0

Republic of the Philippines

Department of Education Regional Office IX, Zamboanga Peninsula

Zest for Progress Zeal of Partnership

9

Pangalan: ___________________________

Baitang at Seksyon: ___________________________

Paaralan: ___________________________

Ikalawang Markahan- Modyul 2:

Karapatan ay ipaglaban,

Tungkulin ay gampanan

Edukasyon sa Pagpapakatao

1

Ang modyul na ito ay inihanda upang lubos mong maunawaan ang

iyong mga karapatan at tungkulin. Magiging ganap ang iyong pagkatao kung iyong isasabuhay ang paggalang sa karapatang pantao at pagsasabuhay ng mga pagpapahalaga na makatutulong sa paghubog sa

iyong sarili. Maraming mga isyu hinggil sa paglabag sa karapatan ng tao na isinisiwalat sa social media na nagiging pamulat-mata sa mga taong patuloy

na nagbubulag-bulagan sa lipunan.

Pagkatapos mong pag-aralan at isagawa ang mga gawain sa modyul

na ito, inaasahan na maipamamalas mo ang mga sumusunod:

5.3 Napatutunayan na ang karapatan ay magkakaroon ng tunay na kabuluhan kung gagampanan ng tao ang kanyang tungkulin na kilalanin at unawain, gamit ang kanyang katuwiran, ang pagkakapantay-pantay ng

dignidad ng lahat ng tao (EsP9TT-IIb-5.3)

5.4 Naisasagawa ang mga angkop na kilos upang ituwid ang mga

nagawa o naobserbang paglabag sa mga karapatang pantao sa pamilya, paaralan, barangay/pamayanan o lipunan/bansa (EsP9TT-IIb-5.4)

Sa nagdaang aralin, napag-aralan mo ang iba-t-ibang uri ng

karapatang di maaalis o inalienable rights na ayon sa panulat ni Sto. Tomas

de Aquino. Nalaman mo rin na bilang tao kailangan mong gampanan o

gawin ang mga tungkuling nakaatang sa iyo. Nararapat lamang na sa lahat

ng pagkakataon ay iggalang ang karapatan ng indibidwal dahil siya ay may

dignidad na nagpapabukod-tangi sa kaniya.

ALAMIN

BALIKAN

2

Gawain 1: Tsart ng mga Karapatan at mga paglabag sa mga ito Nalaman mo na ang kahulugan ng karapatang pantao. Ngunit may

mga panahon na nilalabag ang mga ito.

Panuto: Sagutin ang mga tanong na nakapaloob sa talahanayan upang

lubusang mapalawak ang iyong pagkakaunawa sa aralin.

Mga Karapatan Mga paglabag

sa bawat

karapatan

Angkop na kilos

upang ituwid ang

napunang paglabag

1. Karapatang mabuhay at kalayaan sa pangkatawang

panganib

Hal. Aborsiyon

2. Karapatan sa mga batayang pangangailangan pang magkaroon

ng maayos na pamumuhay (pagkain, damit, tahanan,

edukasyon, pagkalingang pangkalusugan, tulong sa walang trabaho, at tulong sa pagtanda)

3. Karapatan sa malayang

pagpapahayag ng opinyon at impormasyon

4. Karapatan sa malayang pagpili

ng relihiyon at pagsunod sa konsensya

5. Karapatan sa pagpili ng propesyon

6. Karapatan sa malayang paglipat

sa ibang lgar upang manirahan

7. Karapatan sa aktibong pakikilahok sa mga pampublikong gawain o proyekto

8. Karapatan sa patas na

proteksiyon ng batas laban sa mga paglabag sa mga karapatang ito

3

Gawain 1: Pagsusuri sa Sitwasyon Panuto: Suriin ang sitwasyon. Tukuyin kung anong uri ng likas na

karapatan ng tao ang nilabag sa bawat sitwasyon. Ipaliwanag kung

bakit. Pagkatapos, sagutin ang mga tanong sa ibaba ng gawain

Mga tanong:

1. Bakit maituturing na paglabag sa karapatan ng bawat tauhan ang inilalarawan sa bawat sitwasyon?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________

TUKLASIN

Sitwasyon A

Nagsabi na ang 32 gulang na si Mary Jean sa kaniyang ina na mag-aasawa na

siya. Napagtapos na niya anf kaniyang dalawang kapatid at nasa Junior High School

na ang bunso. Ngunit sinabi ng kaniyang ina na kailangan munang magtapos ang

huli bago siya magpakasal. Siya lang ang inaasahan ng ina.

Sitwasyon B

Mula nang lumakas ang kita ng negosyong catering ni Aling Delia,

nangangailangan siya ng karagdagang waiter. Noong una, sapat ang sinisuweldo niya

sa mga ito at libre ang pagkain nila lalo na kapag may overtime na trabaho. Ngunit

nang nagkatampuhan si Aling Delia at ang kaniyang asawa, nagpasiya itong bimuli ng

condominium upang iwasan ang stress na sanhi ng tampuhan nila. Dahil dito, hindi

na tumanggap ng sapat na pasahod ang mga waiter at hindi pa nila ito natatanggap

sa takdang araw.

Sitwasyon C

Maraming sako ng bigas ang nakatago sa sa 50 conatainer van ni Mang Enteng

bukod sa nakikita sa kaniyang tindahan sa palengke. Sa gitna ng panawagan ng

pamahalaan ng tulong sa pagkain, pera at damit para sa mga biktima ng bagyong

Yolanda, 30 sako ng bigas lang ang pinadala niya sa Samar, Leyte.

4

2. Ano-ano ang maaaring gawin ng kabataang kasing edad mo upang pukawin ang kamalayan ng kapuwa Pilipino sa mga paglabag na ito?

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ilang karapatang pang-indibidwal ang kinilala sa encyclical na “Kapayapaan

sa Katotohanan” Pacem in Terris:

1. Karapatang mabuhay at kalayaan sa pangkatawang panganib

2. Karapatan sa mga batayang pangangailangan upang magkaroon ng

maayos na pamumuhay

3. Karapatan sa malayang pagpapahayag ng opinion at impormasyon

4. Karapatan sa malayang pagpili ng relihiyon at pagsunod sa konsensiya

5. Karapatan sa pagpili ng propesyon

6. Karapatan sa malayang paglipat sa ibang lugar upang manirahan

(migrasyon)

7. Karapatan sa aktibong pakikilahok sa mga pampublikong gawain o

proyekto

8. Karapatan sa patas na proteksiyon ng batas laban sa mga paglabag ng

mga karapatang ito

Ang mga karapatang kinilala ni Santo Tomas de Aquino at ng Pacem In

Terris ay masasalamin sa Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatan ng Tao

(Universal Declaration of Human Rights) na binanggit sa Modyul 5. Ibinatay ang

mga karapatang kinilala ng Pandaigdig na Pagpapahayag sa dignidad ng tao, patas

at hindi maaalis na karapatan ng bawat kasapi ng sangkatauhan bilang

pundasyon ng kalayaan, katarungan at kapayapaan sa buong mundo. Saan

nagsisimula ang karapatang pantao? Narito ang sagot ni Eleanor Roosevelt, pinuno

ng pangkat na bumuo ng Deklarasyon: Ang mga karapatang pantao ay nagsisimula

sa mundo ng indibidwal na tao – sa maliit na pamayanan kung saan siya nakatira,

sa paaralang pinapasukan niya sa factory, sakahan o opisina kung saan siya

nagtatrabaho.Ito ang mga lugar lung saan dapat asahan ng bawat babae, lalaki, o

mga bata ang pantay na katarungan, oportunidad at dignidad nang walang

diskriminasyon.

Binigyang-diin ito ni Max Scheler na kailangang hubugin ang sarili tungo sa

pagpapakatao upang matupad din ng pamayanan, pamahalaan o lipunang

kinabibilangan niya ang tungkulin ng paglinang ng pagpapakatao.Ngunit mahirap

isagawa ang paghubog na ito sa sarili kung hindi ginagawa ng mga institusyong

panlipunan ang mga obligasyon nito sa tao na itinakda ng mga batas.

SURIIN

5

Ang pagkilala sa mga patas at hindi maaalis na karapatan ng bawat tao sa

buong mundo na pinakikilos nang may kalayaan, katarungan at kapayapaan ay

nangangailangan ng patas na pagbibigay halaga sa karapatan at tungkulin upang

makabuo ng batayang moral kung lahat ng lalaki at babae ay mamumuhay nang

mapayapa at makakamit ang kanilang kaganapan bilang tao.

May 19 na artikulo ang Universal Declaration of Human Rights. Narito ang

unang apat na Batayang Prinsipyo ng Sangkatauhan (fundamental Principles for

Humanity)

Artikulo 1. Ang bawat tao, anuman ang kasarian, lahi, estado sa lipunan,

opinion sa mga isyung political, wika, edad, nasyonalidad o relihiyon ay may

tungkul ang lahat ng tao sa paraang makatao.

Artikulo 2.Walang tao ang dapat sumuporta sa anumang uri ng hindi makataong

asal, kaya ang lahat ng tao ay may tungkuling pagsumikapang pangalagaan ang

dignidad at tiwala sa sarili ng kapuwa.

Artikulo 3.Walang tao, pangkat, organisasyon, bansa, army o pulisya ang dapat

mangibabaw sa mabuti at masama; lahat ay dapat sundin ang pamantayang

moral. Bawat isa ay may tungkuling itaguyod ang mabuti at iwasan ang masama

sa lahat ng bagay.

Artikulo 4. Lahat ng tao, gamit ang kanilang isip at konsensiya, ay dapat

tanggapin ang kanilang tungkulin sa bawat isa, sa mga pamilya at pamayanan,

lahi bayan at elihiyon nang may pagkakaisaL Huwag mong gawin sa iba ang

anumang ayaw mong gawin sa iyo.

Kaakibat sa karapatan ng isang tao ang obligasyon ng kaniyang kapuwa na

igalang ito at ang kaniyang obligasyon na tuparin ang kaniyang mga tungkulin.

Mahalaga sa bawat isa, lalo na sa yugtong ito ng iyong kabataan, ang pagsasaloob

ng mensaheng ito. Matutugunan mo ang tawag sa pagbuo ng iyong pagkatao sa

lipunan kung igagalang mo at ng kalipunan ang mga karapatan ng iyong kapuwa

at kung tutuparin mo ng mapanagutan ang iyong mga tungkulin.

Masalimuot man ang pagtupad ng iba’t-ibang tungkulin sa bawat papel na

ginagampanan mo lalo na sa lipunan, mahalagang patuloy na tayahin ang sarili

kung napaunlad mo ang mga kaloob ng Diyos sa pamamagitan ng pagtupad ng

iyong mga tungkulin at paglilingkod sa lipunan.

6

Gawain 1: Bigyang Diin

Panuto: Sagutin ang mga tanong na nakapaloob sa talahanayan upang lubusang

mapalawak ang iyong pagkakaunawa sa aralin. Isulat ang sagot sa kuwaderno.

Ano-ano ang konsepto at kaalamang

pumukaw sa akin?

Ano ang aking pagkaunawa at

reyalisasyon sa bawat

konsepto at kaalamang ito?

Ano-anong hakbang ang aking gagawin upang

mailapat ang mga pang-

unawa at reyalisasyong ito sa aking buhay?

1. Tungkol sa Karapatan

2. Tungkol sa Tungkulin

3. Tungkol sa paglabag sa karapatan

Gawain 2: Lingguhang Plano Panuto: Gumawa ng isang lingguhang plano ng mga tungkuling gagawin

upang maging gawi mo ang pagpapahalaga sa mga karapatan at tungkulin.

ARAW TUNGKULING GAGAMPANAN

Lunes

Martes

Miyerkules

Huwebes

Biyernes

Sabado

Linggo

Sagutin:

1. Ano ang iyong naging reyalisasyon matapos gawin ang gawain? 2. Paano makatutulong ang pagtutupad sa tungkulin sa pagbuo ng

iyong pagkatao/pamilya/paaralan/lipunan/pamahalaan?

PAGYAMANIN

7

Gawain. Ang aking mga nahinuha.

Panuto: Isulat sa kahon ang iyong iyong sagot.

Gawain: Puso ng Pagkatuto

Panuto: Isulat sa loob ng mga puso ang mga mahalagang konsepto

iyong natutunan na nais mong ilapat sa pang-araw-araw na

pamumuhay.

ISAISIP

ISAGAWA

Ang karapatan ay

magkakaroon ng tunay na

kabuluhan kung . . .

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

Ang pagganap sa tungkulin

ay magkakaroon ng tunay

na kabuluhan kung . . .

Ang pagkakapantay-pantay

ng dignidad ng lahat ng tao

ay magdudulot ng . . .

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

8

Panuto:Piliin ang titik ng tamang sagot. Isulat ang titik ng tamang sagot sa iyong

sagutang papel.

1. Kung ang karapatan ay kapangyarihang moral, ang tungkulin naman ay ______________.

A. Obligasyong moral C. Karapatang Moral B. Likas na Batas Moral D. Moralida

2. Sa papaanong paraan napapakinabangan ng tao ang karapatan? A. Sa paggawa ng moral na kilos.

B. Dahil sa dahilang tao lang ang may isip. C. Dahil sa tao lamang ang nakagagawa ng moral na kilos.

D. Dahil tao lang ang marunong kumilos.

3. Alin ang angkop na paglalarawan ng paglabag sa karapatang pantao? A. Hindi pahihintulutang mag-absent bukas ang isang tinedyer B. Mga karpinterong nagtatrabaho ng walang sumbrero C. Isang linggo ng hindi pa nakatatanggap ng sahod ang mga manggagawa

dahil sa bagyo D. Mga menor de edad ay pinagtatrabaho sa isang minahan upang

makatulong sa mga magulang

4. Hindi maaalis sa tao ang karapatang ito dahil kailangan niya ang mga ari-arian upang mabuhay nang maayos at makapagtrabaho ng produktibo. Ito ay

karapatan sa _______. A. Pribadong ari-arian C. Bumili ng mga ari-arian

B. Mag-impok sa bangko D. Umangkin ng ari-arian 5. Kapag nilabag ang karapatan magkakaroon ng _____________.

A. Pag-iisip ng pagsisisi C. Damdamin ng pagsisisi B. Konsensya D. Pagmumuni

6. Kayong magkaka-eskwela ay nasa paborito ninyong kainan. May pumasok na

binatilyo na may kapansanan sa paglalakad. Napansin mong walang bakanteng lamesa at upuan para sa binatilyo na tila uhaw at gutom na. Ano

ang gagawin mo? A. Hahayaan ko siya at patuloy akong makikipagkwentuhan at tawanan sa

aking mga kaeskwela. B. Tatawagin ko siya para umupo nang sandali sa aming lamesa habang

naghihintay siyang malugaran.

C. Tatawagin ko ang pansin ng isa sa mga service crew para maglaan ng lugar para sa mga taong may kapansanan.

D. Makikipagkilala at makikipagkwentuhan ako sa binatilyong may kapansanan habang hindi pa siya nakakahanap ng lugar sa kainan.

7. Kung ang karapatan ay kapangyarihang moral, ang tungkulin naman ay ___.

A. Obligasyong moral ng tao dahil nakasalalay ito sa malayang kilos ng tao. B. May kaakibat na kapangyarihan.

C. May kakayahang tumulong sa iba tama man o mali. D. Maipagtanggol ang sarili sa lahat ng uri ng kasamaan.

8. Ang kagustuhan na lumipat o tumira sa ibang lugar at magkaroon ng

oportunidad tulad ng trabaho o komportableng pamumuhay o ligtas sa anumang panganib ay sinusuportahan ng karapatang ________________.

A. Magtrabaho o maghanap buhay. B. Pumunta sa ibang lugar.

C. Pumunta sa ibang lugar at maghanap buhay. D. Mag-abroad.

TAYAHIN

9

9. Maagang nag-asawa sina Gina at Peter. Maraming pagsubok silang naranasan

sa kanilang pagsasama. Gayunpaman, nanatiling matatag ang kanilang pagmamahalan. Maraming nanghusga sa kanila. Pinagsumikapang

magtrabaho nang maayos ang mag-asawa upang umunlad ang kanilang buhay. Ito ay ang kanilang karapatang ____________________.

A. Bilang mag-asawa. B. Magkaroon ng pribadong ari-arian.

C. Magkapagtrabaho. D. Makapumunta sa ibang lugar o bansa.

10. May nakita kang isang lalaking de kotse na pinapagalitan ang isang

matandang drayber dahil sa hindi pagpaparada nang tama sa kanyang dyip. Habang pinagsasalitaan siya nang hindi maganda, naroon sa tabi niya ang

kanyang paslit na apo. Ano ang gagawin mo? A. Panonoorin ko ang nangyayaring kaganapan.

B. Tatawagin ko ang paslit na apo para lumayo kami sa kaganapan. C. Tatawag ako ng kinauukulan tulad ng barangay tanod o pulis para

mamagitan sa kanila.

D. Pupuntahan ko ang lalaki at ang matandang drayber at pagsasabihan ko sila na tumigil na.

11. Ano ang totoo para sa karapatan, kasunduan, kabutihan at kawang-gawa? Ito ay _________________.

A. Bagay na pansarili lamang. B. Mahalagang bagay para sa lahat ng nilalang.

C. Magdudulot ito ng pagkakapantay-pantay sa lahat ng tao. D. Mahalagang katangian na nararapat na mayroon ang bawat tao.

12. Nakita mong kinukutya ng iyong mga pinsan ang kapitbahay niyong may

kapansanan sa pananalita. Bilang indibidwal, ano ang angkop na kilos na iyong gagawin?

A. Sasali ako sa panunukso B. Isusumbong ko sila sa mga magulang ko

C. Pagsasabihan ko sila na mali ang kanilang ginagawa dahil ang lahat ay may

dignidad na dapat igalang

D. Ipagwawalang-bahala ko na lang ang aking nakita

13. Paano magkakaroon ng tunay na kabuluhan ang karapatan?

A. Sa pamamagitan ng pagsunod sa mga batas

B. Sa pamamagitan ng pagtupad sa tungkulin

C. Sa pamamagitan ng pagkalinga sa kapwa tao

D. Wala sa nabanggit

14. Ang mga sumusunod ay mga karapatang di maaalis maliban sa:

A. Karapatan sa buhay C. Karapatang magpasiya

B. Karapatang magpakasal D. Karapatang sumamba

15. Nakapila ka sa isang ATM machine nang may nakita kang matanda na

pimipila din. Anong angkop na kilos ang iyong gagawin?

A. Sasabihan ko siya na ako na lang ang kukuha ng pera niya para di na siya

pumila

B. Hahayaan ko lang siyang pumila

C. Pagsasabihan ko siya na huwag na lamang pumila hintayin na lang na

kumonti ang tao.

D. Pagsasabihan ko ang ibang nakapila na paunahin na ang matanda dahil

10

kailangang unahin ang mga may edad na.

Susi sa Pagwawasto

SANGGUNIAN

Kagawaran ng Edukasyon, Edukasyon sa Pagpapakatao 10 Modyul para sa

Mag-aaral, DepEd-BL, Muling Limbag 2017,pp 79-92

TAYAHIN

1.A

2.A

3.D

4.A

5.C

6.C

7.A

8.C

9.C

10. C

11. C

12. C

13. B

14. C

15. D

11

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Jonathan Gilbert E. Cruz SST-II, Basilan NHS, Isabela City Division Editor: Aimee A. Torrevillas, SST-III

Tagasuri: April Joy I. Delos Reyes, SST-I Tagaguhit:

Tagalapat: Julieto H. Fernandez, OIC-SDS Maria Laarni T. Villanueva, OIC-ASDS

Eduardo G. Gulang, SGOD Chief Henry R. Tura, CID Chief Elsa A. Usman, LR Supervisor

Violeta M. Sta. Elena, ADM Module Coordinator