iii การศึกษา เพื่อสร างผู นำ สู...

iii

Education For Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Development In Democratic Society

Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Education For Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership Leadership

Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development Development In Democratic In Democratic In Democratic In Democratic In Democratic In Democratic In Democratic In Democratic In Democratic In Democratic In Democratic In Democratic In Democratic

SocietySocietySocietySocietySocietySociety

Educatio

n For Lead

ership D

evelop

ment In D

emo

cratic Society

วชย ตนศร

การศกษาเพอสรางผนำ

สสงคมธรรมาธปไตย

Educatio

n For Lead

ership D

evelop

ment In D

emo

cratic Society

การศกษ

าเพอสรางผน

ำสสงคมธรรมาธปไตย

การศกษาเพอสรางผนำสสงคมธรรมาธปไตย ประกอบดวยบทความทเสนอแนวคดในการปฏรปการเมอง

การบรหาร และการศกษา โดยเนนการสรางผนำเปนหลก

เงอนไขทสำคญกคอ จะตองปฏรปหลกสตรการเรยนการสอน

เพอใหเกดความเขาใจในระบอบประชาธปไตยและวฒนธรรม

ทเหมาะสมของนกการเมองในระบอบน รวมทงบทบาทของศาสนา

ในการพฒนาการเมอง จงใครเสนอใหเนน “ธรรมาธปไตย” เปนองคประกอบสำคญของระบอบประชาธปไตยแบบไทย

ดร.วชย ตนศร





Educatio

n For Lead

ership D

evelop

ment In D

emo

cratic Society




Educatio

n For Lead

ership D

evelop

ment In D

emo

cratic Society

การศกษ










การศกษาเพอสรางผน�าสสงคมธรรมาธปไตย

Education For Leadership DevelopmentIn Democratic Society


ii

ชอหนงสอ การศกษาเพอสรางผน�าสสงคมธรรมาธปไตย Education For Leadership Development In Democratic Society

ผเขยน วชย ตนศร

ปทพมพ พ.ศ. 2561

จ�ำนวนพมพ 1,000 เลม

เจำของ สถำบนนโยบำยศกษำ ภำยใตมลนธสงเสรมนโยบำยศกษำ 99/146 ถนนงำมวงศวำน แขวงลำดยำว เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900 โทร. 0 2941 1832-3 โทรสำร 0 2941 1834 e-mail: [email protected] www.fpps.or.th

ออกแบบปก ชยวฒ แกวเรอน

พมพท บรษท พ.เพรส จ�ำกด โทร. 0 2742 4754-5

สนบสนนโดย มลนธคอนรำด อำเดนำวร

ขอมลทางบรรณานกรมของส�านกหอสมดแหงชาต

วชย ตนศร. กำรศกษำเพอสรำงผน�ำสสงคมธรรมำธปไตย Education For Leadership Development In Democratic Society.- - กรงเทพฯ : สถำบนนโยบำยศกษำ ภำยใตมลนธสงเสรมนโยบำยศกษำ, 2561. 148 หนำ.

1. กำรเมอง. I. ชอเรอง.

320

ISBN: 978-616-8116-02-9

iii

ค�าน�าจากสถาบนนโยบายศกษา

นบตงแตทศวรรษ 2540 จวบจนปจจบน ถงตนทศวรรษ 2560

ประเทศไทยกยงอยในวงวนของปญหำประชำธปไตย ในประเดนน

ดร.วชย ตนศร นกคด นกเขยน นกวชำกำรดำนรฐศำสตร ประวตศำสตร

และกำรศกษำ ครผสอนและนกบรหำรดำนกำรศกษำ รวมทงกำรเปน

นกกำรเมอง และรฐมนตรชวยวำกำรกระทรวงศกษำธกำร ไดมควำม

อตสำหะกบเรองกำรแสวงหำแนวทำงส�ำหรบกำรพฒนำประชำธปไตย

มำอยำงตอเนอง ทำนมผลงำนปรำกฏแกสำธำรณชนหลำยเลม และ

ในจ�ำนวนนนไดตพมพโดยสถำบนนโยบำยศกษำอยดวยเชนกน และ

ในสถำนกำรณปจจบนทบำนเมองมสภำพของกำรแตกแยกควำมคด

ทำงกำรเมองสง และยงไมสำมำรถน�ำไปสกำรแกไขควำมขดแยงน

อยำงอำรยะไดตลอดชวง 2 ทศวรรษทผำนมำ สวนส�ำคญในปญหำ

ดงกลำวลวนเกดจำก “คน” โดยเฉพำะผน�ำทำงกำรเมองทงหลำยซง

รวมถงผน�ำประเทศ ดวยขำดภำวะผน�ำทสงพอในกำรสรำงทำงสมำน

รอยรำวทแตกแยกในสงคมได

หนงสอ “การศกษาเพอสรางผน�าสสงคมธรรมาธปไตย” เลมท

ผอำนถออยในมอน ดร.วชย ตนศร ผเขยน ไดประมวลควำมร ควำมคด

ทงจำกประวตศำสตรกำรพฒนำประชำธปไตยของสงคมโลกทเกดขน

และประสบกำรณในประเทศไทย น�ำมำวเครำะหและเสนอแงคดและ

มมมองในกำรใหกำรศกษำทำงกำรเมองแกสงคมไทย ทจะมงสกำรสรำง

iv

ภำวะผน�ำของผมบทบำททำงสงคมและกำรเมอง ซงเปนตวแสดงน�ำของ

สงคมใหเปนหลกของกำรพฒนำสงคมไทยไปสบรบทใหม โดยยดถอ

หลกธรรมและมหลกประชำธปไตยในทำงสำกลดวย คอ กำรสรำงสงคม

ธรรมำธปไตย ซงควรเปนทำงออกจำกวกฤตของประเทศ

สถำบนนโยบำยศกษำขอขอบพระคณ ดร.วชย ตนศร ทได

กรณำคด-เขยน สงเครำะหเปนงำนวจยยอยๆ เปนบทควำมและน�ำมำ

เรยบเรยง ดงปรำกฏเปนรปเลมน และขอบคณมลนธคอนรำด อำเดนำวร

ทสนบสนนกำรพมพหนงสอและกจกรรมตำงๆ ของสถำบนฯ มำอยำง

ตอเนอง

สถำบนนโยบำยศกษำ

กนยำยน 2561

v

ค�าน�าจากผเขยน

แนวคดตำงๆ ทจะน�ำไปส จดหมำยปลำยทำงของสงคมไทย

นำจะมไดตำงๆ นำนำ และทำมกลำงควำมแตกตำงหรอหลำกหลำย

อำจจะมจดรวมทผคนสวนใหญพอจะรบได

แนวคดทสดโตงทงซำยและขวำ กอำจจะมไดตำมธรรมชำตของ

ปรำกฏกำรณในสงคม แตแนวคดตำมเสนทำงสำยกลำงนำจะเปน

เปำหมำยของผน�ำในสงคมไทย เพรำะจะไดรบกำรยอมรบจำกผคน

สวนใหญ อกทงจะสรำงควำมสมำนฉนทกนมำกกวำจะสรำงควำม

แตกแยก

ควำมปรำรถนำทจะมระบบปกครองในระบบรฐสภา ภำยใต

หลกนตธรรมรฐ (Rule of Law) และรฐบาลทรบผดชอบตอประชาชน

ผานระบบการเลอกตง นำจะเปนทยอมรบกนไดจำกเสยงสวนใหญของ

ปวงชนชำวไทย แตกำรน�ำหลกกำรของระบบรฐสภำไปปฏบตในหวงเวลำ

86 ปทผำนมำ ดจะพบแตอปสรรคนำนำนปกำร

อปสรรคส�ำคญเกดจากคน และคนดงกลาว มใชคนหมมำก แต

เปนคนในกลมผน�า โดยเฉพำะทางการเมอง ทไมรวธทจะปกครองและ/

หรอ “เลนการเมอง” แบบสภำพบรษ ตองถอยทถอยอำศยกน แตจะ

เลนเกมกำรเมองแบบ Zero – Sum – Game คอ ชนะไดหมด แตหาก

เสยหรอพายแพ (ในกำรเลอกตง) กสญเสยหมด กำรเมองกจะกลำย

เปนเรองคอขำดบำดตำย มองฝำยตรงขำมประดจศตรของชนชำต

vi

แตกำรเมองในระบบรฐสภำเปนเกมส�าหรบสภาพบรษ ทมทศนะ

ตอฝำยตรงขำมหรอภำยในฝำยเดยวกน ประดจหนงเปนพเปนนองกน

ตองออมชอมกนในหลำยๆ เรอง แมจะคดแตกตำงกนทำงนโยบำย

กำรบรหำรบำนเมอง แตกมองผลประโยชนของคนทงชำตเปนส�ำคญ

และไมปรำรถนำจะเปนผ ชนะตลอดกำล แตตองใจกวำงพอจะให

ฝำยอน หรอพรรคฝำยตรงกนขำมไดมโอกำสเขำมำปกครอง หรอมสวน

ในกำรเสนอควำมคดเหนเชนกน

โดยสรป กลมผน�ำตองเปนสภาพบรษกอนเปนนกการเมอง และ

แมจะขดแยงกนในเชงนโยบำย กเปนกำรขดแยงในขอบเขตของ

ความเปนพเปนนองกน และเพอเปำหมำยในกำรอยรวมกนดวยสนตสข

จงมควรมควำมคดสดโตง หรอมองฝำยตรงกนขำมเปนศตร

ทกคนทเปนชำวไทย และอยบนเสนทำงกำรเมอง มใชเปนศตรกน

แตเปนเพอนหรอญำตพนองกนในอนดบแรก และตำงมำท�ำหนำท

ของเรำ เพอสนตสขของเรำทกคน ฉะนน ผ ชนะกำรเลอกตงและ

ถอบงเหยนของชำต กควรเขำใจและเหนใจฝำยคำนทคดคำน ขณะท

ฝำยคำนกจะตองเขำใจเจตนำดของฝำยรฐบำล

โดยสรป ชำวไทยทกคนมผลประโยชนรวมกนมำกกวำมควำม

ขดแยงกน เรำทกคนตองอำศยซงกนและกน มำกกวำตำงคนตำงอย

ตำงคนตำงคด เรำทกคนอำศยอยบำนหลงเดยวกน และตำมสภำษต

หรอค�ำกลำวของมหำบรษลนคอลน “A house divided against

itself cannot stand” - บานทแตกแยกภายในไมสามารถจะด�ารงอยได ประเทศชำตกเชนกน

ดวยแนวคดและหลกกำรดงกลำว และดวยนโยบำยทำงกำรเมอง

ของชำตทจะสรำงวฒนธรรมทำงกำรเมองตำมแนวคดเชนน ชำวไทยจง

vii

จะสมควรกำวไปสเสนทำงของระบอบประชำธปไตยแบบรฐสภำ

และดวยปณธำนอนแรงกลำ และเลงเหนประโยชนทอำจจะเกด

ขนจำกกำรเผยแพรแนวคดเกยวกบววฒนำกำรของระบอบประชำธปไตย

ทจะตองใหกำรศกษำแกชำวไทยโดยเฉพำะกลมผน�ำ สอมวลชน คร

อำจำรย และผสนใจทงหลำย ผเขยนจงไดเขยนบทควำมเผยแพรแนวคด

ตำงๆ ผำนหนงสอพมพแนวหนำ ในคอลมน “ปรชำทศน” ในชวงปท

ผำนมำ ตลอดจนในวำรสำรรำยเดอน “ปฏรปการเมอง-กระจาย

อ�านาจ” ของสถาบนนโยบายศกษา ซงเปนองคกรกำรกศลสำธำรณะ

และบดนเหนสมควรคดเลอกบทควำมบำงบท เพอจดพมพเปนเลมเพอ

เผยแพรตอไป และขออภยหำกมขอผดพลำดโดยไมเจตนำ แตหวงวำ

บทควำมเหลำนจะชวยเปนเครองมอใหครอำจำรยไดใชประโยชนใน

กำรจดกำรเรยนกำรสอนวชำควำมเปนพลเมองในสงคมประชำธปไตย

หรอธรรมำธปไตย ตอไป

ดวยควำมปรำรถนำดจำกผเขยน


กนยำยน 2561

viii

สารบญหนำ

ค�ำน�ำจำกสถำบนนโยบำยศกษำ .............................................................................................iii

ค�ำน�ำจำกผเขยน ................................................................................................................................v

ปฐมบท ....................................................................................................................................................1

บทท 1 ระบอบประชำธปไตย กบ นกวชำกำรไทย ...............................................9

บทท 2 ฟกยำมำ กบเสนทำงววฒนำกำรทำงกำรเมอง .................................. 13

บทท 3 ประชำธปไตยองกฤษ : ใครเลำจะเลยนแบบได ................................ 19

บทท 4 ผลของกำรปฏวตทรงโรจนในองกฤษ (ค.ศ. 1688) ......................... 25

บทท 5 เสนทำงใดทสงคมไทยควรเลอกในกำรปฏรป (I) .............................. 31

บทท 6 เสนทำงใดทสงคมไทยควรเลอกในกำรปฏรป (II) ............................. 35

บทท 7 กำรแกไขปญหำทจรตในวงรำชกำรอยำงเปนระบบ ....................... 39

บทท 8 จะสรำงผน�ำทมคณธรรมควำมรในสงคมไทยไดอยำงไร? ............ 45

บทท 9 กำรสรำงผน�ำเพอกำรปฏรป ........................................................................... 51

บทท 10 กำรสรำงผน�ำทำงกำรเมองในสงคมประชำธปไตย .......................... 57

บทท 11 กำรสรำงผน�ำทำงกำรเมอง .............................................................................. 63

บทท 12 กำรสรำงผน�ำในระบอบธรรมำธปไตย ..................................................... 69

บทท 13 กำรปฏรปกำรศกษำ กบ ธรรมำธปไตย .................................................. 75

ix

สารบญหนำ

บทท 14 กำรปฏรปกำรเมอง คอ หวใจหลกของกำรปฏรปทงหลำย ........ 79

บทท 15 พรรคกำรเมอง : ปจจยหลกของกำรพฒนำกำรเมอง .................... 85

บทท 16 กำรพฒนำพรรคกำรเมอง ................................................................................ 91

บทท 17 ยทธศำสตรกำรเลอกตง-ยทธศำสตรกำรเมอง (I) ............................. 97

บทท 18 ยทธศำสตรกำรเลอกตง-ยทธศำสตรกำรเมอง (II) .........................103

บทท 19 กำรเลอกตงและยทธศำสตรชำต 20 ป ................................................109

บทสงทาย วฒนธรรมพลเมอง ในทศนะของศำสตรำจำรยอลมอนด

และเวอรบำ .........................................................................................................115

สถำบนนโยบำยศกษำ ...........................................................................................................123

ประวตผเขยน ................................................................................................................................135

An Abstract of the Book

1วชย ตนศร

ปฐมบท

นบตงแตการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 จนกระทง

ปจจบน ชาวไทยไดเผชญกบปญหามากมายหลายประการ ไมตางมาก

นกจากหลายประเทศในเอเชยอาคเนย และกไดผานวกฤตสงครามโลก

ครงท 2 และวกฤตเศรษฐกจและการเมองมาหลายครงหลายหน โดย

เฉพาะทางการเมอง ผน�าในสงคมไทยกแกไขมาไดเพยงชวคราว แบบ

ผอนหนกเปนเบา แตปมอสรพษทเรยกวา วงจรอบาทวทางการเมอง

กอาจจะยงคงอย กบเราไปอกจะนานสกเทาใดกสดทจะคาดเดาได

สงคมไทยดจะสนไรไมตอก ทจะหาทางเยยวยาปญหา และปมอสรพษ

ทางคอรรปชน และการเมองทขาดเสถยรภาพโดยสลบฉากระหวาง

การเลอกตง การรฐประหาร และการรางรฐธรรมนญขนใหม ทอาจจะ

มรายละเอยดแตกตางจากเดม แตยงไมเคยมหลกประกนความส�าเรจ

ของแตละฉบบไดเลย ในอนาคต หากจะมคณะใดอาสาเขามาราง

รฐธรรมนญขนใหม ควรจะเดมพนไวดวยชวตวาหากเกดความลมเหลว

จากการใชรฐธรรมนญดงกลาว คณะผรางกควรจะถกประหารชวต หรอ

อะไรท�านองนน

เหตใด ชาวไทยซงในประวตศาสตรทผานมามความเฉลยวฉลาด

ไมแพชาตอนใด ขณะทผน�าของเผาไทย กพาพวกเราชาวไทยฟนฝา

อปสรรคขวากหนาม สรางบานแปงเมองในสวรรณภม และปกครองกนมาดวยความสงบสขระดบหนง ตลอดจนด�ารงความเปนเอกราช

พนจากเงอมมอของมหาอ�านาจนกลาอาณานคม เปนทเลองลอไปทว

2 การศกษาเพอสรางผ น�าส สงคมธรรมาธปไตย

สารทศ แตแลวในชวงครงศตวรรษทแลว ไทยกลบเจรญกาวหนาใน

อตราเชองชากวาชนชาตอนๆ ในเอเชยอาคเนย ขณะทระบบการเมอง

การปกครองของเรา อนเปนกญแจดอกส�าคญทจะน�าไปสการพฒนา

เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม กลบชะงกงน ลมลกคลกคลาน สะทอนให

เหนความไรความสามารถของชาวไทยทจะปกครองกนเอง ตามแบบ

ฉบบของระบบรฐสภา-ประชาธปไตย ซงก�าลงเปนทนยมของชาวโลก

ยคใหม

อะไรคออปสรรค? ปจจยตวแปรใดทเปนเหตใหเกดการขาด

เสถยรภาพทางการเมอง การทจรตคอรรปชน ความไรระเบยบ และ

ปญหาการบงคบใชกฎหมาย ปญหารวยกระจก-จนกระจาย และโดย

เฉพาะชวง พ.ศ. 2548-2557 เมอบานเมองเผชญกบการขดแยงทาง

การเมองทรนแรงจนถงระดบทจะเขาสกลยคใน พ.ศ. 2557 จงจ�าตอง

มคณะรกษาความสงบแหงชาตเขามายดอ�านาจเพอหยาศกของสองขว

การเมอง และครงนจะเปนครงสดทายหรอไม คงไมมผใดกลาจะรบ

ประกนได แตหากกระทรวงศกษาธการ พรอมดวยการสนบสนนของ

กระทรวงอนๆ จะเขามาถอธงน�าในการสรางวฒนธรรมทางการเมองใหม-

เปนวฒนธรรมประชาธปไตย ทยดหลกธรรมะเปนธงน�า ทอาจเรยกวา

“ธรรมาธปไตย” สงคมไทยอาจจะหลดรอดจากวงจรอบาทวไดส�าเรจ

อาจจะเปนการเปดศกราชใหมไปสยคของระบบการปกครองทชาวโลก

และนกปราชญราชบณฑตแตโบราณเฝาแสวงหา

วฒนธรรมประชาธปไตย คอ เปาหมายทส�าคญทสดของภารกจ

การสรางระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขใน

ประเทศไทย และวฒนธรรมมใชตวอกษรทเขยนไวเปนมาตราตางๆ ในรฐธรรมนญ แตจะตองเขยนไวในจตใจของประชาชน หากรฐบาลไทย


ตงแต พ.ศ. 2475 จนถงปจจบน พากเพยรสรางความเขาใจ ปลกฝง

อดมคตของหลกการประชาธปไตย หลกนตธรรมรฐ หลกอ�านาจ

อธปไตยของรฐ ฯลฯ ไวในจตใจของประชาชน เราคงไมแตกแยกกน

และใชความรนแรงเพอเอาชนะกนทางการเมองในชวงทศวรรษทแลว

บดน รฐบาลเฉพาะกจ (ภายใต คสช.) ไดรางรฐธรรมนญฉบบใหม

ทไดรบความเหนชอบจากประชาชน (โดยเสยงสวนใหญ) เรยบรอยแลว

ในหลกการ กควรเขาใจวาเปนรฐธรรมนญทไดรบการยอมรบ แตใน

อนาคตยงไมมใครจะคาดคะเนไดวาอะไรจะเกดขนในแวดวงการเมอง

ไทยในภาคปฏบต เพราะสงคมไทย (หรอสวนหนงของสงคมไทย) มก

ไมเปดเผยความนกคด (ทแทจรง) ของตน ซงเปนมรดกทางวฒนธรรม

ของการเอาตวรอดจากสงคมดงเดมทการเมองเปนเรอง “คอขาดบาดตาย”

ขณะเดยวกน กมบางพรรคการเมองทประกาศแลววาจะขอแกไข

รฐธรรมนญฉบบน (คอไมยอมรบ) และหากพรรคดงกลาวมคะแนนเสยง

เปนกอบเปนก�า การเมองในอนาคตหรอปหนา กจะกลายเปนการเมอง

เรองแกไขรฐธรรมนญ ซงจะเปนเรองใหญและอาจกอวกฤตไดอกระลอก

ฉะนน ภารกจทส�าคญของคณะรฐบาล คสช. ในชวง 4 ปทผานมา

หรอในอนาคต กคอ การสรางวฒนธรรมทางการเมอง เพอสงเสรม

ระบอบประชาธปไตยทมพระมหากษตรย ทรงเป นประมข โดย

กระบวนการศกษาอบรมตงแตทารกยงแบเบาะ จนกระทงจบการศกษา

ขนพนฐานและอดมศกษา

ดานวฒนธรรมทางการเมองดงกลาว ประกอบดวย 3 มต ไดแก

1. มตทางดานความร ความคด ความเขาใจ2. มตทางดานอารมณ ความรสก และอดมการณ

3. มตทางดานปฏบต


มตทางดานความร ความคด ความเขาใจ ครอบคลมเนอหาสาระ

หรอหลกคดกวางขวางมาก เชน ความคด ความเขาใจ เรอง สทธเสรภาพ

ความยตธรรม ความชอบธรรม ประชาธปไตย สงคมนยม อ�านาจท

ชอบธรรม ก�าลงอ�านาจ หนาทของพลเมอง การเปนตวแทน ชมชน

(ความหมาย) เปนตน

การเรยนรเรองการเมองการปกครอง จะเรยนแบบทองจ�าคง

ไมไดผล และจะยดเพยงค�าอธบายศพทความหมายยงไมไดผล แตตอง

ศกษาประวตศาสตรและววฒนาการของระบบดงกลาว โดยเฉพาะ

ววฒนาการของระบอบการปกครองจากระบอบกษตรยนยม สระบอบ

คณาธปไตย-หรออภชนาธปไตย สระบอบประชาธปไตย-ธรรมาธปไตย

จะตองเรยนรแนวคดเหลานเชงประวตศาสตรและเชงปรชญา ในระดบ

อดมศกษา หากเรยนรจากประวตศาสตรองกฤษ เปนแมแบบ และตาม

มาดวยสหรฐอเมรกา กควรศกษาประวตกรกสมยโบราณดบางจะทราบ

ความตนลกหนาบางของแนวคดเหลาน

มตทางดานอารมณ ความรสกและอดมการณ สวนหนงเกยว

กบการสรางบคลกนสย (character) ของชาวไทย ตงแตแบเบาะจน

กระทงเตบใหญ และอกสวนหนงเกยวของกบการปลกฝงระบบคณคา-

อดมการณ ใหแกเยาวชนจนกระทงเขาสวยผใหญ บคลกนสย เชน

ความกลาหาญ เออเฟอเผอแผ ไววางใจเพอนมนษย (trust) การเปดเผย

ไมใฝอ�านาจ หรอยดตดอ�านาจ เดนสายกลาง และเคารพศกดศรของ

เพอนมนษย เหลานคอบคลกนสยและระบบคณคา ทระบบการศกษา

เพอประชาธปไตยจะตองวางแผนปลกฝงตงแตยงแบเบาะจนกระทง

บรรลนตภาวะ รายละเอยดคงไมสามารถน�ามากลาว ณ ทนได แตได

อธบายไวบางแลวในหนงสอทผ เขยนไดประพนธไวหลายเลมในอดต


เชน ศาสตรการสอนความเปนนกประชาธปไตย (พ.ศ. 2557),

วฒนธรรมพลเมอง (พ.ศ. 2551), วฒนธรรมการเมองและการปฏรป

(พ.ศ. 2539, 2547) ซงสถาบนนโยบายศกษาไดจดพมพ

อปนสย และระบบคณคาดงกลาวมาน มความส�าคญทกขอตอ

ความเจรญรงเรอง และความเสอมของระบอบประชาธปไตย (หากขาด

หายไป) เชน ความไววางใจ (trust) ในเพอนมนษย ทงแนวตงและ

แนวนอน ส�าหรบแนวตงหมายถง ความรสกเปนชนชาตเดยวกน

ไมวาจะอยทางเหนอหรอทางใตของประเทศ จะนบถอศาสนาพทธ

หรอฮนด หรออสลาม หรอครสต ความแตกตางกนในส�าเนยงภาษา

(ทองถน) และศาสนา ไมไดท�าใหเอกลกษณของความเปนไทย ภายใต

สถาบนพระมหากษตรยพระองคเดยวกน และไดรวมพลชพเพอปกปอง

ผนแผนดนเดยวกน นคอความส�าคญของสถาบนกษตรย และผนดนท

พวกเราเกดมารวมกบเพอนบานและเพอนนกเรยนทเราไดเลนบอลใน

สนามเดยวกนมาแตเยาววย เราเปนไทยเหมอนกน เรยกวา “National

Identity” มความเปนเอกลกษณเดยวกน

สวน ความไววางใจแนวนอน คอ ไววางใจเพอนมนษย ทอาจจะ

ท�าธรกจแขงขนกน หรอเปนนกการเมองคนละพรรค แตกจะตองให

เกยรตและเชอถอในค�ามนสญญาของกนและกน ไมจ�าเปนตองมา

สาบานกนดงทไดยนไดฟงบอยๆ ในรฐสภาไทย ซงสะทอนภาพความไม

ไวเนอเชอใจกน ฉะนน พรรคการเมองทตอสกนในสภาจงตองเคารพกตกา

ซอตรงตอค�าพดทไดเปลงออกไป รฐมนตรองกฤษในอดตชอ โปรฟโม

เมอถกจบโกหกในสภา จงตองลาออก เพราะไดประพฤตผด “ศล” ของ

สมาชกสภาผแทนราษฎร


ความไวเนอเชอใจกน จงเปนคณสมบตทจะสงเสรมระบบรฐสภา

ใหด�ารงอยได นยหนง ความเปน “สภาพบรษ” พดจรง ท�าจรง รกษา

ค�าพด และทส�าคญ ใจสปอรต แบบนกกฬา เมอแพคะแนนเสยงก

ลาออก เมอครอบวาระกลาออก ไมตดยดเกาอ หรอตดยดกบอ�านาจ

จะครองต�าแหนงหวหนาพรรคตลอดกาล หรอนามสกลนเทานนทจะ

เปน ส.ส. ในเขตนได หรอเปนหวหนาพรรคได วฒนธรรมดงกลาวคอ

วฒนธรรมทย อนแยงกบระบบ/วถชวตแบบประชาธปไตย หาก

การศกษาของไทยฝกอบรมอปนสยคนหนมสาวไมไดตามขอเสนอ

ดงกลาว ขอเดมพนไวไดเลยวาประชาธปไตยไทยคงจะตองลมลก

คลกคลานไปอกนานแสนนาน และปวยการเปลาทจะตองรางรฐธรรมนญ

กนทกๆ 10 ป เพราะรฐธรรมนญไมไดปรบเปลยนนสยคนไทย แต

การศกษาเปลยน เพยงแตรฐบาลและรฐมนตรกระทรวงศกษาฯ

อาจมองไมเหนสจจธรรมขอน

ฉะนน วาระทส�าคญทสดใน 4 ปขางหนาของการปฏรปการศกษา

คอการสรางรฐธรรมนญในจตใจของพลเมอง ทเรยกวา “วฒนธรรม

ประชาธปไตยสายกลาง หรอธรรมาธปไตย” ควรเนนทงสามมตของ

การเรยนร และการพฒนา ไดแก มตทางดานความร ความคด

ความเขาใจ เกยวกบระบบและกระบวนการการเมองในระบอบรฐสภา

สายกลาง ประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข และ

มธรรมะเปนธงน�า มตทางดานระบบคณคาและอดมการณตลอดจน

อปนสย และมตทางดานการประพฤตปฏบต ฝกฝนใหเยาวชนเออเฟอ

เผอแผ เสยสละ รกสนต ไมตดยดกบอ�านาจ มความเปนผน�าทด เปนตน

การสรางวฒนธรรมประชาธปไตย สมควรทจะตองเรมตนตงแต

อนบาลศกษา จนกระทงอดมศกษา พลกผนวธการ-กระบวนการให


สอดคลองกบวย และความสนใจของแตละบคคล และอาจจะตองปรบ

หลกสตรสายครศาสตรใหนกศกษาสายนไดศกษาเลาเรยนวชาสาขา

การเมองเปรยบเทยบ ระบบการเมองทพฒนา และระบอบประชาธปไตย

ทเหมาะสมกบสงคมไทย และจะตองปรบหลกสตรในระดบมธยมศกษา

ตอนตน ตอนปลาย และระดบอดมศกษา โดยเฉพาะในกลมวชา

Liberal Arts เชน ทมหาวทยาลยรงสต ไดก�าหนดใหวชาธรรมาธปไตย

เปนวชาบงคบในกลมน เพอใหนกศกษาปท 1 ไดเรยนทกคน

การปฏรปการศกษาทกระทรวงศกษาฯ ก�าลงด�าเนนการ กนาจะ

มหลายประการทควรสนบสนน เชน การพฒนาหลกสตรเทคโนโลยใน

สายอาชวศกษา และการเรงรดพฒนาสายวจยในระดบอดมศกษา แต

ถาหากจะขาดประเดนส�าคญทจะพลกผนสงคมไทยจากระบบการเมอง

“น�าเนา” ไปสระบบการเมองของอารยชน จากการเมองทพฆาตฆาฟน

และท�าลายลางซงกนและกนบนเวทการเมอง ทไมยดโยงกบกตกาและ

“Fair game” ขาด หรโอตะปะ และหวงแหนอ�านาจ สงวนไวเฉพาะ

ตระกลหนงตระกลใด และสรางระบบมาเฟยเพอขมขและก�าราบฝาย

ตรงขาม หากจะปลอยใหการเมองกลบไปกลบมาเชนนน สงคมไทยคง

ไปไมถงดวงดาวดงททานทงหลายใฝฝน จดพ 4.3% หรอสงกวานน ท

ทานใฝฝน จะกลบตดลบ 4.0 ในชวพรบตาเดยว เมอมการเดนขบวน

และการนองเลอดปรากฏขนอก รฐบาลและผน�ารฐบาลทรกประเทศ

ชาต จงควรไตรตรองดวยความสขมรอบคอบ อยาไดพลาดโอกาสทจะ

พลกฟนระบบการเมองของไทยเขาสเสนทางอารยะ โดยใหความส�าคญ

กบการปฏรประบบการเรยนการสอนเพอสรางธรรมาธปไตย หรอ

ประชาธปไตยสายกลาง


บทความดงตอไปนเปนเพยงสวนหนงทจะชวยวเคราะห แยกแยะ

วาหลกการใดควรเปนหลกการทควรยดถอ และเสนทางใดควรเปน

เสนทางทเราควรเลอก อาจเหมาะส�าหรบใหนกศกษาไดศกษาวเคราะห


บทท 1

ระบอบประชาธปไตย กบ นกวชาการไทย

หวเรอง “ระบอบประชาธปไตย กบ นกวชาการไทย” เปน

หวเรองทแวบผานเขามาในสมองของผ เขยน เมอไดอานบทความ

ซง รศ.ประพนธพงศ เวชชาชวะ ไดน�าเสนอในหนงสอพมพแนวหนา

(เดอนตลาคม 2560) ทานอาจารยจาหวเรองวา “การปกครองระบอบ

ประชาธปไตยทเปนสากลยากทจะเกดขนในสงคมไทย” เปนการจา

หวเรองบทความทท าทายสงคมไทย (อย างสมเหตสมผล) ใน

ประสบการณของผ เขยนมกไมเคยไดยนไดฟ งข อสงเกตเชนนน

โดยเฉพาะจากนกวชาการซงควรจะเปนผชทางสวางใหแกผคนในสงคม

และทกลาหาญมากกวานน เมอทานอาจารยเสนอบทความ

ตดตามมาในหนงหรอสองสปดาห (มตชนวนท 2 พฤศจกายน 2560)

ชอเรองวา “การสงคนอ�านาจอธปไตยกลบสสงคมไทย ประชาชน

พรอมทจะรบหรอยง” ค�าตอบของอาจารยและของทานอนๆ จะเปน

อยางไร กคงตองขอแรงใหส�านกโพลล ไดส�ารวจความคดเหนกนอกครง

แตคาดวาค�าตอบนาจะ “ไมพรอม” เสยมากกวา และหากถามตอไปวา

เมอไมพรอมเชนน เปนความรบผดชอบของใคร กคงตองสบสาวคด

ความไปจนถงคณะราษฎร พ.ศ. 2475 หรอกอนคณะราษฎรเสยอก แตเมอถงขนนน กคงสบหาจ�าเลยไมไดเสยแลว เพราะจะกลายเปนวา ผคน

ในประวตศาสตรไทยเปนจ�าเลยแทบทกคน


อนทจรง จ�าเลยคนแรก หรอกล มแรก กนาจะเปนพวกฝรง

ตาน�าขาว ทดนดนขามน�าขามทะเลมาท�ามาคาขายกบพวกเราชาว

ตะวนออก และบงคบบบคนใหเราตอง “เปด” ประเทศ เชน การลด

ภาษการน�าเขา-สงออก อนญาตใหมการซอขายสนคาทฝรงตองการ

เชน ขาว ไมสก ดบก เครองเทศ ใบชา ตลอดจน “บงคบ” ใหชาวเอเชย

สบฝน

แตการเปดประตการคากเปนเพยงบนไดขนแรก ทจะตามมาคอ

การสญเสยดนแดนใหเปนอาณานคมของฝรง ความจ�าเปนภายหลงท

จะตองปรบปรงเปลยนแปลงระบบการบรหารการปกครอง จนในทสด

กคดจะเอาอยางฝรงเรองระบบการเมอง ทจะตองมระบบรฐสภา และ

ประชาธปไตยในทสด

อนทจรง ความปรารถนาทจะมระบบรฐสภา และมระบอบ

ประชาธปไตย ไมไดมาจากขอเสนอของประเทศมหาอ�านาจจาก

ตะวนตก แตมาจากชาวไทยเราเองทมการศกษาสง และ/หรอ ไดไป

ศกษาในตางประเทศ ไดเหนความเจรญรงเรองของสงคมฝรง ยอมเกด

ความนยมในลทธธรรมเนยมการปกครองของฝรง

แตภายหลงจากทไดมการปฏวต พ.ศ. 2475 เพอเปลยนแปลง

การปกครองแลว กไมปรากฏวามหนวยงานการศกษาระดบสงทสนใจ

ศกษา วจย คนควา เรองราวของระบบการเมองการปกครองแบบ

ประชาธปไตยตะวนตก (หรอตะวนออก) อยางเชนองกฤษ วาตองตอส

ทางการเมองมากศตวรรษจงมาถงจดนได หรอฝรงเศสกเชนกน ทงๆ ท

ผลตนกปรชญาเมธ ซงชธงเรองสทธเสรภาพของมวลมนษย ตงแต

ครสตศตวรรษท 17-18 และท�าการปฏวตทยงใหญ ค.ศ. 1789 มผล

กระทบกระเทอนเลอนลนไปทวยโรป แตตนเองกลบแสวงหา “ตนเอง”


ไมพบ จนกระทงเขายคประธานาธบด ชารล เดอ โกล (Charles de

Gaulle) ค.ศ. 1958 และการรางรฐธรรมนญขนใหมใน ค.ศ. นน จง

สามารถสถาปนาระบอบการเมองการปกครองแบบรฐสภาทเปน

ประชาธปไตย และมเสถยรภาพ มาจนทกวนน

จากการเกรนน�าคอนขางยดยาวดงกลาว กเพยงตองการจะชให

เหนวา การน�าระบบการเมองทเรยกวา “ประชาธปไตย” เขามาส

สงคมไทยนน อาจจะดวางายบนกระดาษและตวหนงสอ และส�าหรบ

นกรางกฎหมายรฐธรรมนญ “อาจ” ดวางาย แตเมอน�าสภาคปฏบต

กลบเกดปญหาทกยคทกสมย ตลอดเวลาแปดสบกวาปทผ านมา

เพราะอะไร? มใครไตถามถงสาเหตทแทจรงหรอไม ?

ผเขยนไมแนใจวาในแวดวงรฐศาสตร สงคมศาสตร และกฎหมาย

ไดมการส�ารวจวจยปญหา และคดคนในเชงทฤษฎรฐศาสตรดวยหรอไม

วา ระบบการเมอง-การปกครองเชนไร จงจะเหมาะสมกบสงคมไทย และ

เหมาะสมในเชงบวก เหมาะสมในเชงทจะชกน�าสงคมไทยไปสเปาหมาย

ทพงปรารถนา

อนทจรง ในแวดวงวชาการสาขารฐศาสตรและสงคมศาสตรใน

สหรฐอเมรกาและประเทศตางๆ ในยโรป ไมไดตดยดในระบอบ

ประชาธปไตยแบบถวายหว เปาหมายของรฐศาสตรโดยพนฐาน คอ

แสวงหาความจรงและหลกการทเกยวกบการเมอง-การปกครอง โดยมง

ประเดนวา ระบบการเมอง-การปกครองแบบใด จงจะน�าไปสความเจรญ

รงเรองของสงคมทเปนเปาหมาย ฉะนนงานวจยและศกษาคนควาใน

ประเดนน จงมขอบเขตกวางขวาง ตงแตระบบเผดจการทหาร ระบบกษตรย ระบบรฐสภา ตลอดจนระบบประชาธปไตยแบบสงคมนยม รวมทงระบบ

คอมมวนสต การเปดใจกวางเพอวเคราะหศกษาแทบทกระบบ จงชวย


ใหเกดวสยทศนกวางและกอใหเกดผลบวกในแวดวงวชาการ

ในทามกลางการศกษาวเคราะหในวงกวางเชนน กปรากฏวาม

นกคด หรออาจจะเรยกวา “เกจอาจารย” ทานหนงจากมหาวทยาลย

ดงในสหรฐอเมรกา คอ ฮาวารด ไดเสนอแนวคดตามทฤษฎใหมของทาน

ซงอาจจะดแหวกแนวจากความคดเดม ทานผน คอ ศาสตราจารย

แซมมวล ฮนตงตน (Samuel Huntington) ซงเสนอแนวคดวา ปญหา

ของการเมองในโลกสมยใหม เปนปญหาของการขาดเสถยรภาพของ

ระบบการเมอง-การลมลกคลกคลาน การปฏวตรฐประหาร ทกลายเปน

ปรากฏการณใหเหนแทบทกป ปญหาดงกลาว โดยสรป ก�าเนดจาก

สาเหตทส�าคญคอ การขาดความเปนสถาบนทเขมแขงของสถาบน

การเมองในประเทศโลกทสามทงหลาย

ขอคดของศาสตราจารยฮนตงตน เสนอไวในหนงสอของทาน

ชอ “Political Order in Changing Societies” (ค.ศ. 1968) และ

ศษยผหนงของทานทน�าไปเผยแพร คอ ฟรานซส ฟกยามา (Francis

Fukuyama) ผโดงดงดวยหนงสอ “The End of History and the

Last Man” และปจจบนไดพฒนาแนวคดของศาสตราจารยฮนตงตน

ถงระดบทนาจะสมบรณแบบทสด ในหนงสอ 2 เลม มชอวา “The

Origins of Political Order” (ค.ศ. 2011) และ “Political Order

and Political Decay” (ค.ศ. 2014) นกวชาการสายสงคมศาสตร

และโดยเฉพาะสาขารฐศาสตร นาจะไดประโยชนจากการศกษา

วรรณกรรมเหลาน เพอชแนะทางสวางใหแกสงคมไทย และโดยเฉพาะ

ผทก�าลงมบทบาทส�าคญในการปฏรปสงคมไทยในรฐบาลชดปจจบน

ขอคดของฟกยามา โดยสรปมอะไรทนาสนใจบาง จะไดน�ามากลาว

ในบทตอไป


บทท 2

ฟกยามากบเสนทางววฒนาการทางการเมอง

หวขอน ตงขนเพอเจรญรอยตาม “The End of History and

the Last man” ซงฟกยามา ไดน�าเสนอตอแวดวงวชาการชาว

ตะวนตกเมอหลายปมาแลว ค�าถามคอ ประวตศาสตรจะมจดจบได

อยางไร ตราบใดทมนษยยงมลมหายใจอยประวตศาสตรของมวล-

มนษยชาตกคงเคลอนไหวตอไปมร จบ แตจดจบ หรออกนยหนง

เปาหมายปลายทางของประวตศาสตรการเมอง ตามคตของเฮเกล

(Hegel) นกปรชญาเมธทยงใหญของเยอรมน ผเปนตนแบบของคารล

มารกซ (Carl Marx) กลบจะถอวาชยชนะของนโปเลยน ทสมรภมเจนา

ในปรสเซย คอจดจบของประวตศาสตร ในความหมายทเสนทางของ

ววฒนาการของประวตศาสตรไดมาจบลง ณ ทน จบลงดวยชยชนะ

(เชงสญลกษณ) ของความคดทยงใหญ เรอง “เสรภาพ” ของมวลมนษย

หนงสอสองเลม ทฟกยามาอตสาหคนควาและขดเขยนดวยความ

กลาหาญและโดดเดนทางความคด หาผใดเสมอเหมอนมได ดงทกลาว

มาแลวในบทกอนกมขอสรปในท�านองนน เปนขอสรปทวา ระบบ

การเมอง-การปกครอง กมวฏจกรของความเจรญ ความเสอมไดอยเสมอ

ในหนงสอเลมแรก “The Origins of Political Order” (ค.ศ. 2011)


เปนการประมวลววฒนาการของระบบการเมองการปกครองของมนษย

จากสมยเรมแรกทเปนสงคมเผาพงศ จนกระทงไดจดระเบยบทางสงคม

การเมองเขาส ยคสมยใหม ทระบบการเมองการปกครองไดบรรล

เปาหมาย 3 ประการ คอ ระบบรฐทเขมแขง ระบบนตธรรมรฐท

ด�ารงอย และระบบการเมองทรบผดชอบตอประชาชน (ทงดาน

เปาหมายการบรหาร และการไดมาซงผแทนราษฎร) ขณะเดยวกน

ทง 3 ระบบน กอาจจะเสอมคลายลงไดทกๆ เวลา ดงทสหรฐอเมรกา

ก�าลงประสบอยในปจจบน ในประเดนทเกยวกบอ�านาจรฐลมเหลวใน

หลายๆ เรอง เพราะอทธพลของกลมผลประโยชน ซงล�าเสนและขอบเขต

ของรฐธรรมนญ

สวนหนงสอเลมท 2 ทชอวา “Political Order and Political

Decay” (ค.ศ. 2014) ไดกลาวถงหลายๆ ประเทศ ซงดนรนจะเปน

ประชาธปไตย แตตองลมเหลวตงแตเรมตน เชน ไนจเรย และอกหลายๆ

ประเทศในอาฟรกาและลาตนอเมรกา รวมถงบางประเทศในยโรป

เชน กรซ และอตาล กมปญหาของความเสอมคลายของสถาบน

การเมอง และในเลมท 2 น กใหความส�าคญตอการวเคราะหเหต

ของความเสอมคลายของสถาบนการเมองของประเทศตางๆ ตงแต

สหรฐอเมรกาและประเทศก�าลงพฒนาทงหลาย ตลอดจนความส�าเรจ

ของการสรางรฐใหเขมแขงในบางประเทศ เชน จน และญปน

โดยสรป ผลงานการศกษาคนควาของฟกยามา ในชดความคด

ครอบคลมแทบทกมต ทกประเดนของววฒนาการทางการเมอง

มองเหนขอดขอเสยของระบอบประชาธปไตย ขอดขอเสยของระบบรฐ

ทเขมแขงและออนแอ และไมมอคตตอระบบใดๆ ทงสน โดยเหนวา

แตละสงคมยอมเลอกเสนทางของตนเองทเหมาะกบสภาพแวดลอม


ประวตศาสตร และวฒนธรรมการเมองของตน ยกตวอยางเชน จน

ซงเปนชนชาตแรกทรวบรวมอาณาจกรหรอแวนแควนหลายรอย

แวนแควน ใหกลายเปนราชอาณาจกรเดยวกนได ในสมยจนซฮองเต

เมอป 221 กอนครสตศกราช และจดตงรฐตามแนวคดใกลเคยงกบ

อดมคตของแมกซ เวเบอร (Max Weber) ในตนศตวรรษท 20 โดยท

แมกซ เวเบอร ไมทราบขอมลของประวตศาสตรจนสมยโบราณ

ส�าหรบฟกยามา ใหความสนใจเปนพเศษตอกระบวนการ

ววฒนาการของสงคมตงแตยคสงคมลาสตว ผานมาเปนสงคมเผาพงศ

และเปนรฐเผาพงศ (tribal state) และเปลยนแปลงสความเปนรฐ

สมยใหม ซงยดถอปทสถานของความส�าเรจของผลงาน ความช�านาญ

เฉพาะทางและการไมยดถอระบบเครอญาตเปนเกณฑหลกของการจด

ระบบองคกรการบรหาร รฐในรปแบบ/อดมการณของแมกซ เวเบอร

จงปฏเสธระบบเครอญาต และ ระบบอปถมภ และการทจรตคอรรปชน

ทงปวง

รปแบบของรฐทแมกซ เวเบอร จนตนาการ เปนรปแบบทมาจาก

พนฐานของการจดตงราชอาณาจกรปรสเซย จากสมยพระเจาเฟรดเดอรค

วลเลยม ครสตศตวรรษท 18 แตจนสมยจนซฮองเต ศตวรรษท 3

กอนครสตศกราช ไดจดตงรฐในอดมการณของแมกซ เวเบอร มาแลว

โดยยดหลกปรชญาลทธนตนยม (Legalism) ของซงหยาง ซงจะบงคบ

ใชกฎหมายใหทกคนปฏบตตาม ลมเลกระบบศกดนา และระบบ

เครอญาต-ระบบอปถมภทด�ารงอยกอนจนซ และตอมาในยคฮนตอนตน

กเกดการประนประนอมระหวางการใชหลกนตนยม กบปรชญาลทธ

ขงจอ (มนษยธรรมนยม) ซงเนนการประพฤตปฏบตทเหมาะสมกบบทบาทหนาทของตน โดยหากทรงเปนพระมหากษตรย กตองทรง


ประพฤตปฏบตทเหมาะสมกบพระราชา หากเปนบตร-ธดา กตอง

ประพฤตปฏบตดงบตร-ธดา ทมความกตญญกตเวทตอบดา-มารดา

เปนตน

ทส�าคญ คอ หลกของการคดกรองขาราชการระดบสง (ขนนาง)

โดยระบบการศกษาเลาเรยนลทธขงจอ และการสอบจอหงวน ซง

เปนการเปลยนแปลงระบบการบรหารการปกครอง ทยดเกณฑความร

ความสามารถเปนหลกของการคดกรองผบรหาร

ระบบการคดกรอง (การสอบจอหงวน) และการจดระบบการ

บรหาร-การปกครองแบบอ�านาจรวมศนย จงเปนอดมการณของจน

ตงแตโบราณจนถงยคสมยใหม และในทศนะของฟกยามา ตลอดจน

รฐบรษ เชน ล กวน ย อดมการณของจนดงกลาว ฝงตวอยในจตวญญาณ

ของชาวจนมาเปนเวลาหลายศตวรรษ และคงแกไขไดยาก โดยเฉพาะ

การจะกาวไปสสงคมประชาธปไตยแบบตะวนตก

แตปรสเซย ซงเรมตนดวยการสรางรฐใหเขมแขง การรวมศนย

แหงอ�านาจ การสรางประสทธภาพของขาราชการ การปฏรปการศกษา-

ปฏรปคน-วฒนธรรมทางความคดของคน และปฏรปอดมศกษา ในชวง

ตนศตวรรษท 19 ภายหลงการพายแพตอพระเจานโปเลยน ในสมรภม

เจนา (ค.ศ. 1807) ท�าใหเกดระบบขาราชการทเขมแขง มประสทธภาพ

ประกอบดวยผคงแกเรยนทางกฎหมาย ท�าใหปรสเซย และภายหลงเมอ

รวมเยอรมนไวไดเปนราชอาณาจกร สมยบสมารค ค.ศ. 1871 ไดกาว

ไปสความเปนมหาอ�านาจโดยพระมหากษตรย แมวาทางทฤษฎคงม

อ�านาจสมบรณาญาสทธราชย แตในสภาพขอเทจจรง กทรงประพฤตในขอบเขตของกฎหมาย และในทสด ภายหลงสงครามโลกครงท 1 กได

ปรบรฐธรรมนญเปนประชาธปไตยในระบบรฐสภา


อยางไรกตาม กรณศกษาทนาสนใจ คอ ก�าเนดของระบอบ

ประชาธปไตยในยโรป โดยเฉพาะองกฤษ ท�าไมจงไปถงเปาหมายไดกอน

ฝรงเศส ท�าไมประเทศอนๆ ในยโรปจงลมเหลว หรอไปไมถงเปาหมาย

มสาเหตอนใดทท�าใหองกฤษแตกตางจากประเทศอน ความร ความเขาใจ

ในประเดนน นาจะท�าใหเราชาวไทยไดเขาใจเสนทางของประชาธปไตย

ไดชดเจนยงขน และนาจะชวยใหมขอคดดๆ ในการปฏรปการเมองของ

สงคมไทย จะไดกลาวถงประเดนเหลานในบทตอไป


บทท 3

ประชาธปไตยองกฤษ :ใครเลาจะเลยนแบบได

องกฤษ คอประเทศแรกในยคสมยใหม ทพฒนาระบอบการ

ปกครองแบบรฐสภาไดส�าเรจ และมอทธพลตอการหลอหลอมระบอบ

ดงกลาวในอาณานคม เชน สหรฐอเมรกา แคนาดา และออสเตรเลย

แตรปแบบของการเมองการปกครององกฤษกยากส�าหรบชนชาตอนท

ไมมเชอสายแอลโกลแซกซอน ทจะเลยนแบบได

อยางไรกตาม ววฒนาการของระบอบรฐสภาองกฤษกมได

ด�าเนนมาดวยความราบรนเสมอไป และใชเวลาเดนทางจากจดเรมตน

ท มหากฎบตร (Magna Carta) ค.ศ. 1215 จนกระทงการปฏวตท

รงโรจน ค.ศ. 1688-1689 เปนเวลา 473 ป จงสามารถประดษฐาน

ระบบรฐสภาไดส�าเรจ และในระหวางทาง กยงเกดการขดแยง การตอส

ระหวางฝายกษตรยกบฝายขนนางเปนระยะๆ ทส�าคญคอ สงครามสมย

ราชวงศสจวต ซงถอวาเปนสงครามกลางเมองระหวางฝายกษตรย

(พระเจาชารลท 1) กบฝายรฐสภา ทน�าโดยโอลเวอร ครอมเวล

(Cromwell) ชวง ค.ศ. 1642-1648

ฉะนน เสนทางของววฒนาการระบบการเมองกมไดราบรน

เสมอไป แตสงคมองกฤษจากจดเรมตน มตนทนแตกตางจากสงคม


ตะวนออก เชน ประเทศไทย โดยเฉพาะจดเรมตนระบบการปกครอง

ทมพระมหากษตรยเปนประมขขององกฤษ กยงแตกตางจากพระมหา

กษตรยของสยาม รวมทงระบบฟวดล (ศกดนา) ขององกฤษ กแตกตาง

จากระบบศกดนาของไทย

ในระบบศกดนาฝรง ขนนาง ซงนอกจากมยศศกดและทดน

รวมทงอ�านาจการปกครองในทองถนแลว ต�าแหนงของขนนาง เชน

ดยค (Duke) เคานต (Count) มารควส (Marquis) เปนฐานนดรทสบ

มรดกทางสายเลอด ท�าใหชนชนขนนางมความเปนปกแผน และม

อ�านาจตอรอง สวนกษตรย ในฐานะทรงเปน “ลอรด” (Lord) เหนอ

ขนนาง/และชนชนอศวนกจรง แตกจะตองทรงรกษาขนบธรรมเนยม

หลายประการในการปกครอง เชน จะเกบภาษเพมเตม หรอภาษใหมๆ

ทไมเคยเกบ กจะพบกบการตอตานของขนนาง ดงทพระเจาจอหน

ตองเผชญททงรนนมด (Runnymede) ค.ศ. 1215 และตองลงนามใน

มหากฎบตร (Magna Carta) ซงเปรยบเสมอนรฐธรรมนญฉบบแรกของ

องกฤษ ทกษตรยองกฤษตอไปจะตองเรยกประชมสภาขนนางหากจะ

เกบภาษเพมเตมจากทเคยเกบ นอกจากนน ยงจะตองผดงไวซงเสรภาพ

ขององคการศาสนา ทจะเลอกพระราชาคณะของตนเอง ตลอดจน

เสรภาพของประชาชนทจะถกจบกมคมขงม ได ยกเว นโดย

กระบวนการทางกฎหมาย และการตดสนของคณะลกขน

ขอสดทายน กคอจดเรมตนของหลกการของระบบนตธรรมรฐ

ทจะขยายขอบเขตไปถงกระบวนการตดสนคดความ ทตองยดโยงกบ

หลกการทเปนทยอมรบกนมาแลวแตในอดต

อยางไรกตาม การขดแยงระหวางกษตรยกบขนนางมไดจบลง

งายๆ ภายหลงขอตกลงทรนนมด แตยงคงสบเนองตอไปจนกระทงเกด


การขดแยงและการตอสในสมรภมระหวางสองฝายในชวง ค.ศ. 1258-

1265 ผลของการขดแยงครงน คอ ไดเพมบทบาทของชนชนอศวน

(ผดชนบท) และชนชนกลางจากเมองทจะสงผแทนมารวมประชมในสภา

ขนนาง-พระ และในอนาคต จะววฒนาการไปเปนสภาขนนาง และ

สภาผแทนราษฎร (หรอ สภาสามญชน)

นอกจากนน อ�านาจและบทบาทของรฐสภาดงกลาว กจะขยาย

ขอบเขตไปตามกาลเวลา จากอ�านาจอนมตเงน (งบประมาณ) กจะรวม

ไปถงอ�านาจการใหความเหนชอบพระราชบญญตตางๆ และตอมา

ในศตวรรษท 16 เมอพระเจาเฮนรท 8 ทรงปรารถนาจะปฏรปศาสนา

แยกตวจากองคสนตปาปาทกรงโรม กทรงพงแรงสนบสนนจากรฐสภา

เพอออกมาตรการปฏรป ท�าใหรฐสภามบทบาทเดนขน

ความเคลอนไหวตางๆ เหลาน ในครงหลงของศตวรรษท 16

สงเสรมใหเกดกลมคนรนใหมทเรยกวา “โปรเตสแตนท” ซงมศรทธา

เชอถอตรงกนขามกบนกายโรมนแคทอลค และภายในลทธโปรเตสแตนท

กยงมความแตกตางกนระหวางกลมนกายลเธอร และกลมทเชอถอลทธ

คาลแวง (Calvin) ทเรยกวา เพยวรตน (Puritans) ซงตอตานทงระบบ

สมณศกดของพระ รวมถง สนตะปาปา ทกรงโรม อกทงยงเชอในหลก

ของ “ผถกเลอก” (the Elect) โดยพระผเปนเจา ซงมกจะมคณสมบต

หรอลกษณะพเศษ เชน ในเรองศลธรรม ความขยนขนแขง มธยสถ

อดออม กลมเพยวรตนจงจดวาเปนแนวหนาทงทางลทธศาสนา และ

ในการตอสทางการเมองกบพระเจาชารลท 1 ในสงครามกลางเมอง

ชวง ค.ศ. 1642-1648 ตลอดจนการจดตงสาธารณรฐสมยครอมเวล (ค.ศ. 1648-1660) และการบนพระเศยรพระเจาชารลท 1


อยางไรกตาม การปกครองโดยระบบคณธรรม และโดยกลมผ

เครงลทธศาสนาทครอมเวลจดตง กไมประสบผลส�าเรจดงทคาดหวง

และภายหลงทครอมเวลมรณภาพแลว สาธารณรฐกด�ารงอยเพยง 2 ป

อดตสมาชกรฐสภาทงหลายกเรยกรองใหกลบไปสระบบเกา-ระบบ

รฐสภา ทมพระมหากษตรยเปนประมข จงอญเชญพระโอรสของ

พระเจาชารลท 1 ขนครองราชย ทรงพระนามวา พระเจาชารลท 2

พระเจาชารลท 2 ทรงเปนกษตรยเจาส�าราญ ฉะนนกไมเครงครด

หรอดอดงกบปญหาทเปนประเดนขดแยงในสมยนนมากนก แตปญหา

เกดจากพระอนชา ดยค ออฟ ยอรค ซงทรงศรทธาในลทธโรมน

แคทอลค ซงชาวองกฤษสวนใหญตอตาน ตลอดจนสมาชกรฐสภาทได

รบขนานนามวา “วกส” (Whigs) ซงนบถอลทธโปรเตสแตนท ฉะนน

ในอนาคต หากพระอนชาจะขนครองราชย คงจะกอใหเกดปญหากบ

พวกวกสและโปรเตสแตนทแนนอน

อยางไรกตาม ในชวงสดทายทพระเจาชารลครองราชย กลมท

คมบงเหยนรฐบาล กลบเปนกลมทอร ทไมตอตานดยค ออฟ ยอรค

พระอนชาใหขนครองราชย และเมอทรงขนครองราชยเปนพระเจาเจมส

ท 2 ค.ศ. 1685 พระองคกลบทรงดงดนทจะชวยเหลอใหชาวแคทอลค

ไดสามารถมต�าแหนงในราชการได ขดแยงกบพระราชบญญตดงเดม

และเปนเหตใหทงกลมวกส และกลมทอร ในรฐสภาตอตานพระองค

ในทสด ทงสองกลม–วกสและทอร ไดประชมลบและวางแผน

ท�าการปฏวตยดอ�านาจ ใน ค.ศ. 1688 โดยอญเชญพระเจาวลเลยม

จากเนเธอรแลนด ผเปนราชบตรเขยของพระเจาเจมส นนเอง ใหขน

ครองราชยเปนพระมหากษตรยใตรฐธรรมนญ และดวยความเหนชอบของรฐสภา


การยดอ�านาจครงน จงเรยกวา การปฏวตทรงโรจน ค.ศ. 1688-

1689 และเปนการเปดศกราชใหมไปสระบบรฐสภาทแทจรง ตลอดจน

เปนพนฐานของระบอบประชาธปไตยในอนาคต สวนพระราชบญญต

ทจะเปนองคประกอบของรฐธรรมนญจากผลการปฏวตครงน จะได

กลาวสรปในบทตอไป


บทท 4

ผลของการปฏวตทรงโรจนในองกฤษ(ค.ศ. 1688)

การปฏวต ค.ศ. 1688-1689 ไดชอวาเปนการปฏวตทรงโรจน

และในทศนะของนกประวตศาสตร การปฏวตครงนนาจะเปนการ

ตอกย�าและขยายความแนวทางการปกครองขององกฤษจากอดต

มาจนถงขณะนน คอ มลกษณะของความเปนววฒนาการมากกวา

การปฏวต

สภาคอนเวนชน ทพระเจาวลเลยมเชญมาประชม ไดออกประกาศ

เรองสทธของชาวองกฤษ ค.ศ. 1689 ซงนอกจากตอกย�าสทธเสรภาพ

และการรกษากฎหมายขององกฤษแลว ไดก�าหนดไววา ในอนาคต

กษตรยองกฤษจะตองมศรทธาเชอถอลทธนกายโปรเตสแตนทแบบ

องกฤษ ทเรยกวา “แองกลคน” เงอนไขดงกลาวเปนเงอนไขใหม

เพราะในอดตความเชอถอทางศาสนาเปนเรองสวนพระองค แตจาก

ประสบการณทผานมา ชาวองกฤษไดประสบกบปญหาการขดแยงทาง

ศาสนารนแรง จงตองก�าหนดเงอนไขใหม และในการกราบทลเชญ

เจาชายวลเลยมขนครองราชย กมเงอนไขทจะตองจ�ากดพระราชอ�านาจ

ของพระมหากษตรยดงกลาว การปฏวตครงน จงเปนการตอกย�าอ�านาจของรฐสภาในบทบาทการแตงตงกษตรย และเปนการปฏวตหลกการ


ดงเดมของการสบสนตตวงศทางสายพระโลหต ทพรรคทอรเชอถอมา

ตลอด

ขณะเดยวกน กได มการออกพระราชบญญตขนตธรรม

(Toleration Bill) ตามขอเสนอของฝายทอร เพอยนยอมใหผนบถอ

นกายโปรเตสแตนทอนๆ นอกแนวไปจากลทธแองกลคนขององกฤษ

สามารถกระท�าได (ยกเวนพวกแคทอลค และยนตาเรยน) ขณะเดยวกน

ลทธแองกลคน กยงคงมบทบาทควบคมการศกษาและการบรหาร

ราชการแผนดน สวนผนบถอนกายอนๆ ไมมสทธเขารบราชการหรอ

เปนอาจารยมหาวทยาลย

นอกจากนน รฐสภายงไดก�าหนดวาระสมยของรฐสภาไวสามป

เพอใหมการประชมบอยๆ (หรอการเลอกตงทกๆ สามป) รวมทงออก

พระราชบญญต “Mutiny Act” (พ.ร.บ.ปองกนปราบปรามการกบฏ)

เพอบงคบใหรฐสภามบทบาทส�าคญในการควบคมงบประมาณคาใชจาย

ของกองทพทกๆ ป (ปองกนมใหมกองทพ “ถาวร” เพราะกลวการยด

อ�านาจ)

และประการสดทาย ซงส�าคญมาก ไดแก การออกพระราชบญญต

วาดวยพระราชอ�านาจ (Act of Settlement, 1701) เกยวกบการ

แตงตงผพพากษา โดยก�าหนดใหชดเจนวา ผพพากษาเปนอสระ ไมอย

ใตพระราชอ�านาจของกษตรย และจะพนจากต�าแหนงไดโดยผาน

การพจารณาของรฐสภาเทานน

โดยสรป บทบญญตเหลาน สวนใหญเพอแกไขปญหาทชาว

องกฤษไดประสบมาจากภาคปฏบต ผสมกบหลกการทวไปทยดโยงกบ

หลกการการเมอง/การปกครอง/และหลกการทางศาสนาทสงคมเชอถอ

และทนาสงเกต คอ ออกเปนพระราชบญญตปกตในแตละฉบบ ไมได


รวมไวเปนบทบญญตรฐธรรมนญ ซงอาจจะท�าใหเกดความยงยากใน

การแกไข นอกจากนน กยงมอกหลายประเดนทอาจไมมกฎหมายรองรบ

แตเกดขนเปนธรรมเนยมปฏบต และยอมรบกนในสงคมการเมอง

เสมอนหนงเปนมาตรการทางกฎหมาย และเรยกกนวา “Convention”

(ธรรมเนยมปฏบต) ซงจะววฒนาการตามจงหวะเวลาและโอกาส เชน

ต�าแหนง “นายกรฐมนตร” ซงไมเคยมกฎหมายรองรบ แตจะมาจาก

ธรรมเนยมปฏบตจากเซอร โรเบรต วอลโปล (Walpole) ซงพระเจา

ยอรจท 1 ทรงแตงตงใหด�ารงต�าแหนง เปน “First Lord of the

Treasury” (รฐมนตรคลง) เมอ ค.ศ. 1721 เปนรฐมนตรทมบคลก

สามารถเปนทยอมรบของรฐมนตรทานอนๆ รวมทงสามารถควบคม

เสยงสวนใหญในรฐสภาไดด ประกอบกบพระเจายอรจท 1 ทรงมเชอ

สายเยอรมนทขนนางทงฝายวกสและทอรอนเชญจากแฮนโนเวอร ให

มาด�ารงต�าแหนงเปนพระมหากษตรยองกฤษ ค.ศ. 1714 พระองค

ไมสนทดในการประชมคณะรฐมนตรโดยใชภาษาองกฤษ จงมกมอบหมาย

ใหวอลโปล ด�าเนนการในนามของพระองค วอลโปลอยในต�าแหนงนาน

ถง 21 ป จาก ค.ศ. 1721-1742 จงไดรบขนานนามวา “Prime

Minister” นายกรฐมนตร ซงกลายเปนชอทเรยกหวหนาคณะรฐมนตร

มาทกยคทกสมยจนปจจบน โดยไมเคยมกฎหมายก�าหนดชอดงกลาว

นอกจากนน ควรจะกลาวไวดวยวา ระบบรฐสภาทขนนางและ

ชนชนผดชนบทและในเมองคมเสยงสวนใหญ กยงมใชระบบประชาธปไตย

ทแทจรง ประชาชนสวนใหญยงไมมสทธในการเลอกตงสมาชกรฐสภา

ตองทอดเวลาไปอกศตวรรษกวาจงจะเกดการขยายสทธเลอกตงไปส

ประชาชนสวนใหญในชนบทและใหแกชนชนกลางในเขตเมอง ตลอด

จนการแบงเขตเลอกตงใหเมองอตสาหกรรมใหมๆ ในภาคกลางไดม


ผแทนราษฎร (พระราชบญญตปฏรปฉบบ ค.ศ. 1832) และตอมาใน

ค.ศ. 1868 กขยายสทธใหแกกรรมกรในเขตเมอง สวนกรรมกรในเขต

ชนบทไดรบสทธดงกลาวใน ค.ศ. 1885 และมผลตอการเปลยนแปลง

ทางการเมองในรฐสภา ในตนศตวรรษท 20 เมอสภาขนนางไดกลาย

เปนชางเทาหลง มอ�านาจเพยงยบยงพระราชบญญตตางๆ เทานน

สวนพระราชบญญตงบประมาณ/การเงนตางๆ สภาขนนางไมมอ�านาจ

จะพจารณาแตอยางใด นบวาเสนทางววฒนาการ (และการปฏวต)

ทางการเมองขององกฤษไดด�าเนนมาถงจดหมายปลายทาง และจะไป

ตออยางไรกยงยากทจะคาดคะเน

ประเดนทใครจะหยบยกขนมาพจารณากอนจบบทความกคอ ม

ปจจยใดทสงเสรมใหองกฤษไดบรรลเปาหมายกอนประเทศอนๆ ใน

ยโรป เชน ฝรงเศส ท�าไมองกฤษจงไดชอวาเปนเมองแมแหงระบบรฐสภา

ฟกยามา ไดตงขอสงเกตในหนงสอของทาน ใจความวา ฝรงเศส

และอกหลายประเทศในยโรปตะวนตกของแมน�าเอลเบ กจะมสภา

ฐานนดร (Estate-Generale) เชนเดยวกบองกฤษ แตท�าไมสภาฐานนดร

องกฤษจงววฒนาการกลายเปนระบบรฐสภาทเขมแขง สามารถตอกร

กบอ�านาจของกษตรยได

ค�าตอบหนงกคอ ในองกฤษมความสมดลระหวางพลงอ�านาจของ

ฝายขนนางกบพลงอ�านาจของฝายกษตรย ขณะทในฝรงเศสหรอ

อาณาจกร เชน ฮงการ และโปแลนด ขาดความสมดลแหงอ�านาจ ส�าหรบ

ฝรงเศส มการประชมสภาฐานนดรครงสดทายเมอป ค.ศ. 1614 และ

หลงจากนนไมเคยมอกเลยจนกระทง ค.ศ. 1789 ซงเมอมการประชม

ครงน กน�าไปสการปฏวต


เหตผลหนงทฟกยามาอางถง กคอ กษตรยฝรงเศสกอนพระเจา

หลยสท 14 และโดยเฉพาะพระองคมวตถประสงคจะรวมอ�านาจไว

สวนกลางใหมากทสด พระองคจงทรงอางวา “รฐคอตวขาพเจา” และ

ดวยเปาหมายน เปาหมายทจะเปนใหญในยโรป จงกอสงครามหลายครง

ฉะนน คาใชจายจงมหาศาล และวธจดหารายไดของพระองควธหนง

กคอ การขายต�าแหนงและฐานนดรใหแกชนชนกลางผมทรพย ท�าให

เกดขนนางรนใหม จงเกดความแตกแยกในชนชนขนนาง น�าไปสความ

ออนแอของชนชนนโดยปรยาย น�าไปสการวางเวนการประชมสภา

ฐานนดรดงกลาว นนคอค�าอธบายในประการแรก และคงมเหตผลอนๆ

อกแนนอน

ส�าหรบววฒนาการของการเมององกฤษ ชนชนขนนางนาจะ

รวมตวกนไดดกวาฝรงเศส โดยเฉพาะในยคเรมตน ในศตวรรษท 11-12

ขนนางเขมแขงมาก กอกบฏกหลายครง

อยางไรกตาม กษตรยนอรมนจากพระเจาวลเลยม ถงพระเจา

เฮนรท 1 กทรงมนโยบายพงพงศาสนาใหเปนปจจยถวงดลกบขนนาง

ตลอดจนทรงพยายามเขาถงชนชนอศวน (Gentry) ในชนบท และ

ราษฎรทวไป โดยการจดตงศาลของพระราชาในมณฑลตางๆ เพอเปน

ทางเลอกใหแกราษฎรทวไป ไมตองไปพงศาลขนนาง ซงมอทธพลตอ

การปกครองในระดบทองถนอยแลว

และทส�าคญ กษตรยนอรมนยงสงเสรมใหเกดเมองตางๆ ให

กฎบตรเพอปกปองเสรภาพของชาวเมอง ท�าใหเกดชนชนกลางใน

อนาคตเพอรกษาความสมดลแหงอ�านาจในชนบท

นอกจากนน ปจจยทส�าคญซงในสงคมไทยอาจจะไมคอยปรากฏ

ใหเหน กคอ ตงแตยคแซกซอน และสบตอมาถงยคนอรมน มระบบท


เรยกวา “Shire-moot” (County Court), และ “Hundred-moot”

(District Court) เปนทประชมของชาวชนบทในระดบมณฑล และ

ระดบต�าบล ซงจดใหมขน 2 ครงตอป โดยมขนนางผ ใหญเปน

องคประธาน และตอมาสมยราชวงศนอรมน กทรงแตงตงเจาหนาท

ทเรยกวา “Shire-Reeve” (ตอมาคอ Sheriff) มาเปนผประสานงาน

องคกรดงกลาวท�าหนาทเปนศาล และตอมากเปนทประชมเพอเลอกตง

ผแทนมณฑลไปประชมรฐสภาในสวนกลาง จะเหนไดวาชาวชนบทระดบ

ชนชนผ ด/และทวไป มความคนเคยกบกจการสาธารณะมาหลาย

ศตวรรษแลว ฉะนน ระบบรฐสภาจงอยในสายเลอดของชนชาตน และ

นคอประสบการณทสงคมไทยขาดแคลน ประชาธปไตยจงออนแอ


บทท 5

เสนทางใดทสงคมไทยควรเลอกในการปฏรป (I)

หากเปาหมายหลกของสงคมไทยคอการพฒนาการเมอง หรอ

เกดความเชอมนวา “การพฒนาการเมอง” จะเปนค�าตอบใหแก

การพฒนาในมตอนๆ สงคมไทยกควรทมเทความพยายามและความคด

เพอเปาหมายดงกลาว

การเกรนน�ามาจนถงบดน กเพอชใหเหนวา การพฒนาการเมอง

นาจะมไดหลากหลายวธ และหลายๆ เสนทาง แตละสงคมนาจะม

ทางเลอกไดแตกตางกน อาจจะเรมตนทการสรางระบบรฐใหเขมแขง

เปนอนดบแรก และชกน�าไปสอก 2 มต คอ การสรางนตธรรมรฐ และ

ประชาธปไตย หรออาจจะเรมทประชาธปไตย และตามมาดวย

นตธรรมรฐ และการสรางรฐใหเขมแขง กยอมได เพราะการพฒนา

แตละมตนาจะชวยใหการพฒนามตอนๆ งายขน

การทหยบยกตวอยางขององกฤษ กเพราะสงคมไทยสนใจทจะ

เดนทางไปสเปาหมายของการสรางระบอบประชาธปไตย ตงแต พ.ศ.

2475 แตยงไปไมถงไหน ตลอดเวลา 86 ปทผานมา เพราะอะไร ?

การเหลยวหลงไปดประสบการณของประเทศอน ทไดเดนทางมาตาม

32 การศกษาเพอสรางผ นาส สงคมธรรมาธปไตย

เสนทางน และบรรลถงเปาหมายแลว นาจะมบทเรยนบางประการให

ชาวไทยไดศกษา นคอเจตนาของการนาปญหานเขาส การอภปราย

สาธารณะ หรออยางนอย 5-6 ศตวรรษของการเดนทางของสงคม

องกฤษทผานมา นาจะเตอนใจเราดวยวากระบวนการววฒนาการ

ทางการเมอง เปนกระบวนการทใชเวลา และปจจยพนฐานของแตละ

ประเทศกแตกตางกน จงมความหลากหลาย และผลลพธแตกตางกน

เพอเปนกรอบของแนวคดโดยองครวม ฟกยามา กไดรางโมเดล

เปนรปไดอาแกรม เพอใหเกดความเขาใจปฏสมพนธของพลงแหงการ

เปลยนแปลงเหลาน ดงรป

โดยอธบายอยางสงเขป กคอ การพฒนาการเมองประกอบดวย

การพฒนา 3 มตของสถาบนการเมอง ไดแก การสรางรฐ (กลไกของ

รฐ) ใหเขมแขง มประสทธภาพ การสรางระบบนตธรรมรฐ (กฎหมาย

และความยตธรรม) และการสรางระบอบการเมองทรบผดชอบตอ

ประชาชน

ความคด/อดมการณ/ความชอบธรรม

นตธรรมรฐประชาธปไตย


เสนทางน และบรรลถงเปาหมายแลว นาจะมบทเรยนบางประการให

ชาวไทยไดศกษา นคอเจตนาของการน�าปญหานเขาส การอภปราย

สาธารณะ หรออยางนอย 5-6 ศตวรรษของการเดนทางของสงคม

องกฤษทผานมา นาจะเตอนใจเราดวยวากระบวนการววฒนาการ

ทางการเมอง เปนกระบวนการทใชเวลา และปจจยพนฐานของแตละ

ประเทศกแตกตางกน จงมความหลากหลาย และผลลพธแตกตางกน

เพอเปนกรอบของแนวคดโดยองครวม ฟกยามา กไดรางโมเดล

เปนรปไดอาแกรม เพอใหเกดความเขาใจปฏสมพนธของพลงแหงการ

เปลยนแปลงเหลาน ดงรป

โดยอธบายอยางสงเขป กคอ การพฒนาการเมองประกอบดวย

การพฒนา 3 มตของสถาบนการเมอง ไดแก การสรางรฐ (กลไกของ

รฐ) ใหเขมแขง มประสทธภาพ การสรางระบบนตธรรมรฐ (กฎหมาย

และความยตธรรม) และการสรางระบอบการเมองทรบผดชอบตอ

ประชาชน

ความคด/อดมการณ/ความชอบธรรม

นตธรรมรฐประชาธปไตย

และจะขบเคลอนใหเกด 3 สถาบนหลกดงกลาว ขนอย กบ

ปฏสมพนธระหวางตวแปรทางระบบเศรษฐกจ การขบเคลอนหรอ

การเปลยนแปลงของชนชนทางสงคม และทส�าคญคอ พลงความคด/

อดมการณ ทจะผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงในสามสถาบนหลก

ดงกลาว

ส�าหรบฟกยามา ความคด/อดมการณ เปนปจจยตวแปรทส�าคญ

มาก และสามารถอธบายการเปลยนแปลงตางๆ ในประวตศาสตร

ยกตวอยางเชน ความศรทธาในลทธศาสนา ทเปนเหตใหเกดสงคราม

ครเสด ปลายครสตศตวรรษท 11 ถงตนครสตศตวรรษท 14 หรอท

ชดเจนคอ กรณการกอตงอาณาจกรเมดนา (Medina) ในตะวนออกกลาง

ค.ศ. 622 ของชาวอาหรบ ซงไมเคยรวมตวกนเปนราชอาณาจกรมากอน

แตด วยความศรทธาเชอถอในศาสดามฮมหมด ผ ทรงประทาน

รฐธรรมนญแหงเมดนาใหแกเผาอาหรบทงหลาย จงรวมตวจดตงเปน

ราชอาณาจกรไดส�าเรจ และขยายอาณาเขตไปถงซเรย อยปต และอรก

ในสมยตอมา นบวาเปนตวอยางของความศรทธาในลทธศาสนาท

สามารถอธบายปรากฏการณในประวตศาสตร

หรอหากจะยกอกตวอยางในเรองอทธพลของศาสนาทมตอ

พฤตกรรมมนษย การเปลยนแปลงในประวตศาสตร กคอ ลทธนกาย

โปรเตสแตนทในสมยทแยกตวออกจากศาสนาโรมนแคทอลค ในครสต

ศตวรรษท 16 โปรเตสแตนทสายแรกคอ กลมผนยมแนวคดของลเธอร

และมกเรยกกนวา “ลเธอรน” (Lutherans) ทแตกตวมาจากแคทอลค

เปนสายแรก หลกคดส�าคญประการหนงของลเธอร กคอ การสอสารกบ

พระเจา มนษยแตละคนสามารถสอสารได ไมจ�าเปนตองมคนกลาง ท

มสมณศกดเปนพระบชอป หรอสงฆราช หลกการนเทากบปฏวตระบบ


ความศกดสทธของสมณศกดของพระแคทอลค และองคสนตะปาปา

มผลยกสถานะผศรทธาในศาสนาใหเทาเทยมกน และมผลระยะยาว

ใหเกดขบวนการจดการศกษาใหผคนสวนมากสามารถอานคมภรได

การจดการศกษาเพอชนทกชนจงมจดก�าเนดจากแนวคดน

และทเปนตวอยางใหฟกยามาอางถง กคอ กรณของเดนมารก

ในศตวรรษท 16 ทเปลยนจากศาสนานกายโรมนแคทอลค มาเปน

ลเธอรน และเกดการรณรงคใหชาวนาเดนมารกไดเรยนหนงสอ

เพอสามารถอานคมภรไดดวยตนเอง โดยเฉพาะฝายศาสนานกายใหม

ไดจดตงโรงเรยนในทกๆ หมบาน เพอใหพระไดสอนหนงสอแกชาวชนบท

ฉะนน เมอเขาสครสตศตวรรษท 18 ชาวนาในเดนมารกไดกลายเปน

ชนชนทคอนขางไดรบการศกษาในระดบทด ตลอดจนจดระเบยบทาง

สงคมไดระดบหนง และตอมาอก เมอเกดการปฏวตใหญในฝรงเศส

ค.ศ. 1789 กระทบกระเทอนสถาบนกษตรยไปทวทวปยโรป เดนมารก

กปรบระบบการปกครองเปนระบอบกษตรย ภายใตรฐธรรมนญ

ขณะเดยวกน กเกดขบวนการของชาวนาอกระลอก ทมกรนท วค

นกการศกษาและพระนกายลเธอรน เปนผน�า เพอเรยกรองสทธทาง

การเมองใหแกประชาชน สงผลใหเดนมารกไดววฒนาการไปสระบอบ

ประชาธปไตยและรฐสวสดการในทสด

อยางไรกตาม แมวา “ความคด” จะเปนบดาของการกระท�า

และมอทธพลตอการเคลอนไหวทางสงคม แตหากโครงสรางของสงคม

ไมเปลยนแปลง ความเคลอนไหวทางความคดกจะมปญหาและพบกบ

อปสรรค และขาดพลง โครงสรางทางสงคม ไดแก องคประกอบของ

ชนชน จงมความส�าคญและเปนปจจยทจะน�าความคดไปสเปาหมาย

ในบทตอไปจะไดวเคราะหประเดนดงกลาว


บทท 6

เสนทางใดทสงคมไทยควรเลอกในการปฏรป (II)

ปจจยตวแปรทท�าใหเกดการเปลยนแปลงทส�าคญในประวตศาสตร

ดงทยกตวอยางในบทท 5 คอ ความคดและความศรทธาในเรอง

ศาสนา หรออดมการณ ดงเชน การเปลยนศาสนาของชาวเดนมารก

จากโรมนแคทอลค ไปเปน ลเธอรน ในศตวรรษท 16 หรอการทชาว

อาหรบทเรรอนในทะเลทรายชวนาตาป เกดศรทธาเชอถอในพระนาบร

โมฮะหมด และรวมตวกนจดตงอาณาจกรเมดนา ค.ศ. 622 เปนตวอยาง

ทเกดขนในประวตศาสตรโลก

อยางไรกตาม ในกรณทวไป การเปลยนแปลงทมกเกดขนใน

กระแสธารของประวตศาสตร จะสบเนองมาจากการเคลอนไหวทาง

สงคม ทเรยกวา “Social Mobilization” ซงหมายถงการเปลยนแปลง

ของชนชน และการเคลอนไหวของชนชน กลาวคอ เมอเกดชนชนใหม

หรอกลมใหม กมกจะน�าไปสการเคลอนไหวเพอเปาหมายบางประการ

ทอาจเปนเรองของอดมการณ แนวคด หรอผลประโยชนของกลม

คารล มารกซ อาจจะคดสดโตง ทกลาววา สงคมเคลอนไหว เปลยนแปลงจากสงคมขาทาส สสงคมศกดนา และสงคมของนายทน

(ทนนยม) และจะน�าไปสการปฏวต และการก�าจดชนชนตางๆ จนกระทง


กลายเปนสงคมทไมมชนชน หรอทมเพยงชนชนเดยว หรอกรรมกร

(ชนชนกรรมาชพ) แตประวตศาสตรกไมไดเปนไปอยางทคารล มารกซ

คดเสมอไป แตแนวคดเกยวกบการเคลอนไหวของชนชนกยงมความ

ส�าคญตอการเปลยนแปลงในประวตศาสตร

ในยคสมยตนของสงคมศกดนาของยโรป เชน องกฤษ เมองซง

เคยเปนศนยกลางของการปกครองของบานเมองสมยโรมนไดเสอมทรด

และถกละทงตงแตยคมด และยงรอเวลาทจะฟนตว สงคมในยคศกดนา

ตอนตนจงเปนสงคมของเหลาขนนางและทหารมาอศวน กษตรยจาก

ราชวงศนอรมนซงเขามายดองกฤษไดในครสตศตวรรษท 11 นอกจาก

จะตองจดการกบบานเมองใหเกดความสงบสข กยงตองเผชญกบ

เหลาขนนาง ซงเคยเปนก�าลงหลกของกองทพนอรมน การกบฏของ

เหลาขนนางบางสวนยงคงเกดขนหรออาจจะเกดขนไดเสมอ หาก

กษตรยออนแอกจะพบกบปญหาเชนเดยวกบกษตรยในบางแหง เชน

ฮงการและโปแลนด ซงเผชญกบขนนางทมอ�านาจและก�าลงกลาแขง

และเมอมการรางขอตกลง หรอทเรยกวากฎบตรหรอรฐธรรมนญ

ฉบบแรก เหลาขนนางกสามารถก�าหนดเงอนไขทผกมดกษตรย

จนกระทงกษตรยจะทรงด�าเนนการอะไรไมไดเลย แมแตจะจดตง

กองทพทหารหรอเกบภาษโดยไมไดรบความยนยอมเหนชอบจากสภา

ฐานนดร จนในทสด ทงฮงการ และตอมาโปแลนดกสญเสยประเทศ

ถกเชอดเฉอนไปใหแกมหาอ�านาจรอบบานในปลายศตวรรษท 18

ทงนเพราะขาดความสมดลของอ�านาจระหวางกษตรยกบขนนาง

ปญหาขอน กษตรยแหงราชวงศนอรมนขององกฤษ ทรงตระหนกดจงมกศโลบายทจะแบงแยก (ลดทอน) อ�านาจของขนนางดวยวธตางๆ

เชน ปองกนมใหขนนางระดบสงสด (ทานเอรล) มทดน/ฐานอ�านาจรวม


อยในมณฑลหนงมณฑลใดโดยเพาะ และประการทสอง จดตงศาล

พระราชา (King’s Court) ในมณฑลตางๆ เพอเปนทางเลอกใหแก

ราษฎรในแตละมณฑล ซงอาจเลอกไดระหวางน�าคดไปทศาลขนนาง

หรอ ศาลของพระราชา เปนการคานอ�านาจระดบลาง

ประการทสาม เมอภยรกรานจากอนารยชนลดลง และเมองเรม

กลบฟนคนชพ กษตรยทรงสงเสรมใหเกดเมองและความเจรญเตบโต

ของเมอง โดยทรงมอบ “กฎบตร” (Charter) ใหสทธเสรภาพแก

เมองทผใด (ขนนาง) จะเขาไปลดรอนมได สทธเสรภาพนหมายความวา

ใครผใดทเขาไปมภมล�าเนาในเขตเมองกจะไดสถานะเปน “Freeman”-

เสรชน ซงชาวชนบทสวนใหญทมฐานะเปน “ไพร” (Serfs) ปรารถนา

ผลโดยรวมท�าใหเมองเจรญเตบโตรวดเรวขน และจ�านวน ไพร ในชนบท

ซงเปนก�าลงส�าคญของขนนางกมโอกาสลดจ�านวนลง ตรงกนขามกบ

ประเทศในยโรปตะวนออก เชน รสเซย ซงจ�านวน “ไพร” และขาทาส

กลบเพมจ�านวนมากขนในศตวรรษท 18-19 น�าไปสชองวางระหวาง

ชนชนสงกบชนชนต�าจนเชอมไมตด กอใหเกดสถานการณปฏวตในปลาย

ศตวรรษท 19

โดยสรปในภาพรวม ยทธศาสตรชาตระดบมหภาค คอ การรกษา

ความสมดลของชนชน หรอนยหนง ตองพยายามลดชองวางของ

ชนชนและปองกนมใหชนชนใดชนชนหนง หรอคนกลมใดกลมหนง

มอ�านาจเหนอกลไกตลาด หรอกลไกของรฐ (เชน ระบบตลาการ,

การเลอกตง) ในขณะเดยวกนกสรางเสรมเตมพลงใหชนชนใหม

(หวกาวหนา มการศกษาด มความเปนพลเมองกลาแขง เสยสละ) โดยกระบวนการศกษา ฉะนน “กลมคน” ทจะตองเพาะเลยงดวยความ

พถพถนกคอชนชนนกคด นกประดษฐ นกวชาการ และครอาจารย


ทงหลาย ซงจะเปนตวแปรใหเกดคนรนใหมทมความรความเขาใจ

สงคม-การเมอง-เศรษฐกจ-วฒนธรรม ของประเทศและของโลก และ

มอดมการณและศรทธาในอดมการณทจะปฏรปสงคมและบานเมอง

ของเรา เชน เรองการขจด/ลดการทจรตคอรรปชนในทกๆ มตทกๆ

วงการ การรณรงคของคนรนใหม และการจดตงองคกรเพอการรณรงค

การสรางเครอขายทงระดบแนวราบและแนวดง การผลตขาราชการ

ระดบหวกะททมคณธรรม เขาสระบบราชการเพอการปฏรป การออก

กฎหมาย/กฎเกณฑใหม เพอทดลองกบบางหนวยงานทจะเปนตวน�า

ในการปฏรป และขจดการทจรตคอรรปชน นคอยทธศาสตร 20 ปท

รฐบาลชดนควรจะไดก�าหนดขนเปนอนดบแรก

ขณะเดยวกน ผลของการรณรงคเพอขจดการทจรตคอรรปชนก

จะกระทบต อการด�าเนนการและยทธศาสตร การรณรงค ของ

พรรคการเมอง เชน อาจเปลยนจดเนนจากการรณรงค ทม ตวผสมคร

เปนศนยกลาง ใหเอนเอยงไปทพรรคการเมอง นโยบายพรรคและ

โปรแกรมการปฏรป เปนศนยกลางทเรยกวา “Programmatic

Campaign” การรณรงคโดยยดความคด/การปฏรปเปนตวน�า

นอกจากนน หากการรณรงคเรองการปฏรปและการขจดการ

ทจรตคอรรปชนเกดผลส�าเรจและแผขยายวงกวางไปทวประเทศ กจะ

มอทธพลตอการรณรงคหาเสยงในระดบพนทในตวเมองในภมภาค

อาจมผลตอการจดการของพรรคการเมอง แตนาเสยดายทกฎหมาย

เลอกตงออกกฎหมายก�าหนดวธการนบคะแนนเสยงคอนขางพสดาร

ไมแนชดวาจะมผลตอการพฒนาพรรคการเมองอยางไร การปฏรปพรรคจงควรถกน�าเขาสการอภปรายสาธารณะ เทาๆ กบเปนเรองเฉพาะของ

แตละพรรคการเมอง


บทท 7

การแกไขปญหาทจรตในวงราชการอยางเปนระบบ

ผคนสวนใหญดจะเหนตรงกนวาปญหาทจรตคอรรปชน คอ

มะเรงรายในสงคม และบดนไดเกดการเปดเผยการทจรตคอรรปชน

ในหลายหนวยงานทคอนขางกระทบอารมณของสงคมไทย ตงแต

งบสงเคราะหคนจน ของกระทรวงการพฒนาสงคมฯ จนกระทงถง

การทจรตเงนกองทนเสมาพฒนาอาชพ ของกระทรวงศกษาธการ

สองกรณดงกลาวน�าไปส ความตนตวของสงคมไทย ในปญหา

การทจรตคอรรปชนดงทไมเคยปรากฏมากอน ฉะนน จงถงจงหวะ

เวลาทสงคมควรจะไดพจารณาปญหาเรองการทจรตคอรรปชนอยาง

เปนระบบ และชวยกนเสนอแนะวธการแกไข หรอลดความรนแรงของ

ปญหา

ประการแรก ควรจะไดเหนตรงกนเสยกอนวา ปญหามะเรงราย

ตวนจะตองแกทงระบบและคน นยหนง ระบบทท�าใหเกดการทจรต

คอรรปชนในวงราชการ และ “คน” ผออนดอยทางศลธรรมและ

จรยธรรม ขาดจตส�านกในเรองผลประโยชนสาธารณะ จะตองพจารณา

ทงระบบและคนผมบทบาทในระบบ


ในสงคมไทย หรอในระบบราชการ ไดพยายามจดระบบเพอ

ปองกน/ลดปญหาการทจรตคอรรปชน เชน ระบบการใชจายเงน

งบประมาณแผนดน จะตองใชจายตามจดประสงคของการอนมต

งบประมาณดงกลาว และจะตองมรายงานการใชจายงบประมาณ หรอ

การจดซอจดจาง กจะตองมกฎระเบยบควบคมก�ากบการปฏบตงาน

เปนตน

แตกรณการใช จ ายเงนกองทนเสมาพฒนาอาชพ และงบ

สงเคราะหคนจน มระบบการควบคมการใชจายเงนอยางไร จงเกดการ

ยกยอกเงนดงกลาวมาเปนเวลาหลายป สาธารณชนตองการทราบขอ

เทจจรงประเดนนเปนเบองตน

อยางไรกตาม ในประเดนการพจารณาปรบปรงแกไข (ปฏรป)

ระบบราชการเพอลดปญหาการทจรตประพฤตมชอบ ควรจะพจารณา

จากภาพกวางอยางเปนระบบ เชน ความสมพนธระหวาง ระบบอปถมภ

กบ การทจรตประพฤตมชอบ ความสมพนธระหวาง รายได ของ

ขาราชการ (ระบบการจดขนบนไดของเงนเดอนและระบบสวสดการ)

กบ สภาพเศรษฐกจของสงคม ระบบการควบคมการใชจายงบประมาณ

ซงนาจะมทงประเดน การออกกฎระเบยบ ประเดน การใชดลยพนจ

และประเดน ความลาหลง (ไมทนสมย) ของกฎระเบยบ และควรทจะ

มหนวยงานทคอย วเคราะหประสทธภาพของการท�างาน (ในแง

การใชเงนคมคาและตรงประเดนปญหา) ประจ�ากรมตางๆ

ระบบ/และหนวยงานดงกลาวขางตน เปนเพยงตวอยางของ

การพจารณาระบบการบรหารในมมกวาง นอกเหนอจากทเราม

หนวยงาน เชน ป.ป.ช. และ ป.ป.ท. อยแลว และทงสองหนวยงานน

กยงมชองวางใหเตมเตมไดอก


ทส�าคญ นอกจากการแกไขปรบปรง พฒนาระบบ ความส�าคญ

เรอง “คน” นาจะมาอนดบหนง ระบบจะด�าเนนไปไดกเพราะคน และ

แมไมม “ระบบ” (กลไก, ระเบยบแบบแผนทก�าหนดไว) หาก “คน” ม

ทงคณธรรม ความเฉลยวฉลาด ปฏภาณไหวพรบ กสามารถจดการกบ

ปญหาตางๆ ของชวตได และจดระบบขนรองรบภายหลง สตปญญา

และทกษะความสามารถของคนผ ไดชอวา “Homo Sapiens”

(มนษยผมปญญา) จงมความส�าคญอนดบหนง และการสรางคนกสมควร

ทจะ ยดถอ กรอบของมรรคแปด (คอ ศล สมาธ ปญญา) เปนแกนหลก

โดยเพมจดเนนส�าหรบยคสมยทจะตองปรบตวเปนสงคม-การเมองแบบ

ประชาธปไตยและยคไอท

ปญหาของเรากคอ ผก�าหนดนโยบายทางการศกษา (โดยเฉพาะ

ทางหลกสตร-กระบวนการเรยนการสอน) อาจไมเขาใจประเดนของ

การสรางพลเมองใหเหมาะสมกบวถชวตของสงคมประชาธปไตย

ซงในบรบทของไทยนาจะปรบใหใกลเคยงกบ “ธรรมาธปไตย” คอ

สรางพลเมองใหมธรรม และวถทางของการเมองแบบประชาธปไตย ท

มเหตผล/คณธรรม-ความร ในรฐศาสตร (สาขาพฤตกรรมศาสตร)

จงเรยกแนวคดนวา “วฒนธรรมการเมอง” (Political Culture) เพราะ

จะประกอบดวยวถชวตของสงคมการเมอง (ระบบคณคา, อดมการณ,

การประพฤตปฏบต) ทเคารพตอหลกเสรภาพ ความเสมอภาค ความ

ยตธรรม ตลอดจนกระบวนการตดสนใจทยดทงเหตผลและเสยง

สวนใหญ หรอนยหนง เปน “สภาพบรษ” ในสงคมการเมอง มใช

“นกเลงอนธพาล” หรอท�าตวเสมอน “เจาพอ” หรอผมอทธพลทาง

การเมอง แตตองเคารพกฎหมายของบานเมองเทาเทยมกบประชาชนทกๆ คน


วฒนธรรมประชาธปไตย เชนนน ยงไมเปนปทสถาน (Norm)

ของสงคมไทย หากเปนปทสถานแนวประพฤตปฏบตส�าหรบนกการเมอง

โดยสวนรวมแลวคงไมเกดวกฤตทน�าไปสการยดอ�านาจเดอนพฤษภาคม

พ.ศ. 2557

และหาก “วฒนธรรมประชาธปไตย” ไดฝงเปนอปนสยของ

เยาวชนไทย เชอแนไดวาปญหาการทจรตคอรรปชนจะลดนอยลงอยาง

นาพอใจ เพราะความตนตวของสงคมและของคนรนใหม ดวยระบบ

“โซเชยล มเดย” ดงปจจบน จะสรางกระแสกดดนมใหนกการเมอง/

และขาราชการสมคบกนโกงชาต โกงแผนดนดงทไดกระท�ากนมาในอดต

การปฏรปการศกษาในยค คสช. จงควรใหความส�าคญตอ

การสราง วฒนธรรม “ธรรมาธปไตย” ส�าหรบพลเมองทกคน ทงใน

โรงเรยนและนอกระบบโรงเรยน สรางทงความประพฤต ใหทงความร

ความเขาใจในวถทางของระบอบประชาธปไตย ทมธรรมะเปนตวน�า

จงควรทจะไดปฏรปกระบวนการเรยนการสอนในระดบการศกษา

ขนพนฐาน เพอสรางพลเมองเพอธรรมาธปไตย ทงในระบบโรงเรยนและ

นอกระบบโรงเรยน ควรจดใหมโรงเรยนสอนศาสนา (พทธ และอนๆ)

ในวนเสาร-วนอาทตย เพอสอนศาสนาภาคเชา (หรอบาย) และวชาการ

อนๆ–คณตศาสตร ภาษา ฯลฯ ควรจดการศกษาผใหญ ในหมบาน

ชนบทตามวถทาง จดกล มเพอแกไขปญหาทางเศรษฐกจ สงคม

สาธารณสข (Self-help และ Self-development) เพอน�าไปส

“Political Literacy” (การสรางความเขาใจ ก. ข. ค. ของการเมอง

และระบบการเมอง) หลกสตรดงกลาวนาจะปองกนมใหเจาหนาททจรต

การใชจายเงนเพอฝกอาชพใหผตกงานและยากไร


อยางไรกตาม การปฏรปการศกษาส�าหรบมวลชนเพอสรางสงคม

ธรรมาธปไตย อาจเปนฐานส�าคญเพอรองรบสงคมธรรมาธปไตยใน

อนาคต แตกญแจดอกส�าคญทจะกอใหเกดมรรคผลคอกลมบคคล

(ซงอาจมเพยงจ�านวนหนงเปนสวนนอยของมวลชน) ซงจะไตเตาขนไป

เปนผน�าของสงคมทงในวงราชการ รฐวสาหกจ ภาคเอกชน และสงคม

ทส�าคญคอ ภาคการเมอง จะมกลวธสรางผน�าเหลานอยางไร เปน

ประเดนทนาคดอยางยง


บทท 8

จะสรางผน�าทมคณธรรมความรในสงคมไทยไดอยางไร?

ในอดตทผานมา หรออยางนอยครงศตวรรษทผานมา จากแผน

พฒนาการศกษาฉบบแรก (พ.ศ. 2504 – 2509) จนกระทงถงปจจบน

พ.ศ. 2561 จดมงหมายส�าคญของการพฒนาการศกษา กคอ การสราง

ก�าลงคนเพอพฒนาเศรษฐกจ (และสงคม) และเพอโอกาสทเทาเทยม

กนของประชาชนพลเมองทวราชอาณาจกร แตสงทขาดหายไป หรอ

ขาดจดเนนกคอ การสรางผน�าทางการเมองและการปกครอง (บรหาร)

ประเทศ ในกลมน ขาราชการระดบสงและระดบกลางกคอฟนเฟอง

ส�าคญทจะหมนกงลอของการบรหารเพอความอยดกนดของประชาชน

ตลอดจนผดงไวซงความเปนธรรมในสงคม

สงคมสวนใหญไมสนใจจะสรางคณธรรมใหแกคนกลมน แตสนใจ

ทจะต�าหนตเตยนและวพากษวจารณ สวนการปฏรปการศกษาและ

อนๆ กไมสนใจจะสรางผน�าทางดานการเมอง สงคมและการบรหาร

ประเทศ เมอเกดพรรคการเมอง สงคมไทย หรอสถาบนทางสงคม-

การศกษา กไมเคยใหความเอาใจใสตอกลมบคคลผจะเปนผน�าของ

พรรค ถอวาเปนเรองของพรรค สวนสถาบนทางการศกษา โดยเฉพาะระดบมหาวทยาลยและสถาบนทางศาสนา ซงเปนองคกรทควรเฝาระวง


มาตรฐานทางจรยธรรมของสงคม กไมเคยใสใจในการเคลอนไหว

เหลาน

เมอไมสนใจจะคดเลอกคนเกง-คนทมคณธรรม เพอเปนผน�าของ

ประเทศ จะมาตโพยตพาย เมอววหายจงมาลอมคอก ไดอยางไร

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถ

บพตร ทรงมพระบรมราโชวาทไววา ในบานเมองนน มทงคนดและ

คนไมด ไมมใครทจะท�าใหทกคนเปนคนดไดทงหมด... จง...อย ท

การสงเสรมคนด ใหคนดไดปกครองบานเมอง...

หากจะด�าเนนตามรอยเบองพระยคลบาท ในการปฏรปการศกษา

เราจงควรคดเลอกคนเกง คนด ใหไดศกษาเลาเรยนวชาการทจะ

สงเสรมใหเขาไดเปนผมจรยธรรม มสตปญญาทเขาใจระบบการบรหาร

การปกครอง และระบบการเมองทเหมาะสมกบสงคมไทย และม

ความเสยสละเพอประเทศชาต (ไมมงหวงทางดานโภคทรพย)

จะปฏรปการศกษาอยางไรเพอบรรลเปาหมายน ขอใหผอานลอง

คดลวงหนาไวกอน แตเพอประกอบการพจารณา ลองพจารณากรณของ

องกฤษและฝรงเศสดบาง

องกฤษไดชอวา เปนจกรวรรด (ในอดต) ทพระอาทตยไมอสดง

เพราะมอาณานคมรอบโลก (กอนจะแตกสลายหลงสงครามโลกครงท

2) ในสมยทตองตอกรกบพระเจานโปเลยน ตนศตวรรษท 19 องกฤษ

รวมกบปรสเซยสามารถพชตกองทพอนเกรยงไกรของพระเจานโปเลยน

ณ สมรภมวอเตอรล ค.ศ.1815 ทานดยคแหงเวลลงตน นายพลองกฤษ

ผพชต จงกลาวค�าคมเพอสรรเสรญระบบการศกษาของผดองกฤษสมย

นนไว ใจความวา “ชยชนะทสมรภมวอเตอรลนน อนทจรงเกดจาก

การฝกฝนบนสนามฟตบอลของอตนและแฮโรว”


ทานดยคแหงเวลลงตนอาจตองการสอความหมายวา อตนและ

แฮโรวคอโรงเรยนพบลคสกลทสรางผ น�าใหแกสงคมองกฤษ โดยม

มหาวทยาลยออกซฟอรดและเคมบรดจรบชวงตอไป ในกระบวนการน

โรงเรยนพบลคสกลขององกฤษสมยกอน เนนระเบยบวนยคลายๆ ทหาร

แตในการเรยนวชาการจะเปดกวาง ทเรยก “Liberal Education” ทง

วรรณคด ประวตศาสตร คณตศาสตร เพอเปนพนฐานส�าหรบการศกษา

ในมหาวทยาลย โดยเฉพาะออกซฟอรดและเคมบรดจ ซงตอมาใน

กลางศตวรรษท 19 เมอเกดการปฏรประบบราชการในองกฤษ

ไดกลายเปนสถาบนการศกษาทคดกรองผทจะเขารบราชการในกระทรวง

ทบวง กรม ของราชอาณาจกร

ในขณะทองกฤษมโรงเรยนพบลคสกล เชน อตน และแฮโรว

และหลกสตรคลาสสคทางภาษา วรรณคด ประวตศาสตร ปรชญา ใน

มหาวทยาลยออกซฟอรด – เคมบรดจ เปนตะแกรงรอนผน�าทงการเมอง

และขาราชการ ฝรงเศสกม กรงด เอกอลส (Grandes Ecoles) –สถาบน

การศกษาระดบสง ซงเรมตนตงแตสมยนโปเลยน ทจดตง Ecole

Polytechnique (เอกอล โปลเทคนค) ส�าหรบผลตวศวกร จนกระทง

ปจจบนไดมกรงด เอกอลส อกหลายแหง เพอผลตผบรหารระดบสงให

แกราชการและภาคเอกชน กรงด เอกอลส เหลาน มมาตรฐานสงทาง

วชาการ ผจบมธยมศกษาตอนปลายทกคนอาจสามารถเขามหาวทยาลย

ไดในฝรงเศส แตจะเขาเรยนในสถาบน กรงด เอกอลส เหลาน จะตอง

เปนผมมนสมองชนเลศ โดยเฉพาะวชาคณตศาสตร ซงปญญาชนชาว

ฝรงเศสใหความส�าคญอนดบหนง ฉะนนจงมการสอบคดเลอกเขากรงด

เอกอลสทงหลาย ตงแต Ecole Polytechnique ถง Ecole Normale Superieure (เอกอล นอรมาล ซเปอรเออร) ทผลตนกวชาการ


อาจารยมหาวทยาลย และนกวจย

หลงสงครามโลกครงท 2 ฝรงเศสยงไดจดตงสถาบนการศกษา

ทางรฐศาสตร (Institut d’ Etude de Sciences Politiques) เพอ

เปนทางเลอกใหม ผจบสถาบนแหงนสามารถสอบเขาเรยนตอท “ENA”

(เอนา) ยอจาก “Ecole National d’ Administration” หลกสตร 2 ป

ผเขาเรยนจะไดฐานะเปนขาราชการ มเงนเดอน และเมอจบ หากอย

ในอนดบ 1 – 15 ในชนเรยน สามารถเลอกทจะไปสงกดหนวยงานใด

ใน “กรงกอรของรฐ” (ขาราชการระดบสงของรฐ) เชน ผตรวจการคลง,

สภาแหงรฐ, ศาลสถตยตธรรม, กระทรวงการตางประเทศ เปนตน

โดยสรป ทงสอง “มหาอ�านาจ” ในซกโลกตะวนตก อาจมปรชญา

ก�ากบวถชวตแตกตางกน องกฤษอาจคอนขางเอนเอยงไปทางปฏบต

นยม ยดประสบการณเปนตวแปรส�าคญในการตดสนใจ ประวตศาสตร

และวรรณคด จงมความส�าคญในการเรยนร ขณะทฝรงเศส ศรทธาใน

หลกคดแบบนรนย (deductive) บชาตรรกทางคณตศาสตร มเดสการต

(Descarte) เปนนกปรชญาตนแบบในสายน จงเรยกสาวกวา “Cartesian”

(คารตเชยน) วชาวศวกรรมจงเปนวชาทชาวฝรงเศสใหความส�าคญ

อนดบสง ระบบขาราชการฝรงเศสจงมระเบยบแบบแผน และม

เสถยรภาพมนคง ในขณะทการเมองอาจผนแปรไดรวดเรวในยคสมย

กอน ค.ศ. 1958

การสรางผน�าในสงคมไทย ควรเรยนรจากประสบการณจาก

หลายๆ ประเทศ นอกจากองกฤษและฝรงเศส และเนองจากการเมอง

ของไทยออนแอ เรากควรมระบบราชการทมประสทธภาพและแขงแกรง

ตลอดจนมครอาจารยทมความร ทถกตองในการทจะอบรมสงสอน

นกเรยน นกศกษาในอนาคต รฐบาลจงควรใหความเอาใจใสตอการสราง


คณาจารยในระดบมหาวทยาลยและโรงเรยนมธยมศกษา ใหมความร

ความเขาใจทถกตองเกยวกบระบบการเมองและการบรหารประเทศ

จะปฏรปการศกษาเพอสรางสงคมใหมอยางไร คงจะตองขอวเคราะห

ในบทตอไป


บทท 9

การสรางผน�าเพอการปฏรป

สงคมไทยและประเทศไทยอาจโชคดท มระบบกษตรย แหง

ราชวงศจกรทเขมแขง ทรงไวซงคณธรรมและความรอบร ตลอดจนม

สายพระเนตรอนยาวไกล โดยเฉพาะลนเกลาฯ รชกาลท 5 ซงทรงเหน

การณไกล ไดท มเทพระวรกายเพอปฏรประบบขาราชการ ระบบ

กฎหมาย ระบบเศรษฐกจ สงคม และการศกษา ตงแต พ.ศ. 2417

จนกระทง พ.ศ. 2453 หากมใชเพราะสายพระเนตรอนยาวไกลท

ทรงด�าเนนการปฏรประบบการบรหารราชการเชนนน เชอแนวาเราคง

สญเสยเอกราชใหแกประเทศมหาอ�านาจ (องกฤษ และฝรงเศส)

เฉกเชนประเทศเพอนบานของเราในเอเชยอาคเนย

ขณะเดยวกน เนองจากสงคมไทยไมเคยอยใตการปกครองของ

ฝรงเชนเพอนบานของเรา (มาเลเซย สงคโปร ฯลฯ) ชาวไทย จงขาด

ประสบการณของการตอสทางการเมอง ไมรจกการสานประโยชน

เพออดมการณทางการเมอง มความเปนปจเจกชนคอนขางสง (ด

จ�านวนพรรคการเมองทจดตง) และเมอขดแยงกนทางการเมอง กไม

สามารถจะประนประนอมกนได จะท�าผดกฎหมายหรอผดสปรตของรฐธรรมนญ กยงท�ากนได ขอแตใหไดชยชนะ ดงสภาษตทวา ไมไดดวย

เลหกตองเอาดวยกล


“วฒนธรรมการเมอง” ดงกลาว เปนวฒนธรรมทอาจเรยกวา

“Zero-sum Game” – เกมสการเมองทไมมการประนประนอม

ทผเลนแตละคนตองการ “กนรวบ”

แตการเมองในคตของประชาธปไตย เปนการเมองของผม “ศล”

เสมอกน (เคารพกตกาเดยวกน-กตกาของสภาพบรษ) เปนเกมส

การเมองทผเลน เมอออกจากหองประชมแลว กยงมความเปนมตร และ

พรอมทจะสละเกาอแหงอ�านาจใหแกผอนเยยงสภาพบรษ

ในระบบการศกษาของเรา ไมไดมนโยบายหรอมาตรการทชดแจง

บงบอกใหสถานศกษาฝกอบรมเยาวชนของเราในเรอง “วฒนธรรม

ประชาธปไตย” นโยบายการศกษาของกระทรวงศกษาธการ กคอ

ชประเดน “เกง ด มสข” ค�าวา “ด” นน ครอบจกรวาลทงหมด เราขาด

จดเนนในการฝกอบรมคณธรรมทางการเมองโดยตรง ฉะนน วกฤต

ทางการเมองตลอดเวลา 85 ปทผานมา สวนหนง (หรอสวนใหญ) จง

เกดจากขอบกพรองดงกลาว

ประการทสอง นอกจากการสรางอปนสยของเยาวชนแลว ท

ส�าคญควบค กน คอ การใหการศกษาทถกตองเกยวกบระบอบ

ประชาธปไตย สวนนแมจะดงายทจะกระท�า แตกจะตองมการวางแผน

และก�าหนดยทธศาสตรเพอบรรลเปาหมาย เรมตงแตคณะสงคมศาสตร

และรฐศาสตร ควรจะตองจดหลกสตรทางการเมองทครอบคลมสาขา

วชา ปรชญาการเมอง การเมองเปรยบเทยบ หลกรฐธรรมนญและ

นตธรรมรฐ พฤตกรรมศาสตร โดยเนนทางการเมองและสภาวะผน�า และระบบการปกครองทสอดคลองกบวฒนธรรมไทย และคตธรรมทาง

ศาสนาพทธ


วชาเหลาน ควรจะเปนแกนกลางของคณะวชาทางสงคมศาสตร

โดยเฉพาะทางรฐศาสตรและครศาสตร

ส�าหรบครศาสตร จะเปนสวนหนงของการปฏรปเชงคณภาพของ

การฝกหดคร เพอใหครสวนใหญ โดยเฉพาะสาขาสงคมศกษา ไดเปน

บคลากรหลกในการสรางความเปนพลเมองในระดบมธยมศกษาและ

ประถมศกษา เปนการเปลยนโฉมหนาการจดการศกษาวชาหนาท

พลเมองและศลธรรม ใหเปนวชาทมพลวต เปน “Active Learning”

ในระดบน โดยสรางครมธยมศกษาใหเปนผรและเขาใจระบบการเมอง

การปกครองแบบประชาธปไตย (แบบไทยทด) ในเบองตน

ประการทสาม ควรจะวางยทธศาสตรเพอสรางพนฐานทาง

จรยธรรมทแขงแกรงใหเยาวชนไทยสวนใหญ โดยจดการศกษาพเศษใน

วนอาทตย แนวคดนเกดจากการไดอานพบในรายงานการสงเคราะห

งานวจยคณลกษณะและกระบวนการปลกฝงคณธรรมและจรยธรรมของ

เยาวชนของประเทศตางๆ 10 ประเทศ ซงจดท�าโดยศนยคณธรรม เปน

รายงานทใหรายละเอยดทนาสนใจมาก โดยเฉพาะศรลงกา ไดจดการ

สอนศาสนาพทธในวนอาทตย โดยคดผลการเรยนเปนหนวยกตทนบ

รวมเขากบผลสอบเขาศกษาตอระดบอดมศกษา

กระบวนการโดยยอ กคอ จดตงคณะท�างาน (ระดบนโยบาย) เพอ

พจารณาหลกสตร กระบวนการเรยนการสอน การฝกวทยากรโดยเฉพาะ

และประสานงานกบฝายสงฆ เพอก�าหนดศนยการเรยนในวดตางๆ ท

ยนดจะรวมในภารกจน

ขอเสนอน เปนการตอยอดการด�าเนนงานของฝายสงฆทได

จดการเรยนการสอนหลกสตรพระธรรมบาลตามปกตอย แลว และ


กระทรวงศกษาธการควรจะใหความสนใจในหลกสตรเหลาน เพอปรบ

ใหเขากบวตถประสงคในการสรางความเปนพลเมองดตามคตของ

อดมการณ “ธรรมาธปไตย” ซงสมเดจพระพทธโฆษาจารย (ประยทธ

ปยตโต) ไดกรณาชแนะมาแลวในงานเผยแผพระธรรมค�าสอนของ

พระคณเจา โดยใหค�านยาม “ธรรมาธปไตย” วา “เปนเกณฑในการ

ตดสนใจทใชปญญา โดยม เจตนาทเปนธรรม” (ด ศาสตรการสอน

ความเปนนกประชาธปไตย, วชย ตนศร, หนา 40) การน�า “ธรรมะ”

มาสการเมอง กคอ การปรบระบอบประชาธปไตยใหสรางสรรค และ

เปนคณปการตอมวลมนษยชาตมากยงขน สมควรทองคการระหวาง

ประเทศ เชน ยเนสโก จะไดใหการสนบสนนสงเสรมใหทกประเทศได

น�าไปปฏบตในระบบการเมอง-การปกครองของตนเอง

ส�าหรบสงคมไทยจะท�าไดส�าเรจหรอไมนาจะขนอยกบการสราง

พลงทางสงคม ไดแก การสรางผน�าในวงราชการ และการสรางผน�า

ทางการเมองและธรกจเอกชน

ประการทส การสรางผน�าในวงราชการ ฯลฯ

เปาหมายหลกควรจะเปนการสรางผน�าในวงราชการเปนอนดบ

แรก สวนผน�าทางการเมองและภาคเอกชนนาจะเปนผลพลอยได ซง

คงจะตองเกดขนดงจะอธบาย

ประการแรก จะตองปรบระบบขาราชการพลเรอน และเกณฑ

การรบเขาท�างานโดยวธการทแตกตางออกไปจากดงเดม ขาราชการ

ประเภทใหม หรอ “class A” ทจะก�าหนดขน คอ สวนส�าคญของ

โครงการนวตกรรมทมวตถประสงคใหเปนกล มพเศษ โดยก�าหนด

คณสมบตระดบปรญญาตรและโท สาขารฐศาสตร การบรหารศาสตร


ทจดหลกสตรกวาง ประกอบดวย วชาปรชญาการเมอง การเมองเปรยบ

เทยบ ววฒนาการของระบบการเมองแบบประชาธปไตย ประวตศาสตร

การเมองของยโรป (บางประเทศ) ประวตศาสตรไทย และระบบการ

ปกครองไทย กฎหมายมหาชน วฒนธรรมและคณธรรมทางการเมอง

เศรษฐศาสตรระดบมหภาคและจลภาค วชาการเงน และเทคโนโลยการ

สอสาร

วตถประสงค เพอใหนกศกษามความรทงระดบกวางและลกใน

บางเรอง

นอกจากนน คณะวชาทเปดสอนควรคดเลอกนกเรยนทจบมธยม

ปลาย เกรด “A” หรออยางนอย “B+” โดยเฉพาะควรใหคะแนนพเศษ

ส�าหรบผทไดเรยนพทธศาสนาตามโครงการทกระทรวงศกษาธการให

ความเหนชอบ

ควรมโครงการใหทนการศกษาแกนกเรยนทดเดน ประพฤตด

และมฐานะทางเศรษฐกจอตคด โดยมพนธสญญาทจะเขารบราชการ

โครงการดงเสนอ มจดมงหมายเพอสรางผน�ารนใหมในวงราชการ

ซงสงคมควรจะเหนตรงกนวานาจะเปนแกนหลกแกนหนงในการสราง

ผน�าในสงคมและการเมอง ตลอดจนวงการธรกจ ฉะนนควรสงเสรมให

ผ น�าร นใหมในราชการไดมโอกาสเกษยณอายราชการเมออายเขาส

เลข 5 เพอไปตอเนองในวงการธรกจและการเมอง วถทางดงกลาว

ฝรงเศสไดยดถอเปนแบบอยาง รวมทงมาเลเซยเพอนบานของเรา

การเมองไมควรเปนภารกจของมอสมครเลน ตองการผ ม

ประสบการณทางดานการบรหาร/ธรกจ มวฒภาวะสง การเมองไมใช

เรองเลนทใครคดอยากจะออกมาเดนน�าขบวนกออกมา ประสบการณ


ความรประวตศาสตรการเมอง ปรชญาการเมอง ตลอดจนหลกธรรม

ของศาสนา ควรเปนองคประกอบหลกของการสรางนกการเมองใน

สงคมยคใหม


บทท 10

การสรางผน�าทางการเมองในสงคมประชาธปไตย

ในบทกอนไดกลาวถงการสรางผน�าในระบบราชการ ซงนาจะ

เปนประเดนทไมสลบซบซอนมากนก แตจะมผลในการถวงน�าหนก

ใหแกระบบการเมองและธรกจ แตการจะบรรลเปาหมายทส�าคญ

ทางการเมอง จ�าเปนตองมกลวธในการสรางผน�าทางการเมอง ซงนาจะ

เปนเรองทคอนขางยาก เพราะมปจจยตวแปรมากมาย แตกควรจะ

พยายามตอไปอยางไมลดละ

ส�าหรบสงคมไทย ความยากล�าบากนาจะเปน 2 เทาทวคณของ

สงคมตะวนตก ซงคนเคยกบการโตแยง การตอรอง รวมทงการตอส

ทางการเมองมาเปนเวลาหลายรอยป เชน สงคมองกฤษ จดเรมตนของ

ระบบรฐสภาของเขาเรมมาตงแตขนนางเรยกรองใหพระเจาจอหน

ลงนามในมหากฎบตร แมคนา คารตา (Magna Carta) ค.ศ. 1215 หรอ

803 ปมาแลว และกวารฐสภาจะมอ�านาจทแทจรง กตองใชเวลาถง

4 ศตวรรษ – ผานสงครามกลางเมอง 1 ครง และการปฏวตของเหลา

ขนนาง อก 1 ครง (ค.ศ. 1688) ประวตศาสตรการเมองขององกฤษ จง

เปนอทาหรณทดส�าหรบนกศกษาเรองประชาธปไตย ทยงธ�ารงรกษาไว

ซงสถาบนกษตรย


ฉะนน การบมเพาะผน�าสงคมไทยในวถทางของประชาธปไตย จง

สมควรทมเทความพยายามทอาจจะดเกนสตปญญาของเราชาวไทย แต

สงคมไทยดจะไมมทางเลอกเสยแลว ประวตศาสตรการเมองทขาด

เสถยรภาพสลบฉากระหวางระบบการเลอกตง – การมผแทนราษฎร

กบระบบกงเผดจการทางทหาร ดจะตามหลอกหลอนเราชาวไทยตงแต

เยาววยจนเปนหนม หนมแลวแก แกแลวกชราภาพ กยงไมหลดพนจาก

วงจรอบาทวนไปได

ประการแรก จะตองสรางเยาวชนรนใหม ประกอบดวยหลาย

กระบวนการผานสถานศกษา นาจะเปนทางเลอกทงายหรอตรงทสด

ขอเสนอกคอ

- ปฏรประบบการเรยนวชาหนาทพลเมอง โดยในระดบมธยม

ปลายควรสอนวชา หลกรฐธรรมนญ (Constitutionalism)

ซงเปนสากล มใชของประเทศใดประเทศหนง ไมสอนใหทองจ�า

แตสอนใหวเคราะหหลกรฐธรรมนญทควรจะเปนสากล

- ควรสอน ปรชญาการเมอง (ฉบบเยาวชน) ใหแกนกเรยนระดบ

มธยมปลาย ขณะทในระดบมธยมตนควรสอนกระบวนการคด

เชงปรชญา

- ในวชาประวตศาสตร จะตองใหความส�าคญในยคการลา

อาณานคมสมยรชกาลท 4 และรชกาลท 5 โดยเฉพาะ

การปฏรปการเมองการปกครองในสมยรชกาลท 5 ถงรชกาล

ท 7 ตลอดจนประวตศาสตรการเมองหลง พ.ศ. 2475 และ

ความลมเหลวของระบบการเมองไทย อะไรคอสาเหต


นอกจากนน ควรปรบกระบวนการเรยนการสอนใหใชภาษา

องกฤษเปนสอการเรยนการสอนในบางวชาระดบมธยมปลาย เชน

วชาทเกยวกบวทยาศาสตรและสงคมศาสตร ผลทคาดหวงคอ จะฝกให

นกเรยนระดบน สามารถคนควาวชาการผานภาษาองกฤษในอนาคต

(ระดบอดมศกษา)

ส�าหรบระดบอดมศกษาจะไมขอพดถง เพราะไดกลาวน�ามาบาง

แลว สวนการฝกหดคร แนนอน จะตองปรบหลกสตรใหครสามารถม

ความร พนฐานทางรฐศาสตรการปกครองทสามารถเปนผ น�าใน

กระบวนการเรยนรในระดบมธยมศกษาไดอยางมประสทธภาพ

ทงหมดทกลาวมาน เปนสวนหนง แตเปนสวนส�าคญของการ

ปฏรปหลกสตรการเรยนการสอนวชาสงคมศกษา แตยงไมครอบคลม

ทงหมด เพราะยงจะตองมองคประกอบภาคปฏบต กจกรรมของนกเรยน

และระบบการพฒนาความคดของนกเรยน จากการอานและวเคราะห

วรรณกรรมเพมเตม

การปฏรปหลกสตรกระบวนการเรยนการสอนวชาหนาทพลเมอง

ทกระดบ ตงแตอนบาล จนกระทงถงอดมศกษา นาจะเปนปจจยตวแปร

หลกทจะท�าใหเกดการเปลยนแปลงกระแสทศนและอดมการณของคน

รนใหม แตการเปลยนแปลงทางสงคม-การเมอง จะเกดขนอยางแนนอน

หากประกอบดวยการเปลยนแปลงทส�าคญอก 2 ประการ

ประการแรก คอ สงเสรมโดยนโยบายของรฐ ใหหมบานไดม

อ�านาจหนาทปกครองตนเองระดบหนง โดยใหม “สภาหมบาน” ซงจะ

มหนาทอะไรบางกควรใหชาวบานไดลองคดพจารณาเปนเบองตนเสยกอน

ในอนาคต โครงการตางๆ ทรฐบาลจะด�าเนนการในระดบหมบาน กควร

จะตองใหสภาหมบานรบทราบและเหนชอบดวย การรกษาความปลอดภย


และการพฒนาอาชพในหมบาน กควรอยในการพจารณาของสภาหมบาน

เปนเบองตน

ขอเสนอดงกลาวน คงไมใชความเพอฝนจนเกนจะปฏบตได

เพราะรฐบาลไดปฏรปการศกษา จนกระทงใหโอกาสเยาวชนทกคนได

เขาถงการศกษาขนพนฐาน (12 ป จาก ป.1-ม.6) ซงพอเพยงทจะเปน

พนฐานส�าหรบความเปนพลเมองดไดแลว

ระบบการเลอกตงสภาหมบานและระบบการปรกษาหารอในสภา

หมบานและสภาต�าบล นาจะใหบทเรยนทางการเมอง หรอเปนพนฐาน

ของความเปนพลเมองทรบผดชอบในอนาคต สตปญญาของชาวบาน

ทนาจะเกดจากการบมเพาะจากประสบการณของการบรหารกจการใน

หมบาน กนาจะใหบทเรยนแกประชาชนระดบรากหญาในการเลอก

ผแทนราษฎรในระดบชาต ทศนคตดงเดมทรบเงนเปนเครองแลกเปลยน

กบคะแนนเสยงกนาจะลดนอยถอยลง เมอประชาชนระดบหมบาน

เขาใจผลประโยชนทแทจรงของตนเอง

นอกจากการสงเสรมใหเกดสภาหมบานและการปกครองตนเอง

ในระดบหนง รฐกควรสงเสรมใหประชาชนรวมตวกนเปนสมาคม เพอ

ประกอบภารกจตางๆ รวมทงกจการสาธารณประโยชน และไมควรหาม

สมาคมเหลานแสดงจดยนหรอทศนคตทางการเมอง จอหน ดวอ (John

Dewey) นกคดคนส�าคญทางการศกษาของสหรฐฯ ไดย�าเตอนอยเสมอ

วา สมาคมตางๆ ทเกดขนในสหรฐฯ เปนองคกรส�าคญทสงเสรมใหเกด

วถชวตแบบประชาธปไตย และองคกรเหลาน กคอพลงทเกอหนนระบบ

พรรคการเมอง

การจดกจกรรมของสมาคมผานการประชมปรกษาหารอ และ

การเลอกคณะกรรมการบรหาร กคอการฝกวถทางของประชาธปไตย


ฉะนนรฐควรสงเสรม และไมควรหามแสดงความคดหรออดมการณ

ทางการเมอง การรวมตวภาคประชาชนเพอจดกจกรรมสาธารณประโยชน

เหลาน หากมจดยนทางการเมองดวย กจะเปนพลงใหการเมองระบบ

พรรคมฐานทมนคงในสงคมและมเสถยรภาพ ตลอดจนสะทอนปญหา

และความมงหวงทแทจรงของประชาชน สงคมไทยนาจะผดพลาดใน

การหามมใหสมาคมเหลานยงเกยวกบการเมอง

พรรคการเมองทยดโยงกบผลประโยชนและอดมการณของ

สมาคมหรอชมรมตางๆ เหลาน กจะเปนพรรคการเมองทมฐานเขมแขง

และการเลอกตงกจะอย บนพนฐานของการแขงขนทางความคด

อดมการณและผลประโยชนของสวนรวม มากกวาการแจกเงนเปน

รายหว นกการเมองกจะแขงขนกนในเชงคณภาพและสภาวะผ น�า

มากกวาการแจกเงนหรอใชระบบอปถมภ

การเมองทมเสถยรภาพมากขนเชนน กจะน�าไปส การสราง

นกการเมองทมคณภาพและรฐบาลทมความเขมแขงและมประสทธภาพ

อยางหลกเลยงมได


บทท 11

การสรางผน�าทางการเมอง

ในบทท 10 ไดกลาวถงการสรางผน�าทางการเมองในสงคม

ประชาธปไตย โดยปฏรปการเรยนการสอนวชาหนาทพลเมองและ

ศลธรรม ฯลฯ จะขอชแจงและขยายความในบทนสกเลกนอย

คณะราษฎร พ.ศ. 2475 ไดเหนความส�าคญของการศกษาตอ

การพฒนาทางการเมอง จงไดผกโยงระบบการเลอกตงเขากบการขยาย

การศกษาภาคบงคบ (4 ป) ใหทวถง ขณะเดยวกน ทานอาจารย ดร.ปรด

พนมยงค กสรางคณปการทใหญหลวงในการจดตงมหาวทยาลย

ธรรมศาสตรและการเมองในเวลาตอมา ซงยงผลใหเกดนกการเมองทม

ความร ความคด เรองการเมองการปกครองตามคตใหม และผจบจาก

มหาวทยาลยธรรมศาสตรสวนหนงกเขามาเปนผแทนราษฎร เสยดาย

ทตอมาค�าวาการเมองไดถกตดออกไปจากชอเดม มผลระยะยาวตอ

ชาวไทยทเรมเปนโรคภมแพทางการเมอง จนกระทงถงยคสมยทผเขยน

เตบโตและชราภาพจนเกษยณอายจากราชการ กยงแกไขทศนคต

(เชงลบตอการเมอง) ดงกลาวมได

หากปลอยใหชาวไทยเปนโรคภมแพตอการเมองเชนน การทจะ

สอนวชาหนาทพลเมองจงมขอจ�ากด อกทงการสอนตามบทบญญต

หรอสาระของรฐธรรมนญฉบบทประกาศใชในชวงนน ชาวไทยแตละรน


แตละสมยกคงตองจดจ�าสาระของรฐธรรมนญทแตกตางกนออกไปตาม

ยคสมย และคงไมมความศรทธาทแทจรงตอฉบบใดฉบบหนง เพราะ

รฐธรรมนญนน ปรบเปลยนไปไดเสมอตามแตคณะทหารหรอพลเรอน

ใดขนสอ�านาจ/ยดอ�านาจไดในชวงนน

ประวตศาสตรการเมองไทยทแปรผนตามยคสมยของการยด

อ�านาจ จงกลายเปนการเมองแหงอ�านาจ การเมองทรนแรง ทจบลงดวย

โศกนาฏกรรม การเมองจงเปนเรองอนตราย และคงไมเหมาะกบ

พลเมองทวไป ประชาชนชาวไทยโดยเฉพาะคนหนมสาวทไฟแรง และ

มสตปญญากคงพากนหลกเลยงเสนทางของการเมองและมงหนาส

อาชพอน ปลอยใหเวทการเมองเปนเวทของนกเสยงโชคทพรอมจะขาย

วญญาณใหแกเศรษฐมทรพย เจาของพรรคและกวนการเมองทงหลาย

ขอเสนอในทนกคอ ในวชาหนาทพลเมองและศลธรรมควรจะตอง

สอนวชา หลกรฐธรรมนญ หรอ “ลทธรฐธรรมนญ” ภาษาองกฤษใช

ค�าวา “Constitutionalism” เปนวชาทสอนหลกการส�าคญทจะพบ

ในรฐธรรมนญ (ตามคตประชาธปไตย) ไมวาจะมาจากประเทศไหน

นยหนง รฐธรรมนญในอดมการณควรจะตองประกอบดวยหลกการ

ส�าคญ 3-4 ประการ ททกๆ ประเทศทเปนประชาธปไตยควรจะตอง

ก�าหนดไว

ทส�าคญ คอ ในวชาสงคมศกษา ทมงสรางความเปนพลเมองและ

ผน�าในอนาคต ควรจะเพมมตในการสรางความคดและจตส�านกวาอะไร

คอวถทางทประเสรฐ และเทาทพอจะนกได กคอ ม 2 ประการ

1. ในระดบมธยมศกษาตอนปลาย ควรเพมมตการเรยนการสอน

ในเชงปรชญาความคด โดยเฉพาะหลกพนฐานของปรชญาการเมอง


เชน ประเดนหลก หรออดมการณหลก เรอง ความจรง ความด และ

ความงดงาม นกเรยน นกศกษา จะตองไดรบการฝกฝนใหคดวเคราะห

ประเดนตางๆ โดยเฉพาะในแงความจรง เชน เทคโนโลยน�าความเจรญ

มาสสงคมไดจรงหรอ? การถกเถยงในประเดนส�าคญในยคสมยของ

นกศกษา จะเปนการฝกใหเกดความคดรอบดาน - ทงทางบวกทางลบ

และเปนการฝกฝนในเชงปญญาใหเปนผมเหตผลมากขน

การเพมพลงแหงเหตผลของมวลมนษย คอ วถทางส�าคญทจะน�า

ไปสความเจรญและสนตสขในสงคม อาจชวยลดการใชความรนแรงใน

การแกไขปญหาในอนาคต

หรออกปญหาหนงทเราชาวไทยกตองกลาเผชญ คอ ค�าถามสด

คลาสสคทวา อะไรคอสาเหตของการลมสลายของกรงศรอยธยา

การฝกใหนกเรยน-นกศกษา วเคราะหปญหาหลกของชาตในอดต

กเทากบเพมความสามารถของเขาทจะวเคราะหปญหาในปจจบน

ทเราเผชญกบวกฤตทงตมย�ากง และวกฤตการเมองแบบ zero-sum

game

2. นอกจากการชกน�าใหนกศกษาไดสมผสกบปญหาเชงปรชญา

แลว ควรจะเปดโอกาสใหนกเรยน-นกศกษา ไดมความเขาใจคอนขาง

ลกซงเกยวกบหลกพนฐานของรฐธรรมนญ ในแวดวงรฐศาสตรสหรฐฯ

มกเรยกวา ลทธรฐธรรมนญนยม (Constitutionalism) ซงมงวเคราะห

แสวงหาหลกการทเปนเสาเอกของกฎหมายรฐธรรมนญ เพอใหเกด

ความเขาใจไปในทางเดยวกนวา รฐธรรมนญทสมควรไดชอวาเปน

ธรรมนญทดและประสบผลส�าเรจทางการเมองคออยางไร ขอเสนอ

เทาทพอจะจ�าได กคอ


1. หลกนตธรรมรฐ หรอภาษาองกฤษใชค�าวา “Rule of

Law” หรอ “Supremacy of Law” ทกคนอยใต

กฎหมายเดยวกน ไมมใครมอภสทธเหนอผอน หรออกนย

หนง เราทกคนอยใตการปกครองของกฎหมาย การจบกม

คมขงผหนงผใดจะกระท�ามไดโดยปราศจากหมายศาลท

ระบความผด (ตามตวบทกฎหมาย) และทกคน ยงถอวา

บรสทธจนกวาตลาการศาลจะมค�าวนจฉย

2. อ�านาจอธปไตยของดนแดน (ของรฐ) รฐทมอาณาเขตทาง

ดนแดน มอ�านาจสงสด ทกคนทอาศยอยในอาณาเขตนน

ยอมอยใตอ�านาจอธปไตยของรฐอยางเสมอกน

3. หลกของสทธเสรภาพทเทาเทยมกน (Human Rights)

ทกคนเกดมามสทธเสรภาพเสมอกน ตามค�าขวญของ

รฐธรรมนญสหรฐอเมรกาทวา ทกคนเกดมาเทาเทยมกน

ใน “ชวต เสรภาพ และการแสวงหาความสข”

4. อ�านาจอธปไตยเปนของปวงชน แตการใชอ�านาจจะตอง

ผานสามสถาบนหลก ไดแก อ�านาจนตบญญต ผานทาง

รฐสภา อ�านาจตลาการ ผานศาล และ อ�านาจบรหาร

ผานคณะรฐมนตร

การแบงแยกการใชอ�านาจทง 3 ประการน เพอปองกนมใหเกด

การรวบอ�านาจ (และเผดจการ) ไวในมอของคนๆ เดยว หรอองคกรเดยว

นอกจากนน ยงมความเชอในหลกของการสรางความสมดลแหงอ�านาจของทง 3 สถาบน หรอแมแตในสถาบนรฐสภา ซงเปนกลไกหลก

ในการควบคมฝายบรหาร กยงมความเชอวาจะตองสรางระบบการคาน


อ�านาจภายในรฐสภา เพอปองกนมใหพรรคการเมองใดไดมอ�านาจ

เหนอพรรคอนๆ ตลอดไป

โดยสรป ลทธรฐธรรมนญนยม ดงกลาว ววฒนาการจาก

ประสบการณและความคด การวเคราะหธรรมชาตของมนษยทประกอบ

ดวยดานมดและดานสวาง ดานดและดานเลว จงหยบยนโอกาสใหมนษย

ไดแสวงหาสงทดงามและพงปรารถนาในชวตในขอบเขตทจะไมกอผล

รายตอผอน ขณะเดยวกน กหาทางสกดกนมใหมนษยมอ�านาจตาม

อ�าเภอใจ ซงจะน�าไปสความหายนะของสงคมโดยสวนรวม

การรางรฐธรรมนญทดจงควรจะไดค�านงถงหลกการทส�าคญ

เหลาน โดยขณะเดยวกนกสามารถปรบใหเขากบวฒนธรรมของแตละ

สงคม เชน สงคมไทยเปนราชอาณาจกร และประชาชนมความเคารพ

บชาสถาบนกษตรย กจะตองก�าหนดบทบาทของสถาบนกษตรยไวใน

ฐานะทเหมาะสมดงททกๆ คณะรางรฐธรรมนญกไดปฏบตอย แลว

สถาบนกษตรยจงทรงเปนศนยรวมใจของอาณาประชาราษฎร ใน

ขณะทประเทศทไมมระบบกษตรยจะขาดสถาบนทจะเปนศนยรวมใจ

และสรางสามคคธรรม

การสอนเรองความส�าคญและบทบาทของสถาบนกษตรย จงควร

เปนภารกจส�าคญของคณะครระดบประถม-มธยมศกษา


บทท 12

การสรางผน�าในระบอบธรรมาธปไตย

ในบททแลวไดกลาวถงแนวคดของทานอาจารยปรด พนมยงค

ทจดตงมหาวทยาลยธรรมศาสตรและการเมอง ในยคแรก และเคยเหน

ต�าราภาษาองกฤษ ทใชค�า “Moral Science” แปลค�าวา ธรรมศาสตร

ฉะนน หากชอภาษาองกฤษวา “University of Moral Science and

Politics” คงจะเทพลก

วนนจงขอโอกาสหยบยกประเดนเรอง “ธรรมะ” ทางการเมอง

ขนมาอภปรายในจงหวะทวงการบรหารของศาสนาพทธก�าลงเขาส

สญญาณอนตราย

และเปนโอกาสส�าคญทจะโตแยงฝรงหวแดงทเขยนสกปเกยวกบ

ทานนายกรฐมนตร พลเอกประยทธ จนทรโอชา ในวารสารไทม

อนโดงดง โดยจาหวเรองทหนาปกวา “Democrat หรอ “Dictator”

– จะเปนนกประชาธปไตยหรอนกเผดจการ

ในหวสมองฝรง ดจะมเพยง 2 พยางคนเทานนในสารบบของเขา

ประเทศคณไมเปนประชาธปไตย คณกเปนเผดจการ คณไมมหนทางท

สาม – กงกลางระหวางประชาธปไตยกบเผดจการ ชางเปนแนวคดอนคบแคบทฝรงมกจะน�ามาใชกบประเทศโลกทสาม


ตามขอเทจจรง ประเทศตางๆ สวนใหญไมตางกนแบบขาวกบด�า

ขนาดนน อยางองกฤษ ทานคดวาเปนประชาธปไตยอยางสมบรณแบบ

แลวหรอ? แลวท�าไมจงมสภาขนนาง สวนสหรฐอเมรกา ท�าไมจ�านวน

วฒสมาชกของแตละมลรฐจงมเทาๆ กน ทงๆ ทแตละมลรฐมจ�านวน

ประชากรไมเทากน

ผเขยนไมตอตานประเดนเหลาน เพราะเหนวาในหลายๆ ประเดน

ในระบอบประชาธปไตยแบบสดโตง ชางไรสาระเสยจรงๆ

ตามสภาวะทควรจะเปน แตละประเทศจงควรออกแบบระบบ

การเมองการปกครองทเหมาะสมกบ “วฒนธรรม” ของตนเอง หรอ

ไมกตองปรบวฒนธรรมทางการเมองใหเหมาะสมกบระบอบการปกครอง

ทตนเองใฝหา

แตผน�าการเมองไทยแทบทกยคทกสมย กลบมองไมเหนสจจ-

ธรรมขอน จงละเลยแนวทางการปฏรปทส�าคญทสด คอการปฏรป

วฒนธรรม (การเมอง) ใหสอดคลองกบระบอบการเมองการปกครอง

ทตนปรารถนา

อยางไรกตาม ดงไดกลาวมาตงแตเรมตน ผ เขยนไดแนะน�า

นกวชาการทมชอเสยงของสหรฐอเมรกา มชอวา Francis Fukuyama

ผเสนอทฤษฎการเมองใหม ทใหความส�าคญแกสามมตของการพฒนา

การเมอง ไดแก การสรางและพฒนาระบบรฐใหเขมแขง การพฒนา

ระบบนตธรรมรฐ (Rule of Law) และการพฒนาระบอบการเมอง

แบบประชาธปไตย (มการเลอกตง และรฐบาลทรบผดชอบตอประชาชน)

หากพฒนา 2 ระบบแรกใหเขมแขงในสงคมไทย ระบบทสามจะงายตอ

การพฒนา


แตนาเสยดาย ทยงไมปรากฏวามคณะทปรกษาฝายใดไดเสนอ

แนวทางปฏรปการเมองการปกครองดวยความเขาใจแนวคดหลกของ

ฟกยามา ยงไมสายทคณะปฏรปการศกษาและวฒนธรรมของรฐบาลจะ

ไดพงเปาไปสการพฒนาวฒนธรรมทางการเมอง ซงรวมถงความรและ

ความคดทจะสงเสรมเพมพลงใหกระบวนการประชาธปไตยไดฝงรากลก

ในสงคมประชาธปไตยของชาวไทย

ขอเสนอโดยเฉพาะของวนน กคอ มงแสวงหาปจจยทางบวกทจะ

สรางพลงทางสงคม และในความคดของผเขยน คงไมมพลงใดจะเกน

เลยพลงทางศาสนา (พทธ) ซงเปนทเคารพบชาของประชากรสวนใหญ

อยแลว เพยงแตปรบเปาหมายทางการเมองและการสรางระบบจาก

ระบอบประชาธปไตย “แบบตะวนตก” ลวนๆ ใหมองคประกอบของ

วฒนธรรมไทย ไดแก หลกธรรมและขนบธรรมเนยมทางศาสนา (พทธ)

และเชอแนวาระบบทพระคณเจาสมเดจพระพทธโฆษาจารย (ประยทธ

ปยตโต) ไดเคยเรยกวา “ธรรมาธปไตย” นาจะสอดรบกบสงคมไทย

มากทสด

รฐบาลชดน ภายใตการน�าของ ฯพณฯ พลเอกประยทธ ควรจะ

ชธงเรอง “ธรรมาธปไตย” และถอโอกาสปฏรปการบรหารของสงฆไทย

ซงก�าลงเขาขนโคมา ใหกลบมาสความบรสทธ ยกเครองระบบการ

บรหารในระบบปจจบนทขาดประสทธภาพ ควรแยกสวนออกจากระบบ

สมณศกดในระดบหนง เพอพฒนาประสทธภาพของการบรหาร ปฏรป

ระบบการเงน การคลงของวด และของสงฆทงมวล ใหมศนยกลางของ

การบรหารทงการเงน การคลง และการศกษาของสงฆและของ

ประชาชน โดยเฉพาะใหมงเปาไปทการสรางวฒนธรรม “ธรรมาธปไตย” ใหแกเยาวชน หนมสาว เปดโรงเรยนสอนหลกธรรมกบการเมอง /


หลกธรรมกบการด�าเนนชวต เพอสรางสงคมใหมทมศรทธาตอศาสนา

(ของตน) ดตวอยางของศาสนาครสต และศาสนาอสลาม ทใหความ

ส�าคญเรองการศกษาของเยาวชน ท�าไมองคกรสงฆไทยจะท�าไมได และ

ท�าไมจงมวสนใจแตประเดนทเปนกระพ แตไมสนใจเยาวชนสวนใหญ

ของประเทศทจะกลายเปนชนชาตฝรงชนสองกนไปเกอบจะหมดแลว

รฐบาลของ ฯพณฯ พลเอกประยทธ จนทรโอชา ไดเขามาสหนา

ประวตศาสตรตามสถานการณของประวตศาสตร และก�าลงสรางคอรดอร

“EEC” ในฝงตะวนออก ขอใหทานประสบผลส�าเรจในเรองน แตถาจะ

กาวไปขางหนาอยางแทจรง ทานตองสรางคอรดอรทางการเมอง ไดแก

การสรางผ น�าร นใหมในหมเยาวชนและหนมสาวทงหลาย ทคดจะ

เปลยนแปลงการเมองจากระบบการทจรตซอเสยง ไปสระบบการเลอกตง

ทผเลอกตงชาญฉลาดและมคณธรรม ทจะเลอกวาอะไรคอผลประโยชน

ทแทจรงของประเทศชาต ทสามารถวเคราะหไดวาพรรคการเมองทด

ควรจะเปนเชนไร และคณสมบตของผทจะเปน ส.ส. ควรจะเปนเชนไร

และจะหลดพนจากระบบอปถมภไดอยางไร?

การพฒนาวฒนธรรมทางการเมอง ตามทเขาใจกนกคอ การปรบ

ทศนคต อดมการณ วสยทศน ทสอดคลองกบระบอบและวถชวตแบบ

ประชาธปไตย ซงในบรบทใหม ควรจะเปน“ธรรมาธปไตย” ทเนน

“การตดสนใจดวยปญญา โดยมเจตนาทเปนธรรม” (ตามนยามศพท

ของสมเดจพระพทธโฆษาจารย (ประยทธ ปยตโต)) การสรางปญญา

นนคอมตของการสรางความร เกยวกบระบบสงคม การเมอง และ

การปกครองทควรจะเปน ธรรมาธปไตย ทผคนเสยสละเพอสวนรวม รกความเปนธรรม ยดมนในสงทถกตอง และจดเรมตนในชมชนหรอใน

หมบาน กคอ การรวมกลมเพอจดกจกรรมทเปนสาธารณประโยชน


การสรางระเบยบวนยบนทองถนน และความสะอาดในหมบาน การประชม

ปรกษาหารอในปญหาของสวนรวม เปนตน

ธรรมาธปไตยไมขดแยงกบประชาธปไตย แตจะสงเสรมใหเกด

ประชาธปไตยสายกลาง สอดรบกบวฒนธรรมทางศาสนาของประเทศ

โครงการนนาจะเปนโครงการทยงกระสนนดเดยวไดนก 2 ตว คอ ทง

การปฏรประบบการบรหารการเงน การคลงของสงฆ และการสงเสรม

หรอสรางวฒนธรรมการเมองตามครรลองของธรรมาธปไตย


บทท 13

การปฏรปการศกษา กบ ธรรมาธปไตย

ในบททแลวผ เขยนไดกลาวถง “การสรางผ น�าในระบอบ

ธรรมาธปไตย” และจะขอขยายความสกเลกนอย เพอใหเหนภาพ

ชดเจนยงขน

“ธรรมาธปไตย” มใชระบอบใหมในสารบบการเมอง แตกคอ

“ประชาธปไตย” ในความหมายทวไปทเปนระบบการเมองการปกครอง

ทรฐบาลจะไดรบความยนยอมเหนชอบจากประชาชน (ทแสดง

เจตนารมณผานรฐสภา) แตทจะเรยกวา “ธรรมาธปไตย” กเพราะม

หลกการส�าคญควบค คอ หลก/กระบวนการตดสนใจดวยปญญา

โดยม เจตนาทเปนธรรม

“เจตนาทเปนธรรม” คอ การก�าหนด เปาหมาย ของ นโยบาย/

และการ ออกกฎหมาย ทอยบนพนฐานของความเปนธรรม ซงเปนธรรม

ตอชนทกชนวรรณะ ทกนกายศาสนา เปนธรรมตออนชนรนในอนาคต

และตอรนปจจบน (ไมเลนพรรคเลนพวก วางนเถอะ)

สวนการตดสนใจดวยปญญา คอการตดสนใจในการก�าหนด

นโยบายทชาญฉลาด มหลกวชา มเหตผล และประกอบดวยปจจยท

จะน�าไปสความส�าเรจ


มกรณใดบางทรฐบาลในอดตออกนโยบายทอยบนพนฐานของสต

ปญญาความรและหลกวชา มกรณใดบางทออกนโยบายทแอบแฝง

ผลประโยชนของตนและพรรคพวกทจะบอนท�าลายประเทศชาตในทสด

นโยบายของรฐบาลในอดตอาจมขอผดพลาดตางๆ นานา ผคน

สมยนตองเรยนร เชน นโยบายประชากรทมงหนาจะลดจ�านวนเดก

เกดใหมในยคแผนพฒนาฯ ฉบบท 3-4 กมผลใหสงคมไทยตองน�าเขา

แรงงานจากตางประเทศในยคน และสรางปญหาอนๆ ตามมา หรอ

นโยบายสรางแตถนน แตไมคดวางแผนสรางระบบรางไฟฟาใตดน หรอ

การคมนาคมทางน�ากเปนนโยบายทไมรอบคอบ และปจจบน นโยบาย

ประชานยม ซงน�าไปสความหายนะของการเกษตรและการทจรตอยาง

ใหญหลวง และการขดแยงทางการเมองดงทไมเคยปรากฏมากอน กรณ

เหลานคอกรณของการตดสนใจออกนโยบายทขาดความรอบคอบและ

หลกวชา

ระบบการศกษาจงตองหาทางปองกนปญหาเหลาน โดยเตรยม

เยาวชนของเราใหมความร /ความคด และปญญาทจะขบคดและ

ไตรตรองปญหาทางสงคม-เศรษฐกจ-การเมอง จากระดบทงายไปส

ระดบทยาก จะตองไดรบการฝกฝนใหคดเปนระบบ คดใหกวางขวาง

เรยนรจากประวตศาสตร เรยนรศาสตรของการเมองอยางทะลปรโปรง

จากระดบงายสระดบทยาก เชน ในระดบมธยมศกษา (ตอนตน-ปลาย)

ควรจะเรยนร ใหเขาใจความหมายของความคดพนฐานของระบอบ

การเมอง-การปกครอง เชน หลกสทธ-เสรภาพ หลกของอ�านาจ และ

อ�านาจทชอบธรรม ตางกนอยางไร หลกของเสถยรภาพ-ความมนคง หลกของความเปนผแทน (ราษฎร) คออยางไร


เมอขนสระดบมธยมศกษาตอนปลาย จงควรศกษาองคประกอบ

ทดของรฐธรรมนญ เชน หลกสทธเสรภาพ อ�านาจอธปไตย หลกการ

คานอ�านาจ หลก “Rule of Law” (หลกนตธรรมรฐ) เปนตน

เรองการสรางปญญา ความร ความคด ควรมขอบเขตกวางขวาง

และผเชยวชาญแตละสาขาทางสงคมศาสตร-เศรษฐศาสตร อาจมขอ

เสนอแนะไดมาก แตเรองการสราง “เจตนาทเปนธรรม” เปนเรองท

ยาก เพราะเปนการผสมผสานระหวางความรกบทศนคต อดมการณ

และระบบคณคา ซงตองหลอหลอมตงแตเยาววยในออมกอดของมารดา

จนกระทงอนบาลศกษา ตลอดจนผานวยรน เชน ทมฟตบอลหมปา ท

ฝกกนมาเปนทม มทมสปรตอยางดเยยม

โรงเรยนพบลคสกลขององกฤษทจดตงมาหลายศตวรรษ ส�าหรบ

ลกหลานของตระกลขนนาง จงมระบบการฝกเดกนกเรยนใหมวนย ม

สปรตทเสยสละ เหนแกสวนรวม มสภาวะผน�า-ผตามทใชเหตผลและ

รวมแรงรวมใจ

การฝกฝน-อบรมเดกวยอนบาล-เดกเลก-ประถมศกษา จงควรผาน

หนงสอนทาน เชน อสป บทกลอนทสอนจตใจ-กรยามารยาท ตลอดจน

การสรางสต ความรอบคอบ เชน บทกลอนของสนทรภ เชกสเปยร

การสอนประวตศาสตรและการเมอง ตลอดจนชวประวตของ

มหาบรษ จงมสวนสรางจตใจใหใฝด ใฝประโยชนสวนรวม และมง

ท�าความดเพอสงคมและประเทศชาต

ทส�าคญคอการใหการศกษาอบรมทางศาสนา โดยเฉพาะศาสนา

พทธทมลกษณะใกลเคยงกบปรชญา และเปนหลกทสอนธรรมะ

มากกวาเนนลทธ จะสรางความสามคคปรองดองไดอยางด ผทสนใจ

ควรอานหนงสอ พทธธรรม ซงพระเดชพระคณสมเดจพระพทธโฆษาจารย


(ประยทธ ปยตโต) ไดประพนธไว จะกลาวถงเหตปจจยทจะน�าไปสผล

ถง 10 ประการ นยหนง การวเคราะห “สาเหต” ไมจ�ากดเพยง นรนย

(deductive) กบ อปนย (inductive) เทานน แตแยกแยะวเคราะหได

ถง 10 ประการ เปดโอกาสใหนกศกษาไดมโลกทศนกวางขน

การสรางอปนสยชาวไทยใหเหนแกประโยชนของสวนรวมและ

ประเทศชาต เปนประเดนส�าคญอนดบหนงในการจดการศกษา หาก

เรองนท�าไดส�าเรจ เรองอนๆ กจะตามมา ฉะนนในการกลาวถงการปฏรป

การศกษาจงตองก�าหนดเปาหมายนไวเปนอนดบแรก และบทบาทของ

กระทรวง คอ สรางแนวทาง (กรอบแนวคด) และหนงสอประกอบ

การเรยนการสอน เพอสรางบคลก นสย คานยม อดมการณของนกเรยน-

นกศกษา ใหเขาใจเรองประโยชนสาธารณะทตองมากอนประโยชน

สวนตน การทจรตคอรรปชนคอโรครายของสงคม และนกการเมอง

ตองปราศจากโรครายนอยางเดดขาด หากประชาชนรจกเลอกผแทน

อยางชาญฉลาด และไมเหนแกอามสสนจาง แตมความรอบรใน

ประเดนสาธารณะ ไมถกหลอก ถกชกจงอยางงายๆ หากการศกษา

รวมทงองคการศาสนาและสอสารมวลชนรวมมอตงเปาหมายทจะสราง

สงคมแหงการเรยนร/สงคมแหงเหตผล และการรแจง พยายามยกระดบ

ความรสกนกคดของประชาชนใหรอบร เขาใจผลประโยชนสาธารณะ

และรวมมอรวมใจกน ไมแตกแยกเปนกกเปนเหลา แตยดผลประโยชน

สวนรวมเปนทตง ระบอบประชาธปไตยทมธรรมะเปนตวน�ากยอมจะ

เกดขนไดโดยไมตองสงสย

การปฏรปการศกษาจงควรปฏรปเพอสรางระบอบธรรมาธปไตย

มใชตามกนฝรงอยร�าไป


บทท 14

การปฏรปการเมองคอ หวใจหลกของการปฏรปทงหลาย

นาจะถงเวลาทจะตองชประเดนการปฏรปการเมองใหเปนหวใจ

หลกของการปฏรปทงหลาย อาจมขอขดแยงหรอไมเหนดวยเชนนน

เพราะการปฏรปการเมองเปนเรองทยากยง และมพลงทางสงคมท

เหนดวยและคดคาน และมปจจยเสยงนานานปการ

รฐบาลภายใตการน�าของพลเอกประยทธ จนทรโอชา คงจะ

เหนดวย เพราะไดประสบกบปญหาการรกษาความสงบเรยบรอย และ

การด�ารงอยอยางไรเสถยรภาพของรฐบาลในชวงวกฤต พ.ศ. 2556 – 2557

มาแลว แตยทธศาสตรการปฏรปทงายตอการปฏบต และจะเหนผลได

รวดเรว คอการปฏรปทางโครงสรางเศรษฐกจ เชน การสรางระบบการ

ขนสงระบบราง การปรบเปลยนระบบเศรษฐกจใหทนสมยและโครงการ

เขตเศรษฐกจพเศษฝงทะเลตะวนออก ตลอดจนปรบเปลยนระบบ

การเกษตรเพอเพมมลคา

การปฏรประบบเศรษฐกจและการเกษตรดงกลาว หากประสบ

ผลส�าเรจกจะมผลตอการเปลยนแปลงทางการเมอง การขยายขนาดของ

ชนชนนกธรกจ ตลอดจนกลมนกกฎหมาย วศวกร และนายแพทย-

พยาบาลทงหลาย และยอมเพมน�าหนกใหแกชนชนกลาง และ


“ปญญาชน” ท “นา” จะเปน “สนขเฝาบาน” ทรเทาทนเลหเหลยม

ทางการเมองอนฉอฉล

อยางไรกตาม หากจะเรงเครองหรอหาตวชวย ใหระบบการเมอง

การปกครองของเราไดพฒนาไปอกระดบหนง และมระบบรฐสภาทม

เสถยรภาพ ระบบพรรคทมวฒนธรรมรวมตามวถทางของประชาธปไตย

ในระบบรฐสภา ความสมดลและความพอดของการใชอ�านาจ การม

สวนรวมของภาคประชาชน รฐบาลกจ�าเปนจะตองวางยทธศาสตร

การพฒนา (หรอปฏรป) “ทงโครงสรางของอ�านาจ” และ “วฒนธรรม

การเมอง”

ศ.นพ. ประเวศ วะส เปนบคคลส�าคญในสงคมไทย และไดน�าเสนอ

แนวคดการปฏรปโครงสรางของอ�านาจมาเปนเวลานบเปนสบๆ ป

ทานเสนอใหปรบโครงสรางแนวดง ส โครงสรางแนวราบ และเมอวนท

30 กรกฎาคม 2561 ไดเสนอบทความในหนงสอพมพไทยรฐ ใน

คอลมน สกป (หนา 1) ตอกย�าแนวคดของทานอกครง โดยสรปท

ทานอยากเหน “รฐบาลออก พ.ร.บ.ปฏรปโครงสราง ถอดสลกกฎหมาย

หลายรอยฉบบทรวมอ�านาจไวทสวนกลาง กระจายอ�านาจไปใหชมชน

ทองถน องคกรในพนท เชน โรงเรยน โรงพยาบาล มอสระในการจดการ

กนเอง โดย การมสวนรวมของภาคสวนตางๆ และปรบบทบาทของ

ระบบราชการสวนกลางจากการบรหารอ�านาจ เปนบรหารนโยบาย...

ยทธศาสตร”

“รฐตองสงเสรม สนบสนน การรวมตวรวมคด รวมท�าอยางอสระ เพอกจการสาธารณะในทกพนท ทกองคกร และทกประเดน เกดพลง

พลเมองทตนร เตมประเทศ จะท�าใหเศรษฐกจด การเมองด ศลธรรมด”


หลกการท ศ.นพ. ประเวศ วะส น�าเสนอน ผ เขยนในฐานะ

นกวชาการและขาราชการรนหลงทาน มความเหนสนบสนนทานมาโดย

ตลอด แตกมขอสงเกตวา ล�าพงแตการกระจายอ�านาจไปใหองคกร

ระดบลาง ดงทระบบราชการของเราไดปฏบต ตลอดจน พ.ร.บ.ปฏรป

การปกครองทองถนทไดด�าเนนการมาจากอดตถงปจจบน กมกจะไม

ประสบผลส�าเรจ ดวยเหตผลเรอง “คน” นนแหละ

และท�าไม “คนไทย” จงแตกตางจาก “คนองกฤษ” ในพฤตกรรม

ทางการเมองและการท�างานโดยทวๆ ไป ท�าไม “คนไทย” จงไมมวนย

เหมอนคนญปนในการท�างาน ท�าไมครอบครวคนไทย “จงแตกตางจาก

ครอบครวคนจน” ในขนบธรรมเนยมทเกยวกบการเลยงดบตรธดา

เพราะสงแวดลอมทแตกตางกน? เพราะลทธศาสนา/ขนบธรรมเนยม

ทแตกตางกน? หรอ เพราะระบบการเมองการปกครองทแตกตางกน

จากอดต?

สงคมองกฤษนน ในยคสมยกลาง (ยคสงคมศกดนา) การรวมตว

กนเปนชมชน (ชนบท) สวนหนงรวมตวดวยเหตผลทางการเมองมาก

เทาๆ หรอมากกวาเหตผลทางสงคม หรอเชอชาต องกฤษมระบบการ

ปกครองตนเองระดบหนง และมระบบรฐสภาตงแตกลางครสตศตวรรษ

ท 13/ขนนางองกฤษจงมความสมพนธกบกษตรย แตกตางจากความ

สมพนธระหวางพระมหากษตรยไทยกบขนนาง และมประสบการณ

ทางการเมองในระบบรฐสภาหลายศตวรรษ ผานสงครามกลางเมองและ

การปฏวตทถอดถอนกษตรยองคเดม เพอแตงตงองคใหมทสนบสนน

ระบบรฐสภา

สงคมไทยไมไดมประสบการณเชนนน ประวตศาสตรไทยเปน

คนละมวนกบประวตศาสตรของชาวยโรป ฉะนนการทจะน�าเขาระบอบ


รฐสภา และประชาธปไตย จงสมควรตองสรางวฒนธรรมการเมองท

สอดคลองกบระบบน และศาสตรการสอนสมยปจจบนมเทคนค

วธการ กระบวนการ ทจะอบรมบคลกนสย และความศรทธาในระบบ

ดงกลาว ซงหากเปนกระบวนการสอนเดก กจะใชกระบวนการอยางหนง

และหากเปนผใหญ กจะใชกระบวนการ “การศกษาผใหญ” หรอ

“Andragogy” เปาโล แฟร (Paulo Frere) ใชเทคนคทเรยกวา

กระบวนการปลกจตส�านก (Conscientization) สวนสงคมไทยสมย

ดร.โกวทย วรพพฒน เมอ 30 ปทแลว กจะเรยกวา “กระบวนการคดเปน”

ฉะนน หากจะกระจายอ�านาจการบรหารจดการในระดบหนง

ใหแกหม บ าน กสมควรจะตองฝกปฏบตกระบวนการรวมกล ม

กระบวนการปรกษาหารอ และสรางผน�ากลม การผลดเปลยนหมนเวยน

กนรบผดชอบ ปองกนมใหเกดการกระจกตวของอ�านาจอทธพล

การจดการศกษาฟรจนถงระดบมธยมศกษาตอนปลาย จาก พ.ร.บ.

การศกษา พ.ศ. 2542 กดวยเหตผลจะยกระดบความร/ความคดของ

ชาวชนบท ใหรจกชวยตนเองและสนใจในกจการของชมชนและหมบาน

ของตนเอง ถอยหางจากการเปน “passive voters” ผลงคะแนนเสยง

ประเภทขาดความคดและวจารณญาณ ไปสความเปน “active voters”

ผลงคะแนนเสยงดวยความร ความเขาใจประเดนของการเมอง

ขณะเดยวกน การเตรยมคนรนใหมจากเยาวชนซงก�าลงเตบโต

กอยในความรบผดชอบเกอบจะเตมรอยของบรรดาคณครทงหลาย และ

ผออกแบบหลกสตรการศกษา ซงควรสอดแทรกการปลกฝงคานยมของ

การท�างานกลม การเปนผน�าทด เปนผตามทมวนย การผลดเปลยน

หมนเวยน การรบผดชอบในภารกจหนาท ตลอดจนการปลกฝงทศนคต

ทเปนมตรตอระบบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตย ไมเอา


เปรยบเพอนรวมงาน ไมเปน “มาเฟย” ตงแตเยาววย การสอดแทรก

คตธรรมของชวตไวในหนงสอนทาน หนงสอประกอบการเรยนการสอน

จงเปนสงทจ�าเปนทผออกแบบหนงสอเรยนตองกระท�า

ส�าหรบวยรน (อาย 15-18 ป) การสอนชวประวตของนกการเมอง

ในอดตและปจจบนทจะเปนตวอยางของการเปนผ น�าในระบอบ

ประชาธปไตย เปนภารกจทควรกระท�า วยรนอเมรกนสมยกอนตองอาน

ชวประวตของยอรจ วอชงตน และอบราฮม ลนคอรน และเรยนรเรอง

ราวของการเมองสหรฐฯ และซมซบบทเรยนประชาธปไตย ส�าหรบใน

สงคมไทยกนาจะสรางบทเรยนจากตวอยางของนกประชาธปไตยและ

ผน�าในอดตทเปนตวอยางทด ฝกใหนกเรยนไดสมผสกบค�าปราศรย

ทางการเมองของอดตผน�าเหลาน

ระบบการเลอกตงตามรฐธรรมนญใหมไดเปดทางใหมระบบ

“Primary election” หรอการเลอกผสมครในนามของพรรคการเมอง

หลายทานกหวนวตกวาจะมการใชอทธพล/การซอเสยงตงแตในระดบน

ในทางตรงกนขาม อาจเปนไปไดทระบบคดเลอกผสมครในนามพรรค

โดยประชาชนมสวนรวมอาจจะสงเสรมพลงประชาชนใหเขมแขงยงขน

ทส�าคญคอสอมวลชนจะตองเขามามบทบาทกระตนความสนใจของ

ประชาชนใหเขาไปมสวนรวมจ�านวนมาก

การเรยนจากภาคปฏบต กจะเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนร

ขณะทการเรยนรทางการเมองในสถานศกษา กจะเปนสวนหนงของ

การเปนพลเมองทเขมแขง มประสทธภาพ


บทท 15

พรรคการเมอง :ปจจยหลกของการพฒนาการเมอง

การเมองในระบอบประชาธปไตย หรอแมแตในระบอบสงคมนยม

คอมมวนสต จะมเสรภาพ หรอเจรญรงเรองมไดเลยหากปราศจาก

ระบบพรรคการเมอง แตเปนเรองทนาประหลาดใจทในชวงตนของ

ประวตศาสตรขององกฤษหรอของสหรฐอเมรกา ผคนผมการศกษาด

กลบมทศนคตตอพรรคการเมองในเชงลบ

ลอรด โบลงโบรก (Bolinkbroke) ขนนางองกฤษตนครสต

ศตวรรษท 18 กลาวไววา พรรคการเมองคอผลพวงอนเปนพษจากการ

ใชเครองมอสาธารณะเพอบ�าบดอารมณ ความรสก และความทะยาน

อยากสวนบคคล ขณะทเจมส เมดสน (Madison) ซงเปนนกคดคนส�าคญ

ในการรางรฐธรรมนญสหรฐ ค.ศ. 1787 กมองการจดตงพรรคการเมอง

เปนเรองลบ และในอกศตวรรษตอมา เจมส ไบรซ (Bryce) ชาวองกฤษ

กสรปความเหนไววา ระบบพรรคการเมองของสหรฐอเมรกามกกดกน

คนดและสนบสนนคนชว บดเบอนเจตนารมณทแทจรงของประชาชน

ทศนคตดงกลาวนาจะมสวนถกและสวนผด ขนอย กบสงคม

การเมองของแตละประเทศ หรอยคสมย ในสงคมไทยเรากคงไดเหน

นกการเมองบางคนทอาจฉลาดหลกแหลม แตอาจแฝงความคดฉอฉล


ไดใชระบบพรรคการเมองทคอนขางออนแอของสงคมการเมองไทย

เพอจดประสงคบางประการทน�าไปสระบบการทจรตคอรรปชน และ

ความหายนะทางการเงน-การคลงของประเทศ

ในสงคมองกฤษ ศตวรรษท 18-19 พรรคทอร (Tory) คอ

พรรคการเมองทมอดมการณอนรกษนยม ปกปองผลประโยชนของ

ขนนาง เทดทนสถาบนพระมหากษตรย และศาสนาครสตนกาย

แองกลคน ขณะทพรรคลเบอรล (Liberals) ในชวงปลายศตวรรษท 19

จะนยมระบบการคาทเสร การเมองแบบเสรนยม และผลประโยชนของ

ชนชนกลาง

สวนในสหรฐอเมรกา พรรคการเมองร นแรก ไดแก พรรค

เฟดเดอรลลสท (Federalists) หรอในสมยตอมามกเรยกวา พรรควกส

(Whigs) จะม งสรางความเขมแขงและอ�านาจสวนกลาง (ระดบ

สหพนธรฐ) เชน การคลง การธนาคาร การคมนาคมขนสง การปกปอง

ประเทศ ขณะทพรรคเดโมแครต (Democrat) สะทอนความคดของ

เจฟเฟอรสน แหงมลรฐเวอรจเนยและภาคใตทงหลาย ทตองการให

แตละมลรฐปกครองตนเอง มสทธเสรภาพ ลดอ�านาจสวนกลาง

ในครงแรกของศตวรรษท 19 พรรควกส จงมกจะไดเสยง

สนบสนนจากชาวเมอง (และภาคอตสาหกรรม) ในภาคเหนอและ

ตะวนออกเฉยงเหนอ ในขณะทภาคใต มกสนบสนนพรรคเดโมแครต

ตอมา ในกลางครสตศตวรรษท 19 ปญหาเรองทาสไดปะทขน

เกดการขดแยงกนทางความคด/อดมการณ และผลประโยชนระหวาง

ผสนบสนน ระบบทาส กบกลมผตองการลดจ�านวนทาสหรอขจดไปใน

ทสด การขดแยงจะรนแรงมากขนทกครงทมประเดนการจดตง “มลรฐ”

ใหมๆ ในภาคตะวนตก เชน มสซร แคนซส และเนบราสกา เปนตน


วาจะใหมทาสไดหรอไม และมผลกระทบตอพรรคการเมอง โดยพรรค

วกสกแตกกนเปน 2 พรรค คอ วกสทยงสนบสนนทาส และวกสทไม

สนบสนนระบบทาส จงไดจดตงเปนพรรครพบลกน (Republican)

ขณะทพรรคเดโมแครตกแตกแยกเปนพรรคเดโมแครตภาคใต ท

สนบสนนระบบทาส และเดโมแครตภาคเหนอทไมสนบสนนระบบทาส

จงมาเขารวมกบพรรครพบลกนทตอตานระบบทาส

โดยสรป พรรคการเมองในองกฤษและสหรฐอเมรกา เปนชอง

ทางของการรวมกลมและแยกกลมผลประโยชน และอดมการณ-

ความคดของประชาชนในสงคมองกฤษและสหรฐฯ และนาจะเปน

แบบอยางใหแกสงคมอนๆ เชนกน

การจดระเบยบทางสงคม-การเมอง ตามแนวทางของระบบพรรค

จงเปนวธการทลด/ขจด ระบบการเมองทยดผลประโยชนสวนตนของ

ผเลนการเมองแตละคนเปนหลก ระบบพรรคชวยใหการตอส/ขดแยง

ทางการเมองมรปแบบทพยากรณได ไมสะเปะสะปะตามอ�าเภอใจของ

ผหนงผใด

สงคมไทยจะมวธการพฒนาระบบพรรคใหสะทอนอดมการณ

ความคด และผลประโยชนของกลมประชาชนไดอยางไร เมอประชาชน

นกถงพรรค ก พรรค ข หรอ พรรค ค กสามารถมองเหนอดมการณ-

ความคด- และเปนตวแทนกลมผลประโยชนทคอนขางแตกตางกน มใช

วามองเหนทกพรรค กแทบจะตาลายไปเสยหมด นกไดเฉพาะตวหวหนา

พรรค ซงอาจจะผนแปร เปลยนแปลงไปไดอยเสมอ

อยางไรกตาม จะพดวาเมองไทยสะเปะสะปะจนมองภาพไมออก

เสยทเดยวกคงไมถกตองเชนกน ศ.ดร.เอนก เหลาธรรมทศน เคยเขยน

หนงสอเรอง “สองนครา ประชาธปไตย” และสรปเปนภาพกวางๆ ไว


วา ชนบทตงรฐบาล แตกรงเทพฯ ลมรฐบาล ซงกกลายเปนขอสงเกตท

คอนขางตดตลาด ในยคทกษณ ชนวตร สมยสอง อาจกลาวไดหรอไม

วา “ภาคอสานจดตงรฐบาล แตกรงเทพฯ และภาคใตลมรฐบาล”

ทกลาวมาน กเพอชใหเหนวาการเมองไมวาจะดสบสนปานใด ก

ยอมมรปแบบทพอจะสงเกตเหน และยดถอไดบางในระดบหนง

นอกจากนน เหตการณการตอสอนรนแรงบนทองถนน และบนเวทตาม

จตรสตางๆ รวมทงสวนสาธารณะในทศวรรษท 2550’s ยอมชใหเหน

วาพลงมวลชนในเมองหลวง และตามตวจงหวดตางๆ ในภมภาค ตลอด

จนพรรคประชาธปตย และพรรคพลงธรรม คอ ฝายตอตานระบบ

ทกษณ – ทนนยมผกขาด ซงม นปช. และชาวชนบทสนบสนน

เสนทางของววฒนาการของพรรคการเมอง จงควรด�าเนนไปตาม

พนฐานของพลงเศรษฐกจ-สงคม โดยมการสรางพนธมตรระหวาง

พรรคการเมองตางๆ ทไมมปญหาการขดแยงทางอดมการณรนแรง

พนธมตรทวาน อาจรวมหมายถงพนธมตรในยทธศาสตรการเลอกตง

ซงหากเปนระบบแบบฝรงเศส ทอนญาตใหมการลงคะแนนครงทสอง

(2nd Balloting) เมอไมมผ หนงผ ใดไดคะแนนเสยงสวนใหญอยาง

เดดขาด กจะเปดโอกาสใหพรรคพนธมตรถอนตว เปดทางใหพรรคทได

คะแนนอนดบตน ไดเขาสการเลอกตงครงทสอง โดยพงพาคะแนนจาก

พรรคพนธมตร ซงอาจจะเทคะแนนให ระบบการลงคะแนนครงทสอง

หรอ “2nd Balloting” ของฝรงเศส จงมบทบาทชวยใหจ�านวน

พรรคการเมองในสภาลดลง

ศลปะแหงการรวมตวหรอรวมมอรวมใจ นยหนงการสราง

พนธมตร เปนศลปะทส�าคญยง แตนกการเมองไทยในอดตมกจะไมใช

วธสรางพนธมตรในกระบวนการเลอกตงดวยเหตผลอยางใดอยางหนง


และขาดทกษะการเจรจาตอรอง ขณะทในประเทศเพอนบานของเรา

มกไดยนไดฟงเรองพนธมตรของกลมการเมองตางๆ

ส�าหรบทานนายกรฐมนตร พลเอกประยทธ จนทรโอชา

หรอใครกตามทจะไดรบเสนอชอใหด�ารงต�าแหนงนายกรฐมนตร หลง

การเลอกตงป พ.ศ. 2562 คงจะไดคดวางแผนไวแลววา จะจดตงรฐบาล

ผสมไดอยางไร และประกอบดวยพรรคใด คงไมมพรรคหนงพรรคใดได

เสยงสวนใหญโดยเดดขาด และหากไดวางแผนไวบางแลว ยทธศาสตร

การเลอกตง กคงจะสะทอนเปาหมายดงกลาว


บทท 16

การพฒนาพรรคการเมอง

ในบทท 15 ไดกลาวถงพรรคการเมอง คอปจจยหลกของการ

พฒนาการเมอง ซงเปนการกลาวเชงทฤษฎและหลกการ แตในสภาพ

ขอเทจจรงในสงคมไทย อาจไมจรงเสมอไป พรรคการเมองบางพรรค

อาจเปนปจจยน�าไปสความเสอมทรามทางการเมอง-เศรษฐกจ และ

สงคม ดงทประจกษ ขณะเดยวกน ระบบพรรคการเมองไมวาจะด-ชว

อยางไร กยงคงเปนปจจยส�าคญทยกระดบการตอสแยงชงทางอ�านาจ

การเมอง เศรษฐกจ ใหกาวลวงจากระดบสวนบคคลไปสระดบมวลชน

(หรอชนชนตางๆ) ในสงคม

ส�าหรบสงคมไทย ยงอาจไมชดเจนมากนก การเมองยงคงเปน

เรองของตวบคคล ดงจะเหนไดชดในกรณของการรวมตวของกลม

“สามมตร” ทตวผน�าคอปจจยหลก หรอแกนน�าในการจดตงพรรคใหม

สวนการรวมกลมของ รปช. (รวมพลงประชาชาตไทย) หาก

พจารณาจากจดยนของทาน “ก�านน” สเทพ จะเหนไดวา รปช. มฐาน

มาจากมวลชนนอกรฐสภาสมยท “พนธมตร” ตอสกบระบอบทกษณ

องคประกอบของกลมผน�าสวนใหญประกอบดวยผน�าทางสงคม รวมทง

ผทไดรบเลอกตงใหด�ารงต�าแหนงหวหนาพรรค (คนแรก) กคอ อดต

ผวาการธนาคารแหงประเทศไทย มใชนกการเมอง สวนทปรกษาใหญ


กคอผน�ามวลชนตอสกบระบอบทกษณ กอนการยดอ�านาจโดย คสช.

พ.ศ. 2557

พรรค รปช. จะประสบผลส�าเรจหรอไม ยงมอาจชชดไดถงรอย

เปอรเซนต หากการจดการภายในทงดานการเงนและการสงตวผสมคร

มระบบทคอนขางยตธรรม มสวนของความรวมมอจากกลมอาชพตางๆ

และพลงทางสงคม และขณะเดยวกน ผน�า ซงไมจ�าเปนตองเปนตว

หวหนาพรรคเสมอไป ม “charisma” คอ มนตเสนห ดงดดมวลชน เชน

อดต “ก�านน” สเทพ พรรคใหมทจดตงนอกสภากอาจมอนาคต และ

เปนปจจยตวแปรทส�าคญในรฐสภาใหมกเปนได

ฉะนน โดยหลกและประสบการณทบนทกมาทางประวตศาสตร

ปจจยตวแปรทจะท�าใหเกดการเปลยนแปลง คอ ปจจยจากภายนอก

ระบบพรรค ดงไดกลาวมาแลว จดเรมตนของพรรคมกก�าเนดภายใน

รฐสภา เชน พรรคทอร (อนรกษนยม) และพรรควกส (เสรนยม) ของ

องกฤษ แตพลงแหงการเปลยนแปลงจากภายนอก เชน ความเจรญ

เตบโตของชนชนกลางในเมองอตสาหกรรม เชน เบอรมงแฮม และ

แมนเชสเตอร น�าไปสขบวนการตอสเพอการคาเสร และการเมองท

เสร (Liberalism) จนกลายเปนกลมการเมอง (และพรรค) เสรนยม

ขณะทชวงปลายครสตศตวรรษท 19 ตนศตวรรษท 20 กรรมกรคอ

ชนชนใหม ไดเกดขบวนการตงสหภาพแรงงาน และขบวนการ

สงคมนยม ทจดการศกษาใหชนชนกรรมกร (นอกหองเรยน) โดยกลม

ฟาเบยน น�าไปสการจดตงสหภาพแรงงาน และพรรคแรงงาน ในตน

ศตวรรษท 20 มผลใหเกดการเปลยนแปลงทางการเมองในรฐสภาท

ระบบพรรคยดโยงกบพลงใหมทางสงคม เศรษฐกจ ตวผเลนการเมอง

กมาจากชนชนใหม มใชจ�ากดอยเฉพาะชนชนขนนางและพรรคทอร


(Tory) กปรบตวเปนพรรคคอนเซอรวาตฟ (อนรกษนยม) รวมทงปรบ

เปาหมายของพรรคใหเขากบยคสมย สวนพรรควกส (ประกอบดวย

ขนนางทมงคง) กปรบเปนพรรคลเบอรล (เสรนยม) น�าชนชนกลาง

(พอคา-นกอตสาหกรรม) เขามารวม จงด�ารงสถานภาพของชนชนดงเดม

ตอไปไดในสถานการณใหม

การปรบเปลยนดงกลาวน ชาวองกฤษ โดยเฉพาะนกคดผเรอง

นาม - เอดมนส เบรก เรยกวา การปรบเปลยนจากภายใน (ระบบ) และ

ชชวนใหชนชนขนนาง (เกา) ไดมองเหนภยนตรายจากการทยนหยดอย

กบท ไมยอมปรบตวเอง เพราะการปรบตวเองใหเขากบสถานการณใหม

จะเปนหนทางทจะน�าไปสความมนคง-ยงยน ของสถาบนดงเดม และ

สรปในเชงคตธรรมวา สถาบนทางสงคมใดไมปรบเปลยนใหเขากบยค

สมย สถาบนนนจะถงแกอวสานในทสด ซงเปนคตประจ�าใจราชวงศ

และขนนางองกฤษมาตงแตสมยนนจนปจจบน

ทกลาวมาน กเพอชชวนใหสถาบนพรรคการเมองทด�ารงอยใน

สงคมไทยปจจบนทเรมมชวโมงบนยาวนาน พรรคทเกาแกทสดกคอ

ประชาธปตย ซงเปนขอไดเปรยบ เพราะสมาชกพรรคเรมมาตงแตสมย

ม.ร.ว.เสนย ปราโมช และนายควง อภยวงศ ชวงหลงสงครามโลก

ครงท 2 สมาชกในเขตเลอกตงตางๆ ใน กทม. ทลงเลอกตงวนนคอ

ลกหลานของทานเหลานน ผกอตงพรรค พรรคทมอดมการณ ซงตงอย

บนพนฐานของสจจธรรมทพสจนไดทกยคทกสมย แตกระนนกคงจะ

ตองปรบตวเองใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคม

และเทคโนโลย และทส�าคญส�าหรบการเมอง การมสวนรวมของ

ประชาชน เชน การพฒนาใหสาขาพรรคมอ�านาจในการปกครอง

ตนเองไดมากยงขน ในการระดมทรพยากรบคคลและปจจยการเงน


ตลอดจนการคดเลอกผสมคร ส.ส. อกทง ระบบไพรมาร ทตองพยายาม

พฒนาใหเกดขนในสภาพแวดลอมทเหมาะสม ควรทดลองในบางพนท

ควรพจารณาความเขมแขงและขวญก�าลงใจของสมาชกในแตละพนท

เปนเกณฑการตดสนใจในการผองถายอ�านาจ

นอกจากการจดองคกรของพรรคในพนทใหเขมแขง สามารถ

ยนหยดบนล�าแขงของตนได “ระดบหนง” ประกอบดวยจ�านวนสมาชก

พอประมาณ การปรบนโยบายของพรรคกสมควรไดรบการพจารณา

อยางจรงจง และสมาชกพรรคควรจะตองมสวนรวม

อนทจรง เมอพดถง “สมาชกพรรค” บางครงกพดเปนนามธรรม

ในขอเทจจรง สมาชกพรรค เรมจากบคคลผเลนบทบาททส�าคญใน

พรรค และผมบทบาทชโรงพรรค กไมมใครเกนหนา ส.ส. ในรฐสภา แต

แลวบางครง/บอยครง การเมองในระบบพรรค/รฐสภาไทย ไมไดสราง

ตวละครใหมๆ หรอเปดโอกาสใหนกการเมองร นใหมไดแสดง

ศกยภาพดงทควรจะเปน และศกยภาพทส�าคญกคอ ศกยภาพในการ

อภปรายในสภา

นอกจากการอภปรายไมไววางใจในสภา ซงสมาชกไดมโอกาส

แสดงความคดเหนไดมากกวาปกตแลว ในโอกาสอนๆ แทบจะไมม ใน

แตละวาระ เชน การอภปรายงบประมาณ มเวลาจ�ากด บางครงสมาชก

อภปรายไดคนละ 5-10 นาท ทงน เพราะพรรคถอธรรมเนยมใหทกๆ

คนไดพดถงงบประมาณ (เพอหาเสยงในเขตเลอกตงของตนเอง) หรอใน

โอกาสทรฐบาลแถลงนโยบาย สมาชกฝายคานกมกจะไดเวลาเพยง 5-10

นาท เทานน เมอเวลาในการอภปรายมจ�ากด กหมดโอกาสทจะพฒนา

ตนเองใหโดดเดนในการเปนผน�าในทางความคด สมาชกจงแสวงหา

ความเดนจากการตงกระท เปนตน รฐสภาไทยจงกลายเปนเวททนาเบอ


ส�าหรบปญญาชน และสอมวลชน ทนาจะตดตามฟงการอภปราย และ

ไดเหนดาวจรสแสงในแตละยคสมย กลบเหนแตการดาทอ และการเลน

เกมสสกปรกกนอยตลอดเวลา รฐสภาไมไดเปนทศกดสทธของนกคด

นกปราชญ ทจะฝากแนวคดอนประเสรฐใหไวแกยคสมยของตน

นกคอปจจยออนดอยของระบบรฐสภาไทย ซงไมชกน�าไปสการสราง

ผน�าในเชงความคด ยกเวนผน�าเดมๆ ในแตละพรรคซงมอภสทธใน

การยดเวท ทงในสภา และเวทนอกสภา (สนามหลวง) ไดอยแลว

การพฒนาพรรค หมายรวมถงการพฒนาตวผน�าในหมนกการเมอง

ดวย อกทงระบบการศกษากไมไดใหความสนใจแกกระบวนการอภปราย

ในรฐสภา ยกเวนรายการส�าคญ เชน การปฏรปการศกษา ป พ.ศ. 2541

– 2542 ทชาวเสมาธรรมจกรตางกใจจดใจจอเฝาฟงการอภปรายในสภา

องคประกอบตางๆ เหลาน คอ ปจจยตวแปรทจะมสวนในการ

พฒนาการเมองและระบบพรรค

และทส�าคญคอ การสรางพนธมตร กบขบวนการนอกรฐสภา

ทปฏบตตนภายใตกฎหมาย พรรคการเมองของไทยในอดตทผานมามก

ระมดระวงเรองน เพราะขบวนการนอกรฐสภาหมนเหมตอการผด

กฎหมาย โดยเฉพาะการเดนขบวน ปญหาคอเหตใดความไมพออกพอใจ

ของผคนในสงคม จงผนแปรมาเปนการเดนขบวน สาเหตมใชเพราะ

สงคมไทยและกฎหมายไทยไมเปดชองใหสงคมจดกจกรรมทางสงคม

และการเมองไดตามปกตเหมอนในสงคมอนๆ หรอ? ในสงคมตะวนตก

การพดถงประเดนการเมองในทกๆ วงการ ไมมกฎหมายหามไว ผไดรบ

เชญไปพดโดยสมาคมตางๆ กสามารถพดไดหากไมไปกลาวหาใครๆ ท

ขาดหลกฐาน และถกฟองไดในแตละกรณ การหามพดถงการเมองใน

สมาคมตางๆ คอการบนทอนการมสวนรวมทางความคดของผคน


ท�าใหการเมองเปนเรองหางไกลจากประชาชน

ประการสดทาย หลกการส�าคญอกประการหนงทใช เป น

เครองวดความเปนสถาบนของพรรคการเมอง คอ การสบทอดผน�า

หากการสบทอดผน�ายงอยภายในตระกลเดยว (ตระกลเดม) โดยไมม

การเปลยนแปลง ความเปนสถาบนของพรรคกยงไมสมบรณ ตอเมอม

การเปลยนผน�าโดยระบบการเลอกตงภายในพรรค และเปลยนจาก

การ “ผกขาด” โดยตระกลเดยว จงจะถอวาไดกาวขามการเปนพรรค

ของครอบครว เพอเปนพรรคของมวลสมาชกทแทจรง


บทท 17

ยทธศาสตรการเลอกตง-ยทธศาสตรการเมอง (I)

หากทานอยในฐานะผรบผดชอบประเทศขณะน ทานจะก�าหนด

จดยนหรอยทธศาสตรการเลอกตง และการจดตงรฐบาลหลงเลอกตง

อยางไร? และแนนอน พรรคประชาธปตย ซงเปนพรรคเกาแกทสด

มประสบการณมากทสด และด�ารงอยเพอรกษาระบอบรฐสภามาเปน

เวลา 71 ปเศษ ควรจะก�าหนดนโยบายและยทธศาสตรการเลอกตง

อยางไร?

ทสมควรตองหยบประเดนนขนมาพจารณา ประการแรก เพราะ

ไดเรมมการพดถงยทธศาสตรสามกก ทอปมาดงหนงคลายๆ กบ

สถานการณทางการเมองของสงคมไทยในปจจบน

ยทธศาสตรสามกก เกดจากปญญาอนแหลมคมของขงเบง ทสรป

สถานการณสงครามกลางเมองในยคแหงการลมสลายของราชวงศฮน

ในครสตศตวรรษท 3 อาจารยขงเบง สรปวา แผนดนจนจะตองถกแบง

เปน 3 สวน โดยโจโฉปกครองภาคเหนอ ซนกวนปกครองภาคตะวนออก

สวนเลาปควรจะเขาไปยดครองเสฉวนภาคใต ใหหางไกลจากโจโฉไว

กอน เมอมก�าลงกลาแขงแลว จงคอยยกทพไปตอยตกบโจโฉ

ในยทธศาสตรสงคราม กกเลาป จะตองสรางพนธมตรกบ

กกซนกวนเพอหยดยงโจโฉ หากไมมเหตอนใดกอยาไดกอสงครามกบ


ซนกวนเปนอนขาด

ยทธศาสตรสามกกของอาจารยฮกหลง ถกตองทกประการ แต

ในขนปฏบตกตองลมเหลว เพราะปญหาเรอง “คน” ซงไมปฏบตตน

ตามความคาดหวง (ทงกวนอผทรนง และอาเตา-โอรสพระเจาเลาป-

ผมปญญาออน)

ยทธศาสตรสามกกน คงจะไดมการยกมาเปรยบเทยบกบ

สถานการณการเมองในสงคมไทยปจจบน โดยเฉพาะคณอภสทธ

เวชชาชวะ หวหนาพรรคประชาธปตย ไดพดถงเรองนเลกนอยเปน

ขอสงเกตเกยวกบการตอสในศกเลอกตงทก�าลงจะมาถง

หากการเลอกตงและสถานการณภายหลงการเลอกตงจะเปรยบ

ไดคลายๆ กบสามกก กหมายความวา ประชาธปตย จะเปรยบเสมอน

กกเลาป ไดหรอไม? และหากพรรคประชาธปตยเปรยบเสมอนกกเลาป

ประชาธปตยจะเลอกกกไหนเปนพนธมตร พรรค รปช. (รวมพลง

ประชาชาตไทย) ซงม ร.ม.ว.จตมงคล โสณกล เปนหวหนาพรรค และ

คณสเทพ เทอกสบรรณ เปนทปรกษา หรอจะเปนพรรคอน หรอจะด�ารง

ตนเปนอสระ เปนกลางตอไป

พรรคเพอไทย คงจะชประเดน “ประชาธปไตย” เพอตอตาน

ระบบเผดจการทหาร และหากประชาธปตยพาซอ ชประเดนเดยวกน

กคงจะเขาต�าราเดมของสภาษตทวา “Birds of the same feature

flock together” - นกทมขนเหมอนกนยอมบนไปในทางเดยวกน แต

สโลแกนของพรรคสมควรจะลกซงและสะทอนสภาพขอเทจจรงและ

ปญหาของประเทศชาตมากกวาความพงพอใจของชาวตางประเทศทม

อคตไมแพชนชาตอนๆ ในเอเชย สโลแกนของพรรคจงสมควรมความ ลกซงมากกวาค�าวา “ประชาธปไตย” แตควรเปนประชาธปไตยบน


พนฐานของระบบ “นตธรรมรฐ” การเคารพตอกฎหมายและระบบ

การบรหารทปราศจากการทจรตคอรรปชน รวมทงตองไมมนโยบาย

ประชานยม ทนสามานย ทจะน�าพาประเทศไปสความหายนะ ตลอดจน

การเคารพตอขนบธรรมเนยมของระบบรฐสภา ทตวนายกรฐมนตรจะ

ตองบรหารงานตามหลก “ความรบผดชอบรวมกนของคณะรฐมนตร”

และ “รบผดชอบตอรฐสภา” มใชระบบของบรษททเจาสวสงรฐมนตร

ซายหน-ขวาหน การรณรงคเลอกตงครงทจะถงน จงสมควรทพรรค

ประชาธปตยจะตองปลกจตส�านกใหสงคมไทยเขาใจความหมายทแท

จรงอนประเสรฐของค�าวา “ประชาธปไตย” ใหชาวไทยไดเขาถงจต

วญญาณของความเปนนกประชาธปไตย และความเปนผ น�าแบบ

ประชาธปไตยทควรจะมลกษณะเชนไร?

เสยดายโอกาสทรฐบาล คสช. ควรจะไดใชอยางสมศกดศร เพอ

ปลกจตส�านกใหชาวไทยเขาถงแกนความเปนประชาธปไตยในแบบของ

สงคมชาวพทธ อนมสถาบนพระมหากษตรยเปนมงขวญของชาวไทย

เสยดายทไมไดมการรณรงคเรอง “ธรรมาธปไตย” ซงนาจะเปน

ประชาธปไตยตามปรชญาแนวคดของพทธศาสนา (และศาสนาอนๆ)

ซงเปนกระบวนการทใชปญญา โดยมเจตนา (จดมงหมาย) ทจะสราง

ความเปนธรรมใหแกสงคม แตกตางจากประชาธปไตยของชาวตะวนตก

ทเนนวตถนยม ประโยชนของตนและกลมตน และแขงขนกนอยางทรหด

สดโหด (ดตวอยางประธานาธบดโดนลด ทรมป)

ประชาธปตย จงควรใชเวลาและโอกาสในการรณรงคการเลอกตง

ครงน โดยใหความส�าคญกบการสรางสงคมไทย ผานการศกษาในระบบและการศกษาผใหญ ใหเปนสงคมทพลเมองตนร เขาใจเรองการเมองท

ถกตอง โดยเฉพาะประวตศาสตรความลมเหลวของระบอบการเมองใน


อดต เพอเตรยมตวส�าหรบอนาคต การศกษาของไทยขาดระบบ/

กระบวนการคด เราเนนไปทางความจ�าขอเทจจรงมากเกนไป ขาด

ตรรกะและการใชเหตผล หรอสบสาวสาเหตของปรากฏการณตางๆ (ทง

ทางธรรมชาต/สงคม) อยางผดๆ

คนองกฤษนน ในสมยทผเขยนไดไปศกษาตงแตระดบมธยมศกษา

ตอนปลาย จนกระทงจบอดมศกษา จะใหความส�าคญกบการคด

วเคราะหทลมลก ทอาจารยเรยกวา “Depth” อาจารยจะใหคะแนน

แกแนวคดทลกซงมากกวาความรอบรอยางเปด (คอ รอยางผวเผน)

ฉะนน กลวธการสอนของเขาจงฝกใหนกเรยนวเคราะหเจาะลกใน

บางเรอง เพอเปนบทเรยนส�าหรบอนาคต ฉะนน แมจะเรยนระดบ

ปรญญาตรทตองเรยนหลากหลายวชา แตกยงจะตองท�าการวจย หรอ

ศกษาเฉพาะเรองใดเรองหนง ทควรจะมคณภาพใกลเคยงกบ

วทยานพนธระดบปรญญาโท

คนองกฤษจงมกจะคดอะไรรอบคอบและลมลกกวาคนอเมรกน

ซงคอนขางฉาบฉวย

ทส�าคญ องคประกอบของวชาพนฐาน ไมว าจะเปนระดบ

การศกษาพนฐานกอนเขามหาวทยาลย หรอ ระดบมหาวทยาลย

จะตองประกอบดวย 2 วชาหลก คอ คณตศาสตร และภาษาหรอ

วรรณคด ผทจะกาวไปกบโลกสมยใหมยงจ�าเปนตองมวชาพนฐาน

2 วชาน จงจะกาวไปไดไกล ผเขยนในฐานะหวหนากองพฒนาหลกสตร

สมยปฏรปหลกสตร พ.ศ. 2517 – 2520 ไดเสนอใหเปดสายศลป-คณต

เปนอกสายหนงเพมเตมจากเดมทมแตสายศลป และสายวทย-คณต ใน

อนาคต สายศลป-คณต อาจจะกลายเปนสายยอดนยมกเปนได


สตฟ จอบ มหาเศรษฐจากธรกจคอมพวเตอร ไดเคยกลาวไววา

ความรดานเทคโนโลยทางคอมพวเตอร หากบวกกบความรเรอง ศลป

หรอ ภาษา จะเปนพนฐานแหงความส�าเรจทยงใหญ และสอดรบกบ

แนวโนมของโลกปจจบนและอนาคต

สงคมไทยตดยดอยกบระบบทองจ�า และจดจ�าขอมล ขอสอบก

บรบรณดวยค�าถามประเภทเนอหา ขณะทโลกสมยใหม การเขาถงขอมล

ประเภทขอเทจจรง (facts & Information) ท�าไดงายมาก ผานระบบ

คอมพวเตอร การศกษาในโรงเรยนและมหาวทยาลยจงตองเนนการฝกฝน

เรองการคดทลกซง ทสรางสรรค ฝกกระบวนการคดวเคราะหทมไดถง

10 ประเภท ตามค�าสอนของพระคณเจาสมเดจพระพทธโฆษาจารย

(ประยทธ ปยตโต) การทองจ�าจงควรหลกทางใหกระบวนการคดวเคราะห

และสรางสรรค

และทส�าคญไมยงหยอนไปกวาวชาการ กคอ บคลกนสย

(character) ของชาวไทย ทจะเปนชาตทยงใหญไดหรอไม และจะรจก

การมสวนรวมทางการเมองและการบรหารกจการสาธารณะแบบ

อารยชนผประเสรฐไดหรอไม อยางไร วกฤตทางการเมองชวง 10 ปท

ผานมา สะทอนใหเหนถงความดอยพฒนาของชาวไทยในเรองน อะไร

คอปจจยส�าคญทจะท�าใหเราชาวไทยสามารถแกไขขอขดแยงอยาง

อารยชน วฒนธรรมทางการเมองทด ควรจะเปนเชนไร รฐบาล คสช.

ไดประสบผลส�าเรจหรอไม มากนอยแคไหน ในการสรางวฒนธรรม

การเมองใหมทเหมาะสมกบสงคมไทย นคอค�าถามทตองการค�าตอบ

การรณรงคการหาเสยงเลอกตงครงน หากพรรคใดยดถอจดมงหมาย

ดงกลาวเปนวาระทส�าคญ และรณรงคไดส�าเรจ กสมควรจะไดรบความ

ไววางใจจากประชาชนชาวไทยอยางแนนอน


บทท 18

ยทธศาสตรการเลอกตง-ยทธศาสตรการเมอง (II)

ทานผอานไมเคยแปลกใจบางหรอวาเหตใดสหรฐอเมรกาจงกาว

ไปสความเปนประชาธปไตยไดกอนประเทศอนๆ รวมถงยโรปตะวนตก

องกฤษนนเราถอกนวาเปนแมแบบของระบบรฐสภา แตประชาธปไตย

กลบไปเกดทสหรฐฯ กอนประเทศอนๆ ในยโรป

เหตผลหนงทผเขยนทราบมากคอ สงคมในอาณานคมอเมรกน

กอนจะเปนอสรภาพจากองกฤษ ไดเรมเรยนรเรองการปกครองตนเอง

อยกอนแลว โดยในแตละเมอง (Township) มระบบ “สภาเมอง (Town-

Council) ประกอบดวยกรรมการสภา ทประชาชนเลอกใหเปนตวแทน

ของประชาชนในเมองนน และสภาเมองกมหนาทดแลความสงบ

เรยบรอย การกอสรางถนนหนทาง การตดสนคดความ การจดการศกษา

เปนตน

แตการมสภาเมอง กอาจจะไมท�าใหอเมรกาแตกตางจากองกฤษ

เพราะองกฤษกมสภาเมองเพอดแลทองถนของตน เปนแมแบบใหแก

อาณานคมในทวปอเมรกา (เหนอ) อยแลว ทนาจะเปนแรงกระตนให

ระบบการปกครองของสหรฐฯ กาวสความเปนประชาธปไตยรวดเรวยง

ขน นาจะมาจากระบบการเลอกตง ซงเกดขนบอยๆ ในสงคมอเมรกา ทงการเลอกตงในเมองเลกๆ และการเลอกตงในระดบมลรฐ และใน


ระดบสหพนธรฐ (Federation) คอระดบประเทศ และทส�าคญเชนกน

คอ การเลอกตงสภาผแทนในระดบตางๆ เหลาน จะมทกๆ 2 ป ซง

การเลอกตงบอยๆ เชนนนาจะตราตรงความสนใจของประชาชนในเรอง

การเมองของมลรฐและสหพนธรฐไวอยางแนบแนน ประกอบกบ

สอมวลชนกใหความสนใจในเรองการเลอกตงเหลาน ท�าใหประชาชน

อเมรกนสนใจเรองการเมอง ขณะเดยวกนกมองเรองการแพหรอชนะ

ในการเลอกตงแบบนกกฬา หากแพวนน อก 2 ปกมโอกาสแกตว

ตลอดจนการผลดกนแพและชนะ กฝกอปนสยของชาวอเมรกนใหมน�าใจ

เปนนกกฬา และมองการขดแยงทางการเมองเปนเรองปกต ไมไดน�าไป

สความอาฆาตมาดราย หรอเปนศตรกน เพยงแตละคนกเลนบทบาท

ของตนเองตอไปดวยมารยาทและวตรปฏบตตามมาตรฐานของสงคม

ผ มการศกษา การเมองจงมใชการสรางศตรตลอดกาล แตเปนการ

รวมมอกนหรอแยกกนตามจงหวะและประเดน อกทงพรรคการเมองก

มไดด�ารงอยเปนพรรคเดมตลอดไป

โดยสรปการเมองในสหรฐฯ และพรรคการเมองจะปรบตวรวดเรว

และไมมใครสญเสยน�าตา เพราะเกดปรากฏการณเชนนน ฉะนนจง

อยาไดประหลาดใจทประธานาธบดโดนลด ทรมป มแนวประพฤตปฏบต

ทคอนขางนอกเหนอความคาดหมายของมาตรฐาน “Normal” (นอรมาล)

ทกลาวอารมภบทมาคอนขางยดยาวเชนน กเพอจะปลอบ

ประโลมใจผอานทสนใจการเมอง รวมทงสมาชกพรรคประชาธปตยวา

พรรคการเมองทเกาจนเกอบจะกลายเปนสถาบนทางการเมองเชนน ก

มศกยภาพทจะปรบเปลยนตวเองไปสยคใหม ทสงเสรมการแขงขนภายในพรรคอยางสภาพบรษ เพอแสดงใหสงคมไดเรยนรวาการเมอง

เปนเรองทมทงความรวมมอและการขดแยง ขอเพยงทกฝายเคารพกตกา


ของสภาพบรษ ทไมตอยใตเขมขด ไมรอบท�ารายกนแบบมหาโจร และ

ทส�าคญ นกการเมอง “ตอง” พดภาษาเดยวกน เขาใจวาอะไรผดอะไร

ถกตามมาตรฐานเดยวกน เมอแพกตองยอมรบวาแพ มใชตามไปลอบกด

อยร�าไป

ในระบบการปกครองแบบประชาธปไตยเราจงตองมระบบ

ศาลยตธรรมทมอสระ (อสระจากการกดดนและอทธพลตางๆ ในสงคม)

การคดเลอกและแตงตงผ พพากษาจงยดโยงกบระบบคณธรรม

การอางถงการยดโยงไปสระบบการเลอกตงหรอฐานคะแนนนยมจาก

เสยงประชาชนจงเปนตรรกทผดเพยนไปจากระบบคณธรรมและยอมรบ

มได และการตอสทางการเมองเพอลมลางความผดทนกการเมองได

กระท�ามาแลว จงไมสอดคลองกบคตธรรมของระบอบประชาธปไตย

ทส�าคญส�าหรบทกพรรคทปรารถนาจะเปนสถาบนการเมองหรอ

ด�ารงอยตอไปเพอรบใชสงคมและประเทศชาต ควรค�านงไวเสมอกคอ

สถาบนใดหรอองคกรใดหากขาดกลไกเพอปรบเปลยนจากภายใน

สถาบนนน-องคกรนนจะด�ารงอยมไดในอนาคต

ผเขยนจงยนดทจะไดเหนพรรคประชาธปตยมความกลาหาญท

จะปฏรประบบการคดเลอกผสมคร โดยใหคณะผบรหารของสาขาพรรค

มสวนรวมในการคดเลอกผสมคร และอาจกาวไปถงระบบไพรมาร

(Primary) เพอทดสอบคะแนนนยมของผสมครแตละเขต

นอกจากนนในการแขงขนระหวางผสมครเปนหวหนาพรรค ซงม

ทงหมด 3 ทานดวยกน ไดมโอกาสฟงคณหมอวรงค เดชกจวกรม ให

สมภาษณในรายการโทรทศนวา เปาหมายหลกของหวหนาพรรคใน

อนาคตควรม 2 ประการทส�าคญ คอ ประการแรก จะก�าหนดเปาหมายการพฒนาประเทศไปสความเจรญมงคงอนดบตนๆ ของโลก และ


ประการทสอง จะขจดการทจรตคอรรปชนจากวงการราชการและ

การเมอง ซงเปนการก�าหนดเปาหมายทยด “ผลประโยชนนยม” เปน

หลกส�าคญ ขณะทนายอภสทธ เวชชาชวะ หวหนาพรรคปจจบนกเนน

ประเดนไมเอาทงการทจรตและเผดจการ นยหนงยงคงยดอดมการณ

ดงเดมของพรรคมาตลอด และส�าหรบคณอลงกรณ พลบตร ในฐานะ

เคยเปนรองประธานสภาขบเคลอนการปฏรปประเทศกคงหนนการ

ปฏรปตางๆ ทสภาไดเสนอมาแลว

ความคาดหวงของประชาชนสวนหนงทนยมประชาธปตยกคอ

ภายหลงจากจบสนกระบวนการแขงขนแลว ไมวาผหนงผ ใดไดรบ

การคดเลอก กสมควรทจะสรางความเปนอนหนงอนเดยวของพรรคไว

ใหได และควรใหเกยรตแกอก 2 ทานผสมคร โดยสงเสรมใหมบทบาท

ทส�าคญของพรรคตอไป รวมทงกลมพลงภายในทมศกยภาพจะขยาย

ฐานของพรรคเพอชยชนะในโอกาสขางหนา

นอกจากความเคลอนไหวของพรรคประชาธปตย ความเคลอนไหว

ของพรรคเพอไทยกนาสนใจ ทส�าคญคอ มการกระจายความเสยง

ออกไปในหลายๆ จด หรออกนยหนงอาจมการวเคราะหตลาดการเมอง

และจดตงพรรคการเมองหลายๆ พรรคเพอดงดดเปาหมาย (ผเลอกตง)

ทอาจจะแตกตางหรอมจดสนใจตางกน เชน กลมเปาหมายของชาว

มสลมใน 3 จงหวดภาคใต กไดเกดพรรคการเมองชอพรรคประชาชาต

ซงมคณวนมหะมดนอร มะทา อดตประธานรฐสภาเปนหวหนาพรรค

หรออกพรรคหนงทชอวาพรรคเพอธรรม โดยมคณสมพงษ อมรววฒน

เปนหวหนาพรรค ซงอาจจะมกลมเปาหมายเปนพเศษ (ทางศาสนา?) และพรรคเพอชาต โดยมคณยงยทธ ตยะไพรช เปนแกนน�า ตลอดจน

พรรคอนๆ อกเพอดงดดกลมเปาหมายตามแนววเคราะหการแบงสวน


ของตลาดการเมอง เชน พรรคอนาคตใหม ซงนายธนาธร จงรงเรองกจ

เปนผรเรม ไดประกาศชดเจนทจะดงดดคนรนใหมผไมเคยไดลงคะแนน

เสยงเลอกตงมากอน และมจ�านวนหลายลาน คนเหลานคดอยางไรใน

ประเดนการเมอง ขณะทพรรคอนาคตใหมกชธงไว 2 ประการอยาง

แนชดวาจะรณรงคเพอแกไขรฐธรรมนญ (หรอรางรฐธรรมนญใหม

ทงหมด?) และตอตานทหาร การเมองของพรรคอนาคตใหม จงเปน

การเมองเรองอดมคต ซงสงคมไทยไดผานมาแลวหลายสมยอยางนา

เขดขยาด

อยางไรกตาม การรณรงคหาเสยงเลอกตงครงนนาจะมการ

วเคราะหตลาดการเมองตามลกษณะของภมภาค ชนชนทางสงคม

และกลมอาย และใชกลยทธทจะตอบปญหาเฉพาะกลมใหมากยงขน

ซงระบบอนเทอรเนตและเฟสบคจะกลายเปนเครองมอทส�าคญ

โดยสรป การเลอกตงครงนมความนาสนใจหลายประเดน

เพราะเปนการเปดประวตศาสตรหนาใหมหลงจากวางเวนการเลอกตง

มาตงแต พ.ศ. 2554 หรอ 7 ปมาแลว การรณรงคไมนาจะเนนหนกไป

ในเรองอดมการณ แตนาจะหนกไปทางเรองปากทองและวสยทศนของ

สงคมในอนาคต และอาจจะไมมพรรคการเมองใดไดคะแนนน�าโดง

แตคงมพรรคขนาดกลางและขนาดเลกมากมาย


บทท 19

การเลอกตงและยทธศาสตรชาต 20 ป

ในชวงวนหยดปลายสปดาหทผานมา นอกจากขาวเรองการเลอกตง

ซงเขมขนขนตามล�าดบ กยงมขาวด ขาวใหญ เรอง แผนยทธศาสตรชาต

20 ป ซงสมเดจพระเจาอยหวมหาวชราลงกรณ บดนทรเทพยวรางกร ได

ทรงมพระราชโองการโปรดเกลาฯ ใหประกาศใช

นบวาเปนขาวส�าคญอนดบหนงของชาต ซงคาดหวงวาจะม

การน�าเสนอโดยทมโฆษกของรฐบาล เพอชแจงรายละเอยดพอสมควร

ใหชาวไทยไดเขาใจอยางลกซงยงขนในแนวทางซงจะเปนกรอบส�าหรบ

ทกๆ รฐบาลทจะเขามาบรหารประเทศใน 20 ปขางหนา แตกรสกผด

หวงทไมไดเหนการชแจงตามความคาดหวง

อยางไรกตาม หนงสอพมพหลายฉบบกน�ามาสรปความไวบาง

โดยใหจดเนนตามความถนดของผเขยน

อนทจรง พรรคการเมองฝายสนบสนนรฐบาล อาจถอเปนโอกาส

ทจะอธบายสรรพคณของยทธศาสตร 20 ป ใหชาวไทย-สงคมไทยได

ตระหนกในปญหาของชาต ทงดานการเมอง การปกครอง และเศรษฐกจ

ตลอดจนขอเสนอในการปฏรปดวยภาษางายๆ ทชาวบานสามารถเขาใจ

ได และพยายามลดทอนลลาการรณรงคหาเสยงประเภทสาดโคลน หรอ

วาทกรรมเกลยดชง สงคมไทยคงจะเออมระอากบวฏจกรชวรายของ


การเมองไทยทมรฐประหารสลบกบการเมองน�าเนา-การเดนขบวนปวน

เมอง-และการรฐประหาร สงคมไทยนาจะพอใจทจะเลอกพรรคทด�าเนน

นโยบาย “สายกลาง” ไมสดโตงทงซายหรอขวา เลอกทจะประนประนอม

เสยมากกวา ประเภท “ขาเกงมาคนเดยว” นาจะคอยๆ หมดไป

ขณะทในเรองการเมอง การเดนสายกลาง และการประนประนอม

นาจะเปนทางออกของสงคมไทย แตในเรอง การศกษา ซงผ เขยน

เกยวของมาตงแตหนมจนแก อาจจะมการประนประนอมกนมากจน

เกนไปเสยอก ทกลาวเชนน อาจเขาใจยาก และท�าใหผอานสบสน พด

อกนยหนง ในวงการการศกษาของไทยอาจเปรยบประดจวงของดารา

ทมทกสสน มทกๆ รปแบบ และสารพดโครงการทดๆ ทงหลายจากทว

โลก แตไมมทศทางทมนคง และมจดหมายตรงประเดนของปญหาของ

ชาต ประเทศอนเขามการกระจายอ�านาจ เรากม (แตเปนการกระจาย

ตามรปแบบ-ไมกระจายดวยจตวญญาณ) ประเทศอนเขามระบบมธยม

แบบผสม-เรากมเชนกน แตกลายเปนพพธภณฑไปแลว เพราะกรม

อาชวศกษาไมเหนดวย ปจจบนอาชวศกษากมาในทศทางทวภาค และ

ขอใหเดนไปใหตลอด อยารบกลายเปนมหาวทยาลยไปเสยหมด ขณะ

นจะแยกอดมศกษาออกไปเปนกระทรวงตางหาก แตไมร วาดวยจด

ประสงคอนใด กอางภารกจการวจยใหเปนภาระส�าคญของมหาวทยาลย

และกไปกระทบตอสภาวจยแหงชาต ในทสดกกลบไปคลกคลกบเรอง

เดกอนบาลดกวา และกลบมาพบกบปญหาการสอบแขงขนเขาโรงเรยน

ประถมศกษา

เหลานคอมหาภารตะของวงการศกษาชาต (อาจจะพดเกนความจรง) นกการศกษาไทยไมไดโง แตทกๆ คนฉลาดไปหมด จงไมมใครฟง

ใคร


เมอป พ.ศ. 2536 (โดยประมาณ) รฐมนตรกระทรวงศกษาธการ

(คณสมพนธ ทองสมคร) ไดตงใหผเขยนเปนประธานวางแผนการศกษา

30 ป สมยนนถอวาเปนขอเสนอใหม ไมเคยท�ากนมากอน ผเขยนด�ารง

ต�าแหนงเปนเลขาธการส�านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต

(สภาการศกษา) กรสกตนเตน และไดเชญเพอนรนพ-รนนองจากหลายๆ

กรมมาชวยกน ดร.เรอง เจรญชย อดตอธบดกรมสามญศกษา คอ

กรรมการคนส�าคญ กคดวางแผนอยางมระบบทงเรองก�าลงคน หลกสตร

ทจะตองปรบใหม ทางดานวทยาศาสตร คณตศาสตร สงแวดลอม ฯลฯ

ผเขยนในฐานะประธาน กจนตนาการไปไมถง 30 ปขางหนา เพราะมว

แตเฝาดตวเลขสถตเฉพาะ 5 ปตามแผนฯ

เมอเวลาผานพนไป และเกษยณจากราชการแลว และไดเขามา

ลมรสการเมองภาคปฏบต จงหวนกลบไปอานต�ารารฐศาสตรดงเดมท

ไดเลาเรยนมา จงถงบางออวา แทจรงตามททานอาจารยขงจอวาไวแต

เกากอน วาหากคดจะปลกตนไมกควรวางแผนตามอายใชสอยของพน

พนธไมแตละชนด ถาคดจะสรางคน ตองวางแผนเปนศตวรรษ นไงคอ

ค�าตอบจากนกปราชญแตโบราณ

ทานปรมาจารยขงจอ ไดวางรากฐานลทธขงจอของทาน และ

ปรชญาแนวคดของทานไดกลายเปนหลกสตรการสอนผทจะไตเตาเปน

เสนาบดของจกรวรรดอนยงใหญของจน ตงแตราชวงศฮนจนถงปจจบน

โดยทลทธคอมมวนสตกไมสามารถท�าลายได และ ล กวน ย เองก

อรรถาธบายความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของจนและสงคโปรจากพน

ฐานอปนสยใจคอของชาวจนทฝงรากลกมาจากอดมการณของลทธ

ขงจอนนแหละ ชาวจนทหอบเสอผนหมอนใบมาจากประเทศจน จง

กลายเปนเจาสว ตลอดจนเปนมหาอ�ามาตยในราชส�านกราชวงศจกร


แตการเมองนส จะเยยวยากนอยางไร ดวยการศกษาอบรมแบบ

ไหน? และสงคมการเมองไทยออนแอหรอปวยไขทางการเมองดวยโรค

อะไร? ผเขยนจ�าไดทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาฯ เคยตรสไว

นพ.วบล วจตรวาทการ ผเขยน “ราชวงศบานพลหลวง” ไดอางอง

พระองคทานดงน

“คดดในระหวาง 90 ป (ราชวงศบานพลหลวง) ฆาทงกนเสยถง

7 ครง เกอบเปน 13 ป ฆากนครงหนง หรอถารอดตายกกลายเปน

ไพรหลวงและตะพนหญาชาง ถาจะนบพวกทไมตายกตองดวาผ ด

กลายเปนไพร ไพรกลายเปนผดถง 7 ครง ใน 90 ปนน” โดยเฉพาะใน

รชกาลสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศ พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหวไดทรงพระราชนพนธไววา “แผนดนขนหลวงบรมโกศ ชาววงหลวง

เหนจะตายเกอบหมด การเปนเชนนจงตองเชอวาโดยเฉพาะในกรงนน

หาคนดใชยาก”

ราชวงศบานพลหลวงเรมตนทพระเพทราชาผกอกบฏยดอ�านาจ

จากสมเดจพระนารายณมหาราช ซงนกจดละครไดน�ามาแสดงชอง 33

ในเรอง “บพเพสนนวาส” ซงมผชมตดใจกนไปทวสงคมไทย แตความ

สนกสนานบนเทงไมไดลบเหตการณในประวตศาสตร ซงประกอบดวย

การแยงชงราชสมบต และความโหดรายทารณ และขนนางขฉอมากมาย

จนเกดวรกรรมบานบางระจน เพราะขนศกของอยธยาสมยนนสวนใหญ

ประจบสอพลอ จงเสยกรงแกพมา (พระเจาอลองพญา)

ประเดนส�าคญทผหวงใยประเทศชาตตองถามตนเองวา หากจะ

วางแผน 30 ป เพอพลกโฉมหนาสงคมไทยใหเปนสงคมทเขมแขง มวนย

เสยสละ รจกประสานประโยชน เดนสายกลาง รวมมอกนมากกวา


ทะเลาะกนและถอดกน ไมอจฉารษยากน เปนประชาธปไตยในจต

วญญาณ ไมโลภแตแบงปน หรอนยหนงมวฒนธรรมทางการเมองแบบ

ประชาธปไตยสายกลาง แบบธรรมาธปไตย การศกษาจะสรางพลเมอง

ไทยใหไดตามอดมการณและเปาหมายนไดหรอไม หากแผนยทธศาสตร

ระยะยาวของรฐบาลวางเปาหมายอนหนงไวเชนนน ผเขยนคดวาชาว

ไทยคงมองเหนประโยชนมหาศาล และใครจะคดคดคานเปาหมายของ

การพฒนาดงกลาว สวนยทธวธหรอกระบวนการทไปใหถงเปาหมาย

ควรเปนเชนไรกจะเปนเรองของขนตอนแนวปฏบต

การวางแผนยทธศาสตร 20 ป จงควรเปนแผนแหงความหวง

แผนทเกดจากอดมการณของทกๆ พรรค ทกๆ กลม แตขอใหมความ

เขาใจตรงกนในความหมายของค�าวา “ยทธศาสตรดงกลาว” มฉะนน

ขอเสนอแนะกจะรกรงรงดวยรายละเอยดซงนาจะเปนขนตอนของการ

ด�าเนนงาน


บทสงทาย

วฒนธรรมพลเมองในทศนะของศาสตราจารยอลมอนด และเวอรบา

สงคมไทย หรอประเทศไทยในปจจบน เปนทรจกกนทวโลก และ

ไดรบการยกยองสรรเสรญในหลายๆ เรอง ไมแพชาตอนๆ ทอยแนวหนา

ในเอเชย การเปนราชอาณาจกรทเกาแกสบทอดกนมาตลอดตงแต

สมยสโขทยและกอนหนานน จนกระทงถงสมยรตนโกสนทร โดย

ไมเคยเปนอาณานคมใหแกชาตมหาอ�านาจตะวนตก ชนชาตไทยจง

โดดเดนในสายตาของชาวตางประเทศจากทกๆ ทวป อกทงความ

ออนนอมถอมตนของชาวไทย กมสวนส�าคญทสงเสรมใหชาวไทยเปนท

นยมของชาวตางประเทศ อตสาหกรรมการทองเทยวของไทยจงเจรญ

รงเรอง จ�านวนผมาทศนศกษาในราชอาณาจกรไทยดเหมอนจะเปนรอง

เพยงไมกประเทศในยโรป เชน ปารส – ฝรงเศส

เมอสงคมไทยปรบตวไดอยางเหมาะสมในทกๆ สถานการณ

เหตใดสงคมไทยจงปรบตวเพอใหเหมาะสมกบระบบการเมองการปกครอง

แบบรฐสภาหรอประชาธปไตยแบบสากล ไมคอยจะส�าเรจ และจะตอง

รางรฐธรรมนญอกสกกฉบบ จงจะสอดรบกบบคลกนสยของชาวไทยและสงคมไทย ทานผอานเคยสงสยในขอเทจจรงขอนบางหรอไม?


มองเตสกเออ (Montesquieu) นกปรชญาเมธทเรองนามของ

ฝรงเศสในยคของเหตผล (The Age of Reason) ศตวรรษท 18 กลาวไว

วา ทกประเทศควรปรบระบบการเมองการปกครองของตนใหเหมาะสม

กบวฒนธรรมของตน หรอไมกจะตองปรบวฒนธรรมของตนใหเหมาะสม

กบระบบการเมองดงทตนปรารถนา ขอสงเกตดงกลาวนบวาแหลมคม

มากในยคนน และจนกระทงบดน กยงมจ�านวนนกคด นกวชาการ

เพยงไมกคนทเขาใจหลกสจจธรรมขอน

เปนความโชคดของผเขยนทไดมโอกาสไดศกษาวชารฐศาสตร

และประวตศาสตร โดยเฉพาะแขนงการเมองเปรยบเทยบและการ

พฒนาการเมอง จงไดสมผสกบความคดและขอเขยนของอาจารยจาก

ซกโลกตะวนตกผทรงคณวฒในสาขารฐศาสตร-สงคมศาสตร หลายทาน

ในยคทสหรฐอเมรกาไดเรมยนมอเขามาใหความชวยเหลอประเทศดอย

พฒนาทงหลาย

ศาสตราจารยทานแรกในแขนงวชา “การเมองเปรยบเทยบ” ท

ไดน�าเสนอแนวคดเกยวกบวฒนธรรมการเมองในทศวรรษ 1960 กคอ

ศาสตราจารยเกเบรยล เอ. อลมอนด (Gabriel A. Almond) ผผลต

ผลงานทยงใหญ ชอวา “Civic Culture” (วฒนธรรมพลเมอง) ตพมพ

ค.ศ. 1963 ซงเปนงานวจยเปรยบเทยบ 5 ประเทศ ไดแก สหรฐอเมรกา

สหราชอาณาจกร เยอรมน (ตะวนตก) เมกซโก และอตาล ในมตทเกยว

กบวฒนธรรมทางการเมอง และน�าไปสขอเสนอเชงทฤษฎในมตความ

สมพนธระหวาง ระบบการเมอง (สถาบนการเมอง) กบ วฒนธรรม

พลเมอง ซงทานอาจารยไดแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก วฒนธรรม

พลเมองของผมสวนรวม (Participant Political Culture) วฒนธรรม

ของพสกนกร (Subject Political Culture) และวฒนธรรมของชนเผา


(Parochial Political Culture) วฒนธรรมของประเทศตางๆ ทวโลก

มกจะผสมผสาน และการผสมทเหมาะสม กคอ การผสมของวฒนธรรม

องกฤษ ซงศาสตราจารยอลมอนด จะนยามวา “Civic Culture” -

วฒนธรรมพลเมอง ในระบอบประชาธปไตย

วฒนธรรมทผสมผสานน จะผสมผสานระหวาง วฒนธรรมของ

ผมสวนรวม วฒนธรรมของพสกนกร และ วฒนธรรมของชนเผา (ท

เปนรากเหงาของชนชาตทงหลาย)

วฒนธรรมของผมสวนรวม (Participant Political Culture)

คอ วฒนธรรมของพลเมองผตนรและมสวนรวมในกจการสาธารณะ

มกจะมจ�านวนนอยในประเทศตางๆ ยกเวนในสถานการณวกฤตใน

บางประเทศทอาจเกดการเดนขบวน เชน สงคมไทยในชวงป พ.ศ. 2555-

2557

วฒนธรรมของพสกนกร (Subject Political Culture) ทอาจ

ไมชอบการมสวนรวมในกจการสาธารณะ แตรบรและเขาใจผลของการ

ด�าเนนงานของรฐบาล และสามารถแสดงออกวานยมหรอไมนยม

วฒนธรรมของชนเผา (Parochial Political Culture) เปน

วฒนธรรมดงเดมของบรรพบรษของเราจากยคกอนๆ ทความสมพนธ

ระหวางเครอญาตมความแนนแฟนและส�าคญมากกวาหรอเทาๆ กบ

ความสมพนธแนวดง (ระหวางประมข-หรอหวหนาเผา กบตนเอง)

ส�าหรบศาสตราจารยอลมอนด และเวอรบา วฒนธรรมท

ผสมผสานระหวางวฒนธรรมของผมสวนรวม วฒนธรรมของพสกนกร

และวฒนธรรมของชนเผา เปนรปแบบทมกเกดขนเปนปรกต และรปแบบ

ทเกดขนในสงคมองกฤษ และสหรฐอเมรกา ทเรยกวา “Civic Culture”


คอรปแบบทเหมาะสมกบสงคมประชาธปไตย

นอกจากการผสมผสานของวฒนธรรมดงกลาว กยงมมตของ

การเรยนรทางวฒนธรรม ซงประกอบดวย มตดานความร - ความเขาใจ

(Cognition) มตดานอารมณ ความรสก - ชอบหรอไมชอบ ศรทธา

หรอไมศรทธา ทภาษาองกฤษใชค�าวา affective domain และมต

ดานทกษะประสบการณจากการปฏบต ฉะนน ส�าหรบสงคมองกฤษ

และสหรฐอเมรกา ระบบการเมอง-การปกครองแบบประชาธปไตย

ดงกลาว ววฒนาการมาจากการตอสดนรนของชนชนตางๆ จนเกดระบบ

รฐสภาและเกดแนวคดเกยวกบสทธเสรภาพและความชอบธรรมทาง

การเมอง สวนสงคมอนๆ ในเอเชยทฝงรากลกในระบบราชอาณาจกร

และจกรวรรดนยม ไมมประสบการณทเกดการตอสระหวางชนชน

ขนนางและกษตรย เพอจดตงระบบรฐสภา และไม เคยมนกคด

นกปรชญาทคดถงเรองสทธเสรภาพของประชาชน จนกระทงยคลา

อาณานคม จงเกดขบวนการปลดแอกเพอความเปนเอกราชของประเทศ

ของตน จงไดเกดความปรารถนาและการเรยนร ทจะตอส เพอสทธ

เสรภาพของประชาชนในทองถน

ส�าหรบบางสงคม เชน ประเทศไทย ความปรารถนาทจะปฏวต-

ปฏรประบบการเมอง-การปกครอง ไปสความเปนประชาธปไตยนน เกด

จากกลมผคนซงไดไปศกษาตางประเทศ และไดเหนความเจรญกาวหนา

ของประเทศเหลานน จงคดจะมาพฒนาประเทศของตนเองบาง และ

เหนวาระบบการปกครองภายใตรฐธรรมนญ หรอระบบรฐสภาจะเปน

ค�าตอบ จงไดรวมกนท�าการยดอ�านาจและจดตงระบอบรฐสภา ดวย

พระราชด�ารเหนชอบของพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ผทรง

มน�าพระทยปรารถนาทจะใหเกดระบบดงกลาวอยแลว


แตระบอบรฐสภาของไทยตองพบกบอปสรรคนานานปการ

ไมสามารถเจรญกาวหนาไปสเปาหมายได จนกระทงบดนกยงสาละวน

อยกบการรางกฎหมายรฐธรรมนญ จนกระทงปจจบน เมอรฐบาล

คสช. (คณะรกษาความสงบแหงชาต) ซงมพลเอกประยทธ จนทรโอชา

เปนหวหนาคณะและด�ารงต�าแหนงนายกรฐมนตร กไดประกาศจะใหม

การเลอกตง ณ วนท 24 กมภาพนธ พ.ศ. 2562 สงคมจงคงจะไดกลบ

ไปสระบบรฐสภาอกครงหนง

ปญหาคอ เราจะด�ารงอย ในระบบรฐสภานนานสกแคไหน

การขดแยงกนอยางรนแรงจนเกดการเดนขบวน และความรนแรง

จนเสยเลอดเนอจะไมเกดขนอกหรอ? จะมอะไรเปนเครองประกน

เพราะในชวง 4 ปทผานมา มองไมเหนโครงการใดๆ จากรฐบาลและ

กระทรวงศกษาธการทจะสรางทศนคตของประชาชนใหสอดคลองกบ

วฒนธรรมการเมองแบบประชาธปไตย

ค�าถามคอ วฒนธรรมการเมองทเออตอระบอบการปกครอง

แบบประชาธปไตยควรจะมลกษณะเชนไร? ประกอบดวยระบบคณคา

ประการใด?

ลเซยน ไพ (Lucian Pye) และ ซดน เวอรบา (Sidney Verba)

ไดรวมกนผลตผลงานทชอวา “Civic Culture” – วฒนธรรมพลเมอง

เมอ ค.ศ. 1965 และเปนต�าราส�าคญทผศกษาเรองวฒนธรรมการเมอง

จะตองอาน

ในหนงสอดงกลาว ไดมการน�าเสนอกรณศกษาเรองวฒนธรรม

การเมองของ 10 ประเทศ เพอแสดงใหเหนวาวฒนธรรมการเมองของ

ประเทศเหลาน (ทสงเสรมระบอบประชาธปไตย) มลกษณะเชนใด

โดยสรปยอๆ กคอ ประเทศเหลานใหความส�าคญในเรอง “National


Identity” (เอกลกษณของชนชาต) และ “National Trust”

(ความไวเนอเชอใจระหวางประชาชน)

ในขอแรก – เอกลกษณของชนชาต เปนความสมพนธแนวดง

ทผกพนคนทงชาตไวเปนกลมเดยวกน มความรสกเปนชนชาตเดยวกน

มชะตากรรมเดยวกน เชน คนองกฤษ และญปน ดวยความทเปนเกาะ

อยแยกกบประเทศอนๆ ความรสกเปนเจาของประเทศและมชะตากรรม

เดยวกนของคนองกฤษและญปนจะคลายกน นยหนง ชน 2 ชาตน

มความรก ผกพนกบประเทศมาก อาจจะมปญหาอยทชาวสกอตทม

ความร สกแปลกแยกจากองกฤษ แตดวยการทมพระมหากษตรย

พระองคเดยวกนจากตนศตวรรษท 17 จนปจจบน จงยงคงผกมดชาว

สกอตสวนใหญไวกบประเทศทชอวา “United Kingdom” หรอ “Great

Britain” (ซงหมายถงเกาะ British Islands)

ความสมพนธแนวดง ท เรยกวา “National Identity”

เอกลกษณของชาตมความส�าคญอนดบตนๆ ในการวางรากฐานไปส

ระบบการปกครองทจะมรฐสภาเดยวกน มระบบภาษ และระบบ

สวสดการอนๆ ตลอดจนระบบการเกณฑทหารในมาตรฐานเดยวกน

ส�าหรบชาวไทย โซทองทผกโยงชาวไทยไวเปนหนงเดยวกน กคอ

วฒนธรรมทเรามรวมกน จากพนฐานทเรารวมเปนรวมตายตอสกบ

อรราชศตร จากอดตสมยสโขทยหรอกอนนน จนกระทงถงกรงรตน-

โกสนทร ฉะนน แมจะมลทธศาสนาทแตกตางกน และอาจมเชอชาต

ดงเดมตางกน แตคนไทยทตางลทธศาสนา ตางเชอชาต กเจรญเตบโต

มาจากหม บานเดยวกน-มาตภมเดยวกน และไดรบการศกษาจาก

สถานศกษาเดยวกน และบรรพบรษของเรากเสยสละชวตเพอปกปอง

ผนแผนดนทเรยกวา แหลมทอง มาหลายชวอาย จงเรยกวา เราชาวไทย


มเอกลกษณรวมกนในแนวดง

สวนเอกลกษณแนวนอน กคอ ความไวเนอเชอใจซงกนและกน

(Personal Trust) กมความส�าคญมาก หากคนไทยไมมความไวเนอ

เชอใจกน การจะตกลงรวมพรรคการเมอง รวมกจกรรมส�าคญทงทาง

ธรกจสวนตวหรอเพอชาต กจะท�าไมได ความไวเนอเชอใจยงหมายถง

การไววางใจในค�าพด-ค�าสญญา ของเพอนรวมงาน-เพอนรวมพรรคการเมอง

เมอไดสญญาหรอยนยนในเรองใดแลว กตองยดมนในเรองนน ฉะนน

ในแวดวงการเมอง (ในระบอบรฐสภา) การพดเทจในสภาเปนสงท

ยอมรบกนมได กรณของรฐมนตรโปรฟโม ในองกฤษ ทกลาวค�าเทจ

และถกจบเทจได จงตองลาออกจากคณะรฐมนตรสมยนน

วฒนธรรมของบางสงคม เชน อตาลภาคใต เปนวฒนธรรมทขาด

ความไววางใจซงกนและกน จงสรางปญหาใหแกระบอบประชาธปไตย

ของอตาล ตลอดจนสาเหตของการแตกแยกและสงครามกลางเมองใน

ประเทศตางๆ ในอาฟรกา กเกดจากความไมไววางใจซงกนและกน

ระหวางชนเผาตางๆ

ระบบการเกณฑทหารเพอรบใชประเทศชาต เพอฝกวนย และ

ความเสยสละ ตลอดจนกจกรรมลกเสอ และกจกรรมอาสาสมคร จง

เปนองคประกอบทส�าคญในการสรางระบอบประชาธปไตย

วฒนธรรมทส�าคญอกประการหนงทชาวไทยยงไมคอยจะเรยนร

กคอ วฒนธรรมของการปรกษาหารอ ชาวไทยชอบตดสนใจตามล�าพง

โดยคดวาเปนคณลกษณะของผน�าทเขมแขง แตโดยแทจรง ผน�าท

เขมแขงคอผน�าทรจกการปรกษาหารอกบเพอนรวมงาน เพอตรวจสอบขอเทจจรงและแนวคด ฉะนน ระบบการประชมของคณะรฐมนตร

กระทรวง กรม กองตางๆ จงเปนสงทจ�าเปน ตลอดจนการสรางความ


เปนผน�าของหมคณะ (Collective Leadership) ตลอดจนการก�าหนด

ระยะเวลาของการเปนผน�า เพอผลดเปลยนหมนเวยน คอการปองกน

มใหเกดระบบเผดจการ อกทงการแตงตงคณะรฐมนตร กควรแตงตง

จากผน�าจากหลากหลายความคด/ประสบการณ ไมควรแตงตงเฉพาะ

แต “Key Man” จะท�าใหผ น�าเหลงอ�านาจ ตลอดจนวฒนธรรม

พนอบพเทาเจานาย ใหของขวญจนเกนความพอด กควรจะยกเลกหรอ

บรรเทาเบาบางลงไปบาง

โดยสรป การด�าเนนชวต และการเมองตามเสนทางสายกลาง

มความพอด ไมสดโตง และการยดหลกของธรรมาธปไตย ตามท

สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ประยทธ ปยตโต) ไดใหค�าแนะน�าไว นาจะ

เปนพนฐานของวฒนธรรมการเมองแบบรฐสภา (ประชาธปไตย) ทเรา

แสวงหา


สถาบนนโยบายศกษา Institute of Public Policy Studies

สถาบนนโยบายศกษา (Institute of Public Policy Studies-IPPS) เปนองคกรอสระทด�าเนนงานภายใตมลนธสงเสรมนโยบายศกษา (Founda-tion for the Promotion of Public Policy Studies-FPPS) ซงไดรบการสนบสนนจากมลนธคอนราด อาเดนาวร (Konrad Adenauer Foundation) แหงประเทศสาธารณรฐเยอรมนนบแตกอตงจนถงปจจบน

ก�าเนด

สถาบนนโยบายศกษากอก�าเนดในเดอนตลาคม พ.ศ. 2528 โดยม จดเรมตนจากโครงการศกษานโยบายสาธารณะภายใตสมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย ตอมาสถาบนฯ ไดแยกตวออกจากการบรหารงานของ ส�านกเลขาธการสมาคมสงคมศาสตรภายใตชอ “โครงการศกษาสาธารณะ” โดยม ศ.ดร.สมศกด ชโต เปนผอ�านวยการ และ ศ.ดร.ชยอนนต สมทวณช เปนผ อ�านวยการรวม ปจจบนสถาบนนโยบายศกษาม ศ.ดร.สมศกด ชโต เปนประธาน และมผบรหารรวมสองคน คอ นางยศวด บณยเกยรต และ นางทพยพาพร ตนตสนทร

วตถประสงค

สถาบนนโยบายศกษาเปนองคกรเอกชนทด�าเนนกจกรรมโดย ไมมงหวงผลก�าไร มวตถประสงคทจะด�าเนนงานทเกยวของกบนโยบาย

......................................................................


สาธารณะ โดยมการท�ากจกรรมในรปแบบของการสมมนา การวจย ผลตสอและสงพมพ เพอสนบสนนการพฒนาประชาธปไตยแบบมสวนรวม ตามวตถประสงคดงน

1. เพอสงเสรมและเผยแพรความรความเขาใจการเมองระบอบประชาธปไตย

2. เพอใหการศกษาและเผยแพรขาวสารกจการนโยบายสาธารณะ และสนบสนนการศกษาทางการเมองใหพลเมองไดมสวนรวมในการก�าหนดนโยบายสาธารณะทส�าคญตอสงคมสวนรวม

3. เพอสรางพลเมองใหมความสามารถทจะใชเสรภาพบนพนฐาน ของความรบผดชอบทงตอตนเองและสงคม

4. เพอสนบสนนการเสวนา สมมนาและฝกอบรม วจย ผลตสงพมพและสอตางๆ เพอสนบสนนแนวทางการปฏรปการเมองและการกระจาย อ�านาจโดยใหพลเมองมสวนรวมในทกระดบของสงคม

กจกรรม

สถาบนนโยบายศกษา มการด�าเนนงานในรปการจดกจกรรม 4 รปแบบใหญ ๆ คอ

1. การจดเสวนา สมมนา และฝกอบรม เพอเปนเวทแลกเปลยน แสดงความคดเหนและถกเถยงระหวางกล มตวแทนตางๆ ของสงคม ตอประเดนนโยบายสาธารณะทส�าคญๆ เพอเสนอตอสาธารณะและรฐบาล อกทงยงเปนเวทในการน�าเสนอขอมลขาวสารทส�าคญจากหนวยงาน ทงภาครฐและเอกชนทเกยวของตอประชาชน เพอท�าหนาทในการให ความรและทกษะทางการเมองและสงคม

2. วจย โดยใหการสนบสนนการศกษาและวจยในเรองตางๆ ทจะม


ผลกระทบตอสาธารณชน ผลงานส�าคญๆ ทผานมา อาทเชน การกระจาย อ�านาจการปกครองสวนทองถน การปฏรปการเมอง พ.ร.บ.ขอมลขาวสาร ฯลฯ ซงผลของงานวจยดงกลาวไดมสวนส�าคญยงในการเปลยนแปลงและการพฒนาทางการเมองของประเทศ

3. ส งพมพ จดท�าจดหมายข าวรายเดอนเป นประจ�าต งแต “ผแทนราษฎร” ในป พ.ศ. 2529 ซงในตนป พ.ศ. 2533 ไดเปลยนเปน “จดหมายขาวปฏรปการเมอง” และปจจบน คอ จดหมายขาว “ปฏรปการเมอง-กระจายอ�านาจ” เนอหาสาระของจดหมายขาวของสถาบนฯ คอ การตดตามความเปลยนแปลงดานเศรษฐกจ สงคม และการเมองของ ประเทศ นอกจากน สถาบนฯ ยงจดพมพหนงสอ เอกสารนโยบาย เอกสารขอมล เอกสารวจย เอกสารสมมนาตางๆ เปนประจ�าทกป

4. สอการศกษา จดท�าสอในหลายรปแบบเพอเปนสอใหความร ทางการเมองแกประชาชนไดมากขน อาท

l ธนาคารเสยง (Digital Voice Bank) เปนการรวบรวมขอมลเสยงของบคคลตางๆ ในระดบผ ตดสนนโยบายของประเทศ รวมทง นกวชาการ และนกธรกจ ในหวขอทนาสนใจไวเพอใชประโยชนในการคนควา อางอง โดยจดท�าเปนซด ทประกอบดวยภาพและเสยงทไดรวบรวมจากรายการวทยของโครงการ “ศกษานโยบายสาธารณะทางวทย” ท ออกอากาศทางสถานวทยกระจายเสยง อสมท. เอเอม 1494 เปนประจ�า ทกวนเสาร ด�าเนนรายการโดย ศ.ดร.สมศกด ชโต ขอมลเหลานถอเปน หลกฐานชนตน ทางประวตศาสตรทจะเปนประโยชนยงในการกอตง หองสมดเสยง เพอประโยชนทางการศกษาตอไป

l ปฏทนประวตศาสตรทางการเมองและเกมการเมอง เชน เกมวงเวยนประชาธปไตย ไพการเมอง ปฏทนรฐธรรมนญไทย และ


เกมเลอกตง เปนการสรางสรรคมตใหมในการใหความรทางการเมองแกเยาวชนและบคคลทวไป

l เวบไซตของสถาบนนโยบายศกษา เปนสออเลกทรอนกสทมทงภาษาไทยและองกฤษ ซงทานผใชอนเทอรเนตสามารถเขาชมไดโดยผานเวบไซต http://www.fpps.or.th ซงจะน�าเสนอ:-

- จดหมายขาวรายเดอน “ปฏรปการเมอง-กระจายอ�านาจ” - บทความ - หนงสอทางวชาการ - กจกรรมของสถาบนฯ - e-library โดยน�าหนงสอทสถาบนฯ จดพมพ ขนเผยแพรให

ผทสนใจไดหาความรโดยไมเสยคาใชจาย

......................................................................


lPolicies of Thai Political Parties in the 1995 General Election (1995) Kiratipong Naewmalee, Nattaya Kuanrak, Prachak Kongkirati, Win Phromphaet (Translated and edited by Santhad Atthaseree, David Peters, Parichart Chotiya)

lThai Constitutions in Brief (1997) Parichart Siwaraksa, Chaowana Traimas, Ratha Vayagool

lเปรยบเทยบนโยบาย 4 รฐบาล (พมพครงท 2) (2541) ปารชาต ศวะรกษ

lกรอบนโยบายแมบทของพรรคการเมองไทยยคใหม (2541) เชาวนะ ไตรมาศ

lกฎหมายประกอบรฐธรรมนญฝรงเศส : ขอคดเพอการปรบปรงกฎหมายประกอบรฐธรรมนญไทย (2541) นนทวฒน บรมานนท

lบทเฉพาะกาลของรฐธรรมนญกบการปฏรปการเมอง (2541) นนทวฒน บรมานนท

lปฏรปประเทศไทย…จากวกฤตสสหสวรรษใหม (2541) วฒพงษ เพรยบจรยวฒน

สงพมพสถาบนนโยบายศกษา......................................................................


lมาตรการทางกฎหมายในการเสรมสรางเสถยรภาพรฐบาล (2541) มานตย จมปา

lทฤษฎใหม : มตทยงใหญทางความคด (2541) ชยอนนต สมทวณช

lขอมลพนฐาน 66 ป ประชาธปไตยไทย (2541) เชาวนะ ไตรมาศ

lศกยภาพทางการคลงของ อบต. (2541) จรส สวรรณมาลา

lPortfolio Government and Multiple Legislative Processes ขอเสนอในการออกแบบระบบการเมอง และการบรหารใหม (2542) ชยอนนต สมทวณช

lการเลอกตงและพรรคการเมอง : บทเรยนจากเยอรมน (2542) บญศร มวงศอโฆษ

lการเลอกตงแบบใหม : ท�าไมคนไทยตองไปเลอกตง (2542) เชาวนะ ไตรมาศ

lบทบาทใหมของขาราชการไทย : ในบรบทของรฐธรรมนญปจจบน (2542) เชาวนะ ไตรมาศ

lองคกรชขาดอ�านาจหนาทระหวางศาล (2542) นนทวฒน บรมานนท

lความเขาใจเรองการปกครองทองถน (พมพครงท 2, 2543) สนท จรอนนต


l กบดกของสงครามความเปลยนแปลง : ทางเลอกและทางรอดของสงคมการเมองไทยในสหสวรรษใหม (2543) เชาวนะ ไตรมาศ

lเลอกตงอยางไร : คนไทยและประเทศจงไมเสยโอกาส (2543) เชาวนะ ไตรมาศ

lการใชกลไกรฐธรรมนญส�าหรบประชาชน (2545) เชาวนะ ไตรมาศ

lThailand: State-Building, Democracy and Globalization (2002) Chai-Anan Samudavanija

lรฐบาลท�างานอยางไร (พมพครงท 2, 2546) สนท จรอนนต

lนตรฐกบประชาสงคม (2546) นนทวฒน บรมานนท

lสงแวดลอมกบความมนคง : ความมนคงของรฐกบความไมมนคงของราษฎร (2546) ชยอนนต สมทวณช กสมา สนทวงศ ณ อยธยา

lอนาคตทไลลาประเทศไทย : แนวโนมของโลก สงคม เศรษฐกจ การเมอง กบอนาคตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย (2546) ถรพฒน วลยทอง, ชยอนนต สมทวณช และคณะ

lคมอสทธมนษยชน ฉบบพลเมอง (เลม 1) (2546) จรล ดษฐาอภชย


lประชารฐกบการเปลยนแปลง (พมพครงท 3, 2547) ชยอนนต สมทวณช

lการปฏรประบบราชการ : เพอการพฒนาประเทศทยงยน (2547) ชยอนนต สมทวณช

lฅนไทยกบการเมอง : ปตฤาวปโยค (2547) อภญญา รตนมงคลมาศ ววฒน คตธรรมนตย

lวฒนธรรมการเมองและการปฏรป (พมพครงท 2, 2547) วชย ตนศร

lนโยบายพรรคการเมองไทย (2547) เชาวนะ ไตรมาศ

l…กวาจะเปนพลเมอง (2547) สถาบนนโยบายศกษา

lคมอสทธมนษยชน ฉบบพลเมอง (เลม 2) (2548) จรล ดษฐาอภชย

lความเขาใจเรองการปกครองทองถน (ฉบบปรบปรง) (2548) สนท จรอนนต

lThai Political Parties in the Age of Reform (2006) Siripan Nogsuan Sawasdee

lบนหนทางสทธมนษยชน (2549) จรล ดษฐาอภชย

lขอมลพนฐาน 75 ป ประชาธปไตยไทย (2550) เชาวนะ ไตรมาศ


lอตสาหกรรมโทรคมนาคมกบเศรษฐกจไทย (2550) เศรษฐพร คศรพทกษ

lโพลเลอกตงกบการเมองไทย (ในมตกฎหมาย) (2550) ณรงคเดช สรโฆษต

lวฒนธรรมพลเมอง (2551) วชย ตนศร

lการจดการศกษาในทองถน (2551) สนท จรอนนต

lการเมองในรฐธรรมนญ (2551) เชาวนะ ไตรมาศ

lรฐ (2551) ชยอนนต สมทวณช

lวทยชมชน : กฎหมายและการพฒนา (2552) ธนาวชณ แกวพงศพนธ

lไปด Civic Education ทเยอรมน (2553) ทพยพาพร ตนตสนทร

l100 ปแหงการปฏรประบบราชการ : ววฒนาการของอ�านาจรฐและอ�านาจการเมอง (พมพครงท 4, 2554) ชยอนนต สมทวณช

lรฐกบสงคม : ไตรลกษณรฐไทยในพหสงคมสยาม (พมพครงท 2, 2554) ชยอนนต สมทวณช


l การชมนมสาธารณะ (2554) โสพล จรงจตร ทพยพาพร ตนตสนทร

lประชาธปไตยนอกหองเรยน : เรยนใหเพลน - LEARN ดวยโครงงาน (2555) ยศวด บณยเกยรต

lขอมลพนฐาน 80 ปประชาธปไตยไทย (2556) เชาวนะ ไตรมาศ

lจาก 100 ป ร.ศ. 130 ถง 80 ป ประชาธปไตย (2556) สธาชย ยมประเสรฐ ทพยพาพร ตนตสนทร

lแนวทางการศกษาเพอสรางพลเมองในสงคมประชาธปไตย (Civic Education) (2557) วชย ตนศร ชยอนนต สมทวณช Canan Atilgan ทพยพาพร ตนตสนทร

lศาสตรการสอนความเปนนกประชาธปไตย (2557) วชย ตนศร

lกฎแหงความชา (2557) ชยอนนต สมทวณช

lพลเมอง สทธมนษยชน และประชาธปไตย (2558) ทพยพาพร ตนตสนทร

lการศกษาเพอสรางพลเมอง (พมพครงท 4, 2558) ทพยพาพร ตนตสนทร


......................................................................

lคณธรรมเพอความเปนพลเมอง: เรยนให “เพลน” Learn ดวย “นทาน” (2558) ยศวด บณยเกยรต

lภมอากาศเปลยน : ทางออกและขอเสนอ (2558) สถาบนนโยบายศกษา

lการเมอง - การเลอกตงไทยและประเทศในอาเซยน (2559) สมชาต เจศรชย

lความยตธรรมทางสงแวดลอม (2560) คนงนจ ศรบวเอยม

lการพฒนาการเมองทยงยน (2560) วชย ตนศร

lการศกษาเพอสรางผน�าสสงคมธรรมาธปไตย (2561) วชย ตนศร


สอความรทางการเมองของสถาบนนโยบายศกษา

lวงเวยนประชาธปไตย

lแผนทเสนทางประชาชน-ถนนประชาธปไตย

lRoad of Democracy Map

lไพการเมอง

lเกมการเมอง (Political Monopoly)

lเกมเลอกตง

lปฏทนรฐธรรมนญไทย 2475-2545

lธนาคารเสยง (Digital Voice Bank)

lการตนอนเมชน “การพฒนาทยงยน” (Sustainable Development)

สนใจกรณาตดตอ : สถาบนนโยบายศกษา 99/146 ถนนงามวงศวาน แขวงลาดยาว เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900 โทร. 0 2941-1832-3 โทรสาร: 0 2941-1834 e-mail: [email protected]

......................................................................


ประวต


ดร.วชย ตนศร ผประพนธหนงสอเลมน ถอก�าเนดมาจากครอบครวชนชนกลางจากอ�าเภอหนองแค จงหวดสระบร 3 ป ภายหลงการกอการปฏวต พ.ศ. 2475

เมอเขาสวยแรกรน ไดเดนทางเขาสกรงเทพมหานคร และดวยพระคณของทานเจาคณพระธรรมกตโสพณ วดสระเกศ จงไดโอกาสมทพกในวด และเขาโรงเรยนมธยมไพศาลศลป ซงโดงดงในการกวดวชาเขาโรงเรยน นายรอย จ.ป.ร. สมยนน

แต ดร.วชย ตนศร ไดใฝฝนทจะสอบชงทนเลาเรยนหลวง จงตง เปาหมายชวตไวเชนนน และกสมหวง และไดทนการศกษาไปองกฤษ จบปรญญาตร – โท ทางวชาประวตศาสตร จากมหาวทยาลยเบอรมงแฮม และตอมาไปศกษาตอทสหรฐอเมรกา มหาวทยาลยอนเดยนนา สาขาวชารฐศาสตรและศกษาศาสตร ไดปรญญาเอกทางรฐศาสตร

เมอกลบประเทศไทย ไดสอนหนงสอทวทยาลยวชาการศกษา ประสานมตรไดเสนอใหทานคณบด ดร.เทอก กสมา ณ อยธยา เปดหลกสตรรฐศกษา เพอสรางครรนใหม เพอสรางวฒนธรรมประชาธปไตยของเยาวชน และตอมาเขามาอยกระทรวงศกษาธการ เตบโตทางสายบรหาร ผานต�าแหนง


ราชการกอง – กรม จนกระทงเกษยญอายในต�าแหนงเลขาธการ (สภา การศกษา)

พรอมความรกทจะเหนการเมองทพฒนา จงสมครรบเลอกตงพรรคประชาธปตย พ.ศ. 2539 และไดรบเลอกตงเขตพระโขนง – ประเวศ – สวนหลวง และไดรบต�าแหนงเปนรฐมนตรชวยวาการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2542 ในรฐบาลชวน 2

แมวาจะมประสบการณโชกโชนทางการบรหารและการเมอง แต ใจจรงนนรกวชาการ จงไดผลตหลงสอเปนจ�านวนมาก อาท การปฏรปการเมองไทย, วฒนธรรมการเมองและปฏรป, วฒนธรรมพลเมอง, ความเปนพลเมองเพอสงคมธรรมาธปไตย, ววฒนาการของระบอบประชาธปไตย, ศาสตรการสอนความเปนนกประชาธปไตย, การพฒนาการเมองทยงยน ฯลฯ รวมทงเลมปจจบน คอ การศกษาเพอสรางผน�าสสงคมธรรมาธปไตย

เปาหมายส�าคญคอ อยากเหนบานเมองไดพฒนาเปนหนงในประเทศแนวหนาทงทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคม หนงสอแตละเลม ตงแตเลม ววฒนาการของระบอบประชาธปไตย จนกระทงปจจบน เปนการเนนไปทการพฒนาสงคมไทยสความเปนประชาธปไตยทยงยนและแขงแกรง

เลมสดทายน นาจะเปนค�าตอบทดทสด ขอเชญชวนทานผอานได ตชมตามอธยาศย

......................................................................


An Abstract of the book onThe Development of Democratic Leadership

in Thai Society

By Dr.Vichai Tunsiri

This book (work) is another major attempt at democratic reforms in the Thai society. The emphasis here is on the cul-tural and educational development of Thai society through a special training of prospective leadership in the bureaucracy, political parties and private sectors. An appropriate civic and political education curriculum should be introduced at the college and university levels, as well as at the upper high school levels. Consequently, teacher training for secondary schools and college level trainees should allocate some periods of time for political, historical studies appropriate for Thai society

In this book is included a number of short essays as guidelines for further discussion in the classroom. In the first part from chapter I to chapter 6, new ideas or concepts of democracy by Francis Fukuyama are introduced, including the example of English Parliamentary system which took at least 474 years to develop.

In the second part (chapter 7 onward), the problem of corruption in Thai bureaucracy is given a special emphasis, leading to the suggestions of educational programmes for educating the potential leadership groups in the Thai bureaucracy, including future political leaders, and the private sector entrepreneurs in the following chapters.


The last section of the book (from chapter 13 onwards) touches on educational reforms and judicious democracy. The focus is also on political parties as a key to political development.

The book come to its close by the final remark by both Professor Almond and Verba on the importance of trust in the civic culture. Without trust, the nation will eventually cease to exist.

ii





Educatio

n For Lead

ership D

evelop

ment In D

emo

cratic Society




Educatio

n For Lead

ership D

evelop

ment In D

emo

cratic Society

การศกษ










iii การศึกษา เพื่อสร างผู นำ สู...

Documents

Transcript of iii การศึกษา เพื่อสร างผู นำ สู...