ahmar lngliz Marsh harrier

Xjentifiku Circus aeruginosus

Biex tara bagndan, !-an jar li tagnmel hu li toqgnod fuq xi gnolja waqt il-passa u tiftan gnajnejk sew. Fir­rebbiegna anjar jekk ikun hemm daqsxejn tar-rill. Tromba hija essenzjali biex tagnraf speCi minn onra, gnalkemm ii-Bagndan Anmar jingnaraf faCi!ment. Gnandu t-titjira nafifa, denb u gwienantwal, ujekktarah mirmquddiem inobb izomm gwinnajh forma ta' 11-Bagndan Anrnar mara hija kanne!la b'ras safra, filwaqt li r-ragel gnandu gwienan grizi cari bil-ponot

zdied f'dawn 1-- fii-fatt, sa madwar 1 0 ma kienx daqshekk

x'aktarx li 1-protezzjoni li

qed jingnata fi-Ewropa, ibejjet 11-bagfldan ibejjet

fejn hemm glladajjar

hemm li f'Malta majgfladdl

Falzon

Page 6: IL- · L-gliargliar hija sigra li fi-Ewropa ssibha biss f'xi nnawi fi Spanja. imma fi-Afrika ta' Fuq, bnat-Tunezija, tikber fil-muntanji. Nigu gfla!widnet 11-baliar. Din iva! Din

6

Nixtieq inkun naf. .. Gfiazii Editur,

Nixtieq inkun naf jekkfl-ibnra ta' Maltajldhlux k!ieb il-bahar, u nixtieq !nkun naf ukoll jekk il­meril, 1-ghargliar u wid net il-banar jghixux Malta blss.

Prosit tal-magazln gnax huwa interessanti fiafna, u komplu sejrin hekk.

Gnaziz Roderick,

Roderick Chetcuti Santa Lucija

Grazzi ta' 1-ittra tiegnek u tal-kliem sabin. Nigi ghall-mistoqsijiet tiegnek.

F'Malta jidnlu klieb il-baliar? Iva, jidhlu. Fil-fatt 1-ikbar great white shark li qatt

inqabadfid-dinjaqabduh sajjieda Maltin lidejn Filfla! Barra minn hekk, tista' tghid kull sena jkun hawn xi twissija li dehret "fluta kbira" f'xi nnawi ta' Malta. lmma toqgnodx titwerwer- 1-anhar attakk minn kelb il-baflar fl-ilmijiet Maltin sar iktar minn 40 sena ilu. U minn dak iz-i:mien '! hawn min jaf kemm miljuni ta' nies gharnu fl-ibnra Maltin bla ma gralhom xejn!

Nigu gnali-mistoqsija 1-onra ... Le, il-merill ma ssibux Malta biss, imma f'nafna

artijiet ohra tai-Mediterran. L-gliargliar hija sigra li fi-Ewropa ssibha biss f'xi

nnawi fi Spanja. imma fi-Afrika ta' Fuq, bnat-Tunezija, tikber fil-muntanji.

Nigu gfla!widnet 11-baliar. Din iva! Din hijapjanta endemika ghal Mata. Endemika jigifieri ssibha biss f'postwiehed, u rnkien iktar fid-dinja. U kien ghalhekk li fl-1971 innatret il-fjura nazzjonali ta' Malta.

L-Editur

Jiktbilna pitirross! Gflazii: Editur,

Jiena pltirross u ga g1iaddejt minn fuq 11-gzira ta' Malta.

Gliaddejt! Taf kif :;,r;;._,~~--"

hu, mbezzgfla. G1ialhekk Editur, kompli ghid lit-tfai Maltin biex ma jaqbdux pltirrossi, forsi xi darba ngliaddi ferliana minn fuq Malta.

Malluna flajjln!

Gnazii: Pitirross,

Stephen Magro Maz-Zabbar

Halli f'idejna biex inkomplu ntambru f'ras ii-Ma!tin biex liiek u Iii snabek jitgnallmu jirrispettawk, u flok ma jarmawlek trabokk, jarmawlek bird table!

Minn dis-sena 1-BirdLife se terga' taqbad ii-Kampanja fl-iskejjel favur ii-Pitirross.

Indirizzaw l-ittri taghkom hekk!

L-Editur

Birdlife Malta ~~~~~ ; Klabb Muttaf :. l 28 Marina Court ·• ·.i.~ Triq Rigord Ta' Xbiex MSD 12

Kelb ii~Batiar Abjad Great White Shark

Nixtiequ ninfurmaw !ill-membri li 1-kompetizzjoni Otlloq Annimal issa spiccat Grazzi Iii dawk kollha li wintaw dawk il-mostri kol!ha! Ailanares

jezistu veru!!!

Page 7: IL- · L-gliargliar hija sigra li fi-Ewropa ssibha biss f'xi nnawi fi Spanja. imma fi-Afrika ta' Fuq, bnat-Tunezija, tikber fil-muntanji. Nigu gfla!widnet 11-baliar. Din iva! Din

ll-Muttofa 28 • Settembru- Ottubru 1998

G Thomas Pace (9)

Garden

Russett lklial

Nimrod Mifsud (12}

Kudirross Blu :·::.·· ..

7 David Attard (1 0)

•,: ,•,,,•

Agrett

Sabrina Zammit (9)

Tpingix ikbar minn i Ox 1 Ocm, uza kart a (mhux kartoncina) bajda u tpingix bil-kuiur. lkteb is em 1-annimali jew pjanta u ismek u l-eta. Jekk timxi mar-regoli, it-tpingija tiegflek gflad tidher fil-magazin.

Page 8: IL- · L-gliargliar hija sigra li fi-Ewropa ssibha biss f'xi nnawi fi Spanja. imma fi-Afrika ta' Fuq, bnat-Tunezija, tikber fil-muntanji. Nigu gfla!widnet 11-baliar. Din iva! Din

Bnal daz-zmien, ii-Buskett jibda jimteia najja.Suppost beda jikber_ il-faqqiegfl, ikun hemm torsi nixxiegna ilma fil-wied, ikun hemm i-gf1asafar tai-passa !i jkunu gew miii-Ewropa gnall-vaganzi tax-xitwa! PUirrossi, sturnell, bucaqq tax-xitwa, kudirross iswed, v}olini, xi :zakak tad-dell.

U naturalment, is-sigar xjun taz-:Znuber, tac-cipress, tal-luq, tal-pekan, taz-iebbug, tal-fraxxnu, ta' 1-ulmu u tal-baliut. U 1-iiedna fuq ic-cnut, u 1-likeni mas-sigar. lmsomma, genna ta' !-art i.gnira.

U anna dal-gmiel na mmorru narawh, ingawduh, u nitgnallmu dwaru. T.. "' ?I

IQU mag 11 na · · Data 11-Hadd 8 Novembru 1998 Xi Niltaqgnu Tant it-Tinda, !1-Buskett

lognba ambjentali Min 8.15am ma tonqosx Nispic_caw 11.00am

Gibu Tromba jekk gnandkom

Min gej b'ta!­linja jista' jaqbad 1-81 li titlaq mill­Belt fit-7.40am

Kif qrajtu fil-pagna ta' 1-aflbarijiet, ii-Birdlife issa morn a noqogndu Ta' Xbiex. 16-centru 1-gdid huwa nafna isbafl u iktar imdawwal minn dak li kellna 1-Belt. U biex ll~membri tkunu tlstgflu taraw b'gnajnejkom stess, se naglimlu Open Day (anzi iewg open days!). Allura x'se jkun hemm? Ara, se jkoilna ... ·

NOT A GHAL MiN

WIRJA ta' Birdlife Malta minn SLIDE SHOW dwar in-natura Maltija.

SHOW dwar JUMBLE SALE CLEARANCE

IL-FLUS GrtAT-TSHiRT TA' L·AUVE

24 1 - 1 2.30pm u 4.30pm - 7.30pm

1998 - 12<10pm u 3.00pm- 7.30pm.

Dawk il-membri li Tshirt ta' I-ALIVE (lista pag 12) jistgflu 1-0pen Day. U dawk li faddlu u gliadhom ma bagntux il-formola, jistgliu jielldu kollox dakinhar ta' 1-0pen Day u jingliataltlom it-Tshirt fii-pront.

Page 9: IL- · L-gliargliar hija sigra li fi-Ewropa ssibha biss f'xi nnawi fi Spanja. imma fi-Afrika ta' Fuq, bnat-Tunezija, tikber fil-muntanji. Nigu gfla!widnet 11-baliar. Din iva! Din

Zgurtafu bil-cartoons tar-Roadrunner, dak 1-gnasfur li daqs ir-rin u li dejjem jiskappa n-nases li jagnmil!u

1-Coyote. Kontu tobsru !i dan !-gnasfur verajezisti? Hekk hu, jgnix fid-de:Zert ta' I-Arizona fl-iStati inobb

=

G1ialiex ii-Maltin jib:Zg1iu mis-sriep tag1ina? Kull darba li nsemmi s-sriep nara min iberraq g1iajnejh u jrodd is­slaleb. U jekk xi povru serp ifetUiiu jid1iol f'xi gnien malajr jaqla' daqqa ta' n bl "I' . . "'t' . I I " ~e a... .! ma Jmurx Jag~ ~.1m -ve enu.

tal-velenu kollha nmerija, gllax is­sriep Maltin mhumiex velenuzi gnan-nies. Fil-gzejjer tagnna gnandna erba' speti ta' serp. ls-Serp 1-lswed huwa 1-ikbar wiened u jikber sa metru u nofs. lt-tlieta i-onrajn, jigifieri s-Serp Andar, ii-Lifgna u 1-Qattus* bilkemm jaslu sa metru, u i-ebda minnhom ma jiekol jew jigdem lin-nies. U l-erbgna li tluma jitwerwru min-nies!

!s-sriep tagnna jieklu grieden, gremxul u anke zringijiet. Meta jaraw il-priza, dawn inebbu gnaliha b'neffa kbira u jigdmuha waqt li jdawru gisimhom magntla. 11-Qattus biss gnandu ftit velenu. Dan il-velenu tant

dgnajjef li jaffettwa priza zgnira Certament li s-sriep ta' Malta

m'ghandniex ghax nibzg1iu minnhom. Anzl af'lna n~nies naghmlu iktar hsara lis-srlep mil! I huma qatt jistghu jag1imlu lilna.

ambjentniexef, inufgnall-gremxul qalb il-pjanti baxxi tad-dezert,

Bna!l-karattru tal-cartoons, veru li dan 1-gnasfur inobb

anzi jppreferi jigri milli jtir. hnma MH veru li jigri iktar minn rokit! U mhux veru

c jagnmel s·EEP

* Jismu hekk gnax gnandu gnajnejh bnal tal-qtates. ,Jgnidu!u wkoll Te!eskopu, imma nippreferu 1-isem !-iellor. ""'" ---·--·--·····-·-------------------------------· ~~-

~ M'intix berdwocer Malti jekk m'intix

... til-Birdwatchers Club! Birdlife Malta • Birdwatchers Club • 28 Marina Court Triq Rigord Ta' Xbiex MSD 12

Page 10: IL- · L-gliargliar hija sigra li fi-Ewropa ssibha biss f'xi nnawi fi Spanja. imma fi-Afrika ta' Fuq, bnat-Tunezija, tikber fil-muntanji. Nigu gfla!widnet 11-baliar. Din iva! Din

10

1-iiamrija hija parti minnciklu kontinwu. Fin-natura 1-iiamrija bil-mod il-mod titneiiiia ma' 1-ilma u mir-riii, imma fl-istess iiin iiamrija gdida tifforma mit-tifrik tal­blat u t-tmermir tal-vegetazzjoni. 11-prob!ema tinqala' meta jintilef il-bilanc bejn dawn ii:-zewg processi. L­erozjoni tal-liamrija tigri meta tlntilef liafna iktar f"'amrija milli tinlioloq.

X'Jl w! Hafna telfien ta' iiamrija qed isir miniiabbadrawwiet

iiziena tal-biedja. Per ezempju ...

Meta 1-bdiewa juzaw il-monokultura (meta jizirgnu dejjem 1-istess pjanta fuq meded l"<barta' namrija) il-liamrija jispiccaw!ha sustanzi, rna tibqax magnquda, u facli tintilef.

Meta 1-lirit isir fid-direzzjoni li minnu jinzell-ilma tax-xita, iHiamrija titkaxkar iktar malajr ma' 1-ilmijiet.

·Meta Hmrieliel tan-nghag u 1-baqarjitflallew jirgnu ii:-zejjed, il-namrija titlef il-kisja koilha tal­naxix, u mill-gdid tinkixef u ttir mar-ril'l.

Meta 1-bdiewa jui:aw makkinarju tqil, dan iba!lat il-namriJa tant li metatagnmel ix-xita, Hlma f!ok jinxtorob miil-namrija, jgnaddi minn fuq il-wi66 tagflha, jingema' f'widien sflan u mill-gdid ikaxkar il-namrija

, Meta jitqacctu 1-forestl- u - i!-

F~Malta x-xita spiss tagiimel f'flalbiet qosra imma qawwijin. Dit-tip ta' xita hija 1-agiiar giiall-flamrija, gnax malajr tkaxkarha mai-widien li jagnmlu. F'Malta gnandna wkoll flafna gnelieqi mitluqin. F'dawn 1-gnelieqi, nadd ma jsewwi 1-nitan tas-sejjieflli jaqgnu. Gnalhekk meta tagnmel ix-xita, il-namrija tanrab mill­nitan imwaqqgnin, u tispi66a 1-banar.

~~~hlnamrija~qti!rtilitaml-hamrif? Tista' twassal ukoll gnad-dezertifikazzjoni, jigifieri meta art fertili ssir dezert, art bi blat mikxuf u bla najja. Meta 1-namrija titkaxkar u tispicca fix-xmajjar, fl-gnadajjar u fil-banar, din tonnoq u toqtol il-najja kollha tal-qiegn. Ezempju ta' dan huwa 1-qroll (coral), li jrid ilma nadif u car. Fejn hemm impjanti najdroelettriCi (mhux f'Malta), il-namrija li tinzel fix-xmajjar spiss tiggamja u tiiassar t-turbini u 1-makkinarju.

Fejn m'hemmx iiamrija biex tixkuma 1-ilma, 1-ilma tax-xita jinzel ko!lu f'gnarar kbir u jagtimel tisarat kbar. L-gnarar ikaxkar djar u rnula snan u spiss joqtol mijiet u anke eluf ta' nies u bhejjem li jinqabdu fl-ilmijiet u t­tjun ii jinzlu mill-gnoljiet u 1-muntanji. Dii:grazzji bnal dawn sirna spiss nisimgnu bihom fl-aflbarijiet!

ll-liamrija li nitilfu qatt ma nistgnu ngibuha lura. L­erozjoni tal-namrija tnaqqas il-produzzjoni agrikola. Xjenzati qed jgflidu li bir-rata prezenti ta' telfien ta' namrija, il-prodott agriko!u fi-Amerka ta' Fuq u fi-Afrika se jonqos b'25%, u fi-Amerka t'lstel b'20%. Dan ifisser inqas ikel f'dinja fejn in-nies qegndin dejjem izidu!

L-erozjonl tal-hamrija hija stmata dizastru daqs 1-gfiarar, terremotl1 u onrajn. differenza h!ja li 1-erozjonl ssehn bil-mod, tant li jekk ma noqoghdu x attenti ... qabel ma jkun tard wisq!

Page 11: IL- · L-gliargliar hija sigra li fi-Ewropa ssibha biss f'xi nnawi fi Spanja. imma fi-Afrika ta' Fuq, bnat-Tunezija, tikber fil-muntanji. Nigu gfla!widnet 11-baliar. Din iva! Din

ll-Muttafa 28 o Seitembru- Otiubru 1998 1 1

Wara iktar minn tliet snin gnaddejjin, jiddispjacina nnabbru li glialissa 1-Gruppi Lokali

Dawn huma 1-membri Huttaf li dannlu membri onrajn fi Klabb rtuttaf f'Lulju u Awwissu.

na jkollna nwaqqfuhom. Sadattant se nzidu ma' 1-attivitajiet nazzjonali biex inpattu ttit! Kif inkunu nistgnu, Gruppi Lokali nerggnu nibdewhom ...

all hal

Matthias Ebejer Joanna Ellul Steve Cutajar Pierre Vassallo Nadia Grima Tobias Sammut

~->"~'k/(

... ~( . /ul'w-; 1.' •

~~l!'j <'"""' I' ·' ~~.·;·.Ji ... · i ~ ,~f ;: r

u lilek nibagntulek ... e Tliet pitazzi ta" 1-gllasafar u e Stiker bil .. kulur ta' ghasfur

( Hajjar liabib jew nabiba jidnlu fi Klabb Huttaf, tihom

lndirizz

jim lew kopja ta' dil-formola, imla isfel id-dettalji tiegnek stess, u ibgtlathomlna, flimkien mai-Lm1.50c tal­membru 1-gdid. 11-pitazzi u 1-istiker jas!ulek bil-posta f'temp ta' ftit granet. Garanzija!

·~~~~

Postcode

Data tat-Twelid

Telefon

lndirizz

-··- .. - ·""'"• •

Postcode

Page 12: IL- · L-gliargliar hija sigra li fi-Ewropa ssibha biss f'xi nnawi fi Spanja. imma fi-Afrika ta' Fuq, bnat-Tunezija, tikber fil-muntanji. Nigu gfla!widnet 11-baliar. Din iva! Din

Bis-sanha tai­Birdlife, jiena u

snabi 1-glalez suwed 1-onrajn

nistgliu nbejtu fir­riserva tas-Simar u ngnixu bla biza' ii nlaqqtu xi tir ta'

senter. Bl­gliajnuna tagnkom

nista' nserrah monni u ngnix Malta fil-pati.

Eiattament 50 membri (s'issa), II lsimhom jidher hawn taht, dai'llu gi'lall-gabra li qed naglimlu gflar­riserva tas-Simar. Dawn IH'futtaf veramentfiaqqhom it-Tshirtliliadmu . gl'lalih, u jistgliu jmorru jigbruh mid­dar ta' BirdLife Malta f'Ta' Xbiex (mappa pag3). Meta tmorru liudu magflkom il-membership card.

SeHembru- Ottubru 1998 • ll-Kuttafa 28

Zur il-websajt ta' Birdlife Malta fuq !­Internet. ..

http://www.waldonet.net.mt!Birdlife/

Charlotte-Ben Micallef· Justin Spiteri ·Matt Pulis· Daniel Bezzina ·Joseph Vella • Kristine Marie Bartolo· Clayton Zammit • Marilyn Hili • Etienne Caruana • Abigail Camilleri • Joseph Glynn • Rita Bonello • Andrea Spiteri ·Matthew J Grima· Andrea Micallef· Shaun Grech • Andrew Falzon • Charles Borg • Ann-Marie Camilleri • Daniel Warrington • Karen Livori • Sarah Camilleri • Shawn Ritchie • Rebecca Buttigieg • Matthew Borg Cardona • David Ciangura • Ryan Farrugia • Marilyn Theuma • Justin Vella • Maria Baldacchino • Cynthia Zammit· Jennifer Williams· Jonathan Williams • Josianne Williams • ??? Williams • Raphael Axisa • Robert Axisa • Helena Felice • Lara Marie Vella • Mandy Zammit • Elaine Farrugia • Felicity Borg • Marica Cassar • Edwin Gusman • Marco Calleja • Gianluca Calleja • Joseph Farrugia • Alison Briffa • Nicholas Mifsud • Etienne Fenech.

Da' 1-aliflar smajna wal'lda mhux tas~soltu ....

Hinijiet ta' 1-utficju Bird life: Mit-Tnejn sai-Gimgna Bam - 1 pm

Mela xi bennejja kienu qed jandmu fuq plot tal-bini f'Birkirkara. F'dal-plot kienu liatfru nofra kbira biex 'il quddiem isir bir. Bix-xita li gnamlet dan 1-annar din il­nofra faret bl-ilma u saret qisha vaska daqsxiex. Meta 1-naddiema reggnu marru jandmu, sabu 1-vaska u 1-plot mimli zringijiet ta' kull daqs, koilha jognxew u jaqbi:u!

Mhux hekk biss. Meta l-bennejja bdew iflal!tu 1-konkos u jqieghdu 1-gebel, indunaw li xi ngijiet bdew jaqbzu anke fil-konkos frisk u jcafalsu u jenlu fih!

Kien hawnhekk li Hiaddiema \Nrew kemm huma tassew irgiel qalb tajba. Giethom nniena miz-

ngi"et, u wief1ed wiened bdew jigbru m bil-galbu minn gol-konkos u jnarrbu mi

gdid fil-vaska! Sadattant membri

Birdlife semgflu b'dan il-kaz. Gnalhekk marru jigbru kemm setgnu minn dawn iz-zringijiet

11-post tal-binL lmbagnad naduhom f'wied sabin kollu ilma gieri u naxix fait! u telquhom hemm.

Kos, anke z-zringijiet ikollhom l~avventuri!